Жекеше айыптау істері бойынша сот практикасы туралы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2006 жылғы 25 желтоқсандағы N 13 Нормативтік қаулысы.

Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).
Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша:
"Жеке айыптау", "жеке айыптау", "жеке айыптаушымен", "жеке айыптаушы", "жеке айыптаушының", "жеке айыптаушыларға", "Жеке айыптаушыға" деген сөздер тиісінше "Жекеше айыптау", "жекеше айыптау", "жекеше айыптаушымен", "жекеше айыптаушы", "жекеше айыптаушының", "жекеше айыптаушыларға", "Жекеше айыптаушыға" деген сөздермен ауыстырылды;
"ҚІЖК" деген сөз "ҚПК-нің" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

Жекеше айыптау жөніндегі қылмыстық істерді қарау кезінде заңдарды біркелкі және дұрыс қолдану мақсатында, сонымен қатар осыған байланысты сот практикасында туындаған мәселелер бойынша Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы,

қаулы етеді:

Ескерту. Кіріспеге өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

1. Соттар жекеше айыптау қылмыстық істері бойынша іс жүргізу кезінде азаматтардың ар-намысын, қадір-қасиетін және жеке басына қол сұғылмаушылық құқықтарын, олардың басқа да конституциялық құқықтарының сотта қорғалуын қамтамасыз ету мақсатында заң талаптарын нақты және бұлжытпай орындауы керек.

2. Жекеше айыптауды қозғауға жәбірленушінің: 18 жасқа толған жеке тұлғаның, заңды тұлғаның, Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің (бұдан әрі -ҚПК) 71, 76-баптарында көрсетілген жәбірленушінің заңды өкілдерінің және өкілдерінің шағымы себеп болады.

ҚПК-нің 32-бабының төртінші бөлігіне сәйкес, егер әрекет дәрменсiз немесе басқаға тәуелді жағдайдағы не басқа да себептер бойынша өзiне тиесiлi құқықтарды өз бетінше пайдалануға қабiлетсiз тұлғалардың мүдделерiн қозғайтын болса, прокурор жекеше айыптау iсi бойынша жәбiрленушiнiң шағымы болмаған кезде де iс қозғауы мүмкін.

Қылмыстық ізге түсуден артықшылықтары мен иммунитеттері бар тұлғаларға қатысты ҚПК-нің 57-тарауында белгіленген іс жүргізу ерекшеліктері жекеше айыптау бойынша іс жүргізу кезінде де қолданылатынын соттар есте сақтауы керек.

Қылмыстық ізге түсуден артықшылықтары мен иммунитеттері бар тұлғаларға қатысты жекеше айыптау тек прокурормен заңда белгіленген тәртіпте және негіздерде қозғалады.

Ескерту. 2-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

2-1. Жекеше айыптау істерінің соттылығын айқындау кезінде қылмыстық істің қылмыстық құқық бұзушылық жасалған жердегі сотта қаралуға жататындығы туралы ҚПК-нің 314-бабының ережелерін сақтау қажет.

ҚК-нің 131-бабында көзделген қылмыстық теріс қылықтар туралы істердің соттылығын айқындау кезінде мынадай ережелерді негізге алу керек. Адам өз атына айтылған қорлауды естіген (алған) кезде қорлау құрамы аяқталған болып саналады. Осыған байланысты адресатқа пошта не факсимильді байланыс немесе әлеуметтік желілер арқылы жіберу жолымен не телефон арқылы ауызша нысанда білдірілген қорлау фактісі бойынша қылмыстық істерді сот қорланған адамның тұрған жері бойынша қарауға тиіс.

Ескерту. Нормативтік қаулы 2-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

3. Шағымда көрсетілген әрекеттерде қылмыстық құқық бұзушылық құрамының немесе оқиғасының болмауына байланысты, соның ішінде жасалған әрекет маңызды емес, дәлелдемелер жоқ, шағымға бұрынғы соттылығы, айыпталушының психикалық жағдайы туралы және басқа да мәліметтер тіркелмегенін негізге алып соттар шағымды іс жүргізуіне қабылдамауға құқылы емес.

Шағымды берген тұлға шағымды тиісті іс жүргізу нысанына келтіру жөніндегі соттың нұсқауын орындамаса, шағым тиісті емес тұлғамен берілсе және сол сияқты басқа да реттерде жәбірленушінің шағымын іс жүргізуге қабылдаудан бас тарту жүзеге асырылады. Жәбірленушінің шағымын іс жүргізуге қабылдаудан бас тарту соттың уәжделінген қаулысымен ресімделеді.

Ескерту. 3-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

4. Жәбірленушінің шағымы жекеше айыптауды қозғайтын, тұлғаны қылмыстық жауаптылыққа тарту туралы процессуалдық құжат болып табылады және осы сот талқылауының шегін анықтайды. Мұндай жағдайда сот қылмыстық істі қозғау туралы қаулы шығармайды. Судья шағымды қабылдау кезінде ҚПК-нің 409-бабының бірінші бөлігін басшылыққа алып және оның дұрыс шешілуін қамтамасыз ететін барлық мәліметтердің бар екендігін, атап айтқанда: қашан, кіммен, қай жерде құқыққа қарсы әрекет жасалғандығы, оның нақты қандай түрде болғандығы және шағым келтірілген тұлғаны қылмыстық жауапқа тарту туралы жәбірленушінің өтініші немен дәлелденетіні көрсетілгендігіне көз жеткізуі тиіс.

