Қазақстан Республикасы Азаматтық процестік кодексінің жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 31 желтоқсандағы № 1419 қаулысы

      Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
      Қазақстан Республикасы Азаматтық процестік кодексінің жобасы (жаңа редакцияда) Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінің қарауына енгізілсін.

      Қазақстан Республикасының
      Премьер-Министрі                      К.Мәсімов

Жоба

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
АЗАМАТТЫҚ ПРОЦЕСТІК КОДЕКСІ Мазмұны 1-БӨЛІМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР 1-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АЗАМАТТЫҚ ПРОЦЕСТІК ЗАҢНАМАСЫ

1-бап. Қазақстан Республикасының азаматтық сот ісін жүргізу туралы заңнамасы
2-бап. Азаматтық сот ісін жүргізуде басым күші бар құқықтық нормаларды қолдану
3-бап. Азаматтық процестік заңның уақыт тұрғысында қолданылуы

2-тарау. АЗАМАТТЫҚ СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУДІҢ МІНДЕТТЕРІ МЕН ҚАҒИДАТТАРЫ

4-бап. Азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері
5-бап. Заңдылық
6-бап. Сот төрелігін тек соттың жүзеге асыруы
7-бап. Адамның құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сотта қорғау
8-бап. Іске қатысушы адамдардың ар-намысы мен қадір-қасиетін, іскерлік беделін құрметтеу
9-бап. Жеке өмірге қол сұғылмаушылық. Хат жазысу, телефон арқылы сөйлесу, пошта, телеграф және өзге де хабарлар құпиясы
10-бап. Меншікке қол сұғылмаушылық
11-бап. Судьялардың тәуелсіздігі
12-бап. Барлық адамдардың заң мен сот алдындағы теңдігі
13-бап. Сот ісін жүргізу тілі
14-бап. Тараптардың жарыспалылығы мен тең құқықтылығы
15-бап. Дәлелдемелерді ішкі сенім бойынша бағалау
16-бап. Айғақтар беру міндетінен босату
17-бап. Білікті заң көмегін алуға құқықтарды қамтамасыз ету
18-бап. Сотта істі талқылаудың жариялылығы
19-бап. Сот отырысында қауіпсіздікті қамтамасыз ету
20-бап. Сот актілерінің міндеттілігі
21-бап. Сот актілеріне шағым жасау бостандығы
22-бап. Азаматтық сот ісін жүргізу қағидаттарының маңызы

3-тарау. ВЕДОМСТВОЛЫҚ ҚАРАУ ЖӘНЕ СОТТЫЛЫҚ

23-бап. Азаматтық істердің соттарда ведомстволық қаралуы
24-бап. Дауларды төреліктің немесе аралық соттың шешуіне беру, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен шешу немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен шешу
25-бап. Сотта ведомстволық қараудың басымдығы
26-бап. Аудандық (қалалық) соттың және оған теңестірілген соттардың қарауына жататын азаматтық істер
27-бап. Азаматтық істердің мамандандырылған соттардың және соттың мамандандырылған құрамдарының соттылығына жатқызылуы
28-бап. Азаматтық істердің Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қарауына жатқызылуы
29-бап. Жауапкердің тұрған жері бойынша талап қою
30-бап. Талапкердің таңдауы бойынша соттылық
31-бап. Айрықша соттылық
32-бап. Шарттық соттылық
33-бап. Өзара байланысты бірнеше істердің соттылығы
34-бап. Істі бір соттың іс жүргізуінен алып басқа сотқа беру

4-тарау. СОТТЫҢ ҚҰРАМЫ, ҚАРСЫЛЫҚ БІЛДІРУ

35-бап. Соттың құрамы
36-бап. Алқалы құрамдағы соттың мәселелерді шешу тәртібі
37-бап. Судьяның істі қарауға және шешуге қайта қатысуына жол берілмейтіндігі
38-бап. Судьяға қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) үшін негіздер
39-бап. Прокурорға, сарапшыға, маманға, аудармашыға, сот отырысының хатшысына қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) үшін негіздер
40-бап. Қарсылықтар білдіру (өздігінен бас тарту) туралы арыздар
41-бап. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы арызды қарау тәртібі
42-бап. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы арызды қанағаттандырудың салдары

5-тарау. ІСКЕ ҚАТЫСУШЫ ТҰЛҒАЛАР

43-бап. Іске қатысушы тұлғалардың құрамы
44-бап. Азаматтық іс жүргізу құқық қабілеттілігі
45-бап. Азаматтық іс жүргізу әрекет қабілеттілігі
46-бап. Іске қатысушы тұлғалардың құқықтары мен міндеттері
47-бап. Тараптар
48-бап. Талап қоюдың негіздемесін немесе нысанасын өзгерту, талап қоюдан бас тарту, талап қоюды тану, бітімгершілік келісім, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім
49-бап. Бірнеше талапкердің немесе жауапкердің іске қатысуы
50-бап. Тиісті емес жауапкерді ауыстыру
51-бап. Даудың нысанасына дербес талаптарын мәлімдейтін үшінші тұлғалар
52-бап. Даудың нысанасына дербес талаптарын мәлімдемейтін үшінші тұлғалар
53-бап. Іс жүргізудің құқық мирасқорлығы
54-бап. Прокурордың азаматтық сот ісін жүргізуге қатысуы
55-бап. Басқа тұлғалардың құқықтарын, қоғамдық және мемлекеттік мүдделерді қорғау үшін сотқа жүгіну
56-бап. Мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының іс бойынша қорытынды беру үшін процеске қатысуы

6-тарау. СОТТА ӨКІЛДІК ЕТУ

57-бап. Сотта істі өкілдер арқылы жүргізу
58-бап. Тапсырма бойынша өкілдік ету
59-бап. Сотта өкілдер бола алмайтын адамдар
60-бап. Өкілдің өкілеттіктері
61-бап. Өкілдің өкілеттіктерін ресімдеу
62-бап. Заңды өкілдер

7-тарау. ДӘЛЕЛДЕМЕЛЕР ЖӘНЕ ДӘЛЕЛДЕУ

63-бап. Дәлелдемелер
64-бап. Дәлелдемелердің қатыстылығы
65-бап. Дәлелдемелердің жарамдылығы
66-бап. Дәлелдеме ретінде жарамсыз мәліметтер
67-бап. Дәлелдемелердің дұрыстығы
68-бап. Дәлелдемелерді бағалау
69-бап. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету
70-бап. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы арыз
71-бап. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету тәртібі
72-бап. Дәлелдеу міндеті
73-бап. Дәлелдемелерді ұсыну
74-бап. Сот тапсырмалары
75-бап. Сот тапсырмасын орындау тәртібі
76-бап. Дәлелдеуден босатудың негіздері
77-бап. Маманды процестік әрекеттерге қатысуға тарту
78-бап. Дәлелдеу процесіндегі ғылыми-техникалық құралдар
79-бап. Іске қатысушы тараптардың және басқа да адамдардың түсініктемелері
80-бап. Куәнің айғақтары
81-бап. Куәнің міндеттері мен құқықтары
82-бап. Сараптама тағайындау
83-бап. Үлгiлердi алу
84-бап. Дәрігердің немесе басқа да адамның, сондай-ақ сарапшының адамнан үлгiлерді алуы
85-бап. Құжаттағы жазу мен қойылған қолдарды салыстырып зерттеу үшін жазу үлгілерін алу
86-бап. Үлгiлердi алу кезiнде адамның құқықтарын қорғау
87-бап. Сараптама жүргізу тәртібі
88-бап. Жеке және комиссиялық сараптамалар
89-бап. Кешенді сараптама
90-бап. Қосымша және қайталама сараптама
91-бап. Сарапшының құқықтары мен міндеттері
92-бап. Сараптама қорытындысы
93-бап. Қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабар
94-бап. Сарапшыдан жауап алу
95-бап. Заттай дәлелдемелер
96-бап. Заттай дәлелдемелерді сақтау және қарап-тексеру
97-бап. Тез бүлінетін заттай дәлелдемелерді қарап-тексру
98-бап. Заттай дәлелдемелерге билік ету
99-бап. Арнайы жеткізгіштегі дәлелдемелер
100-бап. Жазбаша дәлелдемелер
101-бап. Жазбаша дәлелдемелерді қайтару

8-тарау. СОТ ШЫҒЫСТАРЫ

102-бап. Сот шығыстарының ұғымы және құрамы
103-бап. Мемлекеттік баж
104-бап. Талап қою бағасы
105-бап. Мемлекеттік бажды қосымша төлеу
106-бап. Мемлекеттік баж төлеуден босату. Мемлекеттік баж төлеуді кейінге қалдыру
107-бап. Мемлекеттік бажды қайтару
108-бап. Іс бойынша іс жүргізуге байланысты шығындар
109-бап. Сот шығыстарын тараптардың арасында бөлу
110-бап. Сарапшыларға, мамандарға, куәларға, аудармашыларға төленуге тиіс сомалар
111-бап. Куәларға, сарапшыларға, мамандарға және аудармашыларға сомаларды төлеу
112-бап. Тегін заң көмегін көрсету
113-бап. Өкілдің заң көмегіне ақы төлеу бойынша шығыстарды өтеу
114-бап. Уақыт ысырабынан келтірілген залалдарды өндіріп алу
115-бап. Талап қоюдан бас тарту, бітімгершілік келісімі немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім, дауды партисипативтік рәсім тәртібінде реттеу туралы келісім, арызды қараусыз қалдыру кезінде сот шығыстарын бөлу
116-бап. Тараптарға сот шығыстарын өтеу
117-бап. Мемлекетке сот шығыстарын өтеу
118-бап. Сот шығыстарына байланысты мәселелер бойынша сот актілеріне шағым жасау және наразылық білдіру

9-тарау. СОТҚА ҚҰРМЕТТЕМЕУШІЛІК БІЛДІРГЕНІ ҮШІН ЖАУАПТЫЛЫҚ ШАРАЛАРЫ

119-бап. Сотқа құрметтемеушілік білдіргені үшін жауаптылық шаралары
120-бап. Сотқа құрметтемеушілік білдіргені үшін жауаптылыққа тарту тәртібі

10-тарау. ПРОЦЕСТІК МЕРЗІМДЕР

121-бап. Процестік әрекеттерді жасау мерзімдері
122-бап. Процестік мерзімдерді есептеу
123-бап. Процестік мерзімдердің аяқталуы
124-бап. Процестік мерзімдерді өткізіп алудың салдары
125-бап. Процестік мерзімдерді тоқтата тұру
126-бап. Процестік мерзімдерді ұзарту және қалпына келтіру

11-тарау. СОТ ХАБАРЛАМАЛАРЫ МЕН ШАҚЫРУЛАРЫ

127-бап. Соттың хабарламалары мен шақырулары
128-бап. Соттың шақыру қағазының немесе өзге де хабарламаның, шақырудың мазмұны
129-бап. Соттың шақыру қағазын немесе өзге де хабарламаны жеткізу
130-бап. Соттың шақыру қағаздарын немесе өзге де хабарламаны тапсыру
131-бап. Соттың шақыру қағазын немесе өзге де хабарламаны қабылдаудан адресаттың бас тартуының салдары
132-бап. Іс бойынша іс жүргізу кезінде мекенжайды, ұялы байланыстың абоненттік нөмірін және электрондық мекенжайды ауыстыру
133-бап. Жауапкер және (немесе) бала болған жердің белгісіздігі және оларды іздестіру

2-БӨЛІМ. БІРІНШІ САТЫДАҒЫ СОТТА ІС ЖҮРГІЗУ 1-бөлімше. ЖЕҢІЛДЕТІЛГЕН ІС ЖҮРГІЗУ 12-тарау. БҰЙРЫҚ АРҚЫЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

134-бап. Соттың бұйрығы негізінде берешекті өндіріп алу
135-бап. Сот бұйрығы шығарылатын талаптар
136-бап. Сот бұйрығын шығару туралы арыздың нысаны мен мазмұны
137-бап. Мемлекеттік баж
138-бап. Сот бұйрығын шығару туралы арызды қабылдаудан бас тартудың және қайтарудың негіздері
139-бап. Сот бұйрығын шығару тәртібі мен мерзімі
140-бап. Сот бұйрығының мазмұны
141-бап. Борышкерге сот бұйрығының көшірмесін жіберу. Сот бұйрығына білдірілетін қарсылықтар
142-бап. Сот бұйрығының күшін жою
143-бап. Өндіріп алушыға сот бұйрығын беру және оны орындауға жіберу

13-тарау. ЖЕҢІЛДЕТІЛГЕН (ЖАЗБАША) ІС ЖҮРГІЗУ

144-бап. Жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібі
145-бап. Жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қаралатын істер
146-бап. Жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен істерді қараудың ерекшеліктері
147-бап. Жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қаралатын іс бойынша шешім

2-бөлімше. ТАЛАП ҚОЮ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ 14-тарау. ТАЛАП ҚОЮ

148-бап. Талап қою арызының нысаны мен мазмұны
149-бап. Талап қою арызына қоса берілетін құжаттар
150-бап. Талап қою арызын қабылдау
151-бап. Талап қою арызын қабылдаудан бас тарту
152-бап. Талап қою арызын қайтару
153-бап. Қарсы талап қою
154-бап. Қарсы талап қоюды қабылдау шарттары

15-тарау. ТАЛАП ҚОЮДЫ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

155-бап. Талап қоюды қамтамасыз етудің негіздері
156-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету шаралары
157-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету туралы арызды қарау
158-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарымды орындау
159-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету шарасын ауыстыру
160-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету шарасының күшін жою
161-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету мәселелері бойынша ұйғарымдарға шағым беру
162-бап. Жауапкерге талап қоюды қамтамасыз ету кезінде келтірілген залалдарды өтеу

16-тарау. ІСТІ СОТ ТАЛҚЫЛАУЫНА ДАЙЫНДАУ

163-бап. Істі дайындаудың міндеттері
164-бап. Істі сот талқылауына дайындаудың мерзімдері
165-бап. Судьяның істі сот талқылауына дайындау жөніндегі әрекеттері
166-бап. Талап арызға пікір
167-бап. Бірнеше талап қою талаптарын біріктіру және ажырату
168-бап. Істі сот талқылауына дайындаған кезде іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұру, қысқарту және арызды қараусыз қалдыру
169-бап. Талап қоюдың нысанасын немесе негіздемелерін өзгерту, талап қою талаптарын көбейту немесе азайту
170-бап. Талапкердің талап қоюдан бас тартуы
171-бап. Жауапкердің талап қоюды мойындауы
172-бап. Алдын ала сот отырысы
173-бап. Істі сот талқылауына тағайындау

17-тарау. БІТІСТІРУ РӘСІМДЕРІ

174-бап. Тараптардың бітісуі
175-бап. Бітімгершілік келісім жасау
176-бап. Бітімгершілік келісімнің нысаны мен мазмұны
177-бап. Соттың бітімгершілік келісімді бекітуі
178-бап. Бітімгершілік келісімді орындау
179-бап. Дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу
180-бап. Дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім және оны орындау
181-бап. Дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу
182-бап. Дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім және оны орындау

18-тарау. СОТ ТАЛҚЫЛАУЫ

183-бап. Бірінші сатыдағы соттың азаматтық iстердi қарау және шешу мерзiмдерi
184-бап. Сот отырысы
185-бап. Сот отырысында төрағалық етушi
186-бап. Сот талқылауының тікелей және ауызша жүргізілуі
187-бап. Сот отырысындағы тәртiп
188-бап. Сот отырысында тәртiп бұзушыларға қолданылатын шаралар
189-бап. Сот отырысын ашу
190-бап. Процеске қатысушылардың келуiн тексеру
191-бап. Аудармашыға оның мiндеттерiн түсiндiру
192-бап. Куәларды сот отырысы залынан шығару
193-бап. Сот құрамын жария ету және қарсылық бiлдiру құқығын түсiндiру
194-бап. Iске қатысушы адамдарға олардың құқықтары мен мiндеттерiн түсiндiру
195-бап. Соттың iске қатысушы адамдардың өтінішхатын шешуi
196-бап. Iске қатысушы адамдар мен өкiлдердiң сот отырысына келмеуінің салдары
197-бап. Сот отырысына куәнiң, сарапшының, маманның, аудармашының келмеуінің салдары
198-бап. Iстi талқылауды кейiнге қалдыру
199-бап. Iстi қарау кейiнге қалдырылған кезде куәлардан жауап алу
200-бап. Сарапшы мен маманға олардың құқықтары мен мiндеттерiн түсiндiру
201-бап. Iстi мәнi бойынша қараудың басталуы
202-бап. Iске қатысушы тұлғалардың түсiнiктемелерi және дәлелдемелерді зерттеу тәртібін анықтау
203-бап. Айғақ беруден бас тартқан және әдейі жалған айғақ берген куәға жауапкершілік жөнінде ескерту
204-бап. Куәдан жауап алу тәртiбi
205-бап. Куәнiң жазбаша материалдарды пайдалануы
206-бап. Кәмелетке толмаған куәдан жауап алу
207-бап. Куәнiң айғақтарын жария ету
208-бап. Құжаттарды зерттеу
209-бап. Азаматтардың жеке хат алысуын және телеграфтық хабарларын жария ету және зерттеу
210-бап. Заттай дәлелдемелердi зерттеу
211-бап. Орнында қарап тексеру
212-бап. Дыбыс жазбаларын жария ету, бейнежазбаларды, фото және киноматериалдарын көрсету және оларды зерттеу
213-бап. Сарапшының қорытындысын зерттеу
214-бап. Маманның консультациясы (түсiндiрмесi)
215-бап. Мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының қорытындылары
216-бап. Iстi мәнi бойынша қараудың аяқталуы
217-бап. Сот жарыссөздерi
218-бап. Репликалар
219-бап. Прокурордың қорытындысы
220-бап. Iстi мәнi бойынша қараудың қайта басталуы
221-бап. Соттың шешiм шығару үшiн шығып кетуi
222-бап. Шешiмдi жария ету

19-тарау. СОТТЫҢ ШЕШІМІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ОРЫНДАЛУЫ

223-бап. Шешiм шығару
224-бап. Шешiмнiң заңдылығы және негiздiлiгi
225-бап. Шешiмді шығару кезінде шешiлетiн мәселелер
226-бап. Шешiмнiң мазмұны
227-бап. Мемлекеттік органдардың, жергiлiктi өзiн өзi басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдар мен мемлекеттік қызметшілердің әрекеттерi (әрекетсiздiктерi) мен шешiмдерiнің заңдылығын даулау туралы арыз бойынша шешім
228-бап. Нормативтік құқықтық актіні заңсыз деп тану туралы арыз бойынша шешім
229-бап. Ақша сомаларын өндiрiп алу туралы шешiм
230-бап. Шартты жасасу немесе өзгерту туралы шешiм
231-бап. Мүлiктi немесе оның құнын алып беру туралы шешiм
232-бап. Жауапкердi белгiлi бiр әрекеттер жасауға мiндеттейтiн шешiм
233-бап. Бiрнеше талапкердің пайдасына немесе бiрнеше жауапкерлерге қарсы шешiм
234-бап. Іске қатысушы тұлғаларға сот шешімінің көшірмелерін салып жіберу және беру
235-бап. Шешiмдегi қате жазулар мен көрінеу арифметикалық қателердi түзету
236-бап. Қосымша шешiм
237-бап. Шешiмдi түсiндiру
238-бап. Шешiмдi орындау мерзiмiн кейiнге қалдыру және оның мерзiмiн ұзарту, шешімді орындатуға жүгінгенге дейін шешiмнің орындау тәсілі мен тәртiбiн өзгерту
239-бап. Алып берiлген ақша сомаларын индекстеу
240-бап. Сот шешiмiнiң заңды күшiне енуi
241-бап. Соттың шешімін орындауға жіберу
242-бап. Соттың атқару парағының немесе сот бұйрығының телнұсқасын беруі
243-бап. Дереу орындалуға жататын шешiмдер
244-бап. Соттың шешiмдi дереу орындауға жiберу құқығы
245-бап. Шешiмнiң орындалуын қамтамасыз ету
246-бап. Сот шешiмiнiң орындалуын кейiнге қалдыру және мерзiмiн ұзарту, оны орындау тәсілі мен тәртiбiн өзгерту, бiтiмгершiлiк келiсiмдi немесе дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді бекiту
247-бап. Сот шешiмiнiң орындалуын қайта бұрып атқару
248-бап. Сот шешiмiнiң орындалуын қайта бұрып атқару туралы арызды қарау
249-бап. Сот орындаушысының ұсынуларын қарау
250-бап. Сот орындаушысының әрекетiне (әрекетсiздiгiне) шағым беру
251-бап. Шешiмдi орындаған кезде басқа тұлғалардың құқықтарының қорғалуы
252-бап. Сот орындаушысының қаулысын санкциялау

20-тарау. АРАЛЫҚ СОТТЫҢ ШЕШІМІН ОРЫНДАУ

253-бап. Аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындату
254-бап. Атқару парағын беру
255-бап. Атқару парағын беруден бас тарту

21-тарау. СЫРТТАЙ ІС ЖҮРГІЗУ ЖӘНЕ СЫРТТАЙ ШЕШІМ ШЫҒАРУ

256-бап. Сырттай іс жүргізудің негіздері
257-бап. Сырттай іс жүргізу тәртібі
258-бап. Сырттай шешімнің мазмұны
259-бап. Сырттай шешімнің көшірмесін салып жіберу
260-бап. Сырттай шешімнің күшін жою туралы арыздың мазмұны
261-бап. Соттың арыз қабылданғаннан кейінгі әрекеттері
262-бап. Арызды қарау
263-бап. Соттың өкілеттіктері
264-бап. Сырттай шешімге шағым жасау
265-бап. Сырттай шешімнің күшін жоюдың негіздері
266-бап. Істі қайта бастау
267-бап. Сырттай шешімнің заңды күші

22-тарау. СОТ ҰЙҒАРЫМЫ

268-бап. Сот ұйғарымы және оны шығару тәртібі
269-бап. Ұйғарымның мазмұны
270-бап. Соттың жеке ұйғарымы
271-бап. Іске қатысушы тұлғаларға сот ұйғарымының көшірмелерін жіберу

23-тарау. ІС БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУДІ ТОҚТАТА ТҰРУ

272-бап. Соттың іс жүргізуді тоқтата тұру міндеті
273-бап. Соттың іс жүргізуді тоқтата тұру құқығы
274-бап. Соттың іс жүргізуді тоқтата тұру мерзімдері
275-бап. Соттың іс жүргізуді тоқтата тұру туралы ұйғарымына шағымдану немесе наразылық келтіру
276-бап. Іс жүргізуді қайта бастау

24-тарау. ІС БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУДІ ТОҚТАТУ

277-бап. Іс бойынша іс жүргізуді қысқартудың негіздері
278-бап. Іс бойынша іс жүргізуді тоқтатудың тәртібі мен салдары

25-тарау. ТАЛАП АРЫЗДЫ ҚАРАУСЫЗ ҚАЛДЫРУ

279-бап. Талап арызды қараусыз қалдырудың негіздері
280-бап. Талап арызды қараусыз қалдырудың тәртібі мен салдары

26-тарау. ХАТТАМАЛАР

281-бап. Хаттама жүргізудің міндеттілігі
282-бап. Хаттаманың мазмұны
283-бап. Хаттама жасау
284-бап. Хаттамаға, дыбыс-, немесе бейнежазбаға ескертулер
285-бап. Хаттамаға, дыбыс-, немесе бейнежазбаға жасалған ескертулерді қарау

3-БӨЛІМШЕ ЕРЕКШЕ ТАЛАП ҚОЮМЕН ІС ЖҮРГІЗУ 27-тарау. САЙЛАУҒА, РЕФЕРЕНДУМДАРҒА ҚАТЫСУШЫ АЗАМАТТАР МЕН
ҚОҒАМДЫҚ БІРЛЕСТІКТЕРДІҢ САЙЛАУ ҚҰҚЫҚТАРЫН ҚОРҒАУ ТУРАЛЫ
АРЫЗДАР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

286-бап. Арыз беру
287-бап. Арызды қарау
288-бап. Соттың шешімі және оның орындалуы

28-тарау. ЖЕРГIЛІКТI АТҚАРУШЫ ОРГАНДАРДЫҢ АЗАМАТТАРДЫҢ АЛҚАБИ
РЕТIНДЕ ҚЫЛМЫСТЫҚ СОТ IСIН ЖҮРГIЗУГЕ ҚАТЫСУ ҚҰҚЫҚТАРЫН БҰЗАТЫН
ШЕШIМДЕРІНЕ, ӘРЕКЕТТЕРIНЕ (ӘРЕКЕТСIЗДІГІНЕ) ДАУ АЙТУ ЖӨНІНДЕГI
АРЫЗДАР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

289-бап. Арыз беру
290-бап. Арызды қарау
291-бап. Арыз бойынша сот шешiмi және оның орындалуы

29-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК БИЛІК, ЖЕРГІЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУ
ОРГАНДАРЫНЫҢ, ҚОҒАМДЫҚ БІРЛЕСТІКТЕРДІҢ, ҰЙЫМДАРДЫҢ, ЛАУАЗЫМДЫ
АДАМДАР МЕН МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТШІЛЕРДІҢ ШЕШІМДЕРІ МЕН
ӘРЕКЕТТЕРІНЕ (ӘРЕКЕТСІЗДІГІНЕ) ДАУ АЙТУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

292-бап. Арыз беру
293-бап. Мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдардың, мемлекеттік қызметшілердің сот арқылы дау айтуға жататын шешімдері, әрекеттері (әрекетсіздігі)
294-бап. Сотқа арызбен жүгінуге арналған мерзім
295-бап. Істі сот талқылауына дайындау
296-бап. Арызды қарау
297-бап. Соттың шешімі және оның орындалуы

30-тарау. НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІГЕ ДАУ АЙТУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

298-бап. Арыз беру
299-бап. Істі соттың талқылауына дайындау
300-бап. Арызды қарау
301-бап. Соттың шешімі және оны орындау

4-бөлімше. ЕРЕКШЕ ІС ЖҮРГІЗУ 31-тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

302-бап. Сот ерекше іс жүргізу тәртібімен қарайтын істер
303-бап. Ерекше жүргізілетін істерді қарау тәртібі
304-бап. Істі соттың талқылауына дайындау

32-тарау. ЗАҢДЫҚ МАҢЫЗЫ БАР ФАКТІЛЕРДІ АНЫҚТАУ

305-бап. Заңдық маңызы бар фактілерді анықтау туралы істер
306-бап. Заңдық маңызы бар фактілерді анықтауға қажетті шарттар
307-бап. Арыз беру
308-бап. Арыздың мазмұны
309-бап. Соттың арыз бойынша шешімі

33-тарау. БАЛА АСЫРАП АЛУ ТУРАЛЫ АРЫЗДАР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

310-бап. Арыз беру
311-бап. Арыздың мазмұны
312-бап. Бала асырап алу туралы арызға қоса берілетін құжаттар
313-бап. Істі сот талқылауына дайындау
314-бап. Арыздарды қарау
315-бап. Соттың арыз бойынша шешімі
316-бап. Бала асырап алудың күшін жою

34-тарау. АЗАМАТТЫ ХАБАР-ОШАРСЫЗ КЕТТІ ДЕП ТАНУ НЕМЕСЕ АЗАМАТТЫ
ҚАЙТЫС БОЛДЫ ДЕП ЖАРИЯЛАУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

317-бап. Арыз беру
318-бап. Арыздың мазмұны
319-бап. Істі сот талқылауына дайындау
320-бап. Прокурордың қатысуы міндеттілігі
321-бап. Сот шешімінің салдары
322-бап. Сот шешімімен хабар-ошарсыз кетті деп танылған немесе қайтыс болды деп жарияланған азаматтың келуі немесе жүрген жерін анықтаудың салдары

35-тарау. АЗАМАТТЫҢ ӘРЕКЕТ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН ШЕКТЕУ ТУРАЛЫ,
АЗАМАТТЫ ӘРЕКЕТКЕ ҚАБІЛЕТСІЗ ДЕП ТАНУ ТУРАЛЫ, ОН ТӨРТ ЖАСТАН ОН
СЕГІЗ ЖАСҚА ДЕЙІНГІ КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДЫ ӨЗ ТАБЫСЫНА ӨЗ БЕТІНШЕ
ИЕЛІК ЕТУ ҚҰҚЫҒЫН ШЕКТЕУ ТУРАЛЫ НЕМЕСЕ ОДАН АЙЫРУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

323-бап. Арыз беру
324-бап. Арыздың мазмұны
325-бап. Істі сот талқылауына дайындау
326-бап. Арызды қарау
327-бап. Арыз бойынша соттың шешімі
328-бап. Азаматты әрекетке қабілетті деп тану

36-тарау. КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДЫ ТОЛЫҒЫМЕН ӘРЕКЕТКЕ ҚАБІЛЕТТІ (ЭМАНСИПАЦИЯ) ДЕП ЖАРИЯЛАУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

329-бап. Кәмелетке толмағанды толығымен әрекетке қабілетті деп жариялау туралы арыз беру
330-бап. Кәмелетке толмағанды толығымен әрекетке қабілетті деп жариялау туралы арызды қарау
331-бап. Кәмелетке толмағанды толығымен әрекетке қабілетті деп жариялау туралы арыз бойынша сот шешімі

37-тарау. КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДАРДЫ ДЕВИАНТТЫ МІНЕЗ-ҚҰЛҚЫ БАР
БАЛАЛАРҒА АРНАЛҒАН АРНАУЛЫ БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМДАРЫНА НЕМЕСЕ ЕРЕКШЕ
РЕЖИМДЕ ҰСТАЙТЫН ҰЙЫМҒА ЖІБЕРУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

332-бап. Кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлқы бар балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға орналастыру
333-бап. Кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлқы бар балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға орналастыру туралы арызды қарау
334-бап. Кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлқы бар балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға орналастыру туралы арыз бойынша сот шешімі

38-тарау. АЗАМАТТЫ ПСИХИАТРИЯЛЫҚ СТАЦИОНАРҒА МӘЖБҮРЛЕП ЖАТҚЫЗУ
ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

335-бап. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу туралы арыз беру
336-бап. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу туралы арыз беру мерзімі
337-бап. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу туралы арызды қарау
338-бап. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу және емдеу туралы арыз бойынша сот шешімі
339-бап. Мәжбүрлеп ауруханаға жатқызу және емдеу мерзімін ұзарту туралы арыз беру және оны қарау
340-бап. Мәжбүрлеп ауруханаға жатқызу және емдеу мерзімін ұзарту туралы арыз бойынша сот шешімі

39-тарау. АЛКОГОЛИЗММЕН, НАШАҚОРЛЫҚПЕН ЖӘНЕ УЫТҚҰМАРЛЫҚПЕН
АУЫРАТЫН АЗАМАТТЫ НАРКОЛОГИЯЛЫҚ ҰЙЫМҒА МӘЖБҮРЛЕП ЕМДЕУГЕ ЖІБЕРУ
ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

341-бап. Алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен ауыратын науқасты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу туралы арыз беру
342-бап. Алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен ауыратын науқасты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу туралы арызды қарау
343-бап. Алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен ауыратын науқасты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу туралы арыз бойынша сот шешімі
344-бап. Алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен ауыратын науқасты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу мерзімін ұзарту туралы арыз беру және қарау
345-бап. Алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен ауыратын науқасты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу мерзімін ұзарту туралы арыз бойынша сот шешімі

40-тарау. ТУБЕРКУЛЕЗДІҢ ЖҰҚПАЛЫ ТҮРІМЕН АУЫРАТЫН ЖӘНЕ ЕМДЕЛУДЕН
ЖАЛТАРЫП ЖҮРГЕН АЗАМАТТЫ МӘЖБҮРЛЕП ЕМДЕУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

346-бап. Туберкулездің жұқпалы түрімен ауыратын және емделуден жалтарып жүрген азаматты мәжбүрлеп емдеу туралы арыз беру
347-бап. Туберкулездің жұқпалы түрімен ауыратын және емделуден жалтарып жүрген азаматты мәжбүрлеп емдеу туралы арызды қарау
348-бап. Туберкулездің жұқпалы түрімен ауыратын және емделуден жалтарып жүрген азаматты мәжбүрлеп емдеу туралы арыз бойынша сот шешімі

41-тарау. ҚАРЖЫ ҰЙЫМДАРЫН, БАНК КОНГЛОМЕРАТЫНА КІРЕТІН ЖӘНЕ
ҚАРЖЫ ҰЙЫМДАРЫ БОЛЫП ТАБЫЛМАЙТЫН БАНК ХОЛДИНГІН ЖӘНЕ (НЕМЕСЕ)
ОЛАРДЫҢ МҮЛКІН ҚАЙТА ҚҰРЫЛЫМДАУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

349-бап. Қаржы ұйымдарын, банк конгломератына кіретін және қаржы ұйымдары болып табылмайтын банк холдингін және (немесе) олардың мүлкін қайта құрылымдау туралы істерді қарау
350-бап. Қайта құрылымдау туралы арыз беру
351-бап. Арызды қарау
352-бап. Арыз бойынша сот шешімі
353-бап. Соттың қайта құрылымдау жоспарын бекітуі
354-бап. Соттың қайта құрылымдауды тоқтату туралы шешімі

42-тарау. ОҢАЛТУ ЖӘНЕ БАНКРОТТЫҚ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

355-бап. Дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалардың банкроттығы, заңды тұлғаларды жеделдетілген оңалту және оңалту туралы iстердi қарау

43-тарау. ЖЫЛЖЫМАЛЫ ЗАТТЫ ИЕСІЗ ДЕП ТАНУ ЖӘНЕ ЖЫЛЖЫМАЙТЫН
МҮЛІККЕ КОММУНАЛДЫҚ МЕНШІК ҚҰҚЫҒЫН ТАНУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

356-бап. Арыз беру
357-бап. Арыздың мазмұны
358-бап. Істі сот талқылауына дайындау
359-бап. Арызды қарау
360-бап. Арыз бойынша сот шешімі

44-тарау. АЗАМАТТЫҚ ХАЛ АКТІЛЕРІ ЖАЗБАЛАРЫНА ТҮЗЕТУЛЕР НЕМЕСЕ
ӨЗГЕРІСТЕР ЕНГІЗУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

361-бап. Арыз беру
362-бап. Арыздың мазмұны
363-бап. Арыз бойынша сот шешімі

45-тарау. НОТАРИАТТЫҚ ІС-ӘРЕКЕТТЕРГЕ НЕМЕСЕ ОЛАРДЫ ЖАСАУДАН БАС
ТАРТУҒА БЕРІЛЕТІН ШАҒЫМДАР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

364-бап. Шағым беру
365-бап. Істі сот талқылауына дайындау
366-бап. Шағымды қарау
367-бап. Шағым бойынша сот шешімі

46-тарау. КӨРСЕТУШІГЕ БЕРІЛЕТІН ЖОҒАЛҒАН БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР ЖӘНЕ
ОРДЕРЛІК БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР БОЙЫНША ҚҰҚЫҚТАРДЫ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ
(ШАҚЫРТУ ІСІН ЖҮРГІЗУ)

368-бап. Арыз беру
369-бап. Арыздың мазмұны
370-бап. Істі сотта талқылауына дайындау
371-бап. Құжатты ұстаушының арызы
372-бап. Құжатты ұстаушыдан арыз келіп түскеннен кейінгі судьяның әрекеттері
373-бап. Жоғалған құжатты жарамсыз деп тану туралы арызды қарау
374-бап. Арыз бойынша сот шешімі
375-бап. Құжат ұстаушының мүліктің негізсіз сатып алынғандығы туралы талап қою құқығы

47-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЖӘНЕ (НЕМЕСЕ) БАСҚА
МЕМЛЕКЕТТIҢ АУМАҒЫНДА ЭКСТРЕМИЗМДI НЕМЕСЕ ТЕРРОРИСТIК ҚЫЗМЕТТI
ЖҮЗЕГЕ АСЫРАТЫН ҰЙЫМДЫ ЭКСТРЕМИСТIК НЕМЕСЕ ТЕРРОРИСТІК ҰЙЫМ ДЕП
ТАНУ ТУРАЛЫ, ОНЫҢ ІШІНДЕ ОНЫҢ ӨЗ АТАУЫН ӨЗГЕРТКЕНІН АНЫҚТАУ
ТУРАЛЫ, СОНДАЙ-АҚ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУМАҒЫНДА
ТАРАТЫЛАТЫН АҚПАРАТТЫҚ МАТЕРИАЛДАРДЫ ЭКСТРЕМИСТIК НЕМЕСЕ
ТЕРРОРИСТІК ДЕП ТАНУ ТУРАЛЫ АРЫЗ БОЙЫНША IС ЖҮРГIЗУ

376-бап. Арыз беру
377-бап. Арыздың мазмұны
378-бап. Арыз бойынша сот шешімі

48-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУМАҒЫНДА ТАРАТЫЛАТЫН,
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢНАМАЛЫҚ АКТІЛЕРІНЕ ҚАЙШЫ КЕЛЕТІН
АҚПАРАТЫ БАР ШЕТЕЛДІК БҰҚАРАЛЫҚ АҚПАРАТ ҚҰРАЛЫНЫҢ ӨНІМІН ЗАҢСЫЗ
ДЕП ТАНУ ТУРАЛЫ АРЫЗДАР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

379-бап. Арыз беру
380-бап. Арыздың мазмұны
381-бап. Соттың арыз бойынша шешімі

49-тарау. ШЕТЕЛДІКТІ НЕМЕСЕ АЗАМАТТЫҒЫ ЖОҚ АДАМДЫ ҚАЗАҚСТАН
РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢНАМАСЫН БҰЗҒАНЫ ҮШІН ҚАЗАҚСТАН
РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ШЕГІНЕН ТЫС ШЫҒАРЫП ЖІБЕРУ ТУРАЛЫ АРЫЗ БОЙЫНША
ІС ЖҮРГІЗУ

382-бап. Арыз беру
383-бап. Арыздың мазмұны
384-бап. Арызды қарау
385-бап. Арыз бойынша сот шешімі
386-бап. Шығарып жіберу туралы сот актісін орындауды тоқтата тұру

5-бөлімше. ЖОҒАЛҒАН СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУДІ НЕМЕСЕ АТҚАРУШЫЛЫҚ ІС
ЖҮРГІЗУДІ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ 50-тарау. ЖОҒАЛҒАН СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУДІ НЕМЕСЕ АТҚАРУШЫЛЫҚ ІС
ЖҮРГІЗУДІ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

387-бап. Арыз беру
388-бап. Арызды қарау
389-бап. Арыз бойынша сот шешімі
390-бап. Жоғалған іс жүргізуді қалпына келтіру туралы іс бойынша іс жүргізуді тоқтату
391-бап. Жоғалған іс жүргізуді қалпына келтіруге байланысты сот актілерін даулау тәртібі

6-бөлімше. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ШАРТЫ
НЕГІЗІНДЕ БАЛАНЫ ҚАЙТАРУ ТУРАЛЫ НЕМЕСЕ БАЛАҒА ҚАТЫСТЫ ҚОЛ
ЖЕТКІЗУ ҚҰҚЫҚТАРЫН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ТУРАЛЫ АРЫЗДАРДЫ ҚАРАУ БОЙЫНША
ІС ЖҮРГІЗУ 51-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ШАРТЫ НЕГІЗІНДЕ
БАЛАНЫ ҚАЙТАРУ ТУРАЛЫ НЕМЕСЕ БАЛАҒА ҚАТЫСТЫ ҚОЛ ЖЕТКІЗУ
ҚҰҚЫҚТАРЫН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ТУРАЛЫ АРЫЗДАРДЫ ҚАРАУ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

392-бап. Қазақстан Республикасының халықаралық шарты негізінде баланы қайтару туралы немесе балаға қатысты қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыз беру
393-бап. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыздарды қарау тәртібі
394-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету
395-бап. Талап қою талаптарын біріктіруге және қарсы талап қоюға жол берілмеушілік
396-бап. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арызды қарау
397-бап. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша соттың шешімі
398-бап. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша соттың шешіміне апелляциялық шағымдар, ұсынымдар беру мерзімі және істі апелляциялық сатыдағы сотта қарау мерзімі
399-бап. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыз бойынша бірінші сатыдағы соттың ұйғарымына жеке шағым, прокурордың ұсынымын беру және қарау мерзімі
400-бап. Сот қаулыларының көшірмелерін жіберу

3-БӨЛІМ. СОТ АКТІЛЕРІН ҚАЙТА ҚАРАУ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ 52-тарау. СОТ АКТІЛЕРІНЕ АПЕЛЛЯЦИЯЛЫҚ ШАҒЫМ БЕРУ, НАРАЗЫЛЫҚ КЕЛТІРУ

401-бап. Сот шешімдеріне апелляциялық шағым беру және наразылық келтіру құқығы
402-бап. Апелляциялық шағымдарды, наразылықтарды қарайтын соттар
403-бап. Апелляциялық шағымдар беру, наразылықтар келтіру тәртібі мен мерзімдері
404-бап. Апелляциялық шағымның, наразылықтың мазмұны
405-бап. Бiрiншi сатыдағы соттың апелляциялық шағымды немесе наразылықты алғаннан кейiнгi әрекетi
406-бап. Апелляциялық шағымды немесе наразылықты қозғалыссыз қалдыру
407-бап. Апелляциялық шағымды немесе наразылықты кері қайтару
408-бап. Апелляциялық шағымға немесе наразылыққа пікір
409-бап. Апелляциялық шағымнан бас тарту, наразылықты кері қайтарып алу
410-бап. Тараптардың дауды апелляциялық сатыдағы сотта ерікті түрде реттеуі
411-бап. Шешімнің орындалуын тоқтата тұру

53-тарау. АПЕЛЛЯЦИЯЛЫҚ ШАҒЫМ, НАРАЗЫЛЫҚ БОЙЫНША ІСТЕРДІ ҚАРАУ

412-бап. Апелляциялық қараудың нысанасы
413-бап. Апелляциялық қараудың шектерi
414-бап. Істі апелляциялық сатыдағы сотта қарауға дайындау
415-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың істі қарау мерзімі
416-бап. Апелляциялық сатыдағы сотта іс жүргізу
417-бап. Істі талқылаудың басталуы
418-бап. Іске қатысатын тұлғалардың сот отырысына келмеуінің салдары
419-бап. Соттың іске қатысатын тұлғалардың арыздары мен өтінішхаттарын шешуі
420-бап. Дәлелдемелерді зерттеу
421-бап. Сот жарыссөзі
422-бап. Сот отырысының хаттамасы
423-бап. Сот актісін шығару және оны жариялау
424-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың өкілеттіктері
425-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың актілері
426-бап. Апелляциялық қаулының мазмұны
427-бап. Апелляциялық тәртіппен сот шешімінің күшін жою не оны өзгерту негіздері
428-бап. Іс бойынша іс жүргізуді тоқтата отырып немесе арызды қараусыз қалдыра отырып сот шешімінің күшін жою
429-бап. Бірінші сатыдағы сот ұйғарымына (қаулысына) шағым жасау, наразылық білдіру тәртібі мен мерзімдері
430-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың жеке ұйғарымы
431-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың сот актілерінің заңды күші
432-бап. Сот актісін жіберу және істі бірінші сатыдағы сотқа қайтару
433-бап. Іс апелляциялық тәртіппен қаралғаннан кейін түскен апелляциялық (жеке) шағымды немесе наразылықты қарау тәртібі

54-тарау. ЗАҢДЫ КҮШІНЕ ЕНГЕН СОТ АКТІЛЕРІНЕ КАССАЦИЯЛЫҚ ШАҒЫМ
ЖАСАУ ЖӘНЕ НАРАЗЫЛЫҚ БІЛДІРУ

434-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың сот актілеріне кассациялық шағымдану және наразылық білдіру құқығы
435-бап. Кассациялық шағымдарды және наразылықтарды қарайтын соттар
436-бап. Кассациялық шағымды немесе наразылықты беру тәртiбi
437-бап. Кассациялық шағым немесе наразылық беру мерзімі
438-бап. Кассациялық шағымның немесе наразылықтың мазмұны
439-бап. Кассациялық шағымды немесе наразылықты қозғалыссыз қалдыру
440-бап. Судьяның кассациялық шағымды немесе наразылықты алғаннан кейінгі әрекеттері
441-бап. Кассациялық шағымға немесе наразылыққа пікір
442-бап. Кассациялық шағымнан бас тарту, кассациялық наразылықты кері қайтарып алу
443-бап. Бітімгершілік келісім, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім және дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім

55-тарау. КАССАЦИЯЛЫҚ САТЫДАҒЫ СОТТА ІС ЖҮРГІЗУ

444-бап. Кассациялық қараудың нысанасы
445-бап. Істі кассациялық тәртіппен қараудың шектері
446-бап. Кассациялық сатыдағы сотта істі қарау мерзімдері
447-бап. Іске қатысатын адамдар мен өкілдердің сот отырысына келмеуінің салдары
448-бап. Кассациялық шағымды немесе наразылықты қарау тәртібі
449-бап. Кассациялық сатыдағы соттың өкілеттіктері
450-бап. Кассациялық тәртіппен заңды күшіне енген сот актілерінің күшін жоюдың немесе өзгертудің негіздемелері
451-бап. Кассациялық сатыдағы соттың актілері
452-бап. Кассациялық сатыдағы соттың сот актілерінің заңды күші
453-бап. Іс кассациялық тәртіппен қаралғаннан кейін келіп түскен кассациялық шағымды қарау тәртібі

56-тарау. ҚАДАҒАЛАУ САТЫСЫНДАҒЫ СОТТА ІС ЖҮРГІЗУ

454-бап. Қадағалау тәртiбiмен қайта қаралуға жататын сот актiлерi
455-бап. Заңды күшiне енген сот актiлерiне өтiнiшхат беруге, ұсыным енгізуге, наразылық білдіруге құқығы бар тұлғалар
456-бап. Заңды күшiне енген сот актiлерiн даулау, наразылық білдіру мерзiмдерi
457-бап. Iстi қадағалау тәртiбiмен қарайтын соттар
458-бап. Iстердi талап етіп алдырудың және заңды күшiне енген сот актiлерiн қайта қараудың себептерi мен негiздемелерi
459-бап. Наразылық келтіру
460-бап. Наразылықтың мазмұны
461-бап. Сот актісін даулау және қадағалау наразылығын білдіру туралы өтінішхаттың мазмұны
462-бап. Өтінішхатты немесе прокурордың наразылығын кері қайтару
463-бап. Өтінішхатты алдын ала қарау
464-бап. Өтінішхатты алдын ала қарау нәтижелерi бойынша қабылданатын шешімдер
465-бап. Қадағалау сатысындағы соттың сот отырысын тағайындау
466-бап. Сот актiсiн қайта қарау туралы өтінішхатқа, ұсынымға немесе наразылыққа пікір
467-бап. Сот актiсiнiң орындалуын тоқтата тұру
468-бап. Істi қарау шектерi
469-бап. Істi қадағалау сатысындағы соттың қарау тәртібі
470-бап. Қадағалау сатысындағы соттың өкілеттіктері
471-бап. Қадағалау сатысындағы сот қаулысының мазмұны
472-бап. Қадағалау сатысындағы сот қаулысының заңды күшiне енуi
473-бап. Сот шешiмiнiң, ұйғарымының, қаулысының күшi жойылғаннан кейiн iстi қарау
474-бап. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының кеңейтілген сот отырысын тағайындау
475-бап. Ұсыным мен қадағалау наразылығын Қазақстан Ресубликасы Жоғарғы Сотының кеңейтілген сот отырысында қарау тәртiбi

57-тарау. СОТ АКТІЛЕРІН ЖАҢАДАН АШЫЛҒАН МӘН-ЖАЙЛАР БОЙЫНША ҚАЙТА ҚАРАУ ЖӨНІНДЕ ІС ЖҮРГІЗУ

476-бап. Қайта қарау негіздері
477-бап. Сот актілерін жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарайтын соттар
478-бап. Арыз беру
479-бап. Арыздың нысаны мен мазмұны
480-бап. Арыз беруге арналған мерзімнің есептелуі
481-бап. Арызды соттың іс жүргізуіне қабылдау
482-бап. Арызды қайтару
483-бап. Арызды қарау
484-бап. Соттың істі қайта қарау туралы ұйғарымы

58-тарау. АРАЛЫҚ СОТТАРДЫҢ ШЕШIМДЕРIНЕ ШАҒЫМДАНУ IСТЕРІ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

485-бап. Аралық соттардың шешімдеріне шағым жасау
486-бап. Арызды қарау
487-бап. Аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындату
488-бап. Атқару парағын беру
489-бап. Атқару парағын беруден бас тарту

4-БӨЛІМ. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ПРОЦЕСС 59-тарау. ШЕТЕЛДІК ТҰЛҒАЛАР ҚАТЫСАТЫН ІСТЕР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

490-бап. Шетелдік тұлғалар қатысатын істер бойынша Қазақстан Республикасы соттарының құзыреті
491-бап. Шетелдік тұлғалар қатысатын Қазақстан Республикасы соттарының айрықша құзыреті
492-бап. Шарттық соттылық
493-бап. Құзыреттің өзгермейтіндігі
494-бап. Шетелдік сотта іс жүргізудің маңызы
495-бап. Соттылық
496-бап. Шетелдік тұлғалардың процестік құқықтары мен міндеттері
497-бап. Шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың азаматтық процестік әрекетке қабілеттілігі
498-бап. Шетелдік және халықаралық ұйымның процестік құқыққа қабілеттілігі
499-бап. Шет мемлекеттердің органдары берген құжаттарды тану
500-бап. Құқықтық көмек туралы тапсырмалар
501-бап. Шет мемлекеттiң иммунитетi
502-бап. Соттық иммунитет
503-бап. Шет мемлекеттің қарсы талап қоюға қатысты иммунитеттен бас тартуы
504-бап. Шет мемлекеттiң Қазақстан Республикасы сотының юрисдикциясына келiсуi және соттық иммунитеттен бас тартуы
505-бап. Шет мемлекеттiң сот талқылауына қатысуы
506-бап. Шет мемлекеттің төрелiк талқылауға қатысты иммунитеттен бас тартуы
507-бап. Иммунитеттен бас тартуға келiсiмді керi қайтарып алу
508-бап. Қазақстан Республикасының юрисдикциялық иммунитетi бұзылған жағдайда шет мемлекеттің иммунитетін қолданбау
509-бап. Кәсiпкерлiк қызметке байланысты даулар бойынша шет мемлекеттің соттық иммунитетін қолданбау
510-бап. Заңды тұлғаларға қатысумен байланысты даулар бойынша шет мемлекеттің соттық иммунитетін қолданбау
511-бап. Мүлiкке құқықтарға қатысты даулар бойынша шет мемлекеттің соттық иммунитетін қолданбау
512-бап. Залалды (зиянды) өтеу туралы даулар бойынша шет мемлекеттің соттық иммунитетін қолданбау
513-бап. Зияткерлiк меншiк құқықтары объектілерiне қатысты даулар бойынша шет мемлекеттің соттық иммунитетін қолданбау
514-бап. Еңбек даулары бойынша шет мемлекеттің соттық иммунитетін қолданбау
515-бап. Теңiз кемелерiн және iшкi суда жүзетiн кемелердi пайдалануға байланысты даулар бойынша шет мемлекеттің иммунитеті
516-бап. Шет мемлекеттің талап қоюды қамтамасыз етуден және сот актiсiн мәжбүрлеп орындатудан иммунитеті
517-бап. Егеменді билiктi жүзеге асыру мақсатында пайдаланылатын мүлiк
518-бап. Шет мемлекет қатысатын істер бойынша сот ісін жүргізу
519-бап. Шет мемлекеттiң соттық иммунитетi туралы мәселені шешу тәртiбi
520-бап. Қазақстан Республикасы сотының шет мемлекет қатысатын даулар бойынша талап қоюды қамтамасыз ету және сот актiсiн мәжбүрлеп орындату туралы мәселелердi шешуi
521-бап. Өзара түсiнiстiк қағидатын қолдану
522-бап. Осы Кодекстi қолдану мәселелерi бойынша Қазақстан Республикасының сотына жәрдемдесу
523-бап. Шет мемлекетке порцестік құжаттарды жiберу және тапсыру
524-бап. Сырттай шешiм
525-бап. Шетелдік соттардың және төреліктердің шешімдерін тану және орындату
526-бап. Шетелдік соттардың орындауды талап етпейтін шешімдерін тану
527-бап. Төрелiк шешiмді мәжбүрлеп орындату
528-бап. Өтінішхат беру
529-бап. Өтінішхатты қарау
530-бап. Атқару парағын беруден бас тарту
531-бап. Атқару парағын беру

60-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР

532-бап. Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексін қолданысқа енгізу

1 - БӨЛІМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР 1-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АЗАМАТТЫҚ ПРОЦЕСТІК ЗАҢНАМАСЫ

      1-бап. Қазақстан Республикасының азаматтық сот ісін жүргізу
             туралы заңнамасы
      1. Қазақстан Республикасының аумағында азаматтық істер бойынша сот ісін жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасының Конституциясына және халықаралық құқықтың жалпыға танылған қағидаттары мен нормаларына негізделген Қазақстан Республикасының конституциялық заңдарында, Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінде айқындалады. Азаматтық сот ісін жүргізу тәртібін реттейтін өзге де заңдардың ережелері осы Кодекске енгізілуге жатады.
      2. Қазақстан Республикасының халықаралық шарттық және өзге де міндеттемелері, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің және Жоғарғы Сотының нормативтік қаулылары азаматтық процестік құқықтың құрамдас бөлігі болып табылады.
      3. Азаматтық сот ісін жүргізу туралы заңнама азаматтық, отбасылық, еңбек, тұрғын үй, мемлекеттік басқару және жергілікті өзін-өзі басқару саласы, қаржы, шаруашылық, жер құқықтық қатынастарынан, табиғи ресурстарды пайдалану және қоршаған ортаны қорғау жөніндегі қатынастардан және басқа да құқықтық қатынастардан туындайтын даулар бойынша істерді, сондай-ақ ерекше жүргізілетін істерді қарау тәртібін белгілейді.

      2-бап. Азаматтық сот ісін жүргізуде басым күші бар құқықтық
             нормаларды қолдану
      1. Қазақстан Республикасы Конституциясының жоғары заңдық күші бар және республиканың бүкіл аумағында тікелей қолданылады. Осы Кодекс пен Қазақстан Республикасы Конституциясының нормалары арасында қайшылықтар болған жағдайда Конституцияның ережелері қолданылады.
      2. Осы Кодекс пен Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының нормалары арасында қайшылықтар болған жағдайда конституциялық заңның ережелері қолданылады. Осы Кодекс пен өзге де заңдардың нормалары арасында қайшылықтар болған жағдайда осы Кодекстің ережелері қолданылады.
      3. Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттар осы Кодекс алдында басымдыққа ие болады және халықаралық шартта оны қолдану үшін заң шығару талап етілетіннен басқа жағдайларда олар тікелей қолданылады.

      3-бап. Азаматтық процестік заңның уақыт тұрғысында қолданылуы
      1. Азаматтық сот ісін жүргізу процестік әрекетті орындау немесе процестік шешімді қабылдау кезіне қолданысқа енгізілген азаматтық процестік заңға сәйкес жүзеге асырылады.
      2. Жаңа міндеттер жүктейтін, процеске қатысушыларда бар құқықтың күшін жоятын немесе оларды кемітетін, олардың пайдаланылуын қосымша шарттармен шектейтін азаматтық процестік заңның кері күші болмайды.
      3. Дәлелдемелердің жарамдылығы оларды алған кезде қолданылған заңға сәйкес айқындалады.

2-тарау. АЗАМАТТЫҚ СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУДІҢ МІНДЕТТЕРІ МЕН ҚАҒИДАТТАРЫ

      4-бап. Азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері
      Азаматтардың, мемлекеттің және заңды тұлғалардың бұзылған немесе даулы құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерін қорғау және қалпына келтіру, азаматтық айналымда және жария-құқықтық қатынастарда заңдылықты сақтау, дауды бейбіт жолмен реттеуге жәрдемдесу, құқық бұзушылықтардың алдын алу мен қоғамда заңға және сотқа құрметпен қарауды қалыптастыру азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері болып табылады.

      5-бап. Заңдылық
      1. Сот азаматтық істерді қарау және шешу кезінде Қазақстан Республикасы Конституциясының, Қазақстан Республикасы конституциялық заңдарының, осы Кодекстің, Қазақстан Республикасының қолданылуға жататын халықаралық шарттарының, басқа да нормативтік құқықтық актілерінің талаптарын дәлме-дәл сақтауға міндетті.
      2. Соттар адамның және азаматтың Конституцияда бекітілген құқықтары мен бостандықтарына қысым көрсететін заңдарды және өзге де нормативтік құқықтық актілерді қолдануға құқылы емес. Егер сот қолданылуға жататын заң немесе өзге де нормативтік құқықтық акт адамның және азаматтың Конституцияда бекітілген құқықтары мен бостандықтарына қысым көрсетеді деп тапса, ол іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұруға және осы актіні конституциялық емес деп тану туралы ұсыныммен Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесіне өтініш жасауға міндетті. Сот Конституциялық Кеңестің қорытынды шешімін алған соң іс бойынша іс жүргізу қайта басталады.
      3. Сот істі қарау және шешу кезінде мемлекеттік немесе өзге де органның актісі заңға сәйкес келмейді немесе ол өкілеттіктерді асыра пайдаланып шығарылған деп тапса, заңдық күші басым құқықтық актілерді қолданады.
      4. Даулы құқықтық қатынастарды реттейтін құқық нормалары болмаған жағдайда сот ұқсас қатынастарды реттейтін құқық нормаларын қолданады, ал мұндай нормалар болмаған кезде дауды заңнаманың жалпы негіздері мен мағынасын негізге ала отырып шешеді.
      5. Егер заңнамалық актілерде немесе дауласушы тараптардың келісімінде тиісті мәселелерді соттың шешуі көзделсе, сот бұл мәселелерді әділдік пен парасаттылық өлшемдерін негізге ала отырып шешуге міндетті.

      6-бап. Сот төрелігін тек соттың жүзеге асыруы
      1. Азаматтық істер бойынша сот төрелігін осы Кодексте белгіленген ережелер бойынша сот қана жүзеге асырады. Соттың биліктік өкілеттігін кімнің де болса иеленуі заңда көзделген жауаптылыққа әкеліп соғады.
      2. Төтенше, сондай-ақ заңсыз құрылған өзге де соттар шешімінің заңды күші болмайды және орындалуға жатпайды.
      3. Өз қарауына жатпайтын іс бойынша азаматтық сот ісін жүргізуді жүзеге асырған, өз өкілеттігін асыра пайдаланған немесе осы Кодексте көзделген азаматтық сот ісін жүргізу қағидаттарын өзгедей түрде елеулі бұзған соттың шешімдері заңсыз болады және олардың күші жойылуға жатады.
      4. Соттың азаматтық іс бойынша шешімдерін тиісті соттар ғана осы Кодексте көзделген тәртіппен тексере алады және қайта қарай алады.

      7-бап. Адамның құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін
             сотта қорғау
      1. Әркімнің бұзылған немесе даулы құқықтарын, бостандықтарын немесе заңды мүдделерін қорғау үшін осы Кодексте белгіленген тәртіппен сотқа жүгінуге құқылы.
      2. Мемлекеттік органдар өз құзыреті шегінде, азаматтар мен заңды тұлғалар осы Кодексте белгіленген тәртіппен басқа адамдардың немесе адамдардың белгісіз бір тобының бұзылған немесе даулы құқықтарын қорғау туралы сотқа арыз беріп жүгінуге құқылы.
      Прокурор өзіне жүктелген міндеттерді жүзеге асыру мақсатында және азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтарын, қоғамдық және мемлекеттік мүдделерді қорғау үшін талап қойып (арыз беріп) сотқа жүгінуге құқылы.
      3. Әр адам үшін заңмен көзделген соттылық оның келісімінсіз ешкімге өзгертілуі мүмкін емес.
      4. Егер заңға қайшы келсе немесе кімнің де болса құқығын, бостандығын немесе заңды мүдделерін бұзса, сотқа жүгіну құқығынан бас тарту жарамсыз болады.
      5. Талап (арыз) сотқа жазбаша нысанда немесе осы Кодексте көзделген ерекшеліктерімен электрондық құжат нысанында берілуі мүмкін.
      6. Егер істер санаттары үшін дауды сотқа дейін реттеудің тәртібі заңнамалық актілерде белгіленсе немесе шартта көзделсе, сотқа жүгіну осы тәртіп сақталғаннан кейін ғана мүмкін болады.

      8-бап. Іске қатысушы адамдардың ар-намысы мен қадір-қасиетін,
             іскерлік беделін құрметтеу
      1. Азаматтық іс бойынша іс жүргізу кезінде азаматтық процеске қатысушы адамның ар-намысын қорлайтын немесе қадір-қасиетін кемсітетін, іскерлік беделін кемітетін әрекеттерге тыйым салынады.
      2. Азаматтық сот ісін жүргізу барысында мемлекеттік органдардың және лауазымды адамдардың заңсыз әрекеттерінен, сондай-ақ басқа да адамдардың осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген әрекеттерді жасауына байланысты азаматқа келтірілген моральдық зиян, азаматқа немесе заңды тұлғаға келтірілген шығындар заңда белгіленген тәртіппен өтелуге тиіс.

      9-бап. Жеке өмірге қол сұғылмаушылық. Хат жазысу, телефон
             арқылы сөйлесу, пошта, телеграф арқылы және өзге де
             хабарлар құпиясы
      Жеке өмір, жеке және отбасылық құпия заңның қорғауында болады. Әркімнің жеке салымдары мен жинақ ақшасының, хат жазысу, телефон арқылы сөйлесу, пошта, телеграф арқылы және өзге де хабарларының құпиясына құқығы бар. Азаматтық процесс барысында осы құқықтарды шектеуге заңда тікелей белгіленген жағдайларда және тәртіппен ғана жол беріледі.

      10-бап. Меншікке қол сұғылмаушылық
      1. Меншікке заңмен кепілдік беріледі. Соттың шешімінсіз ешкімді өз мүлкінен айыруға болмайды.
      2. Талап қоюды қамтамасыз ету мақсатында мүлікке тыйым салу осы Кодексте көзделген негіздерде және тәртіппен жүргізілуі мүмкін.

      11-бап. Судьялардың тәуелсіздігі
      1. Судья сот төрелігін жүзеге асыру кезінде тәуелсіз болады және Қазақстан Республикасының Конституциясына және заңға ғана бағынады.
      2. Судьялар азаматтық істерді өздеріне кез келген сырттан ықпал ету болмайтын жағдайларда қарайды және шешеді. Судьялардың сот төрелігін жүзеге асыру қызметіне қандай да болсын араласуға тыйым салынады және ол заңда белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады. Судьялар нақты істер бойынша есеп бермейді.
      3. Судьялар тәуелсіздігінің кепілдігі Қазақстан Республикасының Конституциясында, «Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында, басқа да заңдарында белгіленген.

      12-бап. Барлық адамдардың заң мен сот алдындағы теңдігі
      1. Азаматтық істер бойынша сот төрелігі заң мен сот алдындағы теңдік негізінде жүзеге асырылады.
      2. Азаматтық сот ісін жүргізу барысында:
      Азаматтардың ешқайсысына артықшылық берілмейді, олардың ешқайсысын шыққан тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге де мән-жайлар бойынша кемсітушілікке ұшыратуға болмайды;
      заңды тұлғалардың ешқайсысына артықшылық берілмейді және олардың ешқайсысын да орналасқан жеріне, ұйымдық-құқықтық нысанына, бағыныстылығына, меншік нысанына және басқа да мән-жайлар бойынша кемсітушілікке ұшыратуға болмайды.
      3. Азаматтық-құқықтық жауапкершіліктен иммунитеті бар адамдарға қатысты азаматтық сот ісін жүргізу Қазақстан Республикасының Конституциясында, осы Кодексте, заңдарда және Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында айқындалады.

      13-бап. Сот ісін жүргізу тілі
      1. Азаматтық істер бойынша сот ісі қазақ тілінде жүргізіледі, сот ісін жүргізуде қазақ тілімен қатар ресми түрде орыс тілі, ал заңдарда белгіленген жағдайларда басқа тілдер де қолданылады.
      2. Сот ісін жүргізу тілі сотқа талап арыз (арыз) берілген тілге байланысты сот ұйғарымымен белгіленеді. Белгілі бір азаматтық іс бойынша іс жүргізу бастапқы белгіленген сот ісін жүргізу тілінде жүзеге асырылады. Сот істі сот талқылауына дайындау сатысында екі тараптың жазбаша өтінішімен сот ісін жүргізу тілін ұйғарыммен өзгертуге құқылы.
      3. Іс бойынша іс жүргізілетін тілді білмейтін немесе жеткілікті түрде білмейтін іске қатысушы адамдарға мәлімдемелер жасау, түсініктемелер мен айғақтар беру, өтінішхаттар мәлімдеу, шағымдар жасау, сот актілеріне дау айту, іс материалдарымен танысу, сотта ана тілінде немесе өздері білетін басқа да тілде сөз сөйлеу; осы Кодексте белгіленген тәртіппен аудармашының қызметтерін тегін пайдалану құқығы түсіндіріледі және қамтамасыз етіледі.
      4. Азаматтық сот ісін жүргізуде сот ісін жүргізу тілін білмейтін адамдарға басқа тілде жазылған, заң бойынша оларға қажетті іс материалдарын сот ісін жүргізу тіліне тегін аударып беруді қамтамасыз етеді. Сот процесіне қатысушы адамдарға сотта айтылғандардың басқа тілде болған бөлігінің сот ісін жүргізу тіліне аудармасы өтеусіз түрде қамтамасыз етіледі.
      5. Сот құжаттары іске қатысушы адамдарға олардың ана тіліне немесе олар білетін басқа тілге аударылып тапсырылады.
      6. Істі сот талқылауына дайындау аяқталғаннан кейін тараптар мен іске қатысушы басқа да адамдар ұсынатын сот ісін жүргізу тілінен басқа тілде дайындалған құжаттарға сот ісін жүргізу тіліне жасалған аудармасы қоса берілуге тиіс.

      14-бап. Тараптардың жарыспалылығы мен тең құқықтылығы
      1. Азаматтық сот ісін жүргізу тараптардың жарыспалылығы мен тең құқылығы негізінде жүзеге асырылады. Тараптар іс жүргізу құқықтарын тең пайдаланады және іс жүргізу міндеттерін тең көтереді.
      2. Тараптар азаматтық сот ісін жүргізу барысында өз ұстанымын, оны қорғау әдістері мен амалдарын дербес және соттан, басқа органдар мен адамдардан тәуелсіз түрде таңдап алады.
      3. Сот істің нақты мән-жайын анықтау мақсатында өз бастамасымен дәлелдемелер жинаудан толық босатылған, алайда тараптың дәлелді өтініші бойынша оған осы Кодексте көзделген тәртіппен қажетті материалдарды алуға жәрдемдеседі.
      4. Сот объективтілікті және бейтараптылықты сақтай отырып, процеске басшылықты жүзеге асырады, тараптардың істің мән-жайларын толық және объективті зерттеуге арналған процестік құқықтарын іске асыруы үшін қажетті жағдайлар жасайды. Сот іске қатысушы адамдарға олардың құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді, процестік әрекеттерді жасаудың немесе жасамаудың салдары туралы ескертеді және осы Кодексте көзделген жағдайларда оларға өз құқықтарын жүзеге асыруға жәрдемдеседі. Сот шешімді тараптардың әрқайсысы бірдей негізде зерттеуге қатысуы қамтамасыз етілген дәлелдемелерге ғана негіздейді.
      5. Сот тараптарға бірдей әрі құрметпен қарайды.

      15-бап. Дәлелдемелерді ішкі сенім бойынша бағалау
      1. Судья істе бар дәлелдемелерді оларды жиынтығында бейтарап, жан-жақты және толық қарауға негізделген өзінің ішкі сенімі бойынша бағалайды, бұл ретте ол заң мен ар-ожданды басшылыққа алады.
      2. Сот үшін ешқандай дәлелдемелердің күні бұрын белгіленген күші болмайды.

      16-бап. Айғақтар беру міндетінен босату
      1. Ешкім өзіне, жұбайына (зайыбына) және аясы осы Кодексте айқындалған өзінің жақын туыстарына қарсы айғақтар беруге міндетті емес.
      2. Діни қызметшілер тәубаға келу үстінде өздеріне сенім білдірген адамдарға қарсы айғақтар беруге міндетті емес.
      3. Осы баптың бірінші және екінші бөліктерінде көзделген жағдайларда аталған адамдар айғақ беруден бас тартуға құқылы және жауаптылыққа тартылмайды.

      17-бап. Білікті заң көмегін алуға құқықтарды қамтамасыз ету
      1. Әркімнің азаматтық процесс барысында осы Кодекстің ережелеріне сәйкес білікті заң көмегін алуға құқығы бар.
      2. Заңда көзделген жағдайларда заң көмегі тегін көрсетіледі.

      18-бап. Сотта істі талқылаудың жариялылығы
      1. Азаматтық істерді талқылау барлық сот сатыларында ашық жүргізіледі. Сот актілері жария түрде хабарланады.
      2. Жабық сот отырысында шешімді жариялауды қоса алғанда, мемлекеттік құпия болып табылатын мәліметтері бар істерді қарау және шешу заңға сәйкес жүзеге асырылады.
      Егер бала асырап алу құпиясын, жеке, отбасылық, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны сақтау қажет болса не ашық талқылауға кедергі келтіретін өзге де мән-жайлар болса, сондай-ақ осы Кодекстің 188-бабының төртінші бөлігінде көзделген жағдайда, іске қатысушы адамның өтініші бойынша азаматтық іс жабық сот отырысында қаралады және шешіледі.
      3. Жеке хат жазысу және өзге де жеке хабарлар өзара хат жазысқан және осы жеке хабарлар өздеріне қатысты адамдардың келісімімен ғана ашық сот отырысында жария етілуі мүмкін. Мұндай келісім болмаған жағдайда хат жазысу және хабарлар жабық сот отырысында жария етіледі және зерттеледі.
      Жария іс-шараларды өткізу кезінде әзірленген аудио-, және бейнежазбаларды, фотоға және киноға түсіру материалдары мен электрондық және цифрлық нысандағы басқа да материалдарды зерттеу кезінде де осы ережелер қолданылады.
      4. Істі жабық сот отырысында талқылау кезінде іске қатысушы адамдар, олардың өкілдері, ал қажет болған жағдайларда куәлар, сарапшылар, мамандар, аудармашылар да қатысады, сот оларға осы баптың екінші бөлігінде көрсетілген мәліметтерді жария еткені үшін жауаптылық туралы ескертеді.
      5. Он алты жасқа толмаған азаматтар, егер олар іске қатыспайтын адамдар немесе куә болмаса, сот отырысы залына жіберілмейді.
      6. Істі жабық сот отырысында талқылау осы Кодексте белгіленген барлық ережелер сақтала отырып жүргізіледі.
      7. Іске қатысушы адамдар және басқа да адамдар, оның ішінде ашық сот отырысына қатысып отырған бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері сот отырысының барысы бойынша жазбалар жасауға, сот талқылауы барысын залда отырған орындарынан дыбыс жазу және сандық жеткізу құралдарын пайдалану арқылы жазып алуға құқығы бар. Сот отырысы залында киноға және фотоға түсіруге, бейнежазба жасауға, тікелей радио- және телетрансляция жүргізуге, Интернет ақпараттық-коммуникациялық желісінде бейнетрансляция жүргізуге соттың рұқсаты бойынша және іске қатысушы адамдардың пікірі ескеріле отырып жол беріледі. Бұл туралы сот отырысының хаттамасына енгізілетін сот ұйғарымында көрсетіледі. Осы әрекеттер сот отырысының қалыпты өтуіне кедергі келтірмеуге тиіс және сот оларды уақыт жағынан шектеуі мүмкін.
      8. Сот талқылауының барлық немесе бір ғана бөлігіне қатысты істі жабық сот отырысында талқылау туралы сот ұйғарым шығарады, ұйғарым сот отырысының хаттамасына енгізіледі.
      9. Заңды күшіне енген сот актілері соттың ресми сайтында жарияланады және осы баптың екінші бөлігінде және заңнамалық актілерде белгіленген шектеулер ескеріле отырып жария түрде талқылануы мүмкін.
      10. Соттың іс жүргізуіндегі азаматтық істер бойынша сотқа түскен өтініштер туралы ақпарат жария етілуге және соттың ресми сайтында орналастырылу арқылы процеске қатысушылардың назарына жеткізілуге тиіс.

      19-бап. Сот отырысында қауіпсіздікті қамтамасыз ету
      1. Істі сотта талқылау соттың қалыпты жұмысын және сот отырысы залында қатысып отырған адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін жағдайда өтуге тиіс. Сот отырысы кезінде залда қоғамдық тәртіптің сақталуын сот приставы қамтамасыз етеді.
      2. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында сот приставтары жеке басты куәландыратын құжаттарды тексеруді, адамдарды сырттай тексеруді және олар сот отырысы залына алып өтетін заттарға тексеруді жүргізеді.

      20-бап. Сот актілерінің міндеттілігі
      1. Бірінші сатыдағы сот азаматтық істер бойынша сот актілерін сот бұйрықтары, шешімдер, ұйғарымдар, қаулылар нысанында қабылдайды.
      Апелляциялық, кассациялық, қадағалау сатыларының соттары сот актілерін ұйғарымдар мен қаулылар нысанында қабылдайды.
      2. Заңды күшіне енген сот актілері, сондай-ақ соттар мен судьялардың өкімдері, талаптары, тапсырмалары, шақырулары, сұрау салулары және басқа да өтініштері барлық мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, заңды тұлғалар, лауазымды адамдар мен азаматтар үшін бірдей міндетті және Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында мүлтіксіз орындалуға тиіс.
      Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі конституциялық емес деп таныған, заңға немесе өзге де нормативтік құқықтық актіге негізделген сот актілері орындалуға тиіс.
      3. Сот актілерін орындамау, сол сияқты сотты құрметтемеудің өзге де көрінісі заңда көзделген жауаптылыққа әкеп соғады.
      4. Сот актісінің міндеттілігі іске қатыспаған мүдделі адамдардың бұзылған немесе даулы құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерін қорғау үшін сотқа жүгіну мүмкіндігінен айырмайды.

      21-бап. Сот актілеріне шағым жасау бостандығы
      Іске қатысушы адамдар, сондай-ақ өздерінің құқықтары мен міндеттеріне қатысты сот актісі шыққан адамдар осы Кодексте белгіленген тәртіппен сот актілеріне шағым жасауы мүмкін.

      22-бап. Азаматтық сот ісін жүргізу қағидаттарының маңызы
      Азаматтық сот ісін жүргізу қағидаттарын, оның сипаты мен мәніне байланысты бұзу шығарылған сот актілерінің күшін жоюға әкеп соғады.

3-тарау. ВЕДОМСТВОЛЫҚ ҚАРАУ ЖӘНЕ СОТТЫЛЫҚ

      23-бап. Азаматтық істердің соттардың қарауына жататындығы
      1. Егер осы Кодекске немесе басқа да заңдарға сәйкес бұзылған немесе даулы құқықтарды, бостандықтарды және заңды мүдделерді қорғау өзгеше тәртіппен жүзеге асырылмаса, соттар оларды қорғау туралы істерді азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарайды.
      2. Азаматтық (корпоративтік дауларды қоса алғанда), мұрагерлік, міндеттемелік, отбасылық, еңбек, тұрғын үй, қаржы, шаруашылық, жер құқықтық қатынастарынан, табиғи ресурстарды пайдалану және қоршаған ортаны қорғау жөніндегі қатынастардан және басқа да құқықтық қатынастардан туындайтын, оның ішінде, жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен қаралатын даулар бойынша талап қою тәртібімен жүргізілетін азаматтық істер соттардың ведомстволық қарауына жатады.
      3. Санаттары осы Кодексте көзделген, мемлекеттік басқару саласындағы жария-құқықтық қатынастардан туындайтын, ерекше талап қою бойынша жүргізілетін азаматтық істер соттардың ведомстволық қарауына жатады.
      4. Санаттары осы Кодексте көзделген ерекше іс жүргізу тәртібімен жүргізілетін істер соттардың ведомстволық қарауына жатады.
      5. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда, Қазақстан Республикасының заңнамасында немесе тараптардың келісімдерінде өзгеше көзделмесе, шетелдіктер, азаматтығы жоқ адамдар, сондай-ақ халықаралық ұйымдар қатысқан істер соттардың ведомстволық қарауына жатады.
      6. Шетелдік соттардың және халықаралық төреліктердің шешімдерін, сот бұйрықтарын тану және оларды орындау туралы істер соттардың ведомстволық қарауына жатады.
      7. Аралық соттардың шешімдеріне дау айту және осындай шешімдерді мәжбүрлеп орындауға жіберу туралы істер соттардың ведомстволық қарауына жатады.
      8. Соттардың ведомстволық қарауына заңға сәйкес азаматтық істердің басқа да санаттары жатқызылуы мүмкін.
      9. Мүлікті тыйым салудан босату (тізбеден шығару) туралы қылмыстық немесе әкімшілік іс бойынша қатысушылар болып табылатын адамдардың:
      1) қылмыстық істі тергеу кезінде қылмыстық қудалау органы салған;
      2) мүлікті тәркілеу туралы соттың үкімінің негізінде;
      3) әкімшілік құқық бұзушылық жасау заты мен құралын тәркілеу туралы сот қаулысының негізінде салынған талаптары қылмыстық іс жүргізу заңнамасында немесе әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамада белгіленген тәртіппен қаралады.

      24-бап. Дауларды төреліктің немесе аралық соттың шешуіне беру,
              дауды (жанжалды) медиация тәртібімен шешу немесе дауды
              партисипативтік рәсім тәртібімен шешу
      Соттың ведомстволық қарауына жататын азаматтық-құқықтық қатынастардан туындаған дау тараптардың жазбаша келісімі бойынша және ол сотқа ұсынылған жағдайда аралық немесе төрелік соттың қарауына беріледі, бұған Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде тыйым салынбаған жағдайларда және осы Кодекстің 165-бабының 5) тармақшасына және 201-бабына сәйкес дау (жанжал) медиация тәртібімен немесе партисипативтік рәсім тәртібімен шешілуі мүмкін.

