"Көне Отырарды қалпына келтiру 2005-2009 жылдарға арналған бағдарламасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 30 қыркүйектегі N 1009 Қаулысы

Көне Отырар қалашығы археологиясы мен сәулетiнiң ескерткiштерiн сақтау және тиiмдi пайдалану және оларды зерделеу әрi көпшiлiкке танымал етудiң пәрмендi жүйесiн құруды қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Pecпубликасының Үкiметi қаулы етеді:

1. Қоса берілiп отырған "Көне Отырарды қалпына келтiру" 2005-2009 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.

2. Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігі, Қазақстан Республикасының Бiлiм және ғылым министрлiгi, Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмдiгі Бағдарламаны iске асыру жөнiнде шаралар қабылдасын.
Ескерту. 2-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.05.17. N 418 қаулысымен.

3. Қазақстан Республикасының Бiлiм және ғылым министрлігі, Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмдiгi жарты жылдықтың және жылдың қорытындылары бойынша 10 шілдеге және 10 қаңтарға Бағдарламаның орындалу барысы туралы Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлiгiне ақпарат ұсынсын.
Ескерту. 2-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.05.17. N 418 қаулысымен.

4. Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлiгi жыл сайын Бағдарламаның орындалу барысы туралы жиынтық ақпаратты 20 шiлдеде және 20 қаңтарда Қазақстан Республикасының Үкiметiне ұсынуды қамтамасыз етсiн.
Ескерту. 4-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.05.17. N 418 қаулысымен.

5. <*>
Ескерту. 5-тармақ алынып тасталды - ҚР Үкіметінің 2006.05.17. N 418 қаулысымен.

6. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап күшiне енедi.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2004 жылғы 30 қыркүйектегі
N 1009 қаулысымен
бекітілген

"Көне Отырарды қалпына келтiру"
2005-2009 жылдарға арналған
бағдарламасы

Астана, 2004 жыл

Бағдарламаның паспорты

Атауы
"Көне Отырарды қалпына келтiру" 2005-2009 жылдарға арналған бағдарламасы

Әзiрлеу үшін негiз
2004 жылғы 6 мамырдағы Қазақстан Республикасының Премьер-Министрiндегi "Көне Отырар қалашығындағы қалпына келтiру жұмыстарының барысы туралы" кеңестің N 11-7/007-102 хаттамасы

Негізгi әзiрлеушілер
Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлiгi, Қазақстан Республикасының Бiлiм және ғылым министрлiгi, Оңтүстік Қазақстан облысының әкiмдігі

Мақсаты
Көне Отырар қалашығы мен Отырар шұраты қалашықтарын қалпына келтiру үшiн тарих пен мәдениет ескерткіштерiн сақтау әрi тиiмдi пайдалануды қамтамасыз ету

Мiндеттерi
Бағдарламаның міндеттерi мыналар:
Отырар мен Отырар шұраты қалашықтарының ескерткіштерiн ғылыми зерттеу;
тарих пен мәдениет ескерткiштерiнің археологиялық қазбалары, қазылған объектілердi консервациялау;
қалашық сәулет ескерткiштерiн қайта жаңғырту;
Отырар археологиялық мұражай-қорығының аумағын көркейту әрi көгалдандыру;
Отырар шұраты аймағында автожолдар салу;
Мұражай ғимаратын қайта жаңарту және оның жаңа экспозициясын безендiру;
Отырар мұражай-қорығында кiтапхана салу;
ғылыми еңбектер мен ғылыми-көпшілік әдебиет басып шығару;
Отырар қалашығы мен Отырар шұраты ауданында туризм инфрақұрылымын дамыту, мейманханалар, маусымдық киiз үйлер мен басқа да әлеуметтiк-мәдени мақсаттағы құрылыстар салу.

Iске асыру мерзімдерi
2005-2009 жылдар
бiрiншi кезең - 2005-2007 жылдар
екiншi кезең - 2008-2009 жылдар

Қажеттi ресурстар мен қаржыландыру көздерi
Бағдарламаны қаржыландыру республикалық және жергiлiктi бюджеттердiң қаражаты есебiнен жүзеге асырылады. Қаржыландырудың жалпы көлемi - 293,8 млн. теңге, оның iшiнде республикалық бюджеттен:
2005 жылы - 53,824 млн. теңге;
2006 жылы - 31,3 млн. теңге;
2007 жылы - 13,5 млн. теңге;
жергілікті бюджеттен:
2005 жылы - 0,6 млн.теңге;
2007 жылы - 194,6 млн.теңге.
Бағдарламаны қаржыландырудың 2006-2007 жылдарға арналған көлемi республикалық және жергілікті бюджеттердiң тиiстi қаржы жылына арналған болжамды көрсеткіштерi шеңберiнде нақтыланатын болады.
Қаржыландыру көлемiн нақтылау және 2006-2007 жылдарға арналған қажеттi қаражатты бөлу мақсатында 2007 жылы объектiлердi қайта жаңарту мен салу жөнiндегi іс-шараларға техникалық-экономикалық негіздемелер (ТЭН) әзiрленедi.
2008 жылы техникалық-экономикалық негiздемелер (TЭH) әзiрленгеннен кейiн "Көне Отырардың тарихи-мәдени, сәулет және археологиялық ескерткiштерiн қалпына келтiру" бағдарламасы іс-шаралар жоспарының II бөлiмiнде көзделген объектілер салудың бiрiншi кезеңi басталады.

Күтілетiн нәтижелер
Бағдарламаны iске асыру көне Отырар қалашығы мен Отырар шұратының ескерткіштерiн қалпына келтiруге, орта ғасырдағы қаланың материалдық әрі рухани мәдениетi туралы жаңа ғылыми деректер алуға, туризм инфрақұрылымын дамытуға жәрдемдеседi.
Бағдарламаны іcкe асыру аяқталғаннан кейiн мынадай нәтижелер күтіледi:
Отырар, Құйрықтөбе, Алтынтөбе, Мардан-Құйық, Көк-Мардан, Бесік қалашықтарында, Талтақай моласында ауқымды археологиялық зерттеулер (қазбалар) жүргiзу және ескi және жаңа қазбалар объектілерiн консервациялау;
Мұражай-қорық аумағын көркейту әрi көгалдандыру, жүргінші жолдары мен коммуникациялар салу;
туризм инфрақұрылымы объектiлерiн: киіз үйлер, ғұрыптық асүйлер салу;
зиярат ету орталығын салу;
этнографиялық сауық-танымдық орталық пен Әл Фараби мұражайын салу;
Отырар шұраты аймағында автожол салу;
Оңтүстік Қазақстанның көне әрi opтa ғасырлық тарихы туралы; Ұлы Жiбек жолындағы қалалардың даму серпіні, Еуразия мәдениетi мен өркениетi диалогы туралы; Қазақстан қалаларының полеоэкономикасы туралы; этногенез туралы жаңа ғылыми ақпарат алу;
Отырар мұражай-қорығының ескерткіштерiн басқару және сақтау жөнiнде менеджмент-жоспар әзiрлеу;
жаңа құжаттама алу: қалашықтың және бүкіл шұратының картасы, ескерткiштер мен оларды қорғау аймақтарының шекараларын айқындау; шұраттың қорғалатын аймағын айқындау;
оларды Ұлы Жiбек жолындағы маңызды туризм орталығына айналдыру мақсатында Отырар мен шұратты мұражайға айналдыру үшiн ұсынымдар дайындау;
9 ғылыми монография, альбом кiтаптар, буклеттер басып шығару.
Ескерту. Бағдарлама паспортына өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.05.17. N 418 қаулысымен.

Кiрiспе

"Көне Отырарды қалпына келтiру" бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) 2004 жылғы 6 мамырдағы Қазақстан Республикасының Премьер-Министрiнде өткен "Көне Отырар қалашығындағы қалпына келтiру жұмыстарының барысы туралы" кеңестiң N 11-7/007-102 хаттамасының шешiмiне сәйкес әзiрлендi.
Осы Бағдарламаны әзірлеу Отырар қалашығының тарихи және мәдени ескерткіштерін зерделеуге, археологиялық зерттеуге, консервациялауға және жаңғыртуға байланысты проблемаларды шешумен қалыптасқан жағдайға белсендi түрде сындарлы ықпал жасау қажеттiлiгiнен туындады.