Жәбірленушінің ауызша не жасырын түрде берілген шағымы іс жүргізуге қабылданбайды.

Ескерту. 4-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

5. Кінәлі тұлғаны қылмыстық жауапқа тарту туралы жекеше айыптау ісі бойынша сотқа шағымымен жүгінген жәбірленуші көрнеу жалған сөз жеткізгені үшін қылмыстық жауапқа тартылатыны туралы судьямен ескертіледі. Бұл туралы шағымда белгі қойылып немесе бөлек хаттама жасалып арыз берушiнiң қол қоюымен куәландырылады.

6. Қылмыстық құқық бұзушылық туралы арыздар мен хабарламалар сотқа дейінгі тергеп-тексеру органдарына келіп түскен кезде Сотқа дейінгі тергеп-тексерулердің бірыңғай тізілімінде тіркелуге жатады және олар бойынша кезек күттірмейтін тергеу әрекеттері үш күн ішінде жүргізілуі тиіс.

Хабарламада жеке тәртіппен қудаланатын қылмыстық құқық бұзушылық жасағаны үшін жауаптылық туралы мәселенің қойылғаны туралы факт анықталған және бұл ретте жәбірленушінің өзінің шағымы болмаған кезде, осы хабарлама бойынша іс жүргізу ҚПК-нің 35-бабы бірінші бөлігінің 5) тармағында көзделген негіз бойынша тоқтатылуға жатады. Мұндай жағдайларда қылмыстық істі тоқтату туралы қаулыда істің әрекет фактісі бойынша емес, жекеше айыптау жөнінде жәбірленуші шағымының болмауына орай тоқтатылғаны міндетті түрде көрсетілуі тиіс, бұл жәбірленушіге (жекеше айыптаушыға) заңда көзделген тәртіппен жекеше шағым беруіне кедергі келтірмейді.

Егер жекеше айыптау ісі бойынша шағымды жәбірленушінің өзі берсе, онда ол кезек күттірмейтін тергеу әрекеттерінің материалдарымен бірге ҚПК-нің 179-бабының бесінші бөлігіне сәйкес аудандық және оған теңестірілген сотқа істің аумақтық соттылығы бойынша жіберіледі, бұл туралы арыз беруші хабардар етіледі.

Егер өтініште жекеше айыптауды құқық бұзумен қатар жекеше-жариялы немесе жариялы тәртіппен қудаланатын басқа да құқық бұзушылықтардың орын алғаны көрсетілсе, онда сотқа дейінгі іс жүргізу органы құқық бұзушылықтың осы құрамдары бойынша шешім қабылдауға тиіс.

Ескерту. 6-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

7. Қылмыстық қудалау органдарынан түскен немесе тікелей сотқа нақты арызданушымен жіберілген шағым бойынша судья жәбірленушіні шақыртып және ол тұлғаны қылмыстық жауапқа тарту туралы шағымда көрсетілген өз өтінішін қолдай ма жоқ па, сондай-ақ оның дұрыс шешілуін қамтамасыз ететін басқа да мән-жайларды анықтауы тиіс.

Берілген шағым ҚПК-нің 408-бабы екінші бөлігінің талаптарына сәйкес келмеген жағдайда, судья ҚПК-нің 409-бабының бірінші бөлігіне сәйкес қаулы шығарады, онда шағым авторына оны көрсетілген талаптарға сәйкес келтіруді ұсынады және ол үшін мерзім белгілейді.

ҚПК-нің 409-бабының екінші бөлігінде көрсетілген мерзімді есептеу ҚПК-нің 408-бабының екінші бөлігінің талаптарына сәйкес келетін шағым келіп түскен күннен бастап жүзеге асырылады. Сот шағымды заңда көзделген талаптарға сәйкес келтіру үшін берген оны адамға жіберген жағдайда, ҚПК-нің 409-бабының екінші бөлігінде белгіленген мерзімді осы шағым тиісті түрде келіп түскен күннен бастап есептеу керек.

Егер шағымның мазмұнынан жекеше-жариялы немесе жариялы тәртіппен қудаланатын қылмыстық құқық бұзушылықтың бар екені анық байқалса, судья шағымды ҚПК-нің 409-бабына сәйкес өзінің іс жүргізуіне қабылдамай тергелуі бойынша жіберуге міндетті.

Ескерту. 7-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

8. Сот шағымды іс жүргізуіне қабылдаған кезде өз қаулысында шағыммен жүгінген тұлғаны жәбірленуші ретінде тануы тиіс.

Жекеше айыптау жөніндегі істерді қарау кезінде іс жүргізу нормаларымен берілген жәбірленушінің айыптауды қолдау құқығының жүзеге асырылуының міндеттілігін сақтау қажеттілігіне соттардың назарын аудару керек. Айыптауды қолдау сот жарыссөздеріне қатысумен шектелмейді, істі қарау барысында өтініштерді мәлімдеу, дәлелдемелерді ұсыну және басқа да әрекеттерді жүзеге асырумен жүргізіледі.

Қарсы айыптауларды бір іс жүргізуге біріктірген кезде, сот жарыссөздеріне қатысушылардың сөйлеу кезегін судья белгілейді. Жәбірленуші немесе оның заңды өкілі айыптауды өзі құрастырады және өз айыптауын негіздеп, оны сотталушының жағдайын нашарлатпайтын жаққа өзгертуге құқылы.