      25-бап. Сотта ведомстволық қараудың басымдығы
      1. Бірі соттың, ал басқалары – соттан тыс органдардың ведомстволық қарауына жататын өзара байланысты бірнеше талаптар біріктірілген кезде барлық талаптар сотта қаралуға тиіс.
      2. Нақты даудың ведомстволық қаралуына қатысты заңнамалық актілерді түсіндіруде айқындылық болмаған немесе қайшылықтар болған жағдайда дауды сот қарайды.

      26-бап. Аудандық (қалалық) соттың және оған теңестірілген
              соттардың қарауына жататын азаматтық істер
      Осы Кодекстің 27-бабының төртінші бөлігінде және 28-бабында көзделген істерді қоспағанда, азаматтық істер аудандық (қалалық) және оған теңестірілген соттарда қаралады және шешіледі.

      27-бап. Азаматтық істердің мамандандырылған соттардың және
              соттың мамандандырылған құрамдарының соттылығына
              жатқызылуы
      1. Мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттар тараптары заңды тұлғаны құрмай кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын азаматтар, заңды тұлғалар болып табылатын мүлiктiк және мүлiктiк емес даулар жөніндегі, сондай-ақ корпоративтік даулар жөніндегі азаматтық iстердi қарайды.
      Корпоративтік дауларға коммерциялық ұйым, коммерциялық ұйымдар қауымдастығы (одағы), коммерциялық ұйымдар және (немесе) дара кәсіпкерлер қауымдастығы (одағы), Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзін-өзі реттейтін ұйым мәртебесі бар коммерциялық емес ұйым және (немесе) оның акционерлері (қатысушылары, мүшелері), оның ішінде бұрынғы акционерлері (бұдан әрі – корпоративтік даулар) тарапы болып табылатын:
      1) заңды тұлғаны құруға, қайта ұйымдастыруға және таратуға;
      2) акционерлік қоғамның акцияларын, шаруашылық серіктестіктерінің жарғылық капиталындағы қатысу үлестерін, кооператив мүшелерінің жарналарын қамтитын мұраға қалдырылған мүлікті бөлуге немесе ерлі-зайыптылардың ортақ мүліктерін бөлуге байланысты туындайтын дауларды қоспағанда, акционерлік қоғамдар ақцияларының, шаруашылық серіктестіктерінің жарғылық капиталындағы қатысу үлестерінің, кооперативтер мүшелері жарналарының тиесілілігіне, олардың ауыртпалықтарын анықтауға және олардан туындайтын құқықтарды іске асыруға, оның ішінде олармен келісімшарттарды жарамсыз деп тануға;
      3) лауазымды адамдардың, құрылтайшылардың, акционерлердің, қатысушылардың (бұдан әрі – заңды тұлғаның қатысушылары) және өзге де тұлғалардың әрекеттерімен (әрекетсіздігімен) заңды тұлғаға келтірілген шығынды өтеу туралы талаптарға;
      4) мәмілелерді жарамсыз деп тануға және (немесе) осындай мәмілелердің жарамсыздығының салдарын қолдануға;
      5) заңды тұлғаның басқару органының құрамына кіретін немесе кірген адамдарды тағайындауға немесе сайлауға, өкілеттіктерін тоқтатуға, тоқтата тұруға және олардың жауапкершіліктеріне байланысты, сондай-ақ олардың өкілеттіктерін жүзеге асыруға, тоқтатуға, тоқтата тұруға байланысты осындай адамдар мен заңды тұлға арасындағы азаматтық құқықтық қатынастардан туындайтын дауларға;
      6) бағалы қағаздар эмиссиясына;
      7) акцияларға және өзге де бағалы қағаздарға құқықтарды ескере отырып, бағалы қағаздарды ұстаушылар тізілімі жүйесінің енгізілуіне, сондай-ақ бағалы қағаздарды орналастыруға және (немесе) айналымға шығаруға байланысты дауларға;
      8) акциялар эмиссиясының мемлекеттік тіркелуін жарамсыз деп тануға;
      9) заңды тұлғаның қатысушыларының жалпы жиналысын шақыруға және өткізуге және онда қабылданатын шешімдерге;
      10) заңды тұлғаның басқару органдарының шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) дау айтуға байланысты даулар жатады.
      Мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттар Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда өздері қайта құрылымдауды жүргізген кезде қаржы ұйымдарын, банк конгломератына кіретін және қаржы ұйымы болып табылмайтын банк холдингін және (немесе) олардың мүлкін қайта құрылымдау туралы істерді, дара кәсіпкерлердің және заңды тұлғалардың банкроттығы мен заңды тұлғаларды оңалту туралы істерді де қарайды.
      2. Әскери соттар Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың әскери қызметшілерінің, әскери жиындардан өтіп жатқан азаматтардың лауазымды адамдардың және әскери басқару органдарының әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағымдануы туралы азаматтық істерді қарайды. Мамандандырылған басқа соттардың қарауына жататын істерді қоспағанда, егер тараптардың бірі әскери қызметші, әскери басқару органы, әскери бөлім болып табылса, әскери соттар басқа да азаматтық істерді қарайды.
      3. Кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттар баланың тұрғылықты жерін анықтау; ата-ананың баламен араласу және басқа адамдардың қарамағындағы баланы айырып алу тәртібін анықтау; бала ата-анасының бірімен республикадан тыс жерлерге тұрақты тұру үшін кеткен кезде баланың тұрғылықты жерін анықтау туралы; ата-ана құқықтарынан айыру (шектеу) және оларды қалпына келтіру туралы; бала асырап алу және оның күшін жою туралы; кәмелетке толмағандарды арнаулы білім беру ұйымдарына немесе ерекше режиммен ұстайтын ұйымдарға жіберу туралы даулар бойынша; кәмелетке толмағандарға қатысты қорғаншылық пен қамқоршылықтан (патронаттан) туындайтын даулар бойынша; кәмелетке толмағанның әкесін анықтау және одан алимент өндіріп алу туралы; он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанның өз табыстарына өз бетінше иелік ету туралы құқықтарын шектеу немесе олардан айыру туралы арыздар бойынша; кәмелетке толмағанды әрекетке толық қабілетті деп жариялау туралы істерді қарайды (эмансипация).
      Кәмелетке толмағандардың құқықтары мен бостандықтарын, міндеттемелерін қозғайтын (әке болуды анықтау туралы, баланы күтіп-бағу үшін пайыздық қатынаста немесе тұрақты ақшалай сомада алимент өндіріп алу және алименттердің мөлшерін азайту туралы; кәмелетке толмағандардың еңбек, тұрғын үй құқықтарын қорғау туралы; кәмелетке толмағандар және кәмелетке толғандар бірлесіп, оның ішінде әрекетке қабілетсіз немесе әрекет қабілеті шектеулі кәмелетке толғандардың қатысуымен келтірілген зиянды өтеу туралы) өзге де санаттағы істер аумақтық соттылық қағидалары сақтала отырып аудандық (қалалық) соттардың қарауына жатады.
      Кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың соттылығына жатқызылған істер, егер осы елді мекен аумағында кәмелетке толғандардың істері жөніндегі мамандандырылған сот болмаса, кәмелетке толмаған адамның заңды өкілдерінің өтінішхаты бойынша баланың тұрғылықты (орналасқан) жеріндегі аудандық (қалалық) сотқа берілуі немесе қаралуы мүмкін. Өтінішхат істі сот талқылауына дайындау аяқталғанға дейін берілуі мүмкін.
      4. Астана қалалық сотының мамандандырылған құрамы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қарауына жататын істерден басқа, өңірлік қаржы орталығы қатысушысының мүліктік немесе мүліктік емес даулары бойынша азаматтық істерді, сондай-ақ инвестордың инвестициялық қызметіне байланысты даулар бойынша (инвестициялық даулар) азаматтық істерді бірінші сатыдағы соттың қағидалары бойынша қарайды.
      Инвестициялық дауларға:
      инвесторлар мен мемлекеттік органдар арасындағы мынадай даулар жатады:
      1) инвестордың инвестициялық қызметті жүзеге асыруға кірісуіне немесе осы қызметтің тоқтатылуына байланысты;
      2) капиталдық салымдар мен олардан түскен табыстарды инвестор тұрақты тұратын елге аудару жөніндегі міндеттемелердің орындалуы туралы;
      3) нормативтік құқықтық актілердің заңдылығына дау айту туралы, егер заңдылығына дау айтылып отырған нормативтік құқықтық актінің қолданылуы инвесторды шығынға батыруы мүмкін болса;
      4) мемлекеттік билік, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдардың және мемлекеттік қызметшілердің шешімдеріне және әрекеттеріне (әрекетсіздіктерін) дау айту туралы, егер осындай шешім, әрекет (немесе әрекетсіздік) инвесторды шығынға батыруы мүмкін болса.
      Инвестициялық дауларға сондай-ақ:
      инвесторлар арасындағы даулар, сондай-ақ олардың инвестициялық қызметті жүзеге асыру жөніндегі шарттардан туындайтын міндеттемелерді орындау туралы Қазақстан Республикасының басқа да құқық субъектілерімен даулары;
      инвестициялық қызметті жүзеге асыруға байланысты өзге де даулар жатады.
      5. Инвестициялық қызметке байланысты емес инвестор қатысқан, қаржы орталығының қатысушысын қатысушы ретінде тіркеу негіздемелеріне байланысты емес ол қатысқан құқықтық қатынастардан туындайтын даулар осы Кодекстің 3-тарауында белгіленген соттылыққа сәйкес аудандық (қалалық) соттардың қарауына жатады.

      28-бап. Азаматтық істердің Қазақстан Республикасы Жоғарғы
              Сотының қарауына жатқызылуы
      Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты мынадай:
      1) Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының шешімдеріне және әрекеттеріне (әрекетсіздіктеріне), Референдумның орталық комиссиясының шешімдеріне және әрекеттеріне (әрекетсіздіктеріне) дау айту туралы;
      2) осы Кодекстің 27-бабының төртінші бөлігінде көзделген тарапы ірі инвестор болып табылатын инвестициялық даулар бойынша азаматтық істерді Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының судьясы бірінші сатыдағы соттың ережелері бойынша қарайды.

      29-бап. Жауапкердің тұрған жері бойынша талап қою
      1. Талап сотқа жауапкердің тұрғылықты жері бойынша қойылады.
      Азаматтың, оның ішінде заңды тұлғаны құрмай кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырушының тұрғылықты жері Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде айқындалған ережелер бойынша айқындалады.
      2. Заңды тұлғаға талап заңды тұлғаның құрылтай құжаттарына және (немесе) Бизнес-сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізіліміне енгізілген мекенжайға сәйкес заңды тұлғаның орналасқан жері бойынша, ал заңды тұлға ретінде тіркелмеген жағдайда – ол орналасқан жердегі сотқа қойылады.

      30-бап. Талапкердің таңдауы бойынша соттылық
      1. Тұрғылықты жері белгісіз не Қазақстан Республикасында тұрғылықты жері жоқ жауапкерге талап оның жылжымайтын мүлкінің орналасқан жері бойынша немесе оның ең соңғы белгілі тұрғылықты жері бойынша қойылуы мүмкін.
      2. Заңды тұлғаға да талап оның мүлкінің орналасқан жері бойынша қойылуы мүмкін.
      3. Заңды тұлға филиалының немесе өкілдігінің қызметінен туындайтын талап та филиалдың немесе өкілдіктің орналасқан жері бойынша қойылуы мүмкін.
      4. Әке болуды анықтау және алименттерді өндіріп алу туралы талапты талапкер өзінің тұрғылықты жері бойынша қоюы мүмкін.
      5. Денсаулыққа зақым келтіруден, сондай-ақ асыраушының өліміне байланысты келтірілген зиянды өтеу туралы талаптарды талапкер өзінің тұрғылықты жері бойынша немесе зиян келтірілген жер бойынша қоя алады. Өмір мен денсаулыққа келтірілген зиян үшін белгіленген тәртіппен жауапты болып танылған заңды тұлға таратылған жағдайда талаптар тиісті бюджет бағдарламасы әкімшісінің орналасқан жері бойынша қойылады.
      6. Орындалатын орны көрсетілген шарттардан туындайтын талаптар шарттың орындалатын орны бойынша да қойылуы мүмкін.
      7. Некені бұзу туралы талаптар талапкердің тұрғылықты жері бойынша онымен кәмелетке толмаған балалары бірге тұрған жағдайда қойылуы мүмкін.
      8. Қылмыстық жауаптылыққа заңсыз тартудан, бұлтартпау шараларын заңсыз қолданудан не әкімшілік қамау түрінде заңсыз әкімшілік жазаға тартудан бұзылған мүліктік және мүліктік емес құқықтарды қалпына келтіру туралы талаптар талапкердің тұрғылықты жері бойынша қойылуы мүмкін.
      9. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы талаптар талапкердің тұрғылықты жері не шарттың жасалу немесе орындалу орны бойынша қойылуы мүмкін.
      10. Кемелердің соқтығысуынан келтірілген залалды өтеу туралы, сондай-ақ теңізде көмек көрсеткені және құтқарғаны үшін сыйақы өндіріп алу туралы талаптар жауапкердің тұрған немесе кеме тіркелген порттың орналасқан жері бойынша қойылуы мүмкін.
      11. Сақтандыру шарты бойынша сақтандыру төлемін өндіру туралы талаптар талапкердің тұрғылықты жері немесе жауапкердің орналасқан жері бойынша қойылуы мүмкін.
      12. Бірнеше жауапкерге талаптар талапкердің таңдауы бойынша жауапкерлердің бірінің тұрғылықты немесе орналасқан жері бойынша қойылады.
      13. Осы Кодекстің 31-бабында белгіленген істің соттылығын қоспағанда, осы бапқа сәйкес іс қарауына жататын бірнеше соттың арасынан таңдау жасау талапкерге тиесілі.

      31-бап. Айрықша соттылық
      1. Жер учаскелеріне, ғимараттарға, үй-жайларға, құрылыстарға, жерге тығыз байланысты басқа да объектілерге (жылжымайтын мүлік) құқықтар туралы, жылжымайтын мүлікті тыйым салудан босату туралы талаптар осы объектілердің орналасқан жері бойынша қойылады.
      Егер жылжымайтын мүлік объектілері түрлі елді мекендерде орналасқан болса, әрбір объектінің орналасқан жері бойынша сотқа талап қойылады.
      Егер жылжымайтын мүлік объектілері бір елді мекеннің аумағында орналасқан болса, олардың әрқайсысының орналасқан жері бойынша сотқа талап қойылады.
      2. Мұра қалдырушыға кредит берушілердің мұрагерлерге қойған талаптары, осы баптың бірінші бөлігінде белгіленген ережелерге сәйкес мұраға қалдырылған мүлік орналасқан жердегі соттың қарауына жатады.
      3. Мұрагерді лайықсыз мұрагер деп тану туралы, мұраны иесіз деп тану туралы, мұраны қабылдау үшін мерзімді ұзарту немесе қалпына келтіру, мұрадан бас тарту туралы талаптар мұраның ашылған орны бойынша қойылады.
      4. Жүктерді, жолаушыларды немесе теңдеме жүкті тасымалдау шарттарынан туындайтын тасымалдаушыларға қойылатын талаптар сотқа тасымалдаушының (көлік ұйымының, дара кәсіпкердің) орналасқан жері бойынша қойылады.
      5. Қазақстан Республикасының және оның меншiгiнiң юрисдикциялық иммунитетiн шет мемлекеттiң бұзуынан келтiрiлген залалдарды өтеу туралы талаптар, егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта өзгеше көзделмесе, сотқа талапкердің тұрған жерi бойынша қойылады.

      32-бап. Шарттық соттылық
      Тараптар осы істің, оның ішінде істі сот талқылауына дайындау сатысындағы соттың іс жүргізуінде тұрған істердің соттылығын аумақтық жағынан өзара келісім бойынша өзгерте алады. Осы Кодекстің 30-бабында белгіленген соттылықты тараптардың келісімімен өзгертуге болмайды.

      33-бап. Өзара байланысты бірнеше істердің соттылығы
      1. Дербес талапты мәлімдеуші үшінші тұлғаның талабы және соттылығына қарамастан қарсы талап, бастапқы талап қаралатын жердегі сотқа беріледі.
      2. Бір жауапкерге бірнеше талап қойылған кезде, егер даудың нысанасы немесе негізі соттың іс жүргізуінде тұрған істегі даудың нысанасына және негізіне байланысты болса, ал осындай талаптардың соттылығы соттың іс жүргізуінде тұрған істің соттылығын бұзбаса, сот оларды бір іс жүргізуге біріктіруге құқылы.
      3. Қылмыстық істен туындайтын талап, егер ол қылмыстық іс жүргізілген кезде азаматтық талап қою ретінде мәлімделмеген немесе шешілмеген болса немесе қылмыстық істі жүргізу кезінде сот қараусыз қалдырса, бас бостандығынан айыруға сотталған адамға оның сотталғанға дейінгі тұрғылықты жері бойынша не талапкердің тұрғылықты жері бойынша азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарау үшін қойылады.

      34-бап. Істі бір соттың іс жүргізуінен алып басқа сотқа беру
      1. Соттылық қағидалары сақтала отырып, соттың іс жүргізуіне қабылданған іс, кейіннен ол басқа соттың қарауына жатқызылса да, сот оны мәні бойынша шешуге тиіс.
      2. Егер:
      1) тұрғылықты жері бұрын белгісіз болған жауапкер істі өзінің тұрғылықты жері бойынша сотқа беру туралы өтініш берсе;
      2) бір немесе бірнеше судьяға қарсылық білдірілгеннен кейін істі осы сотта қарау мүмкін болмаса;
      3) істі осы сотта қарау кезінде оның іс жүргізуге соттылық ережелері бұзыла отырып қабылданғаны анықталса;
      4) осы Кодекстің 27-бабының үшінші бөлігінде көзделген негіздер бойынша істі басқа соттың қарауына береді.
      3. Істің сол соттың соттылығына жатпайтыны туралы тараптардың арыздарын сол сот шешеді. Істі басқа сотқа беру туралы мәселе бойынша ұйғарым шығарылады. Ұйғарымға апелляциялық сатыдағы сотқа шағым берілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады.
      4. Осы баптың екінші бөлігінің 2) тармақшасында көзделген жағдайларда істі оның соттылығын анықтау үшін жоғары тұрған сотқа беру туралы ұйғарым шығарылады. Істі басқа сотқа беру туралы мәселені судья іске қатысушы адамдарға хабарламастан және сот отырысын өткізбестен, жеке-дара қарайды. Қарау нәтижелері бойынша ұйғарым шығарылады, ол түпкілікті болып табылады және шағым беруге, наразылық келтіруге жатпайды.
      5. Іс бір соттан екінші сотқа беру – осы ұйғарымға шағым беру мерзімі өткеннен кейін, ал шағым берілген жағдайда – шағымды қанағаттандырусыз қалдыру туралы ұйғарым шығарылғаннан кейін беріледі.
      6. Соттар арасындағы соттылық туралы дауларды жоғары тұрған сот шешеді, оның шешімі түпкілікті болып табылады және шағым беруге, наразылық келтіруге жатпайды.

4-тарау. СОТТЫҢ ҚҰРАМЫ, ҚАРСЫЛЫҚ БІЛДІРУ

      35-бап. Соттың құрамы
      Бірінші сатыдағы сотта азаматтық істерді судья жеке-дара қарайды және шешеді, ол сот атынан әрекет етеді.
      2. Осы Кодекстің 27-бабының төртінші бөлігінде көзделген азаматтық істерді Астана қалалық сотында судья бірінші сатыдағы соттың қағидалары бойынша жеке-дара қарайды және шешеді.
      3. Осы Кодекстің 28-бабында көзделген азаматтық істерді Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотында бірінші сатыдағы соттың қағидалары бойынша судья жеке-дара қарайды және шешеді.
      4. Апелляциялық сатыдағы сотта істерді облыстық және оған теңестірілген соттың тақ санды (кемінде үш) судьясы соттың алқалы құрамында қарайды, оның біреуі төрағалық етуші болып табылады не судья істі осы Кодекстің 402-бабына сәйкес жеке-дара қарайды.
      5. Кассациялық сатыдағы сотта істерді облыстық және оған теңестірілген соттың тақ санды (кемінде үш) судьясы осы сот төрағасының не оның тапсыруы бойынша судьялардың біреуінің төрағалық етуімен соттың алқалы құрамында қарайды.
      6. Қадағалау сатысындағы сотта істерді Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының тақ санды (кемінде бес) судьясы аталған алқа төрағасының не оның тапсыруы бойынша судьялардың біреуінің төрағалық етуімен соттың алқалы құрамында қарайды.
      7. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының кеңейтілген сот отырысында істерді Жоғарғы Сот Төрағасының не оның тапсыруы бойынша Жоғарғы Сот судьяларының біреуінің төрағалық етуімен кемінде жеті судьяның қатысуымен алқалы құрамда қарайды.

      36-бап. Алқалы құрамдағы соттың мәселелерді шешу тәртібі
      1. Істерді соттың алқалы құрамы қараған және шешкен кезде барлық судьялар тең құқықтарды пайдаланады. Істі алқалы сот құрамы қараған және шешкен кезде туындаған барлық мәселелерді судьялар көпшілік дауыспен шешеді. Әрбір мәселені шешкен кезде судьялардың ешқайсысы дауыс беруден қалыс қалуға құқылы емес.
      2. Төрағалық етуші ұсыныстарды енгізеді, өз пікірін айтады және соңынан дауыс береді.
      3. Көпшіліктің шешімімен келіспеген судья осы шешімге қол қоюға міндетті және өзінің ерекше пікірін жазбаша түрде баяндай алады, ол мөр басылған конвертте іске қоса тіркеледі. Кассациялық және қадағалау сатысындағы соттар осы істі қарау кезінде ерекше пікірмен танысуға құқылы. Судьяның ерекше пікірінің бар екендігі туралы іске қатысушы тұлғаларға хабарланбайды және ерекше пікір сот отырысы залында жарияланбайды.

      37-бап. Судьяның істі қарауға және шешуге қайта қатысуына жол
              берілмейтіндігі
      1. Бірінші сатыдағы сотта азаматтық істі қарауға және шешуге қатысқан судья осы істі бірінші сатыдағы сотта, сондай-ақ апелляциялық, кассациялық немесе қадағалау сатыларындағы соттарда қайтадан қарауға, сол сияқты өзінің қатысуымен қабылданған шешімнің күші жойылған жағдайда істі жаңадан қарауға қатыса алмайды.
      2. Апелляциялық сатыдағы сотта істі қарауға қатысқан судья осы істі бірінші, кассациялық немесе қадағалау сатыларындағы сотта қарауға, сол сияқты өзінің қатысуымен қабылданған сот актісінің күші жойылған жағдайда істі апелляциялық сатыдағы сотта жаңадан қарауға қатыса алмайды.
      3. Кассациялық сатыдағы сотта істі қарауға қатысқан судья осы істі бірінші, апелляциялық немесе қадағалау сатыларындағы сотта қарауға, сол сияқты өзінің қатысуымен қабылданған сот актісінің күші жойылған жағдайда істі кассациялық сатыдағы сотта жаңадан қарауға қатыса алмайды.
      4. Қадағалау сатысындағы сотта істі қарауға қатысқан судья осы істі басқа сатылардағы соттарда қарауға және шешуге қайта қатыса алмайды.

      38-бап. Судьяға қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) үшін
              негіздер
      1. Судья, егер ол:
      1) осы істі мұның алдында қарау кезінде медиацияны жүргізген судья, прокурор, куә, сарапшы, маман, аудармашы, тараптың немесе үшінші тұлғаның өкілі, сот отырысының хатшысы, сот орындаушысы ретінде қатысса;
      2) іске қатысушы адамдардың немесе олардың өкілдерінің бірінің туысы, жұбайы немесе жекжаты болса;
      3) істің шешілуіне өзі, тікелей немесе жанама түрде мүдделі болса, егер оның бейтараптығына негізді күмән тудыратын өзге де мән-жайлар болса, істі қарауға және шешуге қатыса алмайды және оған қарсылық білдірілуге тиіс.
      2. Істі қарайтын соттың алқалы құрамына өзара туыс, ерлі-зайыптылар немесе жекжаттар болып табылатын судьялар кіре алмайды.

      39-бап. Прокурорға, сарапшыға, маманға, аудармашыға, сот
              отырысының хатшысына қарсылық білдіру (өздігінен бас
              тарту) үшін негіздер
      1. Осы Кодекстің 37-бабының бірінші бөлігінің 1), 2), 3) тармақшаларында көрсетілген қарсылық білдіру үшін негіздер, сондай-ақ сот отырысына қатысушы прокурорға, сот отырысының хатшысына, маманға, аудармашыға, сарапшыға да қолданылады.
      2. Бұған қоса сарапшы, маман, аудармашы, егер:
      1) ол іске қатысушы адамдарға немесе олардың өкілдеріне қызмет бабымен немесе өзгедей тәуелді болса немесе тәуелділікте болып келсе;
      2) ол тексеру жүргізіп, оның материалдары сотқа жүгіну үшін негіз болса немесе осы азаматтық істі қараған кезде пайдаланылса;
      3) оның білікті емес екендігі байқалса, оның ішінде іс үшін маңызы бар мән-жайларды анықтау оның арнайы білімдерінің шегінен шықса соттың істі қарауы және шешуі кезінде сот отырысына қатыса алмайды.
      3. Прокурордың, маманның, аудармашының, сот отырысы хатшысының істі мұның алдында қараған және шешкен кезде тиісінше прокурор, маман, аудармашы, сот отырысының хатшысы ретінде қатысуы оларға қарсылық білдіру үшін негіз болып табылмайды. Адамның іске сарапшы ретінде алдыңғы қатысуы, оның қатысуымен жүргізілген сараптамадан кейін сараптама қайта тағайындалатын жағдайларды қоспағанда, іс бойынша қосымша сараптама жүргізуді оған тапсыруды болдырмайтын мән-жай болып табылмайды.

      40-бап. Қарсылықтар білдіру (өздігінен бас тарту) туралы
              арыздар
      1. Осы Кодекстің 38, 39-баптарында аталған мән-жайлар болған кезде судья, прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, сот отырысының хатшысы өздігінен бас тартуды мәлімдеуге міндетті. Іске қатысушы адамдарға сол негіздер бойынша қарсылық білдіруге тиіс.
      2. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) себебі көрсетілуге және істі мәні бойынша қарау басталғанға дейін жазбаша түрде мәлімделуге тиіс. Істі қарау барысында қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) негізі сотқа немесе қарсылық білдіруді (өздігінен бас тартуды) мәлімдеген адамға істі қарау басталғаннан кейін белгілі болған жағдайда қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы арыз берілуі мүмкін.
      3. Бұрын мәлімделген негіздер бойынша судьяға қарсылық білдіруді (өздігінен бас тартуды) қайтадан мәлімдеуге жол берілмейді.
      4. Судьяның осы Кодекстің 38-бабының бірінші бөлігінің 1) немесе 2) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша өздігінен бас тартуды мәлімдеуі оны қанағаттандыру үшін сөзсіз негіз болып табылады.

      41-бап. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы арызды
              қарау тәртібі
      1. Прокурорға, сот отырысының хатшысына, маманға, сарапшыға, аудармашыға мәлімделген қарсылық білдіруді (өздігінен бас тартуды) сот қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) мәлімделген сот отырысында қарайды және шешеді.
      2. Бірінші сатыдағы соттың судьясына мәлімделген қарсылық білдіруді (өздігінен бас тартуды) осы соттың төрағасы немесе басқа судьясы тараптарға хабарламастан мәлімделген күннен бастап келесі жұмыс күнінен кешіктірмей, ал олар болмаған жағдайда – тиісті облыстық және оған теңестірілген соттың судьясы ол келіп түскен күннен бастап келесі жұмыс күнінен кешіктірмей қарайды және шешеді.
      3. Апелляциялық сатыдағы соттың судьясына мәлімделген қарсылық білдіруді (өздігінен бас тартуды) тиісті облыстық және оған теңестірілген соттың азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі апелляциялық сот алқасының төрағасы тараптарға хабарламастан қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) мәлімделген күннен бастап келесі жұмыс күнінен кешіктірілмейтін мерзімде, ал ол болмаған кезде – осы апелляциялық сатының басқа судьясы қарайды және шешеді.
      4. Істі соттың алқалы құрамы қараған кезде судьялардың біріне мәлімделген қарсылық білдіруді (өздігінен бас тартуды) соттың алқалы құрамының басқа судьялары қарайды. Сот мәлімделген қарсылық білдіру бойынша іске қатысушы адамдардың пікірін, егер түсініктеме бергісі келсе, қарсылық білдірілген судьяның пікірін тыңдайды. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) мәлімделген судьяның қатысуынсыз кеңесу бөлмесінде шешіледі. Қарсылық білдіруді (өздігінен бас тартуды) жақтаған және оған қарсы дауыстар саны тең болған жағдайда қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) қанағаттандырылды деп есептеледі.
      5. Істі сот отырысында қарайтын соттың екі және одан да көп судьясына немесе алқалы құрамындағы барлық судьяларына мәлімделген қарсылық білдіруді (өздігінен бас тартуды) нақ сол сот толық құрамда жай көпшілік дауыспен шешеді.
      6. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы арыз қабылданбаған кезде соттың сол алқалы құрамы істі қарауды және шешуді сол сот отырысында жалғастырады.
      7. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы арыз қанағаттандырылған жағдайда істі қарау кейінге қалдырылады. Істің жаңа сот отырысында қаралатын уақыты мен орны туралы іске қатысушы адамдар мен олардың өкілдеріне хабарланады.
      8. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы арызды қарау нәтижелері бойынша сот ұйғарымы шағым беруге, наразылық келтіруге жатпайды. Ұйғарыммен келіспеу туралы дәлелдер апелляциялық, кассациялық шағымдарға, қадағалау өтінішіне немесе наразылыққа енгізілуі мүмкін.

      42-бап. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы арызды
              қанағаттандырудың салдары
      1. Істі аудандық немесе оған теңестірілген сотта жеке-дара қарап жатқан судьяға қарсылық білдірілген (өздігінен бас тартылған) жағдайда бұл істі басқа судья сол сотта қарайды. Егер іс жүргізуінде іс тұрған сотта судьяны ауыстыру мүмкін болмаса, іс жоғары тұрған сот арқылы басқа сотқа беріледі.
      2. Істі облыстық және оған теңестірілген сотта, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотында қарау кезінде судьяға қарсылық білдірілген (өздігінен бас тартылған) не соттың бүкіл құрамына қарсылық білдірілген жағдайда істі сол сотта басқа судья немесе судьялардың басқа құрамы қарайды.
      3. Егер облыстық және оған теңестірілген сотта өздігінен бас тартулар немесе қарсылықтар білдіру қанағаттандырылғаннан кейін осы істі қарау үшін жаңа сот құрамын құру мүмкін болмаса, іс қаралатын сотты анықтау үшін іс Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына берілуге тиіс.

5-тарау. ІСКЕ ҚАТЫСУШЫ ТҰЛҒАЛАР

      43-бап. Іске қатысушы тұлғалардың құрамы
      Тараптар; үшінші тұлғалар; прокурор; мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, заңды тұлғалар немесе осы Кодекстің 55 және 56-баптарында көзделген негіздер бойынша процеске қатысатын азаматтар; осы Кодекстің 302-бабында көзделген сот ерекше іс жүргізу тәртібімен қарайтын істер бойынша мәлімдеушілер мен өзге де мүдделі адамдар іске қатысушы тұлғалар деп танылады.
      Іске қатысушы тұлғалардың құрамы туындаған материалдық-құқықтық қатынастардың және қолданылуға тиіс заңдардың мазмұнымен айқындалады.

      44-бап. Азаматтық іс жүргізу құқық қабілеттілігі
      1. Азаматтық іс жүргізу құқықтары мен міндеттеріне ие болу қабілеттілігі (азаматтық іс жүргізу құқық қабілеттілігі) материалдық құқық субъектілері болып табылатын барлық азаматтар мен заңды тұлғалар үшін бірдей дәрежеде танылады.

      45-бап. Азаматтық іс жүргізу әрекет қабілеттілігі
      1. Сотта өздерінің әрекеттерімен өз құқықтарын дербес жүзеге асыру және міндеттерін орындау (азаматтық іс жүргізу әрекет қабілеттілігі) он сегіз жасқа толған азаматтарға, заңды тұлғаларға толық көлемде тиесілі болады.
      2. Он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандардың, сондай-ақ әрекет қабілеттілігі шектеулі деп танылған азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сотта олардың ата-аналары немесе өзге де заңды өкілдері қорғайды. Сот осындай істерге кәмелетке толмағандардың өздерін немесе әрекетке қабілеттілігі шектеулі деп танылған азаматтарды қатыстыруға міндетті. Кәмелетке толмағандардың немесе әрекетке қабілеттілігі шектеулі деп танылған азаматтардың заңды өкілдерінің өтінішхаты бойынша сот прокурорды іске қатысуға тартуы мүмкін.
      3. Он төрт жасқа дейінгі кәмелетке толмағандардың, сондай-ақ әрекет қабілеттілігі шектеулі деп танылған азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сотта олардың заңды өкілдері, прокурор қорғайды.
      4. Заңда көзделген жағдайларда, азаматтық, отбасылық, еңбек, кооперативтік және өзге де құқықтық қатынастардан және тапқан табысына немесе кәсіпкерлік қызметтен түскен табыстарына иелік етуге байланысты мәмілелерден туындайтын істер бойынша он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандардың өз құқықтарын және заңды мүдделерін сотта жеке өзі қорғауға құқығы бар.
      5. Заңда көзделген негіздер бойынша эмансипацияланған кәмелетке толмағандар эмансипациялау кезінен бастап толық іс жүргізу қабілеттілігіне ие болады.
      6. Сот осы баптың төртінші және бесінші бөліктерінде көрсетілген кәмелетке толмағандардың заңды өкілдерін өз қалауы бойынша іске қатыстыруға құқылы.

      46-бап. Іске қатысушы тұлғалардың құқықтары мен міндеттері
      1. Іске қатысушы тұлғалардың іс материалдарымен танысуға, олардан үзінділер жазып алуға және көшірмелер түсіруге; қарсылықтарын мәлімдеуге; дәлелдемелерді табыс етуге және оларды зерттеуге қатысуға; іске қатысушы басқа да адамдарға, куәларға, сарапшылар мен мамандарға сұрақтар қоюға; оның ішінде талапты қамтамасыз ету бойынша шаралар қолдану туралы, дәлелдемелерді қамтамасыз ету бойынша, қосымша дәлелдемелерді талап ету туралы, бітістіру рәсімдерін қолдану туралы өтініш беруге; сотқа ауызша және жазбаша түсініктемелер беруге; сот процесі барысында туындайтын барлық мәселелер бойынша өз дәлелдерін келтіруге; іске қатысушы басқа да тұлғалардың өтініштері мен дәлелдеріне қарсылық білдіруге; сот жарыссөздеріне қатысуға; сот отырысының хаттамасымен танысуға және оған жазбаша ескертпелер беруге; соттың шешімі мен ұйғарымына шағымдануға; азаматтық сот ісін жүргізу туралы заңдарда берілген басқа да іс жүргізу құқықтарын пайдалануға құқығы бар. Олар басқа адамдардың құқықтарын теріс пайдаланбай, олардың мүдделерін бұзбай, өздеріне тиесілі процестік құқықтарды адал пайдалануға және істерді қарау мен шешу мерзімдерін қасақана созып жіберуге жол бермеуге тиіс.
      2. Іске қатысушы тұлғалар істің нақтылы мән-жайлары туралы сотқа толық әрі шынайы түрде мәлімдеуге, сөз сөйлеуге немесе сотқа екінші тарап растаған фактілерді теріске шығаратын жазбаша дәлелдемелер ұсынуға міндетті. Іске қатысушы тұлғалардың процестік міндеттерін орындамауы осы Кодексте көзделген процестік салдардың туындауына әкеп соғады.
      3. Осы баптың бірінші және екінші бөліктерінде көрсетілген әрекеттер арыздар мен өтініштерді, жазбаша нысандағы немесе электрондық құжат нысанындағы құжаттарды беру арқылы жасалуы мүмкін.

      47-бап. Тараптар
      1.Талапкер мен жауапкер азаматтық процесте тараптар болып табылады. Өздерінің бұзылған немесе даулы болып отырған құқықтары мен бостандықтарын, заңды мүдделерін қорғап талап қойған азаматтар мен заңды тұлғалар немесе осы Кодексте көзделген тәртіппен оларды қорғап талап қойған өзге де адамдар талапкерлер болып табылады.
      Өздеріне талап қойылған азаматтар мен заңды тұлғалар жауапкерлер болып табылады.
      2. Заңмен көзделген жағдайларда, заңды тұлға болып табылмайтын ұйымдар да тараптар болуы мүмкін.
      3. Басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау үшін сотқа жүгінуге заң бойынша құқығы бар адамдардың арызы бойынша өз мүддесінде іс басталған адамға сот туындаған процесс туралы хабарлайды және ол оған талапкер ретінде қатысады.
      4. Азаматтық процесте мемлекет тарап болуы мүмкін.
      5. Тараптар процестік құқықтарын тең иеленеді және бірдей процестік міндеттері болады.

      48-бап. Талап қоюдың негіздемесін немесе нысанасын өзгерту,
              талап қоюдан бас тарту, талап қоюды тану, бітімгершілік
              келісім, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу
              туралы келісім немесе дауды партисипативтік рәсім
              тәртібімен реттеу туралы келісім
      1. Талапкер талап қоюдың негіздемесін немесе нысанасын өзгертуге, талап қою талаптарының мөлшерін көбейтуге немесе азайтуға немесе талап қоюдан бас тартуға құқылы, жауапкер талап қоюды тануға құқылы, тараптар істі осы Кодекстің 169, 170, 171-баптарында және 17-тарауында көзделген қағидалар бойынша бітімгершілік келісіммен немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісіммен не дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісіммен аяқтай алады.
      2. Сот өз бастамасы бойынша талап қою нысанасын немесе негіздемесін өзгертуге құқылы емес. Егер бұл әрекеттер заңға қайшы келсе немесе басқа біреулердің құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерін бұзса, сот талапкердің талап қоюдан бас тартуын, жауапкердің талап қоюды тануын қабылдамайды және тараптардың бітімгершілік келісімін немесе тараптардың дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімін не дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді бекітпейді.
      3. Талап қоюдың негіздемесі немесе нысанасы өзгерген, талап қою талаптарының мөлшері ұлғайған немесе азайған кезде істерді қарау мерзімінің өтуі бастапқы талап қойылған күннен бастап есептеледі.

      49-бап. Бірнеше талапкердің немесе жауапкердің іске қатысуы
      1. Бірнеше талапкер бірлесіп бір немесе бірнеше жауапкерге талап қоюы мүмкін. Талапкерлердің немесе жауапкерлердің әрқайсысы екінші тарапқа қатысты процесте дербес болады. Тараптар іс жүргізуді тиісінше тең талапкерлердің немесе тең жауапкерлердің біреуіне сенімхат негізінде тапсыра алады.
      2. Егер:
      1) бірнеше талапкердің немесе бірнеше жауапкердің ортақ құқықтары мен міндеттері даудың нысанасы болып табылса;
      2) бірнеше талапкердің немесе бірнеше жауапкердің құқықтары мен міндеттерінің негізі бір болса;
      3) бірнеше талапкердің немесе бірнеше жауапкердің біртекті (ұқсас) құқықтары мен міндеттері даудың нысанасы болып табылса, іске бірнеше талапкердің немесе жауапкердің қатысуына жол беріледі.

      50-бап. Тиісті емес жауапкерді ауыстыру
      1. Істі бірінші сатыдағы сотта мәні бойынша қарау басталғанға дейін жауапкерді ауыстыруға жол беріледі. Сот талап қою бойынша жауап беруге тиісті емес адамға талап қойылып отырғанын анықтап, істі тоқтатпай, талапкердің өтініші бойынша тиісті емес жауапкерді тиісті жауапкермен ауыстыра алады. Тиісті емес жауапкерді ауыстырғаннан кейін істі дайындау және оны сот отырысында қарау басынан бастап жүргізіледі. Істі қарау мерзімі істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап есептеледі.
      2. Егер талапкер тиісті емес жауапкерді тиісті жауапкермен ауыстыруға келіспесе, сот істі қойылған талап бойынша қарайды және шешеді.

      51-бап. Даудың нысанасына дербес талаптарын мәлімдейтін үшінші
              тұлғалар
      1. Даудың нысанасына дербес талаптарын мәлімдейтін үшінші тұлғалар бір немесе екі тарапқа талап қою арқылы істі сот талқылауына дайындау аяқталғанға дейін процеске кірісе алады. Олар барлық құқықтарды пайдаланады және талапкердің барлық міндеттерін орындайды.
      2. Соттың істі сот талқылауына дайындау кезінде және қойылып отырған талаптар үшінші тұлғалардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қозғауы мүмкін екендігі туралы дәйекті деректері болса, сот аталған адамдарға осындай арыздың қабылданғаны туралы хабарлайды.
      3. Егер үшінші тұлға іске қатысу құқығын немесе бірінші сатыдағы сотта дербес талап қою құқығын іске асырмаса, сот істі талапкердің қойған талабы бойынша қарайды және шешеді.

      52-бап. Даудың нысанасына дербес талаптарын мәлімдемейтін
              үшінші тұлғалар
      1. Даудың нысанасына дербес талаптарын мәлімдемеген үшінші тұлғалар, егер іс тараптардың біреуіне қатысты олардың құқықтары мен міндеттеріне әсер етуі мүмкін болса, іс бойынша бірінші сатыдағы соттың шешімі шыққанға дейін талапкердің немесе жауапкердің жағында процеске кірісе алады. Олар тараптардың және іске қатысушы басқа да тұлғалардың өтінішхаты немесе соттың бастамасы бойынша іске қатыстырылуы мүмкін.
      2. Даудың нысанасына дербес талабын мәлімдемеген үшінші тұлғаның іске кірісуі туралы шешімді сот істі сот талқылауына дайындау сатысында шешеді, бұл туралы істі сот талқылауына дайындау туралы ұйғарымда немесе сот отырысының ұйғарымында көрсетіледі, ол сот отырысының хаттамасына енгізіледі.
      3. Дербес талаптарын мәлімдемеген үшінші тұлғалар процестік құқықтарын пайдаланады және өзі қай тараптың жағында қатысса, сол тараптың процестік міндеттерін мойнына алады. Аталған адамдар талап қоюдың негіздемесі мен нысанасын өзгертуге, қойылған талаптардың мөлшерін ұлғайтуға немесе азайтуға, талап қоюдан бас тартуға, талап қоюды танытуға, бітімгершілік келісімін немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді не дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді жасауға, қарсы талап қоюға, соттың шешімін мәжбүрлеп орындатуды талап етуге құқылы емес.
      Дербес талабын мәлімдемеген үшінші тұлға іске кіріскен кезде осы тұлғаға іс материалдарымен, оның ішінде іске қатысушы тұлғалардың бұрын берген түсініктемелерімен танысу мүмкіндігі беріле отырып, істі қарау жалғастырылады.

      53-бап. Іс жүргізудің құқық мирасқорлығы
      1. Даулы немесе сот шешімімен белгіленген құқықтық қатынастардан тараптардың біреуі шығып қалған жағдайда (адамның қайтыс болуы, заңды тұлғаның қайта ұйымдастырылуы, таратылуы, талапқа жол беру, борышты ауыстыру және материалдық құқықтық қатынастардағы адамдардың басқа да өзгеру жағдайлары) сот сол тарапты оның құқық мирасқорымен ауыстырады. Құқық мирасқорлығы процестің кез келген сатысында мүмкін болады.
      2. Құқық мирасқоры процеске кіргенге дейін жасалған барлық әрекеттер құқық мирасқорын ауыстырған адам үшін қаншалықты міндетті болса, құқық мирасқоры үшін бұл әрекеттер сондай шамада міндетті болады.
      3. Бірінші және апелляциялық сатыдағы соттарда істі қарау кезінде тараптардың біреуі шығып қалған жағдайда, іс бойынша іс жүргізу осы Кодекстің 272-бабы бірінші бөлігінің 1) тармақшасына сәйкес тоқтатыла тұрады.
      4. Кассациялық және қадағалау сатыларындағы соттарда сот актілерін қайта қарау сатысында тараптардың біреуі шығып қалған жағдайда, шығып қалған тараптың және іске қатысушы басқа да адамдардың шағымы, өтінішхаты, наразылығы қараусыз қалдырылады. Құқық мирасқоры шағымды, өтінішхатты қайта беруі мүмкін. Наразылық құқық мирасқорының өтінішхаты бойынша және прокурордың бастамасымен қайта берілуі мүмкін.
      5. Сот актілеріне шағым жасау үшін мерзімді қалпына келтіру туралы өтінішхатты тиісінше кассациялық, қадағалау сатыларындағы соттар осы Кодексте белгіленген тәртіппен қарайды.

      54-бап. Прокурордың азаматтық сот ісін жүргізуге қатысуы
      1. Азаматтық сот ісін жүргізуде заңдардың дәл және біркелкі қолданылуына жоғары қадағалауды мемлекет атынан Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры тікелей, сондай-ақ өзіне бағынышты прокурорлар арқылы жүзеге асырады.
      2. Прокурордың азаматтық сот ісін жүргізуге қатысуы бұл заңда көзделген, прокурордың осы іске қатысу қажеттілігін сот таныған жағдайларда, сондай-ақ прокурордың бастамасы бойынша қозғалған, мемлекеттің мүдделерін қозғайтын, жұмысқа қайта алу, жалақы өндіру, азаматты басқа тұрғын үй берместен тұрғын үйден шығару, өмірге және денсаулыққа келтірілген зиянды өтеу туралы істер бойынша міндетті.
      3. Прокурор өзіне заңмен жүктелген міндеттерді жүзеге асыру мақсатында іс бойынша жазбаша қорытынды беру үшін және азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін, қоғамдық немесе мемлекеттік мүдделерді қорғау үшін өз бастамасы бойынша процеске кіруге құқылы.
      Прокурордың көрсетілген өкілеттіктері соттың қарауға белгіленген барлық істер туралы соттың ресми сайтына орналастыру арқылы уақтылы хабарлау жолымен қамтамасыз етіледі.
      4. Прокурор азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін, қоғамдық немесе мемлекеттік мүдделерді қорғау туралы талап қоюмен, арызбен сотқа жүгінуге құқылы. Әлеуметтік саладағы шектелмеген адамдар тобының еңбек, тұрғын үй және өзге де құқықтары мен бостандықтарын қорғау туралы, сондай-ақ әрекетке қабілетсіз азаматтың мүдделерін қорғау туралы талап қоюды прокурор мүдделі азаматтың өтініші мен арызына қарамастан қоюы мүмкін.
      5. Егер талапкер прокурор мәлімдеген талапты қолдамаса, егер үшінші тұлғалардың құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері қозғалмаса, онда сот талап қоюды (арызды) қараусыз қалдырады.
      6. Талап қойған прокурор барлық процестік құқықтарын пайдаланады, сондай-ақ бітімгершілік келісім, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім және дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім жасау құқығынан басқа, талап қоюшының барлық процестік міндеттерін мойнына алады. Прокурордың басқа адамның мүдделерін қорғау үшін талап қоюдан (арыздан) бас тартуы осы адамды «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» (Салық кодексі) Қазақстан Республикасы кодексінің талаптарына сәйкес мемлекеттік бажды төлегеннен кейін істі мәні бойынша қарауды талап ету құқығынан айырмайды.
      7. Сот қарайтын дауда талапкер немесе жауапкер ретінде прокуратура органдарының мүддесін білдіретін прокурор тараптардың процестік құқықтары мен міндеттерін пайдаланады.

      55-бап. Басқа тұлғалардың құқықтарын, қоғамдық және мемлекеттік
              мүдделерді қорғау үшін сотқа жүгіну
      1. Заңда көзделген жағдайларда мемлекеттік органдар және жергілікті өзін-өзі басқару органдары, заңды тұлғалар немесе азаматтар олардың өтініші бойынша басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын, заңды мүдделерін, сол сияқты қоғамдық немесе мемлекеттік мүдделерді де қорғау үшін талап қоя отырып, сотқа жүгіне алады.
      2. Әрекетке қабілетсіз азаматтың мүддесін қорғау үшін мүдделі адамның өтінішіне қарамастан талап қойылуы мүмкін.
      3. Бөгде мүдделерді қорғау үшін талап қойған адамдар барлық процестік құқықтарын пайдаланады және талап қоюдан бас тарту, бітімгершілік келісімді және дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді және дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді жасау құқығынан басқа, талап қоюшының барлық процестік міндеттерін мойнына алады.
      4. Егер өз мүддесінде іс қозғалған адам мәлімделген талапты қолдамаса, егер үшінші тұлғалардың құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері қозғалмаса, сот талап қоюды (арызды) қараусыз қалдырады.

      56-бап. Мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару
              органдарының іс бойынша қорытынды беру үшін процеске
              қатысуы
      1. Заңда көзделген жағдайларда мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдары істі мәні бойынша қарау аяқталғанға дейін өз бастамасы бойынша, іске қатысушы адамдардың өтінішхаты бойынша, сондай-ақ соттың бастамасы бойынша іс бойынша жазбаша қорытынды беру үшін процеске қатыса алады.
      Қорытынды ұсыну талап етілетін мәселелер мемлекеттік органдарға және жергілікті өзін-өзі басқару органдарына жіберіледі.
      2. Қорытынды азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын және заңды қоғамдық немесе мемлекеттік мүдделерді қорғау жөнінде осы органдарға жүктелген міндеттерді жүзеге асыру мақсатында және мемлекеттік органның немесе жергілікті өзін-өзі басқару органының құзыреті шегінде беріледі және іс материалдарына қоса тіркеледі.
      Мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қорытындысы сот үшін міндетті болып табылмайды. Соттың қорытындымен келіспегені туралы сот шешімінде көрсетілуге тиіс.
      3. Осы бапта көрсетілген органдар өз өкілдері арқылы осы Кодекстің 46-бабында көзделген іске қатысушы адамдардың барлық құқықтарын пайдаланады.

6-тарау. СОТТА ӨКІЛДІК ЕТУ

      57-бап. Сотта істі өкілдер арқылы жүргізу
      1. Азаматтар өз істерін сотта өздері немесе өкілдері арқылы жүргізуге құқылы. Азаматтың іске өзінің қатысуы оны бұл іс бойынша өкілінің болу құқығынан айырмайды.
      2. Заңды тұлғалардың істерін сотта заңмен, өзге де нормативтік құқықтық актілермен немесе құрылтай құжаттарымен өздеріне берілген өкілеттіктер шегінде әрекет ететін олардың басшылары және (немесе) олардың өкілдері жүргізеді. Заңды тұлғаның басшысы сотқа оның қызмет бабын немесе өкілеттігін куәландыратын құжаттарды ұсынады.
      Сенімхатқа, заңнамаға, сот шешіміне не әкімшілік актіге негізделген істі сотта жүргізуге тиісінше ресімделген өкілеттігі бар әрекетке қабілетті кез келген адам сотта осы баптың үшінші бөлігіне сәйкес өкіл бола алады.
      3. Мыналар:
      1) осы Кодекстің 58-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген адамдар бірінші және апелляциялық сатылардағы соттарда;
      2) осы Кодекстің 58-бабы бірінші бөлігінің 1), 2), 3), 4) және 6) тармақшаларында көрсетілген адамдар кассациялық және қадағалау сатылардағы соттарда осы баптың бірінші және екінші бөліктерінде көрсетілген адамдардың өкілдері болып табылады.

      58-бап. Тапсырма бойынша өкілдік ету
      1. Мына адамдар:
      1) адвокаттар;
      2) заңды тұлғалардың, оның ішінде жоғары тұрған мемлекеттік органдардың қызметкерлері - осы заңды тұлғалардың істері бойынша;
      3) кәсіптік одақтардың уәкілетті адамдары – құқықтары мен мүдделерін қорғауды осы кәсіптік одақтар жүзеге асыратын жұмысшылардың, қызметшілердің, сондай-ақ басқа да адамдардың істері бойынша;
      4) заңмен, жарғымен немесе ережемен осы ұйымдар мүшелерінің құқықтары мен мүдделерін, сондай-ақ басқа да адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғау құқығы берілген уәкілетті ұйымдар;
      5) басқа тең қатысушылардың тапсырмасы бойынша тең қатысушылардың біреуі;
      6) іске қатысатын адамдардың өтініші бойынша сот рұқсат еткен, жоғары заң білімі бар басқа да адамдар тапсырма бойынша сотта өкіл бола алады.
      2. Өкілдің процестік өкілеттігі тиісті үлгіде ресімделген сенімхатпен расталады.
      3. Адвокат ордерге сәйкес өкілдіктің жанында осы Кодекстің 60-бабында тізбеленген әрекеттерді қоспағанда, қажетті процестік әрекеттерді жасауға құқылы. Олардың әрқайсысын жасауға құқығы сенімхатта көрсетілуге тиіс.

      59-бап. Сотта өкілдер бола алмайтын адамдар
      1. Судьялар, тергеушілер, прокурорлар мен Парламенттің немесе жергілікті өкілді органдардың депутаттары, олардың процеске тиісті ұйымдардың өкілдері немесе заңды өкілдері ретінде қатысуынан басқа жағдайларда сотта өкіл бола алмайды.
      2. Қазақстан Республикасының адвокаттық қызмет туралы заңнамасының талаптарын бұза отырып, заң көмегін көрсету туралы тапсырма алған адвокаттар сотта тапсырма бойынша өкіл бола алмайды.
      3. Адам, егер:
      1) өзі өкілі болып отырған адамның мүдделеріне қайшы келетін адамдарға осы іс бойынша заң көмегін көрсетсе немесе бұрын көрсеткен болса;
      2) бұрын істі қараған және шешкен кезде судья, прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, куә немесе куәгер ретінде қатысса;
      3) басқа тараппен немесе үшінші тұлғамен, судьямен, прокурормен, сот отырысының хатшысымен, іс бойынша қорытынды берген сарапшымен, маманмен, аудармашымен туыстық қатынастарда болса;
      4) дене кемшіліктеріне немесе психикалық денсаулық жағдайына не жасына байланысты және басқа да себептер бойынша өз бетінше өкілдікті жүзеге асыруға мүмкіндігі болмаса, тапсырма бойынша өкіл бола алмайды.
      Осы Кодекстің 58-бабы бірінші бөлігінің 6) тармақшасында көрсетілген, адвокаттық қызметпен айналысуға арналған лицензиядан айырылған немесе лицензияның күші тоқтатылған, теріс себептер бойынша адвокаттар алқасынан шығарылған адамдар тапсырма бойынша өкілдер бола алмайды.
      4. Сот осы баптың бірінші, екінші және үшінші бөліктерінде тізбеленген тапсырма бойынша өкілдерді іске қатысушы адамдардың өтінішхаты бойынша немесе соттың бастамасы бойынша іске қатысудан шеттетеді. Сот бұл туралы ұйғарым шығарады, ол сот отырысының хаттамасына енгізіледі.
      5. Тапсырма бойынша өкілдерді іске қатысудан шеттету кезінде сот істі талқылауды басқа өкілдің өкілеттіктерін ресімдеу және оның іс материалдарымен танысуы үшін қажетті мерзімге кейінге қалдырады.

      60-бап. Өкілдің өкілеттіктері
      1. Тапсырма бойынша өкіл талап арызға қол қоюдан, iстi төрелікке немесе аралық сотқа беруден; бітімгершілік келісімді немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді жасаудан, талап қоюдан толық немесе ішінара бас тартудан немесе талап қоюды танудан, талап қою талаптарының нысанасын ұлғайтудан немесе азайтудан, талап қоюдың нысанасын немесе негізін өзгертуден, өкілеттіктерді басқа адамға беруден (сенімді басқа біреуге аударудан); сот актісіне апелляциялық, кассациялық және қадағалау тәртібімен шағым жасаудан, жаңадан ашылған немесе жаңадан туындаған мән-жайлар бойынша сот актісін қайта қарау туралы арыз беруден, сот актісін мәжбүрлеп орындатуды талап етуден, берілген мүлікті алудан, апелляциялық, кассациялық шағымнан және қадағалау өтінішхатынан бас тартудан басқа, осы Кодексте көзделген барлық процестік әрекеттерді өзі өкілі болып отырған адамның атынан жасауға құқылы.
      2. Осы Кодекстің 58-бабы бірінші бөлігінің 1) тармақшасында көрсетілген тапсырма бойынша өкіл осы баптың бірінші бөлігінде көзделген құқықтармен қатар мемлекеттік органдардан, қоғамдық бірлестіктерден, заңды тұлғалардан анықтамаларға немесе өзге де құжаттарға сұрау салуға, сондай-ақ адвокатура туралы заңнамада белгіленген тәртіппен заң көмегін көрсету үшін өзге де әрекеттерді жасауға құқылы.
      3. Өкілдің осы баптың бірінші және екінші бөліктерінде көрсетілген процестік әрекеттердің әрқайсысын жасауға өкілеттіктері өкілдік беруші берген сенімхатта арнайы көрсетілуге тиіс.

      61-бап. Өкілдің өкілеттіктерін ресімдеу
      1. Өкілдің өкілеттіктері заңға сәйкес берілген және ресімделген сенімхатта көрсетілуге тиіс.
      2. Уәкілетті кәсіптік одақтар мен басқа да ұйымдар осы Кодекстің 58-бабы бірінші бөлігінің 3), 4) тармақшаларына сәйкес осы іс бойынша өкілеттілікті жүзеге асыруға арналған тапсырманы куәландыратын құжаттарды сотқа беруге тиіс.
      3. Адвокаттың нақты істі жүргізуге арналған өкілеттіктері «Қазақстан Республикасындағы адвокаттық қызмет туралы» Қазақстан Республикасының заңында көзделген тәртіппен берілетін ордермен куәландырылады.
      Адвокаттың осы Кодекстің 60-бабының бірінші және екінші бөліктерінде көзделген процестік әрекеттерді жасауы сенімхатпен куәландырылады.
      4. Заңды тұлғаның атынан сенімхатты тиісті заңды тұлғаның басшысы немесе осыған уәкілеттік берілген өзге де адам береді.
      5. Осы Кодекстің 58-бабы бірінші бөлігінің 5) және 6) тармақшаларында көрсетілген өкілдің өкілеттіктері сенімхатта немесе сот отырысының хаттамасына енгізілген сенім білдірушінің ауызша мәлімдемесінде көрсетілуі мүмкін. Осы Кодекстің 58-бабы бірінші бөлігінің 6) тармақшасында көрсетілген өкіл жоғары заң білімі туралы дипломның көшірмесін ұсынады.

      62-бап. Заңды өкілдер
      1. Әрекетке қабілетсіз азаматтардың, кәмелетке толмағандардың және сот тәртібімен әрекет қабілеттілігі шектеулі деп танылған адамдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сотта олардың ата-аналары, асырап алушылары, қорғаншылары, қамқоршылары, патронат тәрбиешілері немесе оларды алмастыратын басқа да адамдар қорғайды, олар сотқа өздерінің өкілеттіктерін куәландыратын құжаттарды ұсынады.
      2. Хабарсыз кеткен деп белгіленген тәртіппен танылған азамат қатысуға тиісті іс бойынша, хабарсыз кеткен адамның мүлкіне қамқорлықты жүзеге асыратын адам оның өкілі ретінде қатысады.
      3. Қайтыс болған немесе белгіленген тәртіппен қайтыс болды деп жарияланған адамның мұрагері қатысуға тиісті іс бойынша, егер мұраны әлі ешкім қабылдамаса, мұралық мүлік өзіне сенімгерлік басқаруға берілген адам мұрагердің өкілі ретінде қатысады.
      4. Заңды өкілдер заңда көзделген шектеулермен өкілдік етушілердің атынан жасау құқығы өкілдік берушілерге тиесілі барлық процестік әрекеттерді жасайды. Заңды өкілдер істі сотта жүргізуді басқа өкілге тапсыра алады.
      Сот тәртібімен әрекетке қабілетсіз деп танылған адамның не сот тәртібімен хабарсыз кетті деп танылған адамның заңды өкілі қамқорлыққа алынған адамның мүлкі нысанасы болып табылатын даулар бойынша істерді қарау кезінде өзі өкілі болып отырған адамның мүддесінде барлық процестік әрекеттерді жасайды.
      Әрекет қабілеттілігі шектеулі деп танылған адамның заңды өкілі шектелген құқықтар көлемінен туындайтын міндеттемелер нысанасы болып табылатын істерді қарау кезінде осы адамның мүддесінде барлық процестік әрекеттерді өз бетінше жасайды.
      5. Заңды өкілдер және тапсырма бойынша өкілдер өз мүдделерінде немесе өздері өкілі болып отырған адамның мүдделеріне қайшы процестік әрекеттерді жасауға құқылы емес.

7-тарау. ДӘЛЕЛДЕМЕЛЕР ЖӘНЕ ДӘЛЕЛДЕУ

      63-бап. Дәлелдемелер
      1. Сот тараптардың талаптары мен қарсылықтары негізінде мән-жайлардың бар-жоғын, сондай-ақ істі дұрыс қарау және шешу үшін маңызы бар өзге де мән-жайларды солардың негізінде анықтайтын заңды тәсілмен алынған фактілер туралы мәліметтер іс бойынша дәлелдемелер болып табылады.
      2. Бұл мәліметтер: тараптар мен үшінші тұлғалардың түсініктемелерінен, куәлердің айғақтарынан, сараптамалардың қорытындыларынан, заттай дәлелдемелерден, процестік әрекеттердің хаттамаларынан, сот отырыстарының хаттамаларынан, аудио- немесе бейнежазбалардан, процестік әрекеттердің барысын және нәтижелерін көрсететін бейнеконференцбайланыс жүйелерін пайдалану арқылы алынған деректерден және өзге де дәлелдемелерден алынуы мүмкін.

      64-бап. Дәлелдемелердің қатыстылығы
      Егер дәлелдемеде іс үшін маңызды мән-жайлардың бар екендігі туралы тұжырымдарды растайтын, теріске шығаратын не оларға күмән келтіретін фактілер туралы мәліметтер болса, дәлелдеме іске қатысты деп танылады.

      65-бап. Дәлелдемелердің жарамдылығы
      1. Егер дәлелдеме осы Кодексте көзделген тәртіппен алынса, ол жарамды деп танылады.
      2. Аудио- немесе бейнежазбалар, оның ішінде бақылау құралдарымен алынған және (немесе) фото және киноға түсіру матералдарын, электрондық және цифрлық жеткізгіштердегі басқа да материалдарды тіркеп қою жарамды дәлелдемелер ретінде танылуы мүмкін.
      3. Заң бойынша белгілі бір дәлелдемелермен расталуға тиіс істің мән-жайлары ешқандай басқа дәлелдемелермен расталуға тиісті емес.

      66-бап. Дәлелдемелер ретінде жарамсыз мәліметтер
      1. Нақты деректер, егер олар осы Кодекстің талаптарын бұза отырып, іске қатысушы адамдардың заңмен кепілдік берілген құқықтарынан айыру немесе оларды ығыстыру арқылы, оның ішінде:
      1) күш қолдану, қорқыту, алдау, сол сияқты өзге де заңсыз әрекеттерді қолдана отырып;
      2) осы адамға түсіндірмеудің, толық немесе дұрыс түсіндірмеудің салдарынан туындаған іске қатысушы адамдардың өз құқықтары мен міндеттеріне қатысты жаңылысқанын пайдалана отырып;
      3) осы азаматтық іс бойынша іс жүргізуді жүзеге асыруға құқығы жоқ адамның процестік әрекетті жүргізуіне байланысты;
      4) қарсылық білдіруге жататын адамның процестік әрекетке қатысуына байланысты;
      5) процестік әрекеттің іс жүргізу тәртібін айтарлықтай бұза отырып;
      6) белгісіз көзден немесе сот отырысында анықтала алмайтын көзден;
      7) дәлелдеу барысында қазіргі заманғы ғылыми білімге қайшы келетін әдістерді қолдана отырып;
      8) тараптардың дәлелдерін негіздеу немесе іске қатысушы адамдардың дәлелдерін теріске шығару мақсатында арнайы дайындалып немесе өзгертіліп алынған болса (жалған дәлелдеме), алынған нақты деректерге әсер етсе немесе әсер етуі мүмкін болса, сот дәлелдемелер ретінде жарамсыз деп таниды.
      2. Іс бойынша іс жүргізу кезінде мәліметтердің дәлелдемелер ретінде пайдалануға жарамсыздығы соттың қалауы немесе іске қатысушы адамдардың өтінішхаты бойынша анықталады.
      3. Заңды бұза отырып алынған дәлелдемелердің заңды күші жоқ деп танылады және сот шешімінің негізіне алынбайды, сондай-ақ іс үшін маңызы бар кез келген мән-жайды дәлелдеу кезінде пайдаланыла алмайды. Мұндай дәлелдемелер тәртіп бұзушылықтар фактісін және оларға жол берген адамдардың кінәсін дәлелдеу кезінде пайдаланылуы мүмкін.
      4. Дау (жанжал) медиация тәртібімен реттелмеген жағдайда, судья өзі сотта медиация жүргізу кезінде алған дәлелдемелерді іс жүргізуінде іс тұрған судьяға ұсына алмайды.

      67-бап. Дәлелдемелердің дұрыстығы
      Егер тексерудің нәтижесінде дәлелдеменің шындыққа сәйкес келетіні анықталса, дәлелдеме дұрыс деп есептеледі.

      68-бап. Дәлелдемелерді бағалау
      1. Әрбір дәлелдеме қатыстылығы, жарамдылығы, дұрыстығы ескеріле отырып, ал барлық жиналған дәлелдемелер жиынтығы азаматтық істі шешу үшін жеткіліктілігі тұрғысынан бағалануға тиіс.
      2. Осы Кодекстің 15-бабына сәйкес судья дәлелдемелерді өзінің ішкі сенімі бойынша бағалайды.
      3. Егер бір тарап екінші тарап ұсынған дәлелдемелерге дау айтпаса және оларды таныса не дәлелдемелерге дау айту жауапкердің қарсылығынан немесе жауапкердің дәлелдеріне қарсы талапкердің қарсылығынан тікелей туындамаса, мән-жайлар анықталды деп есептеледі.
      4. Екінші тарап ұсынған дәлелдемелердің жалғандығы туралы өтінішхат мәлімделген жағдайда, осындай мәлімдеме жасаған адам дәлелдемелердің жалғандығы туралы куәландыратын белгілерді көрсетуге міндетті.
      Егер дәлелдемені ұсынған адам, оның жалғандығы туралы мәлімдемені негізді деп таныса, сот дәлелдемені жарамды дәлелдемелер қатарынан шығарып тастайды және істі басқа дәлелдемелердің негізінде шешеді.
      5. Егер оларды растау үшін құжаттардың көшірмелері ғана ұсынылса, оларды ұсыну қажеттігі заң талаптарынан туындаса,мән-жайлар анықталды деп есептелмейді.
      Егер құжаттың түпнұсқасы жоғалса және сотқа берілмесе және дауласушы тараптардың әрқайсысы ұсынған осы құжаттың көшірмесі бір-біріне ұқсамаса және құжат түпнұсқасының нақты мазмұнын басқа дәлелдемелердің көмегімен анықтау мүмкін болмаса, сот құжаттың көшірмесімен немесе өзге де дәлелдемелермен ғана расталған мән-жайларды дәлелденді деп есептей алмайды.
      6. Егер іс үшін маңызы бар және екінші тарап жоққа шығармаған, мән-жайды даусыз растайтын, іске қатысты жарамды және дұрыс дәлелдемелер жиналса, дәлелдемелердің жиынтығы азаматтық істі шешу үшін жеткілікті деп танылады.

      69-бап. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету
      1. Өздері үшін қажетті дәлелдемелерді ұсыну кейіннен мүмкін болмайды немесе қиындық келтіреді деп қауіптенуге негізі бар іске қатысушы адамдар соттан осы дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы сұрай алады.
      2. Сот дәлелдемелерді қамтамасыз етуді куәлардан жауап алу, сараптама тағайындау және іс жүргізу, дәлелдемелерді олардың сақталған жерлерінде қарап тексеру, сот тапсырмасын жіберу және басқа да тәсілдер арқылы жүргізеді.
      3. Сотта іс қозғалғанға дейін дәлелдемелерді қамтамасыз ету нотариат туралы заңнамада көзделген тәртіппен жүргізіледі.

      70-бап. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы арыз
      1. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы өтініш іс жүргізуінде іс тұрған сотқа беріледі.
      2. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы өтініште қамтамасыз етілуге қажетті дәлелдемелер, осындай қамтамасыз етуге қажетті растау немесе теріске шығару үшін істің мән-жайлары, қажет дәлелдемелерді ұсынудың қиындығы туралы куәландыратын деректер көрсетілуге тиіс. Өтініште беруден бас тартылған дәлелдемелерді қамтамасыз ету қажет болған іс көрсетілуге тиіс.
      3. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы өтінішті қараудың нәтижелері бойынша сот ұйғарым шығарады, оған сәйкес дәлелдемелерді қамтамасыз ету бойынша процестік әрекеттерді жасайды не одан бас тартады. Ұйғарымға апелляциялық сатыдағы сотқа шағым жасалуы мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады. Шығарылған ұйғарымға қатысты істен бөлініп алынған материал апелляциялық сатыдағы сотқа жеке шағыммен бірге жіберіледі.

      71-бап. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету тәртібі
      1. Дәлелдемелерді қамтамасыз етуді судья істі сот талқылауына дайындау немесе істі бірінші сатыдағы сотта қарау кезінде өтініш келіп түскен күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірілмейтін мерзімде жүргізеді.
      2. Өтініш беруші және іске қатысушы басқа да адамдар дәлелдемелерді қамтамасыз етудің уақыты мен орны туралы хабарландырылады, алайда, олардың келмеуі соттың дәлелдемелерді қамтамасыз етуі бойынша жеке процестік әрекеттерді жасауына кедергі болып табылмайды.
      3. Хаттамалар және қамтамасыз ету тәртібімен жиналған барлық дәлелдемелер іске қатысушы адамдарға хабарлана отырып, істі қарайтын сотқа беріледі.

      72-бап. Дәлелдеу міндеті
      1. Әр тарап өзінің талаптарының және қарсылықтарының негізі ретінде сілтеме жасайтын мән-жайларды дәлелдеуге, қорғаныс құралдарын пайдалануға, фактілерді бекітуге, дау айтуға, процесті адал жүргізуге сәйкес келетін және іс жүргізуге жәрдемдесуге бағытталған, дәлелдемелер және дәлелдемелерге қарсы қарсылықтарды судья белгілеген мерзімде келтіруге тиіс.
      2. Осы Кодекстің 29-тарауында көрсетілген істер бойынша дәлелдеу ауыртпалығы актілеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздіктеріне) шағым жасалып отырған мемлекеттік билік, жергілікті өзін-өзі басқару органдарына, қоғамдық бірлестіктерге, ұйымдарға, лауазымды адамдар мен мемлекеттік қызметшілерге жүктеледі.

      73-бап. Дәлелдемелерді ұсыну
      1. Тараптар мен іске қатысушы басқа да адамдар дәлелдемелерді істі сот талқылауына дайындау сатысындағы бірінші сатыдағы сотқа ұсынады.
      Егер дәлелдемелерді ұсынған адамдар оларды істі сот талқылауына дайындау сатысында ұсынудың мүмкін еместігін негіздесе, дәлелдемелер сот талқылауы сатысында ұсынылуы мүмкін.
      Осы Кодекстің 403-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайда дәлелдемелер апелляциялық сатыдағы сотқа ұсынылуы мүмкін.
      Тараптардың қолында бар дәлелдемелерді сотқа ұсынбау осы дәлелдемелерді апелляциялық, кассациялық, қадағалау сатыларындағы сотқа ұсыну мүмкіндігін болдырмайды.
      2. Істі дұрыс шешу үшін маңызы бар мән-жайларды сот тараптар мен іске қатысушы басқа да адамдардың талаптары мен қарсылықтарының негізінде, қолданылуға жататын материалдық және процестік құқық нормаларын ескере отырып анықтайды.
      3. Сот тараптар мен іске қатысушы басқа да адамдарға істі дұрыс шешу үшін қажетті қосымша дәлелдемелер беруді ұсынуға құқылы.
      4. Іске қатысушы адамдар үшін дәлелдемелерді беру қиын болған жағдайда, сот осы адамның өтінішхаты бойынша оған дәлелдемелерді сұратып алдыруға жәрдем көрсетеді.
      5. Дәлелдемелерді талап етуге жәрдем көрсету туралы өтінішхатта дәлелдеме, сондай-ақ іс үшін маңызы бар қандай мән-жайлар осы дәлелдемемен анықталатыны немесе теріске шығарылатыны, дәлелдемелерді өз бетінше алуға кедергі келтіретін себептер және оның тұрған жері көрсетілуге тиіс.
      6. Қажет кезінде сот іске қатысушы адамға дәлелдемелерді алу үшін сұрау салуды береді. Сот талап еткен дәлелдемесі бар адам оны тікелей сотқа жібереді немесе сотқа дәлелдемелерді ұсыну үшін соттың тиісті сұрау салуы бар адамның қолына береді. Корпоративтік даулар бойынша дәлелдемелерді тек қана сот талап етуге және тікелей сотқа жіберілуге тиіс.
      7. Талап етілген дәлелдемелерді ұсынбаудың себептері туралы сотқа хабарланбаған, сондай-ақ сот дәлелсіз деп таныған себептер бойынша сот белгілеген мерзімде дәлелдемелерді ұсынбаған жағдайда, кінәлі лауазымды немесе іске қатыспайтын өзге де адамдар осы Кодекстің 9-тарауында белгіленген қағидалар бойынша әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамаға сәйкес әкімшілік жазаға тартылады не оларға осы Кодекстің 109-бабының екінші бөлігіне сәйкес сот шығыстары жүктелуі мүмкін.
      8. Әкімшілік жаза қолдану сот талап еткен дәлелді иеленген адамды, оны сотқа ұсыну міндетінен босатпайды. Соттың талабын қасақана орындамаған жағдайда,аталған адамдар қылмыстық жауаптылықта болады.
      9. Егер тарап сот талап еткен дәлелдемені өзінде ұстап қалса және оны соттың сұрау салуы бойынша сот белгілеген мерзімде ұсынбаса, онда қамтылған мәліметтер осы тараптың мүдделеріне қарсы бағытталады деп болжанады және ол танылды деп есептеледі.
      10. Аралық және төрелік талқылау тараптары аралық соттың немесе төреліктің келісімімен дәлелдемелерді алуға жәрдемдесу туралы өтінішхатпен сотқа жүгіне алады, ол осы баптың төртінші бөлігіне сәйкес қаралады.

      74-бап. Сот тапсырмалары
      1. Істі қарайтын сот іске қатысушы адамның басқа қалада немесе ауданда болған дәлелдемелерді (жинауды, зерттеуді) қамтамасыз етудің қажеттігі туралы өтінішхатын қанағаттандырған жағдайда, тиісті сотқа белгілі бір процестік әрекеттерді жүргізуді тапсырады.
      2. Істі қарайтын сот іске қатысушы адамдардың Қазақстан Республикасының азаматтық істер бойынша құқықтық көмек көрсету жөнінде шарты бар, басқа мемлекетте болған дәлелдемелерді (жинауды, зерттеуді) қамтамасыз етудің қажеттігі туралы өтінішхатын қанағаттандырған жағдайда, осы шарттың ережелеріне сәйкес сот тапсырмасын жібереді.
      3. Соттың тапсырмасы туралы ұйғарымда қаралатын істің мәні, тараптар туралы мәліметтер қысқаша баяндалады, анықтауға жататын мән-жайлар, тапсырманы орындаушы сот жинауға тиіс дәлелдемелер көрсетіледі. Бұл ұйғарым ол жолданған сот үшін міндетті. Сот тапсырмасы туралы ұйғарым шағым жасауға, наразылық келтіруге жатпайды.

      75-бап. Сот тапсырмасын орындау тәртібі
      1. Соттың тапсырмасын орындау осы Кодексте белгіленген қағидалар бойынша сот отырысында жүргізіледі. Іске қатысушы адамдар отырыстың өтетін уақыты мен орны туралы хабарландырылады, алайда, олардың келмеуі тапсырманы орындауға кедергі болып табылмайды.
      2. Сот тапсырмасы өзіне жолданған сот оны келіп түскен күнінен бастап бір ай мерзімде орындайды.
      3. Хаттамалар мен сот тапсырмасын орындау кезінде жиналған барлық материалдар дереу істі қарап жатқан сотқа жіберіледі.
      4. Егер іске қатысушы адамдар немесе тапсырманы орындаушы сотқа түсініктеме немесе айғақ берген куәлер істі қарайтын сотқа келсе, олар жалпы тәртіппен түсініктеме мен айғақ береді.

