Алматы қаласын және Алматы облысын экономикалық ұстанымдаудың 2015 жылға дейінгі ұзақ мерзімді тұжырымдамасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 24 қыркүйектегі N 881 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 31 наурыздағы № 310 Қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2011.03.31 № 310 Қаулысымен.

Алматы қаласын және Алматы облысын экономикалық ұстанымдаудың негізгі бағыттарын айқындау және Алматы өңірін елдің экономикалық өсу аймағы ретінде қалыптастыру мен өңірлік және әлемдік нарықтармен ықпалдастыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1 . Қоса беріліп отырған Алматы қаласын және Алматы облысын экономикалық ұстанымдаудың 2015 жылға дейінгі ұзақ мерзімді тұжырымдамасы (бұдан әрі - Тұжырымдама) мақұлдансын.
2. Орталық атқарушы органдар, Алматы қаласы мен Алматы облысының әкімдіктері тиісті шешімдерді әзірлеу және іске асыру кезінде осы Тұжырымдаманың негізгі ережелерін басшылыққа алсын.
3. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2008 жылғы 24 қыркүйектегі
N 881 қаулысымен
мақұлданған

Алматы қаласы және Алматы облысын экономикалық ұстанымдаудың 2015 жылға дейінгі ұзақ мерзімді тұжырымдамасы

Астана, 2008

Кіріспе

Алматы қаласын және Алматы облысын экономикалық ұстанымдаудың 2015 жылға дейінгі ұзақ мерзімді тұжырымдамасы (бұдан әрі - Тұжырымдама) болашақта Алматы қаласын және Алматы облысын бірыңғай Алматы өңірі ретінде дамытудың және ұстанымдаудың жалпы көрінісін, негізгі бағыттарын, сондай-ақ алға қойылған міндеттерге қол жеткізудің тетіктерін айқындайтын құжат болып табылады.
Тұжырымдама Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 28 тамыздағы N 167 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясының, Мемлекет басшысының 2006 жылғы 1 наурыздағы "Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында" (Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы) атты Қазақстан халқына Жолдауының негізгі ережелерін іске асыру мақсатында әзірленген.
Тұжырымдаманың мақсаты мен міндеттері елдің мынадай негізгі стратегиялық құжаттарында белгіленген басымдықтарға: Президенттің 1997 жылғы 10 қазандағы Қазақстан халқына Жолдауында баяндалған 2030 жылға дейінгі Қазақстанның Даму стратегиясына, Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 17 мамырдағы N 1096 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2003 - 2015 жылдарға арналған стратегиясына, Мемлекет басшысының 2005 - 2008 жылдардағы жыл сайынғы Қазақстан халқына жолдауларына, Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 14 қарашадағы N 216 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2007 - 2024 жылдарға арналған орнықты дамуға көшу тұжырымдамасына жауап береді.
Перспективаға арналған дамудың негізгі бағыттары, сондай-ақ әрбір өңірдің қойылған міндеттерді шешу жолдары мен қол жеткізу жөніндегі іс-шаралар кешені 2007 жылғы 31 қазандағы N 22 қалалық мәслихаттың IV сессиясының шешімімен қабылданған Алматы қаласын дамытудың 2015 жылға дейінгі стратегиясында және 2007 жылғы 25 шілдедегі N 41-307 облыстық мәслихаты сессиясының шешімімен қабылданған Алматы облысын дамытудың 2015 жылға дейінгі стратегиясында егжей-тегжейлі жазылған.
Осы Тұжырымдаманы қабылдау қажеттілігі Алматы өңірін іскер, өнеркәсіптік және сервистік орталық ретінде дамытудың бірыңғай ұзақ мерзімді тұжырымдамасының жоқтығынан туындайды.
Тұжырымдама қолданыстағы мемлекеттік, салалық және өңірлік бағдарламалық құжаттарда көзделіп жүзеге асырылатын жобалар мен іс-шаралар шеңберінде Алматы өңірін дамыту, сондай-ақ өңірде бірыңғай экономикалық кеңістік қалыптастыру, кластерлік ұстаным негізінде салааралық және өңіраралық байланыстарды дамыту мәселелерін кешенді шешуге мүмкіндік беретін қорытындылау (байланыстыру) сипатына ие.
Құжат мемлекеттік органдар мен бизнес-құрылымдарының аумақтық тиімді дамыту жөнінде былайғы іс-қимылдары үшін бағдар болып табылады және Алматы өңірінің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға әрі оны елдің серпінді дамитын "озық" өсу аймақтарының бірі етіп қалыптастыруға бағытталған.

1. Алматы қаласының және Алматы облысының қазіргі дамуы

Алматы қаласының Алматы облысының өзара тығыз экономикалық байланысының тарихи тамыры бір. Қала ондаған жылдар бойы Алматы облысының орталығы болды. Осыған байланысты бұрынғы астана мен оған іргелес орналасқан елді мекендер, бірінші кезекте Талғар, Есік, Қапшағай қалалары арасындағы қалыптасқан тауар және еңбек ағындары қарқынды сипатқа ие.

1.1. Алматы қаласының ағымдағы мамандануы дамуы

Алматы қаласы - елдің қаржылық, мәдени, туристік, білім беру орталығы болып табылатын ірі мегаполис.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы Үкіметінің күш-жігері Алматы қаласын Орталық Азия өңіріндегі өңірлік қаржы және мәдени орталық ретінде одан әрі дамытуға бағытталған. Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 10 ақпандағы N 1019 Жарлығымен бекітілген Алматы қаласын дамытудың 2003 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы іске асырылуда. Алматы қаласын дамытудың 2015 жылға дейінгі стратегиясы қабылданды.
Жыл сайын республикалық бюджеттен білім беру объектілерін салуға және қайта жаңартуға, жаппай жеке тұрғын үй салу аудандарында көлік инфрақұрылымын, инженерлік-коммуникациялық желілерді дамытуға айтарлықтай қаражат бөлінуде, тұрғын үй құрылысына кредиттер бөлінуде. Мысалы, көлік инфрақұрылымын дамытуға 2007 жылы 58 млрд. астам теңге көлемінде бюджеттік қаражат инвестицияланды.
2007 жылы энергия кешенін және инженерлік коммуникацияларды дамыту үшін жалпы алғанда 53 млрд. теңге инвестициялау жоспарланды, оның ішінде қаражаттың жартысынан астамы жеке инвесторларға тиесілі.
Алматының жоғары инвестициялық тартымдылығын FITCH (ВВ+ рейтингі тұрақты) халықаралық агенттіктерінің оған берген рейтингтері растайды.
Алматының экономикасы тұрақты дамуымен ерекшеленеді. Өнеркәсіптің азық-түлік, машина жасау және басқа да салаларындағы, сондай-ақ қызмет көрсету саласындағы жылдам өсу қарқыны өнеркәсіптегі орташа 15%-дық тұрғын үй құрылысындағы - 11%-дық, инвестициядағы - 14%-дық жыл сайынғы өсімді қамтасыз етеді.
Жалпы өңірлік өнім (бұдан әрі - ЖӨӨ) көлемі номиналды мәнде 1995 жылдан бастап 10 есеге ұлғайды, ал оның қала тұрғындарының жан шаққандағы көрсеткіші республикалық деңгейден 2,4 есеге жоғары. Бұл ретте, ЖӨӨ құрылымында әр түрлі қызмет түрлерінің үлесі барынша көп (85%). Көлік, құрылыс және қаржы қызметтері неғұрлым жылдам қарқынмен дамуда.
Алматының дамыған зияткерлік-ғылыми базасы бар. Мұнда 47 жоғары оқу орны, 700 ғылыми-зерттеу ұйымы бар, ядролық медицина, ғарыштық технологияларды, жаңа бағдарламалық қамтамасыз етуді дамыту, ресурс үнемдейтін технологияларды дамыту және басқа салаларда іргелі зерттеулер жүргізіледі.
Инновацияларды қолдау инфрақұрылымы - технопарктер, бизнес-инкубаторлар, инновациялық кәсіпкерлікті қолдау орталықтары едәуір дамуда. Бұл болашақта Алматы қаласына Алматы өңірінде де, тұтастай алғанда республикада да ғылыми идеялардың, инновациялардың, сондай-ақ технологиялар трансфертінің бас генераторы мәртебесін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Индустриялық-инновациялық даму стратегиясын іске асыру шеңберінде Алматы қаласында бірқатар серпінді жобалар іске асырылуда.
Алматы қаласына жақын жерде "Аlаtаu ІТ Сіtу" ақпараттық технологиялар паркін құру және дамыту неғұрлым ірі инновациялық жобалардың қатарына жатады, оның базасында сұйық кристалды панельдер, радио жүйелерін және ілеспе аксессуарларды, бағдарламалық қамтамасыз етуді өндіру жөніндегі зауыт салу жобасын іске асыру басталып кетті.
"Аlаtаu ІТ Сіtу" жұмысына ақпараттық технологиялар және коммуникациялар саласындағы жетекші әлемдік компаниялар қатысады: Міckrosoft, Неwlеtt Расkаrd, Sіеmеns, Сіsсо Sуstеms, Тhаlеs Іntеrnаtiоnals, LG, Sun Місrоsуstеms, Sаmsung және басқалары.
Қаржы және банктік қызметтер секторы қарқынды дамуда. Алматы қаласында елдің негізгі қаржы институттары мен ресурстары шоғырланған. Қалада Ұлттық Банк, Қазақстан қор биржасы, екінші деңгейлі банктердің, олардың елдегі жалпы санының 88%-ы, Қазақстанның 14 жинақтаушы зейнетақы қорының - 11-і, 40 сақтандыру компаниясының - 31-і, зейнетақы активтерін басқару жөніндегі компаниялардың көпшілігі қызмет етеді.
2006 жылдан бастап Алматы қаласында Өңірлік қаржылық орталығы (АӨҚО) жұмыс істей бастады. Қазіргі уақытта АӨҚО-да сауда-саттық көлемі 40 млн. АҚШ долларын, акциялардың нарықтық капиталдануы - 5,3 млрд. АҚШ долларын, облигациялар - 3,6 млрд. АҚШ долларын құрайды.
Алматы қаласының тау сілемдері баурайындағы Ұлы Жібек жолының бойында орналасуынан, сауықтыру және спорттық туризмді дамытуға ықпал ететін табиғи-климаттық жағдайларының алуан түрлілігі жөнінен қуатты туристік-рекреациялық әлеуеті мол.
Әлеуеті мен өсу қарқыны тұрғысынан спорттық сипаттағы келу туризмі мен рекреациялық сипаттағы ішкі туризм, сондай-ақ Қазақстанның ойын бизнесінің орталығы ретінде Қапшағай қаласын дамытуға байланысты Алматы қаласында туризмді дамытудың неғұрлым перспективалы бағыттары бар.
Қазіргі уақытта туристік кластерді дамыту шеңберінде Медеу және Шымбұлақ кешендерін жаңғырту жобалары іске асырылуда.
Алматы қаласы 2011 жылы VII қысқы Азия ойындарын өткізу орны ретінде таңдалды. Осыған орай, бизнесті тиімді жүргізу, туризмді дамыту және қысқы Азия ойындарын, болашақ Олимпиада ойындарын, сонымен қатар басқа да халықаралық спорттық жарыстарды тиімді өткізу үшін дамыған инфрақұрылымы бар халықаралық маңызды өңірлік орталық ретінде Алматы агломерациясының жағдайын нығайту мәселелері өткір қойылып тұр.
Алматы қаласы ірі мегаполис бола тұра, өзіне жақын маңдағы кіші қалалар мен ауылдық жерлерден ғана емес, тұтастай республикадан еңбек ресурстарын тарта отырып, өңірдегі урбанизация процестеріне объективті түрде айтарлықтай ықпал етеді. Статистика органдарының деректері бойынша қалаға көшіп-қонушылардың саны 2006 жылы 38 мың адам болды. Көшіп-қонушы халықтың негізгі құрамы өңіраралық көшіп-қонушылардан тұрады, қалаға келушілердегі олардың үлесі 90%-ды құрайды.
Алайда, қазіргі әлеуметтік, инженерлік инфрақұрылым және еңбек нарығының мүмкіндіктері ескерілмей, елдің басқа өңірлерінен халықтың ағыны жүйесіз сипатқа ие болуда.
Осыған байланысты қазіргі уақытта Алматы қаласында халықтың шамадан тыс қоныстануы және мүмкіндігінен тыс жүктемесі, қоршаған табиғи орта сапасының төмендеуі, ішкі көшіп-қонушылар ортасында жұмыссыздық деңгейінің жоғары болуы және қалаға стихиялы түрде келушілер үшін тұрғын үйдің қол жетімділігі оның негізгі проблемалы мәселелері болып табылады.
Алматы қаласы мен Алматы облысының жергілікті атқарушы органдарының жер мәселелерін реттеудегі келісілмеген іс-қимылы Алматы қаласының маңына заңсыз жаппай қоныстануға себеп болуда.
Қазіргі таңда Алматы қаласының дамуы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2002 жылғы 19 желтоқсандағы N 1330 қаулысымен бекітілген Бас жоспардың негізгі ережелеріне сәйкес жүзеге асырылуда.
Бұл ретте, Бас жоспарда Алматы қаласының аумағын перспективті дамыту қалалық аумақтармен жалпы инженерлік-көліктік және әлеуметтік инфрақұрылымы бар оның қала маңы аймағын өзара үйлестірімді дамытуға бағытталған, бұл Алматы қаласы мен Алматы облысы әкімдіктерінің өзара жұмыс істеу және құрылыс салу мәселелері бойынша келісілген іс-қимылын алдын ала айқындайды.
Алайда, қазіргі уақытта қаланың қала маңы аймағына және ерекше қала құрылысын реттеу аймағына құрылыс салу "Астана қаласының және республикалық маңызы бар қалалардың қала маңы аймағына қосылған жердің пайдалану ережесі мен режимін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 18 желтоқсандағы N 1269 қаулысының нормалары сақталмай жүзеге асырылуда.
Осыған байланысты қазіргі уақытта қала маңы аумағын оның инженерлік-геологиялық және табиғи жағдайларын ескермей жүйесіз игеру байқалуда.
Бұл, бірінші кезекте қала маңы аймағында қала құрылысын дамытудың кешенді жобасының жоқтығына байланысты, яғни қала маңы аумағы мен тек қана қала құрылысын реттеу аймағына толығынан жобалау-жоспарлау құжаттамасының болмауынан қала маңына құрылыс салу процестерін реттеу тетігі жоқ.
Алматы қаласының проблемасын шешу үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі Алматы облысының аумағында серіктес қалалар қалыптастыру жолымен Алматы агломерациясын кешенді дамыту, қала мен қала маңы аумақтарын салу бойынша жол берілген заңсыздықтарды жою, Алматы қаласының мемлекеттік қала құрылысы кадастрын құру, ірі инвестициялық жобаларды іске асыру жөніндегі шараларды іске асыруды бастады.