9. Жекеше айыптау істері жөніндегі іс жүргізудің бір ерекшелігі, жәбірленушінің шағым келтірілген тұлғамен бітімге келуі болып табылады. Тараптарды бітімге келтіру құқық бұзушылықтардың және қылмыстардың алдын алуға мүмкіндік береді, сондықтан соттар осы мақсатқа жету үшін шаралар қолдану тиіс және шағымды қабылдау кезінде судья жәбірленушіге жауапқа тартуды сұраған тұлғамен оның бітімге келу құқығын түсіндіруге міндетті. Сондай-ақ судья арызданушыға айыптау расталмаған жағдайда оған сот шығындарын өтеу міндеті жүктелетіндігін түсіндіруі тиіс.

Егер тараптарды бітімге келтіру жүзеге асырылса, судья ҚПК-нің 412-бабы бірінші бөлігінің 2-тармағына сәйкес, істі қысқарту туралы қаулы шығарады. Бітімге келтіруге қол жетпеген жағдайда, судья істі ҚПК-нің 322-бабының талаптары бойынша сот мәжілісінде қарауға тағайындайды.

Істі тыңдауға тағайындағанға дейін тараптарды бітімге келтіруге шара қолданылып оған қол жетпегендігіне қарамастан, сот мәжілісінің дайындық бөлігінде ҚПК-нің 411-бабы төртінші бөлігінің талаптарына сәйкес, сот жәбірленушіге оның сотталушымен соның ішінде медиация тәртібімен бітімге келу құқығын түсіндіруге міндетті. Кез келген сатыда сот үкім шығаруға кеңесу бөлмесіне кеткенге дейін бітімге келу орын алуы мүмкін.

Соттар барлық кезеңдерде, жәбірленушілерге ҚПК-нің 408-бабының тоғызыншы бөлігіне сәйкес айыптаудан бас тартып және айыпталушымен бітімге келген жағдайда, сол әрекеттерге байланысты, сол тұлғаны қайтадан қылмыстық жауапқа тарту мүмкіндігі жойылатындығын түсіндіруі тиіс.

Сотқа шағыммен жүгінген күні 18 жасқа толмаған зардап шегуші немесе өзінің әрекеттеріне жауап бере алмайтын және оны дене немесе психикалық кемшіліктерінің күшіне қарай басқара алмайтын зардап шегуші заңды өкілінің рұқсатынсыз тараптардың бітімге келуіне байланысты істі қысқартуды талап етуге құқылы емес.

Тараптарды бітімге келтіру жөніндегі судьяның әрекеттері барлық жағдайларда шағымды іс жүргізуге қабылдау және сот мәжілісін тағайындау туралы қаулыда, не бұл сот мәжілісінде орын алса хаттамада көрсетілуі тиіс.

Ескерту. 9-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 04.04.2013 N 2 (жарияланған күнінен бастап күшіне енеді); 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

10. Жекеше айыптау ісі қаралып отырған тұлғаға қатысты сотпен бұлтартпау шарасы қолданылуы мүмкін. Мұндай жағдайда ҚПК-нің 147-бабының бірінші бөлігіне сәйкес, қамауда ұстау түріндегі бұлтартпау шарасы онша ауыр емес қылмысты жасап айыпталу кезінде, тек айрықша жағдайларда және қатаң түрде заң талаптарына сәйкес қолданылуы мүмкін екендігін соттар есте сақтауы керек.

Ескерту. 10-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

11. Сотқа жәбірленушінің шағымымен қатар тұлғаның қарсы шағымы келіп түссе, оған жекеше айыптаушы немесе оның өкілі шағым берген кезде, судья ҚПК-нің 408-бабының сегізінші бөлігіне және 411-бабының үшінші бөлігі негізінде екі шағымды бір іс жүргізуге біріктіруі тиіс және оларды бір мезгілде қарауы керек, егер де жәбірленушінің шағымы және қарсы берілген шағым іс жүргізу қозғалған қылмыстық жазаланатын әрекеттің мәнімен байланысты болса.

Шағымдардың бір іс жүргізуге біріктірілуіне судьяның қаулысы бойынша сот тергеуінің басталуына дейін жол беріледі.

Қарсы арызды жәбірленушінің шағымымен біріктіру барысында екі тұлғада бірдей бір іс жүргізуге қатысатындықтан, тек жәбірленуші ретінде емес сотталушы ретінде де болатындықтан, сот олардың әрқайсысының жәбірленуші және сотталушы ретінде заңға сәйкес іс жүргізу құқықтарының сақталуын қамтамасыз етуі керек.

Ескерту. 11-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

12. Егерде қарсы шағым сот талқылауы барысында түссе, оны біріктіріп қарау туралы мәселе оңды шешілген жағдайда, сот қарсы шағымды өзінің іс жүргізуіне қабылдауы тиіс. Қарсы шағым түскен тұлғаның құқығының қорғалуын қамтамасыз ету үшін, оның өтініші бойынша, сот талқылауы ҚПК-нің 411-бабы үшінші бөлігінің талаптарына сәйкес, үш тәуліктен аспайтын мерзімге кейінге қалдырылуы мүмкін. Мұндай жағдайда, сот қарсы шағымның көшірмесін тапсырып, сондай-ақ қажет болса басқа да процессуалдық әрекеттерін жүзеге асыруы тиіс.

