Инновациялық өндiрiстердi ғылыми-техникалық қамтамасыз етудiң 2003-2005 жылдарға арналған бағдарламасын бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 18 наурыздағы N 263 қаулысы

Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2002 жылғы 24 сәуiрдегi N 470 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2002-2004 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарының 6.6.1-тармағын iске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкiметi қаулы етеді:

1. Қоса берiлiп отырған Инновациялық өндiрiстердi ғылыми-техникалық қамтамасыз етудiң 2003-2005 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.

2. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2009.09.19. N 1411 Қаулысымен.

3. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап күшiне енедi.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің 2003 жылғы
18 наурыздағы N 263
қаулысымен бекітілген

Инновациялық өндірістерді ғылыми-техникалық
қамтамасыз етудің 2003-2005 жылдарға
арналған бағдарламасы

Астана, 2003 ж.

1. Бағдарламаның паспорты

Атауы Инновациялық өндiрiстердi
техникалық қамтамасыз ету

Мемлекеттiк Қазақстан Республикасының Бiлiм және
тапсырысшы- ғылым министрлiгi
бағдарлама әкімшiсi

Iске асыру мерзiмi 2003-2005 жылдар

Бағдарламаның мақсаты Ғылыми-техникалық бағдарламаларды
орындау барысында әзiрленген ғылым мен
жаңа отандық технологиялардың
жетiстiктерi базасында ғылымды
қажетсiнетiн, импортты алмастыратын
және экспортқа бағдарланған жаңа
өндiрiстердi ұйымдастыруды ғылыми
қамтамасыз ету

Бағдарламаның Инновацияларды ғылыми-техникалық,
мiндеттерi тәжiрибелiк-конструкторлық,
тәжiрибелiк-өнеркәсiптік, маркетингілік
қолдауды қамтамасыз ету, бұрынғы
жылдардағы ғылыми-техникалық
бағдарламаларды орындау барысында
алынған әзiрлемелердi өнеркәсiптiк
iске асыруға жеткiзу;
инновациялық жобалардың iске асырылу
тетiктерiн, өндiрiстердi iрiктеу
iске қосу жүйесiн реттеу;
инновациялық жобаларды iске асыруға
дайындауды қамтамасыз ететiн
құрылымдарды құру;
отандық технологиялардың бәсекелестiк
қабiлетiн арттыру, өндiрiстiң ғылымды
қажетсiнетiн салаларын орнықты дамыту
үшiн жағдайлар жасау

Қажеттi ресурстар Бағдарламаны қаржылық қамтамасыз ету
және оларды бағдарламаның әкiмшiсi тиiстi қаржы
қаржыландыру жылдарына республикалық бюджетте
көздерi көзделген қаражат шегiндегi мемлекеттiк
тапсырыс шеңберiнде, 2003-2005 жылдардың
iс-шараларын iске асыруға қажеттi
бюджеттiк қаражаттың көлемiнде жүзеге
асырылады.
Бағдарламаны iске асыруға байланысты
көзделген қаржылық шығындар барлығы 545,0
млн. теңгенi құрайды, оның iшiнде жылдар
бойынша: 2003 жылы - 169,0 млн. теңге;
2004 жылы - 184,0 млн. теңге; 2005 жылы -
192,0 млн. теңге <*>

Күтiлетiн нәтижелер Бағдарламаны iске асыру қорытындысында
рынокта тауар түрiнде қолданылатын қазiргi
заманғы технологиялар әзiрленетiн болады,
Қазақстанның Даму банкi, екiншi деңгейдегi
банктер арқылы, отандық немесе шетелдiк
инвесторларды тарту есебiнен қаржыландыру
үшiн өндiрiс жобаларын,
техника-экономикалық негiздеме немесе
белгіленген нысандағы бизнес жоспарды қоса
алғанда, жоғары дайындық дәрежесiндегi
ауқымды ғылымды қажетсiнетiн өндiрiстердi
құрудың жобалары дайындалатын болады.
Бағдарламаны iске асыру ғылыми
зерттеулерге бөлiнетiн қаражаттан нақты
қайтарымды арттыруға мүмкiндiк бередi
және республиканың әлеуметтiк-экономикалық
дамуына ықпал ететiн болады.
Ескерту. 1-бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2004.02.03. N 132 қаулысымен .

2. Кіріспе

XXI ғасырда елдер мен мемлекеттердiң экономикалық әлеуетi ғылыми-техникалық прогреспен және экономиканың барлық салаларында және ең бастысы өнеркәсiпте өндiрiстiң негiзгi құрауыштарын зияткерлендiрiлуiмен айқындалатын болады. Экономикалық дамыған елдерде XX ғасырдың аяғына қарай жаңа бiлiмдерден немесе шешiмдерден тұратын жаңа немесе жетiлдiрiлген технологиялардың, өнiмнiң, құрал-жабдықтардың үлесiне iшкi жалпы өнiмнiң өсiмi 70-тен 85 %-ға дейiн келедi.
Дамыған елдердегi инновациялық қызметтiң қарқындылығы экономикалық даму деңгейiн айқындайды. Ғаламдық экономикалық бәсекелестiкте инновациялық қызмет үшiн қолайлы жағдайларды қамтамасыз ететiн мемлекеттер ұтады.
Қазақстанда соңғы он жылдың жүзiнде экономиканың технологиялық даму деңгейiн (машина жасау, электрондық және электртехникалық, қорғаныс, жеңіл, тамақ өнеркәсiбi, құрылыс материалдарының өнеркәсiбi) айқындайтын әлеуеттi инновациялық салалардағы өндiрiс көлемi 5-15 есе азайды. Өнiмнiң бәсекеге қабiлеттi жаңа түрлерiнiң, қазiргi заманғы технологиялардың және оларды өндiрiске енгiзу жүйесiнiң болмауы көптеген кәсiпорындарды қысқартуға және бiрқатар жағдайларда олардың толық тоқтауына әкеліп соқты.
Қазақстанның экономикасы көбiне-көп импорттан алынатын техника мен технологияларға технологиялық жағынан кiрiптар болып отыр. Шикiзаттық емес салаларды қамтамасыз ететiн ғылыми-зерттеу және тәжiрибелiк-конструкторлық құрылымдардың негiзгi массасы шын мәнiнде жұмыс iстеуiн тоқтатты және оларды бұрынғы қалпына келтiру ендi мүмкiн емес.
Бәсекелестiк күрес жағдайларында машина жасау, электрондық және электртехникалық, қорғаныс, жеңiл, тамақ өнеркәсiбiн, құрылыс материалдарының өнеркәсiбiн дамыту өнiмдi жаңалау мен өндiрiстердi жаңғыртуды үздiксiз жүргiзбейiнше, мүмкiн емес.
Елдiң технологиялық дамуында Қазақстанның таяу жылдарда ел экономикасының қажеттiлiктерiн өз күшiмен, ұлттық ғылыми-технологиялық әлеуеттiң көмегiмен қамтамасыз етуге қабiлетсiздiк проблемасымен бетпе-бет келетiнi айқын бола түсуде. Бұл iшкi проблемаларды техника мен технологияны перманенттiк сатып алу есебiнен шешудi сөзсiз күйретеді, бұл ретте, ақыр аяғында елдiң ұлттық қауiпсiздiгiн бүлдiрумен бара бар сыртқы көздерге ұзақ уақыт технологиялық кiрiптарлықта болады.
Бұл салалар өнімдерінің бәсекеге қабiлеттiлiгiн қамтамасыз ету және олардың бұрынғы деңгейiн қалпына келтiру түбегейлi шаралар қабылдамайынша, мүмкін емес.
Осыған байланысты ел басшылығы ел экономикасын инновациялық жолмен дамытуды қамтамасыз ету жөнiнде бiрқатар шаралар қабылдады:
1999 жылы - Қазақстан Республикасындағы инновациялық қызметтi дамыту тұжырымдамасы мақұлданды (Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1999 жылғы 20 шiлдедегi мәжiлiсiнiң N 19 хаттамасы);
2001 жылы - Қазақстан Республикасының инновациялық даму бағдарламасы бекiтiлдi (Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2001 жылғы 10 мамырдағы N 617 қаулысы), инновациялық қызметтi мемлекеттiк қолдау туралы бабы бар "Ғылым туралы" Қазақстан Республикасының 9 шiлдедегi Заңы қабылданды.
2002 жылы мемлекеттiк инновациялық саясатты iске асырудың негіз қалаушы қағидаттарын, бағыттарын және нысандарын айқындайтын, "Инновациялық қызмет туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 5 шiлдеде қабылданды.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2002-2004 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жөнiндегi іс-шаралар жоспары шеңберiнде инновациялық қызметтi одан әрі дамыту үшiн ел экономикасының мүдделеріне отандық ғылыми әзiрлемелердiң базасында инновациялық өндірістер құруды ғылыми-техникалық қамтамасыз етудiң нақты мiндеттерiн шешуге бағытталған бағдарламаны қалыптастыру мақсаты қойылады.