      76-бап. Дәлелдеуден босатудың негіздері
      1. Сот жалпыға белгілі деп таныған мән-жайлар дәлелдеуді қажет етпейді.
      Белгілі бір аумақта, оның ішінде сотқа және іске қатысушы адамдарға кеңінен танымал болуына орай іс бойынша дәлелдеу нысанасына кірмейтін мән-жайлар жалпыға белгілі деп танылады.
      2. Соттың бұрын қаралған азаматтық іс бойынша заңды күшіне енген шешімімен немесе қаулысымен анықталған мән-жайлар сот үшін міндетті. Мұндай мән-жайлар сол адамдар қатысатын басқа да азаматтық істерді талқылау кезінде қайта дәлелденбейді.
      3. Соттың қылмыстық іс бойынша заңды күшіне енген, талап қоюды қанағаттандыру құқығы танылатын үкімі өзіне қатысты соттың үкімі қабылданған адамның әрекеттерінің азаматтық-құқықтық салдары туралы істі қарайтын сот үшін міндетті. Заңды күшіне енген сот үкімі мұндай азаматтық істі қараған сот үшін осы іс-әрекеттер орын алды ма және оларды осы адам жасады ма деген мәселелер бойынша, сондай-ақ үкіммен белгіленген мән-жайларға және олардың құқықтық бағасына қатысты да міндетті болып табылады.
      4. Рақымшылық жасау актісінің негізінде немесе ақтамайтын негіздер бойынша қылмыстық жауаптылықтан босатылған адамға қатысты іс-әрекеттің азаматтық-құқықтық салдарлары азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен талап қою кезінде қайта дәлелденбейді.
      5. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша заңды күшіне енген сот қаулысымен анықталған әкімшілік құқық бұзушылық жасаған адамның кінәсі осы адам жасаған құқық бұзушылықтың азаматтық-құқықтық салдарлары туралы істі қарау кезінде қайта дәлелденбейді.
      6. Заңға сәйкес анықталған деп болжанған фактілер азаматтық істі талқылау кезінде дәлелденбейді.
      7. Егер тиісті құқықтық рәсім шеңберінде керісінше дәлелденбесе, мына мән-жайлар:
      1) қазіргі заманғы ғылымда, техникада, өнерде, кәсіпшілікте жалпы қабылданған зерттеу әдістерінің дұрыстығы;
      2) адамның заңды білуі;
      3) адамның өзінің қызметтік және кәсіби міндеттерін білуі;
      4) олардың бар екенін растау үшін құжатты ұсынбаған және арнайы даярлық немесе білім алған оқу орнын немесе басқа да мекемені көрсетпеген адамда арнайы даярлықтың немесе білімінің болмауы дәлелдемелерсіз анықталған мән-жайлар болып есептеледі.

      77-бап. Маманды процестік әрекеттерге қатысуға тарту
      1. Сот ғылыми-техникалық құралдарды қолдануға консультациялар (түсiндiрмелер) беру және көмектесу арқылы дәлелдемелердi жинауға, зерттеуге және бағалауға жәрдем көрсету мақсатында сот отырысына немесе процестік әрекеттерге қатысу үшiн iстiң нәтижесiне мүдделi емес, арнаулы білiмi бар кәмелетке толған адамды маман ретiнде тартуы мүмкiн.
      Сот мамандарды тараптың өтінішхаты бойынша да тартуға құқылы. Iске қатысушы адамдар сотқа арнаулы бiлiмi бар нақты адамды маман ретiнде тарту туралы өтiнiш жасай алады.
      2. Сот отырысы барысында маманды тағайындау туралы істі сот талқылауына дайындау туралы ұйғарымда, ал сот отырысы барысында сот отырысының хаттамасында көрсетіледі.
      3. Маман ретінде шақырылған адамның: өзінің шақырылу мақсатын білуге; егер тиісті арнаулы білімі мен дағдысы болмаса, іс бойынша іс жүргізуге қатысудан бас тартуға; соттың рұқсатымен процестік әрекеттерге қатысушыларға сұрақтар қоюға; процестік әрекеттерге қатысушылардың назарын дәлелдемелердi жинауға, зерттеуге және бағалауға жәрдем көрсету кезінде, ғылыми-техникалық құралдарды қолдану, сараптама тағайындау үшін материалдарды дайындау кезіндегі өзінің әрекетіне байланысты мән-жайларға аударуға; өзі қатысқан процестік әрекеттердің хаттамасымен, сондай-ақ сот отырысы хаттамасының тиісті бөлігімен танысуға және өзінің қатысуымен жүргізілген әрекеттердің барысы мен нәтижелерінің толық әрі дұрыс тіркеп қоюға қатысты хаттамаға енгізілуге тиісті мәлімдемелер мен ескертпелер жасауға; процестік әрекеттерді жүргізуге қатысуына байланысты өзіне келтірілген шығыстардың өтемін алуға және егер іс бойынша іс жүргізуге қатысу оның қызметтік міндеттерінің шеңберіне кірмесе, орындаған жұмысы үшін сыйақы алуға құқығы бар.
      4. Маман болып тағайындалған адам: соттың шақыруы бойынша келуге; арнайы білімін, дағдылары мен ғылыми-техникалық құралдарды пайдалана отырып, процестік әрекеттерді жүргізуге және сот талқылауына қатысуға; консультациялар беруге, өзі орындаған әрекеттер бойынша түсініктемелер беруге міндетті. Барлық туындаған мәселелер бойынша маманның қорытындысы сотқа жазбаша нысанда ұсынылуға тиіс.
      5. Он жасқа толған кәмелетке толмаған баланың даудың нысанасы туралы пікірін анықтау бойынша процестік әрекеттерді жүргізу кезінде педагогтың және (немесе) психологтың қатысуы міндетті.
      6. Педагог және (немесе) психолог кәмелетке толмағанның жеке басын сипаттайтын азаматтық іс материалдарымен одан сұрау басталғанға дейін танысуға, кәмелетке толмағанның даудың нысанасы туралы пікірін нақтылау үшін төрағалық етушінің рұқсатымен оған сауал қоюға, ал процестік әрекеттер аяқталғаннан кейін сот отырысы хаттамасымен оның сот отырысына қатысуын көрсететін бөлігімен танысуға құқылы.
      7. Он жастан асқан балаға сауал қою педагог пен психологтың қатысуымен жүргізіледі. Балаға сауал қою уақытында оның заңды өкілдері соттың хаттамалық ұйғарымы бойынша сот отырысы залынан шығарылуы мүмкін. Заңды өкілдері отырыс залына қайта оралғаннан кейін оларға баланың пікірінің мазмұны хабарлануға және оған сұрақтар қоюға мүмкіндік берілуге тиіс. Даудың нысанасы бойынша баланың пікірі анықталғаннан кейін ол сот отырысы залынан шығарылады.

      78-бап. Дәлелдеу процесіндегі ғылыми-техникалық құралдар
      1. Іс бойынша дәлелдеу процесінде ғылыми-техникалық құралдарды сот, тараптар, сондай-ақ сарапшы және маман өздері осы Кодексте көзделген процестік міндеттерін атқаруы кезінде пайдалана алады.
      2. Ғылыми-техникалық құралдарды пайдалану кезінде жәрдем көрсету үшін сот маманды шақыруы мүмкін.
      3. Ғылыми-техникалық құралдар, егер ол:
      1) заңда тікелей көзделсе және оның нормалары мен қағидаттарына қайшы келмесе;
      2) ғылыми негізделген болса;
      3) іс бойынша іс жүргізудің тиімділігін қамтамасыз ететін болса;
      4) қауіпсіз болса, оларды пайдалануға болады деп танылады.
      4. Ғылыми-техникалық құралдарды жасырын пайдаланудың нәтижелері мұндай пайдалануға заңда жол берілген және (немесе) бұл дәлелдемелер өздеріне қарсы бағытталған тарап оларды мойындаған және дау айтпаған жағдайларды қоспағанда, азаматтық сот ісін жүргізуде дәлелдемелер ретінде пайдаланылмайды.
      5. Ғылыми-техникалық құралдарды пайдалану тарап ұсынған анықтамамен немесе тиісті процестік әрекеттердің хаттамасымен не сот отырысының хаттамасымен тіркеп қойылады. Анықтамада немесе хаттамада ғылыми-техникалық құралдардың атауы, оларды қолданудың шарттары мен тәртібі, осы құралдар қолданылған объектілер және оларды пайдаланудың нәтижелері көрсетіледі.
      6. Ғылыми-техникалық құралдардың көмегімен алынған құжаттар мен басқа да материалдарды зерттеу, сақтау және оларға иелік ету осы Кодекстің 96 және 98-баптарында көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.

      79-бап. Іске қатысушы тараптардың және басқа да адамдардың
              түсініктемелері
      1. Іске қатысушы адамдардың іс үшін маңызы бар өздеріне белгілі мән-жайлар туралы түсініктемелері іс бойынша жиналған басқа да дәлелдемелермен қатар тексеруге және бағалауға жатады.
      Аталған адамдардың түсініктемелері ауызша және жазбаша болуы мүмкін.
      2. Тараптың өзінің талаптарын немесе қарсылықтарын негіздейтін фактілерді екінші тараптың мойындауы бұл тарапты осы фактілерді одан әрі дәлелдеу қажеттігінен босатады. Тарап мойындаған факті сот отырысының хаттамасына енгізіледі. Егер фактіні мойындау жазбаша арызда баяндалған болса, ол іске қоса тіркеледі.
      3. Егер ол істің шындығында болған мән-жайын жасыру мақсатымен не алдаудың, күш қолданудың, қорқытудың немесе жаңылудың әсерінен жасалғандығына күдігі болса, сот мойындау фактілерін қабылдамайды, бұл туралы соттың шешімінде көрсетіледі. Мұндай жағдайда осы фактілер жалпы негіздерде дәлелденуге тиіс.

      80-бап. Куәнің айғақтары
      1. Іс үшін маңызы бар мән-жайлар туралы қандай да болмасын мәліметтер өзіне белгілі болған адам куә бола алады. Адамның айғағы, егер ол хабардар болу көзін көрсете алмаса, дәлелдеме деп танылмайды.
      2. Куәні шақыру туралы өтініш берген адам сотқа оның тегін, атын, әкесінің атын және тұрғылықты жерін немесе жұмыс орнын хабарлауға, осы куәден жауап алу қажеттілігін негіздеуге міндетті.
      3. Куә ретінде:
      1) балаларды тәрбиелеу туралы даулар бойынша істерді қоспағанда, өзінің жастығына, дене немесе психикалық кемістігіне орай фактілерді дұрыс қабылдауға және олар туралы дұрыс айғақ беруге қабілетсіз адамдар;
      2) өкілдің немесе қорғаушының міндеттерін атқаруына байланысты өздеріне белгілі болған мән-жайлар туралы - азаматтық іс бойынша өкілдер немесе қылмыстық іс бойынша, әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша қорғаушылар;
      3) шешім немесе үкім шығару кезінде істің мән-жайын талқылау кезінде кеңесу бөлмесінде туындаған мәселелер туралы – судья;
      4) өзінің мiндеттерiн орындауға байланысты өзіне белгiлi болған мән-жайлар туралы - төрешi немесе аралық судья, алқаби;
      5) заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, медиацияны жүргізуге байланысты өзіне белгілі болған мән-жайлар туралы – медиатор, медиацияны жүргізген судья;
      6) оларға тәубаға келу кезінде сенім білдірген адамдардан белгілі болған мән-жайлар туралы - дін қызметшілері;
      7) заңда көрсетілген басқа да адамдар жауап алуға жатпайды.
      4. Адам сотта өзіне, жұбайына (зайыбына) және қатары заңмен айқындалған жақын туыстарына қарсы куәлік айғақтар беруден бас тартуға құқылы.

      81-бап. Куәнің міндеттері мен құқықтары
      1. Куә ретінде шақырылған адам сотқа тағайындалған уақытта келуге және шынайы айғақтар беруге міндетті.
      2. Егер куә науқастығының, қарттығының, мүгедектігінің немесе басқа да дәлелді себептерінің салдарынан соттың шақыруы бойынша келуге жағдайы болмаса, сот одан оның барған жерінде жауап алуы мүмкін.
      3. Көрінеу жалған айғақ бергені және заңда көзделмеген негіздер бойынша айғақтар беруден бас тартқаны үшін куә Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде көзделген негіздер бойынша жауаптылықта болады.
      4. Куәнің сотқа шақырылуына байланысты шығыстарды өтеттіруге және уақытын жоғалтуына байланысты ақшалай өтемақы алуға құқығы бар. Шығыстар мен өтемақылардың мөлшері Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасында айқындалады.

      82-бап. Сараптама тағайындау
      1. Сараптама сарапшы арнаулы ғылыми білімдер негізінде жүргізетін оның объектілерін зерттеу нәтижесінде іс үшін маңызы бар мән-жайлар анықталуы мүмкін жағдайда тағайындалады. Азаматтық сот ісін жүргізуге қатысушы өзге де адамдардың мұндай білімінің болуы сотты тиісті жағдайларда сараптама тағайындау қажеттігінен босатпайды.
      2. Істе ревизия, тексеру актілерінің, ведомстволық инспекциялар қорытындыларының, сондай-ақ мамандардың жазбаша консультацияларының, бағалаушылар есептерінің болуы сарапшының қорытындысын ауыстырмайды және сол мәселелер бойынша сот сараптамасын тағайындау мүмкіндігін жоққа шығармайды.
      3. Сот сараптаманы тараптың өтініші бойынша немесе өз бастамасы бойынша тағайындайды.
      4. Тараптың және іске қатысушы басқа да адамдардың жазбаша дәлелдеменің жалғандығы туралы өтініші бойынша сот тиісті сараптама тағайындауға құқылы.
      5. Сарапшы ретінде арнайы ғылыми білімі бар іске мүдделі емес адам шақырылуы мүмкін. Сот сараптамасын жүргізу:
      1) сот сараптамасы органдарының қызметкерлеріне;
      2) лицензия негізінде сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын азаматтарға;
      3) заң талаптарына сәйкес арнайы ғылыми деректерді иеленген өзге де адамдарға біржолғы тәртіппен тапсырылуы мүмкін.
      6. Іске қатысушы адамдар соттан сараптама ісін жүргізуді арнайы қажетті ғылыми білімі бар нақты адамға тапсыру туралы сұрай алады.
      Соттың біржолғы тәртіппен сараптама жүргізу тапсырылған адамды шақырту туралы талабы аталған адам жұмыс істейтін ұйымның басшысы үшін міндетті.
      7. Іске қатысушы әрбір адам сарапшының алдына қойылуға тиіс мәселелерді сотқа қоюға құқылы. Сарапшы қорытынды беруге тиіс мәселелердің түпкілікті шеңберін сот айқындайды. Ұсынылған мәселелерді қабылдамауды сот сараптама тағайындау туралы ұйғарымда дәлелдеуге міндетті.
      8. Егер тарап сараптама жүргізуге қатысудан жалтарса немесе оны өткізуге кедергі келтірсе (сараптамаға келмесе, сарапшыларға зерттеу үшін қажетті материалдарды бермесе, сотқа беру мүмкін емес немесе қиындық келтіретін, өзіне тиесілі объектілерді зерттеуге мүмкіндік бермесе), ал істің мән-жайлары бойынша осы тараптың қатысуынсыз сараптама жүргізу мүмкін болмаса, сот қай тараптың сараптамадан жалтарғанына қарай, анықтау үшін сараптама тағайындалған фактіні анықталған немесе жоққа шығарылған деп тануға құқылы.
      9. Сот сараптама тағайындау туралы ұйғарым шығарады, сарапшыға осы Кодекстің 90-бабында көзделген құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді және көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы ескертеді.
      Сараптама тағайындау туралы ұйғарымда: соттың атауы; сараптаманы тағайындау уақыты, орны; қаралатын іс бойынша тараптардың атауы; сараптаманың түрі; сараптама тағайындау үшін негіздер; сараптамаға жіберілетін объектілер және олардың шығу тегі туралы ақпарат, объектілерді толық немесе ішінара жою, зерттеу барысында олардың сыртқы түрін немесе негізгі қасиеттерін өзгерту мүмкіндігіне рұқсат; сот сараптамасы органының атауы және (немесе) біржолғы тәртіппен сот сараптамасын жүргізу тапсырылған адамның тегі, сараптаманы жүргізу мерзімі және оны жүргізу үшін ақы төлеуді жүргізу мерзімі көрсетіледі. Соттың сараптама тағайындау туралы ұйғарымы ол жіберілген және өз құзыретіне кіретін органдардың немесе адамдардың орындауы үшін міндетті. Сараптама тағайындау туралы ұйғарым шағым жасауға, наразылық келтіруге жатпайды. Ұйғарыммен келіспеу туралы дәлелдер апелляциялық шағымға енгізілуі мүмкін.

      83-бап. Үлгiлердi алу
      1. Судья мамандар мен сарапшыларға істі дұрыс қарау үшін маңызы бар мән-жайларды анықтау мақсатында сараптама жасау үшін қажетті адамның, мәйiттiң, жануардың қасиеттерін бейнелейтін үлгілерді, өзге де заттар мен материалдардың үлгілерін мамандарға және сарапшыларға алуды тапсырады.
      Үлгiлерге материалдардың, заттардың, шикiзаттардың, дайын өнiмнiң сынамалары да жатады.
      2. Үлгiлердi алу туралы ұйғарым шығарылады, онда: қажетті үлгiлер алынуға тиіс адам; нақты қандай үлгiлер, қандай санда алынуға және үлгiлердi кімнің алуға тиіс екені көрсетіледі. Үлгілерді алу туралы ұйғарым шағым жасауға, наразылық келтіруге жатпайды. Ұйғарымның көшірмесі процестік құқықтары мен міндеттері түсіндіріле отырып, іске қатысушы адамдардың назарына жеткізіледі.
      3. Үлгілерді, егер бұл үлгiлер алынатын жынысы басқа адамды жалаңаштап шешiндiрумен байланысты болмаса және ерекше кәсiби дағдыны талап етпесе, маман алуы мүмкiн. Өзге жағдайларда үлгілердi соттың тапсырмасы бойынша дәрiгер немесе қажетті кәсіби дағдысы бар басқа маман алуы мүмкiн.
      4. Үлгiлер тараптардан, сондай-ақ үшінші тұлғалардан алынуы мүмкін.
      5. Маман судьяның тапсырмасы бойынша қажетті әрекеттерді жүргізеді және үлгілерді алады. Үлгілер оралады және оларға мөр басылады, одан кейін дәрігер немесе басқа маман жасаған ресми құжатпен бірге судьяға жіберіледі.
      6. Үлгілерді алу сараптамалық зерттеудің бір бөлігі болып табылатын жағдайларда оны сарапшы жүргізуі мүмкін.
      7. Yлгiлердi алу хаттамасында жүргiзiлу ретi сақтала отырып, үлгiлердi алу үшiн жасалған әрекеттер сипатталады, бұл ретте қолданылған ғылыми-зерттеу және басқа да әдiстер мен рәсiмдер, сондай-ақ үлгiлердiң өздері, оларды орау мен сақтау шарттары жазылады.

      84-бап. Дәрігердің немесе басқа да адамның, сондай-ақ
              сарапшының адамнан үлгiлерді алуы
      1. Судья өзiнен үлгілер алынуға тиiс адамды, сондай-ақ тиiстi тапсырмасы бар ұйғарымды дәрiгерге немесе басқа маманға жiбередi. Ұйғарымда осы процестік әрекетке барлық қатысушылардың құқықтары мен мiндеттерi көрсетiлуге тиiс.
      2. Дәрігер немесе басқа маман судьяның тапсырмасы бойынша қажеттi әрекеттердi жүргізеді және сараптамалық зерттеу үшін талап етілетін үлгілердi алады. Yлгiлер оралады және мөрленеді, одан кейiн маман жасаған ресми құжатпен бiрге судьяға жiберiледi.
      3. Сарапшы зерттеу жүргiзгеннен кейiн үлгiлердi оралған және мөр басылған түрде өзiнiң қорытындысына қоса тiркейдi.
      4. Сарапшы зерттеу процесінде сынақ үлгілерін дайындауы мүмкін, бұл туралы ол қорытындыда хабарлайды.
      5. Судья мұндай үлгілерді дайындау кезінде қатысуға құқылы, ол туралы хаттамада көрсетіледі.
      6. Егер үлгілерді судьяның тапсырмасы бойынша маман немесе сарапшы алса, онда ол ресми құжат жасайды, оған процестік әрекеттің барлық қатысушылары қол қояды және іс материалдарына қоса тіркеу үшін судьяға беріледі.
      7. Алынған үлгілер оралған және мөр басылған түрде хаттамаға қоса беріледі.

      85-бап. Құжаттағы жазу мен қойылған қолдарды салыстырып зерттеу
              үшін жазу үлгілерін алу
      1. Оның атынан орындалған құжаттағы адамның қойған қолының төлнұсқалығына шағым жасалған жағдайда, сот салыстырмалы зерттеу жүргізу үшін осы адамның жазуы мен қойған қолының үлгілерін алуға құқылы.
      2. Сот адамның жазуы мен қол қою үлгілерін алу туралы ұйғарым шығарады, ол сот отырысының хаттамасына енгізіледі.
      3. Адамның жазуы мен қол қою үлгілерін салыстырып зерттеу үшін беруден жалтаруы, тарап өзінің талаптары мен қарсылықтарына негіз ретінде сілтеме жасаған мән-жайларды осы адамның мойындағаны деп бағаланады.
      4. Жазу мен қол қою үлгілерін алу сот отырысында жүргізіледі және хаттамада көрсетіледі.

      86-бап. Үлгiлердi алу кезiнде адамның құқықтарын қорғау
      1. Үлгілерді алу әдістері мен ғылыми-техникалық құралдары адамның өмірі мен денсаулығы үшін қауіпсіз болуға тиіс.
      2. Ауыру сезінуін не денсаулық үшін ықтимал теріс салдарлар тудыратын күрделi медициналық рәсiмдердi немесе әдiстердi қолдану үлгiлер алынуға тиiстi адамға осындай салдарлары түсіндірілгеннен кейін және өзінен үлгі алынатын адамның жазбаша келiсiмімен ғана, ал егер ол кәмелетке толмаса немесе жүйке ауруынан зардап шексе, онда оның заңды өкілдерінің келісімімен жол беріледі.

      87-бап. Сараптама жүргізу тәртібі
      1. Сараптама сотта немесе зерттеу сипатына не сот отырысында зерттеу үшін объектілерді жеткізудің мүмкін еместігіне немесе қиындығына қарай соттан тыс жүргізіледі.
      2. Сараптама жүргізу кезінде оның объектілері сараптаманы тағайындаған соттың рұқсатымен зерттеулер жүргізу және қорытынды беру үшін қаншалықты қажет болса, сол шамада ғана бүлдірілуі немесе пайдаланылуы мүмкін. Көрсетілген рұқсат сот сараптамасын тағайындау туралы ұйғарымда немесе сот сарапшысының өтінішхатын қанағаттандыру туралы не оны қанағаттандырудан ішінара бас тарту туралы уәжді ұйғарымда қамтылуға тиіс.
      3. Сараптамалық зерттеу объектілерінің анықтығы мен жол берілетіндігіне сот кепілдік береді.
      4. Сараптамалық зерттеу объектілері, егер олардың көлемі мен қасиеттері мүмкіндік берсе, сарапшыға қапталған және мөрленген түрде беріледі. Қалған жағдайларда сараптаманы тағайындаған сот сарапшыны зерттеу объектілері орналасқан жерге жеткізуді, оларға кедергісіз қол жеткізуді және зерттеу жүргізу үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз етуге тиіс.
      5. Іске қатысатын адамдар сараптама жүргізу кезінде, осындай қатысу соттан тыс сараптама жүргізу кезінде сарапшылардың қалыпты жұмысына кедергі келтіретін жағдайларды қоспағанда, қатысуға құқылы. Сот іске қатысатын адамдардың сараптама жүргізу кезінде қатысуы туралы өтінішхатты қанағаттандырған жағдайда, көрсетілген адамдар сараптама жүргізілетін орын мен уақыт туралы хабарландырылады. Хабарландырылған адамдардың келмеуі сараптама жүргізуге кедергі келтірмейді.
      6. Соттан тыс сараптама жүргізу кезінде іске қатысатын адамдар қатысқан жағдайда, сот приставының міндетті қатысуын сот айқындайды.
      7. Сараптама жүргізу сот сараптамасы органына тапсырылған кезде, сот сараптаманы тағайындау туралы ұйғарымды және қажетті материалдарды оның басшысына жібереді. Сараптаманы сот сараптамасы органының ұйғарымда көрсетілген қызметкері жүргізеді. Егер сараптама тағайындау туралы ұйғарымда нақты сарапшы көрсетілмесе, сараптаманы таңдауды сот сараптамасы органының басшысы жүзеге асырады, бұл туралы сараптаманы тағайындаған сотқа хабарлайды.
      8. Сот сараптамасы органының басшысы, егер: осы сот сараптамасы органында қажетті арнаулы ғылыми білімі бар сарапшы болмаса; осы сот сараптамасы органының материалдық-техникалық базасы мен жағдайлары нақты сарапшылық міндеттерді шешуге мүмкіндік бермесе; сарапшының алдына қойылған мәселелер оның құзыретінің шегінен тыс болса; сараптама жүргізуге арналған материалдар осы Кодексте көзделген талаптар бұзыла отырып ұсынылса, дәлелдерді көрсете отырып, сотқа сараптаманы тағайындау туралы ұйғарымды орындамастан, сараптаманы жүргізу үшін ұсынылған объектілерді қайтаруға; егер осы сот сараптамасы органында жұмыс істемейтін адамдардың арнаулы ғылыми білімі қорытынды беру үшін қажет болса, сот алдында оларды сот сарапшылары комиссиясының құрамына енгізу туралы өтінішхат беруге құқылы.
      Сот сараптамасы органы басшысының заңда көзделген өзге құқықтары да бар.
      9. Сот сараптамасы органының басшысы: сот сараптамасын тағайындау туралы ұйғарымды және зерттеу объектілерін алғаннан кейін сот сараптамасын жүргізуді, заңның талаптарын ескере отырып, осы сот сараптамасы органының нақты сот сарапшысына немесе сот сарапшылары комиссиясына тапсыруға; сот сарапшысының тәуелсіздігі қағидатын бұзбай сот сараптамасын жүргізу мерзімінің сақталуын, жүргізіліп жатқан зерттеулердің жан-жақтылығын, толықтығы мен объективтілігін, сот сараптамасы объектілері сақталуының қамтамасыз етілуін бақылауды қамтамасыз етуге; сот сараптамасын жүргізуді ұйымдастыруға байланысты өзіне белгілі болған мәліметтерді жария етпеуге міндетті.
      10. Егер сараптама жүргізуді сот сараптамасы органының қызметкері болып табылмайтын адамға тапсыру көзделсе, сот сараптаманы тағайындау туралы ұйғарым шығарылғанға дейін оның жеке басына және сарапшыға қарсылық білдіруге осы Кодекстің 38 және 39-баптарында көзделген негіздердің жоқ екендігіне көз жеткізуге тиіс.
      11. Сараптаманы жүргізуге байланысты шығыстарды өтеу, сондай-ақ сарапшының еңбегіне ақы төлеу осы Кодекстің 110 және 111-баптарында белгіленген қағидалар бойынша жүргізіледі.

      88-бап. Жеке және комиссиялық сараптамалар
      1. Сараптаманы жүргізуді сарапшы жеке-дара не сарапшылар комиссиясы жүзеге асырады.
      2. Комиссиялық сараптама күрделі сараптамалық зерттеулер жүргізу қажет болған жағдайларда тағайындалады және оны бір мамандықтағы кемінде екі сарапшы жүргізеді.
      3. Комиссиялық сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сарапшыларының әрқайсысы сот-сараптамалық зерттеуді тәуелсіз және дербес түрде толық көлемінде жүргізеді. Сараптама комиссиясының мүшелері алынған нәтижелерді бірлесіп талдайды және ортақ пікірге келгенде, қорытындыға не қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабарға қол қояды. Сарапшылар арасында келіспеушілік болған жағдайда, олардың әрқайсысы жеке қорытынды береді не пікірі комиссияның басқа мүшелерінің қорытындыларына сәйкес келмеген сарапшы оны қорытындыда жеке тұжырымдайды.
      4. Соттың комиссиялық сараптама жүргізу туралы ұйғарымы сот сараптамасы органының басшысы үшін міндетті. Сот сараптамасы органының басшысы ұсынылған материалдар бойынша комиссиялық сараптама жүргізу туралы өз бетінше шешім қабылдауға және оны жүргізуді ұйымдастыруға құқылы.

      89-бап. Кешенді сараптама
      1. Кешенді сараптама іс үшін маңызы бар мән-жайларды анықтау үшін әртүрлі білім салалары негізінде зерттеу қажет болған жағдайларда тағайындалады және оны түрлі мамандықтағы сарапшылар өз құзыреті шегінде жүргізеді.
      2. Кешенді сараптаманың қорытындысында әрбір сарапшының қандай зерттеуді, қандай көлемде жүргізгені және оның қандай түйіндерге келгені көрсетілуге тиіс. Әрбір сарапшы қорытындының осы зерттеулер мазмұндалған бөлігіне қол қояды.
      3. Сарапшылардың әрқайсысы жүргізген зерттеулер нәтижелерінің негізінде олар анықтау үшін сараптама тағайындалған мән-жайлар туралы ортақ түйінді (түйіндерді) тұжырымдайды. Ортақ түйінді (түйіндерді) алынған нәтижелерді бағалауға құзыреті бар сарапшылар ғана тұжырымдап, қол қояды. Егер комиссияның түпкілікті түйінінің немесе оның бір бөлігінің негізі сарапшылардың бірі (жекелеген сарапшылар) анықтаған фактілер болса, онда бұл туралы қорытындыда көрсетілуге тиіс.
      4. Сарапшылар арасында келіспеушіліктер туындаған жағдайда, зерттеулердің нәтижелері осы Кодекстің 85-бабының үшінші бөлігіне сәйкес ресімделеді.
      5. Сот сараптамасы органына тапсырылған кешенді сараптама жүргізуді ұйымдастыру органның басшысына жүктеледі. Сот сараптамасы органының басшысы ұсынылған материалдар бойынша кешенді сараптама жүргізу туралы өз бетінше шешім қабылдауға және оны жүргізуді ұйымдастыруға да құқылы.

      90-бап. Қосымша және қайталама сараптама
      1. Қосымша сараптама қорытындының анықтығы немесе толықтығы жеткіліксіз болған, сондай-ақ алдыңғы зерттеуге байланысты қосымша мәселелерді шешу қажеттігі туындаған кезде тағайындалады.
      2. Қосымша сараптама жүргізу нақ сол не өзге сарапшыға тапсырылуы мүмкін.
      3. Егер сарапшының қорытындысы жеткілікті түрде негізді болмаса не оның түйіндері күмән туғызса не сараптама жүргізудің тәртібі мен әдістемесі елеулі түрде бұзылса, дәл сол объектілерді зерттеу және бұрын қойылған сұрақтарға жауап алу үшін қайталама сараптама тағайындалады.
      4. Қайталама сараптама тағайындау туралы ұйғарымда алдыңғы сараптаманың нәтижелерімен келіспеу себептері келтірілуге тиіс.
      5. Қайталама сараптама жүргізу сарапшылар комиссиясына тапсырылады. Алдыңғы сараптаманы жүргізген сарапшылар қайталама сараптама жүргізген кезде қатысып, комиссияға түсініктемелер бере алады, бірақ олар сараптамалық зерттеуге және қорытынды жасауға қатыспайды.
      6. Қосымша және қайталама сараптаманы жүргізу тапсырылған кезде сарапшыға (сарапшыларға) алдыңғы сараптамалардың қорытындылары берілуге тиіс.
      7. Егер екінші немесе реті бойынша келесі сараптама, олардың біреуі – қосымша сараптамаға, ал өзгелері қайталама сараптамаға жататын бірнеше негіздер бойынша тағайындалса, осындай сараптама қайталама сараптама жүргізу қағидалары бойынша жүргізіледі.

      91-бап. Сарапшының құқықтары мен міндеттері
      1. Сарапшының: сараптама объектісіне жататын іс материалдарымен танысуға; сарапшылық зерттеу үшін өзіне қажетті қосымша материалдарды беру туралы өтінішхатты мәлімдеуге; процестік әрекеттерді жүргізуге және сот отырысына қатысуға және соттың рұқсатымен оларға қатысатын адамдарға сарапшылық зерттеу объектісіне қатысты сұрақтар қоюға; өзі қатысқан жеке процестік әрекеттің хаттамасымен, сондай-ақ сот отырысы хаттамасының тиісті бөлігімен танысуға және жүргізілген әрекеттер мен алынған нәтижелердің толық және дұрыс тіркелуіне қатысты хаттамаға енгізілуге жататын ескертулер жасауға; сот-сараптамалық зерттеу барысында анықталған, маңызы бар мән-жайлар бойынша, оның ішінде сот тұжырымдаған сұрақтар шегінен шығатын мән-жайлар бойынша қорытынды беруге; ана тілінде немесе өзі білетін тілде қорытынды ұсынуға және айғақтар беруге; аудармашының тегін көмегін пайдалануға; аудармашыға қарсылық білдіруді мәлімдеуге; сараптаманы жүргізу кезінде адамдардың процестік құқықтарын бұзатын әрекеттеріне шағым жасауға; сараптаманы жүргізу кезінде шегілген шығыстардың өтелуіне; егер сот сараптамасын жүргізу өзінің лауазымдық міндеттерінің шеңберіне кірмейтін болса, орындалған жұмысы үшін сыйақы алуға құқығы бар.
      2. Сарапшы: соттан бөлек, іске қатысатын адамдармен сараптаманы жүргізуге байланысты мәселелер бойынша келіссөздер жүргізуге; сарапшылық зерттеу үшін материалдарды өз бетінше жинауға; егер сараптама тағайындаған соттың бұған арнайы рұқсаты болмаса, объектілерді толық немесе ішінара жоюға, олардың сыртқы түрін немесе негізгі қасиеттерін өзгертуге әкеліп соғуы мүмкін зерттеулер жүргізуге құқылы емес.
      3. Сарапшы: соттың шақыруы бойынша келуге; өзіне ұсынылған объектілерге жан-жақты, толық және объективті зерттеу жүргізуге, өзінің алдына қойылған мәселелер бойынша негізделген жазбаша қорытынды беруге; осы Кодекстің 93-бабында көзделген жағдайларда қорытынды беруден бас тартуға және қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы уәжді жазбаша хабар жасауға және оны сотқа жіберуге; жүргізілген зерттеуге және берілген қорытындыға байланысты мәселелер бойынша айғақтар беруге; зерттеліп жатқан объектілердің сақталуын қамтамасыз етуге; істің мән-жайы туралы мәліметтерді және сараптама жүргізуге байланысты өзіне белгілі болған өзге де мәліметтерді жария етпеуге міндетті.
      4. Сарапшы көрінеу жалған қорытынды бергені үшін заңда көзделген қылмыстық жауаптылықта болады.
      5. Сот сараптамасы органдарының қызметкері болып табылатын сарапшы өз қызметінің сипатына қарай өзінің құқықтарымен және міндеттерімен танысқан және көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы ескертілген деп есептеледі.

      92-бап. Сараптама қорытындысы
      1. Сараптама қорытындысы – сот немесе тараптар сарапшының алдына қойған мәселелер бойынша сараптама объектілерін арнаулы ғылыми білімді пайдалана отырып жүргізілген зерттеуге негізделіп, осы Кодексте көзделген жазбаша нысанда ұсынылған түйінділер.
      Сараптама қорытындысы «Қазақстан Республикасындағы сот-сараптама қызметі туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген мерзім ішінде жасалуға тиіс. Сараптаманы белгіленген мерзімде жүргізуге кедергі келтіретін мән-жайлар болған кезде, сарапшы бұл туралы сотқа жазбаша хабарлауға міндетті.
      2. Сарапшы (сарапшылар) қажетті зерттеулер жүргізгеннен кейін оның нәтижелерін ескере отырып, өз атынан қорытынды жасап, оны өзінің (өздерінің) қойған қолымен және жеке мөрімен растап, сараптаманы тағайындаған сотқа жібереді. Сараптаманы сот сараптамасы органы жүргізген жағдайда, сарапшының (сарапшылардың) қойған қолы көрсетілген органның мөрімен расталады.
      3. Сараптама қорытындысында: оның ресімделген күні, сараптаманы жүргізу мерзімдері мен орны; сараптаманы жүргізу негіздері; сот туралы мәліметтер, сараптаманы жүргізу тапсырылған сот сараптамасы органы және (немесе) сарапшы (сарапшылар) туралы мәліметтер (тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілсе), білімі, мамандығы, мамандығы бойынша жұмыс өтілі, ғылыми дәрежесі және ғылыми атағы, атқаратын лауазымы); өзінің көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылығы туралы ескертілгені туралы сарапшының қойған қолымен куәландырылған белгі; сарапшының (сарапшылардың) алдына қойылған мәселелер; сараптаманы жүргізу кезінде қатысқан процеске қатысушылар туралы және олар берген түсіндірмелер туралы мәліметтер; зерттеу объектілері; пайдаланылған әдістемелер көрсетіле отырып, зерттеулердің мазмұны мен нәтижелері; жүргізілген зерттеулердің нәтижелерін бағалау, сарапшының (сарапшылардың) алдына қойылған мәселелер бойынша түйіндерінің негіздемесі мен тұжырымдалуы көрсетілуге тиіс.
      4. Егер зерттеу барысында осы Кодекстің 93-бабында көрсетілген мән-жайлар анықталса, қорытындыда қойылған мәселелердің барлығына немесе кейбіреуіне жауап берудің мүмкін болмауының негіздемесі қамтылуға тиіс.
      5. Осы баптың екінші бөлігінде көзделген тәртіппен куәландырылған, сарапшының қорытындысын көрнекілейтін материалдар (фотокестелер, схемалар, графиктер, кестелер және басқа да материалдар) қорытындыға қоса беріледі және оның құрамдас бөлігі болып табылады. Қорытындыға зерттеуден кейін қалған объектілер, оның ішінде үлгілер де қоса берілуге тиіс.
      6. Осы Кодекстің 94-бабында көзделген тәртіппен жүргізілген жауап алу барысында сарапшының берген айғақтары оның бұрын берген қорытындысын түсіндіру, толықтыру не нақтылау бөлігінде ғана дәлелдемелер болып табылады.
      7. Сарапшының қорытындысы сот үшін міндетті болып табылмайды, бірақ оның қорытындымен келіспеген жағдайда, бұл туралы сот шешімінде көрсетілуге тиіс.

      93-бап. Қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабар
      Егер сарапшы зерттеу жүргізгенге дейін өзінің алдына қойылған мәселелер өзінің арнаулы білімдерінің аясынан тыс екеніне не өзіне ұсынылған материалдар қорытынды беру үшін жарамсыз немесе жеткіліксіз екеніне және толықтырыла алмайтынына, не ғылым мен сарапшылық тәжірибесінің жай-күйі қойылған мәселелерге жауап беруге мүмкіндік бермейтініне көзі жеткізсе, ол қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы дәлелді хабар жазып, оны сотқа жібереді.

      94-бап. Сарапшыдан жауап алу
      1. Сарапшыдан жауап алу, егер сарапшының қорытындысы жеткілікті түрде айқын болмаса, толықтыру үшін қосымша зерттеулер жүргізу талап етілмейтін олқылықтары болса немесе сарапшы қолданған әдістер мен терминдерді нақтылау қажет болса, оның қорытындысы жарияланғаннан кейін ғана жүргізілуі мүмкін.
      2. Сарапшыдан тірі адамдарға қатысты сот-психиатриялық, сондай-ақ сот-медициналық сараптама жүргізуге байланысты өзіне белгілі болған, өзінің қорытындысына қатысы жоқ мән-жайлардың себептері бойынша жауап алынбайды.
      3. Өтінішхаты бойынша сараптама тағайындалған тарап сарапшыдан бірінші болып жауап алады. Егер сараптама тараптар арасындағы келісім бойынша немесе соттың бастамасы бойынша жүргізілсе, сарапшыға бірінші болып талапкер, содан кейін жауапкер сұрақтар қояды. Сот жауап алудың кез келген сәтінде сарапшыға сұрақ қоюға құқылы.

      95-бап. Заттай дәлелдемелер
      Егер заттар өзінің сыртқы түрімен, қасиеттерімен немесе өзге де белгілерімен іс үшін маңызы бар мән-жайды анықтау құралы бола алады деп пайымдауға негіз болса, олар заттай дәлелдемелер деп танылады.

      96-бап. Заттай дәлелдемелерді сақтау және қарап-тексеру
      1. Заттай дәлелдемелер істе сақталады немесе айрықша тізімдеме бойынша соттың заттай дәлелдемелер сақтау камерасына тапсырылады. Сот заттай дәлелдемелерді өзгеріссіз қалпында сақтауға шаралар қабылдайды.
      2. Сотқа әкелу мүмкін емес заттар тұрған жерінде сақталады. Оларды сот істі сот талқылауына дайындау кезінде немесе істі сотта талқылау барысында қарап-тексеруге тиіс. Қарап-тексеру кезінде заттардың сыртқы түрі, қасиеттері және жай-күйі жеке процестік әрекетінің хаттамасында немесе сот отырысының хаттамасында тіркелуге жатады, ал қажет болған жағдайда осы заттар фотосуретке, бейнежазбаға түсірілуге және мөрмен бекітілуге мүмкін.
      3. Сот заттай дәлелдемелерді іске қатысатын адамдардың және қажет болған кезде сарапшылардың қатысуымен қарап-тексереді. Заттай дәлелдемелерді қарап-тексеру хаттамасы іске қоса тіркеледі.
      4. Заттай дәлелдемелерді сақтау бойынша шығыстар осы Кодекстің 109-бабына сәйкес тараптар арасында бөлінуі мүмкін.

      97-бап. Тез бүлінетін заттай дәлелдемелерді қарап-тексеру
      1. Сот тез бүлінетін заттай дәлелдемелерді оларды қарап-тексеру туралы өтінішхат берілген күннен кейінгі жұмыс күнінен кешіктірмей қарап-тексереді және зерттейді, одан кейін оларды қарап-тексеруге ұсынған адамға қайтарады.
      2. Мұндай заттай дәлелдемелерді қарап-тексеру және зерттеу орны мен уақыты туралы іске қатысатын адамдар, егер олар заттай дәлелдемелерді тұрған жерінде қарап-тексеру кезінде келе алса, хабарланады. Хабарланған іске қатысатын адамдардың келмеуі заттай дәлелдемелерді қарап-тексеру мен зерттеуге кедергі келтірмейді. Қарап-тексеру және зерттеу деректері хаттамаға енгізіледі.
      3. Тез бүлінетін заттай дәлелдемелерді қарап-тексеру және оның нәтижелерін тіркеу осы Кодекстің 96-бабының екінші және үшінші бөліктерінде көзделген тәртіппен жүргізіледі.

      98-бап. Заттай дәлелдемелерге билік ету
      1. Осы Кодекстің 97-бабының бірінші бөлігінде көзделгеннен басқа заттай дәлелдемелер соттың шешімі заңды күшіне енгеннен кейін олар алынған адамдарға қайтарылады немесе сот бұл заттарға құқығын таныған адамдарға беріледі немесе сот айқындайтын тәртіппен өткізіледі.
      2. Заң бойынша азаматтардың иелігінде бола алмайтын заттар тиісті ұйымдарға беріледі.
      3. Сот заттай дәлелдемелерді қарап-тексеріп және зерттеп болғаннан кейін, егер өздерінен осы дәлелдемелер алынған адамдар қайтару туралы өтінішхат берсе және осындай өтінішхатты қанағаттандыру істің дұрыс шешілуіне кедергі келтірмесе, іс бойынша іс жүргізу аяқталғанға дейін оларға қайтарылуы мүмкін.
      4. Сот тез бүлінетін заттай дәлелдемелерге билік ету туралы ұйғарым шығарады, ол шағым жасалуға, наразылық келтірілуге жатпайды.

      99-бап. Арнайы жеткізгіштегі дәлелдемелер
      1. Дәлелдемелер іс үшін маңызы бар және қатыстылық пен жол берілетінділігі өлшемшарттарына сай келетін аудио-, бейнежазбаларды, оның ішінде бақылау және тіркеу құралдарымен алынған аудио-, бейнежазбаларды, фото- және кинотүсірілім материалдарын қамтитын арнайы жеткізгіштерде және электрондық пен сандық жеткізгіштегі басқа да материалдар ұсынылуы мүмкін.
      2. Дәлелдемелерді арнайы жеткізгіштерде ұсынған немесе оларды талап етіп алдыру үшін жәрдем көрсету туралы өтінішхат мәлімдеген адам жазбаларды қашан, кімнің, қандай жағдайда жазғанын және олар қандай мән-жайлар туралы жүзеге асырғанын көрсетуге міндетті.
      Адамның көрсетілген мәліметтерді хабарламауы осындай дәлелдемелерді сот отырысында зерттеу мүмкіндігін жоққа шығарады.

      100-бап. Жазбаша дәлелдемелер
      1. Іс үшін маңызы бар мән-жайлар туралы мәліметтерді қамтитын актілер, құжаттар, іскерлік немесе жеке сипаттағы хаттар жазбаша дәлелдемелер болып табылады.
      2. Жазбаша дәлелдемелерді тараптар және іске қатысатын басқа да адамдар ұсынуы, сондай-ақ олардың өтініші бойынша сот талап етуі мүмкін.
      3. Сот талап еткен жазбаша дәлелдемелерді беруге немесе оны сот белгілеген мерзімде беруге мүмкіндігі жоқ адамдар, бұл туралы сот талабының орындалмау себептерін көрсете отырып, сотқа хабарлауға міндетті.
      4. Соттың азаматтардан және заңды тұлғалардан талап ететін жазбаша дәлелдемелері тікелей сотқа жіберіледі. Сот жазбаша дәлелдемені талап ету туралы өтінішхат берген адамға одан кейін сотқа ұсыну үшін оны алу құқығын беретін сұрау салуды бере алады.
      5. Жазбаша дәлелдемелер, әдетте, түпнұсқада ұсынылады. Егер құжаттың көшірмесі ұсынылған болса, сот қажет болған жағдайда, сондай-ақ осы Кодекстің 68-бабының бесінші бөлігіне сәйкес түпнұсқаны ұсынуды талап етуге құқылы.
      Жазбаша дәлелдеменің түпнұсқасын сотқа ұсыну қиын болған кезде сот осы құжаттың тиісті түрде куәландырылған көшірмелері мен үзінділерін ұсынуды немесе басқа да жазбаша дәлелдемелерді олар сақталатын жерінде қарап-тексеру мен зерттеуді жүргізуді талап ете алады.
      6. «Электрондық құжаттың көшірмесі» міндетті белгісі бар және оның электрондық цифрлық қолтаңбасын тексеру рәсімінің нәтижелері көрсетілген, оларды ұсынатын адамның электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылған электрондық құжаттар, электрондық құжаттардың көшірмелері нысанындағы дәлелдемелер, Қазақстан Республикасының заңнамасы тек электрондық құжатты пайдаланылуға жол бермейтін жағдайларды қоспағанда, түпнұсқадағы жазбаша құжаттарға тең болады.

      101-бап. Жазбаша дәлелдемелерді қайтару
      1. Жазбаша дәлелдемелердің түпнұсқалары, сондай-ақ істе бар жеке хаттар оларды ұсынған адамдардың өтініші бойынша сот шешімі заңды күшіне енгеннен кейін оларға қайтарылуы мүмкін.
      2. Жазбаша дәлелдемелер шешім заңды күшіне енгенге дейін, егер сот мүмкін деп тапса, оларды ұсынған адамдарға қайтарылуы мүмкін.
      3. Жазбаша дәлелдеменің түпнұсқасы қайтарылған кезде жазбаша дәлелдеменің судья куәландырған көшірмесі (ксерокөшірмесі) істе қалады.
      4. Арнайы жеткізгіштегі дәлелдемелер істе сақталады. Сот шешімі заңды күшіне енгеннен кейін сот осы дәлелдемелерді оларды ұсынған адамға оның өтінішхаты бойынша қайтаруы мүмкін. Жазбаның көшірмесі барлық жағдайларда істе қалады.
      Іске қатысатын адамның өтінішхаты бойынша оған оның есебінен жасалған жазба көшірмесі берілуі мүмкін. Жазбаның көшірмесін алу туралы қолхат алынады.

8-тарау. СОТ ШЫҒЫСТАРЫ

      102-бап. Сот шығыстарының ұғымы және құрамы
      Сот шығыстары мемлекеттік баж бен іс бойынша іс жүргізуге байланысты шығындардан тұрады.

      103-бап. Мемлекеттік баж
      Мемлекеттік бажды төлеудің тәртібі мен мөлшері, сондай-ақ оны төлеуден босату негіздері «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінде (Салық кодексі) айқындалады.
      Мемлекеттік бажды бюджетке төлеу төлемдерді жүзеге асыру кезінде берілетін төлем құжаттарымен, оның ішінде қағаз немесе электрондық жеткізгіштегі түбіртектермен, сондай-ақ «электрондық үкімет» төлем шлюзі арқылы банкоматтар және өзге де электрондық терминалдар арқылы төлемдерді жүзеге асыру кезінде берілетін чектермен, сауда чектерімен расталуға тиіс.

      104-бап. Талап қою бағасы
      1. Талап қою бағасы:
      1) ақша сомасын өндіріп алу туралы талап қоюларда – соманы өндіріп алу, оның ішінде моральдық зиян үшін ақшалай мәндегі белгіленген өтемақыны өндіріп алу туралы талап етілген сомамен;
      2) іскерлік беделге келтірілген зиян сомасын өндіріп алу туралы талап қоюларда – өндіріп алу талап етілген сомамен;
      3) ортақ немесе үлестік меншікке жататын мүлікті бөлу туралы, ортақ меншік болып табылатын мүліктегі үлесті айқындау не бөлу туралы талап қоюларда – талап қойылған кезде мүліктің орналасқан жерінде қалыптасқан нарық бағасы бойынша айқындалатын талап етілетін мүліктің құнымен;
      4) алименттерді өндіріп алу туралы талап қоюларда – бір жыл ішіндегі төлемдердің жиынтығымен;
      5) мерзімді жедел төлемдер мен оларды беру туралы талап қоюларда – барлық төлемдер мен берулердің, бірақ үш жылдан аспайтын мерзімдегі жиынтығымен;
      6) мерзімсіз және өмір бойы төлемдер мен берулер туралы талап қоюларда – төлемдер мен берулердің, бірақ үш жылдан аспайтын мерзімдегі жиынтығымен;
      7) төлемдерді немесе берулерді азайту немесе көбейту туралы талап қоюларда – арыз иесі азайтуға немесе көбейтуге үміт артатын, бірақ бір жылдан аспайтын мерзімдегі жалпы сомамен;
      8) төлемдер мен берулерді тоқтату туралы талап қоюларда – қалған төлемдер мен берулердің, бірақ бір жылдан аспайтын мерзімдегі жиынтығымен;
      9) мүліктік жалдау (жалға алу) шартын мерзімінен бұрын бұзу туралы талап қоюларда – шарттың (келісімшарттың) қолданысының қалған мерзімінде мүлікті пайдаланғаны үшін төлемдердің, бірақ үш жылдан аспайтын мерзімдегі жиынтығымен;
      10) жылжымайтын мүлік объектілеріне меншік құқығы туралы талап қоюларда – осындай объектілердің талап қойылған күні, орналасқан жеріндегі нарықтық құнымен;
      11) жылжымайтын немесе жылжымалы мүлікті бөтеннің заңсыз иеленуінен талап ету туралы талап қоюларда – ізделінетін мүліктің нарықтық құнымен, бірақ азамат жасасқан сақтандыру шарты бойынша бағалануынан төмен емес және сотқа талап қойылған күнінде заңды тұлғаға тиесілі мүліктің баланстық құнынан төмен емес нарықтық құнымен;
      12) жылжымайтын және жылжитын мүлікті cатып алу-сату, кепіл, сыйға тарту шарттарын, Азаматтық кодекстің 157-бабының үшінші бөлігінде белгіленген тәртіппен мәмілелер бойынша барлық алынған мүлікті кейін қайтарумен байланысты өзге де шарттарды жарамсыз деп тану туралы талап қоюларда – сотқа талап қойылған күніндегі нарықтық құнымен айқындалады. Кепіл туралы шарттарға дау айту кезінде талап қою бағасы шартта көрсетілген мүлік құнынан аспауы тиіс.
      2. Талап қою бағасын талапкер көрсетеді. Көрсетілген баға ізделінетін мүліктің нақты бағасына анық сәйкес келмеген жағдайда талап қою бағасын судья айқындайды.

      105-бап. Мемлекеттік бажды қосымша төлеу
      1. Талап қойылған кезде оның бағасын анықтау қиын болған жағдайда судья мемлекеттік баж мөлшерін істі сот талқылауына дайындау сатысында алдын ала анықтайды, бұл туралы істі сот талқылауына дайындау туралы ұйғарымда көрсетіледі.
      2. Сот төленбеген мемлекеттік баж сомасын өндіріп алу туралы істі қарау және шешу кезінде талап қою бағасын анықтаған жағдайда, бұл туралы сот шешімінде көрсетіледі.
      3. Талап қою талаптарының мөлшері ұлғайған кезде істі ұлғайған талаптар бөлігінде қарау талапкер сот белгілеген мерзімде мемлекеттік баждың төлегені туралы дәлелдеме ұсынғаннан кейін жалғастырылады.
      Мемлекеттік баждың төленгендігі туралы құжат ұсынылмаған жағдайда бұл туралы соттың шешімінде көрсетіле отырып, бастапқы қойылған талаптар шегінде қаралады және шешіледі. Талап қою талаптарын ұлғайту туралы арыз қаралмай талапкерге кері қайтарылады. Мемлекеттік бажды қосымша төлеу мәселесі бойынша соттың қорытындысымен келіспеу туралы дәлелдер апелляциялық шағымға енгізілуі мүмкін.

      106-бап. Мемлекеттік баж төлеуден босату. Мемлекеттік баж
               төлеуді кейінге қалдыру
      1. Талапкерді сотқа берілетін талап қою бойынша мемлекеттік баж төлеуден босату «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінде (Салық кодексі) көзделген негіздер бойынша жүзеге асырылады.
      2. Осы Кодекстің 54 және 55-баптарында көрсетілген адамдар өздері қойған талап қоюдан бас тартқан жағдайда, өзінің мүддесінде осы талап қойған талапкер, егер ол талап қоюды қарауды талап етсе және мемлекеттік бажды төлеуден босатылмаса, сот белгілеген мерзімде мемлекеттік бажды жалпы тәртіппен төлеуге міндетті. Мұндай жағдайда сот істі қарауды кейінге қалдырады.
      Мемлекеттік баж төленбеген жағдайда талап арызы қараусыз қалдырылады және талапкерге кері қайтарылады. Сот ұйғарымына апелляциялық сатыдағы сотқа шағым жасауға, наразылық білдіруге мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады.
      3. Сот, азамат берген тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы талап қою бойынша мемлекеттік бажды төлеуді тиісті шешім қабылдағанға дейін кейінге қалдырады, бұл туралы ұйғарым шығарылады. Ұйғарым шағым жасауға, наразылық білдіруге жатпайды. Ұйғарыммен келіспеушілік туралы дәлелдер апелляциялық шағымға енгізілуі мүмкін. Сот шешім қабылдаған кезде мемлекеттік баж төлеуге байланысты шығыстарды шешім өзінің пайдасына шығарылмаған тараптан алып береді.

      107-бап. Мемлекеттік бажды қайтару
      Мемлекеттік бажды қайтару тәртібі «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінде (Салық кодексі) айқындалады.

      108-бап. Іс бойынша іс жүргізуге байланысты шығындар
      Іс бойынша іс жүргізуге байланысты шығындарға:
      1) куәларға, сарапшыларға және мамандарға төленуге тиіс сомалар;
      2) орнында қарап-тексеруді жүргізуге байланысты шығыстар;
      3) заттай дәлелдемелерді сақтауға байланысты шығыстар;
      4) жауапкерді және (немесе) баланы іздестіру бойынша шығыстар;
      5) іс бойынша жарияланымдар мен хабарландыруларға байланысты шығыстар;
      6) тараптарға және іске қатысатын басқа да адамдарға хабарлау және оларды сотқа шақыру бойынша шығыстар;
      7) тараптар мен үшінші адамдардың жолақысы және олардың сотқа келуіне байланысты шегілген тұрғын-жайды жалдау бойынша шығыстары;
      8) өкілдің көмегіне ақы төлеу бойынша шығыстар;
      9) сот өтелуге жатады деп таныған, оның ішінде тараптардың кейін сотқа жүгінген кезде дауды міндетті түрде сотқа дейінгі реттеу рәсімдеріне шеккен басқа да шығыстары жатады.

      109-бап. Сот шығыстарын тараптардың арасында бөлу
      1. Сот, өзінің пайдасына шешім шығарылған тарапқа іс бойынша шегілген барлық сот шығыстарын басқа тараптан алып береді. Егер талап қою ішінара қанағаттандырылса, онда шығыстар талапкерге талап қою талаптарының сот қанағаттандырған мөлшеріне бара-бар, ал жауапкерге – талапкердің талап қоюы талаптарынан бас тартылған бөлікке бара-бар алынып беріледі.
      2. Егер іске қатысатын адамның заңнамалық актілерде немесе шартта көзделген дауды реттеудің наразылық немесе сотқа дейінге өзге де тәртібін бұзуы, оның ішінде наразылыққа жауап беру мерзімін бұзуы, наразылықты жауапсыз қалдыруы салдарынан дау туындаған жағдайда, сот істі қараудың нәтижелеріне қарамастан сот шығыстарын осы адамға жүктейді.
      Сот, процестік құқықтарды теріс пайдаланатын немесе процестік міндеттемелерді орындамайтын адамға, оның ішінде дәлілдемелерді сот белгіленген мерзімін және осы Кодексте белгіленген дәлелдемелерді ұсыну тәртібін бұза отырып ұсынылған жағдайда, егер бұл сот процесінің созылуына, істі қарауға және заңды әрі негізді сот актісін қабылдауға кедергі келтіруге әкеп соқса, осы адамға іс бойынша барлық сот шығыстарын жүктеуге құқылы.
      3. Егер апелляциялық, кассациялық сатылардағы, қадағалау сатысындағы соттар істі жаңадан қарауға бермей, жасалған шешімді өзгертсе немесе жаңа шешім шығарса, тарап тиісті сот сатыларында шеккен шығыстары туралы дәлелдемені ұсынған кезде олар тиісінше сот шығыстарын бөлуді да өзгертеді.
      4. Бірінші сатыдағы сот тараптың арызы бойынша апелляциялық, кассациялық сатылардағы және қадағалау сатысындағы соттарда істі қарау барысында шеккен сот шығыстарын, егер өтінішхат сот сатыларында істі қарау кезінде талқыланса, бірақ шеккен сот шығындары ұсынылған дәлелдемелердің анықтығын тексеру қажеттігіне байланысты өндірілмеген және бұл туралы тиісті сот сатысындағы соттың қаулысында көрсетілсе, өндіру туралы ұйғарым шығарады.
      5. Сот шығындарын өндіру туралы арыз тараптар хабарландырыла отырып, соттың қарауына жатады. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісінше хабарландырылған тараптардың сот отырысына келмеуі арызды қарауға кедергі келтірмейді. Арызды істің мәні бойынша қарауды аяқтаған соңғы сот актісі заңды күшіне енген күннен бастап бір ай ішінде берілуі мүмкін.
      6. Сот актісінің көшірмесін сот оның заңды күшіне енген кезден бастап бес жұмыс күнінен кешіктірмей (азаматтың) тіркелу орны немесе көрсетілген қызметтеріне ақы төлеу бойынша шығындарына сот өтем жасаған (заңды тұлғаның) сот өкілінің орналасқан жері бойынша салық органына жібереді.

      110-бап. Сарапшыларға, мамандарға, куәларға, аудармашыларға
               төленуге тиіс сомалар
      1. Куәларға, сарапшыларға, мамандарға және аудармашыларға сотқа келуге байланысты шеккен жол жүру, үй-жай жалдау бойынша шығыстары өтеледі және іссапарға жіберілген адамдар үшін белгіленген мөлшерде тәулікақы төленеді. Сарапшы мен маманға тапсырылған жұмысты орындау кезінде олар жұмсаған, оларға тиесілі химиялық реактивтердің және басқа да шығын материалдарының құны, сондай-ақ олардың жұмысты орындау үшін құрал-жабдықтарды, коммуналдық қызметтерді пайдаланғаны үшін төлеген ақысы өтеледі.
      2. Сотқа куә ретінде шақырылатын, жұмыс істейтін адамдарға сотқа келуге байланысты олардың болмаған уақыты үшін жұмыс істейтін орны бойынша орташа еңбекақысы сақталады. Еңбек қатынастарында тұрмаған куәлар өздерін әдеттегі айналысып жүрген істерінен алаңдатқаны үшін іс жүзіндегі уақыт шығындары ескеріле отырып және заңда белгіленген ең төмен айлық еңбекақы мөлшері негізге алына отырып өтемақы алады.
      3. Біржолғы тәртіппен тартылған сарапшылардың, сондай-ақ мамандардың қызметтік міндеттерінің шеңберіне кірмейтін, соттың тапсырмасы бойынша олар орындаған жұмысы ақы төленуге жатады. Сот ақы мөлшерін тараптармен келіскеннен кейін айқындайды және өтінішхатты мәлімдеген тараптың бюджет заңнамасында белгіленген тәртіппен ашылған шотына алдын ала енгізеді.
      4. Куәларға, сарапшыларға, мамандарға сомаларды, сондай-ақ сот сараптамасы органы жүргізген сараптамаға төлемді өтінішхат мәлімдеген тарап төлейді. Егер өтінішхатты екі тарап берсе не куәні шақырту, сараптаманы тағайындау, маманды тарту соттың бастамасы бойынша жүргізілсе, талап етілетін соманы тараптар тең бөліп төлейді.
      5. Сот сараптамасы органы сараптама жүргізгені үшін төленуге тиіс сомаларды өтінішхатты мәлімдеген тарап (тараптар), не өзіне сот осындай міндетті жүктеген тарап алдын ала төлеу нысанында тиісті бюджетке енгізеді. Сот белгілеген мерзімдерде сома енгізілмеген жағдайда, сараптама жүргізумен байланысты шығындар істің осы Кодекстің 108-бабының екінші бөлігіне сәйкес қаралу нәтижелеріне қарамастан, соттың шешімі бойынша төлемді жүзеге асырмаған (уақтылы жүзеге асырмаған) адамға жүктеледі.
      6. Бір немесе екі тарап шығындарды төлеуден босатылған жағдайда сарапшылар мен мамандарға тиесілі сомаларды төлеу істі қарау нәтижелері бойынша сот шешімінің негізінде республикалық бюджет есебінен жүргізіледі.

      111-бап. Куәларға, сарапшыларға, мамандарға және аудармашыларға
               сомаларды төлеу
      1. Куәларға, сарапшыларға және мамандарға тиесілі сомаларды олар өз міндеттерін орындағаннан кейін Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасына сәйкес ашылған шоттан сот төлейді.
      2. Аудармашыларға тиесілі сомалар республикалық бюджет есебінен төленеді. Сыйақының мөлшерін тиісті еңбекке ақы төлеудің қолданыстағы нормаларын негізге ала отырып сот айқындайды.

      112-бап. Тегін заң көмегін көрсету
      1. Судья істі сот талқылауына дайындаған кезде немесе сот істі қараған кезде мына адамдарды:
      1) асыраушысының қайтыс болуынан келтірілген зиянды өтеу туралы даулар бойынша талапкерлерді;
      2) жұмысына байланысты денсаулығының зақымдануынан келтірілген не қылмыспен келтірілген зиянды өтеу туралы даулар бойынша талапкерлерді;
      3) Ұлы Отан соғысының қатысушылары, оларға теңестірілген адамдар, мерзімді қызметтегі әскери қызметшілер, І және ІІ топтағы мүгедектер, жасына байланысты зейнеткерлер болып табылатын талапкерлер мен жауапкерлер заң көмегі үшін ақы төлеуден және өкілдік етуге байланысты шығыстарды өтеуден толық босатуға және оларды бюджет қаражаты есебіне жатқызуға міндетті.
      2. Адвокат көрсеткен заң көмегіне ақы төлеу және өкілдік етуге байланысты шығыстарды өтеу Қазақстан Республикасының Үкіметі белгіленген тәртіппен және мөлшерлерде жүзеге асырылады.
      3. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген жағдайларда, адамның заң көмегіне ақы төлеуден босату және оның атынан өкілдік етуге байланысты шығыстарды өтеу туралы өтінішіне осы адамның заң көмегіне республикалық бюджет қаражатынан ақы төлеу құқығын растайтын құжаттар мен басқа да дәлелдемелер қоса тіркелуге тиіс.
      4. Сот адамды заң көмегіне ақы төлеуден және оның атынан өкілдік етуге байланысты шығыстарды өтуден босату туралы немесе өтінішхатты қанағаттандырудан бас тарту туралы ұйғарым шығарады, ол шағым жасалуға, наразылық білдірілуге жатпайды. Шығарылған ұйғарыммен келіспеушілік туралы дәлелдер апелляциялық шағымға енгізілуі мүмкін.
      5. Адамды заң көмегіне ақы төлеуден және өкілдік етуге байланысты шығыстарды өтеуден босату туралы соттың ұйғарымы дереу азаматтық істі қарайтын сот орналасқан жері бойынша аумақтық адвокаттар алқасына немесе оның құрылымдық бөлімшесіне жіберіледі, олар сот белгілеген мерзімде адвокаттың сотқа қатысуын қамтамасыз етуге міндетті.

      113-бап. Өкілдің көмегіне ақы төлеу бойынша шығыстарды өтеу
      1. Сот, пайдасына шешім шығарылған тараптың өтінішхаты бойынша процеске қатысқан және осы тараппен еңбек қатынастарында болмаған өкілдің (бірнеше өкілдердің) көмегіне ақы төлеу бойынша шығыстарын тараптың іс жүзінде шеккен шығыстары мөлшерінде басқа тараптан алып береді. Мүліктік талаптар бойынша осы шығыстардың жалпы сомасы талап қоюдың қанағаттандырылған бөлігінің он пайызынан аспауға тиіс. Мүліктік емес сипаттағы талаптар бойынша шығыстар сомасы ақылға қонымды шектерде өндіріліп алынады, бірақ ол үш жүз айлық есептік көрсеткіштен аспауы тиіс.
      2. Заңда белгіленген тәртіппен және негіздер бойынша республикалық бюджет қаражаты есебінен адвокаттың білікті заң көмегі көрсетілген тараптың пайдасына сот шешім шығарған жағдайда, көрсетілген шығыстар республикалық бюджеттің кірісіне басқа тараптан өндіріліп алынады.

      114-бап. Уақыт ысырабынан келтірілген залалдарды өндіріп алу
      1. Іске қатысатын адамның арызы бойынша, көрінеу теріс пиғылымен негізсіз талап қойған немесе негізделген талапқа қарсы дауласқан (адам білген не білуге тиіс болған) не істің дұрыс және тез қаралуына және шешілуіне үнемі қарсы әрекет жасаған тараптан сот іске қатысатын басқа адамның пайдасына іс жүзінде уақыт ысырабынан келтірілген залалдар үшін өтемақыны өндіріп алуы мүмкін.
      2. Залал мөлшерін нақты мән-жайларды ескере отырып, тиісті еңбекке ақы төлеудің осы жерде қолданылып жүрген нормаларын негізге ала отырып, сот белгілейді.
      3. Тараптан залалдарды өндіріп алу туралы уәжді арыз істі мәні бойынша қарау аяқталғанға дейін беріледі және сот оны негізгі талаппен бір мезгілде қарайды. Залалдарды өндіріп алу туралы арызға «Салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінде (Cалық кодексі) белгіленген тәртіппен мемлекеттік баждың төленгенін растайтын құжат қоса берілуге тиіс.

      115-бап. Талап қоюдан бас тарту, бітімгершілік келісімі немесе
               дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы
               келісім, дауды партисипативтік рәсім тәртібінде реттеу
               туралы келісім, арызды қараусыз қалдыру кезінде сот
               шығыстарын бөлу
      1. Талапкер талап қоюдан бас тартқан кезде оның шеккен сот шығыстарын жауапкер өтемейді. Талапкер жауапкерге істі жүргізуге байланысты оның шеккен шығыстарын өтейді.
      Егер талап қойғаннан кейін талапкер жауапкердің оларды ерікті түрде қанағаттандыруы салдарынан өз талаптарын қолдаудан бас тартса, сот
      Егер талап қою жауапкердің кінәлі міңез-құлықтан туындамаса, онда сотта жауапкер талапты мойындаған жағдайда сот шығындары талапкерге жүктеледі.
      2. Тараптар бірінші және апелляциялық сатылардағы соттар бекіткен бітімгершілік келісім немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім, дауды партисипативтік рәсім тәртібінде реттеу туралы келісім жасасқан кезде, төленген мемлекеттік баж толық көлемде бюджеттен талапкерге қайтарылады.
      Кассациялық және қадағалау сатыларындағы соттарда бітімгершілік келісім немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім, дауды партисипативтік рәсім тәртібінде реттеу туралы келісім жасалған кезде бірінші сатыдағы сотқа талап қойылған кезде төленген мемлекеттік баж соманың елу пайызы мөлшерінде бюджеттен талапкерге қайтарылады.
      Басқа сот шығыстарын сот бітімгершілік келісімнің немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімнің шарттарына сәйкес тараптар арасында бөледі. Келісімдерде мұндай нұсқау болмаған жағдайда олар өзара өтелген деп есептеледі.
      3. Осы Кодекстің 279-бабының 6), 8) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша талап қою арызы қараусыз қалдырылған кезде талапкер шеккен сот шығыстарын жауапкер өтемейді. Мұндай жағдайда талапкер жауапкердің іс жүргізуге байланысты шегілген сот шығыстарын өтейді.

      116-бап. Тараптарға сот шығыстарын өтеу
      1. Осы Кодексте көзделген жағдайларда сотқа басқа адамдар мен мемлекеттің құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау туралы өтініштермен жүгінген адамдарға талап қоюдан толық немесе бір бөлігінде бас тартылған кезде (осы Кодекстің 54 және 55-баптары), жауапкер шеккен сот шығындары республикалық бюджет есебінен толық немесе талап қоюлардың бас тартылған бөлігіне бара-бар өтеледі.
      2. Мұндай талап қою қанағаттандырылған жағдайда жауапкер сот шығыстарын осы Кодекстің 8-тарауында көзделген тәртіппен өтейді.

      117-бап. Мемлекетке сот шығыстарын өтеу
      1. Талапкер төлеуден босатылған мемлекеттік баж, сондай-ақ іс бойынша іс жүргізуге байланысты шығындар сот шығыстарын төлеуден босатылмаған жауапкерден толық немесе талап қоюдың қанағаттандырылған бөлігіне бара-бар мөлшерде мемлекет кірісіне өндіріліп алынады.
      2. Егер талап қою бір бөлігінде қанағаттандырылса, ал жауапкер сот шығыстарын төлеуден босатылса, іс бойынша іс жүргізуге байланысты шығындар мемлекеттің кірісіне сот шығыстарын өтеуден босатылмаған талапкерден талап қою талаптарының қанағаттандырылудан бас тартылған бөлігіне бара-бар өндіріліп алынады.
      3. Егер тараптардың екеуі де сот шығыстарын төлеуден босатылса, іс бойынша іс жүргізуге байланысты шығындар республикалық бюджет есебіне жатқызылады.
      4. Талап қоюдан бас тартылған жағдайда іс бойынша іс жүргізуге байланысты сот шығындары талапкерден мемлекет кірісіне өндіріліп алынады.
      5. Өзіне тиесілі төлемдерді төлеуден жалтарған адамға іздеу жарияланған жағдайда іздеуді жүргізу бойынша шығыстар сол адамнан мемлекет кірісіне өндіріліп алынады.

      118-бап. Сот шығыстарына байланысты мәселелер бойынша сот
               актілеріне шағым жасау және наразылық білдіру
      Сот шығыстарына байланысты сот актілеріне осы тарауда көзделген ерекшеліктер ескеріле отырып, шағым жасалуы, наразылық білдіруі мүмкін.

9-тарау. СОТҚА ҚҰРМЕТТЕМЕУШІЛІК БІЛДІРГЕНІ ҮШІН ЖАУАПТЫЛЫҚ ШАРАЛАРЫ

      119-бап. Сотқа құрметтемеушілік білдіргені үшін жауаптылық
               шаралары
      1. Сотқа құрметтемеушілік білдіргені үшін жауаптылық шараларын сот баршаның сот алдында теңдігі конституциялық қағидатын және сот төрелігінің міндеттерін іске асыру мақсатында қолданады.
      2. Сотқа құрметтемеушілік білдіргені үшін бұған кінәлі адамдар осы тарауда белгіленген ерекшеліктермен Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінде көзделген тәртіппен әкімшілік жауаптылыққа тартылады.
      3. Егер сот отырысында тәртіп бұзушының әрекеттерінде қылмыстық құқық бұзушылық белгілері болса, осы адам қылмыстық жауаптылыққа тартылуы мүмкін.
      4. Заңға қарсы жасалған әрекет (әрекетсіздік) үшін бір ғана мәжбүрлеу шарасы және (немесе) бір ғана жауаптылық түрі қолданылады.

      120-бап. Сотқа құрметтемеушілік білдіргені үшін жауаптылыққа
               тарту тәртібі
      1. Сот отырысында сотқа құрметтемеушілік білдіру фактісі анықталғандығы туралы осы бұзушылық анықталған сот отырысының процесін тікелей жүргізуші судья (сот құрамы) құқық бұзушыға дереу жариялайды. Осы факт сот отырысының хаттамасында тіркеледі. Бұл ретте әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама жасалмайды.
      2. Өзіне қатысты сотқа құрметтемеушілік білдіру фактісі анықталған адам, сондай-ақ іске қатысатын өзге де адамдар өз түсініктемелерін беруге құқылы.
      3. Сотқа құрметтемеушілік білдіргені үшін әкімшілік жаза қолдану туралы, сот кеңесу бөлмесіне кетпестен, тікелей сот отырысында жарияланады.
      Әкімшілік құқық бұзушылық туралы қаулыны төрағалық етуші судья азаматтық іс бойынша сот отырысы аяқталғаннан кейін кеңесу бөлмесінде шығарады, оған судьялар (сот құрамы) қол қояды.
      4. Өзіне қатысты әкімшілік құқық бұзушылық және жаза қолдану (әкімшілік қамаққа алуды қоспағанда) туралы қаулы шығарылған адамға қаулының көшірмесі ол жарияланған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде тапсырылады және (немесе) жіберіледі.
      Әкімшілік қамаққа алу туралы қаулы шығарылады және өзіне қатысты қаулы шығарылған адамға, осындай қаулының орындалуын жүзеге асыратын ішкі істер органына және көшірмесі прокурорға қаулы шығарылған күні тапсырылады (жіберіледі).
      5. Соттың әкімшілік құқық бұзушылық туралы қаулысына әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамада белгіленген тәртіппен шағым жасалуы және наразылық білдірілуі мүмкін.
      Апелляциялық сатыдағы сотқа жекеше шағыммен бірге істен бөліп шығарылған, қабылданған қаулыға қатысты материал жіберіледі.
      6. Егер сот отырысында тәртіп бұзушының әрекеттерінде қылмыстық құқық бұзушылық белгілері болса, сот бұл туралы қаулы шығарады, ол өзіне қатысты қаулы шығарылған адамға үш жұмыс күні ішінде тапсырылады және (немесе) жіберіледі және растайтын материалдармен бірге прокурорға сотқа дейінгі іс жүргізуді ұйымдастыру үшін жолданады.

10-тарау. ПРОЦЕСТІК МЕРЗІМДЕР

      121-бап. Процестік әрекеттерді жасау мерзімдері
      1. Процестік әрекеттер осы Кодексте белгіленген процестік мерзімдерде жасалады.
      2. Егер процестік әрекеттерді жасау үшін арналған мерзім осы Кодексте белгіленбесе, онда оны сот тағайындайды. Сот тағайындайтын процестік мерзім процестік әрекеттерді жасау үшін жеткілікті болуға тиіс.

      122-бап. Процестік мерзімдерді есептеу
      1. Процестік әрекеттерді жасауға арналған мерзімдер сөзсіз болуға тиіс оқиға көрсетіле отырып, дәлме-дәл күнтізбелік күнмен немесе жылдармен, айлармен немесе күндермен есептелетін уақыт кезеңімен белгіленеді. Соңғы жағдайда әрекет бүкіл кезеңнің ішінде жасалуы мүмкін.
      2. Кезеңмен есептелетін процестік мерзімнің ағымы оның басталуы белгіленген күнтізбелік күннен немесе оқиға болған күннен кейінгі күні басталады.

      123-бап. Процестік мерзімдердің аяқталуы
      1. Жылдармен есептелетін мерзім сол мерзімнің соңғы жылының тиісті айында және күнінде бітеді.
      2. Айлармен есептелетін мерзім сол мерзімнің соңғы тиісті айында бітеді. Егер айлармен есептелетін мерзімнің соңы тиісті күні жоқ айға сәйкес келсе, мерзім осы айдың соңғы күнінде бітеді.
      3. Күндермен есептелетін мерзім белгіленген кезеңнің соңғы күні бітеді.
      4. Мерзімнің соңғы күні жұмыс істемейтін күнге тап келген жағдайда жылдармен, айлармен және күндермен есептелетін мерзімнің аяқталатын күні одан кейінгі жұмыс күні болып есептеледі.
      5. Жасалуына мерзім белгіленген процестік әрекет мерзімнің соңғы күніне жиырма төрт сағат қалғанға дейін орындалуы мүмкін. Егер шағым, құжаттар не ақша сомалары мерзімнің соңғы күніне жиырма төрт сағат қалғанға дейін почтаға, телеграфқа тапсырылса немесе байланыстың өзге де құралдары арқылы берілсе, онда мерзім өтіп кеткен болып есептелмейді.
      6. Егер процестік әрекет тікелей сотта жасалуға тиіс болса, онда мерзім сотта белгіленген ішкі тәртіп қағидалары бойынша жұмыс аяқталатын сағатта бітеді.
      7. Осы бапта көзделген процестік мерзімдерді есептеу тәртібі сотқа берілетін электрондық құжаттарға да қолданылады.

      124-бап. Процестік мерзімді өткізіп алудың салдары
      1. Процестік әрекеттерді жасау құқығы осы Кодексте белгіленген немесе сот тағайындаған процестік мерзім аяқталуымен жойылады.
      2. Процестік мерзімдер аяқталғаннан кейін берілген шағымдар мен құжаттарды, егер өтіп кеткен процестік мерзімді қалпына келтіру туралы мәлімдемелсе, сот қараусыз, оларды берген адамға кері қайтарады.
      3. Процестік мерзімнің өтуі іске қатысатын адамды іс жүргізу міндеттерін орындаудан босатпайды.