Ескерту. 12-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 04.04.2013 N 2 (жарияланған күнінен бастап күшіне енеді); 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

13. Жекеше айыптау істері бойынша сот мәжілісін тағайындау кезінде, соттар ҚПК-нің 409-бабы төртінші бөлігінің талаптарын қатаң түрде сақтауы қажет. Тараптар іс қаралатын уақыт және орны туралы хабарландырылған мезгілден, сондай-ақ соттың шағымды іс жүргізуіне қабылдағандығы туралы қаулысының көшірмесін сотталушы алған мезгілден үш тәулік өтпей басты сот талқылауы басталмауы тиіс.

ҚПК-нің 67-бабында көрсетілген жағдайда, сондай-ақ, егерде істі қарау кезінде сотқа мемлекеттік айыптаушы қатысса, сотталушы немесе оның өкілі қорғаушыны шақырмаса, сот қорғаушы тағайындауға шара қолдануы тиіс. Сотқа жекеше айыптаушының, азаматтық талап қоюшының және мемлекеттік айыптаушының өкілі қатысқан кезде, ҚПК-нің 67-бабы бірінші бөлігінің 8), 9) тармақтарына сәйкес жарыспалылық қағидатын іске асыру мақсатында сотталушы қорғаушысының қатысуы міндетті.

Ескерту. 13-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

14. ҚПК-нің 411-бабының алтыншы бөлігіне сәйкес, жекеше айыптаушы немесе оның өкілі сот отырысына дәлелді себепсіз келмеген жағдайда, егер айыптаушы істі қарау кезінде жекеше өзі қатыспаса, жекеше айыптау ісі ҚПК-нің 35-бабы бірінші бөлігінің 2) тармағында көзделген негіз бойынша, яғни әрекетте қылмыстық құқық бұзушылық құрамының болмауына байланысты қысқартылуға жатады.

Осыған байланысты сот дәлелді себептерге ҚПК-нің 157-бабының екінші бөлігінде көрсетілген мән-жайлар жататынын ескеріп, әрбір жағдайда жекеше айыптаушының сот мәжілісіне келмеу себептерін анықтауы қажет. Іс жүргізу осы себептердің дәлелді емес екендігін сенімді куәландыратын деректер болған кезде ғана қысқартылуы мүмкін.

Ескерту. 14-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

15. ҚПК-нің 335-бабы екінші бөлігінің 2) тармағына сәйкес, сотталушы Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде болған және сотқа келуден жалтарған жағдайда жекеше айыптау ісі сотталушының қатысуынсыз қаралуы мүмкін.

Сотталушының өтініші негізінде жекеше айыптау ісі ҚПК-нің 335-бабы екінші бөлігінің 1) тармағына және 411-бабының алтыншы бөлігіне сәйкес, оның болмауына байланысты іс мәні бойынша қаралуы мүмкін.

Сотталушының орнына оның өкілі қатысқан жағдайда сотталушының болмауына байланысты соңғы сөз берілмейді.

Ескерту. 15-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

16. Жекеше айыптау ісі бойынша жәбірленуші сотқа шағым келтіргенге дейін қайтыс болса, оның туысқандары құқықтық мирасқорлықпен қамтылмағандықтан кінәлі тұлғаны қылмыстық қудалау жөніндегі іс, олардың арызы негізінде қозғалмайды.

Егер сотталушы жекеше айыптау қозғалғаннан кейін, бірақ сотта іс қаралғанға дейін қайтыс болса, сотталушының жақын туыстары оны ақтау мақсатында істі қарауды талап еткен жағдайлардан басқа реттерде, мұндай іс қысқартылуға жатады.

Ескерту. 16-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

17. Егерде жекеше айыптаушының немесе оның өкілінің шағымы бойынша қозғалған істі қарау кезінде сотталушының әрекеттерін қылмыстық қудалау жеке-жариялық және жариялық тәртіппен жүзеге асырылуы анықталса, сот ҚПК-нің 412-бабы бірінші бөлігінің 3) тармағына сәйкес, іс бойынша сотқа дейінгі тергеп-тексеру жүргізу жөнінде мәселені шешу үшін істі тиісті прокурорға жібереді. Мұндай жағдайда сот айыпталушыға қатысты бұлтартпау шарасын қолдануға құқылы.

Егер жариялы айыптау ісін қарау кезінде қылмыстық саралау өзгертіліп іс жекеше айыптау сипатын алса, бірақ жәбірленушінің шағымы болмаса, ҚПК-нің 35-бабы бірінші бөлігінің 5-тармағының негізінде, ол бойынша іс жүргізу қысқартылады. Дәл осындай жағдайда, бірақ жәбірленушінің шағымы немесе оның кінәліні қылмыстық жауапқа тарту туралы сот мәжілісінде айтқан өтініші болса іс одан әрі сотпен ҚПК-нің 47-тарауының ережелеріне сәйкес қаралады. Бұл жағдайда мемлекеттік айыптаушы істен босатылады, ал іс бойынша айыптауды жәбірленуші немесе оның өкілі қолдайды.

Ескерту. 17-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

18. Соттар жекеше айыптау істерін қарау кезінде, басқа істерді қараған кездегідей, істің мән жайларын жан-жақты толық және объективті зерттеп, сотталушыны айыптайтын, ақтайтын, сондай-ақ оның жауаптылығы мен жазасын жеңілдететін және ауырлататын мән-жайларды анықтау жөніндегі ҚПК-нің 24-бабының талаптарын қатаң түрде орындауы тиіс.