3. Проблеманың қазіргі жай-күйін талдау

1990 жылдан бастап 2000 жылдарға дейiнгi кезеңдегi өндiрiстiң екi мәрте дерлiк құлдырауы технологиялық салалардың (машина жасау, жеңiл, химия, қорғаныс) есебiнен болды, бұл жаппай жұмыссыздықты тудырады, өнеркәсiпте жұмыс iстейтiндердiң саны 1990 жылы 1800 мың адамнан 1999 жылы 642 мыңға дейiн азайды. Экономиканың нақты секторында жұмыс істейтiндер санының күрт азаюы салық салу базасының, әлеуметтiк және зейнеткерлiк мұқтаждарға аударымдардың тарылуына, халықтың көшi-қонына және басқа да терiс салдарларға соқтырды. Отандық өндiрiстердiң тоқырауымен бiр мезгiлде көпшiлiк тұтынатын тауарлар импортының көлемi ұлғайды. Технологиялық салалардың негiзгi құралдарына инвестиция тарту шикiзат салаларына салынған инвестициялардың бiрлi-жарымы мен пайыздар үлесiн ғана құрады, бұл экономиканың шикiзаттық кереғарлығын туғызды және шикiзаттық емес салалардың жағдайын одан бетер қиындатып жiбердi.
Технологиялық өндiрiстердiң құлдырауының негiзгi себебi ескiрген технологияларға, құрал-жабдықтарға негiзделген өндiрiлетiн өнiмнiң бәсекеге қабілеттiлiгiнiң, нарық талаптарын қанағаттандырмайтын кадрлардың бiлiктiлiк деңгейiнiң төмендiгi болды.
Соңғы уақытта қол жеткен өнеркәсiп өндiрiсiнiң өсуi едәуiр дәрежеде шикiзат бағасының көтерiлуiне байланысты әлемдiк рынок конъюнктурасына жағымды әсер еткен сыртқы жағдайлармен байланысты. Өнеркәсiп салаларында техникалық және технологиялық деңгейдi айқындайтын, ғылымды қажет ететiн өнiм түрлерiн өндiру көлемiнiң азаюы жүрiп жатыр.
Соның өзiнде әлемдiк қоғамдастықтың даму үрдiстерi инновациялық қызметтiң экономикалық өсу қарқынына әсерiнiң күшейе түскендiгiн бiлдiредi. Әлемдiк нарықта зияткерлiк еңбек өнiмдерiнiң басқа да экономикалық қызмет салаларымен салыстырғанда құны едәуiр жоғары. Нарық талаптары жаңа енгiзiлiмдердi кеңiнен пайдалануды, инновациялық белсендiлiктi күшейтуге жағдай жасауды қажет етедi. Инновациялық дамудың халықаралық тәжiрибесi оның ғылыми-техникалық қайта жарақтандырылуының және өндiрiстi кезең-кезеңiмен әртараптандырудың оңтайлы жолы болып табылатынын көрсетедi.
Қазақстанда инновациялық қызметтiң дамуы шикiзаттық экономикаға тән бiрқатар проблемалармен тежелуде, оның iшiнде:
өнеркәсiптiк кәсiпорындардың көпшiлiгiнiң қанағаттанғысыз қаржылық жай-күйi;
ғылыми зерттеулердiң көбiнесе минералдық шикізат ресурстарын шығару мен қайта өңдеуге шоғырландырылуы;
экономиканың жоғары технологиялық салаларының бiрқатарында жоғары бiлiктi кадрлардың iс жүзiнде мүлдем болмауы;
ғылыми-техникалық сала ұйымдарының нарықтық қатынастарға баяу көшуi;
инновациялық қызметтiң дамуын ынталандыратын заңнамалық базаның жоқтығы.
Соның өзiнде Қазақстанда дамудың инновациялық жолына көшуге барлық алғы шарттар бар. Бұл шикiзатқа және энергия тасушыларға деген iшкi қажеттiлiктiң үлкен бөлiгiн қамтамасыз ететiн бай табиғи ресурстар; ғылымды қажет ететiн өндірiстердi iске қосу үшiн едәуiр бос өндiрiстiк қуаттардың болуы арзан жұмыс күшiнiң оның жалпы бiлiм беру деңгейiмен жеткiлiктi жоғары ұштастырылуы; жеткіліктi дамыған ғылыми-техникалық әлеует; бiрқатар технологиялық укладтар бойынша қосалқы дайындамалардың болуы.
Осыған байланысты ел экономикасын ғылым мен техника жетістіктерiнiң негiзiнде дамыту, теңгерiмдi өндiрiстiк инфрақұрылымды қалыптастыру және елдiң жалпы ұлттық өнiмiнiң шикізаттық құрауыштарының бiр бөлiгiн жоғары технологиялық экспорттық өнiмге кезең-кезеңiмен ауыстыру мақсатында Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2001 жылғы 10 мамырдағы N 617 қаулысымен 2001-2005 жылдарға арналған Қазақстанның инновациялық даму бағдарламасы бекiтiлдi.
Қазiргi кезде республикада инновациялық қызмет мемлекет тарапынан да, сондай-ақ экономиканың мемлекеттiк емес секторы тарапынан да ғылыми-техникалық өнiмге төлем қабiлетi төмен сұраныстың әсерiнен кешеуiлдеп отыр, өйткенi экономиканың мемлекеттiк емес секторы үлкен коммерциялық тәуекелге барудың салдарынан және оны көбiнесе техникалық жағынан анағұрлым қарапайым және арзан технологияны сатып алумен ауыстыратындықтан, ғылыми әзiрлемелердi өнеркәсiптiк өндiрiске дейiн жеткiзуге әзiрге қабiлеттi емес, сонымен бiр мезгiлде инновациялық қызметтi дамыту үшiн мемлекеттiк қолдау қажет. Экономикалық дамыған елдердiң тәжiрибелерi осыны көрсетедi. Бұл елдерде жедел қайтарым бермейтiн, алайда көп қаражатты, уақытты талап ететiн базистiк жаңа енгiзiлiмдердi құрумен байланысты және технологиялық прогрестiң негiзi болып табылатын қызмет мемлекет үшiн басым болып табылады.
Мұндай жағдайдың себептерiнiң бiрi ғылыми-техникалық әзiрлемелердiң көпшiлiгiнiң инновациялық жобаларға қойылатын талаптарға сәйкес келмеуi болып табылады. Осыған байланысты ғылыми-техникалық өнiмдi оған нарықта тауар түрiнде шығаруға мүмкiндiк беретін даярлық дәрежесiне дейiн жеткiзу қажет. Бұл үшiн тиiстi ғылыми-техникалық және конструкторлық құжаттама әзiрлеу, тәжiрибелiк-өнеркәсiптiк сынақтар өткiзу мен технологиялық регламенттi қалыптастыру; өнiмнiң тәжiрибелiк партиясын шығару, инновациялық қызметтiң қажеттi инфрақұрылымын жасау және ақырында өнiмнiң тәжiрибелiк партиясын рынокта өткiзудi мақұлдау қажет.
Мұнымен бiрге ғылымды мемлекеттiк қолдаудың жеткiлiксiздiгiне қарамастан, бiрқатар ғалымдар мен ғылыми ұжымдарға соңғы жылдары өз әзiрлемелерiн оларды өндiрiске енгiзудiң басталу деңгейiне дейiн жеткiзуге мүмкiндiк туды. 2O01 жылға патенттелген өнертабыстардың саны 1993 жылмен салыстырғанда 5 еседен астам өстi. Аяқталған республикалық мақсатты және қолданбалы ғылыми-техникалық бағдарламалар бойынша оларды экономиканың нақты секторында пайдаланылуға болатын көп нәтижелер алынды. Сондықтан оларды өнеркәсiптiк пайдалануға дейiн жеткiзу жөнiнде шаралар қабылдаудың нақты қажеттiлiгi пiсiп жетiлдi.

4. Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері

Бағдарламаның мақсаты - ғылымды қажет ететiн, импорт алмастыратын және экспортқа бағдарланған жаңа өндiрiстердi ғылыми-техникалық бағдарламаларды орындау барысында әзiрленген ғылым жетістіктерi мен жаңа отандық технологиялардың базасында ұйымдастыруды ғылыми қамтамасыз ету.
Бағдарламаның мiндеттерi:
ғылыми әзiрлемелердi ғылыми-техникалық, тәжiрибелiк-конструкторлық, тәжiрибелiк-өнеркәсiптiк, маркетингтiк қолдауды қамтамасыз ету, ғылыми-техникалық бағдарламаларды орындау барысында бұрынғы жылдары алынған әзiрлемелердi өнеркәсiптiк iске асыруға жеткізу;
инновациялық жобаларды iрiктеу мен iске асыру тетiктерiн жасау, өндiрiстердi iске қосу;
отандық технологиялардың бәсекеге қабілеттiлiгiн арттыру, өндiрiстiң ғылымды қажет ететiн салаларын тұрақты дамыту үшiн жағдай жасау.

5. Бағдарламаны іске асырудың негізгі
бағыттары мен тетігі

Бағдарламаны iске асыру қазақстан экономикасы үшiн айтарлықтай мүдделi болып табылатын мынадай негiзгi бағыттар бойынша жүзеге асырылатын болады.

5.1. Жаңа материалдар және оларды өндiру технологиясы

Қазақстан минералдық ресурстардың айтарлықтай қорына ие. Металдар, кендер, концентраттар, көмiрсутегi шикiзатының экспорты шын мәнінде елдің өнеркәсіптік әлеуетінің негізін құрайды.
Мұнымен бiрге шикiзатты тереңдете қайта өңдеу экономикалық та, сол сияқты әлеуметтiк тұрғыдан да анағұрлым тиiмдi.
Қорытпалар, лигатуралар, прокат - кен-металлургия кешенiнiң тереңдете қайта өңделген өнiмi сыртқы рынокта едәуiр жоғары қосымша құнға, тасымалдауға кететiн шығыстардың аз үлесiне ие және бағаның конъюнктуралық ауытқуына аз ұшырайды.
Осының бәрiн көмiрсутегi шикiзатының тереңдете қайта өңдеу өнiмдерiне де толығымен жатқызуға болады.
Кен-металлургия кешенi, энергетика, құрылыс материалдары өндiрiсiнiң кәсiпорындары отқа төзiмдi материалдар мен солардың негiзiнде жасалған бұйымдарды импорттау кезiнде едәуiр шығынға ұшырайды.
Машина жасау кешенiнiң кәсiпорындары тегiстеу, жемiр және аса қатты материалдардың айтарлықтай көлемiн тұтынады.
Қазақстан ғалымдары әзiрлеген берiлген қасиеттерi бар органикалық материалдардың жебiр ортадағы электрөткiзгiштiк, төзiмдiлiк сияқты және т.б. сипаттамалары бойынша баламалары жоқ.
Қазақстандық ғалымдар мен мамандар өзiнiң сапалық сипаттамалары мен тұтыну қасиеттерi бойынша импортталатындардан кем түспейтiн жаңа технологиялар мен материалдар жасау саласында үлкен көлемде ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргiздi.
Осы зерттеулердiң бiрқатары қазiрдiң өзiнде iшкi тұтынуға ғана емес, сондай-ақ сыртқы рынокқа да бағытталған өнеркәсiптiк өндiрiстердi құруға ұсынылуы мүмкiн.

5.2. Материалдарды өңдеудiң жаңа технологиялық
процестерi

Бәсекеге қабiлеттi тауарлар мен өнiмдердiң технологиялық өсуi және оларды технологиялық қамтамасыз ету металдар, синтетикалық материалдар, ағаш, әйнек, бетон және т.с.с. материалдарды өңдеудiң ескiрген технологияларының базасында мүмкiн емес.
Сапасы, өнiмдiлiгi, жаңа мүмкiндiктерi жағынан бәсекеге қабiлеттi технологиялық процестер жаңа өндiрiстер құрудың негiзi болып табылады.
Инновациялық дамудың әлемдiк тәжiрибесi ескiрген технологияның базасында өнiмдер мен тауарлардың жаңа түрлерiнiң өндiрiсiн құруға деген талпыныстың сәтсiздiкке ұшырайтынын көрсетедi.
Материалдарды өңдеудiң қазiргi заманғы технологиялары мен әдiстерi инновациялық өндiрiстердiң негiзi болуға тиiс, өйткенi қазақстандық ғалымдар көрсетiлген бағытта көп уақыттан берi зерттеулер жүргiзiп келедi.
Материалдарды (металдар, ағаш, пластмассалар және басқалар лазерлiк өңдеу өңделетiн бұйымдардың басқа да дәл әдiстерi үшiн қол жетпейтiн кесудiң шын мәнiндегi таза сапасын алуға мүмкiндiк бередi. Көптеген жағдайларда материалдарды өңдеудiң бұл әдiсiнiң бәсекелесi жоқ және басқа технологиялар жете алмайтын қасиеттерi бар бұйымдар алуға мүмкiндiк бередi. Лазерлiк технология әлемдiк практикада жасанды көшiрмеден қорғау үшiн кеңiнен қолданылатын голографиялық белгiлеу өндiрiсiне пайдаланылатын голографиялық бейнелер жасауға мүмкіндiк бередi.
Металдардың сыртын электрондық-иондық тозаңдандыру және модификациялау өңдеудiң басқа әдiстерi жете алмайтын сыртының берiк сипаттамасын алуға мүмкiндiк бередi. Бақылаудағы гелий атмосферасында электрондық сәулелену бiрқатар аса қатты материалдардың негiзiндегi кескіштердiң тозу төзiмділiгiн бiрнеше есе арттыруға мүмкiндiк бередi.
Плазмалық кесу мен тысты өңдеу технологиясының өзiнiң өнiмдiлiгi және аз еңбек шығындары бойынша iрi бұйымдарды өңдеу кезiнде бәсекелесi жоқ.
Қазақстандық мамандар мен ғалымдар айтарлықтай нәтижелерге жеткен бұл тiзбе жалғасуы мүмкiн.
Материалдарды өңдеудiң жаңа әдiстерiнiң негiзiнде өндiрiстер құру тиiсті ғылыми-техникалық пысықтауды және өнеркәсiптiк пайдалануға жеткiзудi талап ететiнi анық. Мұнымен бiрге бұл бағыт жаңа инновациялық өндiрiстердi дамытуға айтарлықтай қарқын беруге қабілеттi.

