Табиғи монополиялар салаларындағы тарифтік саясатты жетілдіру жөніндегі шаралар кешенін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 24 желтоқсандағы N 1279 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 14 сәуірдегі № 302 Қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2010.04.14 № 302 Қаулысымен.

"Мемлекет басшысының 2005-2007 жылдардағы Қазақстан халқына жыл сайынғы жолдауларын іске асыру жөніндегі негізгі бағыттардың (іс-шаралардың) жалпыұлттық жоспарын және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасын орындау жөніндегі іс-шаралар жоспарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 20 сәуірдегі N 319 қаулысын іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. Қоса беріліп отырған Табиғи монополиялар салаларындағы тарифтік саясатты жетілдіру жөніндегі шаралар кешені (бұдан әрі - Шаралар кешені) бекітілсін.

2. Орталық мемлекеттік органдар:
1) Шаралар кешенін іске асыру жөнінде шаралар қабылдасын;
2) жарты жылдың және жылдың қорытындылары бойынша есепті кезеңнен кейінгі айдың 10-күнінен кешіктірмей, жыл сайын Шаралар кешенін іске асырудың барысы туралы ақпаратты Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттігіне ұсынсын.

3. Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттігі жарты жылдың және жылдың қорытындылары бойынша есепті кезеңнен кейінгі айдың 15-күнінен кешіктірмей, жыл сайын Шаралар кешенін іске асырудың барысы туралы ақпаратты Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсынсын.

4. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2007 жылғы 24 желтоқсандағы
N 1279 қаулысымен
бекітілген

Табиғи монополиялар салаларында тарифтік саясатты жетілдіру жөніндегі шаралар кешені

Астана - 2007 жыл

Мазмұны

1. Шаралар кешенінің паспорты
2. Кіріспе
3. Табиғи монополиялар салаларында тарифтік саясаттың қазіргі жай-күйін талдау
4. Шаралар кешенінің мақсаты және міндеттері
5. Шаралар кешенін дамытудың негізгі бағыттары және оларды іске асыру тетігі
6. Қажетті ресурстар және оларды қаржыландыру көздері
7. Шаралар кешенін іске асырудан күтілетін нәтижелер
8. Шаралар кешенін іске асыру жөнінде іс-шаралар жоспары

1. Паспорты

Атауы Табиғи монополиялар салаларында тарифтік
саясатты жетілдіру жөніндегі шаралар кешені

Әзірлеу үшін негіз Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы
20 сәуірдегі N 319 қаулысымен бекітілген
Мемлекет басшысының 2005 - 2007 жылдардағы
Қазақстан халқына жыл сайынғы жолдауларын
іске асыру жөніндегі негізгі бағыттардың
(іс-шаралардың) жалпыұлттық жоспарын және
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007-
2009 жылдарға арналған бағдарламасын
орындау жөніндегі іс-шаралар жоспарының
24-тармағы

Негізгі әзірлеушілер Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды
реттеу агенттігі

Іске асыру мерзімі 2008-2010 жылдар

Шаралар кешенінің Табиғи монополиялар субъектілерінің
мақсаты қарқынды және тиімді дамуына бағытталған,
Қазақстан Республикасының экономикалық
стратегиясының талаптарына барабар олардың
қызметін мемлекеттік реттеудің тиімді
жүйесін қалыптастыру және олар ұсынатын
реттеліп көрсетілетін қызметтердің сапасын
арттыру

Шаралар кешенінің Табиғи монополиялар субъектілерінің
міндеттері қаржы-шаруашылық қызметінің тиімділігін
арттыруды ынталандыруға, олардың активтеріне
күрделі (инвестициялық) салымдарды ұлғайту
және олардың инвестициялық тартымдылығын
өсіру үшін жағдайлар жасауға бағытталған
реттеудің нормативтік құқықтық базасын
жетілдіру;
табиғи монополиялар субъектілерін
өнімділікті арттыруға және шығындарды
оңтайландыруға ынталандыратын тарифтер
есептеу әдіснамасын қалыптастыру

Күтілетін нәтижелер Табиғи монополиялар субъектілері қызметінің
тиімділігін тозған өндірістік активтерді
жаңғыртуға бағытталған инвестициялық
бағдарламаларды әзірлеу мен іске асыру және
кәсіпорындарды басқару (менеджмент) сапасын
арттыру арқылы көтеру;
уәкілетті органның кемінде елу базалық
табиғи монополиялық субъектілеріне орта
мерзімге және ұзақ мерзімге инвестициялық
бағдарламаларды бекітуі;
орта мерзімді және ұзақ мерзімді тарифтер
бойынша жұмыс істейтін табиғи монополиялар
субъектілер санын жиырма базалық субъектіге
дейін ұлғайту;
тарифтерді белгілеу кезінде өңірлік электр
желілік компаниялары болып табылатын табиғи
монополиялар субъектілерінде пилоттық жоба
ретінде салыстырмалы талдау (бенчмаркинг)
әдісінің тарифтерін белгілеу кезінде
қолдану;
авариялар санын төмендету және табиғи
монополиялар субъектілері ұсынатын реттеліп
көрсетілетін қызметтердің сапасын көтеру

Қажетті ресурстар және Табиғи монополиялар субъектілерінің
қаржыландыру көзі салаларында тарифтік саясатты жетілдіру
жөніндегі Шаралар кешенін іске асыру 2008 -
2010 жылдарда республикалық бюджеттен
1117100 мың теңге бөлуді қажет етеді

2. Кіріспе

Табиғи монополиялар субъектілері (бұдан әрі - субъектілер) қызмет ететін салаларда елдің бүкіл экономикасы және халықтың тіршілігін қамтамасыз ету үшін тауарларды өндіруге және қызметтерді көрсетуге арналған қажетті маңызды ресурстар шоғырланады. Субъектілер суды және жылу энергиясын жеткізеді, электр энергиясын береді және таратады, мұнай мен газды тасымалдайды, көліктік және телекоммуникациялық қызметтерді көрсетеді.
"Табиғи монополиялар туралы" Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 9 шілдедегі Заңының (бұдан әрі - Заң), оған кейіннен өзгертулер мен толықтырулардың және Қазақстан Республикасында тиісті заңға тәуелді актілердің қабылдануымен негізінен экономикалық тыныс-тіршіліктің пәрменді реттеушілерінің бірі және нарықтық экономикада мемлекеттік реттеудің өркениетті нысандарының негізі болған табиғи монополиялар туралы заңнаманың қалыптасуы аяқталды.
Тарифтік реттеудің негіздерін қалыптастыру кезеңдері 2001 - 2007 жылдар кезеңде іске асырылған бірнеше Бағдарламалық құжаттарда өз көрінісін тапты.
Табиғи монополиялар салаларында тарифтік саясатты жетілдіру жөніндегі шаралар кешені (бұдан әрі - Шаралар кешені) тарифтік саясатты дамытудың және субъектілерді дамытуға және олар ұсынатын реттеліп көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыруға бағытталған олардың қызметін мемлекеттік реттеудің тиімді жүйесін қалыптастыруға одан арғы қадамдарды айқындау мақсатында әзірленді.