1. Проблеманың қазiргi жай-күйін талдау

Отырар қалашығының тарихи және мәдени ескерткiштерiн зерделеуге, археологиялық зерттеуге, консервациялауға және жаңғыртуға байланысты проблеманың қазiргі жай-күйі оны сақтау әрi қалпына келтiру жөнiндегi шама жетерлік шаралар кешенiн қамтамасыз етумен сипатталады.
Көне Отырар қалашығы Қазақстан Республикасының Оңтүстік Қазақстан облысы қазiргi Отырар ауданының аумағындағы Отырар шұратының құрамына енедi.
Қалашықтың сақталуы қанағаттандырарлық күйде. Оңтүстік бөлігін қоспағанда, оның аумағында егiстiк жоқ.
Отырар - оқшаулау даусыз деп саналатын Қазақстанның орта ғасырлардағы аз ғана қалаларының бiрi.
Отырар алғаш рет Орта Азия облыстарын арабтардың жаулап алуына байланысты IX ғасырда аталып өтедi. 1218 жылы мұнда Шығыс тарихында "Отырар ойраны" деген атпен белгiлi оқиға орын алды.
1947 жылы Оңтүстiк Қазақстан археологиялық экспедициясы (ОҚАЭ) ұйымдастырылған кезде Отырар шұратын қарқынды археологиялық зерттеулер басталды. Экспедиция шұраттың Пышақшы төбе, Алтынтөбе, Құйрықтөбе және Көк Мардан қалашықтарында зерттеулер жүргізіп, археологиялық қазбалар қазды.
Отырар мен шұрат ескерткіштерi туралы 50-жылдардың аяғына қарай жинақталған бүкiл археологиялық ақпарат "Қазақстанның археологиялық картасында" жарияланды.
1969-1970 жылдары ҚазКСР Ғылым академиясы Ш.Ш.Уәлиханов атындағы Тарих, археология және этнография институтының Отырар археологиялық экспедициясы көне Отырарды ауқымды түрде қазуды қайтадан бастады.
1971 жылдан бастап Отырар қалашығында 1993-1996 жылдары ғана үзiлген Оңтүстік Қазақстан кешендi экспедициясының зерттеулері басталды, ол күні бүгiнге дейiн жұмыс iстеуде.
Осы жылдары Отырарда XVI-XVIII ғасырлар деңгейi бойынша алаңы 7 га қалашық аумағы ашылды, сондай-ақ қаланың жекелеген аудандарында тимуридтер, қараханидтер дәуiрінiң объектілерi зерттелдi.
Қалашықты зерттеудің неғұрлым қызықты объектiлерi арасында мыналар: XI-XV ғасырлардағы моншалар, XIII-XV ғасырлардағы қыш құюшылар орамы, XIII-XV ғасырлардағы кiрпiш күйдiру шеберханасы, XIV ғасырдың аяғы-XVIII ғасырдың басындағы күмбездi мешіттер, қараханидтер, тимуридтер дәуiрінің және қазақ хандығының бекiнiстерi.
Құйрықтөбе қалашығында ҮII-ІХ ғасырларға жататын сарай кешенi, VII-VIII ғасырлардағы бай атақоныс, IX-XI және XI-XII ғасырлардағы тұрғын үй орамдары, XIII-XIY ғасырлардағы темiр жасау шеберханалары қазып ашылды.
Мардан Құйықта VII-VIII ғасырлардағы үй құрылысы, IV-VI ғасырлардағы храм, IV-VI ғасырлардағы қорым зерттелдi.
Көк Мардан қалашығында IV-VI ғасырлардағы қорғандағы храм кешенi, IV-VIII ғасырлар деңгейiндегі құрылыстар, IV-VI ғасырлардағы некрополь қазып аршылды.
Жоғарыда аталған қалашықтар маңында сақталған Отырар шұратының ирригациясы зерттелдi. Қазу кезiнде қыш пен металл бұйымдарының, монеталардың мол коллекциялары жиналды, оларды зерттеуге монографиялар, альбомдар, мақалалар арналды.
Компьютерлік технологиялар пайдаланылған жаңа деңгейде шұрат ескерткiштерiн құжаттау жүргізiлуде, топырақтанушылармен, геоморфологтармен, палеогеографтармен ынтымақтастықта аэро және ғарыш түсiрілімдерi пайдаланылып, оның ирригациясы зерттелуде.
Қолда бар барлық материалдарды жариялау мен өңдеу, деректер банкiн жасау зерттеулердің маңызды бағыты болып табылады.
1979 жылы Қазақ КСР Министрлер Советiнің өкiмiне сәйкес Отырар мемлекеттік археологиялық мұражай-қорығы құрылды, ол ғылыми-зерттеу және мәдени-ағарту мекеме - Отырар шұраты археология ескерткiштерінің негiзгi қоймасы болып табылады. Мұражай қорында 20 мыңнан астам экспонат сақталуда. Отырар ауданы археологиялық ескерткiштерінің көпшiлiгiн күзету жолға қойылған.
2001 жылғы 27 тамызда Қазақстан Республикасының Үкiметi мен Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Бiлiм беру, ғылым және мәдениет мәселелерi бойынша ұйымы (ЮНЕСКО) арасында көне Отырар қалашығын сақтау әрi консервациялау жобасы бойынша келiсiмге қол қойылды.
Төрт жылға (2001-2004 жылдар) есептелген жоғарыда көрсетiлген жоба ескерткіштi сақтау әрi консервациялаудың бiрегей әдiстерiн әзiрлеуге бағытталған.
Жоба шеңберiнде Отырартөбе қалашығында қазылған бiрқатар объектілердi консервациялаудың, сондай-ақ Құйрықтөбе қалашығындағы шұғыл консервациялық жұмыстардың ұзақ мерзiмдi бағдарламасы орындалды.
2002 жылғы сәуiрде Отырар мұражай-қорығында Эксприментальдық корпус салынды, онда әртүрлi ғылыми эксперименттер жүргiзу үшiн компьютерлер, қазiргi заманғы жабдықтар мен зертхана орнатылды.
Жобаны iске асыру барысында консервациялаудың жаңа әдiстерi, сондай-ақ археологиялық жұмыстарды кейiн консервациялаумен қоса атқаруды ұйғаратын инновациялық тәсіл әзiрлендi әрi сынақтан өткiзiлдi. Отырар қалашығына арналып әзiрленген консервациялау әдiстерi өңiрдегі басқа ұқсас ескерткіштерге де қолданылуы мүмкiн. Жоба ғылыми түрде тексерілген консервациялаудың үлгiсi, сондай-ақ болашақ жұмыстар үшін эталон бола алады.
ЮНЕСКО-Қазақстан-Жапония жобасы аяқталғаннан кейiн қайта жаңғырту және консервациялау жөнiндегi жұмыстар, әлбетте жалғастыруды талап етедi.
Сонымен бiрге, көне Отырар қалашығын сақтау әрi қалпына келтiру саласында қалыптасқан жағдай осы бағыттағы қызметтi одан әрi дамыту мен жандандыру жөнiндегi кiдiрiссiз шаралар кешенiн талап етеді.
Көне қалашықты зерделеудiң аса маңызды проблемаларының бiрi - шұрат қалашығының қазылған объектілерiн, бәрiнен бұрын, лай кiрпiштен салынған құрылыстарды сақтаумен байланысты мәселе болып табылады.
Отырар шұратының лай кiрпiштi ескерткiштерiн сақтау бiрқатар техникалық проблемаларды шешуге бағытталған. Өңiрдегi күрт континентальдық климат күрделі факторлардың бiрi болып табылады: температура жаздағы +40-тан қыста -20-ға дейiн төмендейдi. Климат, сондай-ақ жауынның мол болуымен сипатталады. Мұның өзі шұрат аумағындағы ескерткіштердің тез бұзылуы қаупiн туғызады, қазiргі уақытта тап солай болуда. Осы факторлардың салдарынан басқа өңiрлерде сынақтан өткiзiлген консервациялаудың стандартты әдiстерi Отырар қалашығына қолданылмайды. Басқа проблема Отырар шұраты көлемiнiң және ескерткіштерді қазу ауқымының зор болуымен байланысты.
Объектiлердi консервациялау белгiлi бiр қиындықтар туғызуда. 40 жылдан астам уақыт бұрын қазылған лай кiрпішті ескерткіштер iшiнара бұзылуда, ал таяуда ашылған объектілер жай-күйі жылдам нашарлауда. Осал сәулет құрылыстарына келушi адамдар санының көбеюi де қауiп туғызуда.
1980 жылы салынған мұражай-қорық ғимараты күрделi жөндеуге мұқтаж, мұражайдың экспозициялары да қайта безендiрудi талап етеді. Мұражай-қорықтың қорғау аймағы күні бүгінге дейiн қоршалмаған. Сапалы жолдар мен қонақ үй сервисінің жоқтығынан туризм инфрақұрылымы дамымаған. Мұражай-қорықтың материалдық-техникалық базасының нашарлығы толыққанды ғылыми-зерттеу, мәдени-ағарту және шаруашылық қызметiн жүргiзуге мүмкiндiк бермейдi.
Осы Бағдарлама шеңберiнде жоғарыда айтылған проблемаларды кешендi түрде шешу көне Отырар қалашығын зерттеу, сақтау әрі көпшілікке танымал ету жүйесiн одан әрi дамытуға жәрдемдеседi.
Оны халықаралық және ішкi туризм орталығына айналдырып, археологиялық кешен құру жөнiндегі осындай жобалар бiрқатар шет елдерде бар.
Өзбекстанда, Самарқант аумағындағы Афрасиаб қалашығында оларды кейiннен консервациялай отырып, археологиялық қазбалар 100 жылдан астам уақыт бойы жүргiзiлуде. Нәтижесiнде Афрасиаб Самарқанттың ең адам көп келетiн орындарының біріне айналды.
Пакістанда, Мохенджо-Даро қалашығында археологиялық және консервациялау жұмыстары 100 жылдан астам уақыт бойы жүргiзiлуде. Қазiргі уақытта қаланың жанында археологиялық база - тұрақты ғылыми және консервациялау жұмыстары орталығы салынған. Туризм инфрақұрылымы жолға қойылған - қонақ үйлер, мұражай салынған, соның нәтижесiнде қала Пакiстандағы халықаралық туризм орталықтарының біріне айналды.