      125-бап. Процестік мерзімдерді тоқтата тұру
      1. Іс бойынша іс жүргізу тоқтатыла тұрумен бірге барлық өтпеген процестік мерзімдердің өтуі тоқтатыла тұрады. Мерзімдердің тоқтата тұруы сот іс бойынша іс жүргізуді осы Кодексте көзделген негіздер бойынша тоқтата тұру туралы ұйғарым шығарған күннен басталады.
      2. Сот іс бойынша іс жүргізуді қалпына келтіру туралы ұйғарым шығарған күннен бастап процестік мерзімдердің өтуі жалғасады.

      126-бап. Процестік мерзімдерді ұзарту және қалпына келтіру
      1. Сот тағайындаған мерзімдерді сот ұзарта алады.
      2. Егер осы Кодексте белгіленген мерзімдерді өткізіп алу себептерін сот дәлелді деп таныса, сот оларды қалпына келтіруі мүмкін.
      3. Сот өзінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау бойынша процеске қатысушының мүмкіндігін шектейтін заң бұзылған жағдайларда (іске қатысатын адамға сот актісінің көшірмесін уақтылы жібермеуі, егер сот актісі адам білетін тілген аударылмаса, сот ісін жүргізу тілін білмеуі, құқық мирасқорлығын ресімдеуі), сондай-ақ оған уақытында шағым жасауға немесе наразылық білдіруге кедергі болған өзге де мән-жайлар болған кезде сот актілеріне шағым жасауға, наразылық білдіруге арналған осы баптың екінші бөлігінде көрсетілген өтіп кеткен мерзімін қалпына келтіруге міндетті.
      4. Өткізіп алынған процестік мерзімді қалпына келтіру туралы арыз арыз иесіне оның құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылғандығы туралы белгілі болған кезден бастап бір айдан кешіктірмей процестік әрекеттер жасалуға тиіс сотқа беріледі. Арыздың қаралатын орны мен уақыты туралы іске қатысатын адамдар хабарландырылады, бірақ олардың кез келгенінің келмеуі арызды қаралуына кедергі келтірмейді.
      5. Мерзімді қалпына келтіру туралы арыз берумен бір мезгілде құқықтарды қорғау туралы талап берілуге, мерзімді өткізіп алудың дәлелдігін растайтын құжат ұсынылуға тиіс.
      6. Соттың өткізіліп алынған процестік мерзімді ұзартудан немесе қалпына келтіруден бас тарту туралы ұйғарымына апелляциялық тәртіппен шағым жасалуы және наразылық білдірілуі мүмкін.
      7. Соттың процестік мерзімді ұзарту немесе қалпына келтіру туралы ұйғарымы шағым жасалуға, наразылық білдірілуге жатпайды.

11-тарау. СОТ ХАБАРЛАМАЛАРЫ МЕН ШАҚЫРУЛАРЫ

      127-бап. Соттың хабарламалары мен шақырулары
      1. Іске қатысатын адамдар, олардың өкілдері, сондай-ақ куәлар, сарапшылар, мамандар мен аудармашылар сот отырысының немесе жекелеген процестік әрекеттерді жасаудың уақыты мен орны туралы хабарландырылады және соттың шақыру қағаздарымен сотқа шақырылады.
      2. Іске қатысатын адамдар, сондай-ақ куәлар, сарапшылар, мамандар мен аудармашылар оның тапсырылғаны туралы хабардар етуі бар тапсырыс хат, телефонограмма немесе жеделхат, ұялы байланыстың абоненттік нөмірі бойынша немесе электрондық мекенжай бойынша қысқа мәтіндік хабар, сондай-ақ хабарламаның немесе шақырудың тіркелуін қамтамасыз ететін өзге де байланыс құралдарын пайдалану арқылы хабарландырылуы немесе шақырылуы мүмкін.
      3. Хабарламалар мен шақырулар хабарландырылатын немесе шақырылатын адамның сотқа уақытылы келуіне және іске дайындалуына жеткілікті уақыты болатындай есеппен істі сот талқылауына дайындау туралы ұйғарым шығарылған күнінен не сот талқылауы тағайындалған күнінен кейінгі келесі күнінен кешіктірілмей жіберілуге тиіс.
      4. Хабарлама немесе шақыру хабарландырылатын немесе шақырылатын адамға тарап немесе іске қатысатын басқа да адам көрсеткен мекенжай, ұялы байланыстың абоненттік нөмірі немесе электрондық мекенжай бойынша жіберіледі. Егер сотқа хабарланған мекенжай бойынша адам іс жүзінде тұрмайтын болса, хабарлама немесе шақыру оның жұмыс орны бойынша жіберілуі мүмкін. Заңды тұлғаға арналған хабарлама немесе шақыру оның орналасқан жері бойынша жіберіледі.
      Іске қатысатын адамдар хабарландырылатын немесе шақырылатын адамдар сотқа келмеген істер бойынша сот талқылауының уақыты, күні мен орны туралы хабарды бұқаралық ақпарат құралдарында жариялауға құқылы.
      5. Көрсетілген мекенжайда тұратын, сотқа шақырылатын және хабарландырылатын адамдар отбасыларының кәмелетке толған мүшелерінің бірі, басқа адам алған хабарлама; оның тапсырылғаны туралы хабардар етуі бар тапсырыс хатпен жіберілген хабарлама, телефонограмма немесе жеделхат, сондай-ақ ұялы байланыстың абоненттік нөмірі немесе электрондық мекенжай бойынша мәтіндік хабардың жеткізілгені туралы есеп алынып расталатын, сондай-ақ хабарламаның немесе шақырудың тіркелуін қамтамасыз ететін өзге де байланыс құралдарын пайдалану арқылы жіберілетін хабарлама, егер осындай хабарламаның түспегені не кешірек түскені дәлелденбесе, тарапты тиісінше хабарландыру болып танылады.
      6. Осы бапта көзделген сот хабарламаларының нысандары, егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта өзгеше тәртіп белгіленбесе, шетелдік адамдарға да қатысты қолданылады.

      128-бап. Соттың шақыру қағазының немесе өзге де хабарламаның,
               шақырудың мазмұны
      1. Соттың шақыру қағазында немесе өзге де хабарламада, шақыруда:
      1) хабарландырылатын немесе сотқа шақырылатын адамның (тегі, аты, әкесінің атын (егер ол жеке басын куәландырылатын құжатта көрсетілсе) және адамның тұрғылықты жерін не заңды тұлғаның атауы мен оның орналасқан жерін) көрсету;
      2) соттың атауы мен нақтылы мекенжайы;
      3) сотқа келетін жері мен уақытын көрсету;
      4) хабарландырылған немесе шақыртылған адресат қатысатын істің атауы;
      5) адресаттың кім ретінде хабарландырылып немесе шақырылып отырғандығын көрсету;
      6) іске қатысушы тұлғаларға дәлелдемелерді осы Кодекстің талаптарына сәйкес ұсынбаудың салдарын көрсетіп, іс бойынша оларда бар барлық дәлелдемелерді табыс етуді ұсыну;
      7) осы Кодекстің 46-бабында көзделген құқықтар мен міндеттерді көрсету;
      8) адресаттың болмауына байланысты шақыру қағазын немесе өзге де хабарламаны, шақыруды қабылдаған адамның оны алғашқы мүмкіндік болған кезде адресатқа тапсыруға міндеттілігін көрсету;
      9) хабарландырылатын немесе шақырылатын адамның сотқа келмей қалу салдарын және келмеу себебін сотқа хабарлауға міндетті екендігін көрсету;
      10) шақыру қағазын немесе өзге де хабарламаны, шақыруды жіберуші адамның қойған қолы қамтылуы тиіс. Хабарлама немесе шақыру туралы телефонхат жіберген адам оны кімге және қашан бергендігін көрсетіп, оны өзінің қолын қою арқылы куәландыруға тиіс.
      2. Ұялы байланыстың абоненттік нөмірі немесе электрондық мекенжай бойынша жіберілетін хабарда:
      1) хабарландырылатын немесе сотқа шақырылатын тұлғаны (хабарлама жіберілетін адамның тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілсе) не заңды тұлғаның атауы) көрсету;
      2) соттың атауы мен нақты мекенжайы;
      3) келетін жері мен уақытын көрсету;
      4) хабарлама беріліп немесе адресат шақыртылып отырған істің қысқаша атауы;
      5) адресаттың кім ретінде хабарландырылып немесе шақыртылып отырғандығын көрсету;
      6) хабарлама жіберген адамның тегі мен аты қамтылуы тиіс.
      Хабарламаның жіберілгендігін растайтын құжат іс материалдарына қоса тіркеледі.
      3. Хабарламаны алған тараптар, жабық сот отырысында қарауға жататын істерді қоспағанда, талап қоюмен және оған қоса берілген материалдармен соттың ресми сайты арқылы танысуға құқылы.

      129-бап. Соттың шақыру қағазын немесе өзге де хабарламаны
               жеткізу
      1. Соттың шақыру қағазы немесе өзге де хабарлама хабардар етілетін тапсырысты хатпен почта арқылы немесе мұны судья тапсырған адамдар арқылы жеткізіледі. Шақыру қағазын немесе өзге де хабарламаны адресатқа тапсыру уақыты шақыру қағазының түбіршегінде немесе өзге де хабарламаның көшірмесінде белгіленеді, олар сотқа қайтарылуға тиіс.
      2. Сот хабарландырылатын немесе іс бойынша шақырылатын басқа адамға тапсыру үшін шақыру қағазын немесе соттың өзге де хабарламасын іске қатысушы тұлғаның келісімімен оған беруі мүмкін.
      3. Соттың шақыру қағазын немесе өзге де хабарламаны жеткізу тапсырылған адам оның тапсырылған күні көрсетілген және адресаттың оларды алғандығы жөнінде қолы қойылған шақыру қағазының түбіршегін немесе өзге де хабарламаның көшірмесін сотқа қайтаруға міндетті.
      4. Осы тараудың талаптары сақталған кезде, егер керісінше жағдай дәлелденбесе, соттың шақыру қағазы немесе өзге де хабарлама жеткізілген болып есептеледі.

      130-бап. Соттың шақыру қағаздарын немесе өзге де хабарламаны
               тапсыру
      1. Соттың шақыру қағазы немесе өзге де хабарлама, ол жолданып отырған азаматқа жеке, сотқа қайтарылуға жататын шақыру қағазының түбіршегіне немесе өзге де хабарламаның көшірмесіне қолы қойдырылып тапсырылады.
      Заңды тұлғаға жіберілген соттың шақыру қағазы не өзге де хабарлама оның өкіліне, басқару функцияларын орындайтын тиісті адамға, күзет қызметінің қызметкеріне не шақырылып, хабарландырылып отырған адамның басқа қызметкеріне табыс етіледі, ол шақыру қағазының түбіршегіне немесе өзге де хабарламаның көшірмесіне өзінің лауазымын, тегін және аты-жөнін жазып, оны алғандығы жөнінде қол қояды.
      Соттың шақыру қағазы немесе өзге де хабарлама, заңды тұлға көрсетілген мекенжайда болмаса да, заңды тұлғаның тұрған жері бойынша жеткізілген болып есептеледі.
      2. Егер шақыру қағазын жеткізуші адам іс бойынша хабарландырылатын немесе шақырылатын адамды тұрғылықты жерінен немесе жұмысынан таба алмаса, онда шақыру қағазы онымен бірге тұратын отбасының кәмелеттік жасқа толған мүшелерінің біріне, басқа адамға олардың келісімімен, ал олар болмаған кезде – үй-жайлардың (пәтерлердің) меншік иелері кооперативінің, тұрғын үй-пайдалану және коммуналдық қызметтер көрсету кооперативінің уәкілетті адамына не тұрғын үй басқарушысына, жергілікті өзін-өзі басқару органының немесе адресаттың тұрғылықты жері бойынша тиісті атқарушы органның не оның жұмыс орны бойынша әкімшіліктің уәкілетті адамына тапсырылады. Бұл жағдайларда шақыру қағазын қабылдап алған адам шақыру қағазының түбіршегіне өзінің тегін, атын, әкесінің атын, сондай-ақ адресатқа қатыстылығын немесе атқаратын лауазымын көрсетуге міндетті. Шақыру қағазын қабылдап алған адам оны дереу адресатқа тапсыруға міндетті.
      Көрсетілген жағдайларда соттың шақыру қағазы тиісті түрде тапсырылған болып есептеледі.
      3. Адресат уақытша болмаған жағдайда шақыру қағазын жеткізуші адам шақыру қағазының түбіршегіне немесе өзге де хабарламаға адресаттың қайда кеткенін және оның қашан қайтып келуі мүмкін екенін белгілейді. Осы мәліметтерді онымен бірге тұратын кәмелетке толған отбасы мүшелерінің және басқа адамдардың ішінен біреуі растауы не үй-жайлардың (пәтерлердің) меншік иелері кооперативінің, тұрғын үй-пайдалану және коммуналдық қызметтерді көрсету кооперативінің уәкілетті адамы не тұрғын үй басқарушысы, жергілікті өзін-өзі басқару органының немесе адресаттың тұрғылықты жері бойынша тиісті атқарушы органының немесе оның жұмыс орны бойынша әкімшіліктің уәкілетті адамы, сондай-ақ соттың шақыру қағазын немесе хабарламаны тапсырған адам куәландырады.

      131-бап. Соттың шақыру қағазын немесе өзге де хабарламаны
               қабылдаудан адресаттың бас тартуының салдары
      1. Адресат соттың шақыру қағазын немесе өзге де хабарламаны қабылдаудан бас тартқан кезде, оны жеткізуші немесе табыс етуші адам шақыру қағазына немесе өзге де хабарламаға, шақыруға тиісті белгі қояды, олар сотқа қайтарылады, сондай-ақ, бұл туралы акт жасауға құқылы. Адресаттың соттың шақыру қағазын немесе өзге де хабарламаны алудан бас тартуы туралы белгіні үй-жайлардың (пәтерлердің) меншік иелері кооперативінің, тұрғын үй-пайдалану және коммуналдық қызметтер көрсету қызметінің уәкілетті адамы не тұрғын үй басқарушысы, жергілікті өзін-өзі басқару органының немесе адресаттың тұрғылықты жері бойынша тиісті атқарушы органның немесе оның жұмыс орны бойынша әкімшіліктің уәкілетті адамы куәландырады.
      2. Адресаттың соттың шақыру қағазын немесе өзге де хабарламаны алудан бас тартуы істі қарауға немесе жекелеген іс жүргізу әрекеттерін жасауға кедергі болмайды және адам тиісінше хабарландырылған болып есептеледі.

      132-бап. Іс бойынша іс жүргізу кезінде мекенжайды, ұялы
               байланыстың абоненттік нөмірін және электрондық
               мекенжайды ауыстыру
      Іске қатысатын тұлғалар мен олардың өкілдері іс бойынша іс жүргізу кезінде сотқа өз мекенжайы ауысқан, ұялы байланысының абоненттік нөмірі, электрондық мекенжайы өзгерген жағдайда бұл туралы сотқа хабарлауға міндетті. Мұндай хабар болмаған кезде шақыру қағазы немесе өзге де хабарлама, шақыру сотқа белгілі соңғы мекенжай, ұялы байланыстың абоненттік нөмірі немесе электрондық мекенжай бойынша жіберіледі және адресат бұл мекенжай бойынша енді тұрмаса да немесе болмаса да, ұялы байланыстың осы абоненттік нөмірін немесе электрондық мекенжайды пайдаланбаса да жеткізілген болып есептеледі. Мұндай хабарлама тиісінше хабарлау болып табылады.

      133-бап. Жауапкер және (немесе) бала болған жердің
               белгісіздігі және оларды іздестіру
      1. Жауапкердің нақтылы тұрған жері белгісіз болған кезде үй-жайлардың (пәтерлердің) меншік иелері кооперативінің, тұрғын үй-пайдалану және коммуналдық қызметтер көрсету қызметінің уәкілетті адамы не тұрғын үй басқарушысы, жергілікті өзін-өзі басқару органының немесе адресаттың тұрғылықты жері бойынша тиісті атқарушы органның немесе оның жұмыс орны бойынша әкімшіліктің уәкілетті адамының соттың шақыру қағазын немесе өзге де хабарламаны, шақыруды алғанын куәландыратын жазба сотқа келіп түскеннен кейін сот істі қарауға кіріседі. Мұндай хабарлама тиісінше хабарлау болып табылады.
      Жауапкердің және (немесе) баланың болған жері белгісіз болған кезде Қазақстан Республикасына заңсыз жеткізілген немесе Қазақстан Республикасында ұсталып отырған баланы кері қайтару туралы немесе Қазақстан Республикасының халықаралық шартының негізінде осындай балаға қатысты қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы талап бойынша судья жауапкерді және (немесе) баланы іздестіруді жариялау туралы ұйғарым шығаруға міндетті.
      2. Мемлекет мүддесіне орай, сондай-ақ алименттерді өндіріп алу, асыраушысының денсаулығының зақым алуына немесе қайтыс болуынан келген зиянды өтеу туралы талап қоюлар бойынша жауапкердің тұрған жері белгісіз болған кезде сот уәкілетті органдар арқылы жауапкерді іздестіруді жариялауға міндетті. Соттың жауапкерге іздеу жариялауы істі қарауға кедергі болмайды.
      3. Жауапкер шешімнің көшірмесі өзіне тапсырылғаннан кейін шағым беруге және осы Кодекстің 126-бабында белгіленген тәртіппен апелляциялық шағым беру мерзімін қалпына келтіру туралы өтінішхат беруге құқылы.
      4. Жауапкерді және (немесе) баланы іздестіру жөніндегі шығыстарды өндіру уәкілетті органның арызы бойынша сот бұйрығын беру жолымен жүргізіледі.

2-БӨЛІМ. БІРІНШІ САТЫДАҒЫ СОТТА ІС ЖҮРГІЗУ 1-бөлімше. ЖЕҢІЛДЕТІЛГЕН ІС ЖҮРГІЗУ 12-тарау. БҰЙРЫҚ АРҚЫЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

      134-бап. Соттың бұйрығы негізінде берешекті өндіріп алу
      1. Сот бұйрығы сот актісі болып табылады, оны өндіріп алушының ақшаны өндіріп алу немесе борышкерді және өндіріп алушыны олардың түсіндірмелерін тыңдау үшін шақырмай-ақ және сот талқылауынсыз, даусыз талаптар бойынша борышкерден жылжымалы мүлікті талап ету туралы арызы бойынша судья шығарады.
      2. Сот бұйрығының атқарушылық құжаттық күші болады. Сот бұйрығы бойынша өндіріп алу сот шешімдерін орындауға жіберу үшін белгіленген тәртіппен жүргізіледі.

      135-бап. Сот бұйрығы шығарылатын талаптар
      Сот бұйрығы:
      1) нотариат куәландырған мәмілеге негізделген міндеттемелерді орындау туралы;
      2) орындау мерзімі жеткен және міндеттеменің орындалмауын борышкер мойындаған, соның ішінде, дауды сотқа дейінгі реттеу тәртібімен өндіріп алушыға жіберілген кінә қоюға жауапта мойындаған, жазбаша мәмілеге негізделген міндеттемені орындау туралы;
      3) төленбеген вексельдің наразылығына, акцептің болмауына және нотариус жасаған акцептің күні белгіленбеуіне негізделген міндеттемені орындау туралы;
      4) әкеліктің (ана болудың) анықталуына немесе үшінші тұлғаларды тарту қажеттігіне байланысты емес кәмелетке толмаған балалар үшін алименттерді өндіру туралы;
      5) азаматтардан салықтар мен басқа да міндетті төлемдер бойынша бересі және өсімпұлдарды бюджетке, резидент емес заңды тұлғалардан тұрақты мекеме арқылы Қазақстан Республикасындағы қызметтің нәтижесінде пайда болған салықтар мен басқа да міндетті төлемдер бойынша, сондай-ақ кеден төлемдері, салықтар мен өсімпұлдар бойынша бересіні бюджетке өндіріп алу туралы;
      6) қызметкерге есептелген, бірақ төленбеген жалақы мен өзге де төлемдерді өндіру туралы, соның ішінде, Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына міндетті зейнетақы аударымдарын аудару туралы;
      7) уәкілетті органдар мәлімдеген жауапкерді немесе борышкерді іздестіру жөніндегі шығыстарды өндіріп алу туралы;
      8) лизинг шартына немесе Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес лизинг нысанасын талап ету туралы;
      9) ломбард кепіл беруші-борышкерге ұсынған, мерзімі өтіп кеткен кредитті өндіріп алуды кепіл нысанасына аудару туралы;
      10) қосымша шығыстарды өндіру туралы талаптарды қоспағанда, «Тұрғын үй қатынастары туралы» Қазақстан Республикасының Заңында бекітілген кондоминиум объектілерінің жалпы мүлкін күтіп-ұстауға арналған міндетті шығыстарға қатысудан жалтарған үй-жайлардың (пәтерлердің) меншік иелерінен берешекті өндіру туралы;
      11) жария шарттардың негізінде нақтылы тұтынылған қызметтер (электрмен, газбен, жылумен, сумен жабдықтау, телефон, байланыс интернеті, кабельді телевизия, қатқыл тұрмыстық заттарды тасып шығару қызметтері) үшін, сондай-ақ орындау мерзімі жеткен, белгіленген тарифтерге сай көрсетілген қызметтер үшін берешекті өндіріп алу туралы өзге де қызметтердің талаптары бойынша тікелей берешекті өндіріп алу туралы;
      12) келісімшарт әскери қызметшінің бастамасы бойынша мерзімінен бұрын бұзылған жағдайда, әскери қызметті өткеру туралы келісімшартта көзделген біржолғы ақшалай сыйақыны өндіру туралы;
      13) оқуды өз қалауы бойынша не қызметті өткеруді шартта көзделген мерзімнің өтуіне дейін тоқтатқан, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында көрсетілген негіздер бойынша жұмыстан босатылған немесе оқудан шығарылған оқу орындарының курсанттарын оқытуға жұмсалған сомаларды өндіру туралы;
      14) оқуын тоқтатқан не шет мемлекетте оқу орнын аяқтағаннан кейін Қазақстан Республикасына қайтып оралмаған немесе грантты қайтару жөніндегі шартта көзделген міндеттемені бұзған адамдардан мемлекеттік гранттарды өндіру туралы;
      15) ауылдық жерлерге жіберілген жас мамандар (мұғалім, дәрігер) үшін мемлекеттік гранттарды (көтерме жәрдемақыларды, жәрдемақыларды) өндіріп алу туралы;
      16) бала асырап алудың күші жойылған жағдайда, жетім баланы және (немесе) ата-анасының қамқорлығынсыз қалған баланы асырап алуға байланысты төленген біржолғы ақшалай төлемді бюджетке қайтару туралы;
      17) жалдау төлемдерін жалдау шартында белгіленген мерзімдерде төленбеуіне байланысты оларды өндіріп алу туралы;
      18) қылмыстық ізге түсу органы қысқартқан қылмыстық істер мен материалдар бойынша іс жүргізу шығындарын өндіру туралы талаптар бойынша шығарылады.

      136-бап. Сот бұйрығын шығару туралы арыздың нысаны мен мазмұны
      1. Сот бұйрығын шығару туралы арыз сотқа осы Кодекстің 3-тарауында белгіленген аумақтық соттылықтың жалпы қағидалары бойынша беріледі.
      2. Арыз жазбаша нысанда не электрондық құжат нысанында беріледі. Арызда:
      1) арыз берілген соттың атауы;
      2) өндіріп алушының аты, оның туған күні, айы, жылы, тұрғылықты жері немесе тұрған жері, жеке сәйкестендіру нөмірі, заңды тұлғаның деректемелері, бизнес-сәйкестендіру нөмірі;
      3) борышкердің аты, оның туған күні, айы, жылы, тұрғылықты жері немесе тұрған жері, жеке сәйкестендіру нөмірі (егер арыз берушіге белгілі болса), заңды тұлғаның деректемелері, бизнес-сәйкестендіру нөмірі;
      4) өндіріп алушының талабы және ол негізделген мән-жайлар;
      5) мәлімделген талапты растайтын қоса берілген құжаттардың тізбесі көрсетілуге тиіс.
      3. Жылжымалы мүлік талап етілген жағдайда арызда осы мүліктің тиісті құжаттармен расталған құны көрсетілуге тиіс.
      4. Арызға өндіріп алушы немесе қол қоюға немесе арыз беруге өкілеттігі болған кезде оның өкілі қол қояды. Өкіл беретін арызға өкілдің арызға қол қою өкілеттігін куәландыратын сенімхат қоса берілуге тиіс.
      Арыз электрондық құжат нысанында берілген кезде ол өндіріп алушының немесе оның өкілінің электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады. Электрондық құжат нысанында берілетін арызға осы бапта көрсетілген құжаттардың электрондық көшірмелері қоса беріледі.
      5. Осы Кодекстің 135-бабында санамаланған талаптар оларды бұйрық арқылы немесе талап қою бойынша іс жүргізу тәртібімен қарау көрсетілмей қойылған кезде аталған талаптар осы тараудың қағидалары бойынша қаралады.

      137-бап. Мемлекеттік баж
      1. Сот бұйрығын беру туралы арыз үшін «Салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының кодексінде (Салық кодексі) белгіленген мөлшерде мемлекеттік баж төленеді.
      2. Өндіріп алушы төлеген мемлекеттік баж арызды қабылдаудан бас тартылған кезде қайтарылады.
      3. Өндіріп алушы төлеген мемлекеттік баж сот бұйрығының күші жойылған кезде қайтарылмайды. Өндіріп алушы борышкерге талап қойған кезде ол талап қою ісін жүргізу тәртібімен төленуге жататын мемлекеттік баж есебіне есептеледі.

      138-бап. Сот бұйрығын шығару туралы арызды қабылдаудан бас
               тартудың және қайтарудың негіздері
      1. Судья сот бұйрығын шығару туралы арызды осы Кодекстің 151, 152-баптарында көзделген негіздер бойынша қабылдаудан бас тартады немесе кері қайтарады.
      Бұған қоса, егер:
      1) мәлімделген талап осы Кодекстің 134-бабында көзделмеген;
      2) борышкердің тұрғылықты жері немесе тұрған жері Қазақстан Республикасының шегінен тыс болған;
      3) мәлімделген талапты растайтын құжаттар ұсынылмаған;
      4) талап қою бойынша іс жүргізу тәртібімен қарауға жататын құқық туралы даудың бары байқалған;
      5) арыздың нысаны мен мазмұны осы Кодекстің 136-бабының талаптарына сай келмеген;
      6) арыз бергенде мемлекеттік баж төленбеген жағдайларда судья арызды кері қайтарады.
      2. Судья арызды қабылдаудан бас тарту немесе кері қайтару туралы арыз сотқа түскен күннен бастап үш жұмыс күні ішінде ұйғарым шығарады.
      3. Арызды кері қайтару сот бұйрығын беру туралы сотқа қайтадан арыз беруге не сол нысана мен сол негіздер бойынша сол жауапкерге, егер ол жол берілген бұзушылықты жойса, талап қоюға кедергі болмайды.
      4. Судьяның арызды қабылдаудан бас тарту туралы немесе арызды кері қайтару туралы ұйғарымына апелляциялық сатыға шағым берілуі мүмкін, апелляциялық сот шешімі түпкілікті болып табылады.

      139-бап. Сот бұйрығын шығару тәртібі мен мерзімі
      Мәлімделген даусыз талаптың мәні бойынша сот бұйрығын судья арыз сотқа түскен күннен бастап үш жұмыс күні ішінде шығарады.

      140-бап. Сот бұйрығының мазмұны
      1. Сот бұйрығында:
      1) жүргізілетін істің нөмірі және сот бұйрығының шығарылған күні;
      2) соттың атауы, бұйрық шығарған судьяның тегі мен аты-жөні;
      3) өндiрiп алушының тегi, аты және әкесiнiң аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілсе), туған күні, айы, жылы, оның тұрғылықты жерi немесе тұрған жерi, оның жеке сәйкестендiру нөмiрi немесе егер өндiрiп алушы заңды тұлға болып табылса оның атауы, нақты орналасқан жері, банктік деректемелері, бизнес-сәйкестендіру нөмiрi;
      4) борышкердiң тегi, аты және әкесiнiң аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілсе), туған күні, айы, жылы, оның тұрғылықты жерi немесе тұрған жері, оның жұмыс орны және борышкер жұмыс істейтін заңды тұлғаның банктік деректемелері туралы мәліметтер (егер сот бұйрығын шығару туралы арызда көрсетілсе), жеке сәйкестендіру нөмірі (егер ол белгілі болса) немесе, егер борышкер заңды тұлға болып табылса, оның атауы, орналасқан жері, банктік деректемелері, бизнес-сәйкестендіру нөмiрi, сондай-ақ қалалық және (немесе) ұялы байланыстың абоненттік нөмірлері туралы мәліметтер, электрондық почта мекенжайы (егер мұндай мәліметтер бар болса және белгілі болса);
      5) талапты қанағаттандыруға негіз болған заң;
      6) өндіріп алынуға жататын ақша сомаларының мөлшері немесе құны көрсетілген, талап етілуге жататын жылжитын мүліктің белгілері;
      7) егер заңда немесе шартта айыпақы өндіріп алу көзделсе, оның мөлшері және айыпақы есептелген уақыт кезеңі;
      8) борышкерден өндіріп алушының пайдасына немесе тиісті бюджетке өндіріп алынуға жататын мемлекеттік баждың сомасы;
      9) мәлімделген талапқа қарсылық білдіру туралы арыз берудің мерзімі мен тәртібі көрсетіледі.
      2. Осы баптың 1), 2), 3), 4), 5) және 8) тармақшаларында көзделген мәліметтерден басқа, кәмелетке толмаған балаларға алимент өндіру туралы сот бұйрығында асырау үшін алимент өндірілетін әрбір баланың аты мен туған күні, айы, жылы, борышкерден ай сайын өндіріліп алынатын төлемдердің мөлшері және оларды өндіріп алудың мерзімі көрсетіледі.
      3. Сот бұйрығына судья қол қояды.

      141-бап. Борышкерге сот бұйрығының көшірмесін жіберу. Сот
               бұйрығына білдірілетін қарсылықтар
      1. Сот бұйрығы ол шығарылғаннан кейін келесі күннен кешіктірілмей оның алынғанын тіркеуді қамтамасыз ететін байланыс құралдары пайдаланыла отырып борышкерге тапсырылуға немесе жіберілуге тиіс.
      2. Борышкер мәлімделген талапқа қарсылығын сот бұйрығын шығарған сотқа сот бұйрығының көшірмесін алған күннен бастап немесе оның шығарылғаны туралы оған белгілі болған күннен бастап он жұмыс күні ішінде жіберуге құқылы.
      3. Борышкердің қарсылығы сот бұйрығын беру туралы арызда көрсетілген дау нысанының бар екені туралы тиісті дәлелдемелермен расталуға тиіс. Электрондық құжат нысанында берілетін қарсылыққа құжаттардың электрондық көшірмелері қоса беріледі.
      4. Қарсылыққа осы баптың екінші тармағында көрсетілген тұлға немесе оның өкілі қол қояды. Қарсылық электрондық құжат нысанында берілген кезде ол борышкердің немесе оның өкілінің электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады. Өкіл беретін қарсылыққа оның өкілеттігін растайтын сенімхат қоса берілуі қажет.
      5. Осы баптың үшінші және төртінші бөліктерінің талаптарына сай келмейтін қарсылық сот ұйғарымымен кері қайтарылады.
      6. Дәлелді себептермен өткізіп алынған қарсылықтарды беру мерзімін сот бұйрығын шығарған сот осы Кодекстің 126-бабында көзделген негіздер мен тәртіп бойынша қалпына келтіруі мүмкін.

      142-бап. Сот бұйрығының күшін жою
      1. Егер борышкерден белгіленген мерзімде мәлімделген талапқа қарсылық келіп түссе не сот бұйрығымен құқықтары мен міндеттері қозғалған басқа да адамнан шығарылған сот бұйрығының заң талаптарына сәйкес еместігі туралы арыз келіп түссе, судья сот бұйрығының күшін жояды.
      2. Судья қарсылық немесе арыз келіп түскен күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей сот бұйрығының күшін жою туралы ұйғарым шығарады. Ұйғарымда өндіріп алушыға мәлімделген талаптың талап қою бойынша іс жүргізу тәртібімен берілуі мүмкін екені түсіндіріледі. Сот бұйрығының күшін жою туралы ұйғарымның көшірмесі ол шығарылғаннан кейін келесі күннен кешіктірілмей өндіріп алушыға және борышкерге жіберіледі.
      Сот бұйрығының күшiн жою туралы соттың ұйғарымы шағым беруге және наразылық келтіруге жатпайды.
      Сот бұйрығының күшiн жоюдан бас тарту туралы соттың ұйғарымына шағым берілуі, наразылық келтірілуі мүмкін.

      143-бап. Өндіріп алушыға сот бұйрығын беру және оны орындауға
               жіберу
      1. Егер белгіленген мерзімде сотқа борышкерден қарсылық келіп түспесе, судья соттың мөрімен куәландырылған сот бұйрығын оны борышкердің тұрғылықты жеріндегі тиісті әділет органына орындауға ұсынуы үшін өндіріп алушыға береді.
      2. Өндіріп алушының өтініші бойынша, сондай-ақ осы Кодекстің 243-бабына сәйкес дереу орындалуға жататын талаптар бойынша сот бұйрығын сот тікелей жіберуі мүмкін.
      3. Мемлекеттік бажды борышкерден тиісті бюджеттің кірісіне өндіру үшін соттың мөрімен куәландырылған сот бұйрығының жеке данасын сот аумақ бойынша тиісті әділет органына тікелей жібереді.
      4. Сот бұйрығының көшірмесі сот жүргізген істе қалады.

13-тарау. ЖЕҢІЛДЕТІЛГЕН (ЖАЗБАША) ІС ЖҮРГІЗУ

      144-бап. Жеңілдетілген (жазбаша іс) жүргізу тәртібі
      1. Сот ауызша талқылауды жүргізбей, істерді осы Кодекстің 14-тарауының қағидалары бойынша осы тарауда белгіленген ерекшеліктерімен бірге жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қарайды.
      Әкімшілік және өзге де жария құқықтық қатынастардан туындайтын істерді шетелдік тұлғалардың қатысуымен жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қарау кезінде, егер осы тарауда өзгеше көрсетілмесе, осы Кодекстің 3-бөлімшесінде, 4-бөлімінде тиісінше белгіленген ерекшеліктер қолданылады.
      2. Судья істерді арыз қарауға қабылданған күннен бастап бір ай мерзімде жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қарайды. Істерді жазбаша іс жүргізу тәртібімен қарау мерзімі ұзартылуға жатпайды.
      3. Сот егер:
      1) тарап бұл туралы өтінішхат берсе;
      2) үшінші тұлғаның іске кіруі туралы өтінішхаты қанағаттандырылса;
      3) қарсы талап қою қабылданса;
      4) осы іс бойынша қабылданған сот актісімен басқа тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделері бұзылуы мүмкін болса;
      5) дәлелдемелерді олардың тұрған жерінде қарап тексеру және зерттеу, сараптама тағайындау немесе куәнің айғақтарын тыңдау қажет болса;
      6) сот қосымша мән-жайларды анықтау немесе қосымша дәлелдемелерді зерттеу қажет деп тапқан жағдайда істі талап қою ісін жүргізу ережесі бойынша жалпы тәртіппен қарау туралы ұйғарым шығарады.
      4. Істі талап қою ісін жүргізу ережесі бойынша жалпы тәртіппен қарау туралы ұйғарымда іске қатысушы тұлғалардың жасауына жататын іс-әрекеттер мен осы іс-әрекеттерді жасау мерзімдері көрсетіледі. Іс осы Кодексте тиісті санаттағы істер үшін белгіленген мерзімдерде қаралуға тиіс. Істі қараудың мерзімі талап қою арызы алғаш қабылданған күннен бастап есептеледі.
      5. Егер бір мезгілде бірнеше талап мәлімделсе, оның біреуі немесе одан да көбі осы Кодекстің 145-бабында көрсетілген тізбеге сәйкес келмесе және сот осы талаптарды жеке іс жүргізуде бөліп қарамаса, олар осы Кодекстің 14-тарауында белгіленген тәртіппен қаралады.

      145-бап. Жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен
               қаралатын істер
      1. Мынадай:
      1) егер талап қоюдың бағасы заңды тұлғалар үшін бес жүз айлық есептік көрсеткіштен, дара кәсіпкерлер, азаматтар үшін жүз айлық есептік көрсеткіштен аспаса, ақша сомаларын өндіріп алу туралы талап қою арыздары бойынша;
      2) талап қою бағасына қарамастан, талапкер ұсынған, жауапкердің ақшалай міндеттемелерін белгілейтін құжаттарға және (немесе) шарт бойынша берешекті растайтын құжаттарға негізделген талап қою арыздары бойынша;
      3) заңда белгіленген немесе шартта көзделген жағдайларда сотқа дейін реттеу тәртібімен жасалған, дауларды (жанжалдарды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімдерді орындау туралы;
      4) «Нотариат туралы» Заңда белгіленген немесе шартта көзделген жағдайларда сотқа дейін реттеу тәртібімен нотариус куәландырған дауды реттеу туралы келісімдерді орындау туралы;
      5) тараптардың тапсырма шарты бойынша адвокаттың немесе адвокаттар мен тараптардың қатысуымен «Адвокаттық қызмет туралы» Заңға сәйкес партисипативтік рәсім тәртібімен жасалған, дауларды реттеу туралы келісімдерді орындау туралы;
      6) заңда белгіленген немесе шартта көзделген жағдайларда сотқа дейін реттеу тәртібімен жасалған, кәсіпкерлік, инвестициялық қызметке байланысты даулар бойынша келісімдерді орындау туралы;
      7) заңда белгіленген немесе шартта көзделген жағдайларда сотқа дейін реттеу тәртібімен жасалған, сақтандыру даулары және банкілік заем шарттарынан туындайтын даулар бойынша келісімдерді орындау туралы;
      8) заңда белгіленген немесе шартта көзделген жағдайларда сотқа дейін реттеу тәртібімен жасалған, тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы даулар бойынша келісімдерді орындау туралы;
      9) заңда белгіленген немесе шартта көзделген жағдайларда сотқа дейін реттеу тәртібімен жасалған, зияткерлік меншікке құқықтарды қорғау саласындағы даулар бойынша келісімдерді орындау туралы;
      10) заңда белгіленген немесе шартта көзделген жағдайларда сотқа дейін реттеу тәртібімен жасалған, неке-отбасылық қатынастар саласындағы даулар бойынша келісімдерді орындау туралы;
      11) азаматтың ар-намысына, қадір-қасиетіне және заңды тұлғаның іскерлік беделіне дақ түсіретін мәліметтерді теріске шығаратын мәліметтерді не бұқаралық ақпарат құралдарында жауап жариялау туралы даулар бойынша келісімдерді орындау туралы;
      12) заңда белгіленген немесе шартта көзделген жағдайларда дауларды сотқа дейін реттеу тәртібімен жасалған өзге де келісімдерді орындау туралы істер жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қаралуға жатады.
      2. Осы баптың бірінші бөлігінде санамаланған талап арыз талаптары оларды жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қарау көрсетілмей қойылған кезде олар осы тараудың қағидалары бойынша қаралады.

      146-бап. Жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен істерді
               қараудың ерекшеліктері
      1. Талап қою арызы нысаны мен мазмұны бойынша осы Кодекстің 148 және 149-баптарының талаптарына сәйкес болуға тиіс.
      2. Сот талап арызды іс жүргізуге қабылдау туралы ұйғарым шығарады, онда ауызша талқылауды өткізбестен істің жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қаралатындығын көрсетеді.
      3. Сот тараптарды хабарландырып, жауапкердің өзі негіздейтін құжаттар мен дәлелдемелерді қоса беріп, он бес жұмыс күні ішінде талап қою арызына пікір (қарсылық) ұсынуы үшін мерзім белгілейді. Пікірге (қарсылыққа) оның көшірмесі талапкерге жіберілгенін растайтын құжат қоса беріледі.
      4. Сот белгілеген мерзім өткеннен кейін сотқа түскен пікір (қарсылықтар), дәлелдемелер және өзге де құжаттар, егер тарап оларды сот белгілеген мерзімде ұсынудың мүмкін еместігін негіздесе және олар сот шешім шығарғанға дейін түссе, қабылданады.
      5. Пікірді, дәлелдемелерді және өзге де құжаттарды ұсыну үшін сот белгілеген мерзімдер өткеннен кейін сот тараптарды шақырмай істі жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қарайды.
      6. Сот тараптар ұсынған құжаттарда баяндалған түсініктемелерді, қарсылықтарды және (немесе) дәлелдемелерді зерттейді және шешім қабылдайды.
      7. Істі жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қарау кезінде осы Кодекстің 26-тарауында және осы Кодекстің 198-бабында көзделген қағидалар қолданылмайды.

      147-бап. Жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен
               қаралатын іс бойынша шешім
      1. Жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қаралатын іс бойынша шешім осы Кодекстің 19-тарауында белгіленген талаптарға сәйкес келуге тиіс. Сот шешімінің көшірмелері тараптарға шешім шығарылған күннен бастап бес жұмыс күнінен кешіктірілмей оның алынғанын тіркеуді қамтамасыз ететін байланыс құралдары пайдаланыла отырып жолданады не беріледі.
      2. Жауапкер жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен шешім шығарған сотқа сот шешімінің көшірмесін алған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде осы шешімнің күшін жою туралы арыз беруге құқылы. Арыз жауапкер талап қою арызының түскені және оның жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қаралатыны туралы тиісінше хабарландырылмаған және пікірді, сондай-ақ, шешімнің мазмұнына әсер ететін дәлелдемені ұсына алмаған жағдайда беріледі.
      3. Шешімнің күшін жою туралы арыз осы баптың екінші бөлігінде көзделген талаптар ескеріле отырып, осы Кодекстің 21-тарауында белгіленген қағидалар бойынша қаралады.
      4. Шешімге осы шешімнің күшін жою туралы арыз беру мерзімі өткен соң, ал егер арыз берілген жағдайда - сот осы арызды қанағаттандырудан бас тарту туралы ұйғарым шығарғаннан кейін бір ай мерзімнің ішінде апелляциялық тәртіппен тараптар шағым беруі немесе прокурор наразылық келтіруі мүмкін.

2-бөлімше. ТАЛАП ҚОЮ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ 14-тарау. ТАЛАП ҚОЮ

      148-бап. Талап қою арызының нысаны мен мазмұны
      1. Талап қою арызы жазбаша нысанда не электрондық құжат нысанында бірінші сатыдағы сотқа беріледі.
      2. Арызда:
      1) талап қою арызы берілетін соттың атауы;
      2) талапкердің тегі, аты, әкесінің аты, оның туған күні, айы, жылы, тұрғылықты жері, жеке сәйкестендіру нөмірі, ал егер талапкер заңды тұлға болса, оның толық атауы, тұрған жері, бизнес-сәйкестендiру нөмiрi мен банктік деректемелері; егер арызды өкіл берсе, өкілдің атауы мен мекенжайы көрсетілуге тиіс. Арызда, егер бар болса, талапкер мен өкілдің ұялы байланысының абоненттік нөмірі мен электрондық мекенжайы туралы мәліметтер көрсетілуге тиіс;
      3) жауапкердің тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілсе), оның тұрғылықты жері, жеке сәйкестендіру нөмірі (егер ол талапкерге белгілі болса). Егер жауапкер заңды тұлға болса, оның толық фирмалық атауы, тұрған жері, банктік деректемелері мен бизнес-сәйкестендiру нөмiрi. Арызда, егер талапкерге белгілі болса, жауапкердің ұялы байланысының абоненттік нөмірі мен электрондық мекенжайы туралы мәліметтер көрсетілуге тиіс;
      4) азаматтың құқықтары мен бостандықтарын немесе талапкердің заңды мүдделерін және талапкердің талабын бұзудың немесе бұзу қаупінің мәні;
      5) талапкер өзінің талаптарын негіздейтін мән-жайлар, сондай-ақ осы мән-жайларды растайтын дәлелдемелердің мазмұны;
      6) жауапкерге жүгінудің сотқа дейінгі тәртібін сақтау туралы мәліметтер, егер бұл заңнамалық актілерде белгіленсе немесе шартта көзделсе;
      7) егер талап қою бағалауға жатса, талап қоюдың бағасы, сондай-ақ өндірілетін немесе дауланатын ақшалай сомалардың есебі;
      8) талап қою арызына қоса берілетін құжаттардың тізбесі көрсетілуге тиіс.
      3. Прокурордың мемлекеттік немесе қоғамдық мүдделер үшін берген талап қою арызында мемлекеттік немесе қоғамдық мүдденің немен қорытылатындығына, қандай заңды мүдделердің бұзылғанына негіз, сондай-ақ қолдануға жататын заңға сілтеме болуға тиіс. Прокурор азаматтың мүдделері үшін өтініш жасаған жағдайда талап қою арызында азаматтың өзінің талап қоя алмау себептеріне негіз болуға тиіс. Талап қою арызына, әрекетке қабілетсіз адамның мүдделері үшін талап қою арызы берілетін жағдайларды қоспағанда, прокурордың талап қоюмен сотқа жүгінуіне азаматтың немесе оның заңды өкілінің келісім беруін растайтын құжат қоса берілуге тиіс.
      4. Талап қою арызына талапкер немесе талап қою арызына қол қоюға өкілеттігі болған кезде оның өкілі қол қояды. Талап қою арызы электрондық құжат нысанында берілген кезде ол талапкердің немесе оның өкілінің электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады.

      149-бап. Талап қою арызына қоса берілетін құжаттар
      1. Талап қою арызына:
      1) жауапкерге немесе оның өкіліне, үшінші тұлғаларға талап қою арызы мен оған қоса берілген құжаттардың көшірмелерінің жіберілгенін растайтын құжат;
      2) мемлекеттік баждың төленгенін растайтын құжат;
      3) өкілдің өкілеттігін куәландыратын сенімхат немесе өзге де құжат;
      4) талапкер өзінің талаптарын негіздеген мән-жайларды растайтын құжаттар;
      5) дауды сотқа дейін реттеу тәртібінің сақталғанын растайтын құжаттар, егер осы тәртіп заңнамалық актілерде белгіленсе немесе шартта көзделсе;
      6) егер дәлелдеме жауапкерде немесе үшінші тұлғада болса, талапкердің дәлелдемелерді талап ету туралы өтінішхаты;
      7) егер талап қоюды заңды тұлғаға қойса, мемлекеттік тіркеу туралы жарғының, куәліктің көшірмелері қоса беріледі.
      2. Электрондық құжат нысанында берілетін талап қою арызына осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген құжаттардың электрондық нысандағы көшірмелері қоса беріледі.

      150-бап. Талап қою арызын қабылдау
      1. Судья талап қою арызы түскен күннен бастап бес жұмыс күні ішінде оны соттың іс жүргізуіне қабылдау туралы мәселені шешеді.
      2. Талап қою арызын бірінші сатыдағы соттың іс жүргізуіне қабылдап, судья сот ісін жүргізу тілін көрсетіп, азаматтық іс қозғау туралы ұйғарым шығарады.

      151-бап. Талап қою арызын қабылдаудан бас тарту
      1. Егер:
      1) арыз азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарауға және шешуге жатпаса;
      2) сол тараптардың арасындағы сол дау бойынша, сол нысана туралы және сол негіздер бойынша шығарылған, осы Кодексте көзделген негіздер бойынша іс жөніндегі іс жүргізуді қысқарту туралы сот шешімі немесе заңды күшіне енген сот ұйғарымы болса;
      3) төреліктің немесе аралық соттың сол тараптар арасындағы дау бойынша, сол нысана туралы және сол негіздер бойынша қабылданған шешімі болса және бұл жөнінде сотқа белгілі болса, судья талап қою арызын қабылдаудан бас тартады.
      2. Судья талап қою арызын қабылдаудан бас тарту туралы ұйғарымды ол келіп түскен күннен бастап бес жұмыс күні ішінде шығарады және талап қоюға қоса берілген барлық құжаттармен бірге арыз берушіге табыс етіледі немесе жіберіледі.
      3. Талап қою арызын қабылдаудан бас тарту талапкердің сол жауапкерге сол нысана және сол негіздер бойынша талап қоюмен сотқа қайтадан жүгінуіне кедергі болады.
      4. Егер іс азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарауға және шешуге жатпаса, талап қою арызын қабылдаудан бас тарту туралы ұйғарымда талапкердің қай органға жүгінгені дұрыс болатыны көрсетіледі.
      5. Талап қою арызын қабылдаудан бас тарту туралы ұйғарымға шағым берілуі, наразылық келтірілуі мүмкін.

      152-бап. Талап қою арызын қайтару
      1. Егер:
      1) талапкер істердің осы санаты үшін дауды сотқа дейін реттеудің заңнамалық актілерде немесе шартта белгіленген тәртібін сақтамаса және осы тәртіпті қолданудың мүмкіндігі жойылмаса;
      2) іс осы соттың қарауына жатпаса;
      3) талап қою арызы осы Кодекстің 148-бабының, 149-бабының 1), 2), 3), 5) тармақшаларының талаптарына сай келмесе және істі сот талқылауына дайындау сатысында кемшіліктерді жоюдың мүмкін еместігі анықталса;
      4) арызды әрекетке қабілетсіз адам берсе;
      5) арызға оған қол қоюға немесе оны ұсынуға өкілеттігі жоқ адам қол қойса;
      6) осы немесе басқа соттың не төрелік немесе аралық соттың іс жүргізуінде сол тараптардың арасындағы, сол нысана туралы және сол негіздер бойынша іс болса;
      7) егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көрсетілмесе, осы дауды төрелік немесе аралық соттың шешуіне беру туралы тараптар арасында заңға сәйкес келісім жасалса;
      8) коммуналдық меншікті басқаруға уәкілетті орган Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 242-бабы 3-тармағының екінші бөлігінде көрсетілген жағдайларды қоспағанда, жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыратын орган жылжымайтын затты есепке қабылдаған күннен бастап бір жыл өткенге дейін осы затқа коммуналдық меншік құқығын тану туралы сотқа жүгінсе;
      9) талапкер өзі берген талап қою арызын кері қайтару туралы мәлімдесе, судья талап қою арызын кері қайтарады.
      2. Сот талап қою арызын кері қайтару туралы ұйғарым шығарады, онда, егер іс осы соттың қарауына жатпаса, қандай сотқа жүгіну керектігі, не азаматтық істі қозғауға кедергі келтіретін мән-жайларды қалай жоюға болатындығы көрсетіледі. Ұйғарым сотқа келіп түскен күннен бастап бес жұмыс күні ішінде шығарылуға және қоса берілген барлық құжаттармен бірге талапкерге тапсырылуға немесе жіберілуге тиіс.
      3. Арызды қайтару, егер талапкер жіберілген бұзушылықты жойса, сол жауапкерге, сол нысана туралы және сол негіздер бойынша талапкердің сотқа қайтадан жүгінуіне кедергі болмайды.
      4. Талап арызды қайтару туралы соттың ұйғарымына апелляциялық сатыдағы сотқа шағым берілуі, наразылық келтірілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады.

      153-бап. Қарсы талап қою
      1. Жауапкер істі сот талқылауына дайындау аяқталғанға дейін бастапқы талап қоюмен бірге қарау үшін талапкерге қарсы талап қоюға құқылы. Қарсы талап қою, қарсы талапты кері қайтару, оны қабылдаудан бас тарту осы Кодекстің 151, 152 және 153-баптарында көзделген қағидалар бойынша жүргізіледі.
      2. Егер жауапкер істі дайындау сатысында істі сот талқылауына дайындау уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарланбауы себебінен сот талқылауына қатыспаса, сот талқылауы барысында қарсы талап қою қабылдануы мүмкін.

      154-бап. Қарсы талап қоюды қабылдау шарттары
      1. Егер:
      1) қарсы талап қою алғашқы талап қоюдың есебіне бағытталса;
      2) қарсы талап қоюды қанағаттандыру бастапқы талап қоюды толық немесе ішінара қанағаттандыруды жоққа шығаратын болса;
      3) қарсы талап қою мен бастапқы талап қоюдың арасында өзара байланыс болса, оларды бірге қарау дауларды неғұрлым жылдам және дұрыс қарауға әкелсе, судья қарсы талап қоюды қабылдайды.

15-тарау. ТАЛАП ҚОЮДЫ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

      155-бап. Талап қоюды қамтамасыз етудің негіздері
      1. Іске қатысушы тұлғалардың, төрелік немесе аралық талқылау тараптарының арызы бойынша сот істің қандай жағдайында болмасын, егер осындай шараларды қабылдамау соттың шешімін орындауды қиындатса немесе оны орындауды мүмкін етпейтіндей болса, талап қоюды қамтамасыз ету шараларын қабылдай алады.
      Аралық немесе төрелік талқылау тараптары талап қоюды қамтамасыз ету туралы арызға аралық немесе төрелік сотқа талап қоюды растайтын құжатты қоса беруге тиіс.
      2. Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда, қаржы ұйымына, сондай-ақ банк конгломератына кіретін және қаржы ұйымы болып табылмайтын банк холдингіне және (немесе) олардың мүлкіне қатысты олар қайта құрылымдауды жүргізген кезде талап қоюды қамтамасыз ету шараларын қолдануға жол берілмейді.
      Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қаржы нарығындағы қызметті жүзеге асыруға арналған лицензиялардың және (немесе) олардың қосымшаларының қолданылуын тоқтата тұру және (немесе) олардан айыру, қаржы ұйымдарын консервациялауды жүргізу жөніндегі дауланып отырған құқықтық актісінің, сондай-ақ оның жазбаша нұсқамаларының қолданылуын тоқтата тұруға қатысты талап қоюды қамтамасыз ету шараларын қабылдауға жол берілмейді.
      Салық тексерулерін жүргізу үшін негіз болып табылатын мемлекеттік кіріс органдарының дауланып отырған құқықтық актісінің қолданылуын тоқтата тұру түріндегі талап қоюды қамтамасыз ету бойынша шараларды қабылдауға жол берілмейді.

      156-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету шаралары
      1. Талап қоюды қамтамасыз ету жөніндегі шаралар:
      1) жауапкерге тиесілі және оның өзінде немесе басқа да адамдарда болатын мүлікке (банктің корреспонденттік шотында тұрған ақшаға және сауда-саттық ұйымдастырушылардың ашық сауда-саттықтар әдісімен сауда жүйелерінде жасасқан репо операциялары бойынша нысана болып табылатын мүлікке, сондай-ақ жалақы сомалары түсетін банк шоттарында тұрған ақшаға тыйым салуды қоспағанда) тыйым салу болуы мүмкін.
      Міндетті зейнетақы жарналарына, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарына (олар бойынша өсімпұлдарға), зейнетақы активтеріне және зейнетақы жинақтарына тыйым салуға жол берілмейді.
      Шет мемлекеттiң Қазақстан Республикасының және оның меншiгiнiң юрисдикциялық иммунитетiн бұзуынан келтiрiлген залалдарды өтеу туралы талап қоюлар бойынша Үкіметтің Қазақстан Республикасының аумағында, шетел мемлекетінің орталық банктерінің банк шотында тұрған ақшаға тыйым салуға жол берiледi.
      Жауапкерге тиесілі және банкте тұрған ақшаға тыйым салу түріндегі талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарымда тыйым салынатын ақша сомасы көрсетілуге тиіс. Тыйым салынатын ақша сомасын талап қоюдың бағасын негізге ала отырып сот айқындайды;
      2) жауапкерге белгілі бір іс-әрекеттерді жасауға тыйым салу;
      3) басқа адамдардың орындау мерзімі келген міндеттемелер бойынша мүлікті жауапкерге беруіне немесе заңнамалық актілерде немесе шартта көзделген өзге де міндеттемелерді жауапкерге қатысты орындауына тыйым салу;
      4) егер мүлікті тыйым салудан босату туралы талап қойылса, тыйым салынған мүлікті сатуды тоқта тұру;
      5) мемлекеттік органның, жергілікті өзін-өзі басқару органының дауланып отырған құқықтық актісінің қолданылуын тоқтата тұру (Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қаржы нарығындағы қызметті жүзеге асыруға арналған лицензиялардың және (немесе) олардың қосымшаларының қолданылуын тоқтата тұру және (немесе) олардан айыру, қаржы ұйымдарын консервациялауды жүргізу жөніндегі құқықтық актісін, сондай-ақ оның жазбаша нұсқамаларын қоспағанда);
      6) борышкер сот тәртібімен даулайтын атқарушылық құжат бойынша өндіруді тоқтата тұру;
      7) кепіл нысанасын соттан тыс сату жөніндегі сауда-саттықтарды тоқтата тұру;
      8) дауланып отырған актілерді және сот орындаушысының өндіріп алуды мүлікке аударумен байланысты атқарушылық іс жүргізуде жасайтын іс-әрекеттерін тоқтата тұру болуы мүмкін.
      2. Қажетті жағдайларда сот осы Кодекстің 155-бабының бірінші бөлігінде аталған мақсаттарға сай келетін, талап қоюды қамтамасыз ету жөніндегі өзге де шараларды қабылдауы мүмкін. Сот талап қоюды қамтамасыз етудің бірнеше шараларын қабылдауы мүмкін. Осы бапта көрсетілген тыйымдар бұзылған кезде кінәлі адамдар заңнамалық актілерде белгіленген жауапкершілікті көтереді. Бұдан басқа, талапкер талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарымды орындамаудан келтірілген залалдарды осы адамдардан сот тәртібімен өндіруді талап етуге құқылы.
      3. Талап қоюды қамтамасыз ету шаралары талапкердің мәлімдеген талабына сай болуға және үшінші тұлғалардың жария мүдделері мен мүдделерін бұзбауға тиіс.

      157-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету туралы арызды қарау
      1. Талап қоюды қамтамасыз ету туралы арызды, егер ол талап қою арызына қоса берілсе немесе бұл туралы талап қою арызында көрсетілсе, азаматтық іс қозғау туралы ұйғарым шығарылған күні судья қарап, шешеді. Қалған жағдайларда талап қоюды қамтамасыз ету туралы арызды судья арыз сотқа келіп түскен күні шешеді.
      2. Талап қоюды қамтамасыз ету туралы арызды судья іске қатысушы тұлғаларға, аралық немесе төрелік талқылау тараптарына хабарламай, сот отырысын өткізбей қарап, шешеді.
      Судья арызды қараудың нәтижелері бойынша осы Кодекстің 156-бабында көзделген қамтамасыз ету шараларын немесе арызды қанағаттандырудан бас тарту туралы көрсете отырып, талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарым шығарады.

      158-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарымды орындау
      1. Сот:
      1) мүлік туралы мәліметтер болмаған кезде «Атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген тәртіппен борышкердің мүлкіне тыйым салу үшін аумақ бойынша тиісті әділет органына;
      2) осы Кодекстің 156-бабы бірінші бөлігінің 6), 8) тармақшаларында көзделген жағдайларда атқарушылық іс жүргізуді тоқтата тұру үшін аумақ бойынша тиісті әділет органына;
      3) егер ұйғарым осы Кодекстің 156-бабы бірінші бөлігінің 2) тармақшасында көзделген негіз бойынша шығарылса, жауапкерге;
      4) осы Кодекстің 156-бабы бірінші бөлігінің 4) тармақшасында көзделген жағдайда мемлекеттік органға немесе жергілікті өзін-өзі басқару органына;
      5) осы Кодекстің 156-бабы бірінші бөлігінің 6) тармақшасында көзделген жағдайда кепіл ұстаушыға;
      6) осы Кодекстің 156-бабы бірінші бөлігінің 5) тармақшасында көзделген жағдайда әділет органына немесе мүлікке шектеулі иелік етуді іске асыратын уәкілетті органға;
      7) осы Кодекстің 156-бабы бірінші бөлігінің 3) тармақшасында көзделген жағдайда жауапкердің дебиторына;
      8) даулы мүлікке ауыртпалықты салу үшін тіркеуші органға оны дереу ұсыну үшін немесе қамтамасыз ету шараларын қабылдау туралы өтінішхатты берген адамға;
      9) жауапкерге тиесілі және банк шоттарында тұрған ақшаға тыйым салу үшін банктерге және банк ұйымдарына шоттардын номерлері мен нақтылы банк белгілі болған жағдайда талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарымды жібереді немесе табыс етеді.
      2. Қамтамасыз ету шаралары қолданылған мүлік туралы мәліметтер болмаған жағдайда, соттың ұйғарымы орындау үшін аумақ бойынша тиісті әділет органына жіберіледі.
      Өздеріне ұйғарым жіберілген органдар мен адамдар талап қоюды қамтамасыз ету туралы сот ұйғарымының орындалуы туралы сот ұйғарымын орындау жөнінде қажетті іс-әрекеттерді жасағаннан кейін бес жұмыс күні ішінде сотқа хабарлауға міндетті. Көрсетілген міндеттерді орындамау заңда көзделген жауаптылықтың туындауына әкеп соқтырады.
      3. Қамтамасыз ету шараларын қабылдау туралы мәселе бойынша атқару парағы жазылмайды.

      159-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету шарасын ауыстыру
      1. Іске қатысушы тұлғаның, төрелік немесе аралық талқылау тараптарының арызы бойынша талап қоюды қамтамасыз ету шарасының бірін басқасымен ауыстыруына болады.
      2. Сот іске қатысушы тұлғаларға арызды қараудың уақыты мен орны туралы хабарлап, талап қоюды қамтамасыз ету шарасының бірін басқасымен ауыстыру туралы мәселені осындай арыз түскен күннен бастап бес жұмыс күнінен кешіктірмей шешеді, алайда олардың келмеуі осы мәселені қарауға кедергі болмайды.
      3. Судья талап қоюды қамтамасыз ету шарасының бірін басқасымен ауыстыру туралы ұйғарым шығарады.
      Арызды қанағаттандырудан бас тарту кезінде сот бұрын таңдалып алынған талап қоюды қамтамасыз етудің шарасын ауыстыруға болмайтын дәлелдерді ұйғарымда көрсетеді.
      4. Жауапкер талап қою бағасына барабар соманы сот қабылдаған талап қоюды қамтамасыз ету шарасының орнына соттардың қызметін ұйымдық және материалдық-техникалық қамтамасыз ету жөніндегі уәкілетті органның аумақтық бөлімшесінің депозитіне енгізуге құқылы.

      160-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету шарасының күшін жою
      1. Талап қоюды қамтамасыз етудің күшін сол сот іске қатысушы адамның, төрелік немесе аралық талқылау тараптардың арызы бойынша немесе өз бастамасы бойынша жоюы мүмкін.
      Судья іске қатысушы тұлғаларға арызды қараудың уақыты мен орны туралы хабарлап, талап қоюды қамтамасыз ету шарасының күшін жою туралы мәселені бес жұмыс күнінен кешіктірмей шешеді, алайда олардың келмеуі осы мәселені қарауға кедергі болмайды.
      2. Талап қоюдан бас тартылған жағдайда талап қоюды қамтамасыз ету жөнінде қабылданған шаралар сот шешімі заңды күшіне енгенге дейін сақталады. Алайда сот шешіммен бірге немесе оны қабылдағаннан кейін талап қоюды қамтамасыз етудің күшін жою туралы ұйғарым шығаруы мүмкін. Талап қою қанағаттандырылған кезде оны қамтамасыз ету жөніндегі шаралар сот шешімі орындалғанға дейін өзінің қолданысын сақтайды. Қамтамасыз ету шараларының күшін жою туралы мәселе бойынша атқару парағы жазылмайды.
      3. Қаржы ұйымын немесе банк конгломератына кіретін және қаржы ұйымы болып табылмайтын банк холдингін және (немесе) олар Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда қайта құрылымдауды жүргізген кезде олардың мүлкін қайта құрылымдау туралы істі қарайтын сот қаржы ұйымына немесе банк конгломератына кіретін және қаржы ұйымы болып табылмайтын банк холдингіне және (немесе) оның мүлкіне қатысты қайта құрылымдау жүргізу туралы шешім шығарылғанға дейін сот қабылдаған талап қоюды қамтамасыз етудің күшін жоюға міндетті.

      161-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету мәселелері бойынша
               ұйғарымдарға шағым беру
      1. Талап қоюды қамтамасыз ету мәселелері жөніндегі ұйғарымдарға апелляциялық сатыдағы сотқа шағым берілуі және наразылық келтірілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады.
      2. Егер талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарым шағым берген адамға хабарланбай шығарылса, шағым беру мерзімі оған осы ұйғарым туралы белгілі болған күннен бастап есептеледі.
      3. Талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарымға жеке шағым беру осы ұйғарымның орындалуын тоқтатпайды.
      4. Талап қоюды қамтамасыз етудің күшін жою туралы немесе талап қоюды қамтамасыз ету шарасының бірін басқасымен ауыстыру туралы ұйғарымға жеке шағым беру немесе наразылық келтіру ұйғарымның орындалуын тоқтата тұрады.
      5. Қабылданған ұйғарымға қатысты материал істен бөлініп алынып, жеке шағыммен бірге апелляциялық сатыдағы сотқа жіберіледі.

      162-бап. Жауапкерге талап қоюды қамтамасыз ету кезінде
               келтірілген залалдарды өтеу
      1. Сот талап қоюды қамтамасыз етуге жол бере отырып, талапкерден жауапкер үшін ықтимал болатын залалдарды қамтамасыз етуді талап етуі мүмкін. Ықтимал залалдарды қамтамасыз ету соттың ұйғарымында көрсетілген соманы уәкілетті органның депозитіне енгізу жолымен жүргізіледі.
      2. Жауапкер талапты қанағаттандырудан бас тартылған шешім заңды күшіне енгеннен кейін, талап қоюды қамтамасыз ету бойынша шара қабылдау туралы талапты мәлімдеген адамға оның арызы бойынша қабылданған шаралармен келтірілген залалдарды өтеу туралы талап қоюға құқылы.

16-тарау. ІСТІ СОТ ТАЛҚЫЛАУЫНА ДАЙЫНДАУ

      163-бап. Істі дайындаудың міндеттері
      1. Арыз соттың іс жүргізуіне қабылданып және азаматтық іс қозғалғаннан кейін судья оны уақытылы және дұрыс шешуді қамтамасыз ету мақсатымен істі сотта талқылауға дайындайды.
      Судья істі сот талқылауына дайындау туралы ұйғарым шығарады және жасалуға тиіс іс-әрекеттерді көрсетеді.
      2. Азаматтық істі сот талқылауына дайындаудың міндеттері:
      1) істі дұрыс шешу үшін маңызы бар мән-жайларды айқындау;
      2) тараптардың құқықтық қатынастарын және сот басшылыққа алуға тиісті заңды анықтау;
      3) іске қатысатын тұлғалардың құрамы туралы мәселені шешу және оларға сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісінше хабарлау;
      4) әрбір тараптың өз талаптарын немесе қарсылықтарын негіздеуі үшін ұсынылуы тиіс дәлелдемелерді анықтау;
      5) тараптарды бітістіруге жәрдемдесу болып табылады.

      164-бап. Істі сот талқылауына дайындаудың мерзімдері
      1. Азаматтық істерді сот талқылауына дайындау, егер осы Кодексте және басқа да заңнамалық актілерде өзгеше белгіленбесе, талап арыз сот өндірісіне қабылданған күннен бастап он бес жұмыс күнінен кешіктірілмей жүргізілуге тиіс.
      Алименттерді өндіру туралы, денсаулықтың зақымдануынан келтірілген зиянды өтеу туралы, сондай-ақ асыраушысынан айрылуына байланысты істерден басқа ерекше жағдайларда және еңбек қатынастарынан туындайтын талаптар бойынша бұл мерзім істі сот талқылауына дайындау үшін ұсынылған мерзім өткеннен кейін судьяның ұйғарымы бойынша қосымша бір ай мерзімге дейін ұзартылуы мүмкін.
      2. Істі сот талқылауына дайындау мерзімін ұзарту туралы ұйғарым шағым беруге, наразылық келтіруге жатпайды.

      165-бап. Судьяның істі сот талқылауына дайындау жөніндегі
               әрекеттері
      1. Істің мән-жайларын ескере отырып, істі сот талқылауына дайындау тәртібімен судья мынадай әрекеттерді жасайды:
      1) талапкерден ол мәлімдеген талаптарды мәні бойынша жауап алады, одан ол даулап отырған фактілерді, жауапкер тарапынан мүмкін болатын қарсылықтарды анықтайды, егер бұл қажет болса, қосымша дәлелдемелер ұсынады, талапкерге оның іс жүргізу құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді;
      2) дәлелдерді негіздейтін дәлелдемелерді қоса тіркеп, жауапкер даулап отырған фактілерді көрсете отырып, талапкер мәлімдеген талаптарға жазбаша пікірді сот белгілеген мерзімде ұсынуды жауапкерге міндеттейді және жауапкерге оның іс жүргізу құқықтары мен міндеттерін, пікірді ұсынбаудың құқықтық салдарын түсіндіреді;
      3) егер жауапкер немесе іске қатысушы басқа да адамдар талап арызға қоса берілген құжаттарды алмағандарын сотқа мәлімдесе, сот олармен сотта таныстыруды қамтамасыз етеді, ал осы адамдардың өтінішхаты болған жағдайда талапкерді аталған құжаттардың көшірмелерін ұсынуға міндеттейді;
      4) іске қатысушы адамдардың құрамы туралы, оның ішінде іске үшінші адамдардың қатысуы туралы мәселені шешеді, сондай-ақ тиісті емес жауапкерді алмастыру туралы мәселені шешеді;
      5) тараптарға олардың дауды бітімгершілік келісіммен, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісіммен немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісіммен шешу не дауды шешу үшін төрелікке не аралық сотқа жүгіну құқығын және олардың құқықтық салдарын түсіндіреді;
      6) кәмелетке толмаған талапкердің немесе жауапкердің заңды өкілдеріне олардың істі соттылығы бойынша беру туралы өтінішхатпен баланың тұрғылықты (тұрған) жері бойынша аудандық және оған теңестірілген сотқа жүгіну құқығы түсіндіріледі;
      7) істің шешілуіне мүдделі адамдарды сотқа талап арыздың түскені туралы хабардар етеді;
      8) куәларды сот отырысына шақыру туралы мәселені шешеді;
      9) тараптың өтінішхаты немесе өз бастамасы бойынша сараптама тағайындайды, сондай-ақ іске маманды, аудармашыны қатысуға тарту туралы мәселені шешеді;
      10) тараптың өтінішхаты бойынша азаматтарды және заңды тұлғаларды істі дұрыс қарау және шешу үшін маңызы бар дәлелдемелерді ұсынуға міндеттейді, осы Кодекстің 73-бабының жетінші бөлігінде белгіленген құқықтық салдарды түсіндіреді;
      11) кейінге қалдыруға болмайтын жағдайларда, іске қатысушы адамдарды хабарландыра отырып, жазбаша және заттай дәлелдемелерді сол жерде тексеріп қарайды;
      12) сот тапсырмаларын жібереді;
      13) талапкердің арызы бойынша ол берген талап арызды қайтару туралы ұйғарым шығарады;
      14) іс үшін маңызы бар дәлелдемелерді уақытылы ұсынудың қажеттілігін, процесс негіздемесіз созылған жағдайда осы Кодекстің 73-бабының жетінші бөлігінде белгіленген құқықтық салдарды тараптарға және іске қатысушы басқа да адамдарға түсіндіреді;
      15) егер тараптар арасында сотқа дейін реттеу тәртібімен партисипативтік рәсім жүргізілген жағдайда тарапты оны жүргізу барысында алынған құжаттарды және дәлелдемелерді ұсынуға міндеттейді;
      16) істі дұрыс әрі уақытылы қарау және шешу үшін қажетті өзге де процестік әрекеттерді жасайды.

      166-бап. Талап арызға пікір
      1. Жауапкер талап арызға қатысты пікірге дәлелдерді теріске шығаратын құжаттарды, сондай-ақ жауапкер пікірдің көшірмелерін және оған қоса берілген құжаттарды талапкерге және іске қатысушы басқа да адамдарға жібергені туралы құжаттарды қоса тіркеп, талап арызға пікірді сотқа ұсынады.
      2. Пікір олармен сот отырысы басталғанға дейін танысу мүмкіндігін қамтамасыз ететіндей сот белгілеген мерзімде ұсынылады.
      3. Талап-арызға пікірді талапкер мәлімдеген талапқа мүдделерінің қатысы бар іске қатысушы өзге адамдар да ұсынуға құқылы.
      4. Пікірде:
      1) талапкердің атауы, оның тұрған немесе тұрғылықты жері;
      2) жауапкердің атауы, оның тұрған жері; егер жауапкер азамат болып табылса, онда оның тұрғылықты жері;
      3) оларды негіздейтін дәлелдемелерге сілтеме жасала отырып, мәлімделген талаптардың мәні бойынша дәлелдер;
      4) пікірге қоса ұсынылған құжаттардың тізбесі көрсетіледі.
      Пікірде істі дұрыс және уақтылы қарау үшін қажетті телефондар, факстердің нөмірлері, электрондық поштаның мекен-жайлары мен өзге де мәліметтер көрсетілуі мүмкін.
      5. Жауапкердің пікірді және дәлелдемелерді ұсынбауы істегі бар дәлелдемелер бойынша істі қарауға кедергі болмайды.
      6. Пікірге жауапкер немесе оның өкілі қол қояды. Өкіл қол қойған пікірге сенімхат немесе оның өкілеттігін растайтын өзге де құжат қоса беріледі.
      Пікір электрондық құжат нысанында берілген кезде ол өндіріп алушының немесе оның өкілінің электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады. Электрондық құжат нысанында берілетін арызға осы бапта көрсетілген құжаттардың көшірмелері электрондық нысанда қоса беріледі.

      167-бап. Бірнеше талап қою талаптарын біріктіру және ажырату
      1. Егер талаптарды бөлек қарау анағұрлым дұрыс болса, судья талапкер біріктірген талаптардың біреуін немесе бірнеше талаптарды жеке іс жүргізуге бөліп шығара алады.
      2. Бірнеше талапкер немесе бірнеше жауапкерге талап қойған кезде, егер судья мұндай талаптарды бөлек қарау анағұрлым дұрыс деп тапса, бір немесе бірнеше талаптарды жеке іс жүргізуге бөліп шығаруға құқылы.
      3. Судья осы соттың іс жүргізуінде дәл сол тараптар қатысатын бірнеше ұқсас іс не бір талапкердің әр түрлі жауапкерге немесе әр түрлі талапкердің сол жауапкерге қойған талаптары бойынша бірнеше іс бар екенін анықтап, егер осындай біріктіруді орынды деп тапса, өзінің қарауы не тараптардың өтінішхаты бойынша осы істерді бірлесіп қарау үшін бір іс жүргізуге біріктіруге құқылы.
      4. Бір талап екіншісінен бөлінгеннен кейін істі қарау мерзімі істі бөлінген талап бойынша сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап есептеледі.
      Істер бір іс жүргізуге біріктірілгеннен кейін істі қарау мерзімі бұрын мәлімделген талап бойынша істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап есептеледі.
      5. Бірнеше талап қоюды біріктіру немесе ажырату туралы ұйғарым шағым жасауға, наразылық білдіруге жатпайды. Ұйғарыммен келіспеу туралы дәлелдер апелляциялық шағымда көрсетілуі мүмкін.

      168-бап. Істі сот талқылауына дайындаған кезде іс бойынша іс
               жүргізуді тоқтата тұру, қысқарту және арызды қараусыз
               қалдыру
      1. Осы Кодекстің 272, 273-баптарында, 277-бабының 1), 2), 3), 4), 5) тармақшаларында және 279-бабының 1), 2), 3), 4), 5), 8), 9) тармақшаларында көзделген мән-жайлар болған кезде істі сотта қарауға дайындау кезінде іс бойынша іс жүргізу тоқтатыла тұруы немесе тоқтататылуы не арыз қараусыз қалдырылуы мүмкін.
      2. Тараптарға мұндай процестік әрекеттердің салдары түсіндіріледі.

      169-бап. Талап қоюдың нысанасын немесе негіздемелерін өзгерту,
               талап қою талаптарын көбейту немесе азайту
      1. Талапкер істі сот талқылауына дайындау аяқталғанға дейін не қосымша процестік әрекеттерді жүргізу қажеттігі болмаған кезде сот кеңесу бөлмесіне кеткенге дейін жазбаша арыз беру арқылы талап қоюдың негіздемесін немесе нысанасын өзгертуге, талап қою талаптарының мөлшерін ұлғайтуға немесе азайтуға құқылы.
      Талап қоюдың негіздемесі мен нысанасын өзгерту, талап қою талаптарының мөлшерін ұлғайту немесе азайту туралы дауларды сотқа дейін реттеудің тәртібі сақталғаннан кейін, егер осындай тәртіп заңнамалық актілерде белгіленсе немесе шартта көзделсе, мәлімделуі мүмкін.
      2. Талап қоюдың нысанасы мен негіздемелерін бір мезгілде не кез келген ретпен өзгерту талапкердің жаңадан талап қоюын және талапкердің бұрын қойылған талап арыздан бас тартуын білдіреді, бұл бұрын берілген талап арыз бойынша іс жөніндегі іс жүргізуді тоқтатуға әкеп соғады. Дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім жасалған жағдайда талап қоюдың нысанасы мен негіздемелерін бір мезгілде не кез келген ретпен өзгертуге жол беріледі.
      3. Сот талап қоюдың нысанасын немесе негіздемелерін өз бастамасы бойынша өзгертуге құқылы емес.

      170-бап. Талапкердің талап қоюдан бас тартуы
      1. Талапкер істі сот талқылауына дайындау кезінде немесе сот кеңесу бөлмесіне кеткенге дейін бірінші және апелляциялық сатыдағы соттарға жазбаша арыз беру арқылы талап қоюдан бас тартуға құқылы.
      2. Сот талап қоюдан бас тарту қабылданғанға дейін талапкерге немесе тараптарға тиісті процестік әрекеттердің салдарын түсіндіреді.
      3. Талап қоюдан бас тарту қабылданған жағдайда сот іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы ұйғарым шығарады, ол апелляциялық және кассациялық сатылардағы соттарға шағымдануға және наразылық білдіруге жатуы мүмкін.
      4. Сот талапкердің талап қоюын осы Кодекстің 48-бабының екінші бөлігінде көзделген негіздемелер бойынша қабылдамаған жағдайда немесе осы баптың бірінші бөлігінің талаптары сақталмаған жағдайда сот істі мәні бойынша қарауды жалғастырады және талап қоюдан бас тартудың қабылданбау себептері туралы соттың шешімінде немесе қаулысында көрсетеді.

