Стационарлық бақылау жасау пункттері туралы ережені бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 26 сәуірдегі № 524 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 10 тамыздағы № 628 қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 10.08.2015 № 628 қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 9 қаңтардағы Экологиялық кодексінің 145-1-бабының 3-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған Стационарлық бақылау жасау пункттері туралы ереже бекітілсін.
2. «Табиғи ортаның жайын бақылайтын станциялардың мәртебесі жөніндегі ережені бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1996 жылғы 10 қаңтардағы № 38 қаулысының күші жойылды деп танылсын.
3. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2012 жылғы 26 сәуірдегі
№ 524 қаулысымен
бекітілген

Стационарлық бақылау жасау пункттері туралы ереже

1. Жалпы ережелер

1. Осы Стационарлық бақылау жасау пункттері туралы ереже (бұдан әрі – Ереже) Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 9 қаңтардағы Экологиялық кодексінің 145-1-бабының 3-тармағына сәйкес әзірленген және стационарлық бақылау жасау пункттерінің (бұдан әрі – СБП) мақсаттарын, міндеттерін, функцияларын және оларды ұйымдастыруына, жұмыс істеуіне, қызметінің қамтамасыз етілуіне қойылатын негізгі талаптарды белгілейді.

2. Терминдер мен анықтамалар

2. Осы Ережеде мынадай терминдер мен анықтамалар пайдаланылады:
1) агрометеорологиялық бақылау – метеорологиялық элементтерді (ауа температурасы, жауын-шашын мөлшері және басқалар), ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің өсуі мен дамуын, топырақтың жай-күйін және өткізілетін агротехникалық іс-шараларды бір уақытта бақылау;
2) актинометриялық бақылау – тікелей, шашыраңқы және жиынтық күн радиациясының үдемелілігін, сондай-ақ тиімді сәулеленуді, радиациялық теңгерім мен альбедоны (топырақтың шағылыстырғыш қабілеті) бақылау;
3) мамандандырылған бақылау – жекелеген дүлей құбылыстардың (сел, қар көшкіні және басқа да қауіпті гидрометеорологиялық құбылыстар) қалыптасуын, туындауын және өту жағдайларын бақылау кешені;
4) аэрологиялық бақылау – атмосфералық ауа сипаттамаларын түрлі биіктіктерге радиозондтың көмегімен көтерілетін аэрологиялық аспаптармен өлшеу;
5) бақылау пунктінің көрнекілігі – СБП орналасуы, онда оның жұмыс істеуіне қоршаған жермен салыстырғанда қатты білінетін және өзіндік жер бедері мен жер үстінің төсем элементтері әсер етпейді, ал СБП бақылау осы өңірдің жалпы сипаттамасы (климаты, су объектілері) үшін көрсетімді;
6) гидрологиялық бақылау – су объектілерінің жай-күйін бақылау (судың деңгейі, температурасы және шығыны, мұз құбылысы, жауын-шашын, ауа температурасы, қар жамылғысы, қатты ағын, толқын, химиялық құрам және т.б.);
7) жерге жақын метеорологиялық бақылау – атмосфераның жерге жақын қабатындағы метеорологиялық элементтердің сандық мәнін және олардың ауытқуын өлшеу, сондай-ақ атмосфералық құбылыстың сапалық сипаттамасын бағалау (мысалы, бұлттың формасы мен жауын-шашынның түрлері);
8) қатынасы қиын бақылау пункттері – күрделі географиялық және климаттық жағдайларда, шөл, биік таулы аймақтарда, немесе ірі елді мекендерден алыс, тұрақты көлік байланысы жоқ қоныстанбаған ауданда орналасқан пункт;
9) озонометриялық бақылау – ультрафиолетті спектр маңында күн сәулесін озонмен сіңіруін өлшеу жолымен атмосферадағы озонның құрамын анықтау;
10) радиолокациялық метеорологиялық бақылау – радиолокатор экранында пайда болатын радио толқындар жаңғырығын бағалауға негізделген қатты дауылдарды қоса алғанда, ауа-райының белгілі бір түрін көрсете алатын атмосфералық құбылыстардың бағдар көрсеткішін, қамтуын, қарқындылығын, қарқынды үрдісін, қозғалу биіктігін өлшеу;
11) радиометриялық бақылау – қоршаған ортаның радиациялық фонын бақылау;
12) реперлік бақылау пункттері – климаттық жағдайлар мен шаруашылық әрекеттердің өзгеру әсерінен климат өзгеруінің көпжылдық үрдістерін, агрометеорологиялық сипаттамаларын құрлық, теңіз және мұхит су объектілерінің гидрологиялық және гидрохимиялық жай-күйін, геофизикалық үдерістерін, қоршаған ортаның ластану жай-күйін зерделуді жүзеге асыратын бақылау пунктері;
13) стационарлық бақылау жасау пункті (станция, бекет) – белгіленген географиялық координаталарымен қоршаған ортаның метеорологиялық, агрометеорологиялық және гидрологиялық сипаттамаларын бақылау пункті;
14) теңіз гидрометеорологиялық бақылау – теңіздердің жағалық және сағалық ауданындағы теңіз ортасы (судың деңгейі және температурасы, толқыны, тұщылығы және басқа) мен атмосфераның (ауа температурасы, желдің жылдамдығы мен бағыты, атмосфералық құбылыстар) жай-күйінің сипаттамаларын бақылау;
15) теңіз ортасы – судың қабаты мен тереңдігі шектелген қоршаған ортаның физикалық, геологиялық, химиялық және биологиялық факторларының үйлесуі.