1.2. Алматы облысының ағымдағы мамандануы және дамуы

Аумағы 224,0 мың ш.км. (ел аумағының 8,2%) және 2007 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша 1642,3 мың халқы бар Алматы облысы еліміздің ең ірі өңірлерінің бірі болып табылады.
Облыстың қолайлы табиғи-климаттық аймақта географиялық орналасуы, құнарлы жерлер мен су ресурстарының болуы, оның аумағымен көлік дәліздерінің өтуі, сондай-ақ көршілес елдер аумақтарына жақын орналасуы облыстың ағымдағы мамандануын айқындайды.
Алматы облысы экономиканың аграрлық-индустриялық бағытымен сипатталады және іс жүзінде Алматы қаласының азық-түлік белдеуі болып табылады. Облыстың ауыл шаруашылығы республикадағы жалпы ауыл шаруашылық өнімінің 13,0%-ын өндіреді. 2007 жылы жалпы ауыл шаруашылық өнімі 146,0 млрд. теңгеге немесе алдыңғы жылдың деңгейіне қарағанда 104,3% өндірілді.
Облыста барлығы ауылшаруашылық дақылдарының шамамен 60 түрі өндіріледі. 2007 жылдың қорытындылары бойынша жүгері, қант қызылшасы, соя, темекі, картоп, көкөніс өндірісінде облыс республикада бірінші орын, күнбағыс, жеміс-жидектер, жүзім өндірісінде екінші орын алды.
Қазіргі уақытта облыс ет, сүт, жұмыртқа және жүн өндірісі бойынша алдыңғы қатарлы орынды иеленген.
Ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеудің үлес салмағы өнеркәсіп өндірісінің жалпы көлемінде 59,5%-ды иеленеді. Облыс жүзім шараптарының, темекі өнімдерінің, ашытқының ішкі тауар нарықтарында алдыңғы қатарлы орынды иеленген.
Алматы облысында "ПлодЭкс" акционерлік қоғамының базасында қазіргі уақытта жеміс-көкөніс кластері қалыптасуда. Облыс көкөніс пен жеміс-жидектерді қайта өңдеуде басым әлеуетке ие. Облыс үлесіне республикада өндірілетін көкөніс өнімінің жалпы көлемінің 27% тиесілі, орташа алғанда жылына 664,4 мың тонна көкөніс жеміс дақылдары өндіріледі .
Облыста Қазақстанның таулы өзендер су энергиясы ресурстары қорының 65%-ы шоғырланған. Су электр станцияларын салу мүмкін болатын таулы өзендерінің перспективалы учаскелері бар, 15 су электр станциясы мен 5 жыл электр станциясын салудың неғұрлым перспективалы жобалары Республиканың Электр энергетикасын дамытудың 2030 жылға дейінгі бағдарламасына енгізілді. 2006 жылы "Қазақстанның Даму Банкі" АҚ арқылы Шарын өзенінде Мойнақ СЭС-ының бірінші кезеңін салу жобасын қаржыландыру басталды.
Жел энергетикасын дамыту үшін қуатты жел дәліздері бар. Алакөл ауданындағы "Жоңғар қақпасы" ауданында, сондай-ақ Еңбекшіқазақ және Кербұлақ аудандарындағы "Шелек дәлізіндегі" желдің энергетикалық әлеуеті әлемде үздік деп танылды.
Облыстың туристік әлеуеті табиғи-рекреациялық ресурстардың (Іле және Жоңғар Алатауының ландшафтары, Алакөл, Балқаш көлдері, Қапшағай су қоймасы, тау көлдері, Іле өзені және көптеген басқа да сулы, таулы және жазықтық артерияларды, минералды су және емдік саз балшық көздері, тірі табиғат ескерткіштері, қайталанбас флора мен фауна және мәдени-тарихи (қорғандар) кешендер және тас үстіндегі бейнелер, мұражайлар және театрлар, кесенелер және мазарлар, бұрынғы кезеңдегі сәулет құрылыстары) бар болуымен сипатталады.
Қазіргі таңда Алматы облысында 2007 - 2011 жылдарға арналған туризмді дамыту бағдарламасы әзірленді және 2006 жылғы 12 желтоқсандағы облыстық мәслихат сессиясының N 34-252 шешімімен бекітілді. "Туризм" кластерін дамытудың мастер-жоспары әзірленді және бекітілді.
Туристік индустрияны жедел қалыптастыру, сондай-ақ жалпы республика экономикасының туристік секторын жандандыру мақсатында Алматы облысының Қапшағай қаласында туристік орталық құру жөнінде шаралар қабылдануда.
Облыс Қытай Халық Республикасымен және Қырғыз Республикасымен шекаралас жатқандықтан, қазіргі кезеңде Алматы облысын дамытудың басты мәселелері өңірдің транзиттік әлеуетін дамыту және маңызды халықаралық экономикалық ынтымақтастық аймағы ретінде шекаралық аумақтардың рөлін өңір арқылы өтетін көлік бағыттарын, сондай-ақ шекаралық сауда орталықтары инфрақұрылымын дамыту жолымен күшейту болып табылады.
Облыс аумағында "Батыс Қытай - Батыс Еуропа" жобасы шеңберінде халықаралық көліктік-коммуникациялық дәліздер - Достық-Алматы және Қорғас-Алматы бағытындағы елдің Оңтүстік көліктік дәлізі дамитын болады.
Орталық Азия республикаларының экспорттық-импорттық операциялары облыстың үш елді-мекені - Қытай Халықтық Республикасымен шекаралас орналасқан Достық, Қорғас және Көлжат бойынша жүзеге асырылады.
Қазіргі уақытта "Қорғас" шекара маңы ынтымақтастығы халықаралық орталығының қызметін қамтамасыз ету мақсатында оның көліктік және сервис-сауда-өндірістік инфрақұрылымын дамыту жөніндегі іс-шаралар жүзеге асырылуда.
"Көліктік логистика" кластерін қалыптастыру шеңберінде Іле ауданындағы Первомайск және Өтеген батыр кенттерінде көліктік-логистикалық кешен құрылған болатын.
Достық бекетін дамыту жөніндегі іс-шаралар жоспарына сәйкес, өңір қажеттілігін қамтамасыз ету және транзитті контейнерлік жүктерді өңдеу, Достық теміржол өткелінің өткізу мүмкіндігін кеңейту үшін Достық шекаралас өткелінің базасында ірі көліктік-логистикалық орталық құру қарастырылған. Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 11 сәуірдегі N 86 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі Көлік стратегиясына сәйкес көліктік-логистикалық орталық арқылы транзитті жүк тасымалы үлесін ұлғайта отырып, халықаралық көліктік дәліздерінің белсенді әрекет ететін көліктік-логистикалық торабы ретінде Достық шекаралас өткелін одан әрі дамыту жоспарланған.

2. Тұжырымдаманың мақсаттары мен негізгі міндеттері

Тұжырым даманың мақсаты қаржылық, инновациялық-білім беру, көліктік-логистикалық, сауда, қызметтік-технологиялық және туристік қызметтерді ұсынатын елдің экономикалық өсуінің бірыңғай орталығы ретінде Алматы қаласын және Алматы облысын ұстанымдаудың негізгі бағыттарын анықтау болып табылады.
Тұжырымдаманың негізгі міндеттері мыналар болып табылады:
Алматы қаласын және Алматы облысын дамытуды ықпалдастыру;
Алматы өңірін экономикалық мамандандырудың перспективті тауашаларын анықтау және дамыту арқылы Алматы өңірін республикалық, өңірлік және әлемдік нарықтарға біріктіруді қамтамасыз ету;
кластерлік тәсіл негізінде Алматы қаласының және Алматы облысының өңіраралық және салааралық өзара әрекет жасауына ықпал ету;
өңірдің дамуына отандық және шетелдік инвестицияларды тарту және даму институттарымен серпінді жобаларды іске асыру;
"Жетісу" әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясының қызметі шеңберінде Алматы өңірі бизнесінің дамуына ықпал ету;
тұрғындардың сапалы өмір сүруін жоғарылатуға және өңірдің өңірлік және халықаралық тартымдылығын өсіруге бағытталған өмір сүруді қамтамасыз етуші инфрақұрылымның озық дамуы;
халықаралық ынтымақтастықтың шекаралас пункттерін дамыту;
Алматы қаласы және Алматы облысы әкімдіктері жанындағы Бәсекеге қабілеттілік жөніндегі кеңестер мен Бәсекеге қабілеттілік және экспорт жөніндегі ұлттық кеңестің өзара белсенді әрекет арқылы өңірлік даму саласындағы өңіраралық үйлестіруді қамтамасыз ету;
облыс аумағы бойынша өндірістік күштерді ұтымды бөлу есебінен өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуын тездету (серіктес қалаларды қоса алғанда, Алматы облысының қала құрылысын дамытудың кешенді схемасының тұғырнамалық негіздерін әзірлеу).

3. Алматы қаласын жане Алматы облысын ұстанымдаудың 2015 жылға дейінгі негізгі бағыттары