      171-бап. Жауапкердің талап қоюды мойындауы
      1. Жауапкер талап қоюды істі сот талқылауына дайындау кезінде немесе сот кеңесу бөлмесіне кеткенге дейін бірінші және апелляциялық сатыдағы соттарға жазбаша арыз беру арқылы толық немесе бөлігінде мойындауға құқылы.
      2. Жауапкердің талап қоюды мойындауы сотты дәлелдемелерді зерттеу міндетінен босатады. Талап қоюдың бөлігі мойындалған жағдайда дәлелдемелерді зерттеу жауапкердің талап қоюды мойындамаған бөлігінде ғана жүргізіледі.
      3. Сот талап қоюды мойындау қабылданғанға дейін талапкерге, жауапкерге немесе тараптарға тиісті процестік әрекеттердің салдарын түсіндіреді.
      4. Жауапкердің осы Кодекстің 48-бабының екінші бөлігінде көзделген негіздер бойынша талап қоюдың толық немесе бөлігін мойындауын қабылдау туралы не осындай мойындауды қабылдамауы туралы сот шешімінде немесе қаулысында көрсетіледі.

      172-бап. Алдын ала сот отырысы
      1. Тараптар мен іске қатысушы басқа да адамдардың істі сот талқылауына дайындау, сотқа жүгіну мерзімдерін өткізіп алу фактілерін және талап қою мерзімдерінің өтуін зерттеу кезінде жасаған өкімдік әрекеттерін процестік тұрғыдан бекіту мақсатында істі сот талқылауына дайындау жүргізудің нәтижелері бойынша алдын ала сот отырысы өткізіледі.
      2. Тараптар мен іске қатысушы басқа да адамдар алдын ала сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарландырылады. Шақырылған адамдардың біреуінің келмеуі алдын ала отырысты өткізуге кедергі болмайды.
      3. Сот алдын ала сот отырысы барысында істің мән-жайларын тараптармен талқылайды, сұрақтар қояды, даулы құқықтық қатынастардың сипаты мен тараптардың бітісуіне ықпал ететін мән-жайларды анықтайды. Қатысушы тараптар мен іске қатысушы басқа да адамдар тыңдалуға тиіс.
      4. Судья істі сот талқылауына дайындау үшін тағы талап етілетін барлық іс-шараларды осы Кодекске сәйкес қабылдайды. Судья айрықша жағдайларда аса күрделі істер бойынша істі сот талқылауына дайындау мерзімін осы Кодекстің талаптарына сәйкес ұзартады.
      5. Егер жауапкер талап қоюды бұрын белгіленген мерзімде ұсынбаса немесе пікірді талап қоюдың барлық талаптары мен негіздері бойынша ұсынбаса, сот талап қоюға жазбаша пікір беру үшін мерзім белгілейді. Соттың талап етуі бойынша пікір тікелей алдын ала сот отырысына ұсынылады.
      6. Талап қою мерзімін немесе сотқа жүгіну мерзімін дәлелсіз себептермен өткізіп алған жағдайда судья іс бойынша өзге де нақтылы мән-жайларды зерттемей, талап қоюдан бас тарту туралы шешім қабылдайды. Мерзімді өткізіп алу фактісі талапкердің өтіп кеткен мерзімді қалпына келтіру туралы өтінішхатының немесе жауапкердің талап қою мерзімін қолдану туралы өтінішхатының негізінде белгіленеді.
      7.Сот талап қоюды осы Кодекстің 170-бабында белгіленген тәртіппен тану кезінде судья іс бойынша мән-жайларды зерттеместен, талап қоюды қанағаттандыру туралы шешім қабылдайды.
      8. Осы Кодексте көзделген негіздер болған кезде іс бойынша іс жүргізу алдын ала сот отырысында тоқтатыла тұруы немесе тоқтатылуы, арыз қараусыз қалдырылуы мүмкін.
      9. Сот отырысының хаттамасы осы Кодекстің 281-бабының екінші бөлігінде көзделген қағидалар бойынша жүргізіледі.
      10. Осы Кодексте міндетті түрде қатысу белгіленген істер бойынша прокурор алдын ала сот отырысына қатысады.

      173-бап. Істі сот талқылауына тағайындау
      Судья істі дайын деп танып, оны сот отырысында талқылауға тағайындау туралы ұйғарым шығарады, тараптарды және іске қатысушы басқа адамдарды да істің қаралатын орны мен уақыты туралы хабарландырады.
      Осы Кодекстің 198-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, тағайындалған сот талқылауын ауыстыруға, әдетте, жол берілмейді.

17-тарау. БІТІСТІРУ РӘСІМДЕРІ

      174-бап. Тараптардың бітісуі
      1. Сот тараптардың бітісуі үшін шаралар қолданады, дауды процестің барлық сатыларында реттеуде оларға ықпал етеді.
      2. Тараптар бітімгершілік келісімді, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді немесе дауды партисипативтік рәсімдер тәртібімен реттеу туралы келісімді жасап не осы Кодексте белгіленген тәртіппен өзге де тәсілдерді пайдалана отырып, дауды өзара талаптардың толық көлемінде не бөлігінде реттей алады.
      3. Бітістіру рәсімін қолдана отырып дауды реттеу туралы өтінішхат, егер осы Кодексте немесе заңда өзгеше көзделмесе, жария-құқықтық қатынастардан туындайтын істерден өзге талап қою бойынша іс жүргізудің кез келген ісі бойынша берілуі мүмкін.

      175-бап. Бітімгершілік келісім жасау
      1. Бітімгершілік келісім бірінші, апелляциялық, кассациялық және қадағалау сатыларындағы соттардың кеңесу бөлмесіне кеткенге дейін кез келген уақытта, сондай-ақ сот актісінің орындалуы кезінде жасалуы мүмкін.
      2. Бітімгершілік келісім басқа адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерін бұзбауға және заңға қайшы келмеуге тиіс.
      3. Бітімгершілік келісімді сот бекітеді.

      176-бап. Бітімгершілік келісімнің нысаны мен мазмұны
      1. Бітімгершілік келісім жазбаша нысанда жасалады және оған тараптар немесе олардың сенімхатта арнайы көзделген өкілдері бітімгершілік келісім жасауға өкілеттіктері болған кезде қол қояды.
      2. Бітімгершілік келісімде оларды орындау мерзімі мен тәртібі көрсетіле отырып, тараптар келіскен шарттарды қамтуы тиіс.
      3. Бітімгершілік келісімді кейінге қалдыру шартымен жасауға жол берілмейді.
      4. Бітімгершілік келісімде кейінге қалдыру немесе ұзарту мерзімдері көрсетіле отырып, жауапкердің міндеттемелерді орындауын кейінге қалдыру немесе ұзарту, талап ету құқығын басқаға беру, борышты толық немесе ішінара кешіру не мойындау, сот шығыстарын бөлу, бітімгершілік келісімді мәжбүрлеп орындау шарттары және заңға қайшы келмейтін өзге де шарттар туралы қамтылуы мүмкін.
      Егер бітімгершілік келісімде сот шығыстарын бөлу туралы шарт болмаса, олар өзара өтелді деп есептеледі.
      5. Бітімгершілік келісім бітімгершілік келісімді жасасқан адамдардың санынан бір дана артық жасалады және оған қол қойылады. Бітімгершілік келісімді бекіткен сот осы даналардың біреуін іс материалдарына қоса тіркейді.

      177-бап. Соттың бітімгершілік келісімді бекітуі
      1. Сот тараптардың бітімгершілік келісімді бекітуі туралы өтінішхатын сот отырысында қарайды. Іс жүргізуге қатысушы адамдар сот отырысының өтетін орны мен уақыты туралы хабарландырылады.
      Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісінше хабарландырылған тараптар сот отырысына келмеген және өтінішхатты олардың қатысуынсыз қарау туралы арыз болмаған жағдайда, сот бітімгершілік келісімді бекіту туралы өтінішхатты қарамайды.
      2. Сот бітімгершілік келісім жасаудың құқықтық салдарын бітімгершілік келісім бекітілгенге дейін тараптарға түсіндіреді.
      3. Сот қараудың нәтижелері бойынша бітімгершілік келісімді бекіту және іс бойынша іс жүргізуді тоқтату немесе бітімгершілік келісімді бекітуден бас тарту туралы ұйғарым шығарады.
      4. Егер бітімгершілік келісім заңға қайшы келсе немесе басқа да адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерін бұзса, сот оны бекітпейді. Сот бітімгершілік келісімді бекітуден бас тартқан жағдайда бұл туралы ұйғарым шығарады, ол ұйғарым шағымдануға және наразылық білдіруге жатпайды. Ұйғарыммен келіспеу туралы уәждер апелляциялық шағымда көрсетілуі мүмкін.
      5. Соттың бітімгершілік келісімді бекіту туралы ұйғарымында:
      1) бітімгершілік келісімді бекіту және іс бойынша іс жүргізуді тоқтату;
      2) бітімгершілік келісімнің шарттары және оны орындау мерзімдері;
      3) осы Кодекстің 176-бабының төртінші бөлігінің қағидаларына сәйкес сот шығындарын бөлу;
      4) талапкерге оған бюджеттен төлеген мемлекеттік бажды қайтару көрсетіледі.
      6. Сот актісін орындау сатысында жасалған бітімгершілік келісім сот актісі орындалатын жердегі бірінші сатыдағы соттың немесе аталған сот актісін қабылдаған соттың бекітуіне ұсынылады.
      7. Бітімгершілік келісімді бекіту туралы ұйғарымға апелляциялық және кассациялық сатыдағы соттарға шағымдануы және наразылық білдірілуі мүмкін.

      178-бап. Бітімгершілік келісімді орындау
      1. Бітімгершілік келісімді оны жасасқан адамдар осы келісімде көзделген тәртіппен және мерзімдерде ерікті түрде орындайды.
      2. Ерікті түрде орындалмаған бітімгершілік келісім бітімгершілік келісімді жасасқан адамның өтінішхаты бойынша соттың берген атқару парағының негізінде мәжбүрлеп орындатуға жатады.

      179-бап. Дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу
      1. Тараптар сот кеңесу бөлмесіне кеткенге дейін бірінші, апелляциялық, кассациялық және қадағалау сатыларындағы соттарда дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы өтінішхатты беруге құқылы.
      Тараптардың дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы өтінішхаты, егер бұл қосымша процестік әрекеттерді және істі қарауды тоқтата тұруды талап етпесе, кассациялық немесе қадағалау сатыларындағы соттарда берілуі мүмкін. Тараптар дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді кассациялық немесе қадағалау сатыларындағы соттардағы өтінішхатпен бір мезгілде ұсынуға тиіс.
      2. Медиатор медиацияны жүргізу туралы өтінішхатты берген және тараптардың медиатормен жасасқан шарты бірінші және апелляциялық сатыдағы соттарға ұсынылған жағдайда іс бойынша іс жүргізу осы Кодекстің 272-бабының 7) тармақшасына сәйкес бір айдан аспайтын мерзімге тоқтатыла тұрады.
      3. Бірінші немесе апелляциялық сатыдағы судья медиацияны өткізу туралы өтінішхатты берген кезде сот іс бойынша іс жүргізуді осы Кодекстің 273-бабының 7) тармақшасына сәйкес он жұмыс күнінен аспайтын мерзімге тоқтата тұруға құқылы.
      4. Бірінші сатыдағы сотта медиацияны өткізу үшін іс басқа судьяға беріледі. Тараптардың өтінішхаты бойынша медиацияны ісі іс жүргізуде жатқан судья өткізуі мүмкін.
      Медиацияны апелляциялық сатыдағы сотта өткізу үшін іс әдетте, соттың алқалы құрамындағы судьялардың біріне беріледі.
      5. Медиацияны өткізетін судья медиация өткізілетін күнді тағайындайды және тараптарға оның өткізілетін уақыты мен орны туралы хабарлайды. Сотта медиация «Медиация туралы» Қазақстан Республикасының Заңына және осы Кодексте белгіленген ерекшеліктерге сәйкес өткізіледі.
      Сот тараптардың өтінішхаты бойынша медиация рәсімін осы баптың үшінші бөлігінде белгіленген мерзім шегінде кейінге қалдыруға және егер басқа адамдардың қатысуы дауды (жанжалды) реттеуге ықпал етсе оларды медиацияға шақыруға құқылы.
      6. Сотта медиацияны өткізу хаттамасы жүргізілмейді.
      7. Егер дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім сот актісін орындау сатысында жасалған жағдайда, ол сот актісінің орындалатын орны бойынша бірінші сатыдағы сотқа немесе аталған сот актісін қабылдаған сотқа бекітуге ұсынылады.

      180-бап. Дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы
               келісім және оны орындау
      1. Іс іс жүргізуінде жатқан судья (сот құрамы) дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімнің мазмұнын тексереді және оны бекіту және іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы ұйғарым шығарады.
      2. Дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім, осы келісімді бекіту туралы ұйғарым «Медиация туралы» Заңның талаптарына және осы Кодекстің 176, 177-баптарына сәйкес болуға тиіс.
      3. Егер тараптар медиация тәртібімен келісімге қол жеткізбесе немесе келісімнің шартын сот бекітпесе, істі талқылау жалпы тәртіппен жүргізіледі.
      4. Дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы сот бекіткен келісімді орындау осы Кодекстің 178-бабында белгіленген бітімгершілік келісімді орындау қағидалары бойынша жүргізіледі.

      181-бап. Дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу
      1. Тараптар осы Кодекстің 179-бабында көзделген қағидалар бойынша соттар кеңесу бөлмесіне кеткенге дейін дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы өтінішхатты беруге құқылы.
      2. Партисипативтік рәсім екі тараптың адвокаттары дауды реттеуге жәрдемдесуімен тараптар арасында келіссөздер өткізу арқылы судьяның қатысуынсыз өткізіледі.

      182-бап. Дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы
               келісім және оны орындау
      1. Іс жүргізуінде іс жатқан судья (сот құрамы) дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімнің мазмұнын тексереді және осы Кодекстің 177-бабына сәйкес оны бекіту және іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы ұйғарым шығарады.
      2. Дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім, осы келісімді бекіту туралы ұйғарым осы Кодекстің 176, 177-баптарының талаптарына сәйкес болуға тиіс.
      3. Егер тараптар партисипативтік рәсім тәртібімен келісімге қол жеткізбесе немесе сот келісім шартын бекітпесе, істі талқылау жалпы тәртіппен жүргізіледі.
      4. Дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы сот бекіткен келісімді орындау осы Кодекстің 178-бабында белгіленген бітімгершілік келісімді орындау қағидалары бойынша жүргізіледі.

18-тарау. СОТ ТАЛҚЫЛАУЫ

      183-бап. Бірінші сатыдағы соттың азаматтық iстердi қарау және
               шешу мерзiмдерi
      1. Азаматтық істі қарау мерзімі оның нақты күрделілігіне және іске қатысушы адамдардың мүдделеріне сәйкес келуге тиіс.
      2. Азаматтық iстерді сот істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап екi айға дейiнгi мерзiмде қарайды және шешедi.
      Жұмысқа қайтадан алу, әке болуды анықтау және алимент өндiру туралы азаматтық істер, сондай-ақ ерекше талап қою және ерекше іс жүргізу істерін сот істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап бір айға дейiнгi мерзiмде қарайды және шешедi. Ереуілдерді заңсыз деп тану туралы істер талап арыз сотқа түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде қаралып, шешіледі. Уәкілетті органның мемлекеттік сатып алуды өткізуді тексерудің қорытындылары бойынша шешімдерін, қорытындыларын, нұсқамаларын даулау туралы істер істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап он жұмыс күні ішінде қаралады және шешіледі.
      3. Осы Кодексте азаматтық iстердiң жекелеген санаттары үшін оларды қараудың және шешудің өзге де мерзiмдері белгiленуi мүмкiн.
      4. Қарсы талап қойылған істерді қарап, шешудің мерзімі негізгі талап қою бойынша істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап есептеледі.
      5. Негізгі істен бөліп алынған істі, сондай-ақ бірлесіп қарау үшін бір іске біріктірілген істерді қарап, шешу мерзімі осы Кодекстің 167-бабының төртінші бөлігіне сәйкес есептеледі.
      6. Осы Кодексте белгіленген тәртіппен соттың ұйғарымына шағымданған кезде, талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарымға шағымдану жағдайларын қоспағанда, істі жоғары сатыдағы сотқа жіберген кезден бастап ол бірінші сатыдағы соттың іс жүргізуіне түскенге дейін істі қарап, шешудің мерзімі үзіледі.

      184-бап. Сот отырысы
      Сот азаматтық істі талқылауды іске қатысушы адамдарды міндетті түрде хабарландыра отырып сот отырысында жүргізеді.

      185-бап. Сот отырысында төрағалық етушi
      1. Төрағалық етушiнiң мiндетiн судья атқарады. Төрағалық етушi азаматтық сот ісін жүргізу қағидаттарына сәйкес процестік әрекеттерiнде сабақтастықтың және тәртiптiң сақталуын, процеске қатысушылардың iс жүргiзу құқықтарын жүзеге асыруын және олардың процестік міндеттерін орындауын, процестің тәрбиелiк ықпалын қамтамасыз ете отырып, отырыстың барысына басшылық жасайды.
      2. Іске қатысушы адамдардың бiрi төрағалық етушiнiң процестік iс-әрекеттерiне қарсылық бiлдiрген жағдайда, бұл сот отырысының хаттамасына енгiзiледi.
      3. Төрағалық етушi сот отырысында тиiстi тәртiптi қамтамасыз етуге қажеттi шаралар қабылдайды. Сот отырысында тәртіп сақтау жөніндегі талаптар сот отырысына қатысушы барлық адамдар және өкілдер, мамандар, сарапшылар, аудармашылар үшiн, сондай-ақ сот отырысы залында қатысып отырған азаматтар үшiн мiндеттi.
      Төрағалық етушінің сот отырысында тәртіп сақтау жөніндегі талаптарды орындамауы осы Кодекстің 119 және 120-баптарының талаптарына сәйкес заңда көзделген жауаптылыққа әкеп соғады.

      186-бап. Сот талқылауының тікелей және ауызша жүргізілуі
      1. Сот істi және дауды қарап, шешу кезiнде iс бойынша дәлелдемелердi тiкелей зерттеуге міндетті.
      Жазбаша іс жүргізу тәртібімен қаралатын істерді қоспағанда, сот тараптардың және іске қатысушы басқа адамдардың түсiнiктемелерiн, куәлардың айғақтарын, сарапшылардың қорытындыларын, мемлекеттiк органдардың және жергiлiктi өзiн- өзi басқару органдарының қорытындыларын тыңдауға, құжаттармен танысуға, заттай дәлелдемелердi қарап шығуға, дыбыс жазбаларын тыңдауға және бейнежазбаларды, кино-, фотоматериалдарды көруге, ақпаратты түрлендірудің өзге де құралдарының материалдарымен танысуға мiндеттi. Қажет болған жағдайларда iс бойынша дәлелдемелердi зерттеген кезде сот маманның кеңестері мен түсiндiрмелерiн тыңдайды.
      2. Сот отырысында істi талқылау ауызша жүргiзiледi. Істі қарау процесінде судья алмастырылған жағдайда істі қарау басынан бастап жүргізілуге тиіс.
      3. Сот тараптардың, іске қатысушы басқа да адамдардың түсініктемелерін, куәлердің айғақтарын, сарапшылардың қорытындыларын, мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қорытындыларын тыңдауды бейнеконференцбайланыс арқылы жүзеге асыра алады.

      187-бап. Сот отырысындағы тәртiп
      1. Судья сот отырысы залына кiрген кезде залдағы отырған адамдар орындарынан тұрады. Шешiм шығармай аяқталатын істегі сот шешiмiн немесе сот ұйғарымын сот отырысы залында отырғандар түрегеп тұрып тыңдайды.
      2. Іске қатысушы адамдар мен сот отырысы залында отырған азаматтар судьяға «Құрметті сот» деп жүгінеді.
      Түсініктемелер мен айғақтарды, сұрақтар мен оларға жауаптарды процеске қатысушылар төрағалық етушінің рұқсатымен түрегеп тұрып береді. Бұл қағидадан ауытқуға төрағалық етушiнiң рұқсатымен ғана жол берілуі мүмкiн.
      3. Іске қатысушы адамдар, сондай-ақ сот отырысы залында қатысып отырған азаматтар сот отырысы залында тәртіп сақтауға міндетті.

      188-бап. Сот отырысында тәртiп бұзушыларға қолданылатын шаралар
      1. Iстi талқылау кезiнде тәртiп бұзған адамға төрағалық етушi соттың атынан ескерту жасайды.
      2. Тәртiптi қайталап бұзған жағдайда iске қатысушы адам соттың ұйғарымы бойынша сот талқылауының барлық уақытына немесе оның бiр бөлiгiне сот отырысы залынан шығарып жiберiлуi мүмкiн, осы ұйғарым сот отырысының хаттамасына енгізіледі. Төрағалық етушi соңғы жағдайда отырыс залына қайта жiберiлген адамды ол жоқ кезде жасалған процестік әрекеттерiмен таныстырады. Сот отырысы залына қайта қатыстырылған адамдар олар болмаған кезде зерттелген мән-жайлар бойынша түсініктеме беруге және іске қатысушы басқа адамдарға сұрақтар қоюға құқылы.
      3. Іске қатыспайтын және сот отырысы залында отырған азаматтар қайталап тәртіп бұзғаны үшін төрағалық етушінің өкімімен сот отырысы залынан шығарып жіберіледі.
      4. Iстi талқылау барысында оған қатысушы азаматтар жаппай тәртiп бұзған жағдайда сот iске қатыспайтын азаматтардың барлығын сот отырысы залынан шығарып, iстi жабық отырыста қарауы немесе iстi қарауды кейiнге қалдыруы мүмкiн. Істі жабық сот отырысында қарау және шешу туралы ұйғарым шығарылады, ол сот отырысының хаттамасына енгізіледі.
      5. Сот процесіне қатысушы адам тарапынан тікелей сотта істі талқылау барысында сотқа құрмет білдірмеу фактісі анықталған кезде кінәлі адамға осы Кодекстің 120-бабында көрсетілген тәртіппен әкімшілік жаза қолдануға құқылы.
      6. Егер сот отырысында тәртіп бұзушының әрекеттерінде қылмыстық құқық бұзушылық (қылмыс) белгілері болса, бұл адам осы Кодекстің 120-бабында белгіленген тәртіппен қылмыстық жауапқа тартылуы мүмкін.

      189-бап. Сот отырысын ашу
      1. Iстi талқылау үшiн белгiленген уақытта төрағалық етушi сот отырысын ашады және қандай азаматтық iс және дау қаралуға тиiс екенiн жариялайды.
      2. Төрағалық етушi сот отырысында дыбыс-, немесе бейнежазба құралдарын сот пайдаланған жағдайда бұл туралы хабарлайды.
      Сот отырысының дыбыс-, немесе бейнежазбалары құралдарын пайдалану мүмкін болмаған жағдайда сот отырысының хатшысы бұл туралы сотқа баяндап, осы мәліметтерді сот отырысының хаттамасында көрсетеді.

      190-бап. Процеске қатысушылардың келуiн тексеру
      1. Сот отырысының хатшысы осы iс бойынша шақырылған адамдардан кiмнiң келгенiн, келмеген адамдарға хабар берiлген-берiлмегенiн және олардың келмеу себептерi туралы қандай мәлiметтердiң бар екенiн сотқа баяндайды.
      2. Төрағалық етушi келгендердiң кiм екенiн анықтайды, сондай-ақ өкiлдердiң өкiлеттiктерiн тексередi.

      191-бап. Аудармашыға оның мiндеттерiн түсiндiру
      1. Төрағалық етушi аудармашыға сот жүргiзiлiп отырған тiлдi бiлмейтiн адамдардың түсiндiрмелерiн, айғақтарын, мәлiмдемелерiн, ал осы адамдарға iске қатысушы адамдар мен куәлардың түсiндiрмелерiнiң, айғақтарының, мәлiмдемелерiнiң, жария етiлетiн және iсте бар құжаттардың, дыбыс жазбаларының, сарапшылар қорытындыларының, мамандар кеңестерінің, сондай-ақ судья өкiмдерiнiң, сот шығарған сот актілерінің мазмұнын аудару мiндетiн түсiндiредi.
      2. Төрағалық етушi аудармашыға көрiнеу дұрыс аударма жасамағаны үшiн Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнде көзделген жауаптылық жөнiнде ескертедi. Аудармашының бұл туралы қолхаты сот отырысының хаттамасына қоса тiркеледi. Аудармашы сотқа келуден немесе өз мiндеттерiн орындаудан дәлелсіз себептермен жалтарған жағдайда, оған Қазақстан Республикасының әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы заңнамасына сәйкес әкiмшiлiк жаза қолданылуы мүмкiн.
      3. Осы баптың қағидалары сурдоаударма жасау дағдыларын меңгерген және сот процесіне қатыстырған адамға қолданылады.

      192-бап. Куәларды сот отырысы залынан шығару
      1. Келген куәлар сот отырысы залынан шығарылады.
      2. Төрағалық етушi жауап алынған куәлардың жауап алынбаған куәлармен сөйлеспеуіне шаралар қолданады.

      193-бап. Сот құрамын жария ету және қарсылық бiлдiру құқығын
               түсiндiру
      1. Төрағалық етушi сот құрамын жариялайды, прокурор, сарапшы, маман, сот отырысының хатшысы ретiнде кiмдердiң қатысып отырғанын хабарлайды және iске қатысушы адамдарға олардың қарсылық бiлдiру құқығын түсiндiредi.
      2. Қарсылықтарды бiлдiру үшiн негiздер, мәлiмденген қарсылықты шешу тәртiбi және осындай мәлiмдеулердi қанағаттандырудың салдары осы Кодекстiң 38, 39, 40, 41 және 42-баптарында айқындалады.

      194-бап. Iске қатысушы адамдарға олардың құқықтары мен
               мiндеттерiн түсiндiру
      Төрағалық етуші іске қатысушы адамдардың процестік құқықтарымен және міндеттерімен танысқандығына көз жеткізеді, ал таныспаған жағдайда оларға құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді.
      Төрағалық етуші дауды бітімгершілік келісіммен, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісіммен, дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісіммен шешу немесе дауды заңда белгіленген басқа тәсілмен реттеу не дауды шешу үшін төрелік немесе аралық сотқа жүгіну құқығын және олардың құқықтық салдарын тараптарға түсіндіреді.

      195-бап. Соттың iске қатысушы адамдардың өтiнiшхатын шешуi
      Iске қатысушы адамдардың және өкiлдердiң iстi талқылауға байланысты мәселелер бойынша өтiнiшхаты iске қатысушы адамдардың пiкiрлерi тыңдалғаннан кейін шешіледі, бұл туралы сот отырысының хаттамасында көрсетіледі. Осы Кодексте белгіленген жағдайларда соттың ұйғарымы шығарылады.

      196-бап. Iске қатысушы адамдар мен өкiлдердiң сот отырысына
               келмеуінің салдары
      1. Iске қатысушы адамдар сот отырысына келмеу себептерi туралы сотқа алдын ала хабарлауға және осы себептердiң дәлелдi екендiгiне дәлелдемелердi ұсынуға мiндеттi.
      2. Iске қатысушы адамдардың бiреуi сот отырысына келмеген жағдайда, олардың тиісінше хабарландырылғаны туралы мәлiметтер жоқ болса, iстi талқылау кейiнге қалдырылады.
      3. Егер iске қатысушы адамдар сот отырысының уақыты мен орны туралы тиiсiнше хабарландырылса, олардың келмеу себептерi тек дәлелдi деп танылған жағдайда ғана сот iстi талқылауды кейiнге қалдырады.
      4. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиiсiнше хабарландырылған iске қатысушы адамдардың қайсыбiрi келмеген жағдайда, егер олардың келмеу себептерi дәлелсiз деп танылса, сот iстi қарауға құқылы.
      5. Сот істі осы Кодекстің 256-бабында көзделген негіздер бойынша сырттай iс жүргiзуде қарауға құқылы.
      6. Тараптар соттан iстi олардың қатысуынсыз қарау және оларға шешiмнiң көшiрмелерiн жiберу туралы жазбаша нысанда өтiнуге құқылы.
      7. Сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарландырылған iске қатысушы адам өкiлiнiң келмеуi iстi қарауға кедергi болмайды. Талапкердің, жауапкердің не үшінші адамның оның өкiлiнің өтінішхаты бойынша сот отырысына дәлелдi себептер бойынша келмеуiне байланысты сот iстi талқылауды кейiнге қалдыруы мүмкін.

      197-бап. Сот отырысына куәнiң, сарапшының, маманның,
               аудармашының келмеуінің салдары
      1. Сот отырысына куә, сарапшы немесе маман келмеген жағдайда сот iске қатысушы адамдардың iстi олар жоқта қарау мүмкiндiгi туралы пiкiрiн тыңдап, сотта істі талқылауды жалғастыру немесе оны кейiнге қалдыру туралы ұйғарым шығарады.
      2. Сот отырысына аудармашы келмеген жағдайда, егер аудармашыны алмастыру мүмкiн болмаса, сот iстi талқылауды кейiнге қалдыру туралы ұйғарым шығарады.
      3. Егер куә, сарапшы, маман немесе аудармашы сот отырысына сот дәлелдi емес деп таныған себептер бойынша келмесе, олар сотқа құрмет білдірмегені үшін осы Кодекстің 119 және 120-баптарында белгіленген тәртіппен әкімшілік жауапқа тартылуы мүмкін.

      198-бап. Iстi талқылауды кейiнге қалдыру
      1. Егер сот іске қатысушы адамдардың бiреуiнiң келмеуi, осы Кодекстің 73-бабының қағидалары бойынша қосымша дәлелдемелерді ұсыну немесе талап ету қажеттілігі, осы Кодекстің 153-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайда қарсы талап қойылған кезде, өзге де процестік әрекеттер жасау қажеттілігі салдарынан осы сот отырысында істі қарау мүмкін емес деп тапса, iстi талқылауды кейiнге қалдыруға жол беріледі.
      2. Қазақстан Республикасының халықаралық шарт бойынша міндеттемелерін орындауын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасының уәкілетті органынан олардың осы баланы Қазақстан Републикасына заңсыз алып өткені немесе осы баланың Қазақстан Республикасында ұсталып отырғаны туралы арыз алынғаны туралы жазбаша хабарлама келіп түскен жағдайда сот бала туралы даумен байланысты істі талқылауды отыз күнге кейінге қалдыруға міндетті. Егер бала осы балаға қатысты қолданылуға жатпайтын, халықаралық шартта көрсетілген жасқа толмаған болса, хабарламаға арыздың көшірмесі қоса берілуге тиіс.
      3. Iсті қарау кейiнге қалдырылған кезде iстiң жаңа сот отырысында қаралуын және шешiлуiн қамтамасыз етуге мүмкiндiк беретiн уақыт ескерiле отырып, жаңа сот отырысының күнi белгiленедi, бұл жөнiнде келген адамдарға қол қойдыру арқылы хабарланады. Келмеген және процеске қатысуға жаңадан тартылған адамдарға жаңа сот отырысының уақыты мен орны туралы шақыру қағазы (хабар) жiберiледi.

      199-бап. Iстi талқылау кейiнге қалдырылған кезде куәлардан
               жауап алу
      Сот істі талқылауды кейінге қалдырған кезде, егер тараптар сот отырысында қатысып отырса, келген куәлардан жауап алуға құқылы. Осы куәларды қажет болған жағдайда ғана жаңа сот отырысына екінші рет шақыруға жол беріледі.

      200-бап. Сарапшы мен маманға олардың құқықтары мен мiндеттерiн
               түсiндiру
      Төрағалық етушi сарапшы мен маманға оның іс жүргізу құқықтары мен мiндеттерiн түсiндiредi, көрiнеу жалған қорытынды бергенi үшiн қылмыстық жауаптылық туралы ескертедi, ол туралы сарапшыдан қолхат алынады. Қолхат сот отырысының хаттамасына қоса тiркеледi.
      Маманға оның қажетті процестік әрекеттерді орындауда сотқа процестік көмек көрсету құқықтары мен міндеттері түсіндіріледі.

      201-бап. Iстi мәнi бойынша қараудың басталуы
      Істі мәні бойынша қарау төрағалық етушінің талапкердің өзінің талаптарын қолдайтын-қолдамайтынын, жауапкердің талапкердің талаптарын мойындайтынын-мойындамайтынын және тараптардың істі бітімгершілік келісіммен аяқтауды немесе істі төреліктің немесе аралық соттың қарауына беруді не дауды (жанжалды) медиация тәртібімен, дауды партисипативтік рәсім тәртібімен шешуді немесе заңда белгіленген басқа тәсілмен шешуді қалайтынын-қаламайтынын анықтауынан басталады.

      202-бап. Iске қатысушы адамдардың түсiнiктемелерi және
               дәлелдемелерді зерттеу тәртібін анықтау
      1. Сот талапкердің және оның тарапынан қатысатын үшiншi адамның, олардың өкілдерінің, сондай-ақ жауапкердiң және оның тарапынан қатысатын үшiншi адамның, олардың өкілдерінің түсiнiктемелерiн тыңдайды.
      Осы Кодекстің 55-бабының үшінші бөлігіне және 56-бабына сәйкес талапкердің мүдделері үшін талап қойған адамдар істің мән-жайлары бойынша түсініктеме береді және дәлелдемелерді бірінші болып ұсынады.
      Іске қатысушы адамдар төрағалық етуші белгілейтін тәртіппен және кезектілікпен бір-біріне сұрақтар қоюға құқылы. Қойылатын сұрақтардың санына шектеу болмауға тиіс, бірақ төрағалық етуші талапкердің талаптары мен жауапкердің қарсылығы негізделген даудың нысанасы мен мән-жайларға қатысы жоқ сұрақтарды алып тастауға құқылы.
      2. Іске қатысушы, дәлелді себептер бойынша сот отырысына келмеген адамдардың жазбаша түсініктемелерін, сондай-ақ осы Кодекстің 69, 71, 74, 75-баптарында көрсетілген тәртіппен алынған дәлелдемелерді төрағалық етуші жария етеді және сот отырысында зерттеледі.
      3. Сот іске қатысушы адамдардың түсініктемелерін тыңдап, олардың пікірлерін ескере отырып, өзге дәлелдемелерді зерттеу тәртібін белгілейді.
      4. Сот іске қатысушы адамдардың түсініктемелерін осы адамдардың тұрған жеріндегі сот арқылы бейнеконференцбайланыс құралдарының немесе дәлелдемелердің көмегімен алуы, ал дәлелдемелерді зерттеуі мүмкін.

      203-бап. Айғақ беруден бас тартқан және әдейі жалған айғақ
               берген куәға жауапкершілік жөнінде ескерту
      1. Куәдан жауап алынғанға дейiн төрағалық етушi куәнiң жеке басын анықтайды, оның мiндеттерi мен құқықтарын түсiндiредi және оған айғақтар беруден бас тартқаны үшiн және көрiнеу жалған айғақтар бергенi үшiн қылмыстық жауаптылық туралы ескертедi. Куәға, соның ішінде он алты жасқа толмаған куәға өзіне, өзінің жұбайына (зайыбына) және жақын туыстарына қарсы айғақтар, сондай-ақ діни қызметшілерге – тәубаға келіп, өздеріне сенім білдірген адамдарға қарсы айғақтар беруден бас тарту құқығы түсіндіріледі.
      2. Он алты жасқа толмаған куәға судья оған iс бойынша мәлiм нәрсенiң бәрiн шынайы айтып беру мiндетiн түсiндiредi, бiрақ оған айғақтар беруден бас тартқаны үшiн және көрiнеу жалған айғақтар бергенi үшiн қылмыстық жауаптылық жөнiнде ескертiлмейдi.

      204-бап. Куәдан жауап алу тәртiбi
      1. Әрбiр куәдан жауап жеке-жеке алынады. Әлi айғақтар бермеген куәлар iстi талқылау кезiнде сот отырысы залында қала алмайды.
      2. Төрағалық етушi куәнiң iске қатысушы адамдарға қатысын анықтайды және куәға iс бойынша оған өзiне мәлiм нәрсенiң бәрiн сотқа хабарлауды ұсынады.
      3. Ерікті нысанда айғақтар бергеннен кейiн куәға сұрақтар қойылуы мүмкiн. Бiрiншi болып өзінің арызы бойынша куәні шақырған адам мен оның өкiлi, содан соң iске қатысушы басқа адамдар мен өкiлдер сұрақ қояды. Судья куәдан жауап алудың кез келген сәтiнде оған сұрақ қоюға құқылы.
      4. Қажет болған жағдайда сот сол немесе келесi отырыста куәдан екiншi рет жауап ала алады, сондай-ақ олардың айғақтарындағы қайшылықтарды айқындау үшiн куәлар арасында беттестiру жүргiзе алады.
      5. Егер сот оған ертерек кетуге рұқсат бермесе, жауап алынған куә iстi қарау аяқталғанға дейiн сот отырысы залында қалады.

      205-бап. Куәнiң жазбаша материалдарды пайдалануы
      1. Айғақ қандай да бір цифрлармен немесе басқа деректермен байланысты болған кезде куә айғақ беру кезiнде жазбаша материалдарды пайдалана алады. Куә осы құжаттарды сотқа және iске қатысушы адамдарға ұсынады, ол соттың ұйғарымы бойынша iске қоса тiркелуi мүмкiн, бұл туралы сот отырысының хаттамасында көрсетіледі.
      2. Куәға оның айғақтарына қатысты қолында бар құжаттарды жария етуіне рұқсат етiледi, олар іске қоса тiркелуi мүмкiн, бұл туралы сот отырысының хаттамасында көрсетіледі.

      206-бап. Кәмелетке толмаған куәдан жауап алу
      1. Он төрт жасқа толмаған куәдан жауап алу, ал соттың қалауы бойынша он төрт жас пен он алты жас аралығындағы куәдан жауап алу сотқа шақырылатын педагогтың және оның өзге заңды өкілдерінің қатысуымен жүргізіледі. Қажет болған жағдайда кәмелетке толмаған куәнiң заңды өкiлдерi де шақырылады. Аталған адамдар төрағалық етушiнiң рұқсатымен куәға сұрақтар қоя алады, сондай-ақ куәнiң жеке басына және оның берген айғақтарының мазмұнына қатысты өз пiкiрiн айта алады.
      2. Iстiң мән-жайын анықтау үшiн қажет болатын ерекше жағдайларда, кәмелетке толмаған куәдан жауап алынған уақытта iске қатысушы қандай да өзге адам соттың хаттамалық ұйғарымы бойынша сот отырысы залынан шығарып жіберілуі мүмкiн. Осы адам сот отырысы залына қайта келгенде оған кәмелетке толмаған куәнiң айғақтарының мазмұны хабарланып, куәға сұрақтар қою мүмкiндiгi берiлуге тиiс.
      3. Он алты жасқа толмаған куә, сот бұл куәнi сот отырысы залында болуы қажет деп таныған жағдайларды қоспағанда, одан жауап алу аяқталған соң сот отырысы залынан шығарылады.

      207-бап. Куәнiң айғақтарын жария ету
      Куәлардың осы Кодекстiң 69, 71, 74, 75 және 199-баптарында көзделген тәртiппен жиналған айғақтары сот отырысында жария етiледi, iске қатысушы адамдар осыдан кейін олар бойынша түсiнiктемелер беруге құқылы.

      208-бап. Құжаттарды зерттеу
      Осы Кодекстiң 74, 75-баптарында және 164-бабының 9) тармақшасында көзделген тәртiппен жасалған құжаттар немесе хаттамалар сот отырысында жария етiледi және iске қатысушы адамдарға, өкiлдерге, ал қажет болған жағдайларда сарапшыларға, мамандарға және куәларға көрсетiледi. Іске қатысушы адамдар осыдан кейін құжаттар мен хаттамалардың мазмұны бойынша түсiнiктемелер бере алады.

      209-бап. Азаматтардың жеке хат алысуын және телеграфтық
               хабарларын жария ету және зерттеу
      Азаматтардың жеке хат алысу және жеке телеграфтық хабарламалар беру құпиясын қорғау мақсатында хат алысу мен телеграфтық хабарламалар тек хат алысқан немесе телеграфтық хабарламалар алысқан адамдардың келiсiмiмен ғана ашық сот отырысында жария етiлуi және зерттелуi мүмкiн. Осы адамдардың жеке хат алысулары мен жеке телеграфтық хабарламалары жабық сот отырысында олардың келісімінсіз жария етiледi және зерттеледi. Іске қатысушы адамдар осыдан кейін түсiнiктемелер бере алады.

      210-бап. Заттай дәлелдемелердi зерттеу
      1. Сот заттай дәлелдемелердi қарайды және олар iске қатысушы адамдарға, өкiлдерге, ал қажет болған жағдайларда - сарапшыларға, мамандарға және куәларға көрсетiледi. Заттай дәлелдемелер ұсынылған адамдар қарап шығуға байланысты қандай да бiр мән-жайларға сот назарын аудара алады, бұл туралы сот отырысының хаттамасында көрсетіледі.
      2. Осы Кодекстiң 71, 75, 96, 97-баптарында және 165-бабының 9) тармақшасында көзделген тәртiппен жасалған заттай дәлелдемелердi қарап тексеру хаттамалары сот отырысында жария етiледi, iске қатысушы адамдар осыдан кейін түсiнiктемелер бере алады.

      211-бап. Орнында қарап тексеру
      1. Сотқа ұсынылуы қиын немесе жеткiзуге болмайтын құжаттар мен заттай дәлелдемелер тұрған орнында қарап тексеріледі және зерттеледi. Орнында қарап тексеру туралы сот ұйғарым шығарады, ол сот отырысының хаттамасына енгізіледі.
      2. Қарап тексеру уақыты мен орны туралы iске қатысушы адамдарға, олардың өкiлдерiне хабарланады, алайда олардың келмеуi қарап тексеру іс жүргiзуіне кедергi болмайды. Қажет болған жағдайларда сарапшылар, мамандар және куәлар шақырылады.
      3. Қарап тексерудің нәтижелерi сот отырысының хаттамасына енгiзiледi. Хаттамаға қарап тексеру кезiнде жасалған немесе тексерiлген жоспарлар, схемалар, сызбалар, есептеулер, құжаттардың көшiрмелерi, сондай-ақ қарап тексеру кезiнде жасалған құжаттардың және заттай дәлелдемелердiң фотосуреттерi, бейнежазбалар мен киноматериалдар қоса тiркеледi.

      212-бап. Дыбыс жазбаларын жария ету, бейнежазбаларды, фото және
               киноматериалдарын көрсету және оларды зерттеу
      1. Жеке сипаттағы дыбыс жазбаларын жария ету, бейнежазбаларды, фото және киноматериалдарын көрсету, сондай-ақ оларды зерттеу кезiнде осы Кодекстiң 65-бабында көзделген қағидалар қолданылады. Дыбыс жазбаны жария ету, бейнежазбаны, фото және киноматериалдарын көрсету сот отырысы залында не осы мақсат үшiн арнайы жабдықталған үй-жайда жүргiзiледi, сот отырысының хаттамасында материалдың ерекше белгiлерi және жария ету уақыты көрсетiледi. Осыдан соң сот iске қатысушы адамдардың түсiнiктемелерiн тыңдайды.
      2. Қажет болған жағдайда дыбыс жазбасын жария ету және бейнежазбаны, фото және киноматериалдарын көрсету толығымен немесе олардың қандай да бір бөлiктерi қайталануы мүмкiн.
      3. Дыбыс және бейнежазбалардағы, фото және киноматериалдарындағы мәлiметтердi анықтау мақсатында сот маманды тартуы, сондай-ақ сараптама тағайындауы мүмкiн.

      213-бап. Сарапшының қорытындысын зерттеу
      1. Сарапшының қорытындысы сот отырысында жария етiледi. Қорытындыны түсiндiру және оны толықтыру мақсатында сарапшыға сұрақтар қойылуы мүмкiн.
      2. Арызы бойынша сараптама тағайындалған адам және оның өкiлi бiрiншi болып, ал iске қатысушы басқа адамдар мен өкiлдері сарапшыға содан соң сұрақтар қояды. Сот тағайындаған сараптаманы жүргiзу тапсырылған сарапшыға бiрiншi болып талапкер мен оның өкiлi сұрақтар қояды. Сот сарапшыға одан жауап алудың кез келген сәтiнде сұрақтар қоюға құқылы.
      3. Осы Кодекстiң 90-бабында көзделген жағдайларда сот қосымша немесе қайта сараптама тағайындауға құқылы.

      214-бап. Маманның консультациясы (түсiндiрмесi)
      1. Арнайы зерттеулер жүргiзу талап етiлмейтiн жағдайларда маман coтқa ауызша немесе жазбаша түрде консультация (түсiндiрме) бередi.
      Маманның жазбаша түрде берген консультациясы іске тіркеледі және сот отырысында жарияланады және зерттеледі. Ауызша кеңес тiкелей сот отырысының (іс жүргізу әрекетінің) хаттамасына енгiзiледi.
      2. Консультацияны түсiндiру және толықтыру мақсатында маманға сұрақтар қойылуы мүмкiн. Арызы бойынша маманды қатыстырған адам және оның өкiлi бiрiншi болып, ал содан соң iске қатысушы басқа адамдар және өкiлдер сұрақтар қояды. Сот қатыстырған маманға бiрiншi болып талапкер және оның өкiлi сұрақ қояды. Сот маманға кез келген сәтте сұрақтар қоюға құқылы.

      215-бап. Мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару
               органдарының қорытындылары
      Осы Кодекстiң 56-бабының негiзiнде сот iске қатысуға жiберген мемлекеттiк органдардың және жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының жазбаша қорытындылары сот отырысында жарияланады және зерттеледі. Сот, сондай-ақ iске қатысушы адамдар мен олардың өкiлдері қорытындыларды түсiндiру және толықтыру мақсатында осы органдардың уәкiлеттi өкiлдерiне сұрақтар қоя алады.

      216-бап. Iстi мәнi бойынша қараудың аяқталуы
      Барлық дәлелдемелер зерттелгеннен кейiн судья iске қатысушы адамдар мен өкiлдерден толықтырулардың бар-жоғын анықтайды. Төрағалық етуші мұндай мәлiмдеулер болмаған жағдайда iстi зерттеу аяқталды деп жариялап, содан кейін сот жарыссөздеріне көшеді.

      217-бап. Сот жарыссөздерi
      1. Сот жарыссөздері іске қатысушы адамдардың және олардың өкілдерінің сөздерінен тұрады.
      Сот жарыссөздеріне қатысушылар өз сөздерінде сот анықтамаған мән-жайларға, сондай-ақ сот отырысында зерттелмеген дәлелдемелерге сілтеме жасауға құқылы емес.
      2. Алдымен талапкер мен оның өкiлi, ал содан кейін - жауапкер мен оның өкiлi сөйлейдi.
      3. Басталып кеткен сот отырысында даудың нысанасы бойынша дербес талап қойған үшiншi адам мен оның өкiлi тараптар мен олардың өкiлдерiнен кейiн сөйлейдi. Даудың нысанасы бойынша өз бетiнше талаптар қоймаған үшiншi адам мен оның өкiлi талапкерден немесе үшiншi адам iске қатысатын жақтағы жауапкерден кейiн сөйлейдi.
      4. Прокурор, мемлекеттiк органдардың және жергiлiктi өзiн- өзi басқару органдарының өкiлдерi және басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерiн қорғау үшiн сотқа жүгiнген заңды адамдар мен азаматтар сот жарыссөздерiнде соңында сөйлейдi.

      218-бап. Репликалар
      Жарыссөзге қатысушылардың барлығы сөйлеп болғаннан кейін олар айтылған сөздерге байланысты сөз сөйлей алады. Соңғы реплика құқығын үнемi жауапкер мен оның өкiлi иеленедi.

      219-бап. Прокурордың қорытындысы
      Тарап болып табылмайтын және осы Кодекстiң 54-бабының екiншi бөлiгiнде көзделген негіздер бойынша процеске қатысқан прокурор сот жарыссөздері аяқталғаннан кейін тұтастай алғанда, даудың мәні бойынша жазбаша қорытынды береді, қорытынды азаматтық істің материалдарына қоса тіркеледі.

      220-бап. Iстi мәнi бойынша қараудың қайта басталуы
      1. Егер сот істі дұрыс шешу үшін маңызы бар мән-жайларды анықтау қажет деп тапса, ол істі мәні бойынша қайта жалғастыру туралы сот жарыссөздері уақытында немесе одан кейін не кеңесу бөлмесінен шығысымен хабарлайды. Істі мәні бойынша қарауды жалғастыру туралы сот отырысының хаттамасында көрсетіледі.Істі мәні бойынша қарау аяқталғаннан кейін сот қайтадан жарыссөздерді және прокурордың қорытындысын осы Кодекстің 217-бабында көзделген жағдайда тыңдайды.

      221-бап. Соттың шешiм шығару үшiн шығып кетуi
      Сот жарыссөздерiнен кейiн, ал осы Кодекстiң 219-бабында көзделген жағдайда, прокурор іс бойынша қорытынды бергеннен кейін сот актісін шығару үшін сот кеңесу бөлмесiне кетедi, төрағалық етушi бұл туралы сот отырысы залында отырған адамдарға жариялайды және сот шешімі жария етілетін уақыт туралы хабарлайды.

      222-бап. Шешiмдi жария ету
      1. Соттың шешiмi қабылданғаннан және оған қол қойылғаннан кейiн судья сот отырысы залында сот шешiмiнiң қарар бөлiгiн жария етедi.
      2. Төрағалық етуші шешімнің қарар бөлігі жария етілгеннен кейін шешімге шағым жасаудың тәртібі мен мерзімдерін түсіндіреді, шешімнің түпкілікті нысаны дайын болатын және іске қатысушы адам шешімнің көшірмесін алатын күнді жариялайды.
      3. Төрағалық етушi осы баптың бiрiншi және екiншi бөлiктерiнде көзделген әрекеттер жасалғаннан кейiн сот отырысын жабық деп жариялайды.

19-тарау. СОТТЫҢ ШЕШІМІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ОРЫНДАЛУЫ

      223-бап. Шешiм шығару
      1. Iстi мәнi бойынша шешетiн бiрiншi сатыдағы соттың сот актісі шешiм нысанында шығарылады.
      2. Шешiм кеңесу бөлмесiнде шығарылады. Бұл бөлмеде өзге адамдардың болуына жол берiлмейдi. Жұмыс уақытының аяқталуына қарай, сондай-ақ жұмыс күнi iшiнде сот (судья) кеңесу бөлмесiнен шығып демалу үшiн үзiлiс жасауға құқылы.
      3. Шешім іс талқыланғаннан кейін дереу шығарылады. Дәлелді шешімді жасау кейінге қалдырылуы мүмкін, бірақ шешімнің қарар бөлігін сот іс талқыланып болған отырыста жария етуге тиіс. Шешімнің жария етілген қарар бөлігіне судья қол қоюға және ол іс материалдарына қоса тіркелуге тиіс.
      4. Түпкілікті нысандағы дәлелді шешім бес жұмыс күнінен аспайтын мерзімде шешімнің қарар бөлігі жарияланғаннан кейін дайындалуы мүмкін.

      224-бап. Шешiмнiң заңдылығы және негiздiлiгi
      1. Сот шешiмi заңды және негiздi болуға тиiс.
      2. Сот шешiмдi тараптар ұсынған және сот отырысында зерттелген дәлелдемелерге ғана негiздейдi.

      225-бап. Шешiмді шығару кезінде шешiлетiн мәселелер
      1. Шешiмді шығарған кезде сот дәлелдемелерді бағалайды, iс үшiн маңызы бар қандай мән-жайлардың анықталғанын және қандай мән-жайлардың анықталмағанын, тараптардың құқықтық қатынастарының қандай екенiн, осы iс бойынша қандай заң қолданылуға тиiс екенiн және мәлімделген талаптың қанағаттандырылуға жататынын-жатпайтынын айқындайды.
      2. Сот істі талапкер мәлімдеген талаптар шегінде шешеді.
      3. Сот кеңесу бөлмесіне кеткеннен кейін iс үшiн маңызы бар жаңа мән-жайларды анықтауды немесе дәлелдемелердi қосымша зерттеудi қажет деп тапса, iстi мәнi бойынша қарауды қайта жалғастыру туралы ұйғарым шығарады, ол сот отырысының хаттамасына енгізіледі. Сот iстi мәнi бойынша қарау аяқталғаннан кейiн сот жарыссөздерiн, ал осы Кодекстiң 217-бабында көрсетілген жағдайда прокурордың қорытындысын да қайта тыңдайды.

      226-бап. Шешiмнiң мазмұны
      1. Шешiм Қазақстан Республикасының атынан шығарылады.
      2. Шешiм кiрiспе, сипаттау, дәлелдеу және қарар бөлiктерiнен тұрады.
      3. Шешiмнiң кiрiспе бөлiгiнде шешiмнiң шығарылған күнi мен орны; шешiм шығарған соттың атауы; соттың құрамы; сот отырысының хатшысы; тараптар; iске қатысушы басқа тұлғалар және өкiлдер; даудың нысанасы немесе мәлiмделген талап көрсетiледi.
      4. Шешiмнiң сипаттау бөлiгiнде талапкердің талап қоюының, жауапкердің түсініктемелерінің және iске қатысушы үшінші тұлғалардың түсініктемелерінің қысқаша мазмұны, олар дәлелдерін негіздеген дәлелдемелер көрсетіле отырып, баяндалуға тиіс.
      5. Шешiмнiң дәлелдеу бөлiгiнде қысқаша iстiң сот анықтаған мән-жайлары; соттың құқықтар мен міндеттер туралы қорытындылары негізделген дәлелдемелері; соттың белгілі бір немесе өзге дәлелдемелерді қабылдамау негіздері және сот басшылыққа алған заңдар көрсетіледі. Жауапкер талап қоюды мойындаған жағдайда дәлелдеу бөлігінде талап қоюдың мойындалғаны және оны соттың қабылдағаны ғана көрсетілуі мүмкін.
      6. Шешiмнiң қарар бөлiгiнде соттың талапты қанағаттандыру немесе талапты қанағаттандырудан толық немесе бөлігінде бас тарту туралы қорытындысы; сот шығындарын бөлу, шешімге шағым беру мерзімі мен тәртібі, сондай-ақ өзге де қорытындылар қамтылуға тиіс.
      7. Сот шешімді орындаудың белгілі бір тәртібі мен мерзімін белгілеген немесе шешімді дереу орындауға жіберген немесе оның орындалуын қамтамасыз етуге шаралар қолданған жағдайда, бұл туралы шешімде көрсетіледі.
      8. Судья шешімді жазбаша түрде жазады және оған қол қояды.

      227-бап. Мемлекеттік органдардың, жергiлiктi өзiн өзi басқару
               органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың,
               лауазымды адамдар мен мемлекеттік қызметшілердің
               әрекеттерi (әрекетсiздiктерi) мен шешiмдерiнің
               заңдылығын даулау туралы арыз бойынша шешім
      1. Сот мемлекеттік органдардың, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды тұлғалар мен мемлекеттік қызметшілердің әрекеттерi (әрекетсiздiктерi) мен шешімдерінің заңсыздығы туралы арызды негізделген деп танып, осы арызды қанағаттандыру туралы шешім шығарады. Шешімде осы әрекеттің (әрекетсіздіктің), шешімнің қандай заңнамалық актілерге қайшы келетіндігі, сот шешімі орындалуға тиіс мерзім көрсетіледі.
      Сот мемлекеттік органды, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органын, қоғамдық бірлестікті, ұйымды, лауазымды тұлға мен мемлекеттік қызметшіні жол берілген бұзушылықты толық көлемінде жоюға және азаматтың немесе заңды тұлғаның бұзылған құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіруге, тұлғаға қолданылған жауаптылық шараларының күшін жоюға не бұзылған құқықтарды, бостандықтар мен заңды мүдделерді өзге де тәсілмен қалпына келтіруге міндеттейді.
      2. Сот арызды қарау кезінде дауланып отырған әрекеттің (әркетсіздіктің) жасалғанын, шешімнің құзыретке және заңнамға сәйкес қабылданғанын анықтаса, оны қанағаттандырудан бас тартады.

      228-бап. Нормативтік құқықтық актіні заңсыз деп тану туралы
               арыз бойынша шешім
      1. Сот нормативтік құқықтық актіні заңсыз деп тану туралы арызды негізделген деп тани отырып, арызды қанағаттандыру туралы шешім шығарады. Шешімде дауланып отырған нормативтік құқықтық актінің қай заңнамалық актілерге және қай бөлігінде қайшы келетіні және нормативтік құқықтық актіні толық немесе оның жекелеген бөлігін акт қабылданған сәттен бастап жарамсыз деп тану туралы көрсетіледі.
      2. Соттың нормативтік құқықтық актіні заңсыз деп тану туралы шешімі немесе ол туралы хабарлама нормативтік құқықтық акт жарияланған бұқаралық ақпарат құралдарында оны қабылдаған (шығарған) органның қаражаты есебінен жариялануға тиіс. Жариялау соттың шешімі заңды күшіне енген күннен бастап он күннен кешіктірілмей жүзеге асырылуға тиіс.
      3. Сот арызды негізсіз деп тани отырып, оны қанағаттандырудан бас тарту туралы шешім шығарады.

      229-бап. Ақша сомаларын өндiрiп алу туралы шешiм
      Сот ақша сомаларын өндiрiп алу туралы шешiм шығара отырып, шешiмнiң қарар бөлiгiнде өндiрiлетiн ақша сомасының мөлшерiн сөздермен және цифрмен валюта түрiн және ақша өндіру туралы шешім қай тараптың пайдасына шығарылғанын көрсетедi.

      230-бап. Шартты жасасу немесе өзгерту туралы шешiм
      Шартты жасасу немесе өзгерту кезiнде туындаған дау бойынша қарар бөлiгiнде шарттың әрбiр даулы жағдайы бойынша шешiм көрсетiледi, ал шарт жасасуға мәжбүрлеу туралы дау бойынша шарттың түрi және тараптар шарт жасасуға мiндеттi талаптар көрсетiледi.

      231-бап. Мүлiктi немесе оның құнын алып беру туралы шешiм
      Мүлiкті заттай алып берген кезде сот шешiмде оның жеке белгілі бір белгiлерiн және, егер шешiмдi орындау кезiнде алып берiлетiн мүлiк болмай қалса, жауапкерден өндiрiлуге тиiс мүлiктiң құнын көрсетедi.

      232-бап. Жауапкердi белгiлi бiр әрекеттер жасауға мiндеттейтiн
               шешiм
      1. Сот жауапкердi мүлiк немесе ақша сомаларын берумен байланысты емес белгiлi бiр әрекеттер жасауға мiндеттейтiн шешiм шығарған кезде азаматтың, заңды тұлғаның бұзылған құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіру үшін жауапкер жасауға міндетті әрекеттер мен оларды жасау уақытын көрсетеді.
      Шешімнің қарар бөлігінде сот шешімі орындалмаған жағдайда, талапкер бұл әрекеттерді жауапкерден келтірілген шығыстарды өндіріп ала отырып өз бетінше жүргізуге құқылы екендігі көрсетіледі.
      2. Егер сот шешімінде көрсетілген әрекеттердi тек жауапкердің жасауы мүмкін болса, сот шешiмнің орындалуға тиіс мерзiмiн белгілейді.

      233-бап. Бiрнеше талапкердің пайдасына немесе бiрнеше
               жауапкерлерге қарсы шешiм
      1. Бiрнеше талапкердің пайдасына шешiм шығарған кезде сот шешiмнiң қарар бөлігінде олардың әрқайсысына қандай бөлігі қатысты екенiн немесе өндiрiп алу құқығының ортақ болатындығын көрсетедi.
      2. Бiрнеше жауапкерге қарсы шешiм шығарған кезде сот шешімнің қарар бөлігінде әрбір жауапкердiң талапкердің пайдасына нақты қандай әрекеттер және қандай көлемде жасауға тиіс екенін немесе жауапкерлердің міндеттемелері ортақ болып табылатындығын көрсетеді.

      234-бап. Іске қатысушы тұлғаларға сот шешімінің көшірмелерін
               салып жіберу және беру
      Сот отырысына келмеген тараптарға және іске қатысушы басқа тұлғаларға шешімнің көшірмелері шешім түпкілікті нысанда шығарылған күннен бастап бес жұмыс күнінен кешіктірілмей, оның алынғанын тіркеуді қамтамасыз ететін байланыс құралдары пайдаланыла отырып, салып жіберіледі немесе беріледі.

      235-бап. Шешiмдегi қате жазулар мен көрінеу арифметикалық
               қателердi түзету
      1. Iс бойынша шешiм жарияланғаннан кейiн шешiм шығарған сот өз бетінше оның күшін жоюға немесе өзгертуге құқылы емес.
      2. Сот шешiмде жiберiлген қате жазулар мен көрінеу арифметикалық қателердi өз бастамасы бойынша немесе iске қатысушы тұлғалардың арызы бойынша түзете алады.
      Сот қате жазулар мен көрінеу арифметикалық қателерді түзету туралы арызды сотқа арыз келіп түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде сот отырысында қарайды. Iске қатысушы тұлғаларға сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарландырылады, алайда олардың келмеуi түзетулер енгiзу туралы мәселенi қарау үшін кедергi болып табылмайды.
      3. Соттың түзетулер енгізу туралы ұйғарымына шағым жасалуы немесе наразылық келтірілуі мүмкін.

      236-бап. Қосымша шешiм
      1. Iс бойынша шешiм қабылдаған сот iске қатысушы тұлғалардың арызы бойынша немесе өз бастамасы бойынша мынадай жағдайларда:
      1) егер iске қатысушы тұлғалар дәлелдемелер ұсынған және түсiнiктемелер берген қандай да бiр талап бойынша шешiм шығарылмаса;
      2) егер сот құқық туралы мәселенi шешіп, алып берiлген соманың, берiлуге тиiстi мүлiктiң көлемін немесе жауапкер жасауға міндетті әрекеттердi көрсетпесе;
      3) егер сот шығындары туралы мәселенi сот шешпесе;
      4) егер сот шешiмнiң орындалуын қайта бұрып атқару туралы мәселенi шешпесе, қосымша шешiм шығара алады.
      2. Қосымша шешім шығару туралы арыз шешім заңды күшіне енгенге дейін берілуі мүмкін.
      Сот қосымша шешім шығару туралы арызды арыз сотқа келіп түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды және шешеді.
      Талаптарды қанағаттандыру туралы қосымша шешімді бірінші сатыдағы сот арызды сот отырысында қарағаннан кейін шығарады. Іске қатысушы тұлғалар сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарландырылады, алайда олардың келмеуі арызды қарауға кедергі болмайды.
      3. Қосымша шешім шығарудан бас тарту туралы соттың ұйғарымына апелляциялық сатыдағы сотқа шағым жасалуы, наразылық келтірілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады.

      237-бап. Шешiмдi түсiндiру
      1. Істi қараған сот шешiм түсiнiксiз болған жағдайда iске қатысушы тұлғалардың арызы бойынша, сондай-ақ сот орындаушысының өтінішхаты бойынша шешiмнің мазмұнын өзгертпей, оны түсiндiруге құқылы. Шешiмді түсіндіруге ол әлi орындалмаған және шешiмнің мәжбүрлi түрде орындалуы мүмкiн мерзiмі өткенге дейін жол беріледі.
      Сот шешiмдi түсiндiру туралы арызды, өтінішхатты олар сотқа келіп түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды және шешеді.
      2. Сот шешімінің қарар бөлігін түсіндіру туралы мәселені сот отырысында шешеді. Іске қатысушы тұлғалар, сондай-ақ сот орындаушысы, қарау және шешу нысанасы оны түсіндіру туралы өтінішхат болған жағдайда, сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарландырылады, алайда олардың келмеуі шешімді түсіндіру туралы мәселені қарауға кедергі болмайды.
      3. Шешiмді түсiндiру туралы соттың ұйғарымына апелляциялық сатыдағы сотқа шағым жасалуы, наразылық келтірілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады.

      238-бап. Шешiмдi орындау мерзiмiн кейiнге қалдыру және оның
               мерзiмiн ұзарту, шешімді орындатуға жүгінгенге дейін
               шешiмнің орындау тәсілі мен тәртiбiн өзгерту
      1. Iстi қараған және шешім шығарған сот iске қатысушы тұлғалардың арызы бойынша тараптардың мүлiктiк жағдайын немесе басқа дәлелді себептерді негiзге ала отырып, шешiмді орындауды кейiнге қалдыруға немесе оның мерзiмiн ұзартуға, сондай-ақ оны орындаудың тәсілі мен тәртiбiн өзгертуге құқылы.
      Сот шешімді орындауды кейінге қалдыру, мерзімін ұзарту немесе орындаудың тәсілі мен тәртібін өзгерту туралы арызды, өтінішхатты арыз сотқа түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды және шешеді.
      2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетілген арыздар сот отырысында қаралады. Iске қатысушы тұлғаларға сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарландырылады. Аталған тұлғалардың келмеуi соттың алдына қойылған мәселенi шешу үшін кедергi болып табылмайды.
      3. Шешiмдi орындау мерзiмiн кейiнге қалдыру немесе мерзiмiн ұзарту, оны орындаудың тәсілі мен тәртiбiн өзгерту туралы мәселе бойынша сот ұйғарымына шағым жасалуы, наразылық келтірілуі мүмкін.

      239-бап. Алып берiлген ақша сомаларын индекстеу
      1. Сот өндіріп алушының арызы бойынша сот шешімімен өндіріліп алынған ақшалай сомаларға Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң сот актiсi орындалған күнгi қайта қаржыландырудың ресми ставкасына сүйене отырып, тиiстi индекстеу жүргiзе алады.
      2. Сот алып берілген сомаларды индекстеу туралы арызды арыз сотқа келіп түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды және шешеді.
      Алып берiлген сомаларды индекстеу туралы арыз сот отырысында қаралады. Iске қатысушы тұлғалар отырыстың уақыты мен орны туралы хабарландырылады, алайда олардың келмеуi соттың алдына қойылған мәселені шешуге кедергi болмайды.
      3. Алып берiлген ақша сомаларын индекстеу туралы сот ұйғарымына апелляциялық сатыдағы сотқа шағым жасалуы, наразылық келтірілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады.

      240-бап. Сот шешiмiнiң заңды күшiне енуi
      1. Бiрiншi сатыдағы соттың шешiмi, егер оған шағым жасалмаса немесе наразылық келтірілмесе, оған апелляциялық шағым жасау, наразылық келтіру мерзімі өткеннен кейін заңды күшіне енеді.
      2. Қаржы ұйымдарын немесе банк конгломератына кiретiн және қаржы ұйымы болып табылмайтын банк холдингін және (немесе) олардың мүлкін Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда қайта құрылымдау жүргізген кезде қайта құрылымдауды жүргiзу туралы сот шешiмі жарияланған күнінен бастап заңды күшiне енедi және дереу орындалуға жатады.
      3. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен шығарып жіберу туралы соттың шешімі ол жарияланған күннен бастап күшіне енеді.
      4. Осы Кодекстің 28-бабында көрсетілген істер бойынша шығарылған сот шешімі жарияланған күнінен бастап күшіне енеді.
      5. Апелляциялық тәртіппен шағым берілген немесе наразылық келтірілген жағдайда, егер оның күші жойылмаса және (немесе) өзгертілмесе, аппелляциялық сатыдағы сот қаулысы жарияланған сәттен бастап заңды күшіне енеді, ал осы Кодекстің 27-бабының төртінші бөлігінің қағидалары бойынша қаралған істер бойынша шешімдер Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының инвестициялық дауларды қарау жөніндегі мамандандырылған алқасының қаулысы жарияланған күннен бастап заңды күшіне енеді.
      6. Сот шешімі заңды күшіне енген кезде тараптар және іске қатысушы басқа тұлғалар, сондай-ақ олардың құқық мирасқорлары сол негіздер бойынша сол талап қою талаптарын сотта қайтадан мәлімдей алмайды, сондай-ақ сот анықтаған фактілер мен құқықтық қатынастарды басқа процесте даулай алмайды.
      7. Егер жауапкерден мерзімдік төлемдерді өндiріп алу туралы шешiм заңды күшiне енгеннен кейiн төлемдердiң мөлшерiн анықтауға немесе олардың ұзақтығына әсер ететiн мән-жайлар өзгерсе, тараптардың әрқайсысы жаңа талап қою арқылы мерзімді төлемдердiң мөлшерi мен мерзiмдерiн өзгертудi талап етуге құқылы.

      241-бап. Соттың шешімін орындауға жіберу
      1. Шешiм дереу орындалатын жағдайлардан басқа, заңды күшiне енгеннен кейiн, осы Кодексте белгiленген тәртiппен орындауға жіберіледі.
      2. Сот шешiмi заңды күшiне енгеннен кейiн атқару парағы жазылады.
      Мүлiк тәркiленген, мемлекет кiрiсiне өндiрiп алынған, сондай-ақ қылмыспен келтірілген залал өндіріліп алынған, алименттер өндіріліп алынған, тарапы мемлекет болып табылатын мертігуден немесе денсаулығына өзге зақым келуден, асыраушысынан айырылудан келтірілген зиянның орны толтырылған жағдайларда, сот өз бастамасымен атқару құжатын аумағы бойынша тиісті іс жүргізу органына орындауға жібереді.
      3. Соттың дереу орындалуға тиiстi шешiмi бойынша атқару парағы шешiм шығарылған күннен кейінгі жұмыс күнінен кешіктірілмей жазылады және орындауға жiберiледi.
      4. Бiрiншi сатыдағы сот атқару парағын (бұдан әрi - атқару құжаты) шешiм заңды күшiне енген немесе iс жоғары тұрған соттан қайтарылған күннен бастап бес жұмыс күні iшiнде жазады.
      Атқару құжатында:
      шешім шығарған соттың атауы;
      iстiң нөмiрi және шешiм шығарылған күн;
      шешімнің қарар бөлігі (сөзбе-сөз);
      шешiмнiң заңды күшiне енген күні;
      атқару құжаты берiлген күн;
      өндiрiп алушының тегi, аты және әкесiнiң аты (егер ол жеке басын куаландыратын құжатта көрсетілген болса), туған күнi, айы, жылы, оның тұрғылықты немесе тұрған жері, оның тұрғылықты жері бойынша тiркелгенi туралы мәлiметтер және жеке сәйкестендiру нөмiрi немесе егер өндiрiп алушы заңды тұлға болып табылса, оның атауы, нақты тұрған жерi, банктік деректемелері мен бизнес-сәйкестендiру нөмiрi;
      борышкердiң тегi, аты және әкесiнiң аты (eгep ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетiлген болса), туған күнi, айы, жылы, оның тұрғылықты немесе тұрған жерi, оның тұрғылықты жерi бойынша тiркелгенi туралы мәлiметтер, оның жұмыс орны және борышкер жұмыс істейтін заңды тұлғаның банктік деректемелері туралы мәлiметтер (eгep iстiң материалдарында бар болса), банктік деректемелер мен жеке сәйкестендiру нөмiрi (eгep iстiң материалдарында бар болса) немесе егер борышкер заңды тұлға болып табылса, оның атауы, нақты тұрған жерi, банктік деректемелері мен бизнес-сәйкестендiру нөмiрi көрсетiлуге тиiс.
      Атқару құжатының нысанын атқару құжаттарының орындалуын қамтамасыз ету жөнiндегi уәкiлеттi әділет органы бекiтедi.
      5. Соттың әрбiр шешiмi бойынша бiр атқару құжаты берiледi. Атқару құжаты өндіріп алушыға беріледі не оның арызы бойынша сот тиісті аумақ бойынша әділет органына орындау үшін жібереді.
      Өндіріп алушының өтініші бойынша ортақ жауапкерлерден ақшалай сомаларды өндіріп алу туралы соттың шешімі немесе соттың үкімі негізінде ортақ жауапкерлердің санына сәйкес келетін бірнеше атқару парағы берілуге тиіс. Әрбір атқару парағында өндіріп алынатын жалпы сома, барлық жауапкерлер және олардың ортақ жауаптылығы көрсетілуге тиіс.
      Егер сот талап қоюды қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қабылдаса, талап қоюды қамтамасыз ету жөнінде қолданған шаралар және талапты қамтамасыз ету үшiн тыйым салынған мүліктің тұрған жерi және оның сақталуына жауапты тұлғалар туралы мәлiметтердi қамтитын құжаттардың көшiрмелерi атқару құжатына қоса беріледі.
      Егер атқару әртүрлi орындарда жүргiзiлуге тиіс болса не шешiм бiрнеше талапкердің пайдасына немесе бiрнеше жауапкерге қарсы шығарылса, сот өндiрiп алушылардың өтiнiшi бойынша атқару орнын не осы атқару құжаты бойынша орындалуға тиiс шешiмнiң сол бөлiгiн дәл көрсете отырып бiрнеше атқару құжатын жазады.
      Сот атқару құжатына сот актiсiнiң көшiрмесiн не соттың мөрiмен куәландырылған оның үзiндiсін қоса береді.
      6. Сот іс жүргізу құқық мирасқорлығы туралы ұйғарым шығарған жағдайда сот шешімі шығарылғаннан және ол орындауға жіберілгеннен кейін жаңа борышкер көрсетіле отырып, атқару құжаты жазып беріледі.
      7. Әділет органы атқару құжаты орындалған жағдайда шешiм шығарған сотты бұл туралы он жұмыс күнi iшiнде хабардар етуге, не «Атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы» Қазақстан Республиксының Заңында белгіленген орындау мерзімі өткен соң сотқа сот шешімінің орындалмау себептерi туралы ақпарат беруге міндетті. Мәжбүрлеп орындатуға атқару құжаты ұсынылғанға дейін сот шешімін орындаған борышкер шешім шығарған сотты бұл туралы үш жұмыс күні ішінде хабардар етуге тиіс.
      8. Соттың заңды күшіне енген шешімін орындамау заңда көрсетілген жауапкершілікке әкеп соғады.

      242-бап. Соттың атқару парағының немесе сот бұйрығының
               телнұсқасын беруі
      1. Атқару парағының немесе сот бұйрығының түпнұсқасы (бұдан әрі - атқару құжаттары) жоғалған жағдайда шешім немесе сот бұйрығын шығарған сот өндіріп алушының арызы немесе сот орындаушысының ұсынымы, әділет органының өтінішхаты бойынша атқару құжаттарының телнұсқасын беруі мүмкін.
      2. Атқару құжатының телнұсқасын беру туралы арыз атқару құжатын ұсыну үшін белгіленген мерзім өткенге дейін сотқа берілуі мүмкін.
      Егер атқару құжаты оны орындау барысында жоғалған болса және бұл туралы өндіріп алушыға оны орындауға беру үшін белгіленген мерзім өткеннен кейін белгілі болса, атқару құжатының телнұсқасын беру туралы арыз атқару құжатының жоғалғаны туралы өндіріп алушыға белгілі болған күннен бастап бір ай ішінде берілуі мүмкін.
      3. Сот атқару құжатының телнұсқасын беру туралы арызды ол сотқа келіп түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды және шешеді.
      Телнұсқаны беру туралы арыз іске қатысушы тұлғаларға сот отырысының өткізілетін уақыты мен орны хабарлана отырып, сот отырысында қаралады, алайда олардың келмеуі телнұсқаны беру туралы мәселені шешуге кедергі болмайды.
      4. Атқару құжатының телнұсқасын беру туралы арызды қарау кезінде сот атқару құжатының жоғалғаны туралы дәлелдемелерді тексереді және зерттейді.
      5. Соттың ұйғарымына апелляциялық сатыдағы сотқа шағым жасалуы және наразылық келтірілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады.

      243-бап. Дереу орындалуға жататын шешiмдер
      Мынадай:
      1) алимент алып беру туралы;
      2) қызметкерге жалақы, бiрақ үш айдан аспайтын уақытқа алып беру туралы;
      3) жұмысқа қайта орналастыру туралы;
      4) денсаулыққа зақым келуден, сондай-ақ асыраушысынан айрылуынан келтірілген зиянды, бiрақ үш айдан аспайтын уақытқа өтеу туралы;
      5) ереуiлдi заңсыз деп тану туралы;
      6) қаржы ұйымдарын және банк конгломератына кiретiн және қаржы ұйымы болып табылмайтын банк холдингін және (немесе) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда қайта құрылымдау кезінде олардың мүлкін қайта құрылымдау туралы;
      7) Қазақстан Республикасының және (немесе) басқа мемлекеттің аумағында экстремизмді немесе террористік әрекетті жүзеге асыратын ұйымды экстремистік немесе террористік деп тану туралы, оның ішінде оның атауын өзгерткенін анықтау туралы;
      8) Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын ақпараттық материалдарды экстремистік немесе террористік деп тану туралы шешiмдер дереу орындалуға тиiс.

      244-бап. Соттың шешiмдi дереу орындауға жiберу құқығы
      1. Егер айрықша мән-жайлардың салдарынан шешiмдi орындаудағы кiдiрiс өндiрiп алушы үшін елеулi зиян келтіруі мүмкін болса немесе шешiмдi орындау мүмкiн болмаса, сот талапкердің өтiніші бойынша шешiмдi дереу орындауға жiбере алады.
      2. Шешiмді дереу орындауға жол берілген кезде сот талапкерден сот шешiмiнiң күшi жойылған жағдайда шешiмнiң орындалуын қайта бұрып атқаруды қамтамасыз етудi талап ете алады.
      3. Шешiмдi дереу орындау туралы мәселе шешiм шығарылған кезде шешiлмесе, сот отырысында қаралады. Iске қатысушы тұлғалар сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарландырылады, алайда олардың келмеуi сот шешiмiн дереу орындау туралы мәселені шешуге кедергi болмайды.
      4. Шешiмдi дереу орындау туралы мәселе жөнiндегi сот ұйғарымына апелляциялық сатыдағы сотқа жеке шағым жасалуы, наразылық келтірілуі мүмкiн, оның шешімі түпкілікті болып табылады. Шешiмдi дереу орындау туралы ұйғарымға жеке шағым жасау, наразылық келтіру осы ұйғарымның орындалуын тоқтата тұрады.