3. Табиғи монополиялар салаларында тарифтік саясаттың қазіргі жай-күйін талдау

2004-2007 жылдарда Заңға және тиісті заңға тәуелді актілерге табиғи монополиялар субъектілерінің қызметтерін реттеу жүйесін жетілдіруге бағытталған қағидатты өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
Бұл бағытта уәкілетті органға табиғи монополиялар субъектілерінің шикізат, отын, энергия шығыстарының техникалық және технологиялық нормаларын, персоналдың нормативтік санын, нормативтік ысыраптарын бекіту жөнінде функциялар берілді, ол табиғи монополиялар салаларында кешенді толық реттеушіні қалыптастыру бойынша алғашқы кезең болды.
Жылумен жабдықтау қызметтері табиғи монополия саласы деп танылды және тарифтің отын құрамдасының шығындарын азайту мақсатында жекелеген салалардағы субъектілердің "стратегиялық тауарларды" (көмір, газ мазут, дизельдік отын және электр энергиясы) осы тауарларды өндірушілерден тікелей сатып алу міндеті бекітілген.
Заңнамалық деңгейде инвестициялық тариф ұғымы енгізілді, оны белгілеу тұтынушылардың жаңадан салынған және пайдалануға берілген жаңа өндірістік объектілердің реттеліп көрсетілетін қызметтеріне қол жеткізуін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Заңға субъектілерге шығындарды оңтайландыру немесе реттеліп көрсетілетін қызметтерді ұсынудың неғұрлым тиімді әдістері мен технологияларын қолдану нәтижесінде бекітілген тарифтік счеттарға салынған шығындардың толық пайдаланбаған бөлігін инвестициялық бағдарламаларды іске асыруға бағыттауға мүмкіндік беретін норма енгізілген.
Тұтастай алғанда, ел экономикасының деңгейіне және оны ұлғайту жөніндегі міндеттерге барабар тарифтік реттеудің әдіснамалық және нормативтік-құқықтық базасы қалыптастырылған. 2005-2006 жылдар ішінде ғана 26 ереже, 27 әдістеме, 5 нұсқаулық қабылданды.
Заңына сәйкес табиғи монополиялар салаларына өзіне реттеліп көрсетілетін қызметтердің елуге жуық түрлерін қамтитын он үш қызмет түрлері жатқызылған. Қазіргі уақытта табиғи монополиялар салаларында бір мыңнан астам субъекті реттеліп көрсетілетін қызметтердің бір мың алты жүз он төрт түрлері бойынша, оның ішінде:
561 - су кәрізі жүйелері саласында;
359 - электр және жылу энергетикасы саласында;
156 - көлік саласында;
41 - мұнай мен газды тасымалдау саласында;
3 - телекоммуникация саласында;
1 - почта байланысы саласында өз қызметтерін жүзеге асырады.
Нақты барлық салалардағы, әсіресе коммуналдық сектордағы субъектілердің жай-күйі тозығы жеткен өндірістік қорларды жаңғыртуға және жаңартуға инвестициялардың өте төменгі деңгейін сипаттайды. Тозған негізгі құралдар баяу қарқынмен жаңартылуда, коммуналдық сектордағы көптеген базалық субъектілер бойынша негізгі құралдарды жаңарту коэффициенті жылына 0,03 аспайды, сол кезде энергетикадағы амортизация нормаларына сүйене отырып, орта жылдық тозу 4-5%-ды құрайды. Мысалы, электр энергиясын беру және тарату саласындағы базалық субъект "Батыс Қазақстан өңірлік электр желілік компаниясы" АҚ-ның жаңартудағы орташа коэффициенті 3 жыл ішінде (2004-2006 жылдар) не бәрі 0,0275 құрады. Жылу энергетикасы саласындағы базалық субъект "Астанаэнергия" АҚ-ның негізгі құралдарын жыл сайынғы жаңарту коэффициенті жылына 0,04 аспайды. Су кәрізі жүйелері саласындағы базалық кәсіпорын "Атырау Су Арнасы" МКК-ның да, көрсеткіші осындай жыл сайын не бәрі 0,01 құрайды. Істен шыққан негізгі құралдардың сомасы жаңадан пайдалануға берілген негізгі құралдардың сомасынан асқан кезде жаңарту коэффициентінің теріс мөлшерінің фактілері бар.
Бұл ретте, 2004-2006 жылдар ішінде көптеген базалық субъектілер бойынша негізгі құралдарды жаңарту коэффициентінің серпіні оң қалыптасты, ол бұл көрсеткіштің орнықты даму үрдісінің қалыптасуын айтуға мүмкіндік береді. Сонымен катар, оң серпін пайдаланылып отырған негізгі құралдардың құнын толық бағаламауға да байланысты болып отыр.
Субъектілердің негізгі өндірістік қорларының баяу жаңартылуы инвестициялар салудың жеткіліксіз деңгейіне тікелей байланысты. Мәселен, 2006 жылы су кәрізі жүйелерінің базалық өңірлік субъектілері не бәрі 1,1 млрд. теңге инвестиция салды. Электр энергиясын беру және тарату саласындағы базалық субъектілер 2006 жылы күрделі салымдарды не бәрі 11,6 млрд. теңге сомасына игерді, бұл ретте осы күрделі салымдардың негізгі үлесі (61%) жүйелі оператор - "КЕГОК" АҚ-ға тиесілі. Жылу энергетикасындағы базалық кәсіпорындарға инвестициялар 2006 жылы 5,23 млрд. теңгені құрады.
Мұндай жағдай, сондай-ақ жеке капиталдың табиғи монополиялар саласына инвестициялар салуға мүддесінің болмауы салдарынан қалыптасты, оның себептері:
1) қажетті инвестиция салымдарының ауқымды мөлшері;
2) инвестициялар өтемділігінің ұзақ кезеңі;
3) "ұзақ" және айтарлықтай "арзан" кредит ресурстарының шектелуі;
4) инвестициялар өтемділігі бөлігінде жүргізіліп отырған тарифтік саясатты анық түсінбеу болып табылады.
Осы факторлар қазіргі уақытта қолда бар негізгі құралдардың тозуына әсер етті, ол коммуналдық сектордағы табиғи монополиялардың барлық салалары бойынша орта есеппен 60-65 %-ды құрайды. Тұтастай алғанда, коммуналдық сектордың базалық субъектілері бойынша 2004 - 2006 жылдар ішінде тозу көрсеткішінің серпіні оның төмендеу үрдісінің жоқтығын растайды.
Өндірістік активтердің жай-күйімен субъектілердің желілеріндегі энергия ысырабының жоғары деңгейінің проблемасы да өзара байланысты болып табылады. Бұл ретте тарифтердің шығын бөлігіне енгізілетін өзіндік құнның құрылымындағы нормативтік техникалық ысыраптар 50%-ға дейін құрайды. Базалық субъектілер бойынша 2006 жыл ішіндегі нормативтік техникалық ысыраптардың деңгейі электр энергиясы бойынша - 15,7%-ды, жылу бойынша - 20,7%-ды, су бойынша - 31,7%-ды құрады. Ысыраптардың нақты мөлшері одан да жоғары, мысалы, сумен жабдықтауда 60 %-ға дейін жетеді. Осы өлшемдердің тұрақты өсу үрдісі 2006 жылдың екінші жарты жылдығында нормативтік техникалық ысыраптарды бекіту жөніндегі функцияларды уәкілетті органның алуымен өзгерілді. 2007 жылы нормативтік техникалық ысыраптардың деңгейі жүзден астам субъектіге төмендетілді. Алайда, дамыған елдердің көрсеткіштеріне жету үшін техникалық, қаржылық және ұйымдастырушылық сипаттағы түбегейлі кешенді шараларды қабылдау және іске асыру қажет.
Коммуналдық сектордың барлық базалық субъектілерінде құндық және заттай көріністегі еңбек өнімділігі көрсеткіштерінің серпіні өсудің аса әлсіз үрдісін көрсетеді. Көптеген кәсіпорындар бойынша бір қызметкерге тиесілі құндық көріністегі өнім шығару (қызметтерді өткізу) көлемі көрсеткішінің төмендеуі болып отыр. Бұл мемлекеттік коммуналдық кәсіпорындардың субъектілері үшін барынша тән тиімсіз менеджмент проблемаларының бар екендігі туралы растайды.
Тұтастай алғанда, табиғи монополиялар салаларындағы жағдай жүйелік сипаттағы техникалық және қаржылық проблемалардың ортақтығын көрсетеді, бұл:
1) өндірістердің тозығы жеткендігі мен технологиялық жағынан артта қалуы және осыған байланысты төмен тиімділік пен ысыраптар;
2) жаңғыртуға арналған инвестициялық ресурстардың жетіспеушілігі мен қаржыландыру тетіктерінің дамымағандығы;
3) тиімсіз менеджмент.