Алматы қаласын және Алматы облысын бірыңғай Алматы өңірі ретінде дамыту біріккен тездетілген өзара байланысты және кешенді дамыту үшін қосымша импульсті алуға мүмкіндік беретін, ерекшелігі жағынан қала мен облысқа тән қазіргі бар және әлеуетті іске асырылатын бәсекелестік артықшылықтарға жүгінетін болады.
Ұлттық және әлемдік нарықтарда Алматы өңірі - көлік, логистика, халықаралық сауда саласындағы, халықаралық оператор және қаржылық қызмет, сауда, туризм, шағын және орта бизнес, жоғары технологиялар, білім беру, медицина саласындағы қазіргі сервистік орталық ретінде ұстанымдануы қажет.
Өңірдің халықаралық және ұлттық деңгейлерде өзін:
Алматы өңірінің барлық аумағы бойынша туристік және спорт инфрақұрылымы объектілерін орналастыру арқылы туристік және спорттық орталық;
көліктік және сервистік-логистикалық инфрақұрылымның жалпы өңірлік жүйесін дамыта отырып, көліктік-логистикалық қызметтер орталығы;
ірі өндірістік және сервистік орталық;
іргелі және қолданбалы ғылым орталығы ретінде мәлімдеуге барлық алғышарттар бар.
Сонымен бірге облысқа қарағанда Алматы қаласында оған ұлттық және әлемдік нарықтарда халықаралық қаржы орталығы ретінде дербес ұстанымдануға мүмкіндік беретін жеке бәсекелестік артықшылықтары бар екендігін атап өту қажет.
Бұл басымдықтар қаланың және тұтастай Алматы агломерациясы дамуының серпінді салаларының, "қозғаушы күштерінің" рөлін атқарады, ал олардың жоғары серпінді өсу қарқынын құрылыс, тыныс-тіршілікті қамтамасыз ету инфрақұрылымы және қызметтер саласындағы кәсіпкерлік сияқты салалар қолдайды.
Әлемдік деңгейде өңірдің қазіргі кездегі ұстанымы төмен, себебі Алматы мегополисінің ұстанымдануының әр түрлі бағыттары бойынша (қаржы, инновация, сауда, туризм) әлемде кемінде оннан бірнеше жүздеген бәсекелестік өңірлер бар.
Бәсекелестіктің жоғары деңгейі маманданудың таңдалған салаларына неғұрлым нақты бағытталудың қажеттілігін негіздейді - дамудың іріленген саласымен қатар (туризм немесе инновация) мамандандырудың неғұрлым ықшам науашасы да таңдалуы қажет, себебі біріншіден, Алматы өңірінде қосымша бәсекелестік артықшылықтары бар немесе құрылуы мүмкін және екіншіден, халықаралық нарықтарда бәсекелестіктің төмен деңгейі байқалады. Сонымен бірге Алматы қаласы және Алматы облысының бәсекелестік артықшылығы туризмді дамыту саласында кластерлік бастамашылықты іске асырудан тұрады. Әсіресе, осы жерде қонақ үйлер, демалыс орындары, ойын-сауық объектілері, табиғат қорықтары және саябақтар барынша шоғырланған және туристер үшін өңірдің жалпы тартымдылығын жоғарылатуға жеке бизнес өкілдерінің шынайы дайындығы байқалуда.
Бұдан басқа, Алматы облысының ауылшаруашылық басымдылығын ескере отырып, Алматы қаласы Ресейдің Сібіріндегі нарықтарда дайын тауарларды дистрибуциялау арқылы ауылшаруашылық өнімдерін қайта өңдеу бойынша қуатты орталық ретінде одан әрі дамуы қажет.
Өңірлік деңгейде негізгі міндет ретінде Қазақстанның өңірлік көшбасшылығын нығайтуға бағытталған өңірге және елге ресурстар мен іскерлік белсенділікті тарту орталығын қалыптастыру болып табылады.
Әлемдік экономика деңгейінде Алматы өңірін ұстанымдандырудың негізгі міндеті өндірістік-коммерциялық қызметтің ауқымы мен тиімділігін ұлғайту, қала кәсіпорындарының, Алматы агломерациясының және тұтастай Қазақстанның мол пайда табуы, сонымен қатар шетелдік ресурстардың (санаткерлік, қаржылық, технологиялық) көмегімен қала мен облыс экономикасының жоғары технологиялық өндірістерінің озық дамуы мен жаңғыру мүмкіндіктерін іске асыру болып табылады.
1) Алматы өңірі туристік және спорт орталығы ретінде
Қала Алматы облысымен бірге, өңір үшін төмендегі бірегей бағыттар бойынша туристерді тарту орталығы болуы мүмкін: спорттық шаралар (2011 жылғы қысқы Азия ойындары, қысқы спорт түрлері бойынша әлем кубоктарының кезеңдері) және қаланың спорт объектілерінің қызметтері (Шымбұлақ, Медеу); рекреациялық қызметтер (Іле Алатауында орналасқан санаторийлік-курорттық кешендер); табиғаттағы туристік бағыттар (Шарын, Түрген, Есік, Шымбұлақ, Үлкен Алматы көлі, Ыстықкөл), халықаралық ауқымдағы маңызды мәдени іс-шаралар (джаз фестивалі, қазіргі заманғы өнер биенналесі), мамандандырылған туристік қызметтер (Жаңа Іле серіктес қаладағы ойын бизнесі орталығы, тау туризмі, альпинизм, рафтинг, салт атпен серуендеу және т.б.).
Бәсекелестік артықшылықтар: қолайлы климаттық жағдайлар, Алматы облысының аумағында бірқатар бірегей ландшафт объектілері мен бірнеше табиғи-климаттық аймақтардың болуы. Облыс аумағында тарихи сауда бағытының - Ұлы Жібек жолының өтуі, Алматыда болған кезде баруға мүмкіндік беретін Ыстықкөлге жақындығы. Қаладағы демалыс және бос уақытты өткізу орындарының жоғары дамыған инфрақұрылымы.
Еуропалық туризм орталықтарымен салыстырғанда Алматы өңірінде болу құнының төмендігі. Көптеген шетел туристері үшін Орталық Азия өңірінің аз зерттелгендігі және экзотикалығы. Қалада көрсетілген магистралды бағыттар бойынша жүріп өтетін шетелдік туристердің транзиттік аялдамалары үшін алғышарттар жасайтын Еуропадан Азияға көлік ағындары қиылысында Алматының қолайлы орналасуы.
Алматы облысында аса бай термалды су көздерінің, емдік балшық көлдерінің, қорықтардың, ұлттық парктер, Балқаш және Алакөл көлдерінің, Қапшағай су қоймасының және басқа да рекреациялық ресурстардың болуы облыс аумағында, Алматы қаласында да қосылған құн тізбегіне кіретін компанияларды орналастыра отырып, туристік кластерді дамытуды қамтамасыз етеді.
2) Алматы өңірі көліктік-логистикалық орталық ретінде, өңіраралық көлік ағындарын жүйелендіру және өңірдің экономикалық белсенділігін ынталандыру үшін құрылатын және көлік торабынан, жүктерді өңдеу және оларды топтастыру, партияларға бөлу, жүктердің сапасын бағалау орталығы сияқты. Өңірлік маңызы бар көтерме сауда және дистрибуция орталығы, туризмге байланыстырылып дамитын бөлшек сауданың өңірлік орталығы.
Перспективада ірі көліктік-логистикалық торабын оны Орталық Азиядағы аса ірі көліктік-логистикалық орталығы ету перспективасымен дамытып, қалыптастыру, "хаб" қағидаты бойынша қала әуежайының қызметін ұйымдастыру көзделіп отыр. Қытай мен Ресей, сондай-ақ ТМД елдері арасындағы көтерме сауданың тірек пункті. Өңірдегі ірі бөлшек сауда және қаланың туристік орталық ретіндегі қосымша тартымдылығын жасайтын әлемдік озық сауда маркаларын (Дубаи, Стамбул, Шанхай қалаларына ұқсас) дистрибуциялау орталығы.
Қолда бар көліктік-логистикалық инфрақұрылым, Азия-Еуропа көлік ағындарының жолында орналасқан географиялық тиімді орналасу, қаржы инфрақұрылымдарының және көліктік-логистикалық инфрақұрылым объектілерінің болуы, Қазақстанда Алматы өңірінің транзиттік әлеуетін одан әрі іске асыруға бағытталған бірқатар бағдарламаларды іске асыру, көтерме және бөлшек сауданы дамыту үшін қолайлы алғышарттар жасайтын халықтың тауарға деген жоғары және серпінді дамып жатқан төлеуге қабілетті сұранысы, қаржы, туристік және инновациялық орталық ретінде қала дамуының қолайлы перспективалары қала мен облыстың бәсекелестік артықшылықтары болып табылады.
Перспективада облыстың көліктік-логистикалық орталықтарын салу жоспарланған Алматы қаласының терминалымен бірге, өңірдің көлік-логистикалық қызметтерінің бірыңғай жүйесін қалыптастырады.
Алматы өңірінің толыққанды көліктік-логистикалық инфрақұрылымын қалыптастыру үшін:
1А санатты "Алматы - Қапшағай" алты жолақты автожолын, сондай-ақ 1Б санатты "Қапшағай - Талдықорған" төрт жолақты автожолын ("Алматы - Өскемен" республикалық маңызы бар автокөлік жолдарының учаскелері);
"Алматы - Жаркент - Қорғас" жаңа терт жолақты автомобиль жолын ("Өзбекстан шекарасы - Шымкент - Тараз - Бішкек - Алматы - Қорғас - Қытай шекарасы" республикалық маңызы бар автокөлік жолының учаскесі) ұзындығы 301 км;
Қорғас - Жетіген темір жол тармағын;
2 әуе жай, автовокзалдар, темір жол вокзалдарын (Қорғас және Жаңа Іле);
болашақтағы таулы-климатты курортты қалаларда қоғамдық және жеке меншік көлікті қабылдау үшін және жолаушыларды жазықтарға жеткізуге арналған көлік-техникалық торабын;
облыстың Қарасай, Іле және Талғар аудандарының аумағымен өтетін 6 жолақты Үлкен Алматы айналма автомобиль жолын (ҮАААЖ) салу және қайта жаңарту;
"Алматы - Өскемен" автожолының "Алматы - Жаңа Іле - Талдықорған" учаскесін;
"Бірлік - Ақбұлақ" автожолын;
туристер мен көліктердің ағынына қызмет көрсету үшін дамыған өзен инфрақұрылымын - порттар, айлақтар, көпірлер, су көлігін (шағын кемелер) және басқалар құру.
Алматы қаласында көлік торабының орталығы бар Алматы облысы көлік-коммуникация қызметтерін дамыту, сондай-ақ Орталық және Оңтүстік Шығыс Азия, Ресей және Еуропа арасындағы транзиттік қызметтерді кеңейту үшін үлкен әлеуетке ие. Облыс бойынша: Термез - Ташкент - Алматы, Алматы - Талдықорған - Достық - Қытай автомобиль транзиттік дәлізі, сондай-ақ Орталық Азия - Қазақстан - Ресей (Сібір) темір жол транзиттік дәлізі, Пресногор - Көкшетау - Астана - Мойынты - Ақтоғай Достық Трансазия магистралінің солтүстік дәлізі өтеді.
Алматы облысы бір қатар қуатты жүйе құрайтын және қарқынды дамып келе жатқан геостратегиялық ресурстарға ие. Бұл көрші Қытайдың дамып келе жатқан шекара маңы аудандарымен шекаралас аумақтар, "Қорғас" халықаралық шекаралық ынтымақтастық орталығы, Көлжат шекара маңы автоөтпесі, "Қорғас - Шығыс Қақпасы" шекара маңы сауда-экономикалық аймағы мен "Достық" индустриялық-сервистік аймағы.
"Қорғас - Шығыс Қақпасы" шекара маңы сауда-экономикалық аймағы Орта Азия көліктік-өнеркәсіптік дәлізінің және Тасқала - Озинки халықаралық құрғақ портын (Батыс Қазақстан облысы) мен "Ақтау" теңіз порты қамтитын халықаралық көліктік-логистикалық жүйенің құрылымына кіреді.
Осыған байланысты Алматы өңірі халықаралық сауда мен көліктік-логистикалық қызметтер жүйесінде өңірлік оператор ретінде қызмет ете алады.
3) Алматы өңірі ірі өндіріс және сервистік орталық ретінде
Алматы өңірі өндірістік орталық ретінде мыналарды табысты дамыта алады:
тамақ өнеркәсібі: сүт және ет өнімдері, өсімдік майы, қант, ұн өндірісі, шарап ісі, темекі өндірісі. Соя, томат, жүгері-крахмалды патоктарын қайта өңдеу, лимон қышқылын, қойылтылған және құрғақ сүт, ет және балық консервілерін өндіру мүмкіндіктері;
машина жасау: аккумулятор өндіру бойынша қуаттар, темір жол көлігі үшін қосалқы бөлшектер өндірісі;
жеңіл өнеркәсіп: жүн маталарын өндіру, тігін өндірісін, тері өндірісі мүмкіндіктері;
өсімдік шаруашылығы: астық, жүгері дәндері, қант қызылшасы, сояның майлы дәндерін, картоп, көкөніс, жеміс-жидек дақылдарын, жүзім және темекі өндіру;
мал шаруашылығы: ет-сүт бағытында ірі қара мал мен қой, шошқа және құс өсіру.
Жалпы таралған пайдалы қазбалардың - мәрмәр, кварц құмының, әктастың, гипс шикізатының, қыш және отқа төзімді саздың, құрылыс және жапсырма тастардың елеулі әлеуетінің, қолайлы көлік инфрақұрылымының және еңбек ресурстарының үлкен әлеуетінің болуы құрылыс материалдары өнеркәсібін дамытуға және құрылыс кластерін қалыптастыруға оң әсер етеді.
Бұдан басқа, су және жел энергиясы ресурстарының елеулі қорын ескере отырып, өңірдің сыртқы энергия жеткізушілерден энергетикалық тәуелсіздікке қол жеткізуі үшін облыс экономикасын дамытудың басым бағыттарының бірі жаңартылатын, дәстүрлі емес энергия көздерін қолдану болады.
Облыс пен Алматы қаласының бірыңғай энергетикалық жүйесінің әлеуетін төмендегідей сипаттауға болады: облыс энергетикамен барынша қамтамасыз етілген өңірлердің бірі болып табылады (3 су электр станциясы, 3 жылу электр станциясы), көптеген су энергетикалық ресурстардың болуы - тағы 2 су электр станциясын салу мүмкіндігі, дәстүрлі емес және жаңартылатын энергия көздерін пайдалану мүмкіндіктері: күн энергиясын, жер асты суларын (геотермалды энергия), жел электр энергиясын, оның ішінде Жоңғар қақпасында 100-110 млрд. кВт/сағ. электр энергиясын өндіруде.
4) Алматы қаласы іргелі және қолданбалы ғылым орталығы (инновациялық кешен), оның қызметі Қазақстанда, оның ішінде ТМД елдерінен және алыс шетелдерден зерттеушілер тарту есебінен, "білімге негізделген экономика" қалыптастыруға бағытталған. Қаржылық, ұйымдастырушылық және маркетингтік қолдаудың инновациялық жобаларының өңірлік орталығы. Өңір нарығына бағытталған жоғары технологиялық өнімдердің жекеленген түрлерін өндіру.