Әрбір іс бойынша айыпталушының, сотталушының ниетінің бағытталуы, онымен жасалған қылмыстық құқық бұзушылықтың уәждері және мақсаттары анықталуы керек, себебі оның әрекеттерінің заң негізінде дұрыс бағалануы және жекеше айыптау істерінің басқа қылмыстық құқық бұзушылықтардан ажыратылуы осыған тәуелді болып табылады.

Жекеше айыптаушы өзі берген айыптауды өзгерту туралы арызды берген кезде оны сот, егер жаңа айыптау жекеше айыптау тәртібімен қаралуға тиіс болса, сотталушының жағдайын нашарлатпаса және оның қорғалу құқығын бұзбаса, қабылдануы мүмкін.

Жекеше айыптаушы бас тартудың уәждерін келтірмей айыптаудан бас тартуға құқылы (ҚПК-нің 411-бабының бесінші бөлігі). Сот отырысында айыптаудан басты сот талқылауының хаттамасына енгізіп, жазбаша не ауызша нысанда бас тартуға жол беріледі.

Егер сот басты сот талқылауында істі қарап, кеңесу бөлмесінде жарыссөздер өткізгеннен және соңғы сөзді тыңдағаннан кейін әрекетте қылмыстық құқық бұзушылық құрамы болмады деген қорытындыға келсе, істі тоқтату туралы қаулыны емес, ақтау үкімін шығарады.

Ескерту. 18-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

19. Сотталушы спирттік ішімдіктерін немесе есірткі заттарын қабылдауға салынғандығы жөнінде деректер болса, сол тұлғаның созылмалы ауру нысандарымен (маскүнемдік, нашақорлық немесе уытқұмарлық және тағы да басқаларымен) ауыратындығы тексеріліп және негіз болса оған қатысты медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану жөніндегі мәселе талқылануы қажет.

20. Жекеше айыптау істерін қарау кезінде азаматтық талап қоюларды беру, қарау мәселелері ҚПК-нің 20-тарауымен реттеледі.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2005 жылғы 20 маусымдағы N 1 "Азаматтық талап қоюды қылмыстық процесте қарау туралы" нормативтік қаулысына сәйкес, жекеше айыптау істері бойынша азаматтық талап қоюды дәлелдеу ауыртпалығы, мүліктік зиянды немесе моральдық зардаптардың келтірілуіне байланысты сотқа олардың құқықтарын қорғауға қажетті тиісті дәлелдемелерді ұсыну, ал егер мүмкін болмаса, олардың қайда тұрғандығын судьяға хабарлауға және оларды алу туралы өтініш жасау ҚПК-нің 410-бабына сәйкес, азаматтық талапкерлерге (жекеше айыптаушыларға) жүктелетіндігін соттар есте сақтауы қажет. Жекеше айыптаушыға азаматтық талап қою жөніндегі дәлелдемелерді жинауға, егер ол бұл туралы өтініш білдірсе көмек көрсету соттардың қызметі болып табылады.

Азаматтық талап қоюды азаматтық іс жүргізу арқылы қараудың тиімділігін сылтау етіп қабылдаудан бас тартуға болмайды.

Ескерту. 20-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

21. Соттар жекеше айыптау істері бойынша қылмыстық құқық бұзушылықтардың себептерін және жасалу негіздемелерін анықтауы тиіс, қажетті жағдайларда айқындалған кемшіліктерге жеке қаулылармен ықпал етіп, олардың орындалуының қадағалануын қамтамасыз етуі керек.

Ескерту. 21-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

22. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бірдей міндетті болып табылады және ресми түрде жарияланған күннен бастап күшіне енеді.

Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының төрағасы
Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының судьясы,
жалпы отырыс хатшысының
міндетін атқарушы

О судебной практике по делам частного обвинения

Нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 25 декабря 2006 года N 13.

Сноска. В заголовок внесено изменение на казахском языке, текст на русском языке не изменяется нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).
Сноска. По всему тексту внесено изменение на казахском языке, текст на русском языке не изменяется нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

В целях единообразного и правильного применения законодательства при производстве по уголовным делам частного обвинения, и в связи с возникающими в судебной практике вопросами, пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан постановляет:

Сноска. В преамбулу внесено изменение на казахском языке, текст на русском языке не изменяется нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

1. Судам при производстве по уголовным делам частного обвинения следует точно и неуклонно соблюдать требования закона, в целях обеспечения права каждого на судебную защиту их чести, достоинства, личной неприкосновенности и иных конституционных прав.

2. Поводом к возбуждению частного обвинения является жалоба потерпевшего: физического лица, достигшего 18-летнего возраста, юридического лица, законных представителей и представителей потерпевшего, указанных в статье 71, 76 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан (далее - УПК).

В соответствии с частью четвертой статьи 32 УПК производство по делам частного обвинения может быть возбуждено прокурором и при отсутствии жалобы потерпевшего, если деяние затрагивает интересы лица, находящегося в беспомощном или зависимом состоянии, либо не способного самостоятельно воспользоваться принадлежащими ему правами по другим причинам.

Судам следует иметь в виду, что при производстве по делам частного обвинения относительно лиц, обладающих привилегиями и иммунитетом от уголовного преследования, действуют особенности производства, предусмотренные главой 57 УПК.

Частное обвинение в отношении лиц, обладающих привилегиями и иммунитетом от уголовного преследования, возбуждаются только прокурором в порядке и на основаниях, предусмотренных законом.