5.3. Ақпараттық технологиялар, арнайы техника және
бағдарламалық қамтамасыз ету

Ақпараттық технологиялар - неғұрлым серпiндi дамып келе жатқан бағыттардың бiрi, соңғы уақытқа дейiн қазақстандық ғалымдардың практикасында ол пайдаланушылар, жекелеген бағдарламалық өнiмдер мен деректер қорын қалыптастыру әзiрлеушiлер деңгейiнде шектелiп келдi.
Соңғы жылдары арнайы техниканы, дербес компьютерлердiң жаңа түрлерiн дайындауда, отандық әзiрлемелердi телекоммуникациялық жүйелерге белсендi түрде енгiзудi әзiрлеуде және басқаларда оң тұрғыда кейбiр алға басушылық болды.
Ақпараттық технологиялар мен жабдықтардың дамуы қазақстандық ғалымдар мен мамандардың әлемдiк компьютерлiк коммуникациялық рынокқа шығуының басты басымдықтарының бiрi. Телевизиялық таратқыштардың, бақылау, тұқырту жүйелерiнiң жекелеген әзiрлемелерiнiң сыртқы рынокта бәсекеге қабiлеттi және экспорт перспективасын шешу мүмкіндiгi бар.
Қорғаныс өнеркәсiбiндегi, авиациялық техникадағы, Каспий теңiзi айдыны бетiнiң мониторингi және тағы басқалары өз ақпараттық жүйелерi қарулы күштердiң қорғаныс қабiлетi мен әскери даярлығының ең басты шарттарының бiрi болып табылады.

5.4. Жаңа техника мен жабдық өндiрiсi

Қазақстан импортының құрылымы көбiне-көп жаңа техника мен жабдықтың импортын құрайды, соңғы жылдары оның көлемi ұлғайып келедi.
Мұнымен бiрге қазақстандық кәсiпорындардың халықаралық рынокқа электрондық, электр техникалық, қорғаныс, машина жасау өнiмдерiн шығару жөнiндегi өндiрiстiк қуаты мен дәстүрлерi әлi де жеткілікті.
Басты мiндет iшкi және сыртқы рыноктарда бәсекеге қабiлеттi техника мен жабдықтың жаңа түрлерiнiң әзiрлемелерiн ынталандыру және өндiрiске дайындау болып табылады.
Машина жасау, қорғаныс, электр техникалық кәсiпорындары азаматтық мақсаттағы жаңа техниканы әзiрлеу мен iске қосудың әлеуетiн әзiрше сақтап қалған.
Бұл тапсырманың мақсаты отандық және шетелдiк кәсiпорындар үшiн техника мен жабдықтың жаңа түрлерiн шығару базасында осы бейiндегі өндiрiстер мен кәсiпорындарды, атап айтқанда, кен-металлургия және мұнай-газ кешендерi қайта өркендетудi ғылыми-техникалық қамтамасыз ету болып табылады.

5.5. Жаңа тұтыну тауарлары мен тағам өнiмдерiн өндiру

Тұтыну тауарларының, оның iшiнде дәрi-дәрмектiк препараттар мен тағам өнiмдерiнiң рыногы, әдетте өндiрушiлердiң едәуiр бөлiгiн тартатын ауқымды және тұрақты жүйе. Оның көлемi халықтың сатып алу қабiлетiне және оның санына қарай айқындалады. Өкiнiшке орай, Қазақстанның тұтыну рыногы халық санының аздығынан және сатып алу қабiлетiнiң төмендiгiнен шектеулi. Өнiмдi, әсiресе, тез бұзылатын өнiмдi тасымалдаудың едәуiр қашықтығы қосымша қиындықтар туғызады.
Қазақстан экономикасы үшiн көбiне бұл жаңа өндiрiс түрi болып саналады, өйткенi ол дәстүрлi тұтыну тауарлары ретiнде алыс және жақын шетелдерден әкелiнетiн импорт заттары болып келдi және бола бермек.
Мұнымен бiрге, жергiлiктi тұтыну өнiмдерiн өндiру көбiне әлеуметтiк мiндет, өйткенi өндiрiстiң бұл түрi халықтың едәуiр бөлiгi бiлiктi жұмыс орындарымен қамтамасыз етуге қабiлеттi.
Тұтыну тауарлары рыногында қашанда күштi бәсекелестiк болып келдi, онда жаңа технологияларды, жабдықтарды пайдалануға және арзан бағамен жоғары сапаны қамтамасыз етуге қабілеттi өндiрушiлер жеңiмпаз болып табылды. Бұл тапсырманың мақсаты сыртқы рынокқа шығудың перспективаларын басты талап және шарт ретiнде қоя отырып, жергiлiктi инновациялық өнiм өндiрушiлердi ғылыми-техникалық қамтамасыз ету болып табылады.
Бағдарламаны iске асыру Бағдарламаның мақсаттары мен мiндеттерiне сәйкес келетiн және конкурстық iрiктеуден өткен жобаларды орындауға арналған мемлекеттiк тапсырыстың негiзiнде жүзеге асырылады.
Бағдарламаның әкiмшiсi - Қазақстан Республикасының Бiлiм және ғылым министрлігі:
Бағдарламаның тапсырмаларын орындауға арналған жобаларға конкурс өткiзудi;
Бағдарлама тапсырмаларының орындалуын үйлестiрудi және ағымдағы бақылауды;
Бағдарлама бойынша аралық және қорытынды есептерді қабылдауды қамтамасыз етедi.

6. Қажетті ресурстар және қаржыландыру көздері

Бағдарламаны қаржылық қамтамасыз ету бағдарламаның әкiмшiсі тиiстi қаржы жылдарына республикалық бюджетте көздеген қаражат шегiндегi мемлекеттiк тапсырыс шеңберiнде, 2003-2O05 жылдардың iс-шараларын iске асыру үшiн қажет бюджеттiк қаражат көлемiнде жүзеге асырылады.
Бағдарламаны iске асыруға байланысты көзделген қаржылық шығындар барлығы 545,0 млн. теңгенi құрайды, оның iшiнде жылдар бойынша: 2003 жылы - 169,0 млн. теңге; 2004 жылы - 184,0 млн. теңге; 2005 жылы - 192,0 млн. теңге. <*>
Ескерту. 6-бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2004.02.03. N 132 қаулысымен .

7. Бағдарламаны іске асырудан күтілетін нәтижелер

Бағдарламаны iске асыру қорытындысында нарықта тауар ретiнде жүре алатын қазiргi заманғы технологиялар әзiрленедi, жоғары дәрежедегi дайындықтағы ғылымды қажетсiнетiн өндiрiстердiң жобалары дайындалады. Инновациялық өндiрiстi ғылыми-техникалық қамтамасыз ету жобасы техника-экономикалық негiздемемен, толық ауқымдағы өндiрiстi құру жобасымен және отандық немесе шетелдiк инвесторлардың даму банкi, екiншi деңгейдегi банктер арқылы қаржыландыру және материалдық қамтамасыз ету үшiн белгiленген нысандағы бизнес жоспармен аяқталуға тиiс.
Осының барлығы ғылыми зерттеулерге бөлiнетiн қаражаттан нақты қайтарымын көтередi және республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуына жәрдемдесетiн болады.
------------------------------------------------------------------
Р/с! Негізгi тапсырмалар ! Күтілетін нәтижелер
N ! !
------------------------------------------------------------------
1 Жаңа материалдарды шығару Белгiленген нысанда TЭH
және оларды өндiретін қамтитын (бизнес жоспар) толық
технологиялардың әзiрлемесi ауқымды өндiрiстер құру жобалары
бойынша өндiрiстер құруды
ғылыми-техникалық қамтамасыз
eту

2 Материалдарды өңдейтiн жаңа Іс жүзiнде қолдану үшiн
технологиялық процестерді тәжiрибелiк-өнеркәсiптiк
әзiрлеу тексерістен өткен және дайын
технологиялар

3 Ақпараттық технологияларды, Жаңа ақпараттық технологиялар,
арнайы техниканы және бағдарламалық өнiмдер,
бағдарламалық қамтамасыз арнайы техника, дербес
етудi әзiрлеу компьютерлердiң жаңа түрлерi,
телекоммуникациялық және
ақпараттық жүйелер

4 Жаңа техника мен жабдықтар Белгiленген нысанда TЭH
өндiрiсiн құруды ғылыми- (бизнес жоспар) қамтитын
техникалық қамтамасыз eту толық ауқымды өндiрiстер құру
жобалары

5 Жаңа тұтыну тауарлары Белгiленген нысанда TЭH
өндiрiсiн құруды ғылыми- (бизнес жоспар) қамтитын
техникалық қамтамасыз ету толық ауқымды өндiрiстер құру
жобалары
------------------------------------------------------------------

8. Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары

Ескерту. 8-бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2004.02.03. N 132 қаулысымен .