3. Негізгі мақсаттары және міндеттері

3. Қоршаған ортаның жай-күйі туралы дәйекті ақпарат алу үшін үнемді және тиімді СБП желісін құру мақсатында СБП ұйымдастырылады.
4. СБП негізгі міндеттері атқарушы билік пен мемлекеттік басқару органдарын, сондай-ақ тұрғындарды гидрометеорологиялық ақпаратпен және қоршаған ортаның ластану деңгейі туралы деректермен қамтамасыз ету үшін атмосфераның, құрлық пен теңіздегі сулардың, топырақтың, жер үстінің, ауыл шаруашылығы дақылдарының жай-күйіне жүйелі бақылау жүргізу болып табылады.

4. Стационарлық бақылау пунктінің түрлері

5. СБП негізгі (тірек) және арнайы болып бөлінеді:
Негізгі (тірек) СБП толық, дәл берілген және уақыт пен кеңістікте рұқсат етілген табиғи ортаның жай-күйі туралы ақпаратты жүйелі алу үшін қызмет етеді. Олар әрекетінің ұзақтығы жеке аумақ режимін зерделеу дәрежесімен, сондай-ақ мемлекеттік органдарға, ұлттық гидрометеорологиялық қызметтің болжау құрылымдарына ақпарат беру қажеттілігімен анықталады.
Негізгі СБП құрамына реперлік бақылау пункттері кіреді.
Арнайы СБП ірі су қоймаларының, суару аймақтарының, ірі қалалардың гидрометеорологиялық сипаттамаларының жергілікті ерекшеліктерін зерделеуге, ірі шаруашылық объектілерін (жылу мен атом электр станцияларын, темір жолдарды, тау-кен өндіруші кәсіпорындарын) деректермен қамтамасыз етуге, жобалық шешімдердің негізделуіне және басқа да мемлекеттік мақсаттарға арналған. Арнайы СБП іс-қимылының ұзақтығы қойылған міндеттермен анықталады, орындалғаннан кейін олар жабылуы мүмкін.
6. СБП құрамында қатынасы қиын бақылау пункттері ерекшеленеді.
7. Реперлік және қатынасы қиын СБП тізбесін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекітеді.

5. СБП негізгі функциялары

8. СБП мынадай функцияларды орындайды:
1) бақылау түрлерін жүргізу:
жерге жақын метеорологиялық;
актинометриялық;
аэрологиялық;
радиолокациялық метеорологиялық;
агрометеорологиялық;
гидрологиялық;
теңіз гидрометеорологиялық;
озонометриялық;
атмосфераның, құрлық суларының, теңіз суларының, топырақ пен қар жамылғысының ластану деңгейіне;
радиометриялық;
арнайы;
2) бақылау нәтижелерін жазу және бастапқы өңдеу, қажет болған жағдайда кестелік материалдарды жасау;
3) байланыс арналары арқылы (телефон, ұялы байланыс, интернет, рация) ақпаратты жинау орталығына бақылау деректерін жедел беру.