Жоғары технологиялы өндірістерді венчурлық қаржыландыру, "Алатау" технопаркін, Алматы өңірлік технопаркінің базасында инновациялық салаларды дамыту, Дүниежүзілік банк жобасының шеңберінде технологияларды коммерцияландыру жүйесін, өңірлік дистрибуция орталығын дамыту және жетекші әлемдік брэндтердің hi-tech өнімдерін енгізу, информатика саласында өңірлік маңызы бар компанияларды қалыптастыру ұстанымдаудың тауашасы бола алады.
ІТ ұлттық нарығын дамытуды ынталандыру саласында мемлекеттік саясатты іске асырудың негізгі бағыттары мен тетіктерінің бірі мамандандырылған ІТ-білім беруді дамыту және білікті ІТ-мамандары сыныбын қалыптастыру болып табылады.
Осыған байланысты "Алатау" ақпараттық технологиялар паркі ("Алатау" АТП) базасында Халықаралық ақпараттық технологиялар университеті (ІТ-университет) құрылатын болады. Мамандандырылған ІТ-университетін құру ақпараттық технологиялар саласында сапалы серпінділік қажеттілігінен, өсіп отырған ақпараттық қоғам қалыптастыру қажеттігінен туындап отыр. ІТ-университеттің кәсіпкерлік компонентін қамтамасыз ету үшін ғылыми, жобалау және енгізушілік қызметке қажетті тиісті жағдайлар жасалатын болады, ол нәтижесінде ғылыми және қолданбалы ІТ-жобаларды коммерцияландыруға алып келеді. "Алатау" АТП аумағының тиісті жеңілдіктер мен артықшылықтарды қамтамасыз ететін мәртебесі бар, бұл әлеуетті тапсырыс берушілермен барынша тиімді ынтымақтастық жасауға мүмкіндік береді.
Осындай деңгейдегі ІТ-университетті құру және дамыту елдің негізгі өндірістік және білім беру ІТ ресурстарын бір жерге шоғырландыруға мүмкіндік береді, бұл синергетикалық әсер мен жоғары технологиялар саласының дамуына алып келеді.
Алматы қаласының іргелі және қолданбалы ғылымы дамыған ғылыми-техникалық саладағы маңызды функцияларының бірі оның нәтижелерін отандық және халықаралық нарыққа жылжыту және технологиялар трансферті - экономиканың нақты секторындағы, оның ішінде Алматы қаласындағы және Алматы облысындағы ғылыми-техникалық және инновациялық әзірлемелерді енгізу болады. Өндірісте жаңа технологияларды қолдану шығарылатын тауарлар мен қызметтердің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етеді.
Бұл бағытта Алматы қаласының мынадай бәсекелестік артықшылықтары бар:
Алматыда және облыста экономиканы инновациялық дамыту мақсатында ғылыми зерттеулер және ғылым мен техниканы дамытудың басым бағыттары бойынша кадрлар даярлауды жүргізетін ғылыми ұйымдар мен жоғары оқу орындарының көп бөлігі шоғырланған;
мемлекеттің қолайлы жағдай жасауды және жоғары технологиялы өндірістерді дамытудың арнайы аймақтарын ("Алатау" технопаркі, Алматы өңірлік технопаркі, бизнес-инкубаторлар) құруды көздейтін инновацияға бағдарланған экономикалық саясаты;
елде және Алматы қаласында әрі Алматы облысының қала маңы аймағында құрылған және қалыптасып отырған венчурлық қорларды, инновациялық және жоғары технологиялы өндірістерге қолдау көрсететін даму институттарын - Ұлттық инновациялық қорды, Инжиниринг және технологиялар трансферті орталығын және Дүниежүзілік банктің технологияларды коммерцияландырудың әзірленген жобасын қамтитын инновациялық инфрақұрылым желісі.
Бұдан басқа, облыстың аумағында: Талдықорған, Қапшағай қалаларында және Іле ауданында үш индустриялық аймақ құру жөніндегі пилоттық жобаны іске асыру жоспарланып отыр.
"Ғылым қаласы" технополисін салу мәселесі пысықталуда.
5) Алматы қаласы халықаралық қаржы орталығы ретінде.
Осы саладағы бәсекелестік артықшылықтар бәсекелесуші орталықтармен салыстырғанда АӨҚО сауда алаңдарына шыға алатындығына, АӨҚО шеңберіндегі инвесторлар мен эмитенттер үшін арнайы жағдайларға, Алматыға ел өңірлерінің және олардың инвесторлары мен эмитенттерінің географиялық жақындығына, ел өңірлеріндегі компаниялардың бағалы қағаздарды тиімді орналастыруына алғышарттар жасайтын қазақстандық қаржы жүйесінің икемділігіне байланысты болуда. Алматыда бірқатар халықаралық қаржы институттарының өңірлік өкілдіктері (Дүниежүзілік банк, Халықаралық валюта қоры, Еуропалық комиссия және басқалары) орналасқан, бұл осы ұйымдардың қаржылық ресурстарын пайдалануға мүмкіндік береді. Қаржы нарығының жоғары дамыған инфрақұрылымы және қала аумағында орналасқан шетелдік қаржы компаниялары үшін білікті кадрлардың болуы.
Алматы қаласы Оңтүстік Шығыс Азия (Гонконг, Токио, Сингапур) және Еуропа (Франкфурт, Лондон) биржалары арасындағы уақытша көпір рөлінде әрекет ететін ҒОRЕХ әлемдік валюта нарығы орталықтарының бірі бола алады. Тауарлық активті халықаралық сауда орталығы - мұнайға, мысқа, қалайыға, қорғасынға, мырышқа, алтынға келісім-шарттарының бар болуы келешекте - уран және сирек кездесетін металдармен бүкіл әлемдік биржалық сауда орталығы болуы мүмкін. Алдағы болашақта - уран мен сирек кездесетін металдармен сауда жасайтын дүниежүзілік биржа орталығы.
Қаланың Қытай және Ресей сияқты неғұрлым перспективті нарықтарға тікелей жақын болуы - қалада орналасқан шетел қаржы компанияларына өзінің қызметімен қазақстандық, ресейлік және қытайлық - бірден үш нарықты қамтуына мүмкіндік береді.
Алматы қаласын қаржылық қызмет орталығы ретінде дамыту барлық Алматы өңірін дамытуда инвестицияларды тартуға мүмкіндік береді және оның инвестициялық тартымдылығын жоғарылатады.
Қазіргі уақытта Алматы қаласы мен Алматы облысындағы болып жатқан экономикалық үдерістер осылайша (Бірыңғай экономикалық кеңістікті қалыптастыруға көмектесе отырып, олардың аумақтық шекарасын басып өтетінін, олардың функционалдық рөлін күшейтетінін жалпы атап өткен жөн. Алматы өңірінің салааралық және өңіраралық байланысын келешекте нығайтуға "Жетісу" әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясының қызметі де ықпал ететін болады.
Алматы облысының 2015 жылға дейінгі даму стратегиясына сәйкес облыстың негізгі экономикалық қаңқасы Алматы қаласына іргелес тұрған агломерациялық аймақ облыстың аумағы арқылы өтетін басты көліктік-инфрақұрылым белдеулер мен Қазақстан Республикасының және Қытай Халық Республикасының шекарасында қарқынды дамушы трансшекаралық аумақтар тұтастық өңірдің көп орталықтылығын дамытуды қалыптастыру болып табылады.
Осыған байланысты ұстанымдау мен оған тиісті аумақтық ұйымдарды дамыту перспективалары және Алматы өңірінің халықтарын қоныстандыру жүйесі мынадай орталықтарды дамытуға байланысты:
1. Өңірдің солтүстік бөлігін дамытуды күшейту үшін облыстың әкімшілік орталығы - Талдықорған қаласы мен оған іргелес жатқан Үштөбе және Текелі қалаларының ұстанымын нығайту жоспарланып отыр.
Осы қалаларда индустриялық аймақ құру, әкімшілік-іскерлік орталық, көп функционалды тұрғын үй кешендерін және шағын аудандар салу ұйғарылып отыр.
2. "Достық" индустриялық-сервистік аймағын құру. Достық кентінің базасында халық санының 15 мың адамға көбеюі көліктік-логистикалық орталық пен жеміс-жидек, "Райымбек" компаниясымен сүт өнімдері топтарын, "Вита" фирмасымен соя мен жүгері өнімдерін қайта өңдеуді өндіру бойынша серпінді жобаларды іске асыру жоспарланып жатқан шекара маңы қаласын салу жоспарланып отыр.
3. Өңірдің шығыс аймағы Құлжа тас жолымен жағалай Қорғасқа қарай "тірек" каркасын тартуды қалыптастырумен анықталады.
"Серпінді" жобалар шеңберінде 30 мың адамы бар қала, жүк тасымалдау үшін халықаралық әуежай, темір және автомобиль жолын салуға арнайы "Қорғас-Шығыс қақпасы" шекаралық сауда-экономикалық аймағын құру жоспарланып отыр.
4. Өңірдің батыс аймағы - Жетіген, Алматы Жиһаз, Талдықорған индустриялық-логистикалық парктерін құру жолымен өнеркәсіп өндірістерін орналастыру үшін әлеуетті ірі аймақ болып табылады.
Туризм аймақтары дамытылады. Олар шартты түрде үшке бөлінген: тау бөктеріндегі - Іле және Жоңғар Алатауы, Қапшағай су қоймасының жағалауы, Балқаш пен Алакөл жағалауы.
Тау бөктері аудандарын перспективалы дамытуда тиісті инфрақұрылымды таулы-климаттық курорттар Ұлы Жібек Жолының Қазақстан бөлігінде базалық нысан сияқты Талғар қаласындағы этнографиялық кешен, "Меркур парк" гольф-курортын, "Орлиный ручей" халықаралық курортын, "Ақсай" халықаралық демалыс орталығын салу ескерілген.
Қапшағай су қоймасының жағалауында ойын-сауық және спорт инфрақұрылымын дамытумен ойын мекемелерін орналастыру үшін "Жаңа Іле" туристік орталығы құрылатын болады.
Балқаш ауданында экология-этнографиялық парк "серпінді" жобасы іске асырылатын болады.
Ірі спорт нысандарын салу жоспарланып отыр.
2011 жылы Азиялық ойындар өткізу үшін облыстың аумағында үш нысан салу жүзеге асырылуда.
Барлық жоғарыда айтылған облысты аумақтық жайластыру жобалары 4 млн-нан астам адам өмір сүретін Алматы өңірінің халқы санының көбеюіне әкеледі.
5. Серіктес қалалар, олар G4 Сitу жобалары шеңберінде Іле ауданында Алматы - Қапшағай трассасын бойлай жылдам темір және автомобиль жолымен Алматы қаласынан өнеркәсіп кәсіпорындарын шығара отырып жоспарланған. Келешекте Талғар мен Қаскелең қалаларын серіктес қалалар мәртебесіне жеткізу жоспарланып отыр.
Алматы агломерациясын дамытуға бағытталған бірнеше инфрақұрылымдық инвестициялық жобаларды, оның ішінде мыналарды іске асыру қажет:
ЖЭО-1, 2, 3, ЖЭО-2 - ЖЭО-1 жалғастыру магистралы және қалалық жылу магистралін қайта жаңарту және жаңғырту;
Азиада объектілерінің электрмен жабдықтау үшін КС 220 кВ "Ерменсай", КС 220 кВ "АТП", КС 110 кВ "Медеу" КЖ - 110 кВ мен, КС 110 кВ "Шымбұлақ" кіші станцияларын салу;
"ОҚГРЭС-Алма" 500 кВ ӘЖ-500 кВ мен "Алма" кіші станциясының құрылысы;
Алматы қаласының метрополитеніне: КС 220 кВ "Кенсай" ӘЖ-220 кВ мен, КС 110 Кв "Отырар" КЖ - 110 кВ мен, КС 110 кВ "Алатау" тарту кіші станцияларын салу, КС 110 кВ "Отындығын" қайта жаңарту;
қазіргі бар "Ақыртөбе" газ қоймасын, оның сыйымдылығының ұлғаю мақсатымен қайта жаңғырту;
N 2 газ таратушы бекеті мен газ құбырын қала сыртына шығару;
Алматының айналасын Сумен қоршау жобасын жасауды іске асыру.
Осы шаралар Алматы облысының және елдің басқа да жақын өңірлерінің серпінді дамуына мультипликативті әсер ететін өмірдің жоғары ұйымдастырылған урбанистикалық ортасымен және экономиканың жартылай функционалдық бағытымен Алматы агломерациясын "өсу полюсі" ретінде құруға мүмкіндік береді.
26 кіші және бірқатар ірі ГЭС, жел электр станциясын, Балқаш жылу электр станциясын, Талдықорған қаласында жылуэлектрорталықтарын салу өңірдің энергия ресурстарына сұраныстарын қанағаттандыруға бағытталатын болады.
6. "Өсу полюсі" ретінде тиімді Алматы агломерациясын қалыптастыру Алматы қаласының қала маңы аймағының дамуына тікелей байланысты.
Осы мақсатта Алматы қаласының қала құрылысын жоспарлаудың қала маңы аймақтары аумағы дамуының кешенді жобасы қабылданады және әзірленеді соның ішінде қаламаңы аймағының жобалық шектері белгіленеді. Аумақтың кешенді бағалануы (табиғат және инженер-геологиялық жағдайлар, қала құрылысы және шаруашылық қызметін жоспарлы шектеуді айқындау), сондай-ақ қала маңы аймағының шаруашылық дамуының гипотезасы және демографиялық даму болжамдарына және еңбек ресурстарына баға берілетін болады.
Алматы қаласының қала маңы аймағы аумағының қала құрылысын жоспарлауды дамытудың кешенді жобасы қала маңы аймағын сәулет-жоспарлау және әлеуметтік ұйымдастыруды қамтиды (функционалдық аймақтарға бөлу, таратып орналастыру және елді мекендердің дамуы) және аумақты инженерлік қамтамасыз ету (көліктің, сумен қамтамасыз етудің, энергиямен жабдықтаудың салалық схемалары). Құжат қала маңы аймағында рекреациялық аймақтар жүйесі бар Алматы қаласының орман-парк белдеуін ұйымдастыруды және табиғат пен материалдық мәдениет ескерткіштерін қорғау шараларын белгілейді.
Кешенді жобаның құрамында қала маңы аймағының 59 ірі елді мекендерінің бас жоспарларын әзірлеу және олардың дамуы үшін қала маңы аймағының аумағын резервке алу көзделетін болады.
Алматы қаласының айналасында экологиялық жағдайды жақсарту үшін Қарасай ауданында жұмыс істеп тұрған қатты тұрмыстық қалдықтарды көмуге арналған полигонды жабу жобасын іске асыру және Алматы облысының аумағында жаңа полигон салу қажет.
Жалпы алғанда қалалардың қала маңы аймағының аумақтарын ұтымды пайдалану үшін қала құрылысын жоспарлау, жер учаскелерін бөлу, жобалау және құрылыс салу, кезінде су қорғау және табиғат қорғау тәртібінің сақталу мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне белгіленген тәртіппен өзгерістер мен толықтырулар енгізуді жеделдету қажет.