4. Шаралар кешенінің мақсаттары мен міндеттері

Осы Шаралар кешенінің мақсаты субъектілерді қарқынды және тиімді дамытуға, Қазақстан Республикасы экономикалық стратегиясының барабар талаптарына бағытталған субъектілердің қызметін мемлекеттік реттеудің тиімді жүйесін қалыптастыру және олар ұсынатын реттеліп көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыру болып табылады.
Шаралар кешенінің міндеттері:
1) субъектілердің қаржы-шаруашылық қызметінің тиімділігін арттыруға, субъектілердің активтеріндегі күрделі (инвестициялық) салымдарын көбейту үшін жағдайлар жасауға және олардың инвестициялық тартымдылығын өсіруге бағытталған реттеудің нормативтік құқықтық базасын жетілдіру;
2) субъектілерді өнімділікті арттыру мен шығындарды төмендетуге ынталандыратын тарифтер есептеудің әдіснамасын қалыптастыру болып табылады.

5. Шаралар кешенін дамытудың негізгі бағыттары және іске асыру тетігі Реттеудің нормативтік құқықтық базасын жетілдіру

"Табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы" Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Заң жобасын әзірлеу реттеудің нормативтік құқықтық базасын жетілдірудің негізі болады. Осы Заң жобасы қазіргі кезде көптеген заңға тәуелді жекелеген нормативтік құқықтық актілерде жазылған субъектілер қызметін реттеу мен бақылаудың негізгі тәртіптерін қамтиды. Заңға реттеуді ынталандыруды жүзеге асыратын тетіктің қағидаттары мен негіздері заңнамалық актінің деңгейінде ашылатын нормаларды енгізу болжанып отыр. Бұл бағытта Заңға тарифтерді белгілеу кезінде субъектілер қызметінің тиімділік дәрежесін ескеруге мүмкіндік беретін салыстырмалы талдау (benchmarking) әдісінің тарифтерін қалыптастырудың бүгінде қолданыстағы шығын қағидатымен бірге қолдану мүмкіндігі регламенттелетін болады.
Субъектілердің тиімсіз шығындарды азайтуға және инвестициялардың деңгейін арттыруға деген уәждемесін арттыру мақсатында Заңға белгіленген өндірістік көрсеткіштерді орындау кезінде тарифтік сметаның, атап айтқанда, өтемдік тарифтің құралын уәкілетті органның қолдануынсыз әкімшілік шығыстарға байланысты баптар бойынша реттелетін субъектілерге толық көлемінде орындамауға мүмкіндік беретін нормалар енгізілетін болады. Бұл ретте шығынды үнемделген шығыстардың 50 %-на дейін төмендетуге ынталандыру мақсатында жаңа тарифті бекітуге арналған өтінімдерді қарау кезінде тарифтің шығын бөлігіне енгізілетін болады деп болжамдануда.
Желілердегі энергияның ысырап деңгейін азайту мақсатында Заңда оларды әлемдік деңгейдің көрсеткіштеріне дейін, оның ішінде тарифте белгілі бір мерзімге олардың өтеміне шығындар сақтаудың есебінен, қазіргі кездегі қолданыстағы деңгейді ескере отырып, кезең-кезеңмен азайту жөніндегі тетігін көрсету болжанады.
Жылу энергетикасы саласындағы проблемалық мәселелерді шешу үшін бірінші кезекте, "Жылумен жабдықтау туралы" Қазақстан Республикасының Заңын әзірлеу және қабылдау қажет. Осындай заңдар көбінесе Қазақстанның климаттық жағдайларына ұқсас елдерде әзірленеді және қолданылады. Бірақ, жылу энергетикасы саласында өзінің жұмыс істеудегі қағидатты ерекшелігінің, электр энергиясы нарығынан айырмашылығының бар екендігіне қарамастан, қазіргі кезде Қазақстанда жылу энергетикасының мәселелері жөнінде жекелеген заңнамалық акті жоқ. Осы Заңда жылумен жабдықтауды жоспарлаудың, жылу энергиясын босату мен тұтынуды техникалық реттеудің, бақылаудың құқықтық аспектілерін көрсету және орталықсыздандырылған жылумен жабдықтау жүйелеріндегі нормативтік реттеу тетігі жазылуы қажет.
Негізгі технологиялық жабдықты нақты жаңарту және энергияның шығысын есепке алу мен бақылаудың осы заманғы жүйелерін орнату процестерін белсенді ету үшін активтерді қайта құрылымдау мен жаңғыртуға, ысыраптарды төмендетуге, техникалық-экономикалық көрсеткіштерді оңтайландыруға, энергиямен жабдықтау жөніндегі іс-шараларды іске асыруға бағытталған жылу энергетикасын қолдау мен дамытудың салалық бағдарламаларын әзірлеу және іске асыруға кірісу қажет.
Мемлекеттік меншіктегі субъектілер қызметінің тиімділігін арттыру процестерін ынталандыру мақсатында Қазақстан Республикасының концессиялар туралы заңнамасында табиғи монополиялар салаларындағы қызметті бақылау мен реттеуді жүзеге асыратын мемлекеттік органның концессия саласындағы мемлекеттік реттеу мәселелеріне қатысуын көздеген орынды. Концессия объектілері жөнінде, концессиялық жобаларды қарауға және іріктеуге қатысу жөнінде, сондай-ақ концессия шарттарын келісу жөнінде ұсыныстар қалыптастыру және енгізу бөлігіндегі субъектілер пайдалануындағы объектілер мен мүліктік кешендер жөніндегі функцияны оларға бекітіп берген орынды.
Осылайша, алдағы кезеңде реттеудің нормативтік құқықтық базасын жетілдіру жөніндегі негізгі бағыттар:
1) "Табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы" Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Заң жобасын әзірлеу, ол мыналарды:
негізгі қолданыстағыларды заңға тәуелді актілердің, тәртіптердің деңгейіне біріктіруді;
тарифтер белгілеу кезінде субъектілер қызметінің тиімділік дәрежесін ескеруге мүмкіндік беретін салыстырмалы талдау (benchmarking) әдісінің тарифтерін қалыптастырудың бүгінде қолданыстағы шығын қағидатымен бірге қолдану мүмкіндігін регламенттеуді;
тиімсіз шығындарды азайтуға және инвестициялардың деңгейін ұлғайтуға субъектілердің уәждемесін арттыру тетігін көздеуі тиіс;
2) жылумен жабдықтау жүйелерін дамыту жөніндегі шара кешенін әзірлеу;
3) Қазақстан Республикасының концессиялар туралы заңнамасын жетілдіру болмақ.
Ескерту. 5-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2009.03.25. N 393 Қаулысымен.