2. Бағдарламаның мақсаты мен міндеттерi

Бағдарламаның мақсаты - көне Отырар қалашығы мен Отырар шұраты қалашықтарын қалпына келтiру үшін тарих пен мәдениет ескерткiштерінің сақталуын әрi оларды тиiмдi пайдалануды қамтамасыз ету болып табылады.
Қойылған мақсатқа жету мынадай міндеттерді шешу арқылы жүзеге асырылады:
Отырар қалашығы мен Отырар шұраты қалашықтарының ескерткіштерін ғылыми зерттеу;
тарих пен мәдениет ескерткiштерінің археологиялық қазбалары, қазылған объектілердi консервациялау және мұражайға айналдыру;
қалашық сәулет ескерткіштерін қайта жаңғырту;
ғылыми еңбектер мен ғылыми-көпшілiкке танымал әдебиетті басып шығару;
Отырар қалашығы мен Отырар шұратында туризм инфрақұрылымын дамыту.

3. Бағдарламаны iске асырудың негiзгі
бағыттары мен тетiгi

Бағдарлама 2005-2009 жылдар кезеңiнде iске асырылады: бiрiншi кезең - 2005-2007 жылдар, екiншi кезең - 2008-2009 жылдар.
Бағдарламада көне Отырар қалашығын сақтау әрi қалпына келтiрудiң мынадай бағыттары көзделедi:
көне Отырар қалашығын зерделеудiң тұтас жүйесiн қалыптастыру, оны археологиялық зерттеудi жүзеге асыру, оларды туризм инфрақұрылымы жүйесiне енгiзу;
Отырар қалашығы мен Отырар шұратындағы ескерткіштердi қайта жаңғырту, консервациялау әрi пайдалану;
тарих ғылымының ғылыми бiлiмiн көпшiлiкке таныту, теориялық проблемаларын әзiрлеу, ғылыми және энциклопедиялық әдебиет басып шығару.
Қойылған мақсаттар мен мiндеттерге қол жеткiзу тетіктерi мынадай жолдармен жүзеге асырылады:
Отырар мемлекеттiк археологиялық мұражай-қорығының ескерткіштерiн басқару әрi сақтау жөніндегi менеджмент-жоспарды әзірлеу;
Отырар қалашығы мен Отырар шұратында кең ауқымды археологиялық қазбаларды қолмен және техниканы қолданып жүргізу;
археологиялық қазбалардан кейiн археологиялық объектілерді консервациялау;
Отыраp қалашығы мен Отырар шұратының аумағындағы тарихи және мәдениет ескерткiштердi көркейту әрi көгалдандыру;
қонақ үй кешенiн, зиярат ету орталығын, кiтапхана, мұражай, этнографиялық ойын-сауық - танымдық орталық, Отырар қалашығы мен мұражай-қорық аралығында толық жайластырылған жүргінші-көлiк байланысы жолдарын салу;
Отырар қалашығы ауданында қыш көзе шеберханаларын қалпына келтiру және Отырар қалашығы мен Отырар шұраты қалашықтарындағы қазбалар үстiнде жабынды құрастырмалар құрылысын салу;
Отырар қалашығы мен Отырар шұраты қалашықтарының тарихи-мәдени ескерткiштерiн насихаттау жөнiндегi монографиялар, альбом-кiтаптар, буклеттер, ғылыми әдебиет басып шығару.

4. Қажеттi ресурстар мен бағдарламаны
қаржыландыру көздерi

Бағдарламаны қаржыландыру республикалық және жергiлікті бюджеттердің қаражаты есебiнен жүзеге асырылады. Қаржыландырудың жалпы көлемi - 293,8 млн. теңге, оның iшiнде республикалық бюджеттен: 2005 жылы - 53,824 млн. теңге; 2006 жылы - 31,3 млн. теңге; 2007 жылы - 13,5 млн. теңге; жергiлiктi бюджеттен: 2005 жылы - 0,6 млн.теңге; 2007 жылы - 194,6 млн.теңге. Бағдарламаны қаржыландырудың 2006-2007 жылдарға арналған көлемі тиiстi қаржы жылына арналған республикалық және жергiлiктi бюджеттердiң болжамды көрсеткіштерi шеңберiнде нақтыланатын болады.
Қаржыландыру көлемiн нақтылау және 2006-2007 жылдарға арналған қажеттi қаражатты бөлу мақсатында 2007 жылы объектілердi қайта жаңарту мен салу жөнiндегi iс-шараларға техникалық-экономикалық негiздемелер (ТЭН) әзiрленедi.
2008 жылы техникалық-экономикалық негіздемелер (TЭH) әзiрленгеннен кейiн "Көне Отырардың тарихи-мәдени, сәулет және археологиялық ескерткіштерін қалпына келтiру" Бағдарламасы iс-шаралар жоспарының II бөлiмiнде көзделген объектілердi салудың бiрiншi кезеңі басталады.
Ескерту. 4-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.05.17. N 418 қаулысымен.

5. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетін нәтижелер

Бағдарламаны iске асыру көне Отырар қалашығы мен Отырар шұратының ескерткiштерiн қалпына келтiруге, орта ғасырдағы қаланың материалдық әрi рухани мәдениетi туралы жаңа ғылыми деректер алуға, туризм инфрақұрылымын дамытуға жәрдемдеседi.
Бағдарламаны iске асыру аяқталғаннан кейiн мынадай нәтижелер күтіледi:
Отырар, Құйрықтөбе, Алтынтөбе, Мардан-Құйық, Көк Мардан, Весидж қалашықтарында, Талтақай моласында ауқымды археологиялық зерттеулер (қазбалар) жүргiзу әрi ескi және жаңа қазбалар объектілерiн консервациялау;
мұражай-қорық аумағын көркейту әрi көгалдандыру: жүргінші жолдары мен коммуникациялар салу;
туризм инфрақұрылымы объектiлерін: қонақ үйлер, киiз үйлер, ғұрыптық асүйлер салу;
зиярат ету орталығын салу;
этнографиялық ойын-сауық-танымдық орталық пен Әл Фараби мұражайын салу;
Отырар шұраты аймағында автожол салу;
Қазақстанның көне әрi орта ғасырлық тарихы туралы; Ұлы Жiбек жолындағы қалалардың даму серпіні, Еуразия мәдениеттерi мен өркениеттерінің диалогы туралы; Қазақстан қалаларының полеоэкономикасы туралы; этногенезi туралы жаңа ғылыми ақпарат алу;
Отырар мұражай-қорығының ескерткіштерiн басқару және сақтау жөнiнде менеджмент-жоспар әзiрлеу;
жаңа құжаттама алу: қалашықтың және бүкiл шұраттың картасы, ескерткiштер мен оларды қорғау аймақтарының шекараларын айқындау; шұраттың қорғалатын аумағын айқындау;
оны Ұлы Жiбек жолындағы маңызды туризм орталығына айналдыру мақсатында Отырар мен шұратты мұражайға айналдыру үшiн ұсынымдар дайындау;
9 ғылыми монография, альбом-кiтаптар, буклеттер басып шығару.

6. "Көне Отырарды қалпына келтiру" 2005-2009 жылдарға арналған бағдарламасының iс-шаралар жоспары

Ескерту. 6-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.05.17. N 418 қаулысымен.

____________________________________________________________________
N | Iс-шаралар | Аяқтау |Орындалуы |Орындау|Болжам.| Қаржы.
| | нысаны | (iске | (iске |ды шы. |ландыру
| | |асырылуы) | асыру)|ғыстар,| көзі
| | | үшін |мерзiмi| млн. |
| | |жауаптылар| |теңге |
___|___________________|_________|__________|_______|_______|_______
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7
____________________________________________________________________
I. Археологиялық ескерткiштердi ғылыми зерттеу
____________________________________________________________________
1 Отырар мемлекеттік Қазақстан МАМ 2005 8,0 Республи.
археологиялық Республика. жыл калық
мұражай-қорығының сының бюджет
ескерткiштерiн Үкiметiне
басқару және сақтау ақпарат
жөнiнде менеджмент-
жоспар әзiрлеу

2 Отырар қалашығында МАМ БҒМ 2005 1,0 Республи.
оны ішінара ақпарат жыл калық
консервациялап, бюджет
10 м учаскесiнде
батыс және оңтүстiк
бұрылмалардағы
қабырғаны тазалау.
Ғылыми құжаттаманы
дайындау

3 Отырар қалашығында МАМ БҒМ 2005 1,0 Республи.
оны iшiнара ақпарат жыл калық
консервациялап, бюджет
оңтүстiк қақпасына
iргелес бекiнiстік
қабырғаны қазу әрi
тазалaу

4 Объектiлердi iшiн- МАМ МАМ, 2005 1,0 Республи.
ара консервациялап, ақпарат БҒМ жыл 0,5 калық
Әл Фарабидiң Отаны 2006 бюджет
- Весидж қалашығын жыл
қазу

5 Оны iшiнара консер. МАМ МАМ, 2006 2,0 Республи.
вациялау әрi ақпарат БҒМ жыл калық
көркейту мақсатында бюджет
Отырар қалашығының
орталығында XI-XII
ғасырлар деңгейiн.
дегi қазбаларды
тазалау. Ғылыми
құжаттаманы
дайындау

6 Отырар қалашығында МАМ БҒМ 2007 2,0 Республи.
оны iшiнара консер. ақпарат жыл калық
вациялап, 10 м бюджет
учаскесiнде
"Дарбаза және сопы"
қақпасының қабырға.
сын қазу әрi
тазалау. Ғылыми
құжаттаманы
дайындау

7 "Дарбаза және сопы" МАМ БҒМ 2007 2,0 Республи.
қақпасында XI-XII ақпарат жыл калық
ғасырлардағы Отырар бюджет
моншасын қазу әрi
тазалау. Қайта
жаңарту элемент-
терiмен моншаны
iшiнара консерва.
циялау. Ғылыми
құжаттаманы
дайындау

8 Отырар, Алтынтөбе МАМ МАМ, 2005 2,0 Республи.
және Құйрықтөбе ақпарат БҒМ жыл калық
қалашықтарынан 2006 2,0 бюджет
қалдықтарды шығару жыл
2007 2,0
жыл

9 Көк Мардан қалашы. МАМ БҒМ 2005 1,0 Республи.
ғындағы қазбалар, ақпарат жыл калық
iшiнара консерва. бюджет
циялау үшiн объек.
тiлердi дайындау
және ғылыми
құжаттаманы
дайындау

10 Талтақай некрополiн МАМ БҒМ 2005 2,0 Республи.
және Жуантөбе ақпарат жыл калық
қалашығын қазу. бюджет
Ғылыми құжаттаманы
дайындау

11 Оны iшiнара МАМ БҒМ 2005 1,0 Республи.
консервациялау ақпарат жыл калық
мақсатында Мардан- бюджет
Құйық некрополiн
қазу. Ғылыми құжат.
таманы дайындау

12 Алтынтөбе қалашығын МАМ МАМ, 2006 3,0 Республи.
қазу әрі көне ақпарат БҒМ жыл калық
қазбаларды тазалау, бюджет
оларды iшiнара
консервациялау.
Ғылыми құжаттаманы
дайындау

13 Құйрықтөбе қалашы. МАМ МАМ, 2006 2,5 Республи.
ғындағы сарайдың ақпарат БҒМ жыл калық
үлкен залын тазалау бюджет
әрі оны iшiнара
консервациялау,
Құйрықтөбе және
Жуантөбе қалашықта.
рындағы көне
қазбаларды қазу
әрі тазалау

14 Мардан-Құйық қала. МАМ БҒМ 2007 3,0 Республи.
шығындағы көне ақпарат жыл калық
қазбаларды тазалау бюджет
әрі қала орамы
(жылжымалы монша,
10 м учаскедегi
қабырға) объектiле.
рiн iшiнара
консервациялау.
Ғылыми құжаттаманы
дайындау
____________________________________________________________________
Жиыны: 36,0 2005 17,0
жыл
2006 10,0
жыл
2007 9,0
жыл
____________________________________________________________________
ІI. Көне Отырардың тарихи-мәдени, сәулет жәнe археологиялық
ескерткiштерін қалпына келтіру
____________________________________________________________________
15 Отырар археология. Қазақстан МАМ 2005 29,924 Республи.
лық мұражай-қорығын Республика. жыл 20,3 калық
ұстау және оның сының 2006 бюджет
экспозициясын Үкiметiне жыл
безендіру ақпарат

16 Арыстан-баб кесе. МАМ Оңтүстiк 2005 0,6 Жергілікті
несi жанында ақпарат Қазақстан жыл бюджет
маусымдық киiз үй облысының
орнатуды ұйымдас. әкімдігі
тыру 2007 0,6
жыл

17 Арыстан-баб кесене. МАМ Оңтүстiк Жергілікті
сi жанындағы ақпарат Қазақстан бюджет
аумақты көркейту облысының 2007 60,0
әрi көгалдандыру: әкімдігі жыл
жүргiншi жолдар 2008 *
салу, кесене аума. жыл
ғын жарықтандыру,
қоршау

18 Арыстан-баб кесене. МАМ Оңтүстiк Жергілікті
сi жанында ақпарат Қазақстан бюджет
кiтапхана салу облысының 2007 50,0
әкімдігі жыл
2008 *
жыл

19 Арыстан-бaб МАМ Оңтүстiк Республи.
кесенесi жанында ақпарат Қазақстан калық
220 орындық қонақ облысының 2007 * бюджет
үй кешенiн салу әкімдігі жыл
2008 *
жыл