4. Тұжырымдаманы іске асыру тетіктері

Алматы және Алматы облысының одан әрі дамуы мен сәтті ұстанымдау перспективалары олардың бар нақты басымдықтарын, тиімді транзиттік және қолайлы географиялық орналасуын барынша көп қолдануға, сондай-ақ олардың экономикаларының тиімді өзара қатынасына байланысты болады.
Барлық Алматы агломерациясын дамытуға отандық және шетел капиталын тарту арқылы, сондай-ақ қала мен облыс аумағында тиісті кластерлерді дамыту шеңберінде кооперациялық байланыстар мен өнеркәсіптік кәсіпорындар тізбегін құру арқылы қол жеткізіледі.
Алматы өңірі ұстанымының негізгі бағыттары мынадай стратегиялық және бағдарламалық құжаттар шеңберінде іске асырылатын болады:
Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 28 тамыздағы N 167 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясы;
Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 17 мамырдағы N 1096 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2003 - 2015 жылдарға арналған стратегиясы;
Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 10 ақпандағы N 1019 Жарлығымен бекітілген Алматы қаласын дамытудың 2003 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы ;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 19 қарашадағы N 1097 қаулысымен бекітілген "Қазақстанның 30 корпоративтік көшбасшысы" бағдарламасы;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 6 наурыздағы N 149 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін тұрақты дамытудың 2006 - 2010 жылдарға арналған тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі 2006 - 2008 жылдарға арналған бірінші кезектегі шаралар бағдарламасы;
облыстық мәслихат сессиясының 2007 жылғы 25 шілдедегі N 41-307 шешімімен қабылданған Алматы облысының 2015 жылға дейінгі даму стратегиясы;
қалалық мәслихаттың IV сессиясының 2007 жылғы 31 қазандағы N 22 шешімімен қабылданған Алматы қаласының 2015 жылға дейінгі даму стратегиясы;
облыстық мәслихат сессиясының 2006 жылғы 12 желтоқсандағы N 35-252 шешімімен бекітілген Алматы облысының туризмін дамытудың 2007 - 2011 жылдарға арналған бағдарламасы;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 7 қарашадағы N 1061 қаулысымен бекітілген "Қорғас" шекара маңы ынтымақтастығы халықаралық орталығын одан әрі дамытудың 2007 - 2011 жылдарға арналған бағдарламасы.
Бұдан басқа Алматы өңірін кешенді, мақсатты бағытта және іс жүзінде қалпына келтіру мақсатында халықаралық деңгейдегі іскер, туристік және спорт орталығы ретінде Алматы өңірін дамытудың 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасы қабылданады. Құжатта экологиялық аспектілерді ескере отырып, туристік және спорт жобаларын, көлік және инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымдар нысандарын салу, сондай-ақ серіктес қалалар салу жөнінде басым іс-шаралар анықталатын болады.
Алматы облысы мен Алматы қаласында - көлік логистикасы, құрылыс материалдары, азық-түлік өнеркәсібі және туризм сапалары бойынша Қазақстанның кластерлік бастамаларын іске асыру жалғасады.
АӨҚО-ның жұмыс істеуінің нормативтік құқықтық базасын одан әрі қамтамасыз ету жалғасады.
Орта мерзімді болашақта Алматы қаласы мен Алматы облысының жергілікті атқарушы органдарының, қоғамдық кәсіпкерлер құрылымдарының жеке меншік секторларында тауарлар мен қызметтер өндірісінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру және қазақстандық өнімдерді сыртқы нарықтарға шығару жөніндегі бірлесіп күш салулары үшін шаралар қолдану керек.
Мемлекеттік және жеке секторларды топтастыру және инвестициялар мен инновацияларды тарту үшін жағымды экономикалық ортаны қалыптастыру жолымен Алматы өңірін экономикалық дамытуға "Жетісу" әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы ықпал етеді.
Алматы қаласының жүктеме проблемасын шешу мақсатында қала мен облыстың жергілікті атқарушы органдары Алматы қаласы маңында оның Бас жоспарын нақтылау және серіктес қалалардың желілерінен агломерацияны қалыптастыру бойынша өмірдің жоғары ұйымдастырылған урбанистикалық ортасын құру жөнінде бірлескен шаралар қабылдайды.
Өндіруші күштерді қоныстандыру және орналастыру жүйесін қамтитын Қазақстан Республикасы аумағындағы ұйымдардың Бас схемасы шеңберінде Алматы облысының аумағында қала құрылысын дамытудың кешенді схемасы әзірленетін болады. Бұл өңірдің урбанизацияланған, табиғи, ауылшаруашылық, өнеркәсіп каркасы аумақтарын нормативтік-құқықтық өрісте өзара кіріктіруді қамтамасыз етеді.
Бұдан басқа Алматы қаласының қала маңы аймағы аумағының қала құрылысын жоспарлауды дамытудың кешенді жобасын әзірлеу және қабылдау жеделдетілетін болады.
Бұл ретте, Тұжырымдамада баяндалған Алматы облысы және Алматы қаласының ұстанымдау бағыттары Алматы өңірінің экономикалық әлеуеті мен халықты орналастыруды кеңістікте ұйымдастыру кезінде негіз болады.

5. Күтілетін нәтижелер

Алматы қаласы мен Алматы облысының Тұжырымдамада баяндалған негізгі бағыттары бойынша ұстанымдары олардың бәсекеге қабілетті мамандануын анықтауға және Алматы өңірінің әлемдік және ұлттық нарықта өз тауашасын иеленуіне мүмкіндік береді.
Серіктес қалаларды, Қапшағай курорттық аймағын және Алматы облысының шекаралық аудандарын қоса алғанда, Алматы қаласын "өсу полюсі" ретінде дамыту өңірді елдің "озық қарқынмен" өсу аймағына айналдырады.
Географиялық орналасуына және қала мен облыстық көлік жүйелерінің ортақтығына байланысты экономикалық мамандандырудың жалпы және бірін-бірі толықтырушы салаларының бар болуы өңірдің кәсіпкерлері мен бизнес-топтары арасында экономикалық қатынастардың жақындасуы мен күшеюіне және өңірде бірыңғай экономикалық кеңістік құратын кластерлерді тиімді дамытуға жағдай жасайды.
Таңдалып алынған ұстанымдау бағыттарын іске асыру Алматы өңірін Еуропалық кеңістікте сапалы қаржылық, инновациялық-білім беру, көліктік-логистикалық, сауда-дистрибьютерлік, қызмет көрсету-технологиялық және рекреациялық қызметтерді ұсынатын халықаралық экономикалық және мәдени қатынастардың маңызды торабы ретінде қалыптастырады.

О Долгосрочной концепции экономического позиционирования города Алматы и Алматинской области до 2015 года

Постановление Правительства Республики Казахстан от 24 сентября 2008 года № 881. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 марта 2011 года № 310

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 31.03.2011 № 310.

В целях определения основных направлений экономического позиционирования города Алматы и Алматинской области и формирования Алматинского региона в качестве зоны экономического роста страны и интеграции с региональными и мировыми рынками Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Одобрить прилагаемую Долгосрочную концепцию экономического позиционирования города Алматы и Алматинской области до 2015 года (далее - Концепция).
2. Центральным исполнительным органам, акиматам города Алматы и Алматинской области при выработке и реализации соответствующих решений руководствоваться основными положениями настоящей Концепции.
3. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

Одобрена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 24 сентября 2008 года № 881

Долгосрочная концепция
экономического позиционирования
города Алматы и Алматинской области
до 2015 года

Астана, 2008

Введение

Долгосрочная концепция экономического позиционирования города Алматы и Алматинской области до 2015 года (далее - Концепция) является документом, определяющим общее видение, основные направления развития и позиционирования города Алматы и Алматинской области на перспективу как единого Алматинского региона, а также механизмы достижения поставленных задач.
Концепция разработана в целях реализации основных положений Стратегии территориального развития Республики Казахстан до 2015 года, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 28 августа 2006 года № 167, Послания Главы государства народу Казахстана от 1 марта 2006 года "Казахстан на пороге нового рывка вперед в своем развитии" (Стратегия вхождения Казахстана в число 50-ти наиболее конкурентоспособных стран мира).
Цели и задачи Концепции отвечают приоритетам, обозначенным основными стратегическими документами страны: Стратегии развития Казахстана до 2030 года, изложенной Президентом страны в Послании народу Казахстана 10 октября 1997 года, Стратегии индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 17 мая 2003 года № 1096, ежегодных 2005 - 2008 годов посланий Главы государства народу Казахстана, Концепции перехода Республики Казахстан к устойчивому развитию на 2007-2024 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 14 ноября 2006 года № 216.
Основные направления развития на перспективу, а также пути решения и комплекс мероприятий по достижению поставленных задач каждым из регионов подробно изложены в Стратегии развития города Алматы до 2015 года, принятой решением IV сессии городского маслихата от 31 октября 2007 года № 22 и Стратегии развития Алматинской области до 2015 года, принятой решением сессии областного маслихата от 25 июля 2007 года № 41-307.
Необходимость принятия настоящей концепции обуславливается отсутствием единой долгосрочной концепции развития Алматинского региона как крупного делового, производственного и сервисного центра.
Концепция носит обобщающий (связующий) характер, позволяющий комплексно решать вопросы развития Алматинского региона в рамках осуществляемых проектов и мероприятий, предусмотренных в действующих государственных, отраслевых и региональных программных документах, а также с точки зрения формирования единого экономического пространства в регионе, развития межотраслевых и межрегиональных связей на основе кластерного подхода.
Документ является ориентиром для дальнейших действий государственных органов и бизнес-структур по эффективному развитию территории и нацелен на повышение конкурентоспособности Алматинского региона и формирование его в одну из динамично развивающихся зон "опережающего" роста страны.