Табиғи монополиялар субъектілерін өнімділікті арттыру және шығындарды төмендетуге ынталандыратын тарифтерді есептеудің әдіснамасын қалыптастыру

Заңнамалық актінің деңгейінде салыстырмалы талдау (benchmarking) әдісінің тарифтерін қалыптастырудың бүгінде қолданыстағы шығын қағидатымен бірге қолдану мүмкіндігін есепке алу реттеудің әдіснамалық базасында осы әдісті көрсету қажеттігін білдіреді. Тарифтерді қалыптастырудың қолданыстағы шығын әдіснамасының басты кемшілігі шығындарды көбейтудің нарықтық емес ынталарына ықпал ету және еңбек өнімділігін арттыруға арналған қызмет пен технологияларды оңтайландыру жөніндегі уәждемеге алғышарттардың болмауы болып табылады.
Субъектілерге қатысты тарифтер белгілеу кезінде олардың қызметі тиімділігінің дәрежесін ескеру болжанады. Халықаралық тәжірибеде бенчмаркингтің бірнеше үлгілері, мысалы, түзетілген қарапайым барынша аз квадраттар мен деректерді инкапсуляция әдісімен талдау әдістері пайдаланылады. Субъектілер қызметінің тиімділік дәрежесі бірқатар көрсеткіштер бойынша есептелетін болады. Мысалы, өңірлік электр желілік компаниялар болып табылатын субъектілер үшін мынадай көрсеткіштер: электр энергиясының үлестік ысыраптары, бір қызметкерге нақты және құндық көріністегі еңбек өнімділігі, операциялық шығындар, күрделі салымдар көлемі және кәсіпорындардың тиімді жұмыс істеу дәрежесін объективті түрде сипаттайтын басқа да көрсеткіштер ескерілетін болуы мүмкін. Бұл ретте, бенчмаркингті қазақстандық компаниялардың тарифтік реттеуіне дұрыс емес көшіру мүмкіндігін болдырмау мақсатында пилоттық жобада оны алдын-ала сынамалау қажет. Пилоттық жоба өңірлік электр желілік компанияларда іске асырылатын болады. Бұл үшін әлемдік тәжірибенің озық мысалдарының негізінде субъектілердің жұмыс істеуі мен дамуының қазақстандық ерекшеліктері мен реңктері ескерілетін тиісті әдістемені әзірлеу қажет.

6. Қажетті ресурстар және оларды қаржыландыру көздері

Осы Шаралар кешенін іске асыруды қаржылық қамтамасыз етудің көздері республикалық бюджеттің қаражаты болып табылады.
Республикалық бюджетте Шаралар кешенін іске асыруға 1117100 мың теңге, оның ішінде жылдар бойынша:
2008 жылға - 382 100 мың теңге;
2009 жылға - 370 000 мың теңге;
2010 жылға - 365 000 мың теңге көзделген.
2009-2010 жылдарға арналған шығыстардың көлемі тиісті қаржылық жылға арналған "Республикалық бюджет туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес нақтыланатын болады.

7. Шаралар кешенін іске асырудан күтілетін нәтижелер

Табиғи монополиялар салаларындағы тарифтік саясатты жетілдіру жөніндегі Шаралар кешенін іске асыру нәтижесінде:
тозығы жеткен өндірістік активтерді жаңғыртуға және кәсіпорындарды басқару (менеджмент) сапасын арттыруға бағытталған инвестициялық бағдарламаларды әзірлеу және іске асыру арқылы субъектілер қызметінің тиімділігін арттыру;
кем дегенде елу субъектілерге орта мерзімді және ұзақ мерзімді кезеңге арналған инвестициялық бағдарламаларды уәкілетті органның бекітуі;
кем дегенде жиырма субъектілерге дейін орта мерзімді және ұзақ мерзімді тарифтер бойынша жұмыс істейтін кәсіпорындардың санын ұлғайту;
өңірлік электр желілік компаниялар болатын субъектілерде салыстырмалы талдау әдісінің (бенчмаркингтің) тарифтерін белгілеу кезінде пилоттық жоба ретінде қолдану;
авариялардың санын кеміту және субъектілер ұсынатын реттеліп көрсетілетін қызметтердің сапасын көтеру күтіледі.

8. Шаралар кешенін іске асыру жөніндегі іс-шаралардың
жоспары

Ескерту. 8-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2009.03.25. N 393 Қаулысымен.