20 Отырар мұражай- МАМ Оңтүстiк Республи.
қорығы қалашықтары ақпарат Қазақстан калық
(12 қалашық) облысының 2007 * бюджет
арасында толық әкімдігі жыл
жайластырылған 2008 *
жүргiншi-көлiк жыл
байланысын орнату

21 Отырар шұраты МАМ Оңтүстiк Республи.
аумағында автожол. ақпарат Қазақстан калық
дар салу облысының 2007 * бюджет
әкімдігі жыл
2008 *
жыл

22 Отырар қалашығы МАМ Оңтүстiк 2007 30,0 Жергілікті
ауданындағы қыш ақпарат Қазақстан жыл бюджет
көзе шеберханала. облысының
рын қалпына әкімдігі
келтіру

23 Отырар қалашығы МАМ БҒМ 2007 54,0 Жергілікті
мен Отырар шұратын. ақпарат жыл бюджет
дағы қазбалар
үстiне жабынды
құрастырма салу

24 Этнографиялық ойын- МАМ Оңтүстiк Республи.
сауық-танымдық ақпарат Қазақстан калық
орталық салу облысының 2007 * бюджет
әкімдігі жыл
2008 *
жыл

25 Арыстан-бaб МАМ Оңтүстiк Республи.
кесенесi жанында ақпарат Қазақстан калық
зиярат ету облысының 2007 * бюджет
орталығын салу әкімдігі жыл
2008 *
жыл

26 Әл Фараби мұражайын МАМ Оңтүстiк Республи.
салу ақпарат Қазақстан калық
облысының 2007 * бюджет
әкімдігі жыл
2008 *
жыл
____________________________________________________________________
Жиыны: 245,4 2005 30,524
оның iшiнде, жыл
республикалық 2006 20,3
бюджет: жыл
2005 жыл - 29,924; 2007 194,6
2006 жыл - 20,3 жыл
2007 жыл - *
жергiлiктi бюджет:
2005 жыл - 0,6
2007 жыл - 194,6
____________________________________________________________________
ІII. Отырар қалашығы мен Отырар шұратының тарихи-мәдени
ескерткіштерін насихаттау жөніндегі ғылыми жәнe
ғылыми-көпшілік әдебиеттi басып шығару
____________________________________________________________________
27 "Отырар шұраты" - МАМ БҒМ 2005 1,5 Республи.
альбом-кітап ақпарат жыл калық
бюджет

28 "Құйрықтөбе қалашы. МАМ БҒМ 2005 2,4 Республи.
ғы - Кедар қаласы" ақпарат жыл калық
- альбом-кітап бюджет

29 "Мардан-Құйық МАМ МАМ, 2005 0,5 Республи.
қалашығы" - буклет ақпарат БҒМ жыл калық
бюджет

30 "Көк Мардан қалашы. МАМ МАМ, 2006 0,5 Республи.
ғы" - буклет ақпарат БҒМ жыл калық
бюджет

31 "Орта ғасырлардағы МАМ БҒМ 2005 1,5 Республи.
Қазақстанның дiн. ақпарат жыл калық
дерi мен ғұрыптары" бюджет
- монография

32 "Ерте орта ғасыр. МАМ БҒМ 2005 1,5 Республи.
лардағы Оңтүстiк ақпарат жыл калық
Қазақстанның бюджет
некропольдерi" -
монография

33 "Отырардың және МАМ БҒМ 2007 1,5 Республи.
Оңтүстiк Қазақстан ақпарат жыл калық
қалаларының бюджет
бекiнiстерi" -
монография

34 "Отырар және Отырар МАМ БҒМ 2007 1,5 Республи.
шұраты" - моногра. ақпарат жыл калық
фия бюджет

35 "Отырардың және МАМ БҒМ 2007 1,5 Республи.
Отырар шұратының ақпарат жыл калық
құжаттамасы" - бюджет
монография
____________________________________________________________________
Жиыны: 12,4 2005 6,9
жыл
2006 1,0
жыл
2007 4,5*
жыл
____________________________________________________________________
Барлығы: 293,8 2005 54,424
оның ішінде жыл
республикалық 2006 31,3
бюджет: жыл
2005 жыл - 53,824; 2007 208,1
2006 жыл - 31,3; жыл
2007 жыл - 13,5;
жергiлiктi бюджет:
2005 жыл - 0,6;
2007 жыл - 194,6.
____________________________________________________________________

*2006-2007-2008-жылдарға арналған шығыстар көлемi тиiстi қаржы жылына арналған "Республикалық бюджет туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес анықталады (нақтыланады).

О программе "Возрождение древнего Отрара" на 2005-2009 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 сентября 2004 года N 1009

В целях обеспечения сохранности и эффективного использования, создания действенной системы изучения и популяризации памятников археологии и архитектуры древнего городища Отрар Правительство Республики Казахстан постановляет:

1. Утвердить прилагаемую программу "Возрождение древнего Отрара" на 2005-2009 годы (далее - Программа).

2. Министерству культуры и информации Республики Казахстан, Министерству образования и науки Республики Казахстан, акимату Южно-Казахстанской области принять меры по реализации Программы. <*>
Сноска. В пункт 2 внесены изменения постановлением Правительства РК от 17 мая 2006 года N 418 .

3. Министерству образования и науки, акимату Южно-Казахстанской области по итогам полугодия и года к 10 июля и 10 января представлять информацию о ходе исполнения Программы в Министерство культуры и информации Республики Казахстан. <*>
Сноска. В пункт 3 внесены изменения постановлением Правительства РК от 17 мая 2006 года N 418 .

4. Министерству культуры и информации Республики Казахстан обеспечить представление в Правительство Республики Казахстан сводной информации о ходе исполнения Программы ежегодно 20 июля и 20 января. <*>
Сноска. В пункт 4 внесены изменения постановлением Правительства РК от 17 мая 2006 года N 418 .

5. (Исключен постановлением Правительства РК от 17 мая 2006 года N 418 ).

6. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания.

Премьер-Министр
Республика Казахстан

Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 30 сентября 2004 года N 1009

Программа "Возрождение древнего Отрара" на 2005-2009 годы

Паспорт Программы

Наименование
Программа "Возрождение древнего Отрара" на 2005-2009 годы

Основание для разработки
Протокол совещания у Премьер-Министра Республики Казахстан от 6 мая 2004 года N 11-7/007-102 "О ходе восстановительных работ на древнем городище Отрар"

Основные
разработчики
Министерство культуры и информации Республики Казахстан, Министерство образования и науки Республики Казахстан, акимат Южно-Казахстанской области

Цель
Обеспечение сохранности и эффективное использование памятников истории и культуры для возрождения древнего городища Отрар и городищ Отрарского оазиса

Задачи
Задачами Программы являются:
научное изучение памятников городища Отрар и Отрарского оазиса; археологические раскопки памятников истории и культуры, консервация раскопанных объектов;
реставрация архитектурных памятников городища;
благоустройство и озеленение территории Отрарского археологического заповедника-музея;
строительство автодорог в зоне Отрарского оазиса;
реконструкция здания музея и оформление его новой экспозиции;
строительство библиотеки в Отрарском заповеднике-музее;
издание научных трудов и научно-популярной литературы;
развитие инфраструктуры туризма, строительство в районе городища Отрар и Отрарского оазиса гостиницы, сезонных юрточных поселений и других сооружений социально-культурного назначения.

Сроки реализации
2005-2009 годы
первый этап - 2005-2007 годы,
второй этап - 2008-2009 годы

Необходимые ресурсы и источники финансирования <*>

Сноска. В раздел внесены изменения постановлением Правительства РК от 17 мая 2006 года N 418 .