------------------------------------------------------------------
Р/с! Іс-шара ! Аяқтау ! Жауапты !Орындау!Күтілетін!Қаржы.
N ! ! нысаны ! орындаушы!(іске !шығыстар !ландыру
! ! ! (іске ! асыру)! (млн. !көздері
! ! ! асырушы) !мерзімі! теңге) !
------------------------------------------------------------------
1 ! 2 ! 3 ! 4 ! 5 ! 6 ! 7
------------------------------------------------------------------
Ұйымдастыру іс-шаралары
------------------------------------------------------------------
1. Бағдарламаны Бұйрықтар, Бағдар. 2003 Талап
орындауға конкурстық ламаның жылғы етілмейді
мемлекеттік комиссияның әкімшісі ІІ
тапсырысты хаттамалары тоқсан
орналастыруға
арналған
жобаларды
іріктеу
жөніндегі
конкурсты
ұйымдастыру
және өткізу

2. Бағдарламаны Мемлекеттік -//- 2003 -//-
іске асыру сатып алу жылғы
жөніндегі туралы шарт ІІ
мемлекеттік тоқсан,
тапсырысты жыл
орындауға сайын
мемлекеттік
сатып алу
туралы шарт
жасасу

3. Бағдарламаның Бағдарлама Бағдар. IV -//-
әкімшісіне әкімшісіне ламаны тоқсан,
аралық есеп. есеп, тап. іске жыл
тер, тапсыру сыру-қабыл. асыру сайын
-қабылдау дау акті. жөніндегі
актілерін лері, есеп жауапты
және есеп беретін орындаушы
беретін жыл. жылдан
дан кейінгі кейінгі
жылға жылға
Бағдарламаның Бағдарла.
кеңейтілген маның ке.
нұсқасын ңейтілген
тапсыру нұсқасы

4. Бағдарламаны Бұйрықтар, Бағдар. IV -//- Талап
жыл сайын конкурстық ламаның тоқсан, етілмейді
конкурстық комиссияның әкімшісі жыл
негізде жаңа хаттамалары сайын
инновациялық
жобалармен
толықтыру

5. Бағдарламаны Қазақстан -//- IV -//- -//-
іске асыру Республика. тоқсан,
туралы сының жыл
ақпарат беру Үкіметіне сайын
ақпарат
------------------------------------------------------------------
Ғылыми-техникалық іс-шаралар
------------------------------------------------------------------
6. Жаңа матери. Белгіленген Бағдар. 2003 Барлығы Респуб.
алдар шығару нысанда ТЭН лама жылғы 123,12 ликалық
жөніндегі (бизнес әкімшісі, ІІ оның бюджет
өндірістер жоспарды) Бағдар. тоқсан ішінде
құруды ғылыми қамтитын ламаның - 2005 жылдар
-техникалық толық жауапты жылғы бойынша:
қамтамасыз ауқымды орындау. IV 2003 -
ету және өндірісті шысы тоқсан 38,18;
оларды құру 2004 -
өндіретін жобалары 41,99;
технологиялар 2005 -
әзірлеу 42,95

7. Материалдар Тәжірибелік -//- 2003 Барлығы -//-
өңдейтін жаңа өнеркәсіптік жылғы 81,75
технологиялық тексеруден ІІ оның
процестер өткен және тоқсан ішінде
әзірлеу іс жүзінде - 2005 жылдар
қолдануға жылғы бойынша:
дайын техно. IV 2003 -
логиялар тоқсан 25,35;
2004 -
27,2;
2005 -
29,2

8. Ақпараттық Жаңа ақпа. -//- 2003 Барлығы -//-
технология. раттық тех. жылғы 98,1
лар, арнайы нологиялар, ІІ оның
техника және бағдарла. тоқсан ішінде
бағдарламалық малық өнім. - 2005 жылдар
қамтамасыз дер, арнайы жылғы бойынша:
етуді әзірлеу техника, IV 2003 -
дербес ком. тоқсан 30,42;
пьютерлердің 2004 -
жаңа түрлері, 32,8;
телекоммуни. 2005 -
кациялық 34,8
және ақпа.
раттық
жүйелер

9. Жаңа техника Белгіленген -//- 2003 Барлығы -//-
мен жабдықтар нысанда ТЭН жылғы 136,25
өндірісін (бизнес ІІ оның
құруды ғылыми жоспарды) тоқсан ішінде
-техникалық қамтитын - 2005 жылдар
қамтамасыз толық жылғы бойынша:
ету ауқымды IV 2003 -
өндірісті тоқсан 42,25;
құру 2004 -
жобалары 46,52;
2005 -
47,48

10. Жаңа тұтыну Белгіленген -//- 2003 Барлығы -//-
тауарлары нысанда ТЭН жылғы 105,78
өндірісін (бизнес ІІ оның
құруды ғылыми жоспарды) тоқсан ішінде
-техникалық қамтитын - 2005 жылдар
қамтамасыз толық жылғы бойынша:
ету көлемді IV 2003 -
өндірістер тоқсан 32,8;
құру 2004 -
жобалары 35,49;
2005 -
37,49
------------------------------------------------------------------

Об утверждении Программы научно-технического обеспечения инновационных производств на 2003-2005 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 18 марта 2003 года N 263

В целях реализации п.6.6.1. Плана мероприятий по реализации Программы Правительства Республики Казахстан на 2002-2004 годы, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 24 апреля 2002 года N 470, Правительство Республики Казахстан постановляет:

1. Утвердить прилагаемую Программу научно-технического обеспечения инновационных производств на 2003-2005 годы (далее - Программа).

2. Утратил силу постановлением Правительства РК от 19.09.2009 № 1411.

3. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 18 марта 2003 года N 263

Программа
научно-технического обеспечения инновационных
производств на 2003-2005 годы

1. Паспорт Программы

Наименование Научно-техническое обеспечение инновационных
производств

Государственный Министерство образования и науки Республики
заказчик- Казахстан
администратор
Программы

Сроки реализации 2003-2005 годы

Цель Программы Научное обеспечение организации новых
наукоемких, импортозамещающих и
экспортоориентированных производств на базе
достижений науки и новых отечественных
технологий, разработанных в ходе выполнения
научно-технических программ

Задачи Программы Обеспечить научно-техническую, опытно-
конструкторскую, опытно-промышленную,
маркетинговую поддержку инноваций, доведение
до промышленной реализации разработок,
полученных в ходе выполнения научно-
технических программ за предыдущие годы;
отработка механизмов реализации инновационных
проектов, системы отбора и запуска
производств;
создание структур, обеспечивающих подготовку
инновационных проектов к реализации;
повышение конкурентоспособности отечественных
технологий, создание условий для устойчивого
развития наукоемких сфер производства

Необходимые Финансовое обеспечение Программы
ресурсы и осуществляется в рамках государственного
источники заказа в пределах средств, предусмотренных
их финансирования администратором Программы в республиканском
бюджете на соответствующие финансовые годы в
объеме бюджетных средств, необходимых
для реализации мероприятий 2003-2005 годов.