Сноска. Пункт 2 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

2-1. При определении подсудности дел частного обвинения необходимо соблюдать положения статьи 314 УПК о том, что уголовное дело подлежит рассмотрению в суде по месту совершения уголовного правонарушения.

При определении подсудности дел об уголовных проступках, предусмотренных статьей 131 УК, следует исходить из следующих положений. Состав оскорбления считается оконченным, когда оскорбление услышано (получено) лицом, в адрес которого оно высказано. В этой связи уголовные дела по факту оскорбления, выраженного путем направления адресату почтовой либо факсимильной связью или через социальные сети либо в устной форме по телефону, должны рассматриваться судом по месту нахождения лица, в отношении которого высказано оскорбление.

Сноска. Нормативное постановление дополнено пунктом 2-1 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

3. Суды не вправе отказывать в принятии жалобы к производству в связи с отсутствием в деяниях, описываемых в жалобе, события или состава уголовного правонарушения, в том числе по мотивам малозначительности содеянного, отсутствия доказательств, не приобщения к жалобе данных о прежней судимости, психическом состоянии обвиняемого и т.д.

Отказ в принятии жалобы потерпевшего к производству осуществляется в случаях, когда лицо, подавшее жалобу, не исполнило указание судьи по приведению жалобы в соответствующую процессуальную форму, жалоба подана не надлежащим лицом, и т.п. Отказ в принятии жалобы потерпевшего к производству оформляется мотивированным постановлением судьи.

Сноска. Пункт 3 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

4. Процессуальным документом, которым возбуждается частное обвинение является жалоба потерпевшего о привлечении лица к уголовной ответственности, и она определяет пределы судебного разбирательства. При этом, суд не выносит постановление о возбуждении уголовного дела. Судья при приеме жалобы должен руководствоваться частью первой статьи 409 УПК и убедиться, содержатся ли в ней все необходимые данные для правильного ее разрешения, в частности: когда, кем и где совершено противоправное деяние, в чем конкретно оно выразилось и чем подтверждается просьба потерпевшего о привлечении лица, на которое подана жалоба, к уголовной ответственности.

Устная или анонимная жалоба потерпевшего к производству не принимается.

Сноска. Пункт 4 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

5. Потерпевший, обратившийся в суд с жалобой по делу частного обвинения, в которой он просит привлечь к уголовной ответственности виновное лицо, должен предупреждаться судьей об уголовной ответственности за заведомо ложный донос. Об этом делается отметка в жалобе или составляется отдельный протокол, подписываемый заявителем.

6. Заявления и сообщения об уголовном правонарушении при поступлении в органы досудебного расследования подлежат регистрации в Едином реестре досудебных расследований и по ним в течение трех дней должны быть проведены неотложные следственные действия.

При установлении факта, что в сообщении ставится вопрос об ответственности за совершение уголовного правонарушения, преследование за которое осуществляется в частном порядке, и при этом отсутствует жалоба самого потерпевшего, производство по данному сообщению подлежит прекращению по основанию, предусмотренному пунктом 5) части первой статьи 35 УПК. В таких случаях в постановлении о прекращении уголовного дела должно быть обязательно указано о том, что дело прекращается не по факту деяния, а за отсутствием жалобы потерпевшего по частному обвинению, что не препятствует потерпевшему (частному обвинителю) подать жалобу в порядке, предусмотренном законом.

Если жалоба по делу частного обвинения подана самим потерпевшим, то она вместе с материалами неотложных следственных действий в соответствии с частью пятой статьи 179 УПК направляется в районный и приравненный к нему суд в соответствии с территориальной подсудностью дела, о чем уведомляется заявитель.

Если в обращении указывается о наличии, наряду с правонарушениями частного обвинения, других правонарушений, преследуемых в частно-публичном или публичном порядке, то орган досудебного производства должен принять решение по этим составам правонарушений.

Сноска. Пункт 6 в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

7. По жалобе, поступившей из органов уголовного преследования или непосредственно направленной заявителем в суд, судье надлежит вызвать потерпевшего и выяснить, поддерживает ли он свою просьбу о привлечении лица к уголовной ответственности, а также иные обстоятельства, необходимые для ее правильного разрешения.

В случаях не соответствия жалобы требованиям, указанным в части второй статьи 408 УПК судья в соответствии с частью первой статьи 409 УПК выносит постановление, в котором предлагает автору жалобы привести ее в соответствие с указанными требованиями и устанавливает для этого срок.

Исчисление срока, указанного в части второй статьи 409 УПК, осуществляется со дня поступления жалобы, соответствующей требованиям части второй статьи 408 УПК. В случае направления судом лицу, подавшему жалобу, для приведения ее в соответствие с предусмотренными законом требованиями, срок, установленный в части второй статьи 409 УПК, следует исчислять со дня поступления данной жалобы в соответствующем виде.

Судья в соответствии со статьей 409 УПК обязан направить жалобу по подследственности без принятия к своему производству, если из содержания жалобы явно усматривается наличие уголовного правонарушения, преследуемого в частно-публичном или публичном порядке.

Сноска. Пункт 7 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

8. Суд, принимая жалобу к своему производству, должен указывать в своем постановлении о признании лица, обратившегося с жалобой, потерпевшим.

Обратить внимание судов, на обязательность соблюдения при рассмотрении дел частного обвинения процессуальных норм, предоставляющих потерпевшему право поддерживать обвинение. Поддержание обвинения не сводится только к участию в судебных прениях, а осуществляется на протяжении всего судебного разбирательства путем заявления ходатайств, представления доказательств и т.п.