      245-бап. Шешiмнiң орындалуын қамтамасыз ету
      Сот дереу орындалуға жiберiлмеген шешiмдi орындауды осы Кодекстің 15-тарауында көрсетілген ережелер бойынша қамтамасыз ете алады.
      Сот осы әрекеттердi атқару парағын тиiстi аумақ бойынша әділет органына орындау үшiн жiберілгенге дейiн жүргiзедi.

      246-бап. Сот шешiмiнiң орындалуын кейiнге қалдыру және
               мерзiмiн ұзарту, оны орындау тәсілі мен тәртiбiн
               өзгерту, бiтiмгершiлiк келiсiмдi немесе дауды медиация
               тәртібімен реттеу туралы келісімді бекiту
      1. Iс бойынша шешiм шығарған сот, сондай-ақ сот қаулысы орындалатын жердегi сот сот орындаушысының өтінішхаты бойынша немесе тараптардың арызы бойынша, егер атқарушылық әрекеттер жасауды қиындататын немесе мүмкiн емес ететiн мән-жайлар туындаса, шешімді орындау тәсiлiн немесе тәртiбiн өзгертуі, атқарушылық iс жүргiзудегі тараптардың арызы бойынша сот шешімін орындауды кейінге қалдыруы немесе мерзімін ұзартуы мүмкін.
      2. Атқарушылық іс жүргізу тараптарының арызы бойынша сот олардың арасында жасалған бітімгершілік келісімін немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді бекітуге құқылы.
      3. Сот орындаушысының өтінішхаты немесе атқарушылық iс жүргiзудегi тараптардың арыздары, сондай-ақ олардың арасында жасалған бiтiмгершiлiк келiсiм немесе дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісім сот отырысында қаралады. Iске қатысушы тұлғалар отырыстың уақыты мен орны туралы хабарландырылады, алайда олардың келмеуi өтінішхатты немесе арызды шешуге кедергi болмайды.
      Сот шешiмiнiң орындалуын кейiнге қалдыру және мерзiмiн ұзарту, оны орындау тәсілі мен тәртiбiн өзгерту, бiтiмгершiлiк келiсiмін немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді бекiту туралы арызды, өтінішхатты сот арыз сотқа түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды.
      4. Соттың осы баптың үшінші бөлігінде көрсетілген:
      осы Кодекстің 238-бабының үшінші бөлігінде белгіленген тәртіппен сот шешiмiнiң орындалуын кейiнге қалдыру, мерзiмiн ұзарту, оны орындау тәсілі мен тәртiбiн өзгерту туралы;
      осы Кодекстің 177-бабының жетінші бөлігіне сәйкес бiтiмгершiлiк келiсiмін немесе дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді бекiту туралы ұйғарымына шағым жасалуы, наразылық келтірілуі мүмкін.

      247-бап. Сот шешiмiнiң орындалуын қайта бұрып атқару
      1. Заңды күшіне енген, толық немесе бір бөлігінде орындалған бірінші сатыдағы сот шешiмiнің, апелляциялық және кассациялық сатыдағы сот қаулысының күшi жойылған және сот талаптан толық немесе оның бір бөлігінен бас тарту туралы жаңа шешiм шығарған жағдайда талапкерден күшi жойылған шешiм бойынша ол алғанның барлығы өндiрiлiп алынады (шешiмнiң орындалуын қайта бұрып атқару).
      2. Шешiмнiң орындалуын қайта бұрып атқару орындалған сот шешімі толық немесе бір бөлігінде күшін жойған және іс бойынша іс жүргізуді қысқарту туралы ұйғарым немесе талапты қараусыз қалдыру туралы ұйғарым шығарылған жағдайда да жүргізіледі.

      248-бап. Сот шешiмiнiң орындалуын қайта бұрып атқару туралы
               арызды қарау
      1. Бұрын шығарылған шешім толық немесе бір бөлігінде орындалған іс бойынша жаңа шешiм шығарған сот шешімнің орындалғаны туралы дәлелдемелер ұсынылған кезде жаңа шешімде жауапкердің орындауды қайта бұрып атқару туралы арызын қарайды және шешеді.
      2. Егер сот iстi жаңадан қараған кезде күшi жойылған шешiм бойынша орындауды қайта бұрып атқару мәселесін шешпесе, жауапкер шешiмнің орындалуын қайта бұрып атқару туралы арызбен бірінші сатыдағы сотқа жүгінуге құқылы.
      3. Сот шешiмнің орындалуын қайта бұрып атқару туралы арызды ол сотқа келіп түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды. Арыз талапкер мен жауапкерді, ал қажет болған кезде, сотқа күші жойылған сот шешімінің орындалуы туралы мәліметтерді табыс етуге тиіс әділет органы хабарландырыла отырып, жеке сот отырысында қаралады.
      Аталған адамдардың сот отырысына келмеуі шешiмнiң орындалуын қайта бұрып атқару туралы арызды қарауға кедергі болмайды. Сот шешімі орындауда жатқан жағдайда тиісті атқару ісі іс жүргізуінде жатқан сот орындаушысы сот отырысына келуге және оны сотқа ұсынуға міндетті.
      4. Шешiмнiң орындалуын қайта бұрып атқару туралы бірінші сатыдағы соттың ұйғарымына апелляциялық сатыдағы сотқа шағым жасалуы, наразылық келтірілуі мүмкiн, оның шешімі түпкілікті болып табылады.

      249-бап. Сот орындаушысының ұсынуларын қарау
      1. Сот орындаушысының ұсынуында атқарушылық іс жүргізу тараптарының деректемелері мен орналасқан жері, атқарушылық іс жүргізуді қозғау күні, атқарушылық құжаттың орындалу барысы туралы мәліметтер, өтініштің негіздері болуға тиіс.
      Ұсыну осы талаптарға сәйкес келмеген жағдайда, сондай-ақ сот орындаушысы ұсынуды кері қайтарып алу туралы арыз берген жағдайда, сот ұсынуды оған қоса берілген құжаттармен қоса қайтарады.
      2. Сот орындаушысының ұсынуын судья ұсыну сотқа келіп түскен күннен бастап он күннің ішінде шешеді. Сот борышкерге және өндіріп алушыға сот орындаушысының ұсынуы келіп түскені туралы хабарландырады, сот отырысының өткізілетін уақыты мен орнын хабарлайды. Сот отырысының өткізілетін уақыты мен орны туралы тиісінше хабарландырылған борышкердің немесе өндіріп алушының келмей қалуы істі қарауға кедергі болмайды. Судья сот орындаушысының ұсынымын қарап, ұйғарым шығарады, оған шағым жасауға, наразылық келтіруге болады.
      Сот ұйғарымының көшірмесі борышкер мен өндіріп алушыға бес жұмыс күні ішінде жіберіледі.

      250-бап. Сот орындаушысының әрекетiне (әрекетсiздiгiне) шағым
               беру
      1. Өндiрiп алушы немесе борышкер сот орындаушысының атқарушылық iс жүргiзу процесіндегi сот актілерін орындау жөніндегі, оның ішінде сауда-саттықты даулау жөніндегі әрекеттерiне (әрекетсiздiгiне) не осындай iс-әрекеттерді жасаудан бас тартуына шағым беруі мүмкiн.
      Шағым әрекет жасалған (әрекет жасаудан бас тартылған) күннен бастап немесе сот орындаушысының әрекет жасау уақыты мен орны туралы хабардар етілген өндiрiп алушыға немесе борышкерге ол туралы белгiлi болған күннен бастап он жұмыс күні iшiнде аумақтық учаскенің сот орындаушысы қызмет көрсететін аудандық (қалалық) сотқа не жеке сот орындаушысының тіркелген жері бойынша берiледi. Егер сот орындаушысы қызмет көрсететін аумақтық учаске не жеке сот орындаушысы тіркелген жері атқарушылық әрекеттер жасалатын жермен бір елді мекенде болса, шағым атқарушылық әрекеттер жасалатын жер бойынша беріледі.
      Жоғары тұрған органдарға және жоғары тұрған лауазымды тұлғаға бағыныштылық тәртiбiмен алдын ала жүгiну сотқа шағым беруге кедергі болмайды.
      2. Сот шағымды сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды. Істі сот талқылауына дайындау осы Кодекстің 165-бабының ережелеры бойынша он жұмыс күні ішінде жүргізіледі, оны одан әрі ұзартуға жол берілмейді.
      Сот өндіріп алушыны, борышкерді және сот орындаушысын сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарландырады, алайда олардың келмеуі шағымды шешу үшін кедергі болмайды.
      3. Сот шағымды негізді деп танып, сот орындаушысының әрекеттерін (әркетсіздігін) заңсыз деп тану туралы шешім шығарады және әділет органын жол берілген бұзушылықты толық көлемінде жоюға не өндіріп алушының немесе борышкердің бұзылған құқықтарын, бостандықтарын немесе заңды мүдделерін өзге тәсілмен қалпына келтіруге міндеттейді.
      Егер аталған әрекеттерді тек сот орындаушысы ғана жасауы мүмкін болса, сот шешімде жол берілген бұзушылықтар жойылуға тиіс уақытты белгілейді.
      4. Сот, егер шағым жасалып отырған әрекеттер (әрекетсiздiк) сот орындаушысының өкiлеттiгi шегiнде заңға сәйкес жасалғанын және борышкер мен өндiрiп алушының құқықтарының, бостандықтарының және заңмен қорғалатын мүдделерiнiң бұзылмағанын анықтаса, шағымды қанағаттандырудан бас тартады.
      5. Шешiмнiң орындалғаны туралы сотқа, өндіріп алушыға немесе борышкерге сот белгілеген мерзімде не соттың шешімі алынған күннен бастап бiр айдан кешіктірілмейтін мерзiмде хабарлануға тиiс.
      6. Сот орындаушысының мүлікті бағалаумен байланысты, сондай-ақ бағалау туралы есепті қабылдау не қабылдаудан бас тарту туралы әрекетіне осы бапта көрсетілген тәртіппен шағымдануға болады.

      251-бап. Шешiмдi орындаған кезде басқа тұлғалардың құқықтарының
               қорғалуы
      1. Сот орындаушысы мүлiкке тыйым салу iсiн жүргiзу кезiнде мүлiктiң борышкерге немесе басқа тұлғаларға тиесiлi болуына қарамастан тыйым салудың күшiн жоюға негiз болып табылатын заң бұзушылыққа жол берген жағдайда, сот борышкердiң немесе басқа адамдардың мүлiкке тыйым салудың күшiн жою туралы арызын осы Кодекстiң 251-бабында көзделген тәртiппен қарайды. Мұндай арыз тыйым салынған мүлiктi сатқанға дейiн берiлуi мүмкiн.
      Өндiрiп алу қолданылған мүлiктiң тиесiлiлігiне байланысты құқық туралы дауды басқа адамдар әрекет жасалған (әрекет жасаудан бас тартылған) күннен бастап он жұмыс күні ішінде немесе тұлғаға бұл туралы белгілі болған күннен бастап мәлiмдеуі мүмкін. Мұндай талаптарды сот талап қою бойынша іс жүргізу ережелері бойынша қарайды.
      2. Меншiк иелерi немесе мүлiкке шаруашылық жүргiзу, оралымды басқару, жалға алу, тұрақты жер пайдалану құқығымен не заңнамалық актiлерде немесе шартта көрсетілген өзге де негiз бойынша иелiк ететiн адамдар мүлiктi тыйым салудан босату (тізімдемеден алып тастау) туралы талаптар қоя алады.
      3. Мүлiктi тыйым салудан босату туралы талаптар борышкерге және өндiрiп алушыға қойылады.
      4. Егер мүлiкке тыйым салу мүлiктi тәркiлеуге байланысты жүргiзiлсе, сотталған адам және мемлекеттік меншiкке айналдырылған (түскен) мүлiктi есепке алу, сақтау, бағалау және оны одан әрi пайдалану бойынша жұмысты ұйымдастыруға уәкiлеттi тиiстi орган жауапкер ретiнде тартылады.
      Талап қою талаптары негiздi деп танылған жағдайда, егер тәркiленуге тиiс мүлiк мемлекеттік меншiкке айналдырылған (түскен) мүлiктi есепке алу, сақтау, бағалау және одан әрi пайдалану жөнiндегi жұмысты ұйымдастыруға уәкiлеттi органда болса және ол оны сауда ұйымдарына, басқа ұйымдарға сату, қайта өңдеу үшiн не өтеусiз берсе, онда осы мүлiк заттай түрде қайтарылуға жатады. Мұндай жағдайда мемлекеттік меншiкке айналдырылған (түскен) мүлiктi есепке алу, сақтау, бағалау және оны одан әрi пайдалану бойынша жұмысты ұйымдастыруға уәкiлеттi органнан басқа аталған сауда ұйымдары және басқа ұйымдар iске қатысуға тартылады. Егер осы ұйымдар тізімдемеден алып тасталуға тиіс мүлікті сатпаған болса, онда оларға мүлікті заттай түрінде қайтару жөнінде міндет жүктеледі.
      5. Судья осы баптың бiрiншi бөлiгiнде аталған мүдделi тұлғалардың арызына қарамастан, көрсетілген мән-жайларды анықтап, арызды осы Кодекстің осы бабында және 251-бабында белгіленген тәртіппен қараған кезде мүлікті тыйым салудан босатуға (тізімдемеден алып тастауға) міндетті.
      6. Егер мүлiктi тәркiлеуге байланысты тыйым салу жүргiзiлген мүлiк сатылған немесе қайта өңдеуге жiберiлген болса, арызды осы Кодекстің осы бабында және 251-бабында белгіленген тәртіппен қараған кезде талапкерге мүлiктi сатудан түскен сома өтеледi.

      252-бап. Сот орындаушысының қаулысын санкциялау
      1. Заңда белгіленген жағдайларда сот орындаушысы соттың санкциялауына жататын атқарушылық әрекеттерді жүргізу туралы қаулы шығарады. Қаулыда санкцияланатын әрекеттерді қабылдау қажеттілігін туғызған дәлелдер мен негіздер жазылуға тиіс.
      2. Соттың санкциялауына жататын қаулыны сот орындаушысы сотқа ұсынады. Қаулыға санкцияланатын әрекеттерді қабылдаудың негізділігін растайтын атқарушылық іс жүргізу материалдары қоса беріледі.
      3. Сот орындаушысының қаулысын сот материалдар сотқа түскен күні қарауға тиіс.
      4. Сот орындаушысының қаулысын және оған қоса берілген атқарушылық іс жүргізу материалдарын қарап, сот атқарушылық әрекеттерді жасауға санкция береді немесе санкция беруден бас тартады.
      Санкция беру сот орындаушысының қаулысына судьяның қолымен расталатын «Санкциялаймын» деген сот мөртаңбасын қою арқылы жүзеге асырылады. Санкция беруден бас тартқан жағдайда судья атқарушылық әрекеттерді жүргізуге санкция беруден бас тарту туралы ұйғарым шығарады.
      Электрондық құжат нысанында берілген сот орындаушысының қаулысына санкция беруді сот судьяның электрондық сандық қолтаңбасымен куәландыру арқылы жүзеге асырады. Санкция беруден бас тарқан жағдайда судья санкция беруден бас тарту туралы электрондық құжат нысанында дәлелді ұйғарым шығарады.
      5. Сот орындаушысының атқарушылық әрекеттерді жүргізу туралы сот санкциялаған қаулысына осы Кодекстің 250-бабында көзделген қағидалар бойынша шағым жасалуы, наразылық келтірілуі мүмкін.

20-тарау. АРАЛЫҚ СОТТЫҢ ШЕШIМIН ОРЫНДАУ

      253-бап. Аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындату
      1. Егер аралық соттың шешiмi онда белгiленген мерзiмде ерiктi түрде орындалмаған жағдайда, өз пайдасына аралық соттың шешiмi шығарылған аралық сотта талқылау тарапы (өндiрiп алушы) аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындату туралы арызбен аралық сот дауды қараған жердегi не борышкердің тұрғылықты жеріндегі немесе заңды тұлғаның органы орналасқан жердегі, егер тұрғылықты жері немесе орналасқан жері белгісіз болса, онда борышкердің мүлкі орналасқан жердегі сотқа жүгiнуге құқылы.
      2. Атқару парағын беру туралы арызға мыналар қоса беріледі:
      1) аралық сот шешiмiнiң түпнұсқасы немесе көшiрмесi. Тұрақты жұмыс iстейтiн аралық сот шешiмiнiң көшiрмесiн осы аралық соттың төрағасы растайды, аралық сот шешiмiнiң көшiрмесi нақты дауды шешу үшiн нотариатта куәландырылуға тиiс;
      2) заңда белгiленген тәртiппен жасалған аралық келiсiмнiң түпнұсқасы немесе нотариат растаған көшiрмесi.
      3. Атқару парағын беру туралы арыз аралық соттың шешiмiн ерiктi түрде орындауға арналған мерзiм аяқталған күннен бастап үш жылдан кешiктiрiлмей берiлуi мүмкiн.
      4. Белгiленген мерзiм өткiзіліп алынған, мерзімді қалпына келтіру туралы өтінішхат және растаушы құжаттар қоса берілмеген атқару парағын беру туралы арызды сот қарамай керi қайтарады, бұл туралы ұйғарым шығарылады. Ұйғарымға апелляциялық сатыдағы сотқа шағым берілуі мүмкiн, оның шешімі түпкілікті болып табылады.
      5. Сот егер аталған мерзiмдi өткiзiп алу себептерiн дәлелдi деп тапса, атқару парағын беру туралы арыздың мерзiмiн қалпына келтiруге құқылы.
      6. Судья атқару парағын беру туралы арызды сотқа арыз түскен күннен бастап он бес жұмыс күні iшiнде жеке-дара қарайды.
      7. Сот өндiрiп алушының аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындату туралы арызының түскені, сондай-ақ оны сот отырысында қарау орны мен уақыты туралы борышкердi хабардар етеді. Өндiрiп алушыда оның арызын қараудың орны мен уақыты туралы хабардар етіледі. Егер борышкерден сот отырысына келе алмауының дәлелдi себептерi көрсетiлiп, арызды қарауды кейiнге қалдыру туралы өтінішхат түспесе, борышкердiң немесе өндiрiп алушының сот отырысына келмей қалуы арызды қарауға кедергi болмайды.
      8. Сот аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру туралы арызды қараған кезде аралық соттың шешiмiн мәнi бойынша қайта қарауға құқылы емес.
      9. Сот арызды қараудың нәтижелерi бойынша атқару парағын беру туралы не оны беруден бас тарту туралы ұйғарым шығарады.
      Атқару парағын беру туралы соттың ұйғарымы дереу орындалуға жатады.

      254-бап. Атқару парағын беру
      1. Сот аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру туралы ұйғарым шығарған кезде атқару парағы осы Кодекстiң 241-бабының қағидалары бойынша берiледi.
      2. Аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру туралы арыз бойынша шығарылған соттың ұйғарымына шағым берілуі, наразылық келтірілуі мүмкiн.

      255-бап. Атқару парағын беруден бас тарту
      Сот, егер:
      1) аралық соттың шешiмi өзiне қарсы қабылданған тарап сотқа:
      аралық келiсiмнiң жарамсыз болып табылатынына;
      аралық соттың шешiмi аралық келiсiмде көрсетілмеген немесе оның шарттарына тура келмейтiн дау бойынша қабылданғанының немесе аралық келiсiмнiң шегінен шығатын мәселелер жөнiндегi қаулылардан тұратынының, сондай-ақ даудың аралық соттың қарауына жатпайтынының дәлелдемелерiн табыс етсе, аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беруден бас тарту туралы ұйғарым шығарады. Егер аралық соттың аралық келiсiмде қамтылатын мәселелер жөнiндегi қаулылары мұндай келiсiмде қамтылмайтындардан бөлiп шығаруға болатын болса, онда аралық соттың аралық келiсiмде қамтылатын мәселелер жөнiндегi қаулылардан тұратын шешiмiнiң сол бөлiгiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беруден бас тартуға болмайды;
      аралық соттың құрамы немесе аралық сотта талқылау Қазақстан Республикасының аралық сотта талқылау туралы заңнамасының талаптарына сәйкес келмеуiнің;
      өзiне қарсы аралық соттың шешiмi қабылданған тарап аралық судьялардың сайлануы (тағайындалуы) туралы немесе аралық сот отырысының уақыты мен орны туралы тиiстi түрде хабардар етiлмеулерінің не аралық сотқа басқа да себептермен өз түсiндiрмелерiн бере алмауларының;
      тараптардың бiрiнiң аралық келiсiм жасау кезiнде толық әрекетке қабiлетсiз немесе әрекетке қабiлетi шектеулi болғанының;
      соттың немесе аралық соттың сол тараптардың арасындағы дау бойынша, сол нысана туралы және сол негiздер бойынша шығарылған заңды күшiне енген шешiмiнiң не талапкердiң талап қоюдан бас тартуына байланысты iс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы соттың немесе аралық соттың ұйғарымы болғанының;
      сот үкiмiмен анықталған қылмыстық құқық бұзушылықты жасаудың нәтижесiнде соттың шешiм шығаруы мүмкiн болғандығының дәлелдемелерiн ұсынса;
      2) сот:
      дау Қазақстан Республикасының заңнамасына немесе осы дау бойынша аралық келiсiмдi тараптар бағындырған басқа құқыққа сәйкес аралық сотта талқылау нысанасы бола алмайтынын;
      аралық соттың шешiмi осы баптың 1), 2) тармақшаларында белгiленген талаптарға және Қазақстан Республикасының жариялы тәртiбiне қайшы келетiнiн анықтаса, аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беруден бас тарту туралы ұйғарым шығарады.

21-тарау. СЫРТТАЙ IС ЖҮРГIЗУ ЖӘНЕ СЫРТТАЙ ШЕШIМ ШЫҒАРУ

      256-бап. Сырттай іс жүргізудің негіздері
      1. Отырыстың өткізілетін орны мен уақыты туралы тиісінше хабарландырылған, келмей қалуының дәлелді себептерін хабарламаған және істі өзінің қатысуынсыз қарауды сұрамаған жауапкер сот отырысына келмей қалған жағдайда, егер талапкер бұған қарсы болмаса, іс сырттай іс жүргізу тәртібімен қаралуы мүмкін.
      2. Іске бірнеше жауапкер қатысқан кезде, сот отырысына барлық жауапкерлер бір мезгілде келмей қалса іс сырттай іс жүргізу тәртібімен қаралуы мүмкін.
      3. Егер сот отырысына келген талапкер жауапкер жоқта істі сырттай іс жүргізу тәртібімен қарауға келіспесе, сот істің қаралуын кейінге қалдырады және жауапкерге жаңа сот отырысының өткізілетін уақыты мен орны туралы хабарлама жібереді. Тиісті түрде хабарландырылған жауапкер тағы да келмей қалған жағдайда, сот талапкердің пікіріне қарамастан істі сырттай іс жүргізу тәртібімен қарайды.
      4. Егер сот отырысына келмеген жауапкерден істі оның қатысуынсыз қарау туралы арыз келіп түссе, онда іс сырттай іс жүргізу тәртібімен емес, жалпы тәртіппен қаралуға жатады.
      5. Сот істі сырттай іс жүргізу тәртібімен қарау туралы ұйғарым шығарады, ол істі сырттай іс жүргізу тәртібімен қараудың негіздері көрсетіле отырып сот отырысының хаттамасына енгізіледі.
      6. Талапкер талап қоюдың нысанасын немесе негіздемелерін өзгерткен, талап қою талаптар санын көбейткен кезде сот істі осы сот отырысында сырттай іс жүргізу тәртібімен қарауға құқылы емес. Істі қарау талапкердің талап арызын талаптың өзгертілген нысанасымен немесе негіздемесімен, талап қоюдың көбейтілген мөлшерімен қоса жауапкерге табыс ету үшін кейінге қалдырылады.
      Жаңа сот отырысында іс осы баптың бірінші бөлігінде белгіленген негіздемелер болған кезде сырттай іс жүргізу тәртібімен қаралуы мүмкін.

      257-бап. Сырттай іс жүргізу тәртібі
      Сот сырттай іс жүргізу тәртібімен істі қарау кезінде іске қатысушы тұлғалар берген дәлелдемелерді зерттейді, олардың дәлелдерін ескереді және сырттай шешім деп аталатын шешім шығарады.

      258-бап. Сырттай шешімнің мазмұны
      1. Сырттай шешімнің мазмұны осы Кодекстің 226-бабының ережелерімен де айқындалады.
      2. Сырттай шешімнің қарар бөлігінде жауапкердің осы шешімнің күшін жою туралы арыз беруінің мерзімі мен тәртібі көрсетілуге тиіс.

      259-бап. Сырттай шешімнің көшірмесін салып жіберу
      1. Сырттай шешімнің көшірмесі жауапкерге, сондай-ақ сот отырысына қатыспаған талапкерге ол шығарылған күннен бастап бес жұмыс күнінен кешіктірілмей, оны алғанын тіркеуді қамтамасыз ететін байланыс құралдары пайдаланыла отырып салып жіберіледі.

      260-бап. Сырттай шешімнің күшін жою туралы арыздың мазмұны
      1. Сырттай шешімнің күшін жою туралы арызда:
      1) сырттай шешім шығарған соттың атауы;
      2) арыз берген тараптың атауы;
      3) жауапкердің сот отырысына дәлелді себептермен келмей қалуын куәландыратын мән-жайлар туралы мәліметтер және осы мән-жайларды растайтын дәлелдемелер, сондай-ақ сырттай шешімнің мазмұнына ықпал етуі мүмкін дәлелдемелер;
      4) арыз берген тараптың өтініші;
      5) арызға қоса берілетін материалдардың тізбесі болуға тиіс.
      2. Сырттай шешімнің күшін жою туралы арызға тарап немесе өкілеттігі болған кезде оның өкілі қол қояды және іске қатысушы тұлғалардың саны бойынша арыздың және оған қоса берілген материалдардың көшірмелерімен бірге сотқа тапсырылады.

      261-бап. Соттың арыз қабылданғаннан кейінгі әрекеттері
      Сот іске қатысушы тұлғаларға сырттай шешімнің күшін жою туралы арыздың қаралатын уақыты мен орнын хабарлайды, оларға арыздың және оған қоса берілген материалдардың көшірмелерін жібереді.

      262-бап. Арызды қарау
      1. Сырттай шешімнің күшін жою туралы арызды сот ол сотқа келіп түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде сот отырысында қарайды. Сот отырысының өткізілетін уақыты мен орны туралы хабарландырылған іске қатысушы тұлғалардың келмей қалуы арызды қарауға кедергі болмайды.
      2. Сырттай шешімнің күшін жою туралы не сырттай шешімнің күшін жоюдан бас тарту туралы сот ұйғарымы шағым беруге, наразылық келтіруге жатпайды.

      263-бап. Соттың өкілеттіктері
      Сот сырттай шешімнің күшін жою туралы арызды қарап, арызды қанағаттандырудан бас тарту туралы немесе сырттай шешімнің күшін жою және істі мәні бойынша соттың сол немесе өзге құрамында қайта қарау туралы ұйғарым шығарады.

      264-бап. Сырттай шешімге шағым жасау
      1. Жауапкер немесе оның өкілі өкілеттігі болған кезде сырттай шешім шығарған сотқа осы шешімнің күшін жою туралы сырттай шешімнің көшірмесін алған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде арыз беруге құқылы.
      2. Осы Кодекстің 260-бабының бірінші бөлігіне сәйкес берілген арызды қанағаттандырудан бас тартылған жағдайда, жауапкер сот арызды қанағаттандырудан бас тарту туралы ұйғарым шығарған күннен бастап бір ай ішінде сырттай шешімге апелляциялық тәртіппен шағым жасауға құқылы.
      3. Сырттай шешiмге іске қатысушы тұлғалар шағым беруі немесе осы шешiмнiң күшiн жою туралы арыз беру мерзiмi өткен соң, ал егер арыз берілген жағдайда - осы арызды қанағаттандырдан бас тарту туралы сот ұйғарым шығарған күннен бастап бір ай ішінде прокурор наразылық келтіруі мүмкін.

      265-бап. Сырттай шешімнің күшін жоюдың негіздері
      1. Егер сот жауапкердің:
      1) сот талқылауының уақыты мен орны туралы хабарланған бола тұра сот отырысына дәлелді себептермен келмегенін;
      2) сырттай шешімнің мазмұнына әсер етуі мүмкін дәлелдемелерді ұсынғанын куәландыратын мән-жайлардың жиынтығын анықтаса, сырттай шешімнің күші жойылуға жатады.
      2. Жиынтығында осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген негіздемелердің болмауы бірінші сатыдағы соттың сырттай шешімінің күшін жоюына мүмкіндік тудырмайды.

      266-бап. Істі қайта бастау
      1. Сот сырттай шешімнің күшін жою туралы ұйғарым шығарып, онымен істі мәні бойынша қарауды қайта бастайды.
      2. Сот отырысының өткізілетін уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарландырылған жауапкер келмей қалған жағдайда, істі жаңадан қараған кезде сот шешімі сырттай шешім деп танылмайды. Жауапкер осы шешімнің күшін жою туралы қайталап арыз беруге құқылы емес.

      267-бап. Сырттай шешімнің заңды күші
      Сырттай шешім осы Кодекстің 240-бабының бірінші бөлігінде белгіленген қағидалар бойынша күшіне енеді.

22-тарау. СОТ ҰЙҒАРЫМЫ

      268-бап. Сот ұйғарымы және оны шығару тәртібі
      1. Істі мәні бойынша шешпейтін сот актісі ұйғарым нысанында шығарылады.
      2. Сот ұйғарымды осы Кодекстің 223-бабында көрсетілген тәртіппен дербес іс жүргізу құжаты түрінде шығарады.
      3. Күрделі емес мәселелерді шешкен кезде сот отырыс залынан шықпай-ақ ұйғарым шығара алады. Ұйғарымның мазмұны туралы сот отырысының хаттамасынада көрсетіледі.
      4. Ұйғарым не оның қарар бөлігі шығарылғаннан кейін дереу жарияланады. Ұйғарым түпкілікті нысанда шешімнің қарар бөлігі жарияланғаннан кейін бес жұмыс күнінен аспайтын мерзімде дайындалуы мүмкін.

      269-бап. Ұйғарымның мазмұны
      1. Соттың кеңесу бөлмесінде шығарған ұйғарымында:
      1) ұйғарымның шығарылған күні мен орны;
      2) ұйғарым шығарған соттың атауы, сот отырысындағы судьяның және хатшының тегі және аты-жөні;
      3) іске қатысушы тұлғалар, даудың нысанасы немесе мәлімделген талап;
      4) ұйғарым шығарылатын мәселе;
      5) соттың өз қорытындыларын шығару себептері және сот басшылыққа алған заңдарға сілтеме;
      6) соттың іс жүргізушілік шешімі;
      7) егер ұйғарым бойынша шағым беруге болса, шағым берудің тәртібі мен мерзімі көрсетілуге тиіс.
      2. Сот отырысы залында сот шығаратын ұйғарым және онда осы баптың бірінші бөлігінің 4), 5), 6) тармақшаларында көрсетілген мәліметтер болуға тиіс.

      270-бап. Соттың жекеше ұйғарымы
      1. Заңдылық бұзылған жағдайлар анықталған кезде сот жеке ұйғарым шығаруға және жіберуге құқылы, ал егер бұзушылыққа мемлекеттік органдар, лауазымды адамдар мен мемлекеттік қызметшілер тарапынан жол берілсе сот жеке ұйғарым шығарады және тиісті ұйымдарға, басқару функцияларын атқаратын лауазымды немесе өзге де тұлғаларға жібереді, олар өздері қолданған шаралар туралы бір ай мерзім ішінде хабарлауға міндетті.
      2. Қолданған шаралар туралы хабарламау өздеріне жеке ұйғарым жіберілген адамдарды сотқа құрмет білдірмегені үшін осы Кодекстің 119 және 120-баптарының талаптарына сәйкес әкімшілік жауаптылыққа әкеп соғады. Әкімшілік жаза қолдану тиісті адамдарды соттың жеке ұйғарымы бойынша қолданған шаралар туралы хабарлау міндетінен босатпайды.
      3. Егер істі қарау кезінде сот тараптардың, процестің басқа да қатысушыларының, лауазымды немесе өзге адамның әрекетінен қылмыстық құқық бұзушылық белгілерін тапса, ол бұл туралы прокурорға хабарлайды.
      4. Өздерінің мүдделерiне жекеше ұйғарымның қатысы бар адамдар оған осы Кодекстiң 429-бабының төртінші бөлiгiнде көрсетілген тәртiппен шағым жасалуға және наразылық келтіруге болады.

      271-бап. Іске қатысушы тұлғаларға сот ұйғарымының көшірмелерін
               салып жіберу
      Іске қатысушы, сот отырысына келмеген тараптар мен басқа адамдарға іс бойынша іс жүргізудің тоқтатыла тұруы немесе қысқартылуы туралы не арыздың қараусыз қалдырылуы туралы сот ұйғарымының көшірмелері оны алғанын тіркеуді қамтамасыз ететін байланыс құралдары пайдаланыла отырып ұйғарым түпкілікті нысанда шығарылған күннен бастап бес жұмыс күнінен кешіктірілмей салып жіберіледі.

23-тарау. ІС БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУДІ ТОҚТАТА ТҰРУ

      272-бап. Соттың іс жүргізуді тоқтата тұру міндеті
      1. Сот:
      1) егер даулы құқықтық қатынас құқық мирасқорлығына жол берген болса, азамат қайтыс болғанда немесе заңды тұлға қайтадан құрылған, таратылған;
      2) азамат заңда белгіленген тәртіппен әрекетке қабілетсіз деп танылған;
      3) жауапкер Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жауынгерлік іс-қимылдарға қатысушы бөлімдерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында болған немесе Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жауынгерлік іс-қимылдарға қатысушы бөлімдерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында жүрген талапкердің өтініші болған;
      4) азаматтық, қылмыстық немесе әкiмшiлік сот iсiн жүргiзуде қаралып жатқан басқа істің шешілуіне дейін бұл істі қараудың мүмкіндігі болмаған;
      5) егер ол осы іс бойынша қолданылуға тиіс заң немесе басқа да нормативтік құқықтық акт адамның және азаматтың Конституцияда бекітілген құқықтары мен бостандықтарына қысым жасайтындығын байқаған және осы актінің Конституцияға сәйкес еместігін тану туралы Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесіне өтініш жасаған, сондай-ақ Конституциялық Кеңес басқа соттың бастамашылығымен осы іс бойынша қолданылуға тиісті нормативтік құқықтық актінің конституцияға сәйкес келетіндігін тексеріп жатқандығы белгілі болған;
      6) құқықтық көмек көрсету жөніндегі тапсырмамен шет мемлекетінің сотына өтініш жасаған;
      7) тараптар медиатормен медиация жүргізу туралы шарт жасасқан жағдайларда. Медицияны жүргізу мерзімін ұзартқан кезде тараптар бұл туралы бірлескен жазбаша хабарламамен сотқа хабарлауға тиіс.
      8) бала туралы даумен баланысты іс бойынша соттың Қазақстан Републикасына заңсыз алып өтілген немесе Қазақстан Республикасында ұсталып отырған баланы қайтару туралы немесе егер бала халықаралық шартта көрсетілген, осы балаға қатысты қолданылуға жатпайтын жасқа толмаған болса, балаға қатысты қол жеткізу құқығын жүзеге асыру туралы Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары негізінде берілген арызды өндіріске қабылдау туралы сот ұйғарымының көшірмесі келіп түскен жағдайларда іс бойынша өндірісті тоқтата тұруға міндетті.

      273-бап. Соттың іс жүргізуді тоқтата тұру құқығы
      Сот:
      1) тарап Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында шақыру бойынша әскери қызметте болған немесе ол басқа да мемлекеттік міндетті орындауға тартылған;
      2) заңды тұлғалардың өкілдері іске қатысқан жағдайларды қоспағанда, тарап істі қарау мерзімінен асатын уақытта қызметтік іссапарда болған;
      3) іске заңды тұлғаның өкілдері қатысатын жағдайларды қоспағанда, тараптың емдеу мекемесінде стационарлық емдеуде болған;
      4) қаралып жатқан іс бойынша құқықтық көмек көрсету жөнінде сотқа тапсырылған өтініш;
      5) бала асырап алу туралы істер бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган асырап алушылардың тұрмыс жағдайын зерттеуді тағайындаған;
      6) сот сараптама тағайындаған;
      7) сотта медиация жүргізілген немесе партисипативтік рәсім жүргізілген жағдайларда іске қатысушы тұлғалардың;
      8) осы Кодекстің 133-бабында көзделген жағдайларда жауапкер іздестіруде болған жағдайларда іске қатысушы адамдардың арызы бойынша немесе өз бастамасымен іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұра алады.

      274-бап. Соттың іс жүргізуді тоқтата тұру мерзімдері
      1. Іс бойынша іс жүргізу:
      1) осы Кодекстің 272-бабының 1) және 2) тармақшаларында көрсетілген жағдайларда - шығып қалған адамның құқықтық мирасқоры анықталғанға дейін немесе әрекетке қабілетсіз адамға қорғаншы тағайындалғанға дейін;
      2) осы Кодекстің 272-бабының 3) тармақшасында және 273-бабының 1), 2), 3), 4), 5), 6) және 8) тармақшаларында көрсетілген жағдайларда - тарап Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің құрамында болуын тоқтатқанға дейін, ол мемлекеттік міндетті орындауды аяқтағанға дейін, қызметтік іссапардан оралғанға дейін, емдеу мекемесінен шыққанға немесе сырқатынан айыққанға дейін, сарапшының қорытындысы немесе қорғаншылық және қамқоршылық органның қорытындысы сотқа табыс етілгенге дейін;
      3) осы Кодекстің 272-бабының 4) тармақшасында және 273-бабының 7) тармақшасында көрсетілген жағдайларда - сот шешімі, үкімі немесе соттың қаулысы заңды күшіне енгенге дейін;
      4) осы кодекстің 272-бабының 5) тармақшасында көрсетілген жағдайларда - Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің шешімі күшіне енгенге дейін;
      5) осы Кодекстің 272-бабының 6) тармақшасында, 273-бабының 5) тармақшасында көрсетілген жағдайларда - сот құқықтық көмек көрсету туралы тапсырманы орындағанға дейін;
      6) осы Кодекстің 272-бабының 7) тармақшасында көрсетілген жағдайларда - медиация тоқтатылғанға дейін;
      7) осы Кодекстің 273-бабының 7) және 8) тармақшаларында көзделген жағдайларда - осы Кодекстің 179-бабының төртінші бөлігінде белгіленген мерзім аяқталғанға дейін;
      8) Қазақстан Републикасына заңсыз алып өтілген немесе Қазақстан Республикасында ұсталып отырған баланы қайтару туралы немесе Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары негізінде балаға қатысты қол жеткізу құқығын жүзеге асыру туралы соттың шешімі немесе осы іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы ұйғарымы немесе осы Кодекстің 272-бабының 8) тармақшасында көрсетілген арызды соттың қарамай тастауы туралы ұйғарымы заңды күшіне енгенге дейін іс бойынша іс жүргізу тоқтатыла тұрады.

      275-бап. Соттың іс жүргізуді тоқтата тұру туралы ұйғарымына
               шағымдану немесе наразылық келтіру
      Соттың іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұру туралы ұйғарымына осы Кодексте көрсетілген жағдайларда апелляциялық сатыдағы сотқа шағым берілуі, наразылық келтірілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады.

      276-бап. Іс жүргізуді қайта бастау
      Іс жүргізуді тоқтата тұруды туғызған мән-жайлар жойылғаннан кейін іске қатысушы адамдардың арызы бойынша немесе соттың бастамасымен іс бойынша іс жүргізу қайта басталады. Іс жүргізу қайта басталған кезде сот іске қатысушы адамдарға азаматтық іс жүргізудің жалпы ережелері бойынша хабарлайды.
      Іс бойынша іс жүргізуді қайта бастау туралы соттың ұйғарымы шағым беруге, наразылық келтіруге жатпайды.
      Ұйғарымның көшірмесі іске қатысушы адамдарға ол шығарылған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде оны алғанын тіркеуді қамтамасыз ететін байланыс құралдары пайдаланыла отырып жіберіледі не тапсырылады.

24-тарау. ІС БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУДІ ТОҚТАТУ

      277-бап. Іс бойынша іс жүргізуді тоқтатудың негіздері
      Сот, егер:
      1) іс азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарауға жатпаса;
      2) сол тараптардың арасындағы дау бойынша сол нысана туралы және сол негізлер бойынша шығарылған, заңды күшіне енген сот шешімі немесе талапкердің өз талабынан бас тартуына немесе тараптардың бітімгершілік келісімін, дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісімін, дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді орнықтыруына байланысты іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы сот ұйғарымы болса;
      3) сол тараптар арасындағы дау бойынша, сол нысана туралы және сол негiздемелер бойынша төреліктің немесе аралық соттың қабылдаған шешімі болса;
      4) талапкердің талап қоюдан бас тартуын сот қабылдаса;
      5) тараптар бітімгершілік келісімге келіп, сот оны бекітсе;
      6) тараптар дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім, дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім жасасса және оны сот бекітсе;
      7) іс бойынша тараптардың бірі болып табылатын азамат қайтыс болғаннан кейін даулы құқықтық қатынас құқық мирасқорлығына жол бермесе;
      8) iс бойынша тарап ретiнде әрекет жасайтын ұйым қызметi тоқтатылуына және құқық мирасқорлары болмауына байланысты таратылса;
      9) шет мемлекетте сот имунитетінің бар екені анықталса, iс бойынша іс жүргізуді тоқтатады.

      278-бап. Іс бойынша іс жүргізуді тоқтатудың тәртібі мен салдары
      1. Іс бойынша іс жүргізу сот ұйғарымымен тоқтатылады
      2. Іс бойынша іс жүргізу тоқтатылған жағдайда сол тараптар арасындағы дау бойынша, сол нысана туралы және сол негізлер бойынша екінші рет сотқа жүгінуге жол берілмейді.
      3. Осы Кодекстің 277-бабының 1), 2), 3), 4), 5), 6) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша іс бойынша іс жүргізуді тоқтата отырып, сот ұйғарымда мемлекеттік бажды осы Кодекстің 115-бабының талаптарына сәйкес қайтару туралы көрсетеді.
      Сот іс бойынша іс жүргізуді тоқтата отырып, талап қоюды қамтамасыз ету жөнінде қолданылған шаралардың күшін жою туралы шешім қабылдайды.
      4. Соттың іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы ұйғарымына осы Кодексте көрсетілген жағдайларда және тәртіппен шағым берілуі және наразылық келтірілуі мүмкін.

25-тарау. ТАЛАП АРЫЗДЫ ҚАРАУСЫЗ ҚАЛДЫРУ

      279-бап. Талап арызды қараусыз қалдырудың негіздері
      Сот, егер:
      1) талапкер осы санаттағы істер үшін заңнамалық актілерде белгіленген дауды сотқа дейін реттеудің міндетті тәртібін сақтамаса және осы тәртіпті қолданудың мүмкіндігі жойылмаса;
      2) талап арызды әрекетке қабілетсіз адам берсе;
      3) талап арызға оған қол қоюға және оны беруге өкілеттігі жоқ адам қол қойса немесе берсе;
      4) осы немесе басқа бiр соттың не төреліктің немесе аралық соттың іс жүргізуінде сол бір тараптар арасындағы дау бойынша, сол нысана туралы және сол негiздемелер бойынша бұрын қозғалған iс болса;
      5) егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде өзгеше көзделмесе, тараптар арасында заңға сәйкес осы дауды төреліктің немесе аралық соттың шешуіне беру туралы келісім жасалса;
      6) істі өзінің қатысуынсыз қарауды өтінбеген талапкер екінші шақыру бойынша сотқа келмесе;
      7) өзінің мүддесіне сай іс қозғалған адам мәлімделген талапты қолдамаса;
      8) талапкер талап арызды қайтарып алу туралы арыз берсе;
      9) көрсетушіге арналған күші жойылған бағалы қағаздар және ордерлі бағалы қағаздар бойынша құқықтарды қалпына келтіру туралы істер жөніндегі арыз жарияланған күннен бастап үш ай мерзім аяқталғанға дейін берілсе;
      10) коммуналдық меншік құқығын тану туралы арыз заңда белгіленген мерзімнен бұрын берілсе немесе заңда көзделген жылжымайтын мүлікті иесіз деп тіркеу рәсімдері бұзыла отырып берілсе;
      11) осы Кодекстің 105-бабының үшінші бөлігінде және 106-бабының екінші бөлігінде белгіленген тәртіппен мемлекеттік баж төленбесе;
      12) осы Кодекстің 34-тарауында көзделген ерекше талап қою ісі бойынша бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланғаны туралы мәліметтер ұсынылмаса;
      13) істі ерекше іс жүргізуде қарау кезінде талап қою бойынша іс жүргізуде қаралуға жататын, сот қарайтын құқық туралы даудың бар екені анықталса, арызды қараусыз қалдырады.

      280-бап. Талап арызды қараусыз қалдырудың тәртібі мен салдары
      1. Іс бойынша іс жүргізу талап арызды қараусыз қалдырған жағдайда соттың ұйғарымымен аяқталады. Бұл ұйғарымда сот істі қарауға кедергі келтіретін, осы Кодекстің 279-бабының 1), 2), 3), 9) және 10) тармақшаларында аталған мән-жайларды қалай жою керек екенін көрсетуге міндетті. Осы Кодекстің 279-бабының 1) және 2) тармақшаларында көрсетілген негіздер бойынша талап арызды қараусыз қалдыра отырып, сот ұйғарымда мемлекеттік бажды қайтаруды және талапты қамтамасыз ету жөнінде қолданылған шаралардың тоқтатылатынын көрсетеді.
      2. Соттың талап арызды қараусыз қалдыру туралы ұйғарымына апелляциялық сатыдағы сотқа шағым жасалуы немесе наразылық келтірілуі мүмкін, апелляциялық шешім түпкілікті болып табылады.
      3. Талап арызды қараусыз қалдыруға негіз болған мән-жайлар жойылғаннан кейін мүдделі адам жалпы тәртіп бойынша сотқа тағы да талап арыз беруге құқылы.
      Ұйғарымның көшірмесі талап арызға қоса ұсынылған материалдармен бірге талапкерге жіберіледі немесе табыс етіледі.

26-тарау. ХАТТАМАЛАР

      281-бап. Хаттама жүргізудің міндеттілігі
      1. Соттың әрбір сот отырысы туралы, сондай-ақ отырыстан тыс жасалған әрбір жеке процестік әрекет туралы сот отырысының жазбаша нысанда хаттамасы жасалады не дыбыс-, немесе бейнежазба жүргізіледі.
      Іске қатысушы адамдардың бәрі сот отырысына келмеген жағдайда дыбыс-, немесе бейнежазба жүргізілмейді.
      Дыбыс-, немесе бейнежазба пайдаланылған кезде соттың қалауы бойынша жазбаша нысанда қысқаша хаттама жасалады.
      2. Істі бірінші сатыдағы сотта қарауға алдын ала дайындау кезінде апелляциялық сатыдағы соттың отырысында хаттама соттың қалауы немесе тараптың өтініші бойынша жүргізіледі. Шешім бірінші сатыдағы соттың алдын ала отырысында шығарылған жағдайда, сондай-ақ апелляциялық сатыдағы сот істі бірінші сатыдағы соттың ережелеры бойынша қараған кезде хаттама жүргізу міндетті.
      Апелляциялық сатыдағы соттың сот отырысында қосымша дәлелдемелерді, соның ішінде сараптамалық қорытындыларды, апелляциялық сатыдағы соттың отырысына шақырылған адамдардан жауап алуды зерттеу кезінде апелляциялық сатыдағы сот жеке процестік әрекеттің хаттамасын жүргізеді.
      3. Кассациялық және қадағалау сот сатыларында хаттама жүргізілмейді.

      282-бап. Хаттаманың мазмұны
      1. Сот отырысының немесе отырыстан тыс жасалған жеке процестік әрекеттің хаттамасы істі қараудың немесе жеке процестік әрекет жасаудың барлық елеулі мән-жайларын көрсетуге тиіс.
      2. Хаттамада:
      1) сот отырысының жылы, айы, күні және орны;
      2) сот отырысы басталған және аяқталған уақыт;
      3) істі қарайтын соттың атауы, сот отырысы судьясының, хатшысының тегі мен аты-жөні;
      4) істің атауы;
      5) соттың стенографияны қолданғаны туралы мәліметтер және процесте дыбыс-, бейнежазба жүргізудің мүмкін еместігінің себептері;
      6) іске қатысушы адамдардың, өкілдердің, куәлердің, сарапшылардың, мамандардың, аудармашылардың келгені туралы мәліметтер;
      7) іске қатысушы адамдарға, өкілдерге, сондай-ақ аудармашыға, сарапшылар мен мамандарға олардың процессуалдық құқықтары мен міндеттерінің түсіндірілгені туралы мәліметтер;
      8) төрағалық етушінің өкімдері және сот отырысы залында шығарылған ұйғарымдар;
      9) іске қатысушы адамдар мен өкілдердің арыздары, өтінішхаттары мен түсіндірмелері;
      10) куәлардың ауызша айғақтары, сарапшылар мен мамандардың түсіндірмелері;
      11) дәлелдемелер мен құжаттардың жария етілгені және зерттеудің нәтижелері туралы мәліметтер, дыбысжазбалардың тыңдалғаны және бейнежазбалардың, кино материалдарының көрсетілгені;
      12) осы Кодекстің 55-бабының негізінде іске қатысушы мемлекеттік органдардың және жергілікті өзін өзі басқару органдарының қорытындысы туралы мәліметтер;
      13) сот отырысы залында берілген сұрақтар мен жауаптардың мазмұны;
      14) сот жарыссөздері мен репликалардың мазмұны;
      15) осы Кодекстің 54-бабының негізінде іске қатысқан прокурордың қысқаша қорытындысы;
      16) шешімнің және ұйғарымдардың мазмұны жария етілгені және түсіндірілгені туралы, оларды түпкілікті нысанда дайындаудың мерзімдері, шағым берудің тәртібі мен мерзімін түсіндіру туралы мәліметтер;
      17) іске қатысушы адамдарға сот отырысының хаттамасымен танысу және оған ескертулер жасау құқықтарының түсіндірілгені туралы мәліметтер;
      18) хаттаманың түпкілікті нысанда жасалған күні көрсетіледі.
      3. Істі талқылауды дыбыс-, бейнежазба құралдарын пайдалана отырып жазып алған кезде қысқаша хаттама жасалады.
      4. Қысақша хаттаманың мазмұны осы баптың екінші бөлігінің 1), 2), 3), 4), 6) және 18) тармақшаларында көрсетілген талаптарға сәйкес келуге тиіс. Сондай-ақ дыбыс-, немесе бейнежазба құралдарының пайдаланылғаны туралы, файлдың атауы, дыбыс-, немесе бейнежазбаның мазмұны да көрсетіледі.
      Дыбыс-, немесе бейнежазба және қысқаша хаттама іске қоса тіркеледі.
      Іске қатысушы адамдардың және өкілдердің өтінішхаты бойынша сот дыбыс-, немесе бейнежазбаның көшірмесін беруі мүмкін.
      5. Сот отырысының барысын түсіріп алу үшін дыбыс-, немесе бейнежазбаны қолдануды соттардың қызметін ұйымдық және материалдық-техникалық қамтамасыз етуді жүзеге асыратын орган қамтамасыз етеді.

      283-бап. Хаттама жасау
      1. Сот отырысының немесе жеке процестік әрекеттің хаттамасын сот отырысының хатшысы жасайды немесе дыбыс-, немесе бейнежазба жүргізіледі.
      2. Хаттама (қысқаша хаттама) компьютерлік, машинкада жазу не қолмен жазу тәсілімен жасалады.
      3. Іске қатысушы адамдар мен өкілдер хаттаманың қандай да бір бөлігін жария ету туралы, өздері іс үшін елеулі деп есептейтін мән-жайлар жөніндегі мәліметтерді хаттамаға енгізу туралы өтінішхат беруге құқылы.
      4. Хаттама сот отырысы аяқталғаннан кейін бес жұмыс күнінен кешіктірілмей, ал жеке процестік әрекет туралы хаттама ол жасалғаннан кейінгі келесі күннен кешіктірілмей дайындалуға және оған қол қойылуға тиіс. Күрделі істер бойынша сот отырысының хаттамасы сот отырысы аяқталғаннан кейін он жұмыс күнінен кешіктірілмей дайындалуға және оған қол қойылуға тиіс.
      5. Хаттамаға төрағалық етуші мен хатшы қол қояды. Барлық өзгерістер, түзетулер, толықтырулар хаттамада жазылуға және олардың қолы қойылып куәландырылуға тиіс.
      6. Сот іске қатысушы адамдардың өтінішхаты бойынша төрағалық етушінің және сот отырысы хатшысының электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылған электрондық құжат нысанындағы хаттаманы танысу үшін беруге міндетті.
      7. Егер іске қатысушы адамдар ауызша берген түсіндірмелерін, арыздарын, өтінішхаттарын, қорытындыларын қосымша жазбаша нысанда берсе, сот жазбаша құжаттарды олардың мазмұнын хаттамада толық көрсетпей-ақ хаттамаға тіркейді.

      284-бап. Хаттамаға, дыбыс-, немесе бейнежазбаға ескертулер
      Іске қатысушы адамдар немесе олардың өкілдері сот отырысының хаттамасы (қысқаша хаттамасы), дыбыс-, немесе бейнежазба дайындалған және оған қол қойылған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде онымен танысуға құқылы. Аталған адамдар олармен танысқаннан кейін хаттамаға, дыбыс-, немесе бейнежазбаға жасалған процестік әрекеттердің және дәлелдемелердің белгіленуінің толық еместігін көрсете отырып, үш жұмыс күні ішінде оған жазбаша түрде немесе электрондық цифрлық қолтаңбамен куәландырылған электрондық құжат нысанында ескертулер беруге құқылы.

      285-бап. Хаттамаға, дыбыс-, немесе бейнежазбаға жасалған
               ескертулердi қарау
      1. Сот отырысының хаттамасына (қысқаша хаттамаға), дыбыс-, немесе бейнежазбаға жасалған ескертулерді оған қол қойған төрағалық етуші судья қарайды, ол ескертулермен келіскен жағдайда олардың дұрыстығын өзінің бұрыштамасымен және қойған қолымен куәландырады.
      2. Төрағалық етуші сот отырысының хаттамасына берілген ескертулермен келіспеген жағдайда олар істі қарауға қатысқан адамдар хабарландырыла отырып, сот отырысында қаралады. Істі қарауға қатысушы адамдардың келмеуі хаттамаға (қысқаша хаттамаға), дыбыс-, немесе бейнежазбаға ескертулерді қарау үшін кедергі болмайды.
      Төрағалық етуші ескертулерді қараудың нәтижелері бойынша оларды қанағаттандыру туралы не оларды толық немесе ішінара қабылдамау туралы ұйғарым шығарады. Ескертулердің бәрі іске тігіледі.
      3. Сот отырысының хаттамасына ескертулерді қараудың нәтижелері бойынша шығарылған соттың ұйғарымы шағымдануға және наразылық келтіруге жатпайды. Ұйғарыммен келіспеу туралы дәлелдер апелляциялық шағымға немесе наразылыққа енгізілуі мүмкін.
      4. Хаттамаға (қысқаша хаттамаға), дыбыс-, немесе бейнежазбаға ескертулер олар сотқа түскен күннен бастап бес жұмыс күні ішінде қаралуға тиіс.
      5. Егер төрағалық етуші дәлелді себептермен хаттамаға (қысқаша хаттамаға), дыбыс-, немесе бейнежазбаға ескертулерді қарай алмаса, олар іс материалдарына қоса тіркеледі.

3-бөлімше. ЕРЕКШЕ ТАЛАП ҚОЮМЕН ІС ЖҮРГІЗУ 27-тарау. САЙЛАУҒА, РЕФЕРЕНДУМДАРҒА ҚАТЫСУШЫ АЗАМАТТАР МЕН ҚОҒАМДЫҚ БІРЛЕСТІКТЕРДІҢ САЙЛАУ ҚҰҚЫҚТАРЫН ҚОРҒАУ ТУРАЛЫ АРЫЗДАР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

      286-бап. Арыз беру
      1. Мемлекеттік органның, мемлекеттік жергілікті өзін өзі басқару органының және өзін өзі басқару органының, сайлау комиссиясының, кәсіпорынның, ұйымның, олардың лауазымды адамдарының шешімімен, әрекетімен (әрекетсіздігімен) сайлау немесе сайлану, сайлауға, референдумға қатысу құқығы бұзылды деп санайтын азамат, қоғамдық бірлестік, сайлау комиссиясының мүшесі, кандидаттар мен саяси партиялардың сенім білдірілген адамдары, кеңесші дауыс беру құқығы бар саяси партиялардың өкілдері осы Кодекстің 3-тарауында және басқа да заңдарда белгіленген соттылыққа жататын іс бойынша арызбен сотқа жүгінуге құқылы.

      287-бап. Арызды қарау
      1. Егер «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында, «Республикалық референдум туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында өзгеше көзделмесе, сайлауға, республикалық референдумға әзірлік және оны өткізу кезеңінде, сондай-ақ дауыс беру күнiнен бастап бір ай мерзім ішінде түскен арыз - бес күн мерзім ішінде, ал дауыс беру күнінен бес күн бұрын, дауыс беру күні және сайлаудың, республикалық референдумның қорытындылары жарияланғанға дейін түскен арыз - дереу қаралуға тиіс.
      Сайлаушылардың (таңдаушылардың) тiзiмдерiндегі түзетулердің қажеттiлігi туралы сайлау комиссиясының шешiмiне шағым жасау туралы арыз келiп түскен күнi қаралуға тиiс.
      2. Сот арызды арыз берушінің, тиісті сайлау комиссиясы немесе мемлекеттік орган, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін өзі басқару органы, кәсіпорын, ұйым өкілінің, прокурордың қатысуымен қарайды. Сот отырысының өткізілетін уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарландырылған аталған адамдардың сотқа келмеуі істің қаралуы мен шешілуіне кедергі болмайды.

      288-бап. Соттың шешімі және оның орындалуы
      1. Арыз негiздi деп танылған сот шешiмi бұзылған сайлау құқығын қалпына келтiру үшiн негiз болып табылады.
      2. Егер «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында, «Республикалық референдум туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында өзгеше көзделмесе, бірінші сатыдағы соттың шешіміне шешімнің көшірмелері тапсырылған күннен бастап үш күн ішінде апелляциялық тәртіппен шағым берілуі, наразылық келтірілуі мүмкін.
      Апелляциялық сатыдағы соттың қаулысы шағым беруге және наразылық келтіруге жатпайды.
      3. Егер «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында, «Республикалық референдум туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында өзгеше көзделмесе, Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының шешімдерін және әрекеттерін (әркетсіздіктерін), сондай-ақ осы Кодекстің 28-бабында көрсетілген соттылық ережесі бойынша шығарылған, Референдумның орталық комиссиясының шешімдерін және әрекеттерін (әркетсіздіктерін) дау айту туралы істер бойынша сот шешіміне шешімнің көшірмесі тапсырылған күннен бастап үш күн ішінде шағым берілуі, наразылық келтірілуі мүмкін.
      4. Егер «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында, «Республикалық референдум туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында өзгеше көзделмесе, осы баптың екінші және үшінші бөліктерінде көрсетілген шешімдерге шағым немесе өтінішхат - сотқа түскен күннен бастап үш күн мерзім ішінде, ал дауыс беру күнінен бес күн бұрын, дауыс беру күні және сайлаудың, республикалық референдумның қорытындылары жарияланғанға дейін түскен шағым немесе өтінішхат дереу қаралуға тиіс.
      5. Заңды күшіне енген сот шешімі тиісті мемлекеттік органға, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін өзі басқару органына, кәсіпорынға, ұйымға, сайлау комиссиясының төрағасына жіберіледі. Сот шешімінің орындалмауына кінәлі лауазымды адамдар заңда белгіленген тәртіппен жауапты болады.

28-тарау. ЖЕРГIЛІКТI АТҚАРУШЫ ОРГАНДАРДЫҢ АЗАМАТТАРДЫҢ АЛҚАБИ
РЕТIНДЕ ҚЫЛМЫСТЫҚ СОТ IСIН ЖҮРГIЗУГЕ ҚАТЫСУ ҚҰҚЫҚТАРЫН БҰЗАТЫН
ШЕШIМДЕРІНЕ, ӘРЕКЕТТЕРIНЕ (ӘРЕКЕТСIЗДІГІНЕ) ДАУ АЙТУ ЖӨНІНДЕГI
АРЫЗДАР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

      289-бап. Арыз беру
      1. Жергіліктi атқарушы органның шешiмiмен, әрекетiмен (әрекетсiздiгiмен) азаматтың алқаби ретiнде қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысу үшiн iрiктеу рәсiмiне қатысу құқығы бұзылып отыр деп есептеген азамат осы Кодекстiң 3-тарауында белгiленген соттылық бойынша сотқа арыз берiп жүгiнуге құқылы.
      2. Азаматтың алқабиге кандидаттардың тізіміне енгізу және қылмыстық сот ісін жүргізуге алқаби ретінде қатысу құқығы бұзылғаны туралы куәландыратын дәлелдемелер арызға қоса тіркелуге тиіс.
      3. Арызды Қазақстан Республикасының алқабилер туралы заңнамасына сәйкес алқабилерге кандидаттардың алдын ала тізімдерімен азаматтарды таныстыру мерзімі аяқталған кезден бастап жеті жұмыс күні ішінде сотқа беруге болады.

      290-бап. Арызды қарау
      1. Осы Кодекстің 288-бабында белгiленген мерзiмде келіп түскен арыз - екi жұмыс күні ішінде, ал осы мерзім аяқталатын күні келіп түскен арыз дереу қаралуға тиіс.
      2. Сот арызды арыз иесінің, тиісті жергілікті атқарушы орган өкілінің қатысуымен қарайды. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиiсті түрде хабарландырылған аталған адамдардың сотқа келмей қалуы iстi қарау және шешу үшiн кедергi болмайды.

      291-бап. Арыз бойынша сот шешiмi және оның орындалуы
      1. Азаматтың қылмыстық сот iсiн жүргiзуге алқаби ретiнде қатысу үшiн iрiктеу рәсiмiне қатысу құқығының бұзылуын анықтаған сот шешiмi алқабиге кандидаттардың алдын ала тiзiмдерiне түзетулер енгiзу үшiн негiз болып табылады.
      2. Сот шешiмi тиiстi жергiлiктi атқарушы органға жiберiледi. Сот шешiмiнiң орындалмауына кiнәлi лауазымды адамдар заңда белгiленген жауаптылықта болады.

29-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК БИЛІК, ЖЕРГІЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУ
ОРГАНДАРЫНЫҢ, ҚОҒАМДЫҚ БІРЛЕСТІКТЕРДІҢ, ҰЙЫМДАРДЫҢ, ЛАУАЗЫМДЫ
АДАМДАР МЕН МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТШІЛЕРДІҢ ШЕШІМДЕРІ МЕН
ӘРЕКЕТТЕРІНЕ (ӘРЕКЕТСІЗДІГІНЕ) ДАУ АЙТУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

      292-бап. Арыз беру
      1. Азамат және заңды тұлға мемлекеттік органның, жергілікті өзін өзі басқару органының, қоғамдық бірлестіктің, ұйымның, лауазымды адамның, мемлекеттік қызметшінің шешіміне, әрекетіне (немесе әрекетсіздігіне) сотта дау айтуға құқылы. Жоғары тұрған органның, ұйымның, лауазымды адамның, комиссияның немесе омбудсменнің өтінішті қарауы заңмен белгіленген жағдайларда азаматтың және заңды тұлғаның арызы сотқа жүгінудің осындай тәртібі сақталғаннан кейін беріледі.
      Жеке қолданыстағы құқықтық актінің заңға сәйкессіздігіне, сондай-ақ мемлекеттік органның немесе лауазымды адамның іс-әрекеттеріне наразылықты заңсыз актіні шығарған немесе заңсыз іс-әрекеттерді жасаған орган немесе лауазымды адам не жоғары тұрған орган немесе лауазымды адам қабылдамай тастаған жағдайда прокурор актіні, іс-әрекетті заңсыз деп тану туралы арызбен сотқа жүгінеді.
      2. Осы тараудың ережелеры бойынша әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуді жүзеге асыратын органның (лауазымды адамның) әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағымдану туралы істер бойынша арыз сотта қарауға жатпайды.
      3. Арыз сотқа осы Кодекстің 3-тарауында белгіленген соттылық ережелері бойынша беріледі. Аудандық соттардың сотта іс қарауына жатқызылған арыздар азаматтың тұрғылықты жері бойынша сотқа не әрекеті дау айтылып отырған мемлекеттік органның, жергілікті өзін-өзі басқару органының, қоғамдық бірлестіктің, ұйымның, лауазымды адамның, мемлекеттік қызметшінің орналасқан жері бойынша сотқа берілуі мүмкін.
      4. Арыз берушінің мемлекеттік құпияны құрайтын мәліметтер туралы хабардар болу негізі бойынша Қазақстан Республикасынан шетелге кетуіне рұқсат беруден бас тартуға кету туралы өтінішті қанағаттандырмау жөнінде шешім қабылдаған органның орналасқан жері бойынша тиісті аудандық және оған теңестірілген сотта дау айтылады.
      5. Прокурордың сотқа жүгінуі наразылық келтірілген жеке қолданыстағы құқықтық актінің күшін сот қарағанға дейін тоқтата тұрады.

      293-бап. Мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін өзі басқару
               органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың,
               лауазымды адамдардың, мемлекеттік қызметшілердің сот
               арқылы дау айтуға жататын шешімдері, әрекеттері
               (әрекетсіздігі)
      1. Мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдардың, мемлекеттік қызметшілердің сотта дау айтуға жататын шешімдерінің, әрекеттерінің (немесе әрекетсіздігінің) нәтижесінде:
      1) азаматтың құқықтары мен бостандықтары және заңды тұлғаның заңды мүдделерi бұзылған;
      2) азаматтың құқықтары мен бостандықтарын, сондай-ақ жеке тұлғаның заңды мүдделерiн жүзеге асыруына кедергі жасалған;
      3) азаматқа немесе заңды тұлғаға әлдебiр мiндет заңсыз жүктелген немесе олар заңсыз жауапқа тартылған алқалық және жеке-дара шешiмдер мен әрекеттер (әрекетсiздiк) жатады.
      Арыз сотқа осы баптың бірінші бөлігінде көзделген кез келген негіз бойынша берілуі мүмкін.
      2. Осы тарауға сәйкес:
      1) Қазақстан Республикасы Конституциясының нормаларына сәйкестігіне тексерілуі Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің айрықша құзыретіне жатқызылған заңнамалық актілерге;
      2) оларға қатысты басқа заңнамалық актілермен сотқа шағымданудың өзгеше тәртібін көрсетілген жеке-дара құқықтық актiлерді;
      3) Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына;
      4) Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкестігін тексеру осы Кодекстің 31-тарауында көрсетілген тәртіппен жүргізілетін нормативтiк құқықтық актiлерге;
      5) мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдардың, мемлекеттік қызметшілердің, сот арқылы шағым жасауға жататын, жарғылық капиталында мемлекеттің үлесі бар заңды тұлғалардың талап қою ісін жүргізу тәртібімен дау айтуға жататын (корпоративтік дауларға) шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне);
      6) мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдардың, мемлекеттік қызметшілердің қылмыстық іс жүргізу заңнамасында және әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамада айқындалған тәртіппен соттың қарауына жататын шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) сотта дау айтуға болмайды.
      3. Арыз осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген кез келген негіз бойынша сотқа берілуі мүмкін.
      Арызданушының өтінішхаты бойынша арызды соттың іс жүргізуіне қабылдау туралы ұйғарымның көшірмесі шешіміне, әрекетіне (әрекетсіздігіне) дау айтылып отырған органға немесе лауазымды адамға ұсынуы үшін арызданушыға берілуі мүмкін.

      294-бап. Сотқа арызбен жүгінуге арналған мерзім
      1. Азамат немесе жеке тұлға құқықтарының, бостандықтарының және заңды мүдделерiнiң бұзылғаны туралы өздерiне мәлiм болған күннен бастап үш ай iшiнде сотқа арызбен жүгiнуге құқылы.
      Прокурор наразылықты қараудың нәтижелері туралы хабарламаны алған кезден бастап он күндік мерзім ішінде немесе оны қарау үшін заңда белгіленген мерзім өткеннен кейін сотқа жүгінуге құқылы.
      2. Сотқа арызбен жүгінуге арналған үш айлық мерзімді өткізіп алу соттың арызды қабылдаудан бас тартуына негіз болып табылмайды.
      Көрсетілген мерзімді қалпына келтіру туралы не осы мерзімді қолдану туралы өтінішхаты алдын ала сот отырысында немесе сот отырысында қаралады. Егер мерзім қалпына келтірілмесе, сот арызды қанағаттандырудан бас тарту туралы шешім шығарады.

      295-бап. Істі сот талқылауына дайындау
      Судья арыз соттың іс жүргізуіне қабылданған күннен бастап он жұмыс күні ішінде осы Кодекстің 165-бабында көзделген тәртіппен істі сот талқылауына дайындауды жүргізеді. Бұл мерзімді ұзартуға жол берілмейді.

      296-бап. Арызды қарау
      1. Сот арызды істі соттың талқылауына дайындық аяқталған күннен бастап бiр ай мерзiмде прокурордың, азаматтың, шешімдері мен әрекеттері дау айтылып отырған мемлекеттік орган, жергілікті өзін өзі басқару органы, қоғамдық бірлестік, ұйым басшысының, лауазымды адамның немесе мемлекеттік қызметшінің немесе олардың өкіл(дер)інің қатысуымен қарайды.
      Сот прокурордың арызын істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап он күндік мерзім ішінде прокурордың қатысуымен және наразылықты қабылдамау туралы шешім қабылдаған органның, лауазымды адамның немесе оның өкілінің қатысуымен қарайды.
      2. Сот отырысының өткізілетін орны мен уақыты туралы тиісті түрде хабарландырылған аталған адамдардың қайсыбірінің сот отырысына келмеуі арыздың қаралуына кедергі болмайды. Алайда, сот іс бойынша талқылауды кейінге қалдырып және адамдарды қайтадан шақырып, аталған адамдардың сот отырысына келуін міндетті деп тануы мүмкін.
      3. Сот осы баптың бірінші бөлігінде аталған адамдардан барлық құжаттар мен материалдарды өз бастамасы бойынша талап етіп алдыруға құқылы, дау айтылып отырған шешім, әрекет (әрекетсіздік) солардың негізінде қабылданады.
      Талап етілген материалдарды сотқа дәлелсіз себептерсіз ұсынбау осы Кодекстің 73-бабының тоғызыншы бөлігінде көзделген құқықтық салдарға әкеп соғады.

      297-бап. Соттың шешімі және оның орындалуы
      1. Сот шешімі осы Кодекстің 227-бабының талаптарына сәйкес шығарылады.
      2. Соттың шешімі жол берілген заң бұзушылықтарды жою үшін мемлекеттік органның, жергілікті өзін өзі басқару органының, қоғамдық бірлестіктің, ұйымның басшысына, лауазымды адамға, мемлекеттік қызметшіге не бағыныстылығы бойынша жоғары тұрған органға сот шешімі заңды күшіне енгеннен кейін үш жұмыс күні ішінде жіберіледі. Сот шешімінің көшірмесі жоғары тұрған мемлекеттік органға және прокурорға жіберіледі.
      3. Шешімнің орындалғаны туралы сотқа, азаматқа немесе заңды тұлғаға сот шешімі алынған күннен бастап бір ай мерзімнен кешіктірілмей хабарлануға тиіс. Сот шешімін орындамағаны үшін кінәлі лауазымды адамдар заңда көзделген жауаптылықта болады.
      4. Мемлекеттік органның, жергілікті өзін өзі басқару органының, қоғамдық бірлестіктің, ұйымның, лауазымды адамның немесе мемлекеттік қызметшінің қабылдаған заңсыз шешімінің, жасаған заңсыз әрекетінің (әрекетсіздігінің) нәтижесінде азаматқа немесе заңды тұлғаға келтірілген зиянды өтеу талап қою бойынша іс жүргізу тәртібімен жүзеге асырылады.

30-тарау. НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІГЕ ДАУ АЙТУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

      298-бап. Арыз беру
      1. Өздерiне нормативтiк құқықтық актiнiң күшi қолданылатын, заңда көзделген тәртіппен қабылданып, жарияланған нормативтік құқықтық актіде олардың Қазақстан Республикасының Конституциясында және заңнамалық актілерінде кепiлдiк берiлген құқықтары және заңмен қорғалған мүдделерi бұзылып отыр деп санайтын азамат және заңды тұлға осы актiнi заңға толық немесе жекелеген бөлiгiнде қайшы келедi деп тану туралы арызбен сотқа жүгiнуге құқылы.
      Заңға сәйкес келмейтін нормативтік құқықтық актіге наразылықты заңсыз актіні шығарған орган немесе лауазымды адам не жоғары тұрған орган немесе лауазымды адам қабылдамай тастаған жағдайда прокурор актіні заңсыз деп тану туралы арызбен сотқа жүгінеді.
      2. Арыз осы Кодекстің 148-бабында көзделген талаптарға сәйкес келуге және онда дау айтылып отырған заңға тәуелді нормативтік құқықтық актіні қабылдаған мемлекеттік органның, жергілікті өзін өзі басқару органының атауы, лауазымды адамның аты-жөні, оның қабылданған күні туралы қосымша деректер, осы актіде немесе оның жекелеген ережелерінде азаматтың немесе заңды тұлғаның қандай құқықтары, бостандықтары және заңмен қорғалатын мүдделерi бұзылып отырғаны, дау айтылып отырған актінің Қазақстан Республикасы Конституциясының қандай баптарына, Қазақстан Республикасы заңнамалық актілерінің қандай баптарына немесе ережелеріне қайшы келетіндігі қамтылуға тиіс.
      3. Арызға дау айтылып отырған актінің немесе оның бір бөлігінің көшірмесі қоса тіркеліп, нормативтік құқықтық актіні қандай бұқаралық ақпарат құралының органы және оның қашан ресми жарияланғаны көрсетіледі.
      4. Прокурор наразылық келтірілген нормативтік құқықтық актіні заңсыз деп тану туралы сот қарағанға дейін сотқа жүгінген жағдайларды қоспағанда, сотқа арыз беру нормативтік құқықтық актінің қолданылуын тоқтатпайды.

      299-бап. Істі соттың талқылауына дайындау
      Осы Кодекстің 165-бабында көзделген тәртіппен судья арыз соттың іс жүргізуіне қабылданған күннен бастап он жұмыс күні ішінде істі соттың талқылауына дайындауды жүргізеді. Бұл мерзімді ұзартуға жол берілмейді.

      300-бап. Арызды қарау
      1. Сотқа арызбен жүгiнген азамат немесе заңды тұлға, прокурор, сондай-ақ нормативтік құқықтық актіні қабылдаған мемлекеттік орган (лауазымды адам) сот отырысының өткізілетін уақыты мен орны туралы хабардар етіледі.
      2. Іс азаматтың немесе заңды тұлға өкілінің, прокурордың, нормативтік құқықтық актіні қабылдаған мемлекеттік орган немесе лауазымды адам өкілінің міндетті түрде қатысуымен істі соттың талқылауына дайындық аяқталған күннен бастап бір ай мерзімде қаралады.
      Сот прокурордың арызын істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап он күндік мерзім ішінде прокурордың қатысуымен және органның, наразылықты қабылдамау туралы шешім қабылдаған лауазымды адамның немесе оның өкілінің қатысуымен қарайды.
      Осы баптың екінші бөлігінде аталған адамдардың келмеуі істі қарауға кедергі болмайды.
      3. Сот отырысында сот нормативтік құқықтық актіні қабылдаған мемлекеттік органның немесе жергілікті өзін өзі басқару органының құзыретін не лауазымды адамның өкілеттігін, бүкіл нормативтік құқықтық актінің немесе оның жекелеген бөлігінің Қазақстан Республикасының Конституциясына, Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкестігін тексереді.
      4. Нормативтік құқықтық актіні заңға қайшы деп тану туралы арызды қарау кезінде аталған актіні қабылдауға негіз болған мән-жайларды дәлелдеу міндеті актiні қабылдаған мемлекеттік органға немесе жергілікті өзін өзі басқару органына не лауазымды адамға жүктеледі.
      5. Сотқа жүгінген адамның өзінің қойған талабынан бас тартуы іс бойынша іс жүргізуді тоқтатуға әкеп соқпайды. Нормативтік құқықтық актіні шығарған мемлекеттік органның, жергілікті өзін өзі басқару органының, лауазымды адамның қойылған талапты мойындауы сот үшін міндетті болып табылмайды.

      301-бап. Соттың шешімі және оны орындау
      1. Сот шешімі осы Кодекстің 228-бабының талаптарына сәйкес шығарылады.
      2. Нормативтік құқықтық актіні тұтастай немесе оның жекелеген бөлігін заңға сәйкес емес және жарамсыз деп таныған сот шешімі осы актіні қабылдаған мемлекеттік орган немесе лауазымды адам үшін міндетті. Шешім дау айтылып отырған заңға тәуелді нормативтік құқықтық актінің күші құқықтары мен бостандықтарына, заңды мүдделеріне қолданылған белгісіз адамдар тобы үшін міндетті.
      3. Нормативтік құқықтық актінің заңға сәйкестігі немесе сәйкес еместігі туралы сот шешімінің преюдициялық күші бар. Заңға тәуелді нормативтік құқықтық актінің заңдылығы туралы басқа азаматтар немесе заңды тұлғалар оның сот тәртібімен бұрын тексерілмеген бөлігіне ғана қайтадан дау айта алады.