Предусмотренные финансовые затраты, связанные
с реализацией Программы, составляют всего
545,0 млн. тенге, в том числе по годам: в
2003 году - 169,0 млн. тенге; 2004 году -
184,0 млн. тенге; 2005 году - 192,0 млн. тенге

Ожидаемые В итоге реализации программы будут разработаны
результаты современные технологии, которые могут
выступить на рынке в виде товара, подготовлены
проекты создания полномасштабных наукоемких
производств высокой степени готовности,
включающие проект производства,
технико-экономическое обоснование или
бизнес-план установленной формы для
финансирования через Банк развития Казахстана,
банки второго уровня, за счет привлечения
отечественных или зарубежных инвесторов.
Реализация Программы позволит повысить
реальную отдачу от средств, выделяемых на
научные исследования, и будет способствовать
социально-экономическому развитию республики <*>

Сноска. В раздел 1 внесены изменения - постановлением Правительства РК от 3 февраля 2004 г. N 132

2. Введение

Экономический потенциал стран и государств в XXI веке будет определяться научно-техническим прогрессом и интеллектуализацией основных составляющих производства во всех сферах экономики и главным образом в промышленности. В экономически развитых странах уже к концу XX века на долю новых или усовершенствованных технологий, продукции, оборудования, содержащих новые знания или решения, приходилось от 70 до 85% прироста валового внутреннего продукта.
Интенсивность инновационной деятельности в развитых странах определяет уровень экономического развития. В глобальной экономической конкуренции выигрывают государства, которые обеспечивают благоприятные условия для инновационной деятельности.
В Казахстане же за последнее десятилетие объемы производства в потенциально инновационных отраслях, определяющих уровень технологического развития экономики (машиностроение, электронная и электротехническая, оборонная, легкая, пищевая промышленность, промышленность строительных материалов) снизились в 5-15 раз. Отсутствие новых конкурентоспособных видов продукции, современных технологий и системы внедрения их в производство привело к сокращению и в ряде случаев полной остановке многих предприятий.
Экономика Казахстана все в большей степени становится технологически зависимой от импортируемой техники и технологий. Основная масса научно-исследовательских и опытно-конструкторских структур, обеспечивавших несырьевые отрасли, практически прекратила существование и их восстановление в прежнем виде уже невозможно.
Развитие машиностроения, электронной и электротехнической, оборонной, легкой, пищевой промышленности, промышленности строительных материалов в условиях конкурентной борьбы невозможно без непрерывного обновления продукции и модернизации производств.
В технологическом развитии страны все реальнее становится перспектива того, что Казахстан в ближайшие годы столкнется с проблемой неспособности с помощью национального научно-технологического потенциала собственными силами обеспечить потребности экономики страны. Это неминуемо обречет решать внутренние проблемы за счет перманентной закупки техники и технологии, попадая при этом в длительную технологическую зависимость от внешних источников, что, в конечном счете, чревато подрывом национальной безопасности страны.
Обеспечить конкурентоспособность продукции этих отраслей и восстановить их прежний уровень невозможно без принятия кардинальных мер.
В этой связи руководством страны был принят ряд мер по обеспечению развития экономики страны по инновационному пути:
в 1999 году - одобрена Концепция развития инновационной деятельности в Республике Казахстан (протокол заседания Правительства Республики Казахстан от 20 июля 1999 года N 19),
в 2001 году - утверждена Программа инновационного развития Республики Казахстан (постановление Правительства Республики Казахстан от 10 мая 2001 года N 617), принят Закон Республики Казахстан "О науке" от 9 июля 2001 года, где имеется статья о государственной поддержке инновационной деятельности;
в 2002 году принят Закон Республики Казахстан "Об инновационной деятельности" от 3 июля 2002 года, определяющий основополагающие принципы, направления и формы реализации государственной инновационной политики.
Для дальнейшего развития инновационной деятельности в рамках Плана мероприятий по реализации Программы Правительства Республики Казахстан на 2002-2004 годы ставится цель формирования Программы, направленной на решение конкретных задач научно-технического обеспечения создания инновационных производств на базе отечественных научных разработок в интересах экономики страны.

3. Анализ современного состояния проблемы

За период с 1990 года по 2000 годы почти 2-х кратное падение производства произошло за счет технологических отраслей (машиностроение, легкая, химическая, оборонная), что вызвало массовую безработицу, число занятых в промышленности снизилось с 1 800 тысяч человек в 1990 году, до 642 тысяч в 1999 году. Резкое снижение числа занятых в реальном секторе экономики (на 1,2 млн. человек) повлекло за собой сужение налогооблагаемой базы, отчислений на социальные и пенсионные нужды, миграцию населения и другие отрицательные последствия. Возрос объем импорта товаров массового потребления, с одновременной стагнацией отечественных производств. Инвестиции в основные средства технологических отраслей составили единицы и доли процентов от инвестиций в сырьевые отрасли, что вызвало сырьевой перекос экономики и еще более усугубило состояние несырьевых отраслей.
Основной причиной падения технологических производств явилась низкая конкурентоспособность производимой продукции, основанной на устаревших технологиях, оборудовании, низкая квалификация кадров, не удовлетворяющая требованиям рынка.
Достигнутый в последнее время рост промышленного производства в значительной степени обусловлен внешними условиями, благоприятно повлиявшими на конъюнктуру мирового рынка в связи с повышением цен на сырье. В отраслях промышленности происходит снижение объемов производства наукоемких видов продукции, определяющих технический и технологический уровень.
В то же время тенденции развития мирового сообщества свидетельствуют о возрастающем влиянии инновационной деятельности на темпы экономического роста. На мировом рынке продукты интеллектуального труда имеют более высокую стоимость по сравнению с другими сферами экономической деятельности. Требования рынка диктуют необходимость создания условий для широкого использования нововведений, усиления инновационной активности. Международный опыт инновационного развития свидетельствует о том, что оно является оптимальным путем научно-технического перевооружения и поэтапной диверсификации производства.
В Казахстане развитие инновационной деятельности сдерживается рядом проблем, характерных для сырьевой экономики, в том числе:
неудовлетворительное финансовое состояние большинства промышленных предприятий;
концентрация научных исследований преимущественно на добыче и переработке минерально-сырьевых ресурсов;
практически полное отсутствие высококвалифицированных кадров в ряде высокотехнологичных отраслей экономики;
медленный переход организаций научно-технической сферы на рыночные отношения;
отсутствие законодательной базы, стимулирующей развитие инновационной деятельности.
В то же время в Казахстане имеются все предпосылки для перехода на инновационный путь развития. Это - богатые природные ресурсы, обеспечивающие большую часть внутренних потребностей в сырье и энергоносителях; наличие значительных свободных производственных мощностей для запуска наукоемких производств; дешевая рабочая сила в сочетании с достаточно высоким ее общеобразовательным уровнем; достаточно развитый научно-технический потенциал; наличие заделов по ряду технологических укладов.
В этой связи с целью создания необходимых условий и благоприятной среды для развития экономики страны на основе достижений науки и техники, формирования сбалансированной производственной инфраструктуры и поэтапного замещения части сырьевой составляющей в валовом национальном продукте страны на высокотехнологичную экспортную продукцию постановлением Правительства Республики Казахстан от 10 мая 2001 года N 617 утверждена Программа инновационного развития Казахстана на 2001-2015 годы.
В настоящее время в республике инновационная деятельность сворачивается под воздействием низкого платежеспособного спроса на научно-техническую продукцию как со стороны государства, так и негосударственного сектора экономики, потому что негосударственный сектор экономики еще не восприимчив к доведению научных разработок до промышленного производства вследствие большого коммерческого риска и зачастую заменяет это закупкой технически более простой и дешевой технологии, в то время как, для развития инновационной деятельности необходима государственная поддержка. Об этом свидетельствует и опыт экономически развитых стран. В этих странах деятельность, связанная с созданием базисных нововведений, не дающих скорой отдачи, но требующая немалых средств, времени и являющихся основой технологического прогресса, является приоритетной для государства.
Одной из причин такого положения является несоответствие большинства научно-технических разработок требованиям, предъявляемым к инновационным проектам. В связи с этим необходимо доводить научно-техническую продукцию до степени готовности, позволяющей ей выступить на рынке в виде товара. Для этого необходима разработка соответствующей научно-технической и конструкторской документации, проведение опытно-промышленных испытаний и отработка технологического регламента; выпуск опытной партии продукции, создание необходимой инфраструктуры инновационной деятельности и, наконец, апробации сбыта опытной партии продукции на рынке.
Вместе с тем, несмотря на недостаточность государственной поддержки науки, ряду ученых и научных коллективов в последние годы удалось довести свои разработки до уровня начала их внедрения в производство. Число запатентованных изобретений к 2001 году возросло в сравнении с 1993 годом более чем в 5 раз. По завершенным республиканским целевым и прикладным научно-техническим программам получено большое количество результатов, которые могли быть использованы в реальном секторе экономики. Поэтому назрела настоятельная необходимость принятия мер по их доведению для промышленного использования.