Р/с N	Іс-шара	Аяқталу нысаны	Орын- дауға (іске асыру- ға) жауап- тылар	Орындау (іске асыру) мерзімі	Болжам- ды шы- ғыстар* (млн. теңге)	Қаржы- ланды- ру көзі
1	2	3	4	5	6	7
1.	Концессиялар туралы Қазақ- стан Республи- касының заңна- масын жетіл- діру жөнінде ұсыныстар қа- лыптастыру	Қазақстан Республика- сының Үкі- метіне ұсыныс	ТМРА, ЭБЖМ, АБА	2008 жылғы I тоқсан	Талап етілмей- ді
2.	Қатынастардың түрлері бойынша магистральдық теміржол желі- сінің қызметте- ріне арналған тарифтерді бір ізге түсірудің екінші кезеңі- нің мүмкін бо- латын сценарий- не талдау жүргізу	Қазақстан Республика- сының Үкі- метіне ақпарат	ТМРА, ЭБЖМ, ККМ, ИСМ, ЭМРМ, АШМ	2008 жылғы I тоқсан	Талап етілмей- ді
3.	Тиімділік фак- торын қолдана отырып, салыс- тырмалы талдау негізінде электр энергия- сын өңірлік электр желілік компаниялардың желілері арқылы беру жөніндегі қызметтерге та- рифтер есептеу- дің әдістемесін әзірлеу	ТМРА бұйрығы	ТМРА	2008 жылғы ІІI тоқсан	16,0	Респуб- ликалық бюджет
4.	Мұнайды магис- тральдық құбыр жолдары арқылы тасымалдау са- ласындағы таби- ғи монополиялар субъектілері көрсететін қыз- меттердің сапа- лық сипаттама- ларын ескере отырып, тариф- тер есептеудің әдістемесін әзірлеу	ТМРА бұйрығы	ТМРА	2008 жылғы ІІI тоқсан	5,3	Респуб- ликалық бюджет
5.	Газды магист- ральдық құбыр- жолдары арқылы тасымалдау са- ласындағы таби- ғи монополиялар субъектілері көрсететін қыз- меттердің сапа- лық сипаттама- ларын ескере отырып, тариф- тер есептеудің әдістемесін әзірлеу	ТМРА бұйрығы	ТМРА	2008 жылғы ІІI тоқсан	5,3	Респуб- ликалық бюджет
6.	Электр энергия- сының теңдесті- руші нарығының жұмыс істеуін ұйымдастыру жө- ніндегі қызмет- теріне тариф (баға, алым ставкасын) есептеу әдісте- месін әзірлеу	ТМРА бұйрығы	ТМРА	2008 жылғы IV тоқсан	5,5	Респуб- ликалық бюджет
7.	"Су шаруашылы- ғы және (неме- се) канализа- циялық жүйелер- ге және энер- гетика секто- рындағы табиғи монополия субъектілеріне қызмет көрсете- тін табиғи мо- нополия субъек- тілері үшін іске қосылған активтердің реттелетін базасына арнал- ған пайда (таза табыс) ставка- ларын есептеу жөніндегі нұсқаулығын бекіту туралы" Қазақстан Республикасының Табиғи монопо- лияларды реттеу және бәсекелес- тікті қорғау жөніндегі агенттігі төра- ғасының 2003 жылғы 27 каң- тардағы N 17-НҚ бұйрығына өз- герістер және толықтырулар енгізу	ТМРА бұйрығы	ТМРА, ЭБЖМ	2008 жылғы IV тоқсан	Талап етілмей- ді
8.	Табиғи монопо- лиялар субъек- тілерінің қыз- метіне қаржылық және техникалық сараптама жүргізу	Қазақстан Республика- сының Үкі- метіне есеп	ТМРА	2008 жылғы желтоқ- сан	350,0	Респуб- ликалық бюджет
9.	"Табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы" Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасын әзірлеу	Қазақстан Республика- сы Заңының жобасы	ТМРА, ЭБЖМ, ЭМРМ, ККМ, АШМ, АБА	2008 жылғы IV тоқсан	Талап етілмей- ді
10.	Жылумен жабдық- тау жүйелерін дамыту жөнінде- гі шаралар кешенін әзірлеу	Қазақстан Республика- сының Үкі- метіне ақпарат	ЭМРМ, ТМРА	2008 жылғы ІІI тоқсан	Талап етілмей- ді
11.	Табиғи монопо- лиялар субъек- тілері қызме- тінің мақсатты көрсеткіштері- нің кешенін басқару страте- гиясын әзірлеу	ТМРА бұйрығы	ТМРА	2009 жылғы IV тоқсан	20,0	Респуб- ликалық бюджет
12.	Табиғи монопо- лиялар субъек- тілерінің қыз- метіне қаржы- лық және техни- калық сараптама жүргізу	Қазақстан Республика- сының Үкі- метіне есеп	ТМРА	2009 жылғы желтоқ- сан	350,0	Респуб- ликалық бюджет
13.	Табиғи монопо- лиялар субъек- тілері қызмет- терінің (әрбір сала бойынша) стандарттарын әзірлеу	ТМРА бұйрығы	ТМРА, ЭМРМ, ККМ, АШМ	2010 жылғы IV тоқсан	15,0	Респуб- ликалық бюджет
14.	Табиғи монопо- лиялар субъек- тілерінің қыз- метіне қаржы- лық және техни- калық сараптама жүргізу	Қазақстан Республика- сының Үкі- метіне есеп	ТМРА	2010 жылғы желтоқ- сан	350,0	Респуб- ликалық бюджет

Ескертпе :
2009-2010 жылдарға арналған республикалық бюджет қаражатының есебінен қаржыландырылатын іс-шаралар бойынша шығыстар көлемі тиісті қаржылық жылға арналған "Республикалық бюджет туралы" Қазақстан Республикасы Заңына сәйкес нақтыланатын болады.

Аббревиатуралардың толық жазылуы :
ТМРА - Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттігі;
АБА - Қазақстан Республикасы Ақпараттандыру және байланыс агенттігі;
ИСМ - Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігі;
АШМ - Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі;
ККМ - Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігі;
ЭБЖМ - Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі;
ЭМРМ - Қазақстан Республикасы Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі.

Об утверждении Комплекса мер по совершенствованию тарифной политики в сферах естественных монополий

Постановление Правительства Республики Казахстан от 24 декабря 2007 года N 1279. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 14 апреля 2010 года N 302

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 14.04.2010 N 302.

В целях реализации постановления Правительства Республики Казахстан от 20 апреля 2007 года N 319 "Об утверждении Плана мероприятий по исполнению Общенационального плана основных направлений (мероприятий) по реализации ежегодных 2005-2007 годов посланий Главы государства народу Казахстана и Программы Правительства Республики Казахстан на 2007-2009 годы" Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемый Комплекс мер по совершенствованию тарифной политики в сферах естественных монополий (далее - Комплекс мер).

2. Центральным государственным органам:
1) принять меры по реализации Комплекса мер;
2) по итогам полугодия и года, не позднее 10-го числа месяца, следующего за отчетным периодом, ежегодно представлять в Агентство Республики Казахстан по регулированию естественных монополий информацию о ходе реализации Комплекса мер.

3. Агентству Республики Казахстан по регулированию естественных монополий по итогам полугодия и года, не позднее 15-го числа месяца, следующего за отчетным периодом, ежегодно представлять в Правительство Республики Казахстан информацию о ходе реализации Комплекса мер.

4. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Утвержден
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 24 декабря 2007 года N 1279

Комплекс мер по совершенствованию тарифной политики
в сферах естественных монополий

Астана - 2007 год

Содержание

1. Паспорт Комплекса мер
2. Введение
3. Анализ современного состояния тарифной политики в сферах
естественных монополий
4. Цель и задачи Комплекса мер
5. Основные направления развития и механизм реализации Комплекса мер
6. Необходимые ресурсы и источники их финансирования
7. Ожидаемые результаты от реализации Комплекса мер
8. План мероприятий по реализации Комплекса мер

1. Паспорт

Наименование Комплекс мер по совершенствованию тарифной
политики в сферах естественных монополий

Основание для Пункт 24 Плана мероприятий по исполнению
разработки Общенационального плана основных направлений
(мероприятий) по реализации ежегодных 2005-2007
годов посланий Главы государства народу
Казахстана и Программы Правительства Республики
Казахстан на 2007-2009 годы, утвержденного
постановлением Правительства Республики Казахстан
от 20 апреля 2007 года N 319

Основные Агентство Республики Казахстан по регулированию
разработчики естественных монополий

Срок реализации 2008-2010 годы

Цель Комплекса Формирование эффективной системы государственного
мер регулирования деятельности субъектов естественных
монополии, направленной на их интенсивное и
эффективное развитие, адекватное требованиям
экономической стратегии Республики Казахстан
и повышение качества предоставляемых ими
регулируемых услуг

Задачи Комплекса Совершенствование нормативной правовой базы
мер регулирования, направленное на стимулирование
повышения эффективности финансово-хозяйственной
деятельности субъектов естественных монополий,
создание условий для увеличения капитальных
(инвестиционных) вложений в их активы и роста их
инвестиционной привлекательности;
формирование методологии расчета тарифов,
стимулирующей субъектов естественных монополий на
повышение производительности и оптимизацию затрат