4-бөлімше. ЕРЕКШЕ ІС ЖҮРГІЗУ 31-тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

      302-бап. Сот ерекше іс жүргізу тәртібімен қарайтын істер
      1. Сот ерекше іс жүргізу тәртібімен қарайтын істерге:
      1) заңдық маңызы бар фактілерді анықтау туралы;
      2) бала асырап алу туралы;
      3) азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану туралы және азаматты қайтыс болды деп жариялау туралы;
      4) азаматтың әрекетке қабілетінің шектеулілігі туралы, азаматты әрекетке қабілетсіз деп тану туралы, он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанды өз табысына өз бетінше билік ету құқығын шектеу туралы немесе одан айыру туралы;
      5) кәмелетке толмағанды әрекетке толық қабілетті (эмансипация) деп жариялау туралы;
      6) кәмелетке толмағандарды девиантты мiнез-құлықты балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымдарына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымдарға жіберу туралы;
      7) заңда көзделген негіздер бойынша азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу туралы;
      8) азаматты туберкулезден, алкоголизмнен, нашақорлықтан, уытқұмарлықтан мәжбүрлеп емдеуге жіберу туралы;
      9) қаржы ұйымдарын, банк конгломератына кіретін және қаржы ұйымдары болып табылмайтын банк холдингін және (немесе) олардың мүлкін қайта құрылымдау туралы;
      10) оңалту және банкроттық туралы;
      11) жылжымалы затты иесіз деп тану және жылжымайтын мүлікке коммуналдық меншік құқығын тану туралы;
      12) азаматтық хал актілері жазуларының дұрыс еместігін анықтау туралы;
      13) нотариаттық әрекеттерге немесе оларды жасаудан бас тартуға берілген шағымдар бойынша;
      14) бағалы қағаздарды көрсетуші адамның жоғалған бағалы қағаздар және ордерлік бағалы қағаздар (шақырту ісін жүргізу) бойынша құқықтарын қалпына келтіру туралы;
      15) Қазақстан Республикасының және (немесе) басқа мемлекеттің аумағында экстремизмді немесе террористік қызметті жүзеге асыратын ұйымды экстремистік немесе террористік ұйым деп тану туралы, соның ішінде оның өз атауын өзгерткенін анықтау туралы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын ақпараттық материалдарды экстремистік немесе террористік деп тану туралы;
      16) Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын, Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне қайшы келетін ақпараты бар шетелдік бұқаралық ақпарат құралының өнімін тану туралы;
      17) шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзғаны үшін Қазақстан Республикасының шегінен шығарып жіберу туралы істер жатады.
      2. Заңда ерекше іс жүргізу тәртібімен басқа да істерді қарау көзделуі мүмкін.

      303-бап. Ерекше жүргізілетін істерді қарау тәртібі
      1. Ерекше жүргізілетін істерді осы Кодекстің 32-50-тарауларында белгіленген ерекшеліктерімен қоса талап қою ережелеры бойынша соттар қарайды. Ерекше жүргізілетін істерді сот арыз берушінің және мүдделі адамдардың қатысуымен қарайды.
      2. Егер арыз берген немесе істі ерекше іс жүргізіп қарау кезінде соттың қарауына жататын құқық туралы даудың болғаны туралы белгілі болса, сот арызды қараусыз қалдыру туралы ұйғарым шығарады, ол тараптар мен мүдделі адамдарға талап қою тәртібімен сотқа жүгіну құқығын түсіндіреді.

      304-бап. Істі соттың талқылауына дайындау
      Судья осы Кодекстің 165-бабында көзделген тәртіппен осы Кодекстің 31-тарауында белгіленген ерекшеліктерімен қоса арызды сот іс жүргізуіне қабылдап алған күннен бастап он жұмыс күні ішінде істі соттың талқылауына дайындауды жүргізеді. Бұл мерзімді ұзартуға жол берілмейді.

32-тарау. ЗАҢДЫҚ МАҢЫЗЫ БАР ФАКТІЛЕРДІ АНЫҚТАУ

      305-бап. Заңдық маңызы бар фактілерді анықтау туралы істер
      1. Сот азаматтардың немесе заңды тұлғалардың жеке не мүліктік құқықтарының туындауына, өзгеруіне немесе тоқтатылуына байланысты болатын фактілерді анықтайды.
      2. Сот мынадай фактілерді:
      1) адамдардың туыстық қатынастарын;
      2) адамның біреудің асырауында болуын;
      3) тууды, бала асырап алуды, некеге тұруды, ажырасуды және қайтыс болуды тіркеуді;
      4) әке болуды тануды;
      5) құқық белгілейтін құжаттардың (әскери құжаттарды, паспорттарды, жеке куәліктерді және азаматтық хал актілерін жазу органдары беретін куәліктерді қоспағанда) құжатта көрсетілген аты, әкесінің аты немесе тегі осы адамның паспорты немесе жеке куәлігі немесе туу туралы куәлігі бойынша атына, әкесінің атына немесе тегіне сәйкес келмейтін адамға тиесілі екендігін;
      6) егер құқық белгілейтін құжат жоғалған және оны өзгеше тәртіппен қалпына келтіру мүмкін болмаған жағдайда жылжымайтын мүлік объектілерін иелену және пайдалану;
      7) егер жазатайым жағдайды өзгеше тәртіппен растау мүмкін болмаса, жазатайым жағдайды;
      8) азаматтық хал актілерін жазу органдары қайтыс болуды тіркеуден бас тартқан жағдайда, адамның белгілі бір уақытта белгілі бір жағдайларда қайтыс болуын;
      9) егер нотариаттық әрекет жасайтын адам мұрагерлік мүлікті иелену үшін күшіне ену фактісін растауға қажетті тиісті құжаттардың болмауына немесе жеткіліксіздігіне байланысты мұраға құқық туралы куәлікті арыз берушіге бере алмаса, мұрагерлікті қабылдау және мұрагерліктің ашылу орнын анықтау туралы істерді қарайды.
      3. Егер заңнамада басқа заңдық маңызы бар фактілерді анықтаудың өзгеше тәртібі көзделмесе оларды сот анықтайды.

      306-бап. Заңдық маңызы бар фактілерді анықтауға қажетті шарттар
      Сот арыз берушінің заңдық маңызы бар фактілерді куәландыратын тиісті құжаттарды өзге тәртіппен алуы мүмкін болмаған кезде не жоғалған құжаттарды қалпына келтіруі мүмкін болмаған кезде ғана осы фактілерді анықтайды.

      307-бап. Арыз беру
      Жылжымайтын мүліктің орналасқан орны бойынша сотқа берілетін заңдық маңызы бар фактілерді анықтау туралы істер бойынша арыз,жылжымайтын мүлікті меншік, шаруашылық жүргізу, жедел басқару құқығында иелену, пайдалану және (немесе) оған иелік ету фактісін қоспағанда, арыз берушінің тұрғылықты жері бойынша сотқа беріледі.

      308-бап. Арыздың мазмұны
      Арызда арыз берушінің осы фактіні қандай мақсатпен анықтауы қажет екендігі көрсетілуге тиіс, сондай-ақ арыз берушінің тиісті құжаттарды алуы мүмкін еместігін не жоғалған құжаттарды қалпына келтіруі мүмкін еместігін растайтын дәлелдемелер келтірілуге тиіс.

      309-бап. Соттың арыз бойынша шешімі
      Заңдық маңызы бар фактіні анықтау туралы соттың шешімі, егер мұндай құқық осы органдар беретін құжаттарды ауыстырмай, тіркелуге жататын болса, тиісті құқықты мемлекеттік тіркеуге және тиісті құжаттарды беруге негіз болып табылады.

33-тарау. БАЛА АСЫРАП АЛУ ТУРАЛЫ АРЫЗДАР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

      310-бап. Арыз беру
      Жасы кәмелетке толмаған баланы асырап алу (бұдан әрi - асырап алу) туралы арызды бала асырап алуға тілек білдірген азаматтар баланың тұрғылықты (тұратын) жерiндегi кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотқа осы Кодекстің 3-тарауында белгіленген соттылық ережелері бойынша бередi.

      311-бап. Арыздың мазмұны
      Бала асырап алу туралы арызда:
      1) бала асырап алушылардың (асырап алушының) тегі, аты, әкесінің аты, олардың тұрғылықты жері;
      2) асырап алынатын баланың тегі, аты, әкесінің аты және туған күні, айы, жылы, оның тұрғылықты (тұратын) жері, асырап алынатын баланың ата-аналары, аға-інілері мен апа-қарындастарының бар-жоғы туралы мәліметтер;
      3) бала асырап алушылардың (асырап алушының) бала асырап алу туралы өтінішін негіздейтін мән-жайлар және осы мән-жайларды растайтын дәлелдемелер;
      4) бала асырап алушылар (асырап алушы) баланың тууы туралы акт жазбасына тиісті өзгерістер енгізуге тілек білдірген кезде, асырап алынатын баланың тегін, атын, әкесінің атын, оның туған күнін, айын, жылын, асырап алынатын баланың туған жерін өзгерту туралы, баланың тууы туралы акт жазбасына бала асырап алушыларды (асырап алушыны) ата-аналар (ата-ана) ретінде жазу туралы өтініш көрсетілуге тиіс.

      312-бап. Бала асырап алу туралы арызға қоса берілетін құжаттар
      Асырап алу туралы арызға:
      1) некеде тұрған адамдардың (адамның) баланы асырап алуы кезінде – бала асырап алушылардың (асырап алушының) неке туралы куәлігінің көшірмесі;
      2) баланы ерлі-зайыптылардың біреуі асырап алған кезде – екінші жұбайының келісімі немесе ерлі-зайыптылардың отбасылық қарым-қатынастарын тоқтатқанын дәлелдейтін құжат. Арызға тиісті құжатты қоса беру мүмкін болмаған кезде арызда осы фактілерді растайтын дәлелдемелер көрсетілуге тиіс;
      3) бала асырап алушылардың (асырап алушының) денсаулық жағдайы туралы медициналық қорытынды;
      4) атқаратын қызметі және жалақысы туралы жұмыс орнынан анықтама не табысы туралы өзге құжат;
      5) тұрғын үй-жайды пайдалану немесе тұрғын-үй жайға меншік құқығын растайтын құжат;
      6) Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде көрсетілген өзге де құжаттар қоса берілуге тиіс.

      313-бап. Істі сот талқылауына дайындау
      1. Судья істі соттың талқылауына дайындау кезінде асырап алынатын баланың тұрғылықты (тұрған) жері бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдарды бала асырап алудың негізділігі туралы және баланың мүддесіне сәйкестігі туралы комиссия қорытындысының негізінде асырап алуға беру туралы рұқсатты сотқа беруді міндеттейді.
      2. Қорғаншылық және қамқоршылық органдарының қорытындысына:
      1) асырап алынатын баланың тұрғылықты жері немесе тұрған жері бойынша не бала асырап алушылардың (асырап алушының) тұрғылықты жері бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияны жүзеге асыратын орган жасаған бала асырап алушылардың (асырап алушының) тұрмыс жағдайларын тексеру актісі;
      2) асырап алынатын баланың тууы туралы куәлігі;
      3) асырап алынатын баланың денсаулық жағдайы, дене бітімінің және ақыл-ойының дамуы туралы медициналық қорытынды;
      4) он жасқа толған асырап алынатын баланың асырап алуға, сондай-ақ оның атын, әкесінің атын, тегін өзгертуге мүмкіндік беруге және асырап алушыларды (асырап алушыны) оның ата-анасы ретінде жазуға келісімі (егер мұндай келісім Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес талап етілмейтін жағдайларды қоспағанда);
      5) «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Қазақстан Республикасының кодексінде көрсетілген жағдайларды қоспағанда, он алты жасқа толмаған ата-аналардың баласын асырап алуға келісімі, сондай-ақ олардың заңды өкілдерінің келісімі, ал заңды өкілдері болмаған кезде қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияны жүзеге асыратын органның келісімі;
      6) баланың қорғаншысының немесе қамқоршысының, патронат тәрбиешінің немесе ата-анасының қамқорлығынсыз қалған бала тұратын білім беру, медициналық және басқа да ұйымдар басшысының баланы асырап алуға келісімі;
      7) Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтары, шетелдіктер баланы асырап алу кезінде балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органда орталықтандырылған есепте тұру фактісін растайтын құжат, сондай-ақ балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органның осы баланы бірінші кезекте асырап алуға олардың азаматтығы мен тұрғылықты жеріне қарамастан, туысқандарының не Қазақстан Республикасы азаматтарының құқықтарын іске асырғанын растайтын құжаттар қоса берілуге тиіс.
      3. Сот қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияны жүзеге асыратын органдардан бастапқы, өңірлік, орталықтандырылған есепте тұрған, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған жетім балалар туралы ақпаратты жазбаша сұрау салу негізінде сұратып алады.
      4. Сот қажет болған кезде өзге де құжаттарды сұратуы мүмкін.

      314-бап. Арыздарды қарау
      Баланы асырап алу туралы істерді сот баланы асырап алушылардың (асырап алушының) өздерінің, қорғаншылық және қамқоршылық жөніндегі функцияны жүзеге асыратын орган өкілдерінің, сондай-ақ прокурордың міндетті түрде қатысуымен қарайды.
      Қажет болған жағдайларда сот асырап алынатын баланың ата-аналарын (ата-анасын) немесе өзге де заңды өкілдерін, оның туысқандарын және басқа да мүдделі адамдарды, сондай-ақ он жасқа толған баланың өзін іске қатысуға тарта алады.
      Сот баланы асырап алу туралы істерді жабық сот отырысында қарайды.

      315-бап. Соттың арыз бойынша шешімі
      Бала асырап алу туралы арызды қарай отырып, сот арызды қанағаттандыру не оны қанағаттандырудан толық бас тарту немесе бала асырап алушылардың (асырап алушының) өздерін баланың ата-аналары (ата-анасы) ретінде оның тууы туралы акт жазбасына жазу туралы, сондай-ақ баланың туған күнін, айын, жылын және туған жерін өзгерту туралы өтінішін қанағаттандыру бөлігінде бас тарту туралы шешім шығарады.
      Бала асырап алу туралы арыз қанағаттандырылған кезде бала асырап алушылардың (асырап алушының) және асырап алынған баланың өзара құқықтары мен мiндеттерi сот шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап туындайды.
      Сот шешімінен үзінді көшірме баланы асырап алуды мемлекеттiк тiркеу үшiн соттың орналасқан жері бойынша азаматтық хал актiлерiн жазу органына, сондай-ақ қорғаншылық және қамқоршылық жөніндегі функцияны жүзеге асыратын органға шешім заңды күшіне енген күннен бастап бес жұмыс күні ішінде жiберiледi.

      316-бап. Бала асырап алудың күшін жою
      Бала асырап алудың күшін жою туралы істерді қарау және шешу талап қою іс жүргізу ережелері бойынша жүзеге асырылады.

34-тарау. АЗАМАТТЫ ХАБАР-ОШАРСЫЗ КЕТТІ ДЕП ТАНУ НЕМЕСЕ ҚАЙТЫС БОЛДЫ ДЕП ЖАРИЯЛАУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

      317-бап. Арыз беру
      1. Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану туралы немесе азаматты қайтыс болды деп жариялау туралы арыз оны берушінің тұрғылықты жеріндегі не хабар-ошарсыз кеткен азаматтың соңғы мәлім болған тұрғылықты жеріндегі сотқа беріледі.
      2. Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе азаматты қайтыс болды деп жариялау туралы іс оның отбасы мүшелерінің, прокурордың, қоғамдық бірлестіктердің, қорғаншылық және қамқоршылық органы мен басқа да мүдделі адамдардың арызы бойынша басталуы мүмкін.

      318-бап. Арыздың мазмұны
      Арызда оны берушіге азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе оны қайтыс болды деп жариялау қандай мақсат үшін қажет екендігі көрсетілуге тиіс, сондай-ақ азаматтың хабар-ошарсыз кетуін растайтын мән-жайлар не хабар-ошарсыз кеткен адамның қаза табу қаупін төндірген немесе оны белгілі бір жазатайым жағдайдан қайтыс болды деп жорамалдауға негіз болатын мән-жайлар айтылуға тиіс. Әскери қызметшілерге немесе соғыс қимылдарына байланысты хабар-ошарсыз кеткен өзге де азаматтарға қатысты арызда соғыс қимылдарының аяқталған күні көрсетіледі.

      319-бап. Істі сот талқылауына дайындау
      1. Судья істі сот талқылауына дайындау кезінде қандай адамдардың жоқ адам туралы мәлімет бере алатынын анықтайды, сондай-ақ жоқ адам туралы соңғы мәлім болған тұрғылықты жері және жұмыс орны бойынша тиісті ұйымдардан, ішкі істер органдарынан, әскери бөлімдерден ол туралы бар мәліметтерді сұратады.
      2. Судья істі сот талқылауына дайындау туралы ұйғарымда арыз берушінің есебінен бұқаралық ақпарат құралдарында (аудандық, облыстық, республикалық деңгейдегі, Интернет желісінде, теледидарда) азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе азаматты қайтыс болды деп жариялау туралы іс қозғалғаны туралы жарияланым беруге міндеттейді.
      Жарияланым сот белгілеген мерзімде жүргізіледі және:
      1) азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе қайтыс болды деп жариялау туралы арыз келіп түскен соттың атауын;
      2) арыз берушінің аты-жөнін және оның тұрғылықты жерін (егер арыз заңды тұлғадан келіп түссе, орналасқан жерін);
      3) жоғалып кеткен адамның тегін, атын, әкесінің атын, туған жері мен соңғы жұмыс орнын;
      4) азаматтың жүрген жері туралы мәліметтері бар адамдарға жарияланым берілген күннен бастап үш ай мерзімде сотқаол туралы хабарлауды ұсынуды қамтуға тиіс.
      3. Арыз беруші бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарияланым туралы растауды ол орналастырылған күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей сотқа ұсынуға міндетті. Жарияланым туралы растауды ұсынбау арызды қараусыз қалдыруға әкеп соғады.
      Судья қамқоршылық немесе қорғаншылық жөніндегі функцияны жүзеге асыратын органға жоғалып кеткен азаматтың мүлкін күзету және басқару үшін қамқоршы тағайындауды ұсына алады.

      320-бап. Прокурордың қатысуы міндеттілігі
      Азаматты хабар-ошарсыз кеткен деп тану туралы немесе азаматты қайтыс болған деп жариялау туралы істерді сот міндетті түрде прокурордың қатысуымен қарайды.

      321-бап. Сот шешімінің салдары
      1. Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп таныған сот шешімі қамқоршылық немесе қорғаншылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның хабар-ошарсыз кеткен азаматтың мүлкіне оның орналасқан жері бойынша қамқоршы тағайындауына негіз болып табылады.
      2. Азаматты қайтыс болды деп жариялаған сот шешімі азаматтық хал актілерін жазу органының адамның қайтыс болуы туралы жазбаны азаматтық хал актілерін тіркеу кітабына енгізуіне негіз болып табылады.
      Қайтыс болды деп жарияланған азаматтың мүлкіне қатысты мұра сот шешімі заңды күшіне енген күннен бастап ашық деп есептеледі.

      322-бап. Сот шешімімен хабар-ошарсыз кетті деп танылған немесе
               қайтыс болды деп жарияланған азаматтың келуі немесе
               жүрген жерін анықтаудың салдары
      1. Сот шешімімен хабар-ошарсыз кетті деп танылған немесе қайтыс болды деп жарияланған азамат келген немесе оның жүрген жері анықталған жағдайда бірінші сатыдағы сот жаңа шешіммен өзінің бұрын шығарған шешімінің күшін жояды. Бұл шешім хабар-ошарсыз кетті деп танылған азаматтың мүлкіне қамқоршылық жасауды тоқтату және қайтыс болды деп жарияланған адамның қайтыс болуы туралы азаматтық хал актілерін тіркеу кітабындағы жазбаны жою үшін негіз болып табылады.
      2. Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану туралы немесе оны қайтыс болды деп жариялау туралы сот шешімінің күшін жою аталған тұлғалардың мүліктік құқықтарын қалпына келтіру үшін негіз болып табылады.

35-тарау. АЗАМАТТЫҢ ӘРЕКЕТ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН ШЕКТЕУ ТУРАЛЫ,
АЗАМАТТЫ ӘРЕКЕТКЕ ҚАБІЛЕТСІЗ ДЕП ТАНУ ТУРАЛЫ, ОН ТӨРТ ЖАСТАН ОН
СЕГІЗ ЖАСҚА ДЕЙІНГІ КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДЫ ӨЗ ТАБЫСЫНА ӨЗ БЕТІНШЕ
ИЕЛІК ЕТУ ҚҰҚЫҒЫН ШЕКТЕУ ТУРАЛЫ НЕМЕСЕ ОДАН АЙЫРУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

      323-бап. Арыз беру
      1. Азаматты спиртті ішімдіктерге немесе есірткі заттарға, психотроптық заттарға, оларға ұқсас заттарға құнығуы салдарынан әрекет қабілеттілігі шектеулі деп тану туралы іс оның отбасы мүшелерінің, прокурордың, қамқоршылық және қорғаншылық органның арызы бойынша қозғалуы мүмкін.
      2. Психикалық науқастану немесе психиканың бұзылуы, ақылының кемістігі немесе психикасының өзге де сырқатты хал-жайы салдарынан азаматты әрекетке қабілетсіз деп тану туралы іс сотта онымен бірге тұратынына не тұрмайтынына қарамастан, отбасы мүшелерінің, жақын туыстарының (ата-анасының, балаларының, аға-інілерінің, апа-қарындастарының), прокурордың, қамқоршылық және қорғаншылық органның, психиатриялық (психоневрологиялық) емдеу мекемесінің арызы бойынша қозғалуы мүмкін.
      3. Он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанды өз табысына өз бетінше иелік ету құқығын шектеу туралы немесе одан айыру туралы іс ата-аналарының, бала асырап алушылардың, қорғаншысының не қамқоршылық немесе қорғаншылық жөніндегі функцияны жүзеге асыратын органның немесе прокурордың арызы негізінде қозғалуы мүмкін.
      4. Азаматты әрекет қабілеттілігі шектеулі, әрекетке қабілетсіз деп тану туралы немесе он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанды өз табысына өз бетінше иелік ету құқығынан айыру туралы іс қамқоршы белгілеу (тағайындау) жолымен әрекет қабілеттілігі шектеулі, әрекетке қабілетсіз адамның да, осы баптың бірінші және екінші бөліктерінде аталған адамдардың да мүдделерін қорғау мақсатында қозғалады.
      5. Азаматты әрекет қабілеттілігі шектеулі, әрекетке қабілетсіз деп тану туралы немесе он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанды өз табысына өз бетінше иелік ету құқығынан айыру туралы арыз осы адамның тұрғылықты жері бойынша, ал егер адам психиатриялық (психоневрологиялық) емдеу мекемесіне жатқызылса, сол мекеменің орналасқан жері бойынша сотқа беріледі.

      324-бап. Арыздың мазмұны
      1. Азаматты әрекет қабілеттілігі шектеулі деп тану туралы арызда спиртті ішімдіктерге немесе есірткі заттарға, психотроптық заттарға немесе оларға ұқсас заттарға құныққан адамның өз отбасын ауыр материалдық жағдайда қалдыратынын куәландыратын мән-жайлар жазылуға тиіс.
      2. Азаматты әрекетке қабілетсіз деп тану туралы арызда өз әрекеттерінің нақты сипаты мен маңызын түсінбеуі немесе не істегенін білмеуі салдарынан оның психикалық ауруы немесе психикасының бұзылуы, ақылының кемістігі немесе психикасының өзге де сырқатты хал-жайы болуын куәландыратын мән-жайлар жазылуға тиіс.
      3. Он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанның өз еңбекақысына, стипендиясына немесе өзге де табысына өз бетінше иелік ету құқығын шектеу немесе одан айыру туралы арызда кәмелетке толмағанның өз еңбекақысына, стипендиясына немесе өзге де табысына көрінеу жөнсіз иелік ететіні туралы куәландыратын мән-жайлар жазылуға тиіс.

      325-бап. Істі сот талқылауына дайындау
      1. Судья істі сот талқылауына дайындау кезінде қозғалған іс бойынша азаматтың мүдделерін білдіру және қорғау үшін ресми өкіл-адвокат тағайындайды.
      Ресми өкіл-адвокат заңды өкілдің өкілеттіктерін иеленеді. Мұндай адвокаттың заң көмегі заңға сәйкес бюджет қаражаты есебінен тегін көрсетіледі.
      2. Азаматтың психикалық ауруы немесе психикасының бұзылуы, ақылының кемістігі немесе психикасының өзге де сырқатты хал-жайы туралы жеткілікті деректер болған кезде сот оның психикалық жай-күйін анықтау үшін сот-психиатриялық сараптама тағайындайды.
      Өзін әрекетке қабілетсіз деп тану туралы өзіне қатысты іс қозғалған адам сараптамадан өтуден көрінеу жалтарған кезде сот психиатрдың қатысуымен сот отырысында азаматты сот-психиатриялық сараптамаға мәжбүрлеп жіберу туралы ұйғарым шығара алады.

      326-бап. Арызды қарау
      1. Азаматты әрекет қабілеттілігі шектеулі, әрекетке қабілетсіз деп тану туралы, он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанның өз еңбекақысына, стипендиясына немесе өзге де табысына өз бетінше иелік ету құқығын шектеу немесе одан айыру туралы арызды сот адамның өзінің, арыз берушінің, прокурордың, қамқоршылық немесе қорғаншылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган өкілінің қатысуымен қарайды.
      Әрекетке қабілетсіз деп тану туралы өзіне қатысты іс қаралатын азамат, егер оның сот отырысына қатысуы оның өмірі немесе денсаулығы үшін не айналасындағылардың өмірі немесе денсаулығы үшін қауіп төндірмесе, сот отырысына шақырылуға тиіс. Адам өз ұстанымын өзі не өкілдері арқылы баяндауға құқылы.
      Егер адамды әрекетке қабілетсіз деп тану туралы іс бойынша сот отырысына азаматтың өзі қатысуы оның өмірі немесе денсаулығы үшін не айналасындағылардың өмірі немесе денсаулығы үшін қауіп төндірсе, іс оның тұратын жері бойынша сотта қаралады. Іс стационарлық жағдайларда психиатриялық көмек көрсететін медициналық ұйымда немесе психикалық бұзылулардан зардап шегетін адамдар үшін әлеуметтік қызмет көрсететін стационарлық мекемеде азаматтың өзінің қатысуымен қаралуы мүмкін.
      2. Көрсетілген санаттағы істерді қарау кезінде арыз беруші сот шығындарын төлеуден босатылады. Сот арыз берген тұлғаның азаматтың әрекетке қабілеттілігін көрінеу негізсіз шектеу немесе одан айыру мақсаттарында теріс пиғылды әрекет жасағанын анықтап, одан істі қарауға байланысты барлық сот шығындарын өндіріп алады.

      327-бап. Арыз бойынша соттың шешімі
      1. Егер азаматты әрекет қабілеттілігі шектеулі немесе әрекетке қабілетсіз деп тануға, он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанды өзінің еңбекақысына, стипендиясына немесе өзге де табысына өз бетінше иелік ету құқығын шектеу немесе одан айыру туралы негіздердің болмау фактісін анықтаса, сот арызды қанағаттандырудан бас тарту туралы шешім шығарады.
      2. Азаматтың әрекет қабілеттілігін шектеу туралы, сондай-ақ он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанның өз еңбекақысына, стипендиясына немесе өзге де табысына өз бетінше иелік ету құқығын шектеу немесе одан айыру туралы сот шешімі қамқоршылық немесе қорғаншылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның қорғаншы тағайындауы үшін негіз болып табылады.
      3. Азаматты әрекетке қабілетсіз деп тану туралы сот шешімі қамқоршылық және қорғаншылық органының қамқоршы тағайындауы үшін негіз болып табылады.
      4. Қамқоршылық және қорғаншылық орган әрекет қабілеттілігі шектеулі немесе әрекетке қабілетсіз азаматқа қорғаншы немесе қамқоршы тағайындалғаны туралы он күн мерзім ішінде сотқа хабарлауға тиіс.
      5. Әрекетке қабілетсіз немесе әрекет қабілеті шектеулі деп танылған азамат осы Кодексте көзделген тәртіппен сот шешіміне шағым беруге құқылы.

      328-бап. Азаматты әрекетке қабілетті деп тану
      1. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексі 22-бабының екінші тармағында көзделген жағдайда сот азаматтың өзінің, оның отбасы мүшесінің, қорғаншының, қамқоршылық немесе қорғаншылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның, психиатриялық диспансердің арызы бойынша азаматтың әрекет қабілеттілігін шектеудің күшін жою туралы, он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанның өз еңбекақысына, стипендиясына немесе өзге де табысына өз бетінше иелік ету құқығын шектеудің немесе айырудың күшін жою туралы шешім шығарады. Сот шешімінің негізінде оған белгіленген қорғаншылық күшін жояды.
      2. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 26-бабында көзделген жағдайларда сот қамқоршының, психиатриялық емдеу мекемесінің, отбасы мүшесінің, прокурордың, психиатриялық (психоневрологиялық) мекеменің, қамқоршылық немесе қорғаншылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның арызы бойынша сот-психиатриялық сараптаманың тиісті қорытындысы негізінде сауыққан немесе денсаулығы едәуір жақсарған адамды әрекетке қабілетті деп тану туралы шешім шығарады. Сот шешімінің негізінде азаматқа белгіленген қамқоршылық күшін жояды.

36-тарау. КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДЫ ТОЛЫҒЫМЕН ӘРЕКЕТКЕ ҚАБІЛЕТТІ
(ЭМАНСИПАЦИЯ) ДЕП ЖАРИЯЛАУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

      329-бап. Кәмелетке толмағанды толығымен әрекетке қабілетті деп жариялау туралы арыз беру
      1. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 22-1-бабында көзделген жағдайда он алты жасқа толған, кәмелетке толмаған бала өзін толығымен әрекетке қабілетті деп жариялау туралы арызбен өзінің тұрғылықты жері бойынша сотқа жүгіне алады.
      2. Кәмелетке толмағанды толық әрекетке қабілетті деп жариялау туралы арызды сот ата-аналарының (ата-анасының біреуінің), баланы асырап алушылардың немесе қорғаншыларының кәмелетке толмағанды әрекетке толығымен қабілетті деп жариялауға келісімі болмаған кезде қабылдайды.

      330-бап. Кәмелетке толмағанды толығымен әрекетке қабілетті деп
               жариялау туралы арызды қарау
      Кәмелетке толмағанды толығымен әрекетке қабілетті деп жариялау туралы арызды сот ата-аналарының (ата-анасының біреуінің), баланы асырап алушылардың (асырап алушының), қорғаншыларының, сондай-ақ қамқоршылық және қорғаншылық органы өкілінің, прокурордың қатысуымен қарайды.

      331-бап. Кәмелетке толмағанды толығымен әрекетке қабілетті деп
               жариялау туралы арыз бойынша сот шешімі
      1. Сот кәмелетке толмағанды толығымен әрекетке қабілетті деп жариялау туралы арызды мәні бойынша қарап, арыз берушіні қанағаттандыратын немесе қанағаттандырудан бас тартатын шешім қабылдайды.
      2. Он алты жасқа толған кәмелетке толмаған бала арыз қанағаттандырылған кезде эмансипация туралы сот шешімі заңды күшіне енген күннен бастап толығымен әрекетке қабілетті (эмансипацияланған) деп жарияланады.

37-тарау. КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДАРДЫ ДЕВИАНТТЫ МІНЕЗ-ҚҰЛҚЫ БАР
БАЛАЛАРҒА АРНАЛҒАН АРНАУЛЫ БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМДАРЫНА НЕМЕСЕ ЕРЕКШЕ
РЕЖИМДЕ ҰСТАЙТЫН ҰЙЫМҒА ЖІБЕРУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

      332-бап. Кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлқы бар
               балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына немесе
               ерекше режимде ұстайтын ұйымға орналастыру
      1. Кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлқы бар балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға орналастыру туралы арызды қамқоршылық немесе қорғаншылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган, ішкі істер органы баланың тұрғылықты (тұрған) жері бойынша кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотқа береді.
      2. Кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлқы бар балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға орналастыру туралы арызда мән-жайлар жазылуға және девиантты мінез-құлқы бар балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға жіберу үшін заңмен көрсетілген негіздердің бар-жоғы туралы және кәмелетке толмағанның оны көрсетілген білім беру ұйымында ұстауға және оқытуға кедергі келтіретін ауруының жоқ екендігі туралы куәландыратын құжаттар ұсынылуға тиіс.

      333-бап. Кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлқы бар
               балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына немесе
               ерекше режимде ұстайтын ұйымға орналастыру туралы
               арызды қарау
      1. Сотқа кәмелетке толмаған бала, оның заңды өкілдері, қамқоршылық немесе қорғаншылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның өкілдері, сондай-ақ соттың қалауы бойынша өзге де адамдар шақырылады.
      2. Кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлқы бар балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға орналастыру туралы арызды қарауға прокурордың қатысуы міндетті болып табылады.
      3. Арыз беруші кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлқы бар балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға орналастыру туралы істі қарауға байланысты сот шығындарын төлеуден босатылады.

      334-бап. Кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлқы бар
               балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына немесе
               ерекше режимде ұстайтын ұйымға орналастыру туралы арыз
               бойынша сот шешімі
      1. Судья кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлқы бар балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға орналастыру туралы арызды мәні бойынша қарап, шешім шығарады, ол бойынша қамқоршылық немесе қорғаншылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның арызы қабылданбайды не қанағаттандырылады.
      2. Арызды қанағаттандыру туралы шешім кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлқы бар балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға орналастыру үшін негіз болып табылады.
      3. Кәмелетке толмағанның девиантты мінез-құлқы бар балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымында немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымда болу мерзімі шешім заңды күшіне енген күннен бастап есептеледі.

38-тарау. АЗАМАТТЫ ПСИХИАТРИЯЛЫҚ СТАЦИОНАРҒА МӘЖБҮРЛЕП ЖАТҚЫЗУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

      335-бап. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу
               туралы арыз беру
      1. Азаматты оның келісімінсіз психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу туралы арызды стационарлық жағдайларда психиатриялық көмек көрсететін медициналық ұйымның өкілі психиатриялық ұйым орналасқан жердегі сотқа береді.
      2. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу үшін заңда көзделген негіздер көрсетілуге тиісті арызға адамды психиатриялық стационарға жатқызудың және оны емдеудің негізділігі туралы шешім қабылдаған психиатриялық ұйымның психиатр-дәрігерлер комиссиясының дәлелді қорытындысы қоса беріледі.

      336-бап. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу
               туралы арыз беру мерзімі
      1. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу туралы арыз адамды психиатриялық стационарға орналастырған кезден бастап 72 сағаттан кешіктірілмей сотқа беріледі.
      Сот шешімі шығарылғанға дейін азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызуға «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 94-бабы 1-тармағының 2), 3) және 4) тармақшаларында көзделген салдарға жол бермеу мақсатында ғана рұқсат етіледі.
      Психиатриялық ұйымның әкімшілігі соттың шешімінсіз ауруханаға мәжбүрлеп жатқызудың әрбір жағдайы бойынша азаматты психиатриялық стационарға орналастырған кезден бастап 72 сағаттың ішінде прокурорға жазбаша хабарлама жібереді.
      2. Істі қозғай отырып, судья сонымен қатар азаматтың психиатриялық стационарда болу уақытын арызды сотта қарауға қажетті мерзімге ұзартады.

      337-бап. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу
               туралы арызды қарау
      1. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу туралы арызды судья іс қозғалған күннен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды. Сот отырысы соттың немесе адам стационарға жатқызылған психиатриялық ұйымның үй-жайында өткізіледі. Егер психиатриялық ұйымның өкілінен алынған мәліметтер бойынша ол адамның психикалық жай-күйі оған психиатриялық ұйымның үй-жайында өткізілетін сот отырысына жеке өзінің қатысуына мүмкіндік берсе, азаматтың өзін ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу туралы іс бойынша сот отырысына жеке өзінің қатысуына құқығы бар.
      2. Іс прокурордың, істің қозғалуына бастамашы болған, азамат жатқызылған медициналық ұйым өкілінің және психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу туралы өзіне қатысты мәселе шешіліп жатқан азамат өкілінің қатысуымен қаралады.

      338-бап. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу
               және емдеу туралы арыз бойынша сот шешімі
      1. Сот арызды мәні бойынша қарап, шешім шығарады, ол бойынша арыз қабылданбайды не қанағаттандырылады.
      2. Арызды қанағаттандыру туралы шешім азаматты емдеу үшін ауруханаға мәжбүрлеп жатқызуға және заңда көзделген мерзімде оны психиатриялық стационарда одан әрі ұстау үшін негіз болып табылады.

      339-бап. Мәжбүрлеп ауруханаға жатқызу және емдеу мерзімін
               ұзарту туралы арыз беру және оны қарау
      1. Мәжбүрлеп ауруханаға жатқызу және емдеу мерзімін алты айдан астам мерзімге ұзарту туралы арызды стационарлық жағдайларда психиатриялық көмек көрсететін медициналық ұйым психиатриялық ұйым орналасқан жердегі сотқа береді.
      2. Мәжбүрлеп ауруханаға жатқызу және емдеу мерзімін ұзарту туралы арызға Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы заңнамасында белгіленген тәртіппен шығарылған психиатр–дәрігерлердің мәжбүрлеп ауруханаға жатқызу және емдеу мерзімін ұзарту қажеттілігі туралы қорытындысы қоса беріледі.
      3. Мәжбүрлеп ауруханаға жатқызу және емдеу мерзімін ұзарту туралы арыз осы Кодекстің 344-бабының қағидалары бойынша қаралады.

      340-бап. Мәжбүрлеп ауруханаға жатқызу және емдеу мерзімін
               ұзарту туралы арыз бойынша сот шешімі
      1. Сот арызды мәні бойынша қарап, шешім шығарады, ол бойынша арыз қабылданбайды не қанағаттандырылады.
      2. Азаматты мәжбүрлеп ауруханаға жатқызу және емдеу мерзімін ұзарту туралы арызды қанағаттандыру туралы сот шешімі мәжбүрлеп ауруханаға жатқызу және емдеу мерзімін заңда белгіленген мерзімге ұзарту үшін негіз болып табылады.
      3. Азаматты ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу және емдеу мерзімін ұзарту туралы арызды қабылдамау туралы сот шешімі психиатриялық ұйымнан шығару үшін негіз болып табылады.

39-тарау. АЛКОГОЛИЗММЕН, НАШАҚОРЛЫҚПЕН ЖӘНЕ УЫТҚҰМАРЛЫҚПЕН
АУЫРАТЫН АЗАМАТТЫ НАРКОЛОГИЯЛЫҚ ҰЙЫМҒА МӘЖБҮРЛЕП ЕМДЕУГЕ ЖІБЕРУ
ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

      341-бап. Алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен
               ауыратын науқасты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу
               туралы арыз беру
      1. Алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен ауыратын науқасты наркологиялық ұйымда оның келісімінсіз мәжбүрлеп емдеу туралы арызды науқастың туыстары, еңбек ұжымдары, қоғамдық ұйымдар, ішкі істер органдары, прокуратура, қамқоршылық және қорғаншылық органдарының бастамасы бойынша науқастың тұрғылықты жері бойынша мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымының өкілі береді.
      Алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен ауыратын, тұрақты тұрғылықты жері жоқ науқасты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу туралы мәселе шешілген жағдайда арызды осы арызды берген кезде науқастың орналасқан жері бойынша ішкі істер органдары береді.
      2. Алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен ауыратын науқасты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу үшін заңда көзделген негіздер көрсетілуге тиіс арызға адамды алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен ауырады деп тану және оған мәжбүрлеп емдеу шараларын қолдану қажеттігі туралы дәлелді медициналық қорытынды қоса беріледі.

      342-бап. Алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен
               ауыратын науқасты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу
               туралы арызды қарау
      1. Судья азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу туралы арызды арыз іс жүргізуге қабылданған күннен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды.
      2. Іс мәжбүрлеп емделуге жіберілетін науқастың, істің қозғалуына бастамашы болған денсаулық сақтау және ішкі істер органдары өкілінің, науқастың туыстарының, еңбек ұжымдары, қоғамдық бірлестіктер өкілдерінің қатысуымен қаралады.
      Өзіне қатысты наркологиялық ұйымға мәжбүрлеп емдеуге жіберу туралы іс қозғалған науқас сот отырысына келуден жалтарған жағдайда, сот оны ішкі істер органдарына мәжбүрлеп әкелгізеді.

      343-бап. Алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен
               ауыратын науқасты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу
               туралы арыз бойынша сот шешімі
      1. Сот арызды мәні бойынша қарап, шешім шығарады, ол бойынша арыз қабылданбайды не қанағаттандырылады.
      2. Арызды қанағаттандыру туралы шешім азаматты заңда белгіленген мерзімге наркологиялық ұйымға мәжбүрлеп емдеу үшін жіберуге негіз болып табылады.

      344-бап. Алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен
               ауыратын науқасты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу
               мерзімін ұзарту туралы арыз беру және қарау
      1. Алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен ауыратын науқасты заңда көзделген жағдайларда наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу мерзімі осы ұйымның орналасқан жері бойынша наркологиялық ұйым әкімшілігінің арызы бойынша ұзартылуы мүмкін.
      2. Алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен ауыратын науқасты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу мерзімін ұзарту туралы арызға мәжбүрлеп емдеу мерзімін ұзартудың қажеттігі туралы медициналық қорытынды қоса беріледі.

      345-бап. Алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен
               ауыратын науқасты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу
               мерзімін ұзарту туралы арыз бойынша сот шешімі
      1. Сот арызды мәні бойынша қарап, шешім шығарады, ол бойынша осы арыз қабылданбайды не қанағаттандырылады.
      2. Азаматты мәжбүрлеп ауруханаға жатқызу және емдеу мерзімін ұзарту туралы арызды қанағаттандыру туралы сот шешімі алкоголизммен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен ауыратын науқасты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу мерзімін заңда белгіленген мерзімге ұзарту үшін негіз болып табылады.
      3. Азаматты мәжбүрлеп ауруханаға жатқызу және емдеу мерзімін ұзарту туралы арызды қабылдамау туралы сот шешімі адамды наркологиялық ұйымнан шығару үшін негіз болып табылады.

40-тарау. ТУБЕРКУЛЕЗДІҢ ЖҰҚПАЛЫ ТҮРІМЕН АУЫРАТЫН ЖӘНЕ ЕМДЕЛУДЕН ЖАЛТАРЫП ЖҮРГЕН АЗАМАТТЫ МӘЖБҮРЛЕП ЕМДЕУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

      346-бап. Туберкулездің жұқпалы түрімен ауыратын және емделуден жалтарып жүрген азаматты мәжбүрлеп емдеу туралы арыз беру
      1. Туберкулездің жұқпалы түрімен ауыратын азаматты оның келісімінсіз мәжбүрлеп емдеу туралы арызды денсаулық сақтау органдарының (ұйымдарының) өкілі осы науқасты медициналық (диспансерлік) қадағалауды жүзеге асыратын туберкулезге қарсы мекеменің орналасқан жері бойынша немесе науқастың тұрғылықты жері бойынша сотқа береді.
      2. Туберкулездің жұқпалы түрімен ауыратын азаматты оның келісімінсіз емдеу үшін заңда көзделген негіздер көрсетілуге тиіс арызға денсаулық сақтау ұйымының науқасты туберкулездің жұқпалы түрімен ауырады деп тану туралы қорытындысы, сондай-ақ науқастың дәрігер тағайындаған емнен бас тартуын растайтын құжаттар қоса беріледі.
      3. Ішкі істер органдары қылмыстық-атқару жүйесінің түзеу мекемесінен босатылатын, туберкулездің жұқпалы түрімен ауыратын азаматқа қатысты арызды түзеу мекемесінің әкімшілігі ол босатылғанға дейін бір ай бұрын түзеу мекемесінің орналасқан жері бойынша сотқа береді.

      347-бап. Туберкулездің жұқпалы түрімен ауыратын және емделуден
               жалтарып жүрген азаматты мәжбүрлеп емдеу туралы арызды
               қарау
      1. Туберкулездің жұқпалы түрімен ауыратын және емделуден жалтарып жүрген азаматты мәжбүрлеп емдеу туралы арызды судья арыз соттың іс жүргізуге қабылданған күннен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды.
      2. Іс мәжбүрлеп емделуге жіберілетін азаматтың қатысуымен сот отырысы залында не осы науқасқа медициналық (диспансерлік) бақылауды жүзеге асыратын туберкулезге қарсы мекеменің орналасқан жері бойынша қаралады.
      Туберкулезге қарсы мамандандырылған ұйымның деректері бойынша осы адам аурудың таралу қаупін төндіретін жағдайда, мәжбүрлеп емдеуге жіберу туралы ұсыныс енгізген денсаулық сақтау ұйымының немесе ішкі істер органдарының қылмыстық-атқару жүйесі өкілінің және прокурордың қатысуымен іс адамның қатысуынсыз не болған кезде бейнебайланыс құралдары пайдаланыла отырып қаралуы мүмкін.
      3. Іс азаматтың, мәжбүрлеп емдеуге жіберу туралы ұсыныс енгізген денсаулық сақтау ұйымының немесе ішкі істер органдарының қылмыстық-атқару жүйесі өкілінің және прокурордың қатысуымен қаралады. Іс науқасқа медициналық (диспансерлік) бақылауды жүзеге асыратын туберкулезге қарсы мекеменің орналасқан жері бойынша қаралуы мүмкін.
      Туберкулезге қарсы мамандандырылған ұйымның деректері бойынша адам аурудың таралу қаупін төндіретін жағдайда, іс адамның қатысуынсыз не бейнебайланыс құралдары пайдаланыла отырып қаралуы мүмкін.

      348-бап. Туберкулездің жұқпалы түрімен ауыратын және емделуден
               жалтарып жүрген азаматты мәжбүрлеп емдеу туралы арыз
               бойынша сот шешімі
      1. Сот арызды мәні бойынша қарап, шешім шығарады, ол бойынша арыз қабылданбайды не қанағаттандырылады.
      2. Арызды қанағаттандыру туралы шешім туберкулездің жұқпалы түрімен ауыратын азаматты туберкулезге қарсы мамандандырылған ұйымға заңда белгіленген мерзімге мәжбүрлеп емдеуге жіберу үшін негіз болып табылады.
      3. Туберкулездің жұқпалы түрімен ауыратын, жазаны өтеу кезеңінде толық емделу курсын өтпеген, мекемеден босатылған азаматты мәжбүрлеп емдеу Қазақстан Республикасының Қылмыстық-атқару кодексінде белгіленген тәртіппен босатылған жері бойынша мамандандырылған туберкулезге қарсы ұйымдарда жүзеге асырылады.
      4. Туберкулездің жұқпалы түрімен ауыратын азаматты мәжбүрлеп емдеуге жіберу туралы сот шешімін орындау қылмыстық-атқару жүйесі органдарына жүктеледі.
      5. Туберкулездің жұқпалы түрімен ауыратын, мекемеден босатылатын азаматты мәжбүрлеп емдеуге жіберу туралы сот шешімін орындауды мекеменің хабарламасы негізінде ішкі істер органдары жүзеге асырады.

41-тарау. ҚАРЖЫ ҰЙЫМДАРЫН, БАНК КОНГЛОМЕРАТЫНА КІРЕТІН ЖӘНЕ
ҚАРЖЫ ҰЙЫМДАРЫ БОЛЫП ТАБЫЛМАЙТЫН БАНК ХОЛДИНГІН ЖӘНЕ (НЕМЕСЕ)
ОЛАРДЫҢ МҮЛКІН ҚАЙТА ҚҰРЫЛЫМДАУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

      349-бап. Қаржы ұйымдарын, банк конгломератына кіретін және
               қаржы ұйымдары болып табылмайтын банк холдингін және
               (немесе) олардың мүлкін қайта құрылымдау туралы
               істерді қарау
      Қаржы ұйымдарын, банк конгломератына кіретін және қаржы ұйымдары болып табылмайтын банк холдингін және (немесе) олардың мүлкін қайта құрылымдау туралы істерді Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ерекшеліктерімен осы Кодексте көзделген жалпы ережелер бойынша мамандандырылған ауданаралық экономикалық сот қарайды.
      Осы тараудың ережелері Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда банк конгломератына кіретін және қаржы ұйымы болып табылмайтын банк холдингін және (немесе) олардың мүлкін қайта құрылымдауды жүргізуіне қолданылады.

      350-бап. Қайта құрылымдау туралы арыз беру
      1. Қаржы ұйымын қайта құрылымдау туралы арызды қаржы ұйымы мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотқа береді.
      2. Қаржы ұйымын қайта құрылымдау үшін заңмен көзделген негіз көрсетілуге тиіс қайта құрылымдау туралы арызға:
      1) қаржы ұйымы директорлар кеңесінің қайта құрылымдауды жүргізу туралы шешімі;
      2) қаржы ұйымын қайта құрылымдау мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен қаржы ұйымының жазбаша келісімі;
      3) мынадай ақпарат:
      қайта құрылымдауды жүргізудің тәртібі мен мерзімі;
      қайта құрылымданатын активтер мен міндеттемелердің тізбесі;
      қайта құрылымдау шеңберінде жүргізілетін іс-шаралар;
      активтер мен міндеттемелерді қайта құрылымдаудан алынатын болжамды қаржылық нәтижелер;
      қызметте қолданылатын шектеулер қамтылған қаржы ұйымын қайта құрылымдау жоспарының жобасы қоса беріледі.

      351-бап. Арызды қарау
      Сот қаржы ұйымын қайта құрылымдау туралы арызды ол соттың іс жүргізуге қабылданған күннен бастап бес күн ішінде қарайды.

      352-бап. Арыз бойынша сот шешімі
      1. Сот қаржы ұйымын қайта құрылымдау туралы арызды қарап, қаржы ұйымын қайта құрылымдауды жүргізу туралы шешім шығарады, онда:
      1) қаржы ұйымының атауы;
      2) қайта құрылымдаудың мерзімі және қайта құрылымдауды жүргізуге, кредиторлар жиналысын шақыруға және өткізуге жауапты қаржы ұйымының лауазымды адамдары белгіленіп, қаржы ұйымын қайта құрылымдауды жүргізу туралы нұсқау қамтылуға тиіс.
      2. Қаржы ұйымын қайта құрылымдауды жүргізу туралы сот шешімі заңды күшіне енген кезден бастап:
      1) мыналар:
      қайта құрылымдау болжанып отырған мiндеттемелер бойынша талаптарды қанағаттандыру туралы соттардың, төрелiктің және аралық соттардың бұрын қабылдаған шешiмдерiнің;
      қайта құрылымдауды жүргiзу туралы сот шешiмi күшiне енгенге дейiн және қаржы ұйымын қайта құрылымдау кезеңiнде мәлiмделген, өздерінің алдындағы міндеттемелер қайта құрылымданады деп болжанып отырған қаржы ұйымы кредиторлары талаптарының орындалуы тоқтатыла тұрады;
      2) қаржы ұйымының мүлкін өндіріп алуға жол берілмейді.
      3. Қаржы ұйымын қайта құрылымдауды жүргізу туралы заңды күшіне енген сот шешімінің көшірмесі қаржы ұйымына, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне және аумақ бойынша тиісті әділет органына жіберіледі.

      353-бап. Соттың қайта құрылымдау жоспарын бекітуі
      Қаржы ұйымын қайта құрылымдау жоспарын кредиторлар мақұлдағаннан кейін қаржы ұйымы қайта құрылымдау жоспарын соттың бекітуіне ұсынуға міндетті. Қайта құрылымдау жоспарымен бірге қаржы ұйымы сотқа Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртіппен қаржы ұйымы кредиторлары жиналысының қаржы ұйымын қайта құрылымдау жоспарын мақұлдауы туралы хаттамасын ұсынады.

      354-бап. Соттың қайта құрылымдауды тоқтату туралы шешімі
      1. Соттың қаржы ұйымын қайта құрылымдауды тоқтату туралы шешімі Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің арызы бойынша мына негіздер бойынша:
      1) қайта құрылымдауды жүргізу туралы сот шешімімен көзделген қаржы ұйымын қайта құрылымдау мерзімінің өтіп кетуі;
      2) қайта құрылымдау жоспарында көзделген шаралар кешенінің жүзеге асырылуы;
      3) қаржы ұйымын қайта құрылымдау:
      қаржы ұйымын қайта құрылымдау қаржы ұйымы қызметінің қаржылық нәтижелерін жақсартуға әкеп соқпайтынына жеткілікті негіздердің болуы;
      Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген тәртіппен алынған қаржы ұйымы кредиторлары мақұлдауының болмауы;
      қайта құрылымдау жоспарында көзделген іс-шаралардың орындалмауы;
      қайта құрылымдау кезеңінде уәкілетті орган қабылдаған нұсқамалары орындалмаған жағдайда мерзімінен бұрын тоқтатылу негіздері бойынша қабылданады.
      Қайта құрылымдау жоспарында көзделген шаралар кешенiн жүзеге асыру, оларды орындай отырып, қайта құрылымданған мiндеттемелер бойынша талаптарды қанағаттандыру туралы соттардың, төрелiктің және аралық соттардың бұрын қабылдаған шешiмдерi бойынша міндеттемелердiң тоқтатылуына әкеп соғады.
      2. Осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің арызын сот оны іс жүргізуіне қабылдаған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде қарайды.

42-тарау. ОҢАЛТУ ЖӘНЕ БАНКРОТТЫҚ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

      355-бап. Дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалардың банкроттығы,
               заңды тұлғаларды жеделдетілген оңалту және оңалту
               туралы iстердi қарау
      Сот дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалардың банкроттығы, заңды тұлғаларды жеделдетілген оңалту және оңалту туралы iстердi оңалту және банкроттық туралы заңнамада белгіленген ерекшеліктермен осы Кодексте көзделген жалпы қағидалар бойынша қарайды.

43-тарау. ЖЫЛЖЫМАЛЫ ЗАТТЫ ИЕСІЗ ДЕП ТАНУ ЖӘНЕ ЖЫЛЖЫМАЙТЫН
МҮЛІККЕ КОММУНАЛДЫҚ МЕНШІК ҚҰҚЫҒЫН ТАНУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

      356-бап. Арыз беру
      1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде көзделген жағдайларда жылжымалы затты иесіз деп тану туралы арыз осы затты иеленуге кіріскен жеке тұлғаның тұрғылықты жеріндегі немесе ұйым орналасқан жердегі сотқа беріледі.
      2. Жылжымайтын мүлікке коммуналдық меншік құқығын тану туралы арызды коммуналдық мүлікті басқаруға уәкілетті орган сол мүлік орналасқан жердегі сотқа береді.
      3. Егер коммуналдық мүлікті басқаруға құқық уәкілеттігі берілген орган жылжымайтын мүлікке құқықты мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыратын органның осы мүлікті есепке алған күнінен бастап бір жыл өткенге дейін сотқа арызбен жүгінсе, Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 242-бабы 3-тармағының екінші бөлігінде көрсетілген жағдайды қоспағанда, сот жылжымайтын мүлікке коммуналдық меншік құқығын тану туралы арызды кері қайтарады.

      357-бап. Арыздың мазмұны
      1. Жылжымалы затты иесіз деп тану туралы арызда қандай заттың иесіз деп тануға жататындығы көрсетілуге, оның негізгі ерекше белгілері сипатталуға, сондай-ақ меншік иесінің осы затқа меншік құқығын сақтау ниетін білдірместен тастап кетуі туралы куәландыратын дәлелдемелер және арыз иесінің затты иеленуге кіріскені туралы куәландыратын дәлелдемелер келтірілуге тиіс.
      2. Коммуналдық мүлікті басқаруға құқық уәкілеттігі берілген органның жылжымайтын мүлікке коммуналдық меншік құқығын тану туралы арызында қандай мүліктің иесіз деп тануға жататыны, оны кім және қалай анықтағаны және оның иесіз мүлік ретінде қай уақытта есепке қойылғаны көрсетілуге, сондай-ақ меншік иесінің осы мүлікке меншік құқығын сақтау ниетін білдірместен осы мүлікті тастап кеткені туралы куәландыратын дәлелдемелер келтірілуге тиіс.

      358-бап. Істі сот талқылауына дайындау
      Істі сот талқылауына дайындау кезінде сот қандай адамдар (меншік иелері), іс жүзіндегі иелері және басқалары мүліктің тиесілігі туралы мәліметтерді бере алатынын анықтайды, бар мәліметтер бойынша тиісті ұйымдардан жауап алады, сондай-ақ осы Кодекстің 165-бабында көзделген барлық іс жүргізу әрекеттерін жүргізеді.
      Сот талқылауына істі дайындау арыз соттың іс жүргізуіне қабылданған күннен бастап он жұмыс күні ішінде жүзеге асырылады. Бұл мерзімді ұзартуға жол берілмейді.

      359-бап. Арызды қарау
      Жылжымалы затты иесіз деп тану туралы немесе жылжымайтын мүлікке коммуналдық меншік құқығын тану туралы арызды сот арыз берушінің және іс бойынша барлық мүдделі адамдардың қатысуымен қарайды.

      360-бап. Арыз бойынша сот шешімі
      1. Сот жылжымалы зат иесінің жоқтығын не иесінің оған меншік құқығын сақтау ниетін білдірместен тастап кеткенін тани отырып, жылжымалы затты иесіз деп тану туралы және оны иеленген адамның меншігіне беру туралы шешім шығарады.
      2. Жылжымайтын мүлік иесінің жоқтығын не оның меншік құқығын сақтау ниетін білдірместен тастап кеткенін және белгіленген тәртіппен есепке алынғанын тани отырып, сот жылжымайтын мүлікті иесіз деп тану және коммуналдық меншік құқығын тану туралы шешім шығарады.

44-тарау. АЗАМАТТЫҚ ХАЛ АКТІЛЕРІ ЖАЗБАЛАРЫНА ТҮЗЕТУЛЕР НЕМЕСЕ
ӨЗГЕРІСТЕР ЕНГІЗУ ТУРАЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ

      361-бап. Арыз беру
      Егер құқық туралы дау болмаған кезде азаматтық хал актілерін жазу органдары жасалған жазбаға түзетулер енгізуден бас тартса, сот азаматтық хал актілеріндегі жазбалардың қателерін анықтау туралы істі қарайды. Азаматтық хал актілеріндегі жазбаның қатесін анықтау туралы арыз арыз берушінің тұрғылықты жері бойынша не азаматтық хал актілерін жазу органы орналасқан жердегі сотқа беріледі.
      Істі сот талқылауына дайындау арыз соттың іс жүргізуіне қабылданған күннен бастап он жұмыс күні ішінде жүзеге асырылады. Бұл мерзімді ұзартуға жол берілмейді.

      362-бап. Арыздың мазмұны
      Арызда азаматтық хал актілеріндегі жазбалардың қателігі неде екендігі, қашан болғаны және қандай азаматтық хал актілерін жазу органы жасалған жазбаны түзетуден немесе өзгертуден бас тартқаны көрсетілуге тиіс.

      363-бап. Арыз бойынша сот шешімі
      Азаматтық хал актілеріндегі жазбалардың қателігін анықтаған сот шешімі азаматтық хал актілерін жазу органдарының мұндай жазбаны түзетуіне немесе өзгертуіне негіз болып табылады.

45-тарау. НОТАРИАТТЫҚ ІС-ӘРЕКЕТТЕРГЕ НЕМЕСЕ ОЛАРДЫ ЖАСАУДАН БАС
ТАРТУҒА БЕРІЛЕТІН ШАҒЫМДАР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

      364-бап. Шағым беру
      1. Жасалған нотариаттық іс-әрекетті немесе нотариаттық іс-әрекет жасаудан бас тартуды дұрыс емес деп есептейтін мүдделі адам бұл жөнінде нотариус немесе нотариаттық іс-әрекет жасауға уәкілеттік берілген лауазымды тұлға тұрған жердегі аудандық сотқа шағым беруге құқылы.
      2. Заңдарда аталған лауазымды адамдардың өсиеттер мен сенімхаттарды дұрыс куәландырмауына немесе оларды куәландырудан бас тартуына шағымдар тиісті аурухана, басқа да стационарлық емдеу-профилактикалық мекеме, халықты әлеуметтік қорғау мекемесі, тиісті халықты әлеуметтік қорғау органы, экспедиция, госпиталь, әскери-оқу мекемесі, әскери бөлім, құрама, мекеме, ұйым, бас бостандығынан айыру орны орналасқан жердегі сотқа беріледі.
      3. Қазақстан Республикасының туын көтеріп жүзетін теңіз кемесі немесе ішкі сулардағы жүзу кемесі капитанының өсиетті дұрыс куәландырмауына немесе оны куәландырудан бас тартуына шағымдар кеме тоқтайтын порт орналасқан жердегі сотқа беріледі.
      4. Шағым сотқа арыз жасалған нотариаттық іс-әрекет туралы немесе нотариаттық іс-әрекет жасаудан бас тарту туралы арыз берушіге белгілі болған күннен бастап есептелетін он күн мерзімде беріледі.

      365-бап. Істі сот талқылауына дайындау
      Істі сот талқылауына дайындау кезінде сот жасалған қандай нотариаттық іс-әрекетпен немесе оны жасаудан бас тартумен арыз берушінің келіспейтінін, оның құқықтары мен заңды мүдделерін бұзу неден көрінетінін анықтайды, осы Кодекстің 165-бабында көзделген барлық процестік әрекеттерді жасайды.
      Істі сот талқылауына дайындау арыз соттың іс жүргізуіне қабылданған күннен бастап он жұмыс күні ішінде жүзеге асырылады. Бұл мерзімді ұзартуға жол берілмейді.

      366-бап. Шағымды қарау
      1. Шағымды сот арыз берушінің, шағым жасалып отырған нотариаттық іс-әрекетті жасаған немесе нотариаттық іс-әрекет жасаудан бас тартқан нотариустың қатысуымен қарайды. Алайда олардың келмеуі істі шешуге кедергі болмайды.
      2. Егер шағым беру кезінде немесе істі қарау кезінде мүдделі адамдар арасында жасалған нотариаттық іс-әрекетке негізделген құқық туралы дау белгілі болса, сот арызды қараусыз қалдыру туралы ұйғарым шығарады, онда арыз берушіге және басқа да мүдделі адамдарға олардың дауды талап қою іс жүргізу тәртібімен шешу құқығын түсіндіреді.

      367-бап. Шағым бойынша сот шешімі
      Арыз берушінің шағымын қанағаттандырған сот шешімі жасалған нотариаттық іс-әрекеттің күшін жояды немесе мұндай әрекетті жасауға міндеттейді.

46-тарау. КӨРСЕТУШІГЕ БЕРІЛЕТІН ЖОҒАЛҒАН БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР ЖӘНЕ
ОРДЕРЛІК БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР БОЙЫНША ҚҰҚЫҚТАРДЫ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ
(ШАҚЫРТУ ІСІН ЖҮРГІЗУ)

      368-бап. Арыз беру
      1. Бағалы қағаздарды ұсынушыға берілетін бағалы қағазды немесе ордерлік бағалы қағазды (бұдан әрі - құжат) жоғалтқан адам заңда көрсетілген жағдайларда соттан жоғалған құжатты жарамсыз деп тану туралы және ол жөніндегі құқықтарды қалпына келтіру туралы өтініш жасай алады. Тиісінше сақтамау салдарынан немесе басқа да себептермен құжаттың төлем төлеу белгілері жоғалтылған кезде де құжат жөніндегі құқықтардың қалпына келтірілуі мүмкін.
      2. Жоғалған құжатты жарамсыз деп тану туралы арыз құжатты берген мекеме (адам) орналасқан жердегі сотқа беріледі.

      369-бап. Арыздың мазмұны
      Арызда жоғалған құжаттың ерекше белгілері, оны берген мекеменің (адамның) атауы көрсетілуге, сондай-ақ құжат жоғалған кездегі мән-жайлар, арыз берушінің құжатты берген тұлғаға ол бойынша төлем жүргізуге немесе оны беруге тыйым салу туралы өтініші жазылуға тиіс.

      370-бап. Істі сот талқылауына дайындау
      1. Істі соттың талқылауына дайындау туралы ұйғарымда судья арыз берушіні бұқаралық ақпарат құралдарында (аудандық, облыстық, республикалық деңгейдегі, Интернет желісінде, теледидарда) көрсетушіге жоғалған бағалы қағаздар және ордерлік бағалы қағаздар бойынша құқықтарды қалпына келтіру туралы іс қозғалғаны туралы өз есебінен жарияланым жасауға міндеттейді.
      Жарияланым сот белгілеген мерзімде жүргізіледі және:
      1) құжаттың жоғалғаны туралы арыз келіп түскен соттың атауын;
      2) арыз берген тұлғаның және оның мекенжайының көрсетілуін;
      3) құжаттың атауы мен ерекше белгілерін;
      4) жоғалғаны туралы мәлімделген құжатты ұстаушыға ол жарияланым шыққан күннен бастап үш ай мерзімде сотқа осы құжатқа өз құқықтары туралы арыз беру ұсынысын қамтуға тиіс.
      2. Арыз беруші бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарияланым туралы растауды ол орналастырылған күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей сотқа ұсынуға міндетті. Жарияланым туралы растауды ұсынбау арызды қараусыз қалдыруға әкеп соғады.
      3. Сот ұйғарымның көшірмесін құжат берген мекемеге (адамға), тізілім ұстаушыға және арыз берушіге жібереді.
      4. Судья арызды қабылдағаннан кейін құжатты берген мекемеге (адамға) ол бойынша төлем жүргізуге немесе оны беруге тыйым салу туралы ұйғарым шығарады және ұйғарымның көшірмесін құжатты берген мекемеге (адамға), тізілім ұстаушыға және тіркеушіге жібереді.
      Ұйғарымға апелляциялық сатыдағы сотқа шағым берілуі немесе наразылық келтірілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады.

      371-бап. Құжатты ұстаушының арызы
      Жоғалғаны туралы мәлімделген құжатты ұстаушы жарияланым шыққан күннен бастап үш ай мерзім өткенге дейін ұйғарым шығарған сотқа құжатқа деген өз құқықтары туралы арыз беруге және бұл орайда құжаттың түпнұсқасын табыс етуге міндетті.

      372-бап. Құжатты ұстаушыдан арыз келіп түскеннен кейінгі
               судьяның іс-әрекеттері
      1. Құжатты ұстаушыдан жарияланым шыққан күннен бастап үш ай мерзім өткенге дейін арыз келіп түскен жағдайда сот құжатты жоғалтқан адамның арызын қараусыз қалдырады және құжатты берген мекемеге (адамға) ол бойынша төлем төлеуге және оны беруге тыйым салынатын мерзім белгілейді. Бұл мерзім екі айдан аспауға тиіс.
      2. Сонымен бірге сот арыз берушіге оның сол құжатты талап ету туралы құжатты ұстаушыға жалпы тәртіппен талап қою құқығын, ал құжатты ұстаушыға оның қолданылған тыйым салу шаралары арқылы келтірілген залалдарды арыз берушіден өндіріп алу құқығын түсіндіреді.
      3. Соттың ұйғарымы аппеляциялық тәртіппен шағым беруге, наразылық келтіруге жатпайды.

      373-бап. Жоғалған құжатты жарамсыз деп тану туралы арызды қарау
      1. Егер құжатты ұстаушыдан осы Кодекстің 372-бабында көрсетілген арыз келіп түспесе, жоғалған құжатты жарамсыз деп тану туралы істі судья жарияланым шыққан күннен бастап үш ай мерзім өткеннен кейін қарайды.
      2. Арыздың жоғалған құжатты ұстаушыдан үш ай мерзім өткен соң, бірақ мәні бойынша іс қаралғанға дейін сотқа келіп түсуі осы Кодекстің 372-бабында көзделген салдарға әкеп соғады.

      374-бап. Арыз бойынша сот шешімі
      1. Арыз берушінің арызы қанағаттандырылған жағдайда сот жоғалған құжатты жарамсыз деп танитын шешім шығарады. Бұл шешім арыз берушіге жарамсыз деп танылған құжаттың орнына қосымша немесе жаңа құжат беруге негіз болып табылады.
      2. Төлемдік белгілерін жоғалтқан құжаттар жөніндегі құқықты қалпына келтіру туралы арыз қанағаттандырылған жағдайда, сот жаңа құжат беру туралы шешім шығарады.

      375-бап. Құжат ұстаушының мүліктің негізсіз сатып алынғандығы
               туралы талап қою құқығы
      Әлдебір себептермен осы құжатқа өз құқығы туралы уақытында мәлімдемеген құжат ұстаушы құжатты жарамсыз деп тану туралы соттың шешімі заңды күшіне енгеннен кейін жоғалған құжаттың орнына жаңа құжат алу құқығы берілген адамға мүліктің негізсіз сатып алынғандығы немесе сақталғандығы туралы талап қоя алады.

47-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЖӘНЕ (НЕМЕСЕ) БАСҚА
МЕМЛЕКЕТТIҢ АУМАҒЫНДА ЭКСТРЕМИЗМДI НЕМЕСЕ ТЕРРОРИСТIК ҚЫЗМЕТТI
ЖҮЗЕГЕ АСЫРАТЫН ҰЙЫМДЫ ЭКСТРЕМИСТIК НЕМЕСЕ ТЕРРОРИСТІК ҰЙЫМ ДЕП
ТАНУ ТУРАЛЫ, ОНЫҢ ІШІНДЕ ОНЫҢ ӨЗ АТАУЫН ӨЗГЕРТКЕНІН АНЫҚТАУ
ТУРАЛЫ, СОНДАЙ-АҚ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУМАҒЫНДА
ТАРАТЫЛАТЫН АҚПАРАТТЫҚ МАТЕРИАЛДАРДЫ ЭКСТРЕМИСТIК НЕМЕСЕ
ТЕРРОРИСТІК ДЕП ТАНУ ТУРАЛЫ АРЫЗ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

      376-бап. Арыз беру
      Қазақстан Республикасының және (немесе) басқа мемлекеттің аумағында экстремизмді немесе террористік қызметті жүзеге асыратын ұйымды экстремистік немесе террористік ұйым деп тану туралы, соның ішінде оның өз атауын өзгерткенін анықтау туралы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын ақпараттық материалдарды экстремистік немесе террористік деп тану туралы арызды прокурор осындай талаптарды мәлімдеген прокурордың орналасқан жері бойынша немесе осындай материалдар табылған жері бойынша сотқа береді.

      377-бап. Арыздың мазмұны
      Арызда Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес экстремистік немесе террористік деп танылуы мүмкiн қызметті ұйымның Қазақстан Республикасының және (немесе) басқа мемлекеттiң аумағында жүзеге асыру фактiсiн не оның өз атауын өзгерту, сондай-ақ ақпараттық материалдарда экстремизм немесе терроризм белгілерінің болуын фактісін растайтын мән-жайлар жазылуға тиiс.
      Прокурордың ұйымды экстремистiк немесе террористiк деп тану туралы, соның ішінде оның өз атауын өзгерткенін анықтау туралы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын ақпараттық материалдарды экстремистік немесе террористік деп тану туралы арызында қамтылған материалдар шет мемлекеттердiң құзыреттi органдарынан алынған нақты деректердi де, соның iшiнде халықаралық соттардың және шет мемлекеттер соттарының сот шешiмдерiн де қамтуы мүмкiн.

      378-бап. Арыз бойынша сот шешімі
      Сот ұйымды экстремистік немесе террористік деп және (немесе) Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын ақпараттық материалдарды экстремистік немесе террористік деп тани отырып, ұйымның қызметіне тыйым салу және оны тарату және (немесе) Қазақстан Республикасының аумағына ақпараттық материалдарды әкелуге, шығаруға, дайындауға және (немесе) таратуға тыйым салу туралы, сондай-ақ ұйымның мүлкін тәркілеу және мемлекет кірісіне өндіріп алу туралы шешім шығарады.
      Қазақстан Республикасының және (немесе) басқа мемлекеттiң аумағында экстремизмді немесе террористік қызметті жүзеге асыратын ұйымды экстремистік немесе террористік ұйым деп тану туралы, соның ішінде оның өз атауын өзгерткенін анықтау туралы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын ақпараттық материалдарды экстремистік немесе террористік деп тану туралы соттың шешімі бұл туралы мәлiметтердi құқықтық статистика және арнайы есепке алу саласында өз құзыретi шегiнде статистикалық қызметтi жүзеге асыратын мемлекеттiк органның арнайы есепке алу жүйесiне қосу үшiн негiз болады.

48-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУМАҒЫНДА ТАРАТЫЛАТЫН,
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢНАМАЛЫҚ АКТІЛЕРІНЕ ҚАЙШЫ КЕЛЕТІН
АҚПАРАТЫ БАР ШЕТЕЛДІК БҰҚАРАЛЫҚ АҚПАРАТ ҚҰРАЛЫНЫҢ ӨНІМІН ЗАҢСЫЗ
ДЕП ТАНУ ТУРАЛЫ АРЫЗДАР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

      379-бап. Арыз беру
      Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын, Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiне қайшы келетiн ақпараты бар шетелдiк бұқаралық ақпарат құралының өнiмiн заңсыз деп тану туралы арызды шетелдiк бұқаралық ақпарат құралының өнімінде заңды мүдделері қозғалған азаматтар мен заңды тұлғалар, прокурор немесе уәкiлеттi орган арыз берушiнiң орналасқан жерi бойынша бередi.

      380-бап. Арыздың мазмұны
      Қазақстан Республикасының аумағында таралатын Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне қайшы келетін ақпаратты қамтитын шетелдік бұқаралық ақпарат құралдарының өнімін заңсыз деп тану туралы арызда қандай ақпарат осылай деп танылуға жататыны көрсетілуге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне ақпараттық өнімнің сәйкес еместігін куәландыратын дәлелдемелер келтірілуге тиіс. Арызда жазылған ақпараттың таралғанын растайтын фактілер жазылуға тиіс.

      381-бап. Соттың арыз бойынша шешімі
      Сот Қазақстан Республикасының аумағында таралатын, Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне қайшы келетін ақпаратты қамтитын шетелдік бұқаралық ақпарат құралдарының өнімі заңсыз болып табылатындығын танып, шетелдік бұқаралық ақпарат құралдарының өнімін Қазақстан Республикасының аумағында таратуды тоқтата тұру не тоқтату туралы шешім шығарады.
      Соттың шешімі тиісті мемлекеттік органға жіберіледі.

49-тарау. ШЕТЕЛДІКТІ НЕМЕСЕ АЗАМАТТЫҒЫ ЖОҚ АДАМДЫ ҚАЗАҚСТАН
РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢНАМАСЫН БҰЗҒАНЫ ҮШІН ҚАЗАҚСТАН
РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ШЕГІНЕН ТЫС ШЫҒАРЫП ЖІБЕРУ ТУРАЛЫ АРЫЗ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

      382-бап. Арыз беру
      Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзғаны үшін Қазақстан Республикасының шегінен тыс шығарып жіберу туралы арызды ішкі істер органдары шетелдіктің немесе азаматтығы жоқ адамның болған және (немесе) тіркелген жеріндегі сотқа береді.

      383-бап. Арыздың мазмұны
      1. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен тыс шығарып жіберу туралы арызда Қазақстан Республикасы заңнамасының бұзылғанын куәландыратын мән-жайлар жазылуға тиіс.
      2. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен тыс шығарып жіберу туралы арызға шетелдіктің немесе азаматтығы жоқ адамның Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзғанын растайтын құжаттар қоса беріледі.

      384-бап. Арызды қарау
      1. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен тыс шығарып жіберу туралы арызды сот іс қозғалған кезден бастап он күн ішінде қарайды.
      2. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен тыс шығарып жіберу туралы арыз шетелдіктің немесе азаматтығы жоқ адамның, сондай-ақ прокурордың міндетті түрде қатысуымен қаралады.
      3. Сот шығыстарын, сондай-ақ шығарып жіберу бойынша шығыстарды шығарып жіберілетін шетелдіктер немесе азаматтығы жоқ адамдар не Қазақстан Республикасына шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды шақырған ұйымдар немесе жеке тұлғалар көтереді. Аталған тұлғалардың шығарып жіберу бойынша шығыстарды өтеуге қаражаты болмаған не жеткіліксіз болған жағдайларда, тиісті іс-шараларды қаржыландыру бюджет қаражаты есебінен жүргізіледі.

      385-бап. Арыз бойынша сот шешімі
      1. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен тыс шығарып жіберу туралы сот шешімі оны қабылдаған күннен бастап заңды күшіне енеді және шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен тыс шығарып жіберуге негіз болып табылады.
      2. Шешімде шетелдік немесе азаматтығы жоқ адам Қазақстан Республикасының аумағынан кетуге тиіс мерзім көрсетіледі.
      3. Соттың шешімі орындау үшін ішкі істер органдарына жіберіледі.

      386-бап. Шығарып жіберу туралы сот актісін орындауды тоқтата
               тұру
      Сот көрсеткен, шетелдік немесе азаматтығы жоқ адам Қазақстан Республикасының аумағынан кетуге тиіс болатын мерзімге дейін шағым немесе наразылық келіп түскен жағдайда, шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен тыс шығарып жіберу туралы сот шешімі шағымды немесе наразылықты қарағанға дейін тоқтатыла тұрады.