4. Цель и задачи Программы

Цель Программы - научное обеспечение организации новых наукоемких, импортозамещающих и экспортоориентированных производств на базе достижений науки и новых отечественных технологий, разработанных в ходе выполнения научно-технических программ.
Задачами Программы являются:
обеспечение научно-технической, опытно-конструкторской, опытно-промышленной, маркетинговой поддержкой научных разработок, доведение до промышленной реализации разработок, полученных в ходе выполнения научно-технических программ за предыдущие годы;
отработка механизмов отбора и реализации инновационных проектов, запуска производств;
повышение конкурентоспособности отечественных технологий, создание условий для устойчивого развития наукоемких сфер производства.

5. Основные направления и механизм
реализации Программы

Реализация Программы будет осуществляться по следующим основным направлениям, представляющим значительный интерес для казахстанской экономики.

5.1. Новые материалы и технологии их производства

Казахстан располагает значительными запасами минеральных ресурсов. Экспорт металлов, руд, концентратов, углеводородного сырья, фактически составляют основу промышленного потенциала страны.
Вместе с тем, глубокая переработка сырья существенно более эффективна как в экономическом, так и социальном плане.
Сплавы, лигатуры, прокат - продукция горно-металлургического комплекса глубокой переработки на внешнем рынке имеют существенно более высокую добавленную стоимость, меньшие удельные расходы на транспортировку и в меньшей степени подвержены конъюнктурным колебаниям цен.
То же в полной мере относится и к продукции глубокой переработки углеводородного сырья.
Значительные затраты предприятия горно-металлургического комплекса, энергетики, производства стройматериалов несут при импорте огнеупорных материалов и изделий на их основе.
Предприятия машиностроительного комплекса потребляют значительные объемы шлифовальных, абразивных и сверхтвердых материалов.
Органические материалы с заданными свойствами, разработанные казахстанскими учеными, не имеют аналогов по таким характеристикам как электропроводность, стойкость в агрессивных средах и т.п.
Казахстанскими учеными и специалистами проведен большой объем научно-исследовательских работ в области создания новых технологий и материалов по своим качественным характеристикам и потребительским свойствам, не уступающим импортируемым.
Ряд этих исследований уже сейчас может быть рекомендован для создания промышленных производств, ориентированных не только на внутреннее потребление, но и на внешние рынки.

5.2. Новые технологические процессы обработки материалов

Технологический рост и технологическое обеспечение конкурентоспособных товаров и продукции невозможно на базе устаревших технологий обработки материалов: металлов, синтетических материалов, древесины, стекла, бетона и т.п.
Конкурентоспособное по качеству, производительности, новым возможностям технологические процессы являются основой создания новых производств.
Мировой опыт инновационного развития свидетельствует, что попытки создания производств новых видов продукции и товаров на базе устаревшей технологии обречены на неудачу.
Основой инновационных производств должны стать современные технологии и способы обработки материалов, тем более, что казахстанские ученые проводят исследования в указанном направлении достаточно длительное время.
Лазерная обработка материалов (металлы, древесина, пластмассы и др.) позволяет получить практически чистовое качество реза с недоступными для других способов точностями вырезаемых изделий. Во многих случаях этот способ обработки материалов не имеет конкуренции и позволяет получать изделия с недоступными для других технологий свойствами. Лазерная технология позволяет создавать голографические изображения, используемые для производства голографических меток, широко используемых в мировой практике для защиты от подделок.
Электрон-ионное напыление и модификация поверхности металлов позволяют получить прочностные характеристики поверхности, недоступные для других способов обработки. Электронное облучение в контролируемой гелиевой атмосфере позволяет в несколько раз увеличить износостойкость резцов на основе ряда сверхтвердых материалов.
Технология плазменной резки и обработки поверхностей по своей производительности и минимальным трудозатратам не имеет конкурентов при обработке крупных изделий.
Этот перечень, в котором казахстанские специалисты и ученые достигли значительных результатов, может быть продолжен.
Очевидно, что создание производств на основе новых способов обработки материалов требует существенной научно-технической доработки и доведения до промышленного использования. Вместе с тем, это направление способно дать значительный импульс для развития новых инновационных производств.

5.3. Информационные технологии и программное обеспечение

Информационные технологии - одно из наиболее интенсивно развивающихся направлений до последнего времени в практике казахстанских ученых ограничивалось на уровне пользователей, разработчиков отдельных программных продуктов и формирования баз данных.
В последние годы произошел некоторый сдвиг в положительную сторону разработки специальной техники, новых видов персональных компьютеров, активного внедрения отечественных разработок в телекоммуникационные системы и др.
Информационные технологии и оборудование для их развития один из главных приоритетов выхода казахстанских ученых и специалистов на мировой компьютерно-коммуникационный рынок. Отдельные разработки телевизионных передатчиков, систем слежения, подавления имеют конкурентоспособные на внешнем рынке решения и перспективу экспорта.
Собственные информационные системы в оборонной промышленности, авиационной технике, мониторинг поверхности акватории Каспийского моря и др. являются одним из основных условий обороноспособности и боеготовности вооруженных сил.

5.4. Производство новой техники и оборудования

Структура импорта Казахстана в большей части составляет импорт новой техники и оборудования, который в последние годы имеет тенденции к увеличению.
Вместе с тем, производственные мощности и традиции казахстанских предприятий по выпуску на союзный рынок продукции электронной, электротехнической, оборонной, машиностроительной продукции еще достаточно велики.
Главная задача состоит в стимулировании разработок и подготовки к производству новых видов техники и оборудования, способных конкурировать на внутренних и внешних рынках.
Машиностроительные, оборонные, электротехнические предприятия еще сохранили потенциал разработки и запуска новой техники гражданского назначения.
Целью этого задания является научно-техническое обеспечение возрождения производств и предприятий этого профиля на базе выпуска новых видов техники и оборудования для отечественных и зарубежных предприятий. В частности, горно-металлургического и нефтегазового комплексов.