В случае объединения в одном производстве встречных обвинений, суд определяет очередность выступлений участников судебных прений. Потерпевший или его законный представитель сам формулирует и обосновывает свое обвинение, вправе изменить его в сторону, не ухудшающую положение подсудимого.

9. Одной из особенностей судопроизводства по делам частного обвинения является возможность примирения потерпевшего с лицом, на которое подана жалоба. Примирение сторон способствует предупреждению правонарушений и преступлений, поэтому судам следует принимать меры к достижению этой цели и при приеме жалобы, судья обязан разъяснить потерпевшему его право на примирение с лицом, которое он просит привлечь к ответственности. Кроме того, судья должен разъяснить заявителю, что в случае, если обвинение не подтвердится, на него будет возложена обязанность возмещения судебных издержек.

Если примирение состоялось, судья выносит постановление о прекращении дела на основании пункта 2 части первой статьи 412 УПК. В тех случаях, когда примирение достигнуто не было, судья назначает рассмотрение дела в судебном заседании по правилам статьи 322 УПК.

В подготовительной части судебного заседания суд обязан, в соответствии с требованиями части четвертой статьи 411 УПК, разъяснить потерпевшему его право на примирение с обвиняемым в том числе в порядке медиации, независимо от того, что до назначения дела к слушанию судьей принимались меры к примирению, но оно достигнуто не было. Примирение возможно на любой стадии до удаления суда в совещательную комнату для вынесения приговора.

Судам следует в каждом случае разъяснять потерпевшим, что в соответствии с частью девятой статьи 408 УПК, в случае отказа от обвинения и примирения с обвиняемым исключается возможность повторной подачи жалобы о привлечении этого же лица к уголовной ответственности за те же деяния.

Пострадавший, которому на день обращения в суд с жалобой не исполнилось 18 лет, или если он не способен отдавать отчет своим действиям и руководить ими в силу физических или психических недостатков, не вправе требовать прекращения дела за примирением сторон без согласия на то его законного представителя.

Действия судьи по примирению сторон во всех случаях должны найти отражение в постановлении о принятии жалобы к производству и назначении судебного заседания, либо в протоколе, если это происходило в судебном заседании.

Сноска. Пункт 9 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 04.04.2013 № 2 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

10. Судом может быть избрана мера пресечения в отношении лица, о котором рассматривается дело частного обвинения. При этом, судам следует учитывать, что мера пресечения в виде содержания под стражей, может быть применена при обвинении в совершении преступления небольшой тяжести, согласно части первой статьи 147 УПК, только в исключительных случаях и в строгом соответствии с требованиями закона.

Сноска. Пункт 10 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

11. При поступлении в суд, наряду с жалобой потерпевшего, встречной жалобы лица, на которое подана жалоба частным обвинителем или его представителем, судья на основании части восьмой статьи 408 УПК и части третьей статьи 411 УПК должен объединить обе жалобы в одно производство и рассмотреть их одновременно, если жалоба потерпевшего и встречная жалоба связаны с предметом уголовно- наказуемого деяния, по которой возбуждено производство.

Объединение жалоб в одно производство допускается до начала судебного следствия по постановлению судьи.

Поскольку при объединении встречной жалобы в одном производстве с жалобой потерпевшего оба лица выступают в одном и том же процессе не только в качестве потерпевших, но и подсудимых, суду следует обеспечивать соблюдение всех процессуальных прав, предоставленных законом каждому из них, как потерпевшему, так и подсудимому.

Сноска. Пункт 11 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

12. Если встречная жалоба поступила в ходе судебного разбирательства, то при положительном решении вопроса о его совместном рассмотрении суд должен принять встречную жалобу в свое производство. Для обеспечения права на защиту лица, в отношении которого поступила встречная жалоба, по его ходатайству, судебное разбирательство, в соответствии с требованиями части третьей статьи 411 УПК, может быть отложено на срок не более трех суток. При этом суд должен вручить копию встречной жалобы, а также провести другие процессуальные действия, если они необходимы.

Сноска. Пункт 12 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 04.04.2013 № 2 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

13. При назначении судебного заседания по делам частного обвинения судам необходимо строго соблюдать требования части четвертой статьи 409 УПК. Главное судебное разбирательство должно быть начато не ранее истечения трех суток с момента извещения сторон о времени и месте рассмотрения дела, а также с момента получения подсудимым копии постановления судьи о принятии жалобы к производству.

В случаях, предусмотренных статьей 67 УПК, а также, если при рассмотрении дела в суде участвует государственный обвинитель, суд должен принять меры к назначению защитника, если подсудимый или его представитель не пригласили защитника самостоятельно. При участии в суде представителя частного обвинителя, гражданского истца и государственного обвинителя, согласно пунктам 8), 9) части первой статьи 67 УПК, в целях реализации принципа состязательности участие защитника подсудимого обязательно.

Сноска. Пункт 13 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

14. В соответствии с частью шестой статьи 411 УПК при неявке частного обвинителя или его представителя в судебное заседание без уважительных причин, если обвинитель лично не участвовал при рассмотрении дела, дело частного обвинения подлежит прекращению по основанию, предусмотренному пунктом 2) части первой статьи 35 УПК, то есть в связи с отсутствием в деянии состава уголовного правонарушения.