1. Современное развитие города Алматы и Алматинской области

Тесная экономическая взаимосвязь города Алматы и Алматинской области имеет исторические корни. Город на протяжении десятков лет являлся центром Алматинской области. В связи с этим сложившиеся товарные и трудовые потоки между бывшей столицей и прилегающими к ней населенными пунктами, в первую очередь городами Талгар, Есик, Капчагай, носят интенсивный характер.
1.1. Текущая специализация и развитие города Алматы
Город Алматы - крупнейший мегаполис, являющийся финансовым, культурным, туристическим, образовательным центром страны.
В настоящее время усилия Правительства Республики Казахстан направлены на дальнейшее развитие города Алматы как крупного регионального финансового и культурного центра в Центрально-Азиатском регионе. Реализуется Государственная программа развития города Алматы на 2003-2010 годы, утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 10 февраля 2003 года № 1019. Принята Стратегия развития города Алматы до 2015 года.
Ежегодно из республиканского бюджета выделяются значительные средства на строительство и реконструкцию объектов образования, развитие транспортной инфраструктуры, инженерно-коммуникационных сетей в районах массового индивидуального жилищного строительства, выделяются кредиты на строительство жилья. Например, на развитие транспортной инфраструктуры в 2007 году инвестировано бюджетных средств в объеме свыше 58 млрд. тенге.
В 2007 году на развитие энергокомплекса и инженерных коммуникаций планируется инвестировать в общей сложности около 53 млрд. тенге, из которых более половины средств приходится на частных инвесторов.
Высокую инвестиционную привлекательность Алматы подтверждают присвоенные ему рейтинги международных агентств FITCH (рейтинг ВВ+ стабильный).
Экономика Алматы отличается устойчивым развитием. Быстрые темпы роста в пищевой, машиностроительной и других отраслях промышленности, а также в сфере услуг обеспечили ежегодный прирост в промышленности в среднем 15 %, в строительстве жилья - 11 %, в инвестициях - 14 %.
Объем валового регионального продукта (далее - ВРП) в номинальном выражении с 1995 года увеличился в 10 раз, а его показатель на душу населения города превышает республиканский уровень в 2,4 раза. При этом в структуре ВРП наибольшая доля (85 %) приходится на различные виды услуг. Наиболее быстрыми темпами развиваются транспортные, строительные и финансовые услуги.
Алматы имеет развитую интеллектуально-научную базу. Здесь находится 47 высших учебных заведений, около 700 научно-исследовательских организаций, проводятся фундаментальные исследования в области ядерной медицины, развития космических технологий, новейшего программного обеспечения, развития ресурсосберегающих технологий и другие.
Значительное развитие получила инфраструктура поддержки инновации-технопарки, бизнес-инкубаторы, центры поддержки инновационного предпринимательства. Это позволит в перспективе обеспечить городу Алматы статус главного генератора научных идей, инновационных разработок, а также трансферта технологий как в Алматинском регионе, так и в республике в целом.
В рамках реализации Стратегии индустриально-инновационного развития в городе Алматы реализуется ряд прорывных проектов.
К числу наиболее крупных инновационных проектов относятся создание и развитие вблизи города Алматы Парка информационных технологий - "Alatau IT City", на базе которого уже начата реализация проекта создания завода по производству жидкокристаллических панелей, радиосистем и сопутствующих аксессуаров, а также программного обеспечения.
В работе "Alatau IT City" принимают участие ведущие мировые компании в области информационных технологий и коммуникаций: Microsoft, Hewlett Packard, Siemens, Cisco Systems, Thales International, LG, Sun Microsystems, Samsung и другие.
Интенсивное развитие получил сектор финансовых и банковских услуг. В городе Алматы сосредоточены основные финансовые институты и ресурсы страны. В городе функционируют Национальный Банк, Казахстанская фондовая биржа, 88 % банков второго уровня от их общего количества в стране, 11 из 14 накопительных пенсионных фондов Казахстана, 31 из 40 страховых компаний, большинство компаний по управлению пенсионными активами.
С 2006 года в городе Алматы начал функционировать Региональный финансовый центр (РФЦА). В настоящее время объем торгов на РФЦА составляет более 40 млн. долларов США, рыночная капитализация акций - более 5,3 млрд. долларов США, облигаций - 3,6 млрд. долларов США.
В силу уникальности расположения у подножия горных массивов, нахождения на трассе Великого Шелкового пути, разнообразия природно-климатических условий город Алматы имеет мощный туристско-рекреационный потенциал, способствующий развитию оздоровительного и спортивного туризма.
Наиболее перспективными направлениями развития туризма в городе Алматы с точки зрения потенциала и темпов роста представляется въездной туризм спортивного характера и внутренний туризм рекреационного характера, а также туризм, связанный с развитием города Капчагая в качестве центра игорного бизнеса Казахстана.
В настоящее время в рамках развития туристского кластера реализуется проект модернизации комплексов Медеу и Шымбулак.
Город Алматы выбран местом проведения в 2011 году VII зимних Азиатских игр. В связи с чем остро стоят вопросы укрепления положения Алматинской агломерации как регионального центра международного значения с развитой инфраструктурой для эффективного ведения бизнеса, развития туризма и успешного проведения зимних Азиатских игр, будущих Олимпийских игр, а также других международных спортивных соревнований.
Город Алматы, являясь крупным мегаполисом, объективно оказывает значительное влияние на урбанизационные процессы в регионе, притягивая к себе трудовые ресурсы не только из близлежащих малых городов и сельских местностей, но и республики в целом. По данным статистических органов число мигрантов, прибывших в город в 2006 году составило 38 тысяч человек. Основной состав мигрирующего населения сформирован из межрегиональных мигрантов, на долю которого приходится 90 % всех прибывших в город.
Однако приток населения из других регионов страны носит бессистемный характер и нет учета возможностей существующей социальной, инженерной инфраструктуры и рынка труда.
В этой связи основными проблемными вопросами города Алматы в настоящее время являются его перенаселенность и физическая загруженность, снижение качества окружающей природной среды, высокий уровень безработицы в среде внутренних мигрантов.
Несогласованные действия местных исполнительных органов города Алматы и Алматинской области в регулировании земельных вопросов стали одной из причин незаконного массового заселения пригородов города Алматы.
В настоящее время развитие города Алматы осуществляется согласно основным положениям Генерального плана , утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 19 декабря 2002 года № 1330.
При этом вопросы перспективного развития собственно территории города Алматы в Генеральном плане направлены на взаимоувязанное развитие территорий его пригородной зоны, имеющей общую инженерно-транспортную и социальную инфраструктуру с городскими территориями, что предопределяет согласованность действий акиматов города Алматы и Алматинской области по вопросам взаимного функционирования и строительства.
Однако в настоящее время застройка пригородной зоны города и зоны особого градостроительного регулирования осуществляется без соблюдения норм постановления Правительства Республики Казахстан от 18 декабря 2003 года № 1269 "Об утверждении Правил и режима использования земель, включенных в пригородную зону города Астаны и городов республиканского значения". В связи с этим в настоящее время наблюдается бессистемное освоение территории пригорода без учета его инженерно-геологических и природных условий.
Это в первую очередь связано с отсутствием комплексного проекта градостроительного развития территории пригородной зоны, то есть отсутствует механизм регулирования процессов застройки пригорода по причине полного отсутствия проектно-планировочной документации на территорию пригородной зоны и зоны строго градостроительного регулирования.
Для решения проблем города Алматы Правительством Республики Казахстан начата реализация мер по комплексному развитию Алматинской агломерации путем формирования сети городов-спутников на территории Алматинской области, устранению допущенных нарушений по застройке города и пригородных территорий, созданию Государственного градостроительного кадастра города Алматы, реализации крупных инвестиционных проектов.
1.2. Текущая специализация и развитие Алматинской области
Алматинская область является одним из крупных регионов страны с территорией 224,0 тыс. кв. км (8,2 % территории страны) и населением по состоянию на 1 января 2008 года - 1642,3 тыс. человек.
Географическое расположение области в благоприятной природно-климатической зоне, наличие плодородных земель и водных ресурсов, прохождение по ее территории транспортных коридоров, а также близость к территориям других стран определяют текущую специализацию области.
Алматинская область характеризуется аграрно-индустриальной направленностью экономики и фактически является продовольственным поясом города Алматы. Сельское хозяйство области производит 13,0 % валовой сельскохозяйственной продукции в республике. За 2007 год произведено валовой продукции сельского хозяйства на 146,0 млрд. тенге или 104,3 % к уровню предыдущего года.
Всего в области производится около 60 видов сельскохозяйственных культур. По итогам 2007 года в производстве кукурузы, сахарной свеклы, сои, табака, картофеля, овощей область занимала первое место в республике, подсолнечника, плодов и ягод, винограда - второе место.
В настоящее время область также занимает лидирующие позиции по производству мяса, молока, яиц и шерсти.
Удельный вес переработки сельскохозяйственной продукции в общем объеме промышленного производства занимает 59,5 %. Область занимает лидирующие позиции на внутренних товарных рынках виноградных вин, табачных изделий, солода.
В Алматинской области на базе акционерного общества "ПлодЭкс" в настоящее время формируется плодоовощной кластер. Область обладает потенциалом в переработке овощей и фруктов. На долю области приходится 27 % от всего объема производимой плодоовощной продукции в республике, в среднем в год производится 664,4 тыс. тонн плодоовощных культур.
В области сосредоточено 65 % запасов гидроэнергоресурсов горных рек Казахстана. Имеются перспективные участки горных рек, где возможно строительство гидроэлектростанций. Наиболее перспективные проекты строительства 15 гидроэлектростанций и 5 ветроэлектростанций области включены в программу развития электроэнергетики Республики до 2030 года. В 2006 году через АО "Банк Развития Казахстана" начато финансирование проекта строительства первого этапа Мойнакской ГЭС на реке Чарын.
Для развития ветроэнергетики имеются мощные ветровые коридоры. Лучшим в мире признан энергетический потенциал ветров в районе "Джунгарских ворот" Алакольского района, а также в "Шелекском коридоре" Енбекшиказахского и Кербулакского районов.
Туристский потенциал области характеризуется наличием природно-рекреационных ресурсов (ландшафты Заилийского и Жунгарского Алатау; озера Алаколь, Балхаш, Капчагайское водохранилище, горные озера, река Иле и множество других водных горных и равнинных артерий; источники минеральной воды и лечебной грязи; памятники живой природы; уникальная флора и фауна и культурно-исторические (курганные) комплексы и наскальные изображения, музеи и театры, мавзолеи и мазары, архитектурные сооружения позднего периода).
В настоящее время разработана и решением сессии областного маслихата от 12 декабря 2006 года № 34-252 утверждена Программа развития туризма Алматинской области на 2007-2011 годы. Разработан и утвержден мастер-план развития кластера "Туризм".
В целях ускоренного формирования туристской индустрии, а также активизации туристского сектора экономики республики в целом, принимаются меры по созданию туристского центра в городе Капчагае Алматинской области.
В связи с тем, что область граничит с Китайской Народной Республикой и Республикой Кыргызстан, приоритетными вопросами развития Алматинской области на данном этапе являются развитие транзитного потенциала региона и усиление роли приграничных территорий как важнейших зон международного экономического сотрудничества путем развития транспортных маршрутов, проходящих через регион, а также инфраструктуры центров приграничной торговли.
На территории области в рамках проекта "Западный Китай - Западная Европа" получат развитие международные транспортно-коммуникационные отрезки Южного транспортного коридора страны в направлении "Достык - Алматы" и "Хоргос - Алматы".
Экспортно-импортные операции центрально-азиатских республик осуществляются по трем населенным пунктам Алматинской области - Достык, Хоргос и Кольжат, расположенных на границе с Китайской Народной Республикой.
В настоящее время в целях обеспечения деятельности международного центра приграничного сотрудничества "Хоргос" осуществляются мероприятия по развитию его транспортной и сервисно-торгово-производственной инфраструктуры.
В рамках формирования кластера "Транспортная логистика" в поселках Первомайский и Отеген Батыра Илийского района созданы транспортно-логистические комплексы.
Согласно Плану мероприятий по развитию станции Достык для обеспечения потребностей зоны и обработки транзитных контейнерных грузов, расширения пропускной способности железнодорожного перехода Достык предусматривается создание крупного транспортно-логистического центра на базе пограничного перехода Достык. В соответствии с Транспортной стратегией Республики Казахстан до 2015 года, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 11 апреля 2006 года № 86, запланировано дальнейшее развитие пограничного перехода Достык, как активно действующего транспортно-логистического узла международных транспортных коридоров с увеличением доли транзитных грузоперевозок через транспортно-логистический центр.

2. Цели и основные задачи Концепции

Целью Концепции является определение основных направлений экономического позиционирования города Алматы и Алматинской области как единого центра экономического роста страны, предоставляющего финансовые, инновационно-образовательные, транспортно-логистические, торговые, сервисные -технологические и туристские услуги.
Основными задачами Концепции являются:
интеграция развития города Алматы и Алматинской области;
обеспечение интеграции Алматинского региона в республиканский, региональный и мировой рынки через выявление и развитие перспективных ниш экономической специализации Алматинского региона;
содействие межрегиональному и межотраслевому взаимодействию города Алматы и Алматинской области на основе кластерного подхода;
привлечение отечественных и зарубежных инвестиций в развитие региона и реализация прорывных проектов институтами развития;
содействие развитию бизнеса Алматинского региона в рамках деятельности социально-предпринимательской корпорации "Жетысу";
опережающее развитие жизнеобеспечивающей инфраструктуры, направленной на повышение качества жизни населения, и рост региональной и международной привлекательности региона;
развитие приграничных пунктов международного сотрудничества;
обеспечение межрегиональной координации в сфере регионального развития через активное взаимодействие советов по конкурентоспособности при акиматах города Алматы и Алматинской области с Национальным советом по конкурентоспособности и экспорту;
ускорение социально-экономического развития региона за счет эффективного распределения производительных сил по территории области (разработка концептуальных основ комплексной схемы градостроительного развития Алматинской области, включая города-спутники).