Финансирование Программы будет осуществляться за счет средств республиканского и местного бюджетов. Общий объем финансирования -
293,8 млн. тенге, в том числе из республиканского бюджета:
В 2005 году - 53,824 млн. тенге;
в 2006 году - 31,3 млн. тенге;
в 2007 году - 13,5 млн. тенге,
из местного бюджета:
в 2005 году - 0,6 млн. тенге;
в 2007 году - 194,6 млн. тенге.
Объем финансирования Программы на 2006-2007 годы будет уточняться в рамках прогнозных показателей республиканского и местного бюджетов на соответствующий финансовый год.
С целью уточнения объемов финансирования и выделения необходимых средств на 2006-2007 годы на мероприятия по реконструкции и строительство объектов в 2007 году будут разработаны технико-экономические обосновании (ТЭО).
В 2008 году после разработки технико-экономических обоснований (ТЭО) начнется первый этап строительства объектов, предусмотренных в разделе II плана мероприятий Программы "Воссоздание историко-культурных, архитектурных и археологических памятников Древнего Отрара".

Ожидаемые результаты
Реализация Программы будет способствовать возрождению древнего городища Отрар и памятников Отрарского оазиса, получению новых научных данных о средневековой городской материальной и духовной культуре, развитию инфраструктуры туризма.
По окончании реализации Программы ожидаются следующие результаты:
проведение масштабных археологических исследований (раскопок) и консервация старых и новых объектов раскопок на городищах Отрар, Куйруктобе, Алтынтобе, Мардан-Куик, Кок-Мардан, Весидж, могильнике Талтакай;
благоустройство и озеленение территории заповедника-музея, прокладки пешеходных дорог и коммуникаций;
строительство объектов инфраструктуры туризма: гостиницы, юрточного поселения, ритуальные кухни;
возведение паломнического центра;
строительство этнографического развлекательно-познавательного центра и музея аль-Фараби;
строительство автодороги в зоне Отрарского оазиса;
получение новой научной информации о древней и средневековой истории Южного Казахстана; о динамике развития городов на Великом Шелковом пути, диалоге культур и цивилизаций Евразии; об изучении полеоэкономики городов Казахстана; об этногенезе;
разработка менеджмент-плана по управлению и сохранению памятников Отрарского заповедника-музея;
получение новой документации: карты городища и всего оазиса, определение границ памятников и их охранных зон; определение границ охраняемой территории оазиса;
подготовка рекомендаций для проведения музеефикации Отрара и оазиса с целью превращения их в важный центр туризма по Великому Шелковому пути;
издание 9 научных монографий, книг-альбомов, буклетов.

Введение

Программа "Возрождение древнего Отрара" (далее - Программа) разработана в соответствии с решением Протокола совещания у Премьер-Министра Республики Казахстан от 6 мая 2004 года N 11-7/007-102 "О ходе восстановительных работ на древнем городище Отрар".
Разработка данной Программы продиктована необходимостью более активного конструктивного воздействия на ситуацию, сложившуюся с решением проблем, связанных с изучением, археологическим исследованием, консервацией и реставрацией памятников истории и культуры городища Отрар.

1. Анализ современного состояния проблемы

Современное состояние проблемы, связанное с изучением, археологическим исследованием, консервацией и реставрацией памятников истории и культуры городища Отрар характеризуется посильным обеспечением комплекса мер по его сохранению и возрождению.
Древнее городище Отрар входит в состав Отрарского оазиса, находящегося на территории современного Отрарского района Южно-Казахстанской области Республики Казахстан.
Сохранность городища удовлетворительная. Ее территория не распахана, за исключением южной части.
Отрар - один из немногих средневековых городов Казахстана, локализация которого считается бесспорной.
Впервые Отрар упоминается в источниках IX века в связи с арабскими завоеваниями среднеазиатских областей. В 1218 году здесь произошло событие, известное в истории Востока под названием "Отрарская катастрофа".
Интенсивные археологические исследования Отрарского оазиса начались с 1947 года, когда была организована Южно-Казахстанская археологическая экспедиция (ЮКАЭ). Экспедицией были обследованы и проведены археологические раскопки городищ оазиса: Пшакши-тобе, Алтын-тобе, Куйрук-тобе и Кок-Мардан.
Вся археологическая информация об Отраре и памятниках оазиса, накопленная к концу 50-х годов, опубликована в "Археологической карте Казахстана".
В 1969-1970 годах Отрарской археологической экспедицией Института истории, археологии и этнографии им. Ч.Ч. Валиханова Академии Наук КазССР возобновились масштабные раскопки древнего Отрара.
С 1971 года в городище Отрар начинаются исследования Южно-Казахстанской комплексной экспедиции, которая работает до сего времени, с перерывами в 1993-1996 годах.
За эти годы на Отраре вскрыта по уровню XVI-XVIII веков территория городища площадью около 7 га, а также в отдельных районах города исследованы объекты эпохи тимуридов, караханидов.
Среди наиболее интересных объектов исследований городища являются: бани XI-XV веков, квартал керамистов XIII-XV веков, кирпичеобжигательная мастерская XIII-XIV веков, соборные мечети конца XIV - начала XVIII веков, фортификация эпохи караханидов, тимуридов и казахского ханства.
На городище Куйруктобе вскрыт дворцовый комплекс, относящийся к VII-IX векам, богатая усадьба VII-VIII веков, жилые кварталы IX-XI веков и XI-XII веков, железоделательные мастерские XIII-XIV веков.
На Мардан-Куике изучалась застройка VII-VIII веков, храм IV-VI веков, могильник IV-VI веков.
На городище Кок-Мардан были проведены раскопки храмового комплекса в цитадели IV-VI веков, застройки на уровне IV-VIII веков, некрополь IV-VI веков.
Исследовалась ирригация Отрарского оазиса, сохранившаяся вблизи вышеназванных городищ. При раскопках собраны богатые коллекции изделий из керамики и металла, монеты, исследованию которых посвящены монографии, альбомы, статьи.
На новом уровне с использованием компьютерных технологий проводится документация памятников оазиса, изучается ирригация с использованием аэро- и космосъемок в сотрудничестве с почвоведами, геоморфологами, палеогеографами.
Важным направлением исследований являются публикация и обработка всех имеющихся материалов, составление банков данных.
В 1979 году в соответствии с распоряжением Совета Министров Казахской ССР был создан Отрарский государственный археологический заповедник-музей, который является научно-исследовательским и культурно-просветительным учреждением - основным хранилищем памятников археологии Отрарского оазиса. В фондах музея хранятся более 20 тысяч экспонатов. Налажена охрана большей части археологических памятников Отрарского района.
27 августа 2001 года между Правительством Республики Казахстан и Организацией Объединенных Наций по вопросам образования, науки и культуры (ЮНЕСКО) было подписано Соглашение по проекту сохранения и консервации древнего городища Отрар.
Вышеуказанный проект, рассчитанный на четыре года (2001-2004 годы), был направлен на выработку уникальных методов сохранения и консервации памятника.
В рамках проекта выполнялась долговременная программа консервации ряда раскопанных объектов на городище Отрар-тобе, а также неотложные консервационные работы на городищах Куйрык-тобе.
В апреле 2002 года на территории Отрарского заповедника-музея был построен Экспериментальный корпус, в котором установлены компьютеры, современное оборудование и лаборатория для проведения различных научных экспериментов.
В ходе реализации проекта были разработаны и апробированы новые методы консервации, а также инновационный подход, предполагающий совмещение археологических работ с последующей консервацией. Методы консервации, разработанные для городища Отрар, могут быть применены и для других похожих памятников в регионе. Проект послужит образцом научно-выверенной консервации, а также эталоном для будущих работ.
Работы по реставрации и консервации после окончания проекта ЮНЕСКО-Казахстан-Япония безусловно требуют продолжения.
Вместе с тем, сложившаяся ситуация в сфере сохранения и возрождения древнего городища Отрар требует безотлагательных комплексных мер по дальнейшему развитию и активизации деятельности в этом направлении.
Одним из важнейших проблем изучения древнего городища является вопрос, связанный с сохранением раскопанных объектов на городищах оазиса, и, прежде всего, сооружений из сырцового кирпича.
Сохранение сырцовых памятников Отрарского оазиса призвано решить ряд технических проблем. Одним из сложных факторов является резкоконтинентальный климат в регионе: температура варьирует от +40 летом и до -20 градусов зимой. Климат также характеризуется обилием осадков. Это создает угрозу быстрого разрушения памятников на территории оазиса, что и происходит в настоящее время. Вследствие этих факторов стандартные методы консервации, успешно апробированные в других регионах, не могут быть применены для городища Отрар. Другая проблема связана с большими размерами Отрарского оазиса и масштабом раскопок памятников.
Определенные трудности представляет консервация объектов. Сырцовые памятники, раскопанные более 40 лет назад, подверглись частичному разрушению, а состояние недавно открытых объектов стремительно ухудшается. Растущее количество посетителей, ступающих на непрочные архитектурные сооружения, также представляет опасность.
Здание заповедника-музея, построенного в 1980 году, нуждается в капитальном ремонте, требует переоформления экспозиции музея. Охранная зона заповедника-музея до сегодняшнего дня не ограждена. Из-за отсутствия качественных дорог и гостиничного сервиса не развита инфраструктура туризма. Слабая материально-техническая база заповедника-музея не позволяет вести полноценную научно-исследовательскую, культурно-просветительную и хозяйственную деятельность.
Комплексное решение обозначенных выше проблем в рамках настоящей Программы будет способствовать дальнейшему развитию системы изучения, сохранения и популяризации древнего городища Отрар.
Подобные проекты по созданию археологического комплекса с превращением его в центр международного и внутреннего туризма имеются в ряде зарубежных стран.
В Узбекистане, в городище Афрасиаб на территории Самарканда, в течение более чем 100 лет ведутся археологические раскопки с последующей их консервацией. В результате чего Афрасиаб стал одним из посещаемых мест Самарканда.
В Пакистане, в городище Мохенджо-Даро, археологические и консервационные работы также ведутся более 100 лет. В настоящее время рядом с городом построена археологическая база-центр постоянных научных и консервационных работ. Налажена инфраструктура туризма - построены гостиницы, музей, в результате чего город стал одним из центров международного туризма в Пакистане.