Ожидаемые Повышение эффективности деятельности субъектов
результаты естественных монополий посредством разработки и
реализации инвестиционных программ, направленных
на модернизацию изношенных производственных
активов и повышения качества управления
(менеджмента) предприятиями;
утверждение уполномоченным органом инвестиционных
программ на среднесрочный и долгосрочный период,
не менее пятидесяти субъектам естественных
монополий;
увеличение количества субъектов естественных
монополий, работающих по среднесрочным и
долгосрочным тарифам, до двадцати субъектов;
применение при установлении тарифов метода
сравнительного анализа (бенчмаркинга) в качестве
пилотного проекта у субъектов естественных
монополий, являющихся региональными
электросетевыми компаниями;
снижение количества аварий и повышение качества
предоставляемых субъектами естественных монополий
регулируемых услуг

Необходимые Реализация Комплекса мер по совершенствованию
ресурсы и тарифной политики в сферах естественных монополий
источники потребует выделения средств из республиканского
финансирования бюджета в 2008-2010 годах в размере 1117100 тыс.
тенге

2. Введение

В отраслях, где задействованы субъекты естественных монополий (далее - субъекты), генерируются ресурсы по производству товаров и услуг для всей экономики страны и жизнеобеспечения населения. Субъекты поставляют воду и тепловую энергию, передают и распределяют электрическую энергию, транспортируют нефть и газ, оказывают транспортные и телекоммуникационные услуги.
С принятием Закона Республики Казахстан от 9 июля 1998 года "О естественных монополиях" (далее - Закон), последующих изменений, дополнений в него и соответствующих подзаконных актов, в Республике Казахстан в основном завершилось формирование законодательства о естественных монополиях, ставшее одним из действенных регуляторов экономической жизни и основой цивилизованных форм государственного регулирования в рыночной экономике.
Этапы формирования основ тарифного регулирования нашли свое отражение в нескольких программных документах реализованных в период с 2001 по 2007 годы.
Комплекс мер по совершенствованию тарифной политики в сферах естественных монополий (далее - Комплекс мер) разработан в целях определения дальнейших шагов развития тарифной политики и формирования эффективной системы государственного регулирования деятельности субъектов, направленной на их развитие и повышение качества предоставляемых ими регулируемых услуг.

3. Анализ современного состояния тарифной политики
в сферах естественных монополий

В период с 2004 по 2007 годы в Закон и соответствующие подзаконные акты вносились принципиальные изменения и дополнения, направленные на совершенствование системы регулирования деятельности субъектов естественных монополий.
В этом направлении уполномоченный орган был наделен функциями по утверждению технических и технологических норм расходов сырья, топлива, энергии, нормативной численности персонала, нормативных потерь субъектов естественных монополий, что стало первым этапом по формированию комплексного полноценного регулятора в сферах естественных монополий.
Услуги теплоснабжения были признаны сферой естественной монополии и в целях уменьшения затрат на топливную составляющую тарифа закреплена обязанность субъектов отдельных сфер закупать "стратегические товары" (уголь, газ, мазут, дизельное топливо и электрическая энергия) только непосредственно у производителей данных товаров.
На законодательном уровне введено понятие инвестиционного тарифа, установление которого позволяет обеспечить доступ потребителей к регулируемым услугам вновь построенных и введенных в эксплуатацию новых производственных объектов. В Закон включена норма, позволяющая субъектам направлять на реализацию инвестиционных программ недоиспользованную часть затрат, заложенных в утвержденной тарифной смете в результате оптимизации затрат или применения более эффективных методов и технологий предоставления регулируемых услуг.
В целом, сформирована методологическая и нормативно-правовая база тарифного регулирования, адекватная уровню развития экономики страны и задачам по ее росту. Только за 2005-2006 годы были приняты 26 правил, 27 методик, 5 инструкций.
В соответствии с Законом к сферам естественных монополий отнесено тринадцать видов деятельности, которые включают в себя около пятидесяти видов регулируемых услуг. В настоящее время в сферах естественных монополий осуществляют свою деятельность более одной тысячи субъектов по одной тысяч шестисот четырнадцати видам регулируемых услуг, в том числе:
561 - в сфере водоканализационных систем;
359 - в сфере электро- и теплоэнергетики;
156 - в сфере транспорта;
41 - в сфере транспортировки нефти и газа;
3 - в сфере телекоммуникации;
1 - в сфере почтовой связи.
Состояние субъектов практически всех сфер, особенно коммунального сектора, характеризует низкий уровень инвестиций в модернизацию и обновление изношенных производственных фондов. Изношенные основные средства обновляются медленными темпами, по большинству базовых субъектов коммунального сектора коэффициент обновления основных средств не превышает 0,03 в год, в то время как среднегодовой износ, исходя из нормы амортизации, в энергетике составляет 4-5 %. Так, например, средний коэффициент обновления базового субъекта в сфере передачи и распределения электрической энергии АО "Западно-Казахстанская региональная электросетевая компания" за три года (2004-2006 годы) составил всего 0,0275. Ежегодный коэффициент обновления основных фондов базового субъекта в сфере теплоэнергетики АО "Астанаэнергия" не превышает 0,04 в год. Аналогичный показатель у базового предприятия в сфере водоканализационных систем ГКП "Атырау Су Арнасы" составляет всего 0,01 ежегодно. Имеются факты отрицательного размера коэффициента обновления, когда сумма выбывших основных средств превышает сумму основных средств вновь введенных в эксплуатацию.
При этом динамика коэффициента обновления основных средств по большинству базовых субъектов за 2004-2006 годы сложилась положительная, что позволяет констатировать формирование тенденции устойчивого роста этого показателя. Вместе с тем, положительная динамика связана также с недооценкой стоимости эксплуатирумых основных средств.
Медленное обновление основных производственных фондов напрямую связано с недостаточным уровнем вложения инвестиций. Так, в 2006 году базовыми региональными субъектами сферы водоканализационных систем было инвестировано всего 1,1 млрд. тенге. Базовыми субъектами сферы передачи и распределения электрической энергии в 2006 году освоено капитальных вложений всего на сумму 11,6 млрд. тенге, при этом основная доля данных капитальных вложений (61 %) пришлась на системного оператора - АО "КЕГОК". Инвестиции в базовые предприятия теплоэнергетики за 2006 год составили 5,2 млрд. тенге.
Данная ситуация сложилась также и вследствие отсутствия интереса частного капитала к вложению инвестиций в сферу естественных монополий, причинами которого являются:
1) масштабный размер необходимых инвестиционных вложений;
2) длительность периода окупаемости инвестиций;
3) ограниченность "долгих" и достаточно "дешевых" кредитных ресурсов;
4) отсутствие ясности понимания проводимой тарифной политики в части окупаемости инвестиций.
Перечисленные факторы повлияли на имеющийся в настоящее время износ основных средств, который по всем сферам естественных монополий коммунального сектора в среднем составляет 60-65 %. В целом, динамика показателя износа по базовым субъектам коммунального сектора за 2004-2006 годы свидетельствует об отсутствии тенденции к его снижению.
Взаимосвязанной с состоянием производственных активов является и проблема высоких уровней потерь энергии в сетях субъектов. При этом в структуре себестоимости, включаемой в затратную часть тарифов, нормативные технические потери составляют до 50 %. Уровни нормативных технических потерь в среднем по базовым субъектам за 2006 год составили по электроэнергии - 15,7 %, по теплу - 20,7 %, по воде - 31,7 %. Фактические размеры потерь еще выше и доходят, к примеру, в водоснабжении до 60 %. Тенденция постоянного роста этих параметров была переломлена во втором полугодии 2006 года с получением уполномоченным органом функций по утверждению нормативных технических потерь. В 2007 году уровни нормативных технических потерь снижены более ста субъектам. Однако для достижения показателей развитых стран необходимо принятие и реализация кардинальных комплексных мер технического, финансового и организационного характера.
Динамика показателей производительности труда в стоимостном и натуральном выражении у всех базовых субъектов коммунального сектора демонстрирует крайне слабую тенденцию роста. По многим предприятиям имеется снижение показателя объема выработки продукции (реализации услуг) в стоимостном выражении, приходящегося на одного работника. Это свидетельствует о наличии проблемы неэффективного менеджмента, которая более характерна для субъектов, являющихся государственными коммунальными предприятиями.
В целом ситуация в сферах естественных монополий показывает общность технических и финансовых проблем системного характера, это:
1) изношенность и технологическая отсталость производств, и связанные с этим низкая эффективность и потери;
2) недостаток инвестиционных ресурсов на модернизацию и неразвитость механизмов финансирования;
3) неэффективный менеджмент.