6. СБП ұйымдастырылуына және жұмыс істеуіне қойылатын талаптар

9. СБП ұйымдастырылуы мен жұмыс істеуі мынадай негізгі талаптар сақтала отырып жүзеге асырылады:
1) бақылау пункттерінің көрнекілігі;
2) әдістерінің біртұтастығы мен салыстырылатындығы, бақылау нәтижелерінің өңделуі және қорытылуы;
3) алынатын нәтижелердің дәйектілігін және пайдаланушылар үшін ақпараттың қолжетімділігін қамтамасыз ету.
10. СБП орналастыру гидрометеорологиялық режимді, Қазақстан аумағындағы қоршаған ортаның ластану деңгейін жан-жақты зерделеуді қамтамасыз ету ескеріле отырып жүргізіледі.
11. СБП бақылау түрлеріне байланысты нақты СБП-ға қойылатын талаптарын ескере отырып, жер учаскелерінде және/немесе су акваториясының бір бөлігіне орналастырылады.
12. Қоршаған ортаның жай-күйі мен оның ластануы туралы дәйекті ақпарат алу мақсатында СБП айналасында барлық бағыттар бойынша осы бақылау пункттер аумағының шекараларынан 200 м қашықтықта, тұйықталған шектеулі сызықтармен шектелген, шаруашылық қызметке шектеу белгіленетін жер учаскелері (су кеңістігі) түрінде қорғау аймақтары құрылады.
13. СБП қызметтік және қажет болған жағдайларда тұрғын ғимараттармен (үй-жайлармен), көлікпен, байланыс құралдарымен, энергиямен және жылумен, өндірістік құрылыстармен, құрылғылармен және қондырғылармен, жүзу құралдарымен, арнайы киіммен және аяқ киіммен, шаруашылық бұйымдармен және құралдармен, бақылау құралдарымен (аспаптармен, жабдықтармен), шығыс және бланк материалдарымен, өндірістік-техникалық әдебиетпен, тиісті біліктілігі бар кадрлармен қамтамасыз етіледі. Қатынасы қиын СБП персоналы паек үлесімен қамтамасыз етіледі.

Об утверждении Положения о стационарных пунктах наблюдений

Постановление Правительства Республики Казахстан от 26 апреля 2012 года № 524. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 10 августа 2015 года № 628

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 10.08.2015 № 628 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

В соответствии с пунктом 3 статьи 145-1 Экологического кодекса Республики Казахстан от 9 января 2007 года Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Утвердить прилагаемое Положение о стационарных пунктах наблюдений.
2. Признать утратившим силу постановление Правительства Республики Казахстан от 10 января 1996 года № 38 «Об утверждении Положения о статусе наблюдательной станции за состоянием природной среды».
3. Настоящее постановление вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня первого официального опубликования.

Премьер-Министр
Республики Казахстана К. Масимов

Утверждено
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 26 апреля 2012 года № 524

Положение
о стационарных пунктах наблюдений

1. Общие положения

1. Настоящее Положение о стационарных пунктах наблюдений (далее - Положение) разработано в соответствии с пунктом 3 статьи 145-1 Экологического кодекса Республики Казахстан от 9 января 2007 года и устанавливает цели, задачи, функции и основные требования к организации, функционированию стационарных пунктов наблюдений (далее - СПН) и обеспечению их деятельности.

2. Термины и определения

2. В настоящем Положении используются следующие термины и определения:
1) агрометеорологические наблюдения - одновременные наблюдения за метеорологическими элементами (температурой воздуха, количеством осадков и другими), ростом и развитием сельскохозяйственных растений, состоянием почвы и проводимыми агротехническими мероприятиями;
2) актинометрические наблюдения - наблюдения над интенсивностью прямой, рассеянной и суммарной солнечной радиации, а также над эффективным излучением, радиационным балансом и альбедо (отражающей способностью почвы);
3) специализированные наблюдения - комплекс наблюдений за условиями формирования, возникновения и прохождения отдельных стихийных явлений (сели, снежные лавины и другие опасные гидрометеорологические явления);
4) аэрологические наблюдения - измерения характеристик атмосферного воздуха аэрологическими приборами, поднимаемыми с помощью радиозондов на различные высоты;
5) репрезентативность пункта наблюдений - расположение СПН, при котором на его функционирование не оказывают влияние сильно выраженные и своеобразные, по сравнению с окружающей местностью, элементы рельефа и подстилающей поверхности, а наблюдения СПН показательны для общей характеристики (климата, водных объектов) данного региона;
6) гидрологические наблюдения - наблюдения за состоянием водных объектов (уровень, температура и расход воды, ледовые явления, осадки, температура воздуха, снежный покров, твердый сток, волнение, химический состав);
7) приземные метеорологические наблюдения — измерения числовых значений метеорологических элементов и их колебаний в приземном слое атмосферы, а также оценки качественных характеристик атмосферных явлений (например, форм облаков и видов осадков);
8) труднодоступные пункты наблюдений - пункт, расположенный в сложных географических и климатических условиях, пустынной, высокогорной зоне, либо в необжитом районе, вдали от крупных населенных пунктов, с которыми отсутствует регулярная транспортная связь;
9) озонометрические наблюдения - определение содержания озона в атмосфере путем измерения поглощения озоном солнечных лучей в ультрафиолетовой области спектра;
10) радиолокационные метеорологические наблюдения - измерения показателей ориентации, охвата, интенсивности, тенденций интенсивности, высоты движения атмосферных явлений, которые могут указывать на определенные типы погоды, включая сильные штормы, основанные на оценке эха радиоволн, появляющегося на экране радиолокатора;
11) радиометрические наблюдения - наблюдения за радиационным фоном окружающей среды;
12) реперный пункт наблюдений - пункт наблюдений, осуществляющий изучение многолетних тенденций изменений климата, агрометеорологических характеристик, гидрологического и гидрохимического состояния водных объектов суши, морей и океанов, геофизических процессов, состояния загрязнения окружающей среды под влиянием изменения климатических условий и хозяйственной деятельности;
13) стационарный пункт наблюдений (станция, пост) - пункт наблюдений за метеорологическими, агрометеорологическими и гидрологическими характеристиками окружающей среды с фиксированными географическими координатами;
14) морские гидрометеорологические наблюдения - наблюдения за характеристиками состояния морской среды (уровень и температура воды, волнение, соленость и другие) и атмосферы (температура воздуха, скорость и направление ветра, атмосферными явлениями) в прибрежных и устьевых районах морей;
15) морская среда - сочетание физических, геологических, химических и биологических факторов окружающей среды, ограниченной водной толщей и дном.