В связи с этим, суду необходимо в каждом случае выяснять причины неявки в судебное заседание частного обвинителя или его представителя, имея в виду, что к уважительным причинам относятся обстоятельства, указанные в части второй статьи 157 УПК. Прекращение производства возможно лишь при наличии данных, с достоверностью свидетельствующих о неуважительности этих причин.

Сноска. Пункт 14 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

15. В соответствии с пунктом 2) части второй статьи 335 УПК допускается рассмотрение дел частного обвинения в отсутствие подсудимого, который находится вне пределов Республики Казахстан и уклоняется от явки в суд.

По ходатайству подсудимого, дело частного обвинения, в соответствии с пунктом 1) части второй статьи 335 УПК и части шестой статьи 411 УПК, может быть рассмотрено по существу в его отсутствие.

В случае участия вместо подсудимого его представителя, последнее слово в связи с отсутствием подсудимого не предоставляется.

Сноска. Пункт 15 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

16. В случае смерти потерпевшего, до момента подачи им жалобы в суд по делам частного обвинения, дело не может возбуждаться на основании заявления его родственников, в связи с тем, что за ними не предусмотрена правопреемственность уголовного преследования.

В случае смерти подсудимого после возбуждения частного обвинения, но до момента его рассмотрения судом, дело подлежит прекращению, за исключением случаев, когда близкие родственники подсудимого настаивают на рассмотрении дела в целях его реабилитации.

Сноска. Пункт 16 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

17. Если при рассмотрении дела, возбужденного по жалобе частного обвинителя или его представителя, будет установлено, что деяние подсудимого подлежит преследованию в частно-публичном или публичном порядке, суд в соответствии пунктом 3) части первой статьи 412 УПК направляет дело соответствующему прокурору для решения вопроса о проведении по делу досудебного расследования. При этом суд вправе избрать в отношении обвиняемого меру пресечения.

Если в ходе рассмотрения дела публичного обвинения, оно в результате изменения квалификации приобретает характер частного обвинения, а жалоба потерпевшего отсутствует, то производство по нему прекращается на основании пункта 5 части первой статьи 35 УПК. В этой же ситуации, но при наличии жалобы потерпевшего или его просьбы о привлечении виновного к уголовной ответственности, высказанной в судебном заседании, дело рассматривается далее судом по правилам главы 47 УПК. В данном случае государственный обвинитель освобождается от участия в процессе, а обвинение далее поддерживает потерпевший или его представитель.

Сноска. Пункт 17 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

18. При рассмотрении дел частного обвинения суды должны, как и по другим делам, строго выполнять требования статьи 24 УПК о всестороннем, полном и объективном исследовании всех обстоятельств дела, выявлять как уличающие, так и оправдывающие подсудимого, а также отягчающие и смягчающие его ответственность обстоятельства.

По каждому делу должна быть установлена направленность умысла обвиняемого, подсудимого, выяснены мотивы и цели совершенного им уголовного правонарушения, поскольку от этого зависит правильность юридической оценки его действий и отграничение дел частного обвинения от других уголовных правонарушений.

При подаче частным обвинителем заявления об изменении выдвинутого им обвинения оно может быть принято судом при условии, если новое обвинение подлежит рассмотрению в порядке частного обвинения, не ухудшает положения подсудимого и не нарушает его право на защиту.

Частный обвинитель вправе отказаться от обвинения (часть пятая статьи 411 УПК) без приведения мотивов отказа. В судебном заседании отказ от обвинения допускается в письменной либо устной форме с занесением в протокол главного судебного разбирательства.

Если суд, рассмотрев дело в главном судебном разбирательстве, после проведения прений и заслушивания последнего слова в совещательной комнате пришел к выводу об отсутствии в деянии состава уголовного правонарушения, он выносит оправдательный приговор, а не постановление о прекращении дела.

Сноска. Пункт 18 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

19. При наличии данных о злоупотреблении подсудимым спиртными напитками или наркотическими средствами необходимо проверять, не страдает ли он хроническими формами заболевания (алкоголизмом, наркоманией, токсикоманией и другими), и при наличии к тому оснований, обсуждать вопрос о применении к нему принудительных мер медицинского характера.

20. При рассмотрении дел частного обвинения вопросы предъявления, рассмотрения гражданских исков регулируются главой 20 УПК.

Судам следует принимать во внимание, что в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда Республики Казахстан от 20 июня 2005 года N 1 "О рассмотрении гражданского иска в уголовном процессе" бремя доказывания по гражданскому иску по делам частного обвинения, в соответствии со статьей 410 УПК, возлагается на гражданских истцов (частных обвинителей), которые должны представить суду соответствующие доказательства, необходимые для защиты их прав, в связи с причинением имущественного ущерба или морального вреда, а при невозможности - сообщить судье, где они находятся, и ходатайствовать об их получении. Функция суда заключается в оказании содействия частному обвинителю в собирании доказательств по гражданскому иску, если он об этом ходатайствует.

Не допускается отказ от принятия гражданского иска под предлогом целесообразности его рассмотрения в гражданском процессе.

Сноска. Пункт 20 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

21. Суды по делам частного обвинения должны выявлять причины и условия совершения уголовных правонарушений, в необходимых случаях реагировать на выявленные недостатки частными постановлениями, обеспечивая контроль их исполнения.

Сноска. Пункт 21 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

22. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, а также является общеобязательным и вводится в действие со дня официального опубликования.

Председатель Верховного Суда Республики Казахстан Судья Верховного Суда Республики Казахстан, исполняющий обязанности секретаря пленарного заседания