2. Цель и задачи Программы

Целью Программы является обеспечение сохранности и эффективное использование памятников истории и культуры для возрождения древнего городища Отрар и городищ Отрарского оазиса.
Достижение поставленной цели осуществляется решением следующих задач:
научное изучение памятников городища Отрар и Отрарского оазиса;
археологические раскопки памятников истории и культуры, консервация и музеефикация раскопанных объектов;
реставрация архитектурных памятников городища;
издание научных трудов и научно-популярной литературы;
развитие инфраструктуры туризма в городище Отрар и Отрарском оазисе.

3. Основные направления и механизм
реализации Программы

Программа будет реализована в период с 2005 по 2009 годы: первый этап - 2005-2007 годы, второй этап - 2008-2009 годы.
Программа предусматривает следующие направления сохранения и возрождения древнего городища Отрар:
формирование целостной системы изучения, осуществление археологических исследований древнего городища Отрар, включение их в систему инфраструктуры туризма;
реставрацию, консервацию и использование памятников городища Отрар и Отрарского оазиса;
популяризацию научных знаний, разработку теоретических проблем исторической науки, выпуск научной и энциклопедической литературы.
Механизмы достижения поставленных целей и задач будут осуществлены путем:
разработки менеджмент-плана по управлению и сохранению памятников Отрарского государственного археологического заповедника-музея;
широкомасштабных археологических раскопок городища Отрар и городищ Отрарского оазиса вручную и с применением техники;
консервации археологических объектов после археологических раскопок;
благоустройства и озеленения территории памятников истории и культуры, находящихся на территории городища Отрар и городищ Отрарского оазиса;
строительства гостиничного комплекса, паломнического центра, библиотеки, музея, этнографического развлекательно-познавательного центра, прокладки пешеходно-транспортных связей с полным благоустройством между городищами Отрарского заповедника-музея;
воссоздания гончарных мастерских в районе городища Отрар и сооружения навесной конструкции над раскопками в городище Отрар и городищах Отрарского оазиса;
выпуска монографии, книг-альбомов, буклетов, научной литературы по пропаганде историко-культурных памятников городища Отрар и городищ Отрарского оазиса.

4. Необходимые ресурсы и источники
финансирования программы <*>

Сноска. В раздел 4 внесены изменения постановлением Правительства РК от 17 мая 2006 года N 418 .

Финансирование Программы будет осуществляться за счет средств республиканского и местного бюджетов. Общий объем финансирования составит - 293,8 млн. тенге, в том числе из республиканского бюджета: 2005 год - 53,824 млн. тенге; 2006 год - 31,3 млн. тенге; 2007 год - 13,5 млн. тенге, из местного бюджета: 2005 год - 0,6 млн. тенге; 2007 год - 194,6 млн. тенге. Объем финансирования Программы на 2006-2007 годы будет уточняться в рамках прогнозных показателей республиканского и местного бюджетов на соответствующий финансовый год.
С целью уточнения объемов финансирования и выделения необходимых средств на 2006-2007 годы на мероприятия по реконструкции и строительству объектов в 2007 году будут разработаны технико-экономические обоснования (ТЭО).
В 2008 году после разработки технико-экономических обоснований (ТЭО) начнется первый этап строительства объектов, предусмотренных в разделе II плана мероприятий Программы "Воссоздание историко-культурных, архитектурных и археологических памятников Древнего Отрара".

5. Ожидаемые результаты от реализации Программы

Реализация Программы будет способствовать возрождению древнего городища Отрар и памятников Отрарского оазиса, получению новых научных данных о средневековой городской материальной и духовной культуре, развитию инфраструктуры туризма.
По окончании реализации Программы ожидаются следующие результаты:
проведение масштабных археологических исследований (раскопок) и консервация старых и новых объектов раскопок на городищах Отрар, Куйруктобе, Алтынтобе, Мардан-Куик, Кок-Мардан, Весидж, могильнике Талтакай;
благоустройство и озеленение территории заповедника-музея: прокладка пешеходных дорог и коммуникаций;
строительство объектов инфраструктуры туризма: гостиницы, юрточные поселения, ритуальные кухни;
возведение паломнического центра;
строительство этнографического развлекательно-познавательного центра и музея аль-Фараби;
строительство автодороги в зоне Отрарского оазиса;
получение новой научной информации о древней и средневековой истории Казахстана; о динамике развития городов на Великом Шелковом пути, диалоге культур и цивилизации Евразии; об изучении полеоэкономики городов Казахстана; об этногенезе;
разработка менеджмент-плана по управлению и сохранению памятников Отрарского заповедника-музея;
получение новой документации: карты городища и всего оазиса, определение границ памятников и их охранных зон; определение границ охраняемой территории оазиса;
подготовка рекомендаций для проведения музеефикации Отрара и оазиса с целью превращения его в важнейший центр туризма по Великому Шелковому пути;
издание 9 научных монографий, книг-альбомов, буклетов.

6. План мероприятий по реализации программы
"Возрождение древнего Отрара" на 2005-2009 годы <*>

Сноска. В раздел 6 внесены изменения постановлением Правительства РК от 17 мая 2006 года N 418 .

____________________________________________________________________
N | Мероприятия | Форма |Ответст-|Срок ис-|Предпо-|Источ-
п/п| |завершения|венные |полнения|лагае- |ник
| | |за ис- |(реали- |мые |финан-
| | |полнение|зации |расходы|сирова-
| | |(реали- | | млн. |ния
| | |зацию) | |тенге |
____________________________________________________________________
___|__________________|__________|________|________|_______|________
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7
____________________________________________________________________
I. Научное исследование археологических памятников
____________________________________________________________________
1 Разработка Информация МКИ 2005 год 8,0 Респу-
менеджмент-плана Правитель- бликан-
по управлению и ству Рес- ский
сохранению публики бюджет
памятников Казахстан
Отрарского
государственного
археологического
заповедника-музея

2 Зачистка стены на Информация МОН 2005 год 1,0 Респу-
западном и южном МКИ бликан-
обводах на участке ский
в 10 м в городище бюджет
Отрар с частичной
ее консервацией.
Подготовка научной
документации.

3 Раскопки и Информация МОН 2005 год 1,0 Респу-
зачистка крепо- МКИ бликан-
стной стены, ский
примыкающей к бюджет
южным воротам
городища Отрар с
частичной ее
консервацией.