4. Цели и задачи Комплекса мер

Целью настоящего Комплекса мер является формирование эффективной системы государственного регулирования деятельности субъектов, направленной на интенсивное и эффективное развитие субъектов, адекватное требованиям экономической стратегии Республики Казахстан и повышение качества предоставляемых ими регулируемых услуг.
Задачами Комплекса мер являются:
1) совершенствование нормативной правовой базы регулирования, направленное на стимулирование повышения эффективности финансово-хозяйственной деятельности субъектов, создание условий для увеличения капитальных (инвестиционных) вложений в активы субъектов и роста их инвестиционной привлекательности;
2) формирование методологии расчета тарифов, стимулирующей субъекты на повышение производительности и снижение затрат.

5. Основные направления развития и механизм реализации Комплекса мер

Совершенствование нормативной правовой базы регулирования

Сноска. Подраздел с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 25.03.2009 № 393 .

Основой совершенствования нормативной правовой базы регулирования будет разработка проекта Закона "О внесении изменений и дополнений в Закон Республики Казахстан "О естественных монополиях и регулируемых рынках". Данный проект Закона будет включать в себя основные порядки регулирования и контроля деятельности субъектов, которые в настоящее время изложены в отдельных подзаконных нормативных правовых актах. В Закон предполагается внести нормы, раскрывающие на уровне законодательного акта принципы и основы механизма осуществления стимулирующего регулирования. В этом направлении в Законе будет регламентирована возможность применения, помимо действующего на сегодня затратного принципа формирования тарифов, метода сравнительного анализа (benchmarking), позволяющего при установлении тарифов учитывать степень эффективности деятельности субъектов.
В целях повышения мотивации субъектов к снижению неэффективных затрат и увеличению уровня инвестиций в Закон предполагается внесение норм, позволяющих регулируемым субъектам при выполнении установленных производственных показателей не исполнять в полном объеме тарифную смету, в частности по статьям, связанным с административными расходами без применения уполномоченным органом инструмента компенсирующего тарифа. При этом предполагается, что при рассмотрении заявок на утверждение нового тарифа в целях стимулирования к снижению затрат до 50 % от сэкономленных расходов будут включаться в затратную часть тарифа.
В целях снижения уровня потерь энергии в сетях в Законе предполагается отразить механизм по их поэтапному снижению до показателей мирового уровня, в том числе за счет сохранения в тарифе на определенный срок затрат на их компенсацию, исходя из действующего в настоящий момент уровня.
Для решения проблемных вопросов сферы теплоэнергетики в первую очередь, необходима разработка и принятие Закона Республики Казахстан "О теплоснабжении". Аналогичные законы разработаны и действуют в большинстве стран со схожими с Казахстаном климатическими условиями. Однако, несмотря на то, что сфера теплоэнергетики имеет свои принципиальные особенности функционирования, отличные от рынка электрической энергии, в Казахстане отдельного законодательного акта по вопросам теплоэнергетики, в настоящее время не имеется. В данном Законе необходимо осветить правовые аспекты планирования теплоснабжения, технического регулирования, контроля отпуска и потребления тепловой энергии, изложить механизм нормативного регулирования в системах децентрализованного теплоснабжения.
Для активизации процессов реального обновления основного технологического оборудования и установки современных систем учета, контроля расхода энергии необходимо разработать и приступить к реализации отраслевой программы поддержки и развития теплоэнергетики, направленной на реконструкцию и модернизацию активов, снижение потерь, оптимизацию технико-экономических показателей, реализацию мероприятий по энергосбережению.
В целях стимулирования процессов повышения эффективности деятельности субъектов, находящихся в государственной собственности, в законодательстве Республики Казахстан о концессиях целесообразно предусмотреть участие государственного органа, осуществляющего контроль и регулирование деятельности в сферах естественных монополий, в вопросах государственного регулирования в области концессии. За ним целесообразно закрепить функции по объектам и имущественным комплексам, находящимся в эксплуатации субъектов, в части формирования и внесения предложений по объектам концессии, по участию в рассмотрении и отборе концессионных проектов, а также по согласованию договоров концессии.
Таким образом, основными направлениями по совершенствованию нормативной правовой базы регулирования в предстоящий период будут:
1) разработка проекта Закона "О внесении изменений и дополнений в Закон Республики Казахстан "О естественных монополиях и регулируемых рынках", предусматривающего:
объединение основных действующих на уровне подзаконных актов, порядков;
регламентацию возможности применения, помимо действующего на сегодня затратного принципа формирования тарифов, метода сравнительного анализа (benchmarking), позволяющего при установлении тарифов учитывать степень эффективности деятельности субъектов;
механизмы повышения мотивации субъектов к снижению неэффективных затрат и увеличению уровня инвестиций;
2) разработка комплекса мер по развитию систем теплоснабжения;
3) совершенствование законодательства Республики Казахстан о концессиях.

Формирование методологии расчета тарифов, стимулирующей
субъектов естественных монополий на повышение
производительности и снижение затрат

Учет на уровне законодательного акта возможности применения, помимо действующего на сегодня затратного принципа формирования тарифов, метода сравнительного анализа (benchmarking), диктует необходимость отражения данного подхода и в методологической базе регулирования. Главным недостатком действующей затратной методологии формирования тарифов является способствование нерыночным стимулам увеличения затрат и отсутствие предпосылок к мотивации по оптимизации деятельности и технологий для повышения производительности труда.
В отношении субъектов предполагается при установлении тарифов учитывать степень эффективности их деятельности. В международной практике используются несколько моделей бенчмаркинга, например, метод скорректированных обычных наименьших квадратов и анализ данных методом инкапсуляции. Степень эффективности деятельности субъектов будет рассчитываться по ряду показателей. Например, для субъектов, являющихся региональными электросетевыми компаниями, возможно, будут учитываться такие показатели, как: плотность потребителей, протяженность сетей, в том числе по классам напряжения, территория обслуживания, географические и климатические условия осуществления деятельности, удельные потери электроэнергии, производительность труда на одного работника в натуральном и стоимостном выражении, операционные затраты, объем капитальных вложений и другие показатели, объективно характеризующие степень эффективности функционирования предприятий.
При этом в целях исключения возможности некорректного переноса бенчмаркинга в тарифное регулирование казахстанских компаний необходима его предварительная апробация на пилотном проекте. Пилотный проект будет реализован на региональных электросетевых компаниях. Для этого необходимо разработать соответствующую методику, учитывающую на основе лучших примеров мировой практики, казахстанские особенности и нюансы функционирования и развития субъектов.