3. Основные направления позиционирования города
Алматы и Алматинской области до 2015 года

Развитие города Алматы и Алматинской области как единого Алматинского региона будет опираться на имеющиеся и потенциально реализуемые конкурентные преимущества, специфически присущие городу и области, позволяющие получить дополнительные импульсы для совместного ускоренного взаимосвязанного и комплексного развития.
На национальном и мировом рынках Алматинский регион должен позиционироваться как - Международный оператор в сфере транспорта, логистики, международной торговли и современный сервисный центр в сфере финансовых услуг, торговли, туризма, малого и среднего бизнеса, высоких технологий, образования, медицины.
У региона есть все предпосылки заявить о себе на международном и национальном уровнях в качестве:
туристического и спортивного центра с размещением объектов туристской и спортивной инфраструктуры по всей территории Алматинского региона;
центра транспортно-логистических услуг с развитием общей региональной системы транспортной и сервисно-логистической инфраструктуры;
крупного производственного и сервисного центра;
центра фундаментальной и прикладной науки (инновационный комплекс).
Вместе с тем необходимо отметить, что у города Алматы в отличие от области имеются собственные конкурентные преимущества, которые позволяют ему самостоятельно позиционироваться на национальном и мировом рынках как международному финансовому центру.
Данные приоритеты будут выполнять роль прорывных сфер, "локомотивов" развития Алматинского региона в целом, а высокая динамика их роста будет поддерживаться такими сферами как строительство, развитие жизнеобеспечивающей инфраструктуры и предпринимательства в сфере услуг.
На мировом уровне регион в настоящее время имеет слабые позиции, так как по каждому направлению позиционирования Алматинского мегаполиса (финансы, инновации, торговля, туризм) в мире имеются от нескольких десятков до нескольких сотен конкурирующих регионов.
Высокий уровень конкуренции обусловливает необходимость более четкого позиционирования в избранных нишах специализации - наряду с укрупненной сферой развития (туризм или инновации) должна также выбираться более узкая ниша специализации, в которой, во-первых, у Алматинского региона имеются или могут быть созданы дополнительные конкурентные преимущества и, во-вторых, отмечается меньший уровень конкуренции на международных рынках. Между тем, конкурентное преимущество города Алматы и Алматинской области состоит в реализации кластерных инициатив в сфере развития туризма. Именно здесь наибольшая концентрация гостиниц, санаториев, объектов развлечения, природных заповедников и парков, наблюдается реальная готовность представителей частного бизнеса к сотрудничеству для повышения общей привлекательности региона для туристов.
Кроме того, город Алматы с учетом сельскохозяйственного потенциала Алматинской области должен получить дальнейшее развитие как мощный центр по переработке сельскохозяйственной продукции с дистрибуцией конечных продуктов на рынки Сибири России.
На региональном уровне в качестве основной задачи выступает формирование центра притяжения деловой активности и ресурсов в регион и страну, направленного на укрепление регионального лидерства Казахстана.
На уровне мировой экономики основной задачей позиционирования Алматинского региона является увеличение масштабов и эффективности производственно-коммерческой деятельности, получение большей прибыли предприятиями Алматинской агломерации, области и Казахстана в целом, а также реализация с помощью зарубежных ресурсов (интеллектуальных, финансовых, технологических) возможностей опережающего развития высокотехнологичных производств и модернизации экономики города и области.
1) Алматинский регион как туристический и спортивный центр.
Город совместно с Алматинской областью может быть центром притяжения туристов региона по следующим уникальным для региона направлениям: спортивные события (зимние Азиатские игры 2011 года, этапы кубков мира по зимним видам спорта) и услуги спортивных объектов города (Шымбулак, Медеу); рекреационные услуги (санаторно-курортные комплексы, расположенные в горах Заилийского Алатау); туристические маршруты на природе (Чарын, Тургень, Иссык, Шымбулак, Большое Алматинское озеро, Иссык-Куль), значимые культурные мероприятия международного масштаба (джаз-фестиваль, биеннале современного искусства); специализированные туристические услуги (центр игорного бизнеса в городе-спутнике Жана-Иле, горный туризм, альпинизм, рафтинг, конные прогулки и другие).
Конкурентные преимущества: благоприятные климатические условия, наличие на территории Алматинской области ряда уникальных ландшафтных объектов и нескольких природно-климатических зон. Прохождение по территории области маршрута Великого Шелкового пути - исторического торгового пути. Близость к Иссык-Кулю, дающая возможность посещения этой зоны отдыха в период пребывания в городе Алматы. Высокоразвитая инфраструктура отдыха и досуга в городе.
Меньшая стоимость пребывания в Алматинском регионе по сравнению с европейскими центрами туризма. Малоизученность и экзотичность Центрально-Азиатского региона для большинства иностранных туристов. Выгодное расположение Алматы на пересечении транспортных потоков из Европы в Азию, создающее предпосылки для транзитных остановок в городе иностранных туристов, следующих по этим магистральным маршрутам.
Наличие в Алматинской области богатейших источников термальных вод, грязевых озер, заповедников, национальных парков, озер Балхаш и Алаколь, Капчагайского водохранилища и других рекреационных ресурсов обеспечивают развитие туристического кластера с расположением входящих в цепочку добавленных стоимостей компаний, как на территории области, так и в городе Алматы.
2) Алматинский регион как транспортно-логистический центр, формируемый для систематизации межрегиональных транспортных потоков и стимулирования роста экономической активности региона и включающий в себя транспортный узел, центр по обработке грузов, их консолидации и по разбивке на партии, центр по оценке качества грузов. Центр оптовой торговли и дистрибуции регионального значения, региональный центр розничной торговли, развиваемой с привязкой к туризму.
В перспективе предполагается формирование крупного транспортно-логистического узла с перспективой его развития в крупнейший в Центральной Азии транспортно-логистический центр, организация деятельности аэропорта города по принципу "хаба". Опорный пункт оптовой торговли между Китаем и Россией, а также другими странами СНГ. Крупнейший в регионе центр розничной торговли и дистрибуции ведущих мировых торговых марок (по аналогии с городами Дубаи, Стамбул, Шанхай), создающий дополнительную привлекательность города как туристического центра.
Конкурентными преимуществами города и области являются, имеющаяся транспортно-логистическая инфраструктура, выгодное географическое расположение на пути транспортных потоков Азия - Европа, наличие финансовой инфраструктуры и объектов транспортно-логистической инфраструктуры, реализация в Казахстане ряда программ, направленных на дальнейшую реализацию транзитного потенциала Алматинского региона, высокий и динамично растущий платежеспособный спрос населения на товары, создающий хорошие предпосылки для развития оптовой и розничной торговли, благоприятные перспективы развития города в качестве финансового, туристического и инновационного центра.
В перспективе транспортно-логистические центры области совместно с планируемым к строительству терминалом города Алматы сформируют единую систему транспортно-логистических услуг региона.
Для формирования полноценной транспортно-логистической инфраструктуры Алматинского региона планируются строительство и реконструкция:
шестиполосной автодороги "Алматы - Капчагай" категории 1А, а также четырехполосной автодороги "Капчагай - Талдыкорган" категории 1Б (участки автомобильной дороги республиканского значения "Алматы - Усть-Каменогорск");
новой четырехполосной автомобильной дороги "Алматы - Жаркент - Хоргос" (участок автомобильной дороги республиканского значения "Граница Узбекистана - Шымкент - Тараз - Бишкек - Алматы - Хоргос - граница Китая") протяженностью 301 км;
железнодорожной ветки "Хоргос - Жетыген";
2-х аэропортов, автовокзалов, железнодорожных вокзалов (Хоргос и Жаңа Иле);
транспортно-технического узла в будущих горноклиматических городах-курортах, предназначенного для приема общественного и частного транспорта и доставку пассажиров в зоны отдыха в долинах;
шестиполосной Большой Алматинской кольцевой автомобильной дороги (БАКАД), которая пройдет по территориям Карасайского, Илийского и Талгарского районов области;
участка "Алматы - Жана Иле - Талдыкорган" автодороги "Алматы - Усть-Каменогорск";
автодороги "Бирлик - Акбулак";
создание развитой речной инфраструктуры для обслуживания потока туристов и транспорта - порта, пристаней, мостов, водного транспорта (маломерных судов) и другие.
Алматинская область с центром транспортного узла в городе Алматы обладает значительным потенциалом для развития транспортно-коммуникационных услуг, а также расширения транзитных услуг между Центральной и Юго-Восточной Азией, Россией и Европой. По области проходят автомобильный транзитный коридор: Термез - Ташкент - Алматы, Алматы - Талдыкорган - Дружба - Китай, а также железнодорожный транзитный коридор: Центральная Азия - Казахстан - Россия (Сибирь), Северный коридор Трансазиатской магистрали: Пресногорьковская - Кокшетау - Астана - Моинты - Актогай - Дружба.
Алматинская область обладает рядом мощных системообразующих и интенсивно развивающихся геостратегических ресурсов. Это территории, граничащие с развивающимися приграничными районами соседнего Китая, международный центр приграничного сотрудничества "Хоргос", пограничный автопереход Кольжат, приграничная торгово-экономическая зона "Хоргос - Восточные Ворота" и индустриально-сервисная зона "Достык".
Приграничная торгово-экономическая зона "Хоргос - Восточные Ворота" входит в структуру Среднеазиатского транспортно-промышленного коридора и международной транспортно-логистической системы, включающей международные сухой порт "Таскала - Озинки" (Западно-Казахстанская область) и морской порт "Актау".
В связи с чем Алматинский регион может выступать в качестве регионального оператора в системе международной торговли и транспортно-логистических услуг.
3) Алматинский регион как крупный производственный и сервисный центр.
В качестве производственного центра Алматинский регион может успешно развивать:
пищевую промышленность: производство мясной и молочной продукции, растительного масла, сахара, муки, виноделья, табачного производства. Возможности для переработки сои, томатов, кукурузно-крахмальной патоки, производства лимонной кислоты, сгущенного и сухого молока, рыбных и мясных консервов;
машиностроение: мощности по производству аккумуляторов, производству запасных частей для железнодорожного транспорта;
легкую промышленность: возможности для производства шерстяных тканей, наращивания швейного производства, кожевенного производства;
растениеводство: производство зерна, кукурузы на зерно, сахарной свеклы, маслосемян сои, картофеля, овощей, плодово-ягодных культур, винограда и табака;
животноводство: выращивание крупного рогатого скота и овец мясомолочного направления, свиней и птиц.
Наличие значительного потенциала общераспространенных полезных ископаемых - мрамора, кварцевого песка, известняков, гипсового сырья, гончарных и огнеупорных глин, строительного и облицовочного камня, удобной транспортной инфраструктуры и большого потенциала трудовых ресурсов, оказывают позитивное влияние на развитие промышленности строительных материалов и формирование строительного кластера.
Кроме того, для достижения энергетической независимости региона от внешних поставщиков энергии, учитывая значительные запасы гидро- и ветроэнергоресурсов, одним из приоритетных направлений развития экономики области будет использование возобновляемых, нетрадиционных источников энергии.
Потенциал единой энергетической системы области и города Алматы можно охарактеризовать следующим: область является одной из наиболее энергетически обеспеченных регионов (3 гидроэлектростанции, 3 тепловые электростанции), наличие больших гидроэнергетических ресурсов - возможность строительства еще двух гидроэлектростанций, возможности по использованию нетрадиционных и возобновляемых источников энергии: солнечной энергии, подземных вод (геотермальной энергии), ветряной электроэнергии, в том числе в выработке электроэнергии в Джунгарских воротах - 100-110 млрд. кВтч.
4) Алматинский регион как центр фундаментальной и прикладной науки (инновационный комплекс), деятельность которого направлена на формирование в Казахстане "экономики основанной на знаниях", в том числе и за счет привлечения исследователей из стран СНГ и дальнего зарубежья. Региональный центр финансовой, организационной и маркетинговой поддержки инновационных проектов. Производство отдельных видов высокотехнологичной продукции, ориентированной на рынок региона.
Нишей позиционирования могут быть венчурное финансирование высокотехнологичных производств, развитие инновационных отраслей на базе технопарка "Алатау", Алматинского регионального технопарка, развитие системы коммерциализации технологий в рамках проекта Всемирного банка, центра региональной дистрибуции и внедрения hi-tech продукции ведущих мировых брэндов, формирование компаний регионального значения в сфере информатики.
Одним из основных направлений и механизмов реализации государственной политики в области стимулирования развития национального рынка IT является развитие специализированного IT-образования и формирование класса квалифицированных IТ-специалистов.
В связи с этим на базе Парка информационных технологий "Алатау" (ПИТ "Алатау") будет создан Международный университет информационных технологий (IТ-университет).
Создание специализированного IT-университета вызвано необходимостью качественного прорыва в сфере информационных технологий, возрастающей необходимостью формирования информационного общества. Для обеспечения предпринимательского компонента IT-университета будут созданы соответствующие условия для научной, проектной и внедренческой деятельности, что в конечном итоге приведет к коммерциализации научных и прикладных IТ-проектов. Территория ПИТ "Алатау" имеет статус, обеспечивающий соответствующие льготы и преференции, что позволит более эффективно сотрудничать с потенциальными заказчиками.
Создание и развитие IT-университета такого уровня позволит сконцентрировать в одном месте основные производственные и образовательные IT ресурсы страны, что приведет к синергетическому эффекту и развитию отрасли высоких технологий.
Одной из важных функций города Алматы в научно-технической сфере с развитием фундаментальной и прикладной науки станет продвижение ее результатов на отечественный и международный рынки и трансферт технологий - внедрение научно-технических и инновационных разработок в реальном секторе экономики, в том числе городе Алматы и Алматинской области. Применение новейших технологий в производстве обеспечит конкурентоспособность выпускаемых товаров и услуг.
В этом направлении город Алматы обладает следующими конкурентными преимуществами:
концентрация в Алматы и области большей части научных организаций и вузов, проводящих научные исследования и подготовку кадров по приоритетным направлениям развития науки и техники в целях инновационного развития экономики;
инновационно-ориентированная экономическая политика государства, предусматривающая создание благоприятных условий и специальных зон развития высокотехнологичных производств (технопарк "Алатау", Алматинский региональный технопарк, бизнес-инкубаторы);
созданная и формирующаяся в стране и в городе Алматы и пригородной зоне Алматинской области сеть инновационной инфраструктуры, включающая венчурные фонды, институты развития, оказывающие поддержку инновационным и высокотехнологичным производствам - Национальный инновационный фонд, Центр инжиниринга и трансферта технологий и разработанный проект коммерциализации технологий Всемирного банка.
Кроме того, планируется реализация пилотного проекта по созданию трех индустриальных зон на территории области: в городах Талдыкорган, Капчагай и в Илийском районе.
Прорабатывается вопрос строительства технополиса "Наукоград".
5) Город Алматы как международный финансовый центр.
Конкурентные преимущества в финансовом секторе заключаются в возможности облегченного, по сравнению с конкурирующими центрами, получения доступа на торговые площадки РФЦА, специальные условия для инвесторов и эмитентов в рамках РФЦА, географическая близость к Алматы стран региона и их инвесторов и эмитентов, ликвидность казахстанской финансовой системы, создающая предпосылки для успешного размещения ценных бумаг компаниями из стран региона. Дислокация в Алматы региональных представительств ряда международных финансовых институтов (Всемирный банк, Международный валютный фонд, Европейская Комиссия и другие), создающая предпосылки для получения доступа к финансовым ресурсам данных организаций. Высокоразвитая инфраструктура финансового рынка и наличие квалифицированных кадров для располагающихся на территории города иностранных финансовых компаний.
Город Алматы может стать одним из центров мирового валютного рынка FOREX, выступающего в роли временного моста между биржами Юго-Восточной Азии (Гонконг, Токио, Сингапур) и Европы (Франкфурт, Лондон), центром международной биржевой торговли товарными активами, контрактами на нефть, медь, олово, свинец, цинк, золото. В отдаленной перспективе - всемирный центр биржевой торговли ураном и редкоземельными металлами.
Расположение города в непосредственной близости от двух наиболее перспективных рынков - России и Китая дает возможность иностранным финансовым компаниям, расположенным в городе, охватить своей деятельностью сразу три рынка - казахстанский, российский и китайский.
Развитие города Алматы в качестве центра финансовых услуг позволит привлечь инвестиции в развитие всего Алматинского региона и повысить его инвестиционную привлекательность.
В целом необходимо отметить, что экономические процессы, происходящие в настоящее время в городе Алматы и Алматинской области переходят их территориальные границы, усиливают их общую функциональную роль, содействуя тем самым формированию единого экономического пространства. В дальнейшем усилению межотраслевой и межрегиональной связи Алматинского региона будет содействовать и деятельность социально-предпринимательской корпорации "Жетысу".
В соответствии со Стратегией развития Алматинской области до 2015 года основным экономическим каркасом области будет агломерационная зона, прилежащая к городу Алматы, главные транспортно-инфраструктурные оси, проходящие через территорию области и интенсивно развивающиеся трансграничные территории на границе Республики Казахстан и Китайской Народной Республики, в целом формирующие полицентричное развитие региона.
В связи с этим перспективы позиционирования и развития соответствующей ей территориальной организации и системы расселения населения Алматинского региона связаны с развитием следующих центров:
1. Для усиления развития северной части региона планируется укрепить позиции административного центра области - города Талдыкоргана и прилегающих к нему городов Уштобе и Текели.
В этих городах предполагается создание индустриальной зоны, строительство административно-делового центра, многофункциональных жилых комплексов и микрорайонов.
2. Создание индустриально-сервисной зоны "Достык". На базе поселка Достык планируется строительство приграничного города с увеличением численности населения на 15 тысяч человек, где будут реализованы прорывные проекты по производству плодово-ягодной, молочной продукции группой компаний "Райымбек", продуктов переработки сои и кукурузы фирмой "Вита", транспортно-логистического центра.
3. Восточная зона региона определяется формированием "опорного" каркаса вдоль Кульджинского тракта с притяжением к Хоргосу.
В рамках "прорывных" проектов планируется создание приграничной торгово-экономической зоны "Хоргос - Восточные Ворота" со строительством города на 30 тысяч человек с международным аэропортом для грузовых перевозок, железной и автомобильной дорогой.
4. Западная зона региона представляет собой потенциально крупную зону для размещения промышленных производств путем создания индустриально-логистических парков: Жетыгенский, Алматы - Жихаз, Талдыкорган.
Получат развитие зоны туризма. Условно они поделены на три: Заилийское и Жунгарское Алатау, побережье Капчагайского водохранилища, побережье Балхашского и Алакольского озер.
Перспективное развитие получат предгорные районы как горно-климатические курорты с соответствующей инфраструктурой, этнографический комплекс в городе Талгар, как базовый объект на казахстанском участке Великого Шелкового пути, намечено строительство гольф-курорта "Меркур парк", международного курорта "Орлиный ручей", международного центра отдыха "Аксай".
На побережье Капчагайского водохранилища будет создан туристический центр "Жаңа Иле" для размещения игорных заведений с развитой инфраструктурой развлечений и спорта.
В Балхашском районе будет реализован "прорывной" проект - эколого-этнографический парк.
Планируется строительство крупных спортивных объектов.
Для проведения Азиатских Игр в 2011 году на территории области осуществляется строительство трех объектов.
Все вышеизложенные проекты территориального обустройства области приведут к увеличению численности населения Алматинского региона, где будет жить более 4-х млн. человек.
5. Города-спутники, планируемые в рамках проекта G4 City в Илийском районе вдоль трассы "Алматы - Капчагай" со скоростной железной и автомобильной дорогой с выносом промышленных предприятий из города Алматы. В перспективе до статуса городов-спутников планируется довести города Талгар и Каскелен.
Предстоит также реализовать ряд инфраструктурных инвестиционных проектов, направленных на развитие Алматинской агломерации, в числе которых:
реконструкция и модернизация ТЭЦ-1, 2, 3, соединительной магистрали ТЭЦ-2 - ТЭЦ-1 и реконструкции городских тепломагистралей;
строительство подстанции для электроснабжения объектов Азиады: ПС 220 кВ "Ерменсай", ПС 220 кВ "ПИТ", ПС 110 кВ "Медеу" с КЛ-110 кВ, ПС 110 кВ "Шымбулак";
строительство подстанции 500 кВ "Алма" с ВЛ - 500 кВ "ЮКГРЭС-Алма";
строительство тяговых подстанций для метрополитена города Алматы: ПС 220 кВ "Кенсай" с ВЛ-220 кВ, ПС 110 кВ "Отрар" с КЛ-110 кВ, ПС 110 кВ "Алатау", реконструкция ПС 110 кВ "Топливная";
реконструкция существующего газохранилища "Акыр-тобе" с целью увеличения его емкости;
вынос газораспределительной станции № 2 и газопровода за пределы города;
реализация проекта создания "Водного кольца" вокруг города Алматы.
Данные меры позволят образовать Алматинскую агломерацию в качестве "полюса роста" с высокоорганизованной урбанистической средой жизни и полифункциональной направленностью экономики, что окажет мультипликативный эффект на динамичное развитие Алматинской области и других близлежащих регионов страны.
Строительство 26 малых и ряда крупных ГЭС, ветроэлектростанций, Балхашской теплоэлектростанции, теплоэлектроцентрали в городе Талдыкоргане будет направлено на удовлетворение потребности региона в энергоресурсах.
6. Формирование эффективной Алматинской агломерации в качестве "полюса роста" напрямую зависит от развития пригородной зоны города Алматы.
В этих целях будет разработан и принят комплексный проект градостроительного планирования развития территории пригородной зоны города Алматы, в котором будут установлены проектные границы пригородной зоны. Будет дана комплексная оценка территории (природные и инженерно-геологические условия, определение планировочных ограничений градостроительной и хозяйственной деятельности), а также гипотеза хозяйственного развития пригородной зоны и прогнозы демографического развития и трудовых ресурсов.
Комплексный проект градостроительного планирования развития территории пригородной зоны города Алматы охватит архитектурно-планировочную и социальную организацию территории пригородной зоны (функциональное зонирование, расселение и развитие населенных мест) и инженерное обеспечение территории (отраслевые схемы транспорта, водообеспечения, энергоснабжения). Документ наметит организацию лесопаркового пояса города Алматы с системой организации рекреационных зон в пригородной зоне и меры по охране природы и памятников материальной культуры.
В составе комплексного проекта будут предусмотрены разработка генеральных планов 59 крупных населенных пунктов пригородной зоны и резервирование территорий пригородной зоны для их развития.
Для улучшения экологической ситуации вокруг города Алматы необходимо реализовать проект закрытия действующего полигона для захоронения твердых бытовых отходов в Карасайском районе и строительства нового полигона на территории Алматинской области.
В целом, для рационального использования территории пригородной зоны городов необходимо ускорить внесение в установленном порядке изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам соблюдения водоохранной и природоохранной дисциплины при градостроительном планировании, выделении земельных участков, проектировании и строительстве.