3. Основные цели и задачи

3. СПН организуются с целью создания экономичной и эффективной их сети для получения достоверной информации о состоянии окружающей среды.
4. Основной задачей СПН является проведение систематических наблюдений за состоянием атмосферы, вод суши и морей, почвы, подстилающей поверхности, сельскохозяйственных культур для обеспечения гидрометеорологической информацией и данными об уровне загрязнения окружающей среды органов исполнительной власти и государственного управления, а также населения.

4. Виды стационарных пунктов наблюдений

5. СПН подразделяются на основные (опорные) и специальные.
Основные (опорные) СПН служат для систематического получения информации о состоянии окружающей среды с заданной полнотой, точностью и разрешением во времени и пространстве. Продолжительность их действия определяется степенью изученности отдельных территорий, а также необходимостью передачи информации государственным органам, прогностическим структурам национальной гидрометеорологической службы.
К основным СПН относятся реперные пункты наблюдений.
Специальные СПН предназначены для изучения локальных особенностей гидрометеорологических характеристик крупных водохранилищ, зон мелиорации, больших городов, обеспечения данными крупных хозяйственных объектов (тепловых и атомных электростанций, железных дорог, горнодобывающих предприятий), обоснования проектных решений и других государственных целей. Продолжительность действия специальных СПН определяется поставленными задачами, после выполнения, которых они могут быть закрыты.
6. В числе СПН выделяются труднодоступные пункты наблюдений.
7. Перечень реперных и труднодоступных СПН утверждается уполномоченным органом в области охраны окружающей среды.

5. Основные функции СПН

8. СПН выполняют следующие функции:
1) проведение видов наблюдений:
приземных метеорологических;
актинометрических;
аэрологических;
радиолокационных метеорологических;
агрометеорологических;
гидрологических;
морских гидрометеорологических;
озонометрических;
за уровнем загрязнения атмосферы, вод суши, морских вод, почвы и снежного покрова;
радиометрических;
специализированных;
2) запись и первичная обработка результатов наблюдений, составление при необходимости табличного материала;
3) оперативная передача данных наблюдений по каналам связи (телефон, сотовая связь, интернет, рация) в центры сбора информации.

6. Требования к организации и функционированию СПН

9. Организация и функционирование СПН осуществляются с соблюдением основных требований:
1) репрезентативности пунктов наблюдений;
2) единства и сопоставимости методов измерений, обработки и обобщения результатов наблюдений;
3) обеспечения достоверности получаемых результатов и доступности информации для пользователей.
10. Размещение СПН производится с учетом обеспечения всестороннего изучения гидрометеорологического режима, уровня загрязнения окружающей среды на территории Казахстана.
11. СПН размещаются на земельных участках и/или части водной акватории с учетом требований, предъявляемых к конкретным СПН в зависимости от видов наблюдений.
12. В целях получения достоверной информации о состоянии окружающей среды, ее загрязнении вокруг СПН создаются охранные зоны в виде земельного участка (водного пространства), ограниченного замкнутой линией, отстоящей от границ территории этих пунктов наблюдений на 200 м по всем направлениям, в которых устанавливаются ограничения на хозяйственную деятельность.
13. СПН обеспечиваются служебными и, при необходимости, жилыми зданиями (помещениями), транспортом, средствами связи, энерго- и теплоснабжением, производственными сооружениями, устройствами и установками, плавательными средствами, спецодеждой и обувью, хозяйственным инвентарем и инструментом, средствами наблюдений (приборами, оборудованием), расходным и бланковым материалами, производственно-технической литературой, кадрами соответствующей квалификации. Персонал труднодоступных СПН обеспечивается пайковым довольствием.