4 Раскопки городища Информация МКИ,МОН 2005 год 1,0 Респу-
Весидж - родины МКИ 2006 год 0,5 бликан-
аль-Фараби с ский
частичной бюджет
консервацией
объектов.

5 Зачистка раскопки Информация МКИ,МОН 2006 год 2,0 Респу-
в центре городища МКИ бликан-
Отрар по уровню ский
XI-XII веков с бюджет
целью его
частичной
консервации и
благоустройства.
Подготовка
научной
документации.

6 Раскопки и Информация МОН 2007 год 2,0 Респу-
зачистка стены у МКИ бликан-
ворот "Дарваза и ский
суфи" на участке бюджет
10 м в городище
Отрар с
частичной ее
консервацией.
Подготовка
научной
документации.

7 Раскопки и Информация МОН 2007 год 2,0 Респу-
зачистка МКИ бликан-
Отрарской ский
бани XI-XII бюджет
веков у ворот
"Дарваза и
суфи". Частичная
консервация
бани с
элементами
реконструкции.
Подготовка
научной
документации.

8 Вывоз отвалов Информация МКИ,МОН 2005 год 2,0 Респу-
с городищ МКИ 2006 год 2,0 бликан-
Отрар, 2007 год 2,0 ский
Алтынтобе и бюджет
Куйруктобе.

9 Раскопки на Информация МОН 2005 год 1,0 Респу-
городище Кок- МКИ бликан-
Мардан, ский
подготовка бюджет
объектов для
частичной
консервации и
подготовка
научной
документации.

10 Раскопки Информация МОН 2005 год 2,0 Респу-
некрополя МКИ бликан-
Талтакай и ский
городища бюджет
Жуантобе.
Подготовка
научной
документации.

11 Раскопки Информация МОН 2005 год 1,0 Респу-
некрополя МКИ бликан-
Мардан-Куик с ский
целью его бюджет
частичной
консервации.
Подготовка
научной
документации.

12 Раскопки Информация МКИ,МОН 2006 год 3,0 Респу-
городища МКИ бликан-
Алтынтобе и ский
зачистка бюджет
старых
раскопок, их
частичная
консервация.
Подготовка
научной
документации.

13 Зачистка Информация МКИ,МОН 2006 год 2,5 Респу-
парадного МКИ бликан-
зала дворца ский
на городище бюджет
Куйруктобе
и его частичная
консервация,
раскопки и
зачистка старых
раскопок на
городищах
Куйруктобе и
Жуантобе.

14 Зачистка Информация МОН 2007 год 3,0 Респу-
старых МКИ бликан-
раскопок на ский
городище бюджет
Мардан-Куик и
частичная
консервация
объектов
городского
квартала
(выносная
баня, стена на
участке 10 м).
Подготовка
научной
документации.

Итого: 36,0 2005 год 17,0
2006 год 10,0
2007 год 9,0
____________________________________________________________________

II. Воссоздание историко-культурных, архитектурных и археологических памятников Древнего Отрара

____________________________________________________________________
15 Содержание Информация МКИ 2005 29,924 Респу-
Отрарского Правитель- год 20,3 бликан-
археологического ству Респу- 2006 ский
заповедника - блики год бюджет
музея и Казахстан
оформление его
экспозиции

16 Организация Информация Акимат 2005 год 0,6 Местный
сезонного МКИ Южно- бюджет
юрточного Казах- 2007 год 0,6
поселения стан-
возле мавзолея ской
Арыстан-баб области

17 Благоустройство Информация Акимат Местный
и озеленение МКИ Южно- 2007 год 60,0 бюджет
территории Казах- 2008 год *
возле мавзолея станской
Арыстан-баб: области
строительство
пешеходных
дорог,
освещение,
ограждение
территории
мавзолея

18 Строительство Информация Акимат Местный
библиотеки МКИ Южно- 2007 год 50,0 бюджет
возле мавзолея Казах- 2008 год *
Арыстан-баб стан-
ской
области

19 Строительство Информация Акимат Респу-
гостиничного МКИ Южно- 2007 год * бликан-
комплекса Казах- 2008 год * ский
возле мавзолея стан- бюджет
Арыстан-баб ской
на 220 мест области

20 Строительство Информация Акимат Респу-
пешеходно- МКИ Южно- 2007 год * бликан-
транспортных Казах- 2008 год * ский
связей с полным стан- бюджет
благоустрой- ской
ством между области
городищами
Отрарского
заповедника-
музея (12
городищ)

21 Строительство Информация Акимат Респу-
автодорог на МКИ Южно- 2007 год * бликан-
территории Казах- 2008 год * ский
Отрарского стан- бюджет
оазиса ской
области

22 Воссоздание Информация Акимат 2007 год 30,0* Местный
гончарных МКИ Южно- бюджет
мастерских в Казах-
районе стан-
городища ской
Отрар области

23 Сооружение Информация МОН 2007 год 54,0* Местный
навесной МКИ бюджет
конструкции
над раскопками
в городище
Отрар и
Отрарского
оазиса

24 Строительство Информация Акимат Респу-
этнографического МКИ Южно- 2007 год * бликан-
развлекательно- Казах- 2008 год * ский
познавательного стан- бюджет
центра ской
области

25 Строительство Информация Акимат Респу-
паломнического МКИ Южно- 2007 год * бликан-
центра возле Казах- 2008 год * ский
мавзолея стан- бюджет
Арыстан-баб ской
области

26 Строительство Информация Акимат Респу-
музея аль-Фараби МКИ Южно- 2007 год * бликан-
Казах- 2008 год * ский
стан- бюджет
ской
области

Итого: 245,4 2005 год 30,524
из них 2006 год 20,3
республиканский 2007 год 194,6
бюджет:
2005 год - 29,924;
2006 год - 20,3
2007 год - *
местный бюджет:
2005 год - 0,6;
2007 год - 194,6
____________________________________________________________________

III. Выпуск научной и научно-популярной литературы
по пропаганде историко-культурных памятников
городища Отрар и городищ Отрарского оазиса

____________________________________________________________________
27 "Отрарский Информация МОН 2005 год 1,5 Респу-
оазис" - МКИ бликан-
книга-альбом ский
бюджет

28 "Городище Информация МОН 2005 год 2,4 Респу-
Куйрук-тобе - МКИ бликан-
город Кедар" - ский
книга-альбом бюджет

29 "Городище Информация МКИ,МОН 2006 год 0,5 Респу-
Мардан - Куик"- МКИ бликан-
буклет ский
бюджет

30 "Городище Кок- Информация МКИ,МОН 2006 год 0,5 Респу-
Мардан" - МКИ бликан-
буклет ский
бюджет

31 "Религии и Информация МОН 2005 год 1,5 Респу-
культы средне- МКИ бликан-
векового Казах- ский
стана" - моно- бюджет
графия

32 "Раннесредне- Информация МОН 2005 год 1,5 Респу-
вековые некро- МКИ бликан-
поли Южного ский
Казахстана" - бюджет
монография

33 "Фортификация Информация МОН 2007 год 1,5 Респу-
Отрара и городов МКИ бликан-
Южного ский
Казахстана" - бюджет
монография

34 "Отрар и Информация МОН 2007 год 1,5 Респу-
Отрарский МКИ бликан-
оазис" - ский
монография бюджет

35 "Документации Информация МОН 2007 год 1,5 Респу-
Отрара и МКИ бликан-
Отрарского ский
оазиса" - бюджет
монография

Итого: 12,4 2005 год 6,9
2006 год 1,0
2007 год 4,5*

Всего: 293,8 2005 год 54,424
из них 2006 год 31,3
республиканский 2007 год 208,1
бюджет:
2005 год - 53,824;
2006 год - 31,3
2007 год - 13,5.
местный бюджет:
2005 год - 0,6;
2007 год - 194,6.
____________________________________________________________________

* Объемы расходов на 2006-2007-2008 гг. будут определяться (уточняться) в соответствии с Законом РК "О республиканском бюджете" на соответствующий финансовый год.