5.5. Производство новых потребительских товаров и
продуктов питания

Рынок потребительских товаров, в том числе лекарственных препаратов и продуктов питания, емкая и стабильная система, которая обычно привлекает значительное число производителей. В зависимости от покупательной способности населения и его численности определяется его емкость. Потребительский рынок Казахстана, к сожалению, ограничен небольшой численностью населения и невысокой покупательской способностью. Дополнительную сложность представляют большие расстояния для транспортировки продукции, особенно скоропортящейся.
Для казахстанской экономики этот вид производства во многом нов, так как традиционно потребительские товары являлись и являются предметом импорта из дальнего и ближнего зарубежья.
Вместе с этим производство местной потребительской продукции во многом социальная задача, так как этот вид производства способен обеспечить квалифицированными рабочими местами значительную часть населения.
Конкуренция на рынке потребительских товаров всегда была наиболее жесткой, в которой победителями являлись производители, способные использовать новые технологии, оборудование и обеспечить высокое качество при низкой цене.
Целью этого задания является научно-техническое обеспечение местных производителей инновационной продукции с главным требованием и условием перспектив выхода на внешние рынки.
Реализация Программы будет осуществляться на основе государственного заказа на выполнение проектов, соответствующих целям и задачам Программы и прошедших конкурсный отбор.
Администратор программы - Министерство образования и науки обеспечивает:
проведение конкурса проектов на выполнение заданий Программы;
координацию выполнения заданий Программы и текущий контроль;
приемку промежуточных и заключительных отчетов по Программе.

6. Необходимые ресурсы и источники финансирования

Финансовое обеспечение Программы осуществляется в рамках государственного заказа в пределах средств, предусмотренных администратором Программы в республиканском бюджете на соответствующие финансовые года, в объеме бюджетных средств, необходимых для реализации мероприятий 2003-2005 годов.
Предусмотренные финансовые затраты, связанные с реализацией Программы, составляют всего 545,0 млн. тенге, в том числе по годам: в 2003 году - 169,0 млн. тенге; 2004 году - 184,0 млн. тенге; 2005 году - 192,0 млн. тенге. <*>

Сноска. В раздел 6 внесены изменения - постановлением Правительства РК от 3 февраля 2004 г. N 132

7. Ожидаемые результаты от реализации Программы

В итоге реализации Программы будут разработаны современные технологии, которые могут выступить на рынке в виде товара, подготовлены проекты наукоемких производств высокой степени готовности. Проект научно-технического обеспечения инновационного производства должен заканчиваться технико-экономическим обоснованием, проектом создания полномасштабного производства и бизнес-планом установленной формы для финансирования и материального обеспечения через Банк развития Казахстана, банки второго уровня, отечественных или зарубежных инвесторов.
Все это повысит реальную отдачу от средств, выделяемых на научные исследования, и будет способствовать социально-экономическому развитию республики.

-------------------------------------------------------------------
N ! Основные задания ! Ожидаемые результаты
п/п! !
-------------------------------------------------------------------
1 Научно-техническое обеспечение Проекты создания полномасштабных
создания производств по производств, включающие ТЭО
выпуску новых материалов и (бизнес-план) установленной
разработка технологий их формы
производства

2 Разработка новых технологи- Технологии, прошедшие опытно-
ческих процессов обработки промышленную проверку и готовые
материалов для практического применения

3 Разработка информационных Новые информационные технологии,
технологий и программного программные продукты, специаль-
обеспечения ная техника, новые виды
персональных компьютеров,
телекоммуникационные и
информационные системы

4 Научно-техническое обеспече- Проекты создания полномасштабных
ние создания производств производств, включающие ТЭО
новой техники и оборудования (бизнес-план) установленной
формы

5 Научно-техническое обеспечение Проекты создания полномасштабных
создания производств новых производств, включающие ТЭО
потребительских товаров (бизнес-план) установленной
формы
-------------------------------------------------------------------

8. План мероприятий по реализации Программы <*>

Сноска. В раздел 8 внесены изменения - постановлением Правительства РК от 3 февраля 2004 г. N 132

-------------------------------------------------------------------
N ! Мероприятие ! Форма !Ответст-!Срок !Предпо- !Источ-
п/п! ! завершения !венный !испол-!лагаемые!ник
! ! !за ис- !нения !расходы !финан-
! ! !полнение!(реа- !(млн. !сиро-
! ! !(реали- !лиза- !тенге) !вания
! ! !зацию) !ции) ! !
-------------------------------------------------------------------
1 ! 2 ! 3 ! 4 ! 5 ! 6 ! 7
-------------------------------------------------------------------
Организационные мероприятия
-------------------------------------------------------------------
1 Организовать и Приказы, Адми- II Не тре-
провести конкурс протоколы нистра- квар- буются
по отбору проектов конкурсной тор тал
на размещение комиссии Прог- 2003
государственного раммы года
заказа на выпол-
нение Программы

2 Заключить договор Договор о - " - II - " -
о государственных государст- квар-
закупках на выпол- венных тал
нение государст- закупках 2003
венного заказа по года,
реализации еже-
Программы годно

3 Представлять адми- Отчет адми- Ответст- IY - " -
нистратору Прог- нистратору венный квар-
раммы промежуточ- Программы, исполни- тал,
ные отчеты, акты акт сдачи- тель по еже-
сдачи-приемки и приемки, реализа- годно
развернутые развернутый ции Про-
варианты Программы вариант граммы
на следующий за Программы на
отчетным год следующий за
отчетным год

4 Ежегодное пополне- Приказы, Адми- IY Не тре-
ние на конкурсной протоколы нистра- квар- буются
основе программы конкурсной тор тал,
новыми инновацион- комиссии Прог- еже-
ными проектами раммы годно

5 Представить инфор- Информация в - " - IY - " -
мацию о реализации Правительст- квар-
Программы во Республи- тал,
ки Казахстан еже-
годно
-------------------------------------------------------------------
Научно-технические мероприятия
-------------------------------------------------------------------

6 Научно-техническое Проекты соз- Адми- II кв. Всего 123,12 Рес-
обеспечение созда- дания полно- нистра- 2003 - млн.тенге, пуб-
ния производств по масштабных тор Про- IY кв. в т.ч. ли-
выпуску новых производств, граммы, 2005 по го- кан-
материалов и раз- включающие ответст- года дам: ский
работка технологий ТЭО (бизнес- венный в 2003 году бюд-
их производства план) уста- исполни- 38,18 млн. жет
новленной тель тенге;
формы Прог- 2004 году -
раммы 41,99 млн.
тенге;
2005 году -
42,95 млн.
тенге

7 Разработка новых Технологии, - " - II кв. Всего 81,75 - " -
технологических прошедшие 2003 - млн.тенге,
процессов обработ- опытно-про- IY кв. в т.ч. по
ки материалов мышленную 2005 годам: в
проверку и года 2003 году -
готовые для 25,35 млн.
практичес- тенге;
кого приме- 2004 году -
нения 27,2 млн.
тенге;
2005 году -
29,2 млн.
тенге

8 Разработка Новые инфор- - " - II кв. Всего 98,1 - " -
информационных мационные 2003 - млн.тенге,
технологий и технологии, IY кв. в т.ч.
программного программные 2005 по го-
обеспечения продукты, года дам:
специальная в 2003 году -
техника, 30,42 млн.
новые виды тенге; 2004
персональных году - 32,8
компьютеров, млн.тенге;
телекоммуни- 2005 году -
кационные и 34,88 млн.
информацион- тенге
ные системы

9 Научно-техническое Проекты соз- - " - II кв. Всего 136,25 - " -
обеспечение созда- дания полно- 2003 - млн.тенге,
ния производств масштабных IY кв. в т.ч.
новой техники и производств, 2005 по го-
оборудования включающие года дам:
ТЭО (бизнес- в 2003 году -
план) уста- 42,25 млн.тенге;
новленной 2004 году -
формы 46,52 млн.тенге;
2005 году -
47,48 млн.тенге

10 Научно-техническое Проекты соз- - " - II кв. Всего 105,78 - " -
обеспечение созда- дания полно- 2003 - млн.тенге,
ния производств масштабных IY кв. в т.ч.
новых потребитель- производств, 2005 по го-
ских товаров включающие года дам:
ТЭО (бизнес- в 2003 году -
план) уста- 32,8 млн.тенге;
новленной 2004 году -
формы 35,49 млн.тенге;
2005 году -
37,49 млн.тенге
-------------------------------------------------------------------