6. Необходимые ресурсы и источники их финансирования

Источниками финансового обеспечения реализации настоящего Комплекса мер являются средства республиканского бюджета.
В республиканском бюджете на реализацию Комплекса мер будут предусмотрены 1117100 тыс. тенге, в том числе по годам:
2008 год - 382 100 тыс. тенге;
2009 год - 370 000 тыс. тенге;
2010 год - 365 000 тыс. тенге.
Объемы расходов на 2009-2010 годы будут уточняться в соответствии с Законом Республики Казахстан "О республиканском бюджете" на соответствующий финансовый год.

7. Ожидаемые результаты от реализации Комплекса мер

В результате реализации Комплекса мер по совершенствованию тарифной политики в сферах естественных монополий ожидаются:
повышение эффективности деятельности субъектов посредством разработки и реализации инвестиционных программ, направленных на модернизацию изношенных производственных активов и повышения качества управления (менеджмента) предприятиями;
утверждение уполномоченным органом инвестиционных программ на среднесрочный и долгосрочный период, не менее пятидесяти субъектам;
увеличение количества предприятий, работающих по среднесрочным и долгосрочным тарифам, до двадцати субъектов;
применение при установлении тарифов метода сравнительного анализа (бенчмаркинга) в качестве пилотного проекта у субъектов, являющихся региональными электросетевыми компаниями;
снижение количества аварий и повышение качества предоставляемых субъектами регулируемых услуг.

8. План мероприятий по реализации Комплекса мер

Сноска. Раздел 8 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 25.03.2009 № 393 .

N п/п	Мероприятие	Форма завершения	Ответ- ствен- ные за испол- нение (реали- зацию)	Сроки испол- нения (реали- зации)	Предпо- лагаемые расходы* (млн. тенге)	Источ- ник финанси- рования
1	2	3	4	5	6	7
1.	Формирование предложений по совершенствова- нию законода- тельства Респуб- лики Казахстан о концессиях	Предложения в Правительство Республики Казахстан	АРЕМ, МЭБП, АИС	I квартал 2008 года	Не тре- буются
2.	Проведение ана- лиза возможного сценария второго этапа унификации тарифов на услу- ги магистральной железнодорожной сети по видам сообщений	Информация в Правительство Республики Казахстан	АРЕМ, МЭБП, МТК, МИТ, МЭМР, МСХ	I квартал 2008 года	Не тре- буются
3.	Разработка Мето- дики расчета та- рифов на услуги по передаче электрической энергии по сетям региональных электросетевых компаний на основе сравни- тельного анализа с применением фактора эффективности	Приказ АРЕМ	АРЕМ	III квартал 2008 года	16,0	Республи- канский бюджет
4.	Разработка Мето- дики расчета та- рифов с учетом качественных характеристик услуг, оказывае- мых субъектами естественных мо- нополий в сфере транспортировки нефти по магистральным трубопроводам	Приказ АРЕМ	АРЕМ	III квартал 2008 года	5,3	Республи- канский бюджет
5.	Разработка Мето- дики расчета та- рифов с учетом качественных характеристик услуг, оказывае- мых субъектами естественных мо- нополий в сфере транспортировки газа по магистральным трубопроводам	Приказ АРЕМ	АРЕМ	III квартал 2008 года	5,3	Республи- канский бюджет
6.	Разработка Мето- дики расчета тарифа (цены, ставки сбора) на услуги по орга- низации функцио- нирования балан- сирующего рынка электрической энергии	Приказ АРЕМ	АРЕМ	IV квартал 2008 года	5,5	Республи- канский бюджет
7.	Внесение измене- ний и дополнений в приказ Предсе- дателя Агентства Республики Казахстан по регулированию естественных мо- нополий и защите конкуренции от 27 января 2003 года N 17-ОД "Об утверждении Инструкции по расчету ставки прибыли (чистого дохода) на регу- лируемую базу задействованных активов для субъектов естественной монополии, ока- зывающих услуги водохозяйствен- ной и (или) канализационной систем и субъек- тов естественной монополии энергетического сектора"	Приказ АРЕМ	АРЕМ, МЭБП	IV квартал 2008 года	Не тре- буются
8.	Проведение фи- нансовой и тех- нической экспер- тиз деятельности субъектов естественных монополий	Отчет в Правительство Республики Казахстан	АРЕМ	Декабрь 2008 года	350,0	Республи- канский бюджет
9.	Разработка проекта Закона Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в Закон Республики Казахстан "О естественных монополиях и регулируемых рынках"	Проект Закона Республики Казахстан	АРЕМ, МЭБП, МЭМР, МТК, МСХ, АИС	IV квартал 2009 года	Не тре- буются
10.	Разработка комплекса мер по развитию систем теплоснабжения	Информация в Правительство Республики Казахстан	МЭМР, АРЕМ	III квартал 2009 года	Не тре- буются
11.	Разработка стра- тегии управления комплекса целе- вых показателей деятельности субъектов естественных монополий	Приказ АРЕМ	АРЕМ	IV квартал 2009 года	20,0	Республи- канский бюджет
12.	Проведение фи- нансовой и тех- нической экспер- тиз деятельности субъектов естественных монополий	Отчет в Правительство Республики Казахстан	АРЕМ	Декабрь 2009 года	350,0	Республи- канский бюджет
13.	Разработка стан- дартов оказания услуг субъектами естественных монополий (по каждой отрасли)	Приказ АРЕМ	АРЕМ, МЭМР, МТК, МСХ	IV квартал 2010 года	15,0	Республи- канский бюджет
14.	Проведение фи- нансовой и тех- нической экспер- тиз деятельности субъектов естественных монополий	Отчет в Правительство Республики Казахстан	АРЕМ	Декабрь 2010 года	350,0	Республи- канский бюджет

Примечание:
объемы расходов по мероприятиям, финансируемым за счет средств республиканского бюджета на 2009-2010 годы, будут уточняться в соответствии с Законом Республики Казахстан "О республиканском бюджете" на соответствующий финансовый год.

Расшифровка аббревиатур:
АРЕМ - Агентство Республики Казахстан по регулированию естественных
монополий;
АИС - Агентство Республики Казахстан по информатизации и связи;
МИТ - Министерство индустрии и торговли Республики Казахстан;
МСХ - Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан;
МТК - Министерство транспорта и коммуникаций Республики Казахстан;
МЭБП - Министерство экономики и бюджетного планирования Республики
Казахстан;
МЭМР - Министерство энергетики и минеральных ресурсов Республики
Казахстан.