4. Механизмы реализации Концепции

Перспективы дальнейшего развития и успешного позиционирования города Алматы и Алматинской области связаны с максимальным использованием их имеющихся конкурентных преимуществ, выгодного транзитного и благоприятного географического положения, а также эффективным взаимодействием их экономик.
Развитие всей Алматинской агломерации будет достигнуто посредством привлечения отечественного и зарубежного капитала, а также создания цепочки кооперированных связей и промышленных предприятии в рамках развития соответствующих кластеров на территории города и области.
Основные направления позиционирования Алматинского региона будут реализованы в рамках следующих стратегических и программных документов:
Стратегии территориального развития Республики Казахстан до 2015 года, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 28 августа 2006 года № 167;
Стратегии индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 17 мая 2003 года № 1096;
Государственной программы развития города Алматы на 2003-2010 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 10 февраля 2003 года № 1019;
Программы "30 корпоративных лидеров Казахстана", утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 19 ноября 2007 года № 1097;
Программы первоочередных мер на 2006-2008 годы по реализации Концепции устойчивого развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2006-2010 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 6 марта 2006 года № 149;
Стратегии развития Алматинской области до 2015 года, принятой решением сессии областного маслихата от 25 июля 2007 года № 41-307;
Стратегии развития города Алматы до 2015 года, принятой решением IV сессии городского маслихата от 31 октября 2007 года № 22;
Программы развития туризма Алматинской области на 2007-2011 годы, утвержденной решением сессии областного маслихата от 12 декабря 2006 года № 34-252;
Программы дальнейшего развития Международного центра приграничного сотрудничества "Хоргос" на 2007-2011 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 7 ноября 2006 года № 1061.
Кроме того, в целях комплексного, целенаправленного и практического становления Алматинского региона в качестве делового, туристического и спортивного центра международного уровня будет принята Государственная программа развития Алматинского региона до 2020 года. В документе будут определены приоритетные мероприятия по строительству туристических и спортивных проектов, объектов транспортной и инженерно-коммуникационной инфраструктуры с учетом экологических аспектов, а также строительства городов-спутников.
В Алматинской области и городе Алматы продолжится реализация национальной кластерной инициативы Казахстана по сферам - транспортная логистика, строительные материалы, пищевая промышленность и туризм.
Будет продолжено дальнейшее обеспечение нормативной правовой базы функционирования РФЦА.
В среднесрочной перспективе предстоит принять меры по консолидации усилий местных исполнительных органов города Алматы и Алматинской области, общественных предпринимательских структур, частного сектора по повышению конкурентоспособности производства товаров и услуг и продвижению казахстанской продукции на внешние рынки.
Содействие экономическому развитию Алматинского региона путем консолидации государственного и частного секторов и формирования благоприятной экономической среды для привлечения инвестиций и инноваций окажет социально-предпринимательская корпорация "Жетысу".
Местными исполнительными органами города и области в целях решения проблем загруженности города Алматы будут приняты совместные меры по созданию вокруг города Алматы высокоорганизованной урбанистической среды жизни путем уточнения его Генерального плана и формирования агломерации из сети городов-спутников.
В рамках Генеральной схемы организации территории Республики Казахстан, включающей систему расселения и размещения производительных сил, будет разработана комплексная схема градостроительного развития территории Алматинской области. Это позволит обеспечить в нормативно-правовом поле взаимную интеграцию территорий урбанизированного, природного, сельскохозяйственного, промышленного каркаса региона.
Кроме того, будет ускорена разработка и принятие комплексного проекта градостроительного планирования развития территории пригородной зоны города Алматы.
При этом изложенные в настоящей Концепции направления позиционирования Алматинской области и города Алматы станут основой при разработке пространственной организации экономического потенциала и расселения населения Алматинского региона.

5. Ожидаемые результаты

Позиционирование города Алматы и Алматинской области по основным направлениям, изложенным в Концепции, позволит определить их конкурентоспособную специализацию и занять Алматинскому региону свою нишу на мировом и национальном рынках.
Развитие города Алматы в качестве "полюса роста", включая города-спутники, Капчагайскую курортную зону и приграничные районы Алматинской области, трансформирует регион в зону "опережающего" роста страны.
Наличие общих и взаимодополняющих сфер экономической специализации в силу географического месторасположения и общности транспортных систем города и области будет содействовать сближению и усилению экономических связей между предприятиями и бизнес-группами региона и эффективному развитию кластеров.
Реализация выбранных направлений позиционирования сформирует Алматинский регион как важнейший узел международных экономических и культурных отношений, предоставляющий качественные финансовые, инновационно-образовательные, транспортно-логистические, торгово-дистрибьютерские, сервисно-технологические и рекреационные услуги на Евразийском пространстве.