5-бөлімше. ЖОҒАЛҒАН СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУДІ НЕМЕСЕ АТҚАРУШЫЛЫҚ ІС
ЖҮРГІЗУДІ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ 50-тарау. ЖОҒАЛҒАН СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУДІ НЕМЕСЕ АТҚАРУШЫЛЫҚ ІС
ЖҮРГІЗУДІ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

      387-бап. Арыз беру
      1. Азаматтық іс бойынша толық не бөлігі жоғалған, шешім шығару немесе тоқтату арқылы аяқталған сот ісін немесе атқарушылық істі қалпына келтіруді сот осы тарауда белгіленген тәртіппен жүргізеді.
      2. Сот ісін жүргізуді қалпына келтіру туралы арызды даудың мәні бойынша шешім шығарған не іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы ұйғарым шығарған сотқа іске қатысатын адамдар не прокурор береді.
      3. Жоғалған атқарушылық іс жүргізуді қалпына келтіру туралы арызды атқарушылық іс жүргізу тараптары, сот орындаушысы не прокурор атқарылатын жері бойынша сотқа береді.
      4. Арызда: арызданушының нақты қандай іс жүргізуді қалпына келтіруді сұрайтыны, мәні бойынша соттың шешім қабылдағаны не іс бойынша іс жүргізу тоқтатылғаны, онда арыз берушінің қандай процестік жағдайда болғаны, іс бойынша тағы да кімдердің және қандай процестік жағдайда қатысқаны, олардың орналасқан не тұратын жері, арыз берушіге жоғалған іс жүргізудің мән-жайларынан ненің белгілі екені туралы, іс жүргізу құжаттары көшірмелерінің немесе олар туралы мәліметтердің тұрған орны, арыз берушінің нақты қандай құжаттарды қалпына келтіруді қажет деп есептейтіні, оларды қандай мақсат үшін қалпына келтіру қажет екені көрсетілуге тиіс.
      5. Сақталып қалған және іске қатысты құжаттар немесе олардың көшірмелері, олар белгіленген тәртіппен куәландырылмаса да арызға қоса беріледі.
      6. Жоғалған іс жүргізуді қалпына келтіру туралы арызға мемлекеттік баж төленбейді.

      388-бап. Арызды қарау
      1. Арызда жоғалған іс жүргізуді қалпына келтіру туралы мәселе бойынша сотқа жүгінудің мақсаты көрсетілмеген кезде, сондай-ақ егер арыз беруші көрсеткен жүгіну мақсаты оның құқықтары мен заңды мүдделерін қорғаумен байланысты болмаса, соттың іс жүргізуін қалпына келтіру туралы іс қозғаудан бас тартады не егер ол іс қозғалған болса, оны дәлелді ұйғарыммен қараусыз қалдырады.
      2. Мәні бойынша қарағанға дейін жоғалған сот ісін жүргізу осы тарауда белгіленген тәртіппен қалпына келтіруге жатпайды. Мұндай жағдайда талапкер жаңадан талап қоюға құқылы. Сот ісін жүргізудің жоғалуына байланысты жаңа талап қою бойынша іс қозғау туралы сот ұйғарымында осы мән-жайлар міндетті түрде көрсетілуге тиіс.
      3. Істі қарау кезінде соттың іс жүргізуінің сақталған бөліктерін, азаматтар мен заңды тұлғаларға іс жүргізу жоғалғанға дейін істен берілген құжаттарды, осы құжаттардың көшірмелерін, іске қатысы бар басқа да материалдарды пайдаланады.
      4. Сот процестік әрекеттер жасау кезінде қатысқан адамдардан, ал қажет болған жағдайларда – жоғалған іс бойынша істі қараған соттың құрамына кірген адамдардан, сондай-ақ сот шешімін орындаған адамдардан куә ретінде жауап ала алады.

      389-бап. Арыз бойынша сот шешімі
      1. Іс жүргізуді тоқтату туралы соттың шешімі немесе ұйғарымы, егер олар іс бойынша шығарылса, міндетті түрде қалпына келтірілуге жатады.
      2. Іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы жоғалған сот шешімін немесе ұйғарымын қалпына келтіру туралы сот шешімінде сотқа табыс етілген және жоғалған іс бойынша процеске барлық қатысушылар қатысқан сот отырысында зерттелген қандай нақты деректердің негізінде сот қалпына келтірілетін сот актісінің мазмұны анықталды деп есептейтіні көрсетіледі.
      3. Жоғалған іс жүргізуді қалпына келтіру туралы іс бойынша шешімнің дәлелдеме бөлігінде сонымен қатар соттың қандай дәлелдемелерді зерттегені және жоғалған іс жүргізу бойынша қандай іс жүргізу әрекеттерінің жасалғаны дәлелденгені туралы сот тұжырымы да көрсетіледі.
      4. Егер шешім орындалса, жоғалған атқарушылық іс қалпына келтіріледі.
      5. Сот шешімінің орындалуы туралы акт жасалған және сот орындаушысы орындау кезінде көрсеткен әрекеттердің мәні көрсетіле отырып, сот шешімімен қалпына келтіріледі.
      6. Атқарушылық іс шешім орындалғанға дейін жоғалған кезде атқару парағының телнұсқасы берілуі мүмкін жағдайда сот жоғалған атқарушылық істі қалпына келтіру туралы іс қозғаудан дәлелді ұйғарыммен бас тартады.

      390-бап. Жоғалған іс жүргізуді қалпына келтіру туралы іс
               бойынша іс жүргізуді тоқтату
      1. Жоғалған іс жүргізу бойынша сот қаулысын дәлме-дәл қалпына келтіру үшін жиналған материалдар жеткіліксіз болған кезде сот жүргізуді қалпына келтіру туралы арызды қарауды ұйғарыммен тоқтатады және іске қатысатын адамдарға жалпы тәртіппен талап қою құқығын түсіндіреді.
      2. Жоғалған іс жүргізу бойынша сот қаулысын қалпына келтіру туралы арызды қарау оның сақталу мерзімімен шектелмейді. Алайда, оны орындау мақсатында жоғалған іс жүргізуді қалпына келтіру туралы арызбен жүгінген жағдайда, атқару парағын орындау үшін ұсыну мерзімі өткен және сот қалпына келтірмесе, сот сонымен қатар арыз бойынша іс жүргізуді тоқтатады.

      391-бап. Жоғалған іс жүргізуді қалпына келтіруге байланысты сот
               актілерін даулау тәртібі
      1. Жоғалған сот ісін жүргізуді қалпына келтіруге байланысты сот актілері осы Кодексте белгіленген тәртіппен дауланады.
      2. Көрінеу жалған арыз берілген кезде жоғалған сот ісін жүргізуді қалпына келтіру туралы арыз бойынша іс қозғауға байланысты сот шығындары арыз берушіден өндіріледі.

6-бөлімше. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ШАРТЫ
НЕГІЗІНДЕ БАЛАНЫ ҚАЙТАРУ ТУРАЛЫ НЕМЕСЕ БАЛАҒА ҚАТЫСТЫ ҚОЛ
ЖЕТКІЗУ ҚҰҚЫҚТАРЫН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ТУРАЛЫ АРЫЗДАРДЫ ҚАРАУ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ 51-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ШАРТЫ НЕГІЗІНДЕ
БАЛАНЫ ҚАЙТАРУ ТУРАЛЫ НЕМЕСЕ БАЛАҒА ҚАТЫСТЫ ҚОЛ ЖЕТКІЗУ
ҚҰҚЫҚТАРЫН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ТУРАЛЫ АРЫЗДАРДЫ ҚАРАУ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

      392-бап. Қазақстан Республикасының халықаралық шарты негізінде баланы қайтару туралы немесе балаға қатысты қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыз беру
      1. Қазақстан Республикасының халықаралық шарты негізінде Қазақстан Республикасына заңсыз алып өтілген немесе Қазақстан Республикасында күштеп ұсталып отырған баланы қайтару немесе осындай балаға қатысты қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арызды (бұдан әрі - баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыз) жауапкер оның қорғаншылық құқықтарын немесе қол жеткізу құқықтарын бұзды деп пайымдаған ата-анасы немесе өзге де адам сотқа береді не прокурор сотқа береді.
      2. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыз кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотқа беріледі.
      3. Егер баланың Қазақстан Республикасының аумағында болу орны белгісіз болса, баланы қайтару туралы немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыз баланың Қазақстан Республикасындағы соңғы белгілі болған болу орны бойынша немесе жауапкердің Қазақстан Республикасындағы соңғы белгілі болған орны бойынша осы баптың екінші бөлігінде көзделген сотқа беріледі.
      4. Баланың болу орны өзгерген жағдайда баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыз осы бапта белгіленген соттылық ережелерін сақтай отырып, арызды өзінің іс жүргізуіне қабылдаған соттың қарауына жатады.
      5. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арызда тиісті талап Қазақстан Республикасының халықаралық шарты негізінде қойылатыны көрсетілуге тиіс.

      393-бап. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге
               асыру туралы арыздарды қарау тәртібі
      Қазақстан Республикасының халықаралық шарты негізінде баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыздар бойынша (бұдан әрі - баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс) Қазақстан Республикасының халықаралық шартында және осы тарауда белгіленген ерекшеліктермен, талап қоюмен іс жүргізудің жалпы ережелері бойынша қаралып шешіледі.

      394-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету
      Талап қоюды қамтамасыз ету жөніндегі басқа шаралармен бірге қажет болған жағдайларда судья осы Кодекстің 15-тарауына сәйкес баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша сот шешімі заңды күшіне енгенге дейін жауапкерге баланың болу орнын өзгертуге және оның Қазақстан Республикасынан кетуін уақытша шектеуге тыйым сала алады.

      395-бап. Талап қою талаптарын біріктіруге және қарсы талап
               қоюға жол берілмеушілік
      Талапкердің Қазақстан Республикасының халықаралық шарты негізінде Қазақстан Республикасына заңсыз алып өтілген немесе Қазақстан Республикасында күштеп ұсталып отырған екі немесе одан да көп баланы қайтару туралы немесе екі немесе одан да көп балаға қатысты қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы талаптарын біріктіру жағдайын қоспағанда, бірнеше талап қою талаптарын біріктіруге және баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша қарсы талап қоюына жол берілмейді.

      396-бап. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге
               асыру туралы арызды қарау
      1. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыз прокурордың және қорғаншылық және қамқоршылық органының міндетті түрде қатысуымен қаралады.
      2. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арызды сот істі сот талқылауына дайындауға және дәлелді шешім жасауға арналған мерзімді қоса алғанда, сот арызды қабылдаған күннен бастап қырық екі күннен аспайтын мерзімде қарайды.

      397-бап. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге
               асыру туралы іс бойынша соттың шешімі
      1. Қазақстан Республикасының халықаралық шарты негізінде Қазақстан Республикасына заңсыз алып өтілген немесе Қазақстан Республикасында күштеп ұсталып отырған баланы қайтару туралы іс бойынша соттың шешімі осы Кодекстің 19-тарауында белгіленген талаптарға сәйкес келуге және баланы тұрақты тұратын мемлекетіне Қазақстан Республикасының халықаралық шартына сәйкес қайтарудың негізділігін, баланы қайтару тәртібін, сот шығындарын және баланы қайтаруға байланысты шығыстарды бөлуге арналған нұсқауды немесе баланы тұрақты тұратын мемлекетіне қайтарудан Қазақстан Республикасының халықаралық шартына сәйкес бас тартудың негізділігін және сот шығындарын бөлуге арналған нұсқауды қамтуға тиіс.
      2. Қазақстан Республикасының халықаралық шарты негізінде Қазақстан Республикасына заңсыз алып өтілген немесе Қазақстан Республикасында күштеп ұсталып отырған балаға қатысты қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша соттың шешімі осы Кодекстің 19-тарауында белгіленген талаптарға сәйкес келуге және талапкердің Қазақстан Республикасының халықаралық шартына сәйкес қол жеткізу құқықтарын жүзеге асырудың негізділігін, талапкердің қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыруды қамтамасыз ету жөніндегі шараларын, сот шығыстарын бөлуге арналған нұсқауды немесе Қазақстан Республикасының халықаралық шартына сәйкес қол жеткізу құқықтарын жүзеге асырудан бас тартудың негізділігін және сот шығындарын бөлуге арналған нұсқауды қамтуға тиіс.

      398-бап. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге
               асыру туралы іс бойынша соттың шешіміне апелляциялық
               шағымдар, ұсынымдар беру мерзімі және істі
               апелляциялық сатыдағы сотта қарау мерзімі
      1. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша соттың шешіміне апелляциялық шағым, ұсыным сот осы Кодекстің 52-тарауында белгіленген ережелерге сәйкес түпкілікті нысанда шешім қабылдаған күннен бастап он күн ішінде берілуі мүмкін.
      2. Апелляциялық шағым, ұсыным бойынша келіп түскен баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс осы Кодекстің 52-тарауында белгіленген ережелерге сәйкес апелляциялық сатыдағы сотқа келіп түскен күннен бастап бір айдан аспайтын мерзімде қаралады.

      399-бап. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге
               асыру туралы арыз бойынша бірінші сатыдағы соттың
               ұйғарымына жеке шағым, прокурордың ұсынымын беру және
               қарау мерзімі
      1. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыз бойынша бірінші сатыдағы соттың ұйғарымына іске қатысатын тараптар және басқа да адамдар жеке шағым беруі мүмкін, ал прокурор осы Кодекстің 52-тарауында белгіленген ережелерге сәйкес бірінші сатыдағы сот ұйғарым шығарған күннен бастап он күн ішінде ұсыным бере алады.
      2. Осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген жеке шағым, ұсыным істі осы Кодекстің 429-бабында көзделген ережелерге сәйкес апелляциялық сатыға берген күннен бастап он күннен кешіктірілмей қаралады.

      400-бап. Сот қаулыларының көшірмелерін жіберу
      1. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арызды қабылдаудан бас тарту туралы, қайтару туралы, оны қозғалыссыз қалдыру, баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арызды қараусыз қалдыру, баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұру, қайта бастау немесе тоқтату туралы сот ұйғарымдарының көшірмелері, бірінші сатыдағы соттың көрсетілген ұйғарымдарына жеке шағым немесе ұсыным бойынша апелляциялық сатыдағы сот шығарған ұйғарымның көшірмесі тиісті ұйғарым шығарылған күннен кейінгі күннен кешіктірілмей Қазақстан Республикасының халықаралық шарты бойынша міндеттемелерді орындауды қамтамасыз ету мақсаттарында Қазақстан Республикасында тағайындалған уәкілетті органға (бұдан әрі осы бапта – орталық орган), сондай-ақ осы бала туралы даумен байланысты іс, егер осындай іс бойынша ұйғарым шығарған сотқа мәлім болса, іс жүргізуде жатқан сотқа жіберіледі.
      2. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыз бойынша осы Кодекстің 151-бабының екінші бөлігінде, 152-бабының екінші бөлігінде, 137-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген сот ұйғарымдарының көшірмелері тиісті ұйғарым шығарылған күннен кейінгі күннен кешіктірілмей арыз берушіге немесе өзіне жіберіледі.
      3. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша осы Кодекстің 271-бабында көзделген сот ұйғарымдарының көшірмелері, егер сот отырысына келмесе, іске қатысатын адамдарға тиісті ұйғарым шығарылған күннен кейінгі күннен кешіктірілмей жіберіледі.
      4. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша сот шешімдерінің көшірмелері іске қатысатын, бірақ сот отырысына қатыспаған адамдарға және орталық органға сот түпкілікті нысанда шешім қабылдаған күннен кейінгі күннен кешіктірілмей жіберіледі. Егер көрсетілген іс бойынша осы Кодекстің 236-бабына сәйкес қосымша шешім қабылданған болса, оның көшірмесі іске қатысатын адамдарға және орталық органға қосымша шешім қабылданған күннен кейінгі күннен кешіктірілмей жіберіледі.
      5. Егер баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша сот шешіміне шағым жасалмаса, апелляциялық шағым жасау мерзімі өткен соң заңды күшіне енген шешімнің көшірмесі орталық органға және осы бала туралы даумен байланысты іс бойынша, егер осындай іс туралы шешім қабылдаған сотқа мәлім болса, іс жүргізуді тоқтатқан сотқа жіберіледі.
      6. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша апелляциялық ұйғарымның көшірмесі шығарылған күнінен бастап үш күн мерзімде орталық органға және осы бала туралы даумен байланысты іс, егер осындай іс бойынша ұйғарым шығарған сотқа белгілі болса, іс жүргізуде жатқан бірінші немесе екінші сатыдағы сотқа жіберіледі.
      7. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша соттың шешімін түсіндіру туралы сот ұйғарымының көшірмесі сот отырысында болмаған іске қатысатын тұлғаларға және орталық органға тиісті ұйғарым шығарылған күннен кейінгі күннен кешіктірілмей жіберіледі.

3-БӨЛІМ. СОТ АКТІЛЕРІН ҚАЙТА ҚАРАУ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ 52-тарау. СОТ АКТІЛЕРІНЕ АПЕЛЛЯЦИЯЛЫҚ ШАҒЫМ БЕРУ, НАРАЗЫЛЫҚ КЕЛТІРУ

      401-бап. Сот шешімдеріне апелляциялық шағым беру және наразылық
               келтіру құқығы
      1. Осы тарауда көзделген ережелерге сәйкес заңды күшіне енбеген сот шешімдеріне апелляциялық тәртіппен шағым берілуі, наразылық келтірілуі мүмкін.
      2. Сот шешіміне апелляциялық шағым беру құқығы іске қатысатын тараптарға, басқа да адамдарға тиесілі.
      3. Сот шешіміне апелляциялық наразылық келтіру құқығы істі қарауға қатысатын прокурорға тиесілі. Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры мен оның орынбасарлары, облыстар прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар мен олардың орынбасарлары, аудандардың прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар мен олардың орынбасарлары істі қарауға қатысуына қарамастан, өздерінің құзыреті шегінде сот шешіміне наразылық келтіруге құқылы.
      4. Істі қарауға тартылмаған, бірақ сот олардың құқықтары мен міндеттеріне қатысты шешім қабылдаған адамдар да сот шешіміне апелляциялық шағым беруі мүмкін.

      402-бап. Апелляциялық шағымдарды, наразылықтарды қарайтын
               соттар
      Аудандық және оларға теңестірілген соттар шығарған шешімдерге апелляциялық шағым мен наразылықты облыстық және оған теңестірілген соттың азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі апелляциялық сот алқасы үш судьядан кем емес алқалы құрамда қарайды.
      Осы Кодекстің 27-бабының төртінші бөлігінің ережелері бойынша қаралған істер бойынша шығарылған шешімдерге апелляциялық шағым мен наразылықты Республика Жоғарғы Сотының инвестициялық дауларды қарау жөніндегі мамандандырылған алқасы үш судьядан кем емес алқалы құрамда қарайды.
      Судья жеке шағым мен наразылықты жеке-дара қарайды.

      403-бап. Апелляциялық шағымдар беру, наразылықтар келтіру
               тәртібі мен мерзімдері
      1. Аудандық және оған теңестірілген соттар шығарған шешімдерге апелляциялық шағым, наразылық шешім шығарған сот арқылы беріледі. Тікелей апелляциялық сатыға келіп түскен шағым немесе наразылық шешім шығарған сотқа осы Кодекстің осы бабының екінші бөлігінің және 405-бабының талаптарын орындау үшін жіберілуге жатады.
      2. Апелляциялық шағым, наразылық іске қатысатын адамдардың санына қарай көшірмелерімен қоса сотқа беріледі. Қажет болған жағдайларда судья шағымды немесе наразылықты берген адамды шағымға немесе наразылыққа қоса берілген жазбаша дәлелдемелердің көшірмелерін іске қатысатын адамдардың санына қарай беруге міндеттей алады.
      3. Апелляциялық шағым, наразылық шешім түпкілікті нысанда шығарылған күннен бастап, ал сот талқылауына қатыспаған адамдар – оларға шешімнің көшірмелері жіберілген күннен бастап бір ай ішінде берілуі мүмкін.
      4. Уәкілетті органның мемлекеттік сатып алудың өткізілуін тексерудің қорытындылары бойынша шешімдерін, қорытындыларын, нұсқамаларын даулау туралы істер бойынша апелляциялық шағым, наразылық шешім шығарылған күннен бастап он күн ішінде берілуі мүмкін.
      5. Апелляциялық шағымды немесе наразылықты беру үшін мерзімді қалпына келтіру туралы мәселені бірінші сатыдағы сот осы Кодекстің 126-бабында көзделген тәртіппен қарайды.

      404-бап. Апелляциялық шағымның, наразылықтың мазмұны
      1. Апелляциялық шағымда немесе наразылықта:
      1) шағым немесе наразылық жіберілетін соттың атауы;
      2) шағым беретін немесе наразылық келтіретін тұлғаның атауы;
      3) шағым беріліп немесе наразылық келтіріліп отырған шешім және осы шешімді шығарған соттың атауы;
      4) әдетте қолданылуға жататын заңдарға және іс материалдарына сілтеме жасай отырып, сот шешімінің заңсыздығы немесе негізсіздігі көрсетілуге;
      5) шағым беріліп немесе наразылық келтіріліп отырған шешімнің заңдылығын қандай бөлігінде тексеру керек екендігі және шағым беріп немесе наразылық келтіріп отырған адамның қандай өзгерістер енгізуін талап ететіні көрсетілуге;
      6) шағымға немесе наразылыққа қоса берілген құжаттардың тізбесі;
      7) шағымды, наразылықты беру күні және шағымды немесе наразылықты берген тұлғаның қолы қамтылуға тиіс. Өкіл қол қойған шағымға сенімхат немесе егер істе ондай құжат болмаса, өкілдің өкілеттіктерін куәландыратын өзге құжат қоса берілуге тиіс.
      Шағымды, наразылықты электрондық құжат нысанында берген кезде олар оны берген тұлғаның немесе оның өкілінің электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады. Электрондық құжат нысанындағы шағымға, наразылыққа құжаттардың электрондық көшірмелері қоса беріледі.
      2. Апелляциялық шағымда, наразылықта бірінші сатыдағы сотқа мәлімделмеген талаптар болмауға тиіс.
      Егер адам бірінші сатыдағы сотта іске қатысуға тартылмаса, сондай-ақ, егер бірінші сатыдағы сотта дәлелдемелерді зерттеу және (немесе) талап етіп алдыру туралы өтінішхат берілсе, бірақ ол қанағаттандырусыз қалдырылса, бірінші сатыдағы сотқа ұсынылмаған жаңа дәлелдемелерге сілтеме жасауға жол беріледі.

      405-бап. Бiрiншi сатыдағы соттың апелляциялық шағымды немесе
               наразылықты алғаннан кейiнгi әрекеттерi
      1. Мерзімінде берілген және осы Кодекстің 403 және 404-баптарының талаптарына сәйкес келетін апелляциялық шағымды немесе наразылықты алғаннан кейін бірінші сатыдағы соттың судьясы мынадай әрекеттерді жасайды:
      1) шағым немесе наразылық келіп түскен күннен кейін бес жұмыс күнінен кешіктірмей іске қатысатын адамдарға шағымның, наразылықтың көшірмелерін және оған қоса берілген жазбаша дәлелдемелерді жібереді;
      2) шағым беру, наразылық келтіру үшін белгіленген мерзім өткен соң істі апелляциялық сатыдағы сотқа жібереді.
      2. Апелляциялық шағым беру, наразылық келтіру үшін белгіленген мерзім өткенге дейін азаматтық істі соттан ешкім талап ете алмайды. Іске қатысатын адамдар, сондай-ақ іске қатысуға тартылмаған, бірақ құқықтары мен міндеттеріне қатысты сот шешім қабылдаған тұлғалар сотта іс материалдарымен, сондай-ақ келіп түскен шағымдармен және оларға берілген қарсылықтармен танысуға құқылы.

      406-бап. Апелляциялық шағымды немесе наразылықты қозғалыссыз
               қалдыру
      1. Осы Кодекстің 403-бабының екінші бөлігінде және 404-бабында көзделген талаптарға сәйкес келмейтін апелляциялық шағым берілген немесе наразылық келтірілген кезде судья ұйғарым шығарып, шағымды немесе наразылықты қозғалыссыз қалдырады және шағым берген немесе наразылық келтірген тұлғаға кемшіліктерді түзету үшін мерзім тағайындайды.
      2. Егер апелляциялық шағым берген немесе наразылық келтірген тұлға ұйғарымда қамтылған нұсқауларды белгіленген мерзімде орындаса, шағым немесе наразылық сотқа алғашқы ұсынылған күні берілген деп есептеледі.
      3. Апелляциялық шағымды немесе наразылықты қозғалыссыз қалдыру туралы ұйғарымдар шағым беруге және наразылық келтіруге жатпайды.

      407-бап. Апелляциялық шағымды немесе наразылықты кері қайтару
      1. Апелляциялық шағым немесе наразылық оларды берген тұлғаға мынадай жағдайларда:
      1) судьяның шағымды немесе наразылықты қозғалыссыз қалдыру туралы ұйғарымындағы нұсқаулары белгіленген мерзімде орындамағанда;
      2) шағымды немесе наразылықты берген тұлғаның өтінуі бойынша;
      3) егер шағым беру немесе наразылық келтіру мерзімі өтіп кеткенде және шағымда немесе наразылықта оны қалпына келтіру туралы арыз болмаса немесе оны қалпына келтіруден бас тартылса;
      4) егер шағымды немесе наразылықты оны беруге немесе оған қол қоюға құқығы жоқ адам берсе, кері қайтарылады.
      2. Апелляциялық шағымды немесе наразылықты кері қайтару туралы ұйғарымды сот:
      1) осы баптың бірінші бөлігінің 1) тармақшасында көзделген жағдайда – сот белгілеген мерзім өткен күннен бастап;
      2) қалған жағдайларда – шағым немесе наразылық келіп түскен күннен бастап бес жұмыс күнінен кешіктірілмей шығарылады.
      Апелляциялық шағымды немесе наразылықты кері қайтару туралы ұйғарымға шағым берілуі, наразылық келтірілуі мүмкін.

      408-бап. Апелляциялық шағымға немесе наразылыққа пікір
      1. Іске қатысатын адам апелляциялық шағымға немесе наразылыққа қатысты қарсылықты растайтын құжаттарды қоса бере отырып, апелляциялық шағымға немесе наразылыққа пікірді апелляциялық сатыдағы сотқа, іске қатысатын басқа да тұлғаларға жібереді.
      Апелляциялық сатыдағы сотқа жіберілетін пікірге іске қатысатын басқа да тұлғаларға пікірдің жіберілгенін растайтын құжат қоса беріледі.
      2. Пікір сот белгілеген, апелляциялық сатыдағы сотта сот отырысы басталғанға дейін іске қатысатын адамдардың онымен танысу мүмкіндігін қамтамасыз ететін мерзімде жіберіледі.
      3. Пікірге іске қатысатын адам немесе оның өкілі қол қояды. Пікірді электрондық құжат нысанында берген кезде ол оны берген тұлғаның немесе оның өкілінің электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады. Өкіл қол қойған пікірге сенімхат немесе оның өкілеттігін растайтын өзге құжат қоса берілуге тиіс. Электрондық құжат нысанында берілген пікірге осы бапта көрсетілген құжаттардың электрондық көшірмелері қоса беріледі.

      409-бап. Апелляциялық шағымнан бас тарту, наразылықты кері
               қайтарып алу
      1. Апелляциялық шағым берген адам, оның ішінде іс бойынша тарап ретінде апелляциялық шағым берген прокурор апелляциялық сатыдағы сот қаулы шығарғанға дейін одан бас тартуға немесе осы Кодекстің 405-бабында көзделген іс-әрекеттерді сот орындаған кезде оны бірінші сатыдағы сотта кері қайтарып алуға құқылы.
      Прокурор апелляциялық сатыдағы сот қаулы шығарғанға дейін наразылықты кері қайтарып алуға құқылы.
      Апелляциялық шағымнан бас тарту, шағымды немесе наразылықты кері қайтарып алу апелляциялық сатыдағы сотқа жазбаша арыз беру арқылы ресімделеді.
      2. Егер шешімге басқа адамдар шағым бермесе және жоғары тұрған прокурор наразылық келтірмесе, апелляциялық сатыдағы сот апелляциялық шағымнан бас тартуды қабылдау туралы апелляциялық іс жүргізуді тоқтату туралы ұйғарым шығарады. Ұйғарым шағым беруге, наразылық келтіруге жатпайды. Шағымды қайтадан беруге жол берілмейді, ал берілген жағдайда шағым кері қайтарылады.
      3. Шағым немесе наразылық кері қайтарылып алынған жағдайда апелляциялық сатыдағы сот оны қайтару туралы ұйғарым шығарады, ол шағым беруге, наразылық келтіруге жатпайды. Наразылық осы Кодекстің 403-бабының үшінші бөлігінде белгіленген мерзімдерде қайта берілуі мүмкін.
      4. Егер бірінші сатыдағы соттың шешіміне апелляциялық шағымды басқа адамдар берсе, онда ол осы тарауда белгіленген тәртіппен мәні бойынша қаралуға жатады.

      410-бап. Тараптардың дауды апелляциялық сатыдағы сотта ерікті
               түрде реттеуі
      1. Талапкердің талап қоюдан бас тартуы, тараптардың апелляциялық шағым берілгеннен кейін жасалған дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімі немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім апелляциялық сатыдағы сотқа жіберілген арыздарда көрсетілуге тиіс.
      2. Осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген мәселелер бойынша арыздарды апелляциялық сатыдағы сот осы Кодекстің 170-бабында және 17-тарауында көзделген тәртіппен қарайды.
      3. Апелляциялық сатыдағы сот талап қоюдан бас тартуды қабылдаған жағдайда сот шешімінің күшін жойып, осы Кодекстің 277-бабының 4) тармақшасында белгіленген негіздер бойынша іс бойынша іс жүргізуді тоқтатады.
      Апелляциялық сатыдағы сот бітімгершілік келісім, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы тараптардың келісімі немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім бекітілген жағдайда сот шешімінің күшін жойып, осы Кодекстің 277-бабының 5), 6) тармақшаларында белгіленген негіздер бойынша іс бойынша іс жүргізуді тоқтатады.
      4. Егер апелляциялық сатыдағы сот талапкердің талап қоюдан бас тартуын қабылдамаса, бітімгершілік келісімді, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы тараптардың келісімін немесе партисипативтік рәсім тәртібімен дауды реттеу туралы келісімді бекітпесе апелляциялық шағым мәні бойынша қаралады.

      411-бап. Шешімнің орындалуын тоқтата тұру
      Апелляциялық сатыдағы сот бірінші сатыдағы сот қабылдаған және осы Кодекстiң 243-бабында санамаланған істер бойынша шешімдерден басқа, осы Кодекстің 244-бабында көзделген тәртіппен дереу орындауға жіберілген шешімнің орындалуын іс қаралғанға дейін апелляциялық шағым берген немесе наразылық келтірген тұлғаның арызы бойынша тоқтата тұруға құқылы.
      Шешімнің орындалуын тоқтата тұру қажеттілігі өткен соң тоқтата тұру туралы қаулының күші жойылады.
      Шешімді орындауды тоқтата тұру туралы немесе тоқтата тұрудың күшін жою туралы қаулы атқарушылық іс жүргізу органына және тараптарға жіберіледі (табыс етіледі).

53-тарау. АПЕЛЛЯЦИЯЛЫҚ ШАҒЫМ, НАРАЗЫЛЫҚ БОЙЫНША ІСТЕРДІ ҚАРАУ

      412-бап. Апелляциялық қараудың нысанасы
      Апелляциялық шағым, наразылық бойынша апелляциялық сатыдағы сот істе бар және осы Кодекстің 413-бабының екінші бөлігінің талаптарына сәйкес ұсынылған материалдар бойынша істің нақты мән-жайларының анықталуының, материалдық құқық нормаларының қолданылуы мен түсіндірілуінің дұрыстығын, сондай-ақ істі қарау мен шешу кезінде азаматтық процестік заң нормаларының сақталуын тексереді.

      413-бап. Апелляциялық қараудың шектерi
      1. Сот істi апелляциялық тәртiппен қарау кезiнде бiрiншi сатыдағы сот шешiмiнiң заңдылығы мен негiздiлiгiн толық көлемде тексередi.
      2. Апелляциялық сатыдағы сот істе бар, сондай-ақ осы Кодекстің 404-бабының екінші бөлігіне сәйкес ұсынылған дәлелдемелерге мәлімделген талап қою шегінде баға береді.
      Егер тұлға бірінші сатыдағы сотта іске қатысуға тартылмаса, сондай-ақ егер бірінші сатыдағы сотта дәлелдемелерді зерттеу және (немесе) талап етіп алдыру туралы өтінішхат мәлімделсе, бірақ ол қанағаттандырылмай қалдырылса, сот жаңа дәлелдемелерді қабылдайды.
      Апелляциялық сатыдағы сотқа дәлелдемелерді ұсынатын тұлғалар олардың қандай жолмен алынғанын және оларды ұсыну қажеттілігі қандай мән-жайларға байланысты туындағанын көрсетуге міндетті.
      3. Қойылған бірнеше талап қою талаптарын біріктіру және бөлу, талап қою талаптарының мөлшерін өзгерту, талап қоюдың нысанасы мен негізін өзгерту, тиісті емес жауапкерді ауыстыру, қарсы талап қою туралы ережелер апелляциялық сатыдағы сотта қолданылмайды.
      Егер осы Кодекстің 427-бабының төртінші бөлігінің 2) және 4) тармақшаларында көрсетілген негіздер бойынша шешімнің күші жойылса және үшінші тұлғалардың қатысуынсыз істі мәні бойынша қарау мүмкін емес деп танылса, апелляциялық сатыдағы сот өз алдына бөлек талаптарды мәлімдемеген үшінші тұлғаларды іске қатысуға тарта алады.

      414-бап. Істі апелляциялық сатыдағы сотта қарауға дайындау
      1. Істі апелляциялық шағыммен немесе наразылықпен бірге алған апелляциялық сатыдағы соттың судьясы бірінші сатыдағы соттың осы Кодекстің 406-бабының талаптарының орындалуын тексереді. Бірінші сатыдағы сот осы Кодекстің 403-бабының талаптарын орындамаған жағдайда іс кемшіліктерді жою үшін бірінші сатыдағы сотқа қайтарылуы мүмкін.
      2. Судья апелляциялық шағымда немесе наразылықта жазылған дәлелдерді ескере отырып, істі апелляциялық сатыдағы соттың іс жүргізуіне қабылдау және істі қарауға дайындау туралы ұйғарым шығарады. Судья осы Кодекстің 165-бабында көзделген әрекеттерді іс жүргізуге қабылданған күннен бастап он жұмыс күні ішінде жасайды.
      3. Апелляциялық сатыдағы сот іске қатысатын тұлғаларға сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарлайды.

      415-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың істі қарау мерзімі
      Іс апелляциялық сатыдағы сотта ол сотқа келіп түскен күннен бастап екі ай мерзімде қаралады.
      Уәкілетті органның мемлекеттік сатып алуды өткізуді тексеру қорытындылары бойынша шешімдерін, қорытындыларын, нұсқамаларын даулау туралы іс сотқа келіп түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде қаралады.
      Іс Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының инвестициялық дауларды қарау жөніндегі мамандандырылған алқасында ол сотқа түскен күннен бастап бір ай мерзім ішінде қаралады.

      416-бап. Апелляциялық сатыдағы сотта іс жүргізу
      1. Апелляциялық сатыдағы сотта істер бойынша іс жүргізу осы Кодекстің 53-тарауында көзделген ережелер бойынша жүзеге асырылады.
      2. Осы Кодекстің 54-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайларда апелляциялық сатыдағы соттың отырысына прокурор қатысады, ол іс бойынша қорытынды береді.
      3. Бірінші сатыдағы сот үшін көзделген ережелер бойынша апелляциялық сатыдағы сот істі дұрыс шешу үшін маңызы бар, тараптар ұсынған немесе олардың өтінішхаттары бойынша талап етіліп алынған қосымша материалдарды, алынған сараптамалық қорытындыларды зерделейді, отырысқа шақыртылған адамдардан жауап алады.

      417-бап. Істі талқылаудың басталуы
      1. Төрағалық етуші апелляциялық сатыдағы соттың сот отырысын ашады және қандай іс, кімнің апелляциялық шағымы, наразылығы бойынша және қай соттың шешімі қаралуға жататынын, апелляциялық сатыдағы сот құрамын, сот отырысының хатшысын, егер іс қарауына қатысатын болса, прокурорды хабарлайды. Төрағалық етуші іске қатысатын адамдардың және өкілдердің қайсысы келгенін анықтайды, келген адамдардың жеке басын анықтайды, лауазымды адамдар мен өкілдердің өкілеттіктерін тексереді және іске қатысатын тұлғалардың құқықтарымен және міндеттерімен таныстырылғанына көз жеткізеді. Құқықтарымен және міндеттерімен таныстырылмағаны анықталған жағдайда бұл туралы мәлімдеген адамдарға құқықтарын және міндеттерін таныстырады. Егер қарсылық білдірулер олар осы Кодекстің 40-бабында белгіленген тәртіппен шешіледі.
      2. Сот отырысына келген іске қатысатын тұлғалардың және өкілдердің түсініктемелерін сот тыңдайды. Шешімге екі тарап та шағым жасаған жағдайда бірінші болып талапкер сөйлейді. Апелляциялық шағымды немесе наразылықты берген тұлғаның және іске қатысатын басқа адамдардың, олардың өкілдерінің түсіндірулерінен кейін апелляциялық сатыдағы сот дәлелдемелерді зерттеуге көшеді.

      418-бап. Іске қатысатын тұлғалардың сот отырысына келмеуінің
               салдары
      1. Істі қараудың уақыты мен орны туралы тиісінше хабардар етілген іске қатысатын тұлғалардың қайсыбіреуі апелляциялық сатыдағы соттың сот отырысына келмеген жағдайда сот істі талқылауды кейінге қалдырады.
      2. Осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген, істі қараудың уақыты мен орны туралы тиісінше хабардар етілген адамдардың келмеуі істі талқылауға кедергі болып табылмайды. Алайда сот бұл жағдайларда да келмеу себептерін дәлелді деп тани отырып, істі талқылауды кейінге қалдыруға құқылы.
      3. Iстi талқылау кейiнге қалдырылған кезде апелляциялық сатыдағы сот iске қатысатын тұлғаларға iстi қараудың уақыты мен орны туралы тиiсінше хабарлайды. Егер іске қатысатын тұлғалар істі басынан бастап талқылауды талап етпесе, істі қайта отырыста талқылау жалғастырылады.

      419-бап. Соттың іске қатысатын тұлғалардың арыздары мен
               өтінішхаттарын шешуі
      1. Іске қатысатын тұлғалардың апелляциялық сатыдағы істі талқылауға байланысты барлық мәселелер бойынша арыздары мен өтінішхаттарын сот іске қатысатын басқа да адамдардың пікірлерін тыңдағаннан кейін шешеді.
      2. Тараптар бірінші сатыдағы сот қанағаттандырудан бас тартқан дәлелдемелерді зерттеу және (немесе) талап ету туралы өтінішхаттарды мәлімдеуге құқылы.
      3. Істің мән-жайларын зерттеуге байланысты арыздар мен өтінішхаттарды шешу осы Кодекстің 195-бабының ережелері бойынша жүргізіледі. Бұл ретте апелляциялық сатыдағы сот өтінішхатты бірінші сатыдағы сот қанағаттандырмаған деген негізде оны қанағаттандырудан бас тартуға құқылы емес.

      420-бап. Дәлелдемелерді зерттеу
      1. Дәлелдемелерді зерттеу тәртібі мен шектерін іске қатысатын тұлғалардың пікірлерін ескере отырып сот айқындайды.
      2. Тараптардың, іске қатысатын басқа да адамдардың түсіндірмелерінен кейін сот істе бар дәлелдемелерді, сондай-ақ осы Кодекстің 413-бабының екінші бөлігінің ережелеріне сәйкес ұсынылған дәлелдемелерді тексереді.
      3. Сот іске қатысатын, сот отырысына келмей қалған адамдардың түсіндірмелерін, сондай-ақ апелляциялық сатыдағы сот отырысына шақырылмаған куәлардың айғақтарын жария етуге құқылы.
      4. Тараптар бірінші сатыдағы сот куәлардан жауап алудан және дәлелдемелерді зерттеуден бас тартқан куәларды шақырту мен олардан жауап алу және дәлелдемелерді зерттеу және (немесе) алдырту туралы өтінішхаттарды мәлімдеуге құқылы. Егер куәлардың айғақтарын тараптар даулайтын болса, аталған тұлғалар апелляциялық сатыдағы сотқа шақырылуы мүмкін.
      5. Апелляциялық шағым берген, наразылық білдірген адам қатыстылығы, жарамдылығы, дұрыстығы жағынан даулаған дәлелдемелер істегі басқа дәлелдемелермен бірге сотта зерттелуге және бағалануға жатады.

      421-бап. Сот жарыссөзі
      1. Төрағалық етушi іс мәні бойынша қаралып біткен соң іске қатысатын тұлғалардан өтінішхаттардың бар-жоғы туралы сұрайды. Сот осы өтінішхаттарды шешіп, содан соң сот жарыссөзіне көшеді.
      2. Сот жарыссөзі осы Кодекстің 216-бабында көзделген ережелер бойынша өткізіледі, бұл ретте апелляциялық шағым берген немесе наразылық келтірген адам және (немесе) оның өкілі бірінші болып сөз сөйлейді. Шешімге екі тарап та шағым берген жағдайда бірінші болып талапкер сөз сөйлейді.
      3. Сот жарыссөзі және прокурордың қорытынды сөзiн тыңдау аяқталғаннан кейін сот қаулы шығару үшін кеңесу бөлмесіне кетеді.

      422-бап. Сот отырысының хаттамасы
      Апелляциялық сатыдағы сотта сот отырысының хаттамасы осы Кодекстің 281-бабы екінші бөлігінің ережелері бойынша жүргізіледі.

      423-бап. Сот актісін шығару және оны жариялау
      1. Сот актісін шығару және оны жариялау осы Кодекстің 222, 223, 224-баптарында көзделген ережелер бойынша жүргізіледі.
      2. Сот осы баптың бірiншi бөлiгiнiң талаптарын сақтай отырып, сот актісін түпкілікті нысанда дайындау мерзімін көрсетіп, оның қарар бөлiгiн шығарып, жариялай алады. Сот актісінің қарар бөлігі іс материалдарына қоса тігіледі.
      Дәлелді сот актісін іс қаралған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде судья дайындап, оған қол қояды. Дәлелді сот актісінің көшірмесі ол дайындалғаннан кейін бес жұмыс күнінен кешіктірілмейтін мерзімде іске қатысатын тұлғаларға жіберілуге (табыс етілуге) тиіс.

      424-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың өкілеттіктері
      Апелляциялық сатыдағы сот:
      1) шешімді өзгеріссіз, ал шағымды немесе наразылықты қанағаттандырусыз қалдыруға;
      2) бірінші сатыдағы соттың шешімін өзгертуге;
      3) бірінші сатыдағы сот шешімінің күшін жоюға және жаңа шешім шығаруға;
      4) шешімнің күшін толық немесе бөлігін жоюға және іс бойынша іс жүргізуді тоқтатуға не осы Кодекстің 277-бабында және 279-бабының 2), 3), 4), 5), 9) және 10) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша арызды қараусыз қалдыруға;
      5) осы Кодекстің 427-бабы төртінші бөлігінің 2), 3), 4) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша бірінші сатыдағы сот шешімінің күші жойылған жағдайда, бірінші сатыдағы соттың ережелері бойынша мәні бойынша қарау үшін істі өз іс жүргізуіне қабылдауға құқылы.

      425-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың актілері
      Апелляциялық сатыдағы сот мынадай актілерді:
      1) іс бірінші сатыдағы соттың ережелері бойынша мәні бойынша қаралғаннан кейін жаңа шешім қабылданған жағдайда осы Кодекстің 424-бабының 1), 2), 3) тармақшаларында, сондай-ақ 5) тармақшасында көзделген жағдайларда қаулы;
      2) сот шешімінің күші жойылған және бірінші сатыдағы соттың ережелері бойынша мәні бойынша қарау үшін іс соттың іс жүргізуіне қабылданған жағдайда осы Кодекстің 409-бабының екінші бөлігінде, 424-бабының 4) тармақшасында, сондай-ақ 5) тармақшасында көзделген жағдайларда, сондай-ақ іс мәні бойынша қаралмаған, сот актісін шығару талап етілетін өзге жағдайларда ұйғарым шығарады.

      426-бап. Апелляциялық қаулының мазмұны
      1. Апелляциялық сатыдағы соттың қаулысында:
      1) қаулының шығарылған күні мен орны;
      2) қаулыны шығарған соттың атауы және сот құрамы;
      3) апелляциялық шағым берген немесе наразылық келтірген адам, іске қатысатын басқа да адамдар және олардың өкілдері;
      4) даудың нысанасы немесе мәлімделген талап;
      5) бірінші сатыдағы сот анықтаған істің мән-жайлары, шешімді немесе ұйғарымды шығарған кезде ол басшылыққа алған дәлелдер; бірінші сатыдағы сот шешімінің қысқаша мазмұны;
      6) апелляциялық шағымның немесе наразылықтың және оларға пікірдің қысқаша мазмұны;
      7) апелляциялық сатыдағы соттың бірінші сатыдағы соттың шешімін өзгеріссіз қалдыру, күшін жою не өзгерту негіздері;
      8) апелляциялық сатыдағы соттың өз түйіндерін жасауына алып келген дәлелдер және сот басшылыққа алған заңдарға сілтеме;
      9) істі қарау нәтижелері бойынша апелляциялық сатыдағы соттың түйіндері;
      10) сот шығыстарын бөлу;
      11) қаулыға шағым жасау, наразылық білдіру мерзімдері мен тәртібі көрсетілуге тиіс.
      2. Жаңа дәлелдердің болмауына байланысты апелляциялық шағымды немесе наразылықты қанағаттандырусыз қалдырған жағдайда апелляциялық қаулының дәлелдеу бөлігінде бірінші сатыдағы соттың шешіміне өзгерістер енгізу не оның күшін жою үшін осы Кодексте көзделген негіздердің жоқ екендігі ғана көрсетіледі.
      Апелляциялық шағымда немесе наразылықта бірінші сатыдағы соттың қарау нысанасы болып табылмайтын дәлелдерге сілтеме жасалған жағдайда, апелляциялық қаулының дәлелдеу бөлігінде сот отырысында көрсетілген сілтемелер мен дәлелдер,қарауға және зерттеуге қабылданбаған негіздер көрсетілуге тиіс.
      3. Апелляциялық сатыдағы сот осы Кодекстің 235, 237-баптарында көзделген жағдайларда және тәртіппен апелляциялық сатыдағы соттың қаулысында кеткен қате жазуларды және айқын арифметикалық қателерді түзету туралы немесе апелляциялық қаулының мәнін өзгертпестен, ұйғарым шығару арқылы қаулыны түсіндіру туралы мәселені қарауға құқылы.
      Апелляциялық сатыдағы соттың көрсетілген мәселелер бойынша ұйғарымы шығарылған күнінен бастап күшіне енеді және кассациялық сатыдағы сотқа оған шағым жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады.
      4. Осы Кодекстің 236-бабында көзделген жағдайларда және тәртіппен апелляциялық сатыдағы сот қосымша қаулы шығаруға құқылы.

      427-бап. Апелляциялық тәртіппен сот шешімінің күшін жою не оны
               өзгерту негіздері
      1. Апелляциялық тәртіппен сот шешімінің күшін жоюға не оны өзгертуге:
      1) іс үшін маңызы бар мән-жайлар ауқымының дұрыс анықталмауы және дұрыс айқындалмауы;
      2) бірінші сатыдағы сот анықтаған, іс үшін маңызы бар мән-жайлардың дәлелденбеуі;
      3) шешімде баяндалған бірінші сатыдағы сот түйіндерінің істің мән-жайларына сәйкес келмеуі;
      4) материалдық нормалардың немесе процестік құқық нормаларының бұзылуы немесе дұрыс қолданылмауы;
      5) сот отырысының хаттамасын жүргізу міндеттілігі осы Кодексте көзделген сот отырысы, жеке процестік әрекеті хаттамасының істе болмауы негіз болып табылады.
      2. Егер сот:
      1) қолданылуға жататын заңды қолданбаса;
      2) қолданылуға жатпайтын заңды қолданса;
      3) заңды дұрыс түсіндірмесе материалдық құқық нормалары бұзылған немесе дұрыс қолданылмаған деп есептеледі.
      3. Мәні бойынша дұрыс сот шешімінің күші бір ғана формальды пайымдаулар бойынша жойылмайды. Материалдық немесе процестік құқық нормаларының бұзылуы немесе дұрыс қолданылмауы, егер осы бұзушылық дұрыс шешім қабылдамауға әкеп соқса немесе әкеп соғуы мүмкін болса, бірінші сатыдағы соттың шешімін өзгертуге немесе күшін жоюға негіз болып табылады.
      Егер сот дұрыс шешім қабылдаса, бірақ көрсетілген бұзушылықтарға жол берілсе, қаулыда себептер, материалдық және процестік құқықтың нормалары келтіріледі, оларға сәйкес шешім өзгеріссіз қалдырылуға жатады.
      4. Бірінші сатыдағы сот шешімінің күші егер:
      1) істі соттың заңсыз құрамы қараған;
      2) осы Кодекстің 133-бабының ережелері бойынша қаралған істерді қоспағанда, сот істі сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісінше хабарландырылмаған іске қатысатын тұлғалардың қайсыбіреуі болмағанда қараған;
      3) істі қарау кезінде сот ісін жүргізу тілі туралы қағида бұзылған;
      4) сот іске қатысуға тартылмаған адамдардың құқықтары мен міндеттері туралы мәселені шешкен;
      5) шешімге судья қол қоймаған немесе істі қарап, шешкен судьядан басқа судья қол қойған кез келген жағдайда жойылуға жатады.
      5. Осы баптың төртінші бөлігінің 2), 3), 4) тармақшаларында көзделген негіздер болған кезде апелляциялық сатыдағы сот бірінші сатыдағы сот шешімінің күшін жояды, бұл туралы ұйғарым шығарады. Ұйғарымда істі бірінші сатыдағы сотта іс жүргізу қағидалары бойынша қарауға көшу, іске қатысатын тұлғалар жасауға тиіс әрекеттер және оларды жасау мерзімдері көрсетіледі. Осы көрсетілген әрекеттер аяқталғаннан кейін істі әдеттегідей апелляциялық сатыдағы соттың сол құрамы қарайды.
      Қалған жағдайларда, оның ішінде жаңа шешім шығарылып, сот шешімінің күші жойылған кезде, апелляциялық сатыдағы сот істі бір сот отырысында қарайды және бір сот актісін қабылдайды.
      6. Сот шығыстарын бөлу туралы мәселенің шешілмеуі немесе дұрыс шешілмеуі сот шешімінің күшін жоюға және оны өзгертуге негіз болып табылмайды. Сот шығыстарын бөлу қаулының қарар бөлігінде көрсетіледі.

      428-бап. Іс бойынша іс жүргізуді тоқтата отырып немесе арызды
               қараусыз қалдыра отырып сот шешімінің күшін жою
      Бірінші сатыдағы сот шешімі осы Кодекстің 277-бабында және 279-бабының 2), 3), 4), 5), 9) және 10) тармақшаларында көрсетілген негіздер бойынша іс бойынша іс жүргізуді тоқтатуға немесе талап қоюды қараусыз қалдыруға байланысты апелляциялық тәртіппен күші жойылуға жатады.

      429-бап. Бірінші сатыдағы сот ұйғарымына (қаулысына) шағым
               жасау, наразылық білдіру тәртібі мен мерзімдері
      1. Осы Кодексте көзделген жағдайларда, сондай-ақ сот ұйғарымы істің одан әрі қозғалу мүмкіндігіне бөгет болатын жағдайларда бірінші сатыдағы соттың ұйғарымына осы Кодекстің 401-бабында көрсетілген тұлғалар жеке шағым жасауы, наразылық білдіруі мүмкін. Егер ұйғарым іске қатыспайтын адамдардың құқықтары мен мүдделеріне қатысты болса, олар да сот ұйғарымына шағым жасауға құқылы.
      Жеке шағым, наразылық ұйғарым түпкілікті нысанда дайындалған күннен бастап он жұмыс күні ішінде беріледі.
      2. Бірінші сатыдағы соттың қалған ұйғарымдарына, оның ішінде сол жерде сот отырысының хаттамасына енгізіле отырып шығарылған ұйғарымдарға жеке шағым жасалмайды, наразылық келтірілмейді, бірақ қарсылықтар апелляциялық шағымға немесе наразылыққа енгізілуі мүмкін.
      3. Шешім шығарылып аяқталған сот талқылауы кезінде шығарылған ұйғарымға шағым жасалған, наразылық білдірілген жағдайда, шешімге шағым жасау үшін белгіленген мерзім өткен соң ғана іс жоғары тұрған сот сатысына жіберіледі. Бұл ретте, егер шешімге апелляциялық шағым берілсе, наразылық келтірілсе, жеке шағымды, наразылықты тексеру істі апелляциялық тәртіппен қарайтын сот сатысында жүргізіледі.
      4. Жеке шағым, наразылық іске қатысатын тұлғалардың саны бойынша құжаттар көшірмелерін қоса бере отырып осы ұйғарымды шығарған сотқа беріледі, оларды судья соларға жібереді немесе табыс етеді. Судья жеке шағымды немесе наразылықты алғаннан кейін азаматтық істі немесе материалдарды апелляциялық сатыдағы сотқа жібереді.
      5. Жеке шағымдар мен наразылықтар осы тарауда белгіленген тәртіппен апелляциялық шағымдар мен наразылықтарды қабылдау және қарау үшін қабылданады және қаралады.
      Осы Кодекстің 414-бабында көзделген тәртіппен апелляциялық сатыдағы сот іске қатысатын тұлғаларға жеке шағымды немесе наразылықты қарау уақыты мен орны туралы хабарлайды. Іске қатысатын тұлғалардың апелляциялық сатыдағы соттың сот отырысына келмеуі оны қарауға кедергі болмайды.
      6. Жеке шағымды, наразылықты қарау нәтижелері бойынша апелляциялық сатыдағы сот:
      1) сот ұйғарымын өзгеріссіз, ал жеке шағымды, наразылықты қанағаттандырусыз қалдыру;
      2) сот ұйғарымының күшін толық немесе бөлігін жою және мәселені бірінші сатыдағы сотқа жаңадан қарауға жіберу;
      3) сот ұйғарымының күшін толық немесе бөлігін жою және мәселені мәні бойынша шешу;
      4) ұйғарымды өзгерту туралы ұйғарым шығарады.
      7. Талап қою арыздарын қайтару, іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұру, талап қою арыздарын қарамай қалдыру мәселелері бойынша жеке шағым немесе наразылық бойынша шығарылған апелляциялық сатыдағы соттың ұйғарымдары шағым жасалуға және наразылық білдіруге жатпайды. Осы Кодексте белгіленген жағдайларда істің одан әрі қозғалу мүмкіндігіне бөгет болатын апелляциялық сатыдағы соттың ұйғарымына шағым жасалуы және наразылық білдірілуі мүмкін.

      430-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың жеке ұйғарымы
      Апелляциялық сатыдағы сот осы Кодекстің 270-бабында көзделген негіздер бойынша жеке ұйғарым шығара алады.
      Жеке ұйғарымға осы Кодекстің 429-бабында көзделген тәртіппен шағым жасалуы және наразылық білдірілуі мүмкін.

      431-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың сот актілерінің заңды
               күші
      Апелляциялық сатыдағы соттың сот актілері олар жария етілген күннен бастап заңды күшіне енеді.

      432-бап. Сот актісін жіберу және істі бірінші сатыдағы сотқа
               қайтару
      Апелляциялық сатыдағы сот істі қарап, іске қатысатын тұлғаларға сот актісінің көшірмелерін жібергеннен (табыс етілгеннен) кейін істі бірінші сатыдағы сотқа қайтарады.

      433-бап. Іс апелляциялық тәртіппен қаралғаннан кейін түскен
               апелляциялық (жеке) шағымды немесе наразылықты қарау
               тәртібі
      1. Белгіленген мерзімде немесе өтіп кеткен мерзім қалпына келтірілгеннен кейін берілген апелляциялық (жеке) шағым немесе наразылық апелляциялық сатыдағы сотқа іс басқа шағымдар бойынша қаралғаннан кейін түскен жағдайда, сот мұндай шағымды немесе наразылықты өзінің іс жүргізуіне қабылдауға міндетті.
      2. Апелляциялық (жеке) шағымды немесе наразылықты қарау нәтижелері бойынша және негіздер болған жағдайда апелляциялық сатыдағы сот бұрын қабылданған сот актісінің күшін жояды және келіп түскен шағым немесе наразылық бойынша жаңа қаулы, ұйғарым қабылдайды.
      Мұндай негіздер болмаған кезде апелляциялық сатыдағы сот апелляциялық шағымды немесе наразылықты қанағаттандырудан бас тарту туралы қаулы, ұйғарым шығарады.

54-тарау. ЗАҢДЫ КҮШІНЕ ЕНГЕН СОТ АКТІЛЕРІНЕ КАССАЦИЯЛЫҚ ШАҒЫМ
ЖАСАУ ЖӘНЕ НАРАЗЫЛЫҚ БІЛДІРУ

      434-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың сот актілеріне
               кассациялық шағым жасау және наразылық білдіру құқығы
      1. Апелляциялық сатыдағы соттың сот актілеріне кассациялық шағым жасау және наразылық келтіру құқығы тараптарға, іске қатысатын басқа да тұлғаларға тиесілі.
      2. Апелляциялық сатыдағы соттың сот актілеріне кассациялық наразылық келтіру құқығы апелляциялық сатыдағы сотта істі қарауға қатысқан прокурорға тиесілі. Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры және оның орынбасарлары, облыстардың прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар апелляциялық сатыдағы соттың сот актілеріне істі қарауға қатысуына қарамастан наразылық келтіруге құқылы.
      3. Іске қатысуға тартылмаған, бірақ сот өздерінің құқықтары мен міндеттеріне қатысты сот актісін шығарған адамдар да кассациялық шағым беруге құқылы.

      435-бап. Кассациялық шағымдарды және наразылықтарды қарайтын
               соттар
      Кассациялық шағымдарды немесе наразылықты облыстық және оған теңестірілген соттың кассациялық сот алқасы алқаның кемінде үш судьясы қатысқан алқалы құрамда қарайды.

      436-бап. Кассациялық шағымды немесе наразылықты беру тәртiбi
      1. Кассациялық шағым мен наразылық iске қатысатын адамдардың саны бойынша көшiрмелерiмен қоса тiкелей кассациялық сатыдағы сотқа жіберіледі және берiледi. Қажеттi жағдайларда кассациялық сатыдағы сот кассациялық шағымды немесе наразылықты берген адамды оларға қоса берілген жазбаша дәлелдемелердiң көшiрмелерiн iске қатысатын адамдардың саны бойынша ұсынуды мiндеттей алады.
      2. Прокурордың кассациялық наразылығы кассациялық сатыдағы сотқа азаматтық іспен бірге жіберіледі.
      Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры не оның орынбасарлары, облыстардың прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар кассациялық тәртіппен тексеру үшін азаматтық істі тиісті соттан талап ете алады. Сот прокурордың істі талап ету туралы сұрау салуын ол сотқа келіп түскен күннен бастап бес жұмыс күнінен кешіктірмей және заңды күшіне енген сот актілерін орындау үшін процестік әрекеттер орындалғаннан кейін ғана орындайды. Сұрау салулар байланыс арналарын пайдалана отырып жіберілуі мүмкін.
      Істі талап еткен жағдайда кассациялық наразылық білдіру туралы өтінішхатты прокурор отыз жұмыс күні ішінде қарайды.
      Осы Кодекстің 54-бабында көрсетілмеген істер бойынша сот актілеріне кассациялық наразылық білдіру туралы өтінішхат берілген жағдайда, өтінішхат осы Кодекстің 112-бабы бірінші бөлігінің 1), 2), 3) тармақшаларында тізбеленген адамдар берген жағдайлардан басқа, прокурор осындай өтінішхатты кассациялық сатыдағы сотқа тікелей кассациялық шағым беру үшін өтініш берушіге қайтаруға құқылы.

      437-бап. Кассациялық шағым немесе наразылық беру мерзімі
      1. Кассациялық шағым немесе наразылық апелляциялық сатыдағы соттың қаулысы немесе ұйғарымы заңды күшіне енген күннен бастап үш ай ішінде берілуі мүмкін.
      2. Көрсетілген мерзім өткеннен кейін берілген кассациялық шағым немесе наразылық қараусыз қалдырылады және шағымды немесе наразылықты берген тұлғаға кері қайтарылады.
      3. Сот актілеріне апелляциялық тәртіппен шағымдану мерзімі өтіп кеткен жағдайда кассациялық шағым бірінші сатыдағы сот шағымдану мерзімін қалпына келтіру туралы өтінішхатты қарағаннан кейін және апелляциялық сатыдағы сот істі қарағаннан кейін кассациялық сатыдағы сотқа берілуі мүмкін.
      4. Апелляциялық сатыдағы соттың сот актілеріне кассациялық шағым немесе наразылық беруге арналған мерзімді қалпына келтіру туралы өтінішхатты кассациялық сатыдағы сот осы Кодекстің 126-бабында белгіленген тәртіппен қарайды.

      438-бап. Кассациялық шағымның немесе наразылықтың мазмұны
      1. Кассациялық шағымда немесе наразылықта:
      1) шағым немесе наразылық жіберілетін соттың атауы;
      2) шағым берген немесе наразылық білдірген тұлғаның атауы және мекенжайы;
      3) апелляциялық сатыдағы соттың шағымданып немесе наразылық келтіріліп отырған сот актісі көрсетілуге;
      4) шағымданатын, наразылық білдірілетін қаулының немесе ұйғарымның заңсыздығын білдіретін нұсқау, сондай-ақ шағымды немесе наразылықты берген тұлғаның өтініші көрсетілуге;
      5) шағымға немесе наразылыққа қоса берілетін жазбаша құжаттардың тізбесі болуға тиіс.
      2. Кассациялық шағымға, наразылыққа оны берген тұлға немесе оның өкілі қол қояды. Шағымды, наразылықты электрондық құжат нысанында берген кезде ол оны берген тұлғаның немесе оның өкілінің электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады. Өкіл қол қойған кассациялық шағымға сенімхат немесе өкілдің өкілеттігін куәландыратын өзге құжат қоса берілуге тиіс. Электрондық құжат нысанында берілетін шағымға, наразылыққа осы бапта көрсетілген құжаттардың көшірмелері электрондық нысанда қоса беріледі.
      3. Кассациялық шағымға «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» (Салық кодексі) Қазақстан Республикасының кодексінде белгіленген мөлшерде мемлекеттік баждың төленгенін растайтын құжат қоса берілуге тиіс.

      439-бап. Кассациялық шағымды немесе наразылықты қозғалыссыз
               қалдыру
      1. Кассациялық шағымды немесе наразылықты берген тұлғалардың қолы қойылмаған, шағымданатын немесе наразылық білдірілетін қаулы, шешім және ұйғарым көрсетілмеген немесе құжаттардың барлық қажетті көшірмелері қоса берілмеген кассациялық шағым немесе наразылық берілген кезде облыстық және оған теңестірілген соттың судьясы шағымды немесе наразылықты қозғалыссыз қалдыру туралы ұйғарым шығарады және шағым немесе наразылық берген тұлғаға кемшіліктерді түзету үшін мерзім тағайындайды.
      2. Егер шағымды немесе наразылықты берген тұлға ұйғарымдағы нұсқауларды белгіленген мерзімде орындаса, шағым немесе наразылық сотқа алғаш ұсынылған күні берілген деп есептеледі. Олай болмаған жағдайда шағым немесе наразылық берілмеген деп есептеледі және соттың ұйғарымымен шағым немесе наразылық берген тұлғаға кері қайтарылады.

      440-бап. Судьяның кассациялық шағымды немесе наразылықты
               алғаннан кейінгі әрекеттері
      Кассациялық сатыдағы судья осы Кодекстің 438-бабының талаптарына сәйкес келетін кассациялық шағымды немесе наразылықты алғаннан кейін:
      1) азаматтық істің материалдарын талап етіп алдыртуға;
      2) пікірге мерзім бере отырып, іске қатысатын адамдарға шағымның немесе наразылықтың және оларға қоса берілген жазбаша материалдардың көшірмелерін жіберуге;
      3) іске қатысатын адамдарға кассациялық шағымның немесе наразылықтың қаралатын уақыты мен орны туралы хабарлауға;
      4) қарауға тағайындалған істер туралы прокурорға хабарлауға міндетті.

      441-бап. Кассациялық шағымға немесе наразылыққа пікір
      1. Іске қатысатын адам кассациялық шағымға немесе наразылыққа пікірді, шағымға қатысты қарсылықты растайтын құжаттарды қоса бере отырып, іске қатысатын басқа адамдарға және кассациялық сатыдағы сотқа жібереді. Кассациялық сатыдағы сотқа жіберілетін пікірге іске қатысатын басқа да адамдарға пікірдің жіберілгенін растайтын құжат та қоса беріледі.
      2. Пікір сот отырысы басталғанға дейін онымен танысу мүмкіндігін қамтамасыз ететін, сот белгілеген мерзімде жіберіледі.
      3. Пікірге іске қатысатын адам немесе оның өкілі қол қояды. Пікірді электрондық құжат нысанында берген кезде ол оны берген адамның немесе оның өкілінің электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады. Өкіл қол қойған пікірге сенімхат немесе оның өкілеттігін куәландыратын өзге құжат қоса берілуге тиіс. Электрондық құжат нысанында берілетін пікірге осы бапта көрсетілген құжаттардың көшірмесі электрондық нысанда қоса беріледі.

      442-бап. Кассациялық шағымнан бас тарту, кассациялық
               наразылықты кері қайтарып алу
      1. Кассациялық шағым берген адам, соның ішінде іс бойынша тарап ретінде кассациялық шағым берген прокурор кассациялық сатыдағы сот қаулы шығарғанға дейін одан бас тартуға құқылы.
      Прокурор кассациялық сатыдағы сот қаулы шығарғанға дейін наразылықты кері қайтарып алуға құқылы.
      Кассациялық шағымнан бас тарту, наразылықты кері қайтарып алу кассациялық сатыдағы сотқа жазбаша арыз беру арқылы ресімделеді.
      2. Егер шешімге басқа адамдар шағымданбаса немесе жоғары тұрған прокурор наразылық білдірмесе, кассациялық сатыдағы сот кассациялық іс жүргізуді тоқтату туралы ұйғарым шығарады. Ұйғарым шағымдануға, наразылық білдіруге жатпайды. Шағымды қайтадан беруге жол берілмейді, ал берілген жағдайда шағым кері қайтарылады.
      3. Наразылық кері қайтарып алынған жағдайда кассациялық сатыдағы сот оны қайтару туралы ұйғарым шығарады, ол шағымдануға және наразылық білдіруге жатпайды. Наразылық осы Кодекстің 437-бабының үшінші бөлігінде белгіленген мерзімдерде қайтадан берілуі мүмкін.
      4. Егер апелляциялық сатыдағы соттың қаулысына кассациялық шағымды басқа адамдар берсе, онда ол осы тарауда белгіленген тәртіппен мәні бойынша қаралуға жатады.

      443-бап. Бітімгершілік келісім, дауды (жанжалды) медиация
               тәртібімен реттеу туралы келісім және дауды
               партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім
      1. Кассациялық шағым немесе наразылық берілгеннен кейін жасалған тараптардың бітімгершілік келісімі, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім кассациялық сатыдағы сотқа жазбаша түрде ұсынылуға тиіс.
      Тараптардың дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімін немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді сот осы Кодекстің 179 және 181-баптарының ережелеріне сәйкес қабылдайды.
      Тараптардың бітімгершілік келісімін, тараптардың дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімін немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді сот отырысында бекіткенге дейін сот тараптарға олардың процестік әрекеттерінің салдарын түсіндіреді.
      2. Тараптардың бітімгершілік келісімін, тараптардың дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімін немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді бекіту кезінде кассациялық сатыдағы сот бірінші және апелляциялық сатыдағы соттардың сот актілерінің күшін жояды және іс бойынша іс жүргізуді тоқтатады.

55-тарау. КАССАЦИЯЛЫҚ САТЫДАҒЫ СОТТА ІС ЖҮРГІЗУ

      444-бап. Кассациялық қараудың нысанасы
      Кассациялық шағым, наразылық бойынша кассациялық сатыдағы сот апелляциялық сатыдағы соттың сот актілерінің заңдылығын тексереді.

      445-бап. Істі кассациялық тәртіппен қараудың шектері
      1. Істі қарау кезінде кассациялық сатыдағы сот істе бар материалдар бойынша кассациялық шағымның, наразылықтың уәждерінің шегінде апелляциялық сатыдағы соттың сот актілерінің заңдылығын тексереді.
      2. Кассациялық сатыдағы сот жаңа дәлелдемелерді қабылдамайды.

      446-бап. Кассациялық сатыдағы сотта істі қарау мерзімдері
      Кассациялық сатыдағы сотта іс келіп түскен күннен бастап отыз жұмыс күні ішінде қаралуға жатады.

      447-бап. Іске қатысатын адамдар мен өкілдердің сот отырысына
               келмеуінің салдары
      Істің қаралатын уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарланған іске қатысатын адамдардың немесе олардың өкілдерінің кассациялық сатыдағы соттың сот отырысына келмеуі істі қарауға кедергі болып табылмайды.

      448-бап. Кассациялық шағымды немесе наразылықты қарау тәртібі
      1. Төрағалық етуші сот отырысын ашады және қандай істің, кімнің кассациялық шағымы немесе наразылығы бойынша және апелляциялық сатыдағы соттың қандай сот актісі қаралатынын, сот құрамын, сот отырысының хатшысын, сондай-ақ прокурорды, егер ол қатысып отырса, хабарлайды, іске қатысатын адамдардың қайсысы сот отырысы залында қатысып отырғанын анықтайды.
      2. Осы Кодекстің 54-бабының екінші бөлігінде көрсетілген жағдайларда, кассациялық сатыдағы соттың сот отырысына іс бойынша қорытынды беретін прокурор қатысады.
      3. Кассациялық сатыдағы сотта істі қарау осы Кодекстің 417-бабының екінші бөлігінің ережелері бойынша жүзеге асырылады.
      4. Іске қатысатын адамдардың кассациялық сатыдағы сотта істі талқылауға байланысты барлық мәселелер бойынша арыздары мен өтінішхаттарын сот іске қатысатын басқа да адамдардың пікірін тыңдағаннан кейін шешеді.

     449-бап. Кассациялық сатыдағы соттың өкілеттіктері
      1. Сот істі кассациялық тәртіппен қарап:
      1) апелляциялық сатыдағы соттың қаулысын күшінде, ал кассациялық шағымды немесе наразылықты қанағаттандырусыз қалдыруға;
      2) осы Кодекстің 427-бабының төртінші бөлігінде көзделген бұзушылықтар анықталған жағдайда, апелляциялық сатыдағы сот қаулысының күшін толық не бөлігін жоюға және істі апелляциялық сатыдағы сотқа судьялардың өзге құрамымен жаңадан қарауға жіберуге құқылы. Бұл ретте кассациялық сатыдағы соттың қандай да бір дәлелдемелердің дәйектілігі немесе дәйексіздігі туралы, бір дәлелдемелердің басқаларынан артықшылығы туралы, сондай-ақ істі жаңадан қарау кезінде қандай шешім шығарылуға тиіс екені туралы мәселелерді алдын ала шешуге құқығы жоқ;
      3) бірінші немесе апелляциялық сатыдағы соттардың шешімінің, қаулысының және ұйғарымының күшін толық немесе бөлігін жоюға және осы Кодекстің 277-бабында, 279-бабының 2), 3), 4), 5), 9) және 10) тармақшаларында көрсетілген негіздемелер бойынша іс бойынша іс жүргізуді тоқтатуға не арызды қараусыз қалдыруға;
      4) бірінші және апелляциялық сатылардағы соттардың ұйғарымының күшін жоюға және егер іс мәні бойынша қаралмаса, істі бірінші сатыдағы сотқа жаңадан қарауға жіберуге;
      5) бірінші сатыдағы соттың шешімін немесе ұйғарымын күшінде қалдырып, апелляциялық сатыдағы сот қаулысының, ұйғарымының күшін толық немесе бөлігін жоюға;
      6) шағымданудың процестік мерзімдерін қалпына келтіру мәселелері бойынша бірінші және апелляциялық сатылардағы соттар ұйғарымдарының күшін жоюға және апелляциялық шағымды қарау үшін істі апелляциялық сатыдағы сотқа жіберуге;
      7) егер бірінші немесе апелляциялық сатылардағы сот істің мән-жайын толық әрі дұрыс анықтаса, бірақ материалдық құқық нормаларын қолданғанда қатеге жол берсе, істі жаңадан қарауға бермей-ақ, бірінші сатыдағы сот шешімінің, ұйғарымының немесе апелляциялық сатыдағы сот қаулысының, ұйғарымының күшін толық не бөлігін жойып, бірінші немесе апелляциялық сатыдағы соттардың шешімін, қаулысын, ұйғарымын өзгертіп, жаңа сот актісін шығаруға құқылы.

      450-бап. Кассациялық тәртіппен заңды күшіне енген сот
               актілерінің күшін жоюдың немесе өзгертудің
               негіздемелері
      Заңды күшіне енген сот актілерінің күші осы Кодекстің 427-бабында көзделген негіздемелер бойынша кассациялық тәртіппен жойылуға немесе өзгертілуге жатады.
      Егер сот дұрыс шешім қабылдаса, бірақ осы Кодекстің 427-бабының бірінші және екінші бөліктерінде көзделген бұзушылықтарға жол берілсе, қаулыда материалдық және процестік құқықтың себептері, нормалары көрсетіледі, сот актілері соларға сәйкес өзгеріссіз қалдырылады.

      451-бап. Кассациялық сатыдағы соттың актілері
      1. Кассациялық сатыдағы соттың актілері қаулылар және ұйғарымдар нысанында шығарылады.
      2. Кассациялық сатыдағы соттың қаулысында (ұйғарымында):
      1) қаулының (ұйғарымның) шығарылған күні мен орны;
      2) қаулыны (ұйғарымды) шығарған соттың атауы мен құрамы;
      3) кассациялық (жеке) шағым берген немесе наразылық білдірген адам;
      4) апелляциялық сатыдағы соттың шағымдалатын сот актісінің және оған жазбаша пікірдің қысқаша мазмұны, кассациялық сатыдағы сотта істі қарауға қатысатын адамдардың түсініктемелері;
      5) соттың өз тұжырымдарын жасауына әкеп соққан себептер және сот басшылыққа алған заңдарға сілтеме;
      6) кассациялық (жеке) шағымды немесе наразылықты қарау нәтижелері бойынша қорытынды;
      7) қаулыға (ұйғарымға) шағымдану, наразылық білдіру мерзімдері мен тәртібі көрсетілуге тиіс.
      2. Кассациялық (жеке) шағым немесе наразылық қанағаттандырусыз қалдырылған және шағымдалған сот актісінде жазылған себептермен келісілген кезде кассациялық қаулының (ұйғарымның) дәлелдеу бөлігінде апелляциялық сатыдағы сот актісін өзгерту не оның күшін жою үшін осы Кодекстің 427-бабында көзделген негіздемелердің жоқ екендігіне сілтеме жасалып, бұл туралы көрсетіледі.
      Бірінші және апелляциялық сатылардағы соттарда қарау нысанасы болып табылмаған дәлелдер кассациялық (жеке) шағымда, наразылықта келтірілген жағдайда, қаулының дәлелдеу бөлігінде осы Кодекстің 445-бабының екінші бөлігіне сәйкес аталған дәлелдердің қабылданбайтыны туралы көрсетіледі.
      3. Кассациялық сатыдағы сот осы баптың бірінші бөлігінің талаптарын сақтай отырып, сот актісінің қарар бөлігін шығаруға және жариялауға және оның түпкілікті нысанда дайындалу күнін хабарлауға құқылы. Сот актісінің қарар бөлігі іс материалдарына қоса тіркеледі.
      Кассациялық сатыдағы соттың қаулысы бес жұмыс күні ішінде түпкілікті нысанда дайындалуға тиіс.
      4. Кассациялық сатыдағы сот осы Кодекстiң 235, 237-баптарында көзделген жағдайларда және тәртiппен қате жазулар мен көрінеу арифметикалық қателердi түзету туралы мәселенi қарауға немесе қаулының мәнін өзгертпей, шығарылған қаулыны ұйғарым шығару арқылы түсіндiруге құқылы. Осы Кодекстiң 236-бабында көзделген негіздемелер бойынша кассациялық сатыдағы сот қосымша қаулы шығаруға құқылы.
      5. Кассациялық сатыдағы соттың көрсетілген мәселелер бойынша қаулысы (ұйғарымы) шығарылған күннен бастап күшіне енеді.
      6. Кассациялық сатыдағы соттың осы баптың төртінші бөлігінде көрсетілген негіздемелер бойынша шығарылған сот актілеріне кассациялық сатыдағы сот қаулыларына шағымдану үшін белгіленген тәртіппен шағымдалуы және наразылық білдірілуі мүмкін.

      452-бап. Кассациялық сатыдағы соттың сот актілерінің заңды күші
      Кассациялық сатыдағы соттың қаулылары мен ұйғарымдары олар жарияланған күннен бастап заңды күшіне енеді.

      453-бап. Іс кассациялық тәртіппен қаралғаннан кейін келіп
               түскен кассациялық шағымды қарау тәртібі
      1. Белгіленген мерзімде немесе өтіп кеткен мерзім қалпына келтірілгеннен кейін берілген кассациялық (жеке) шағым кассациялық сатыдағы сотқа істі басқа шағымдар бойынша қарағаннан кейін келіп түскен жағдайда, сот мұндай шағымды өзінің іс жүргізуіне қабылдауға міндетті.
      2. Кассациялық (жеке) шағымды қарау нәтижелері бойынша кассациялық сатыдағы сот негіздемелер болған кезде кассациялық сатыдағы соттың бұрын шығарылған сот актісінің күшін жояды және жаңа қаулы қабылдайды. Мұндай негіздемелер болмаған жағдайда кассациялық сатыдағы сот кассациялық шағымды қанағаттандырудан бас тарту туралы қаулы шығарады.
      3. Іс осы баптың ережелері бойынша кассациялық тәртіппен қаралғаннан кейін келіп түскен наразылық қаралмайды және егер кассациялық сатыдағы сотта басқа адамдардың шағымын қарау кезінде прокурор қатысса, қайтарылуға жатады.

56-тарау. ҚАДАҒАЛАУ САТЫСЫНДАҒЫ СОТТА ІС ЖҮРГІЗУ

      454-бап. Қадағалау тәртiбiмен қайта қаралуға жататын сот/
               актiлерi
      1. Жергілікті және басқа соттардың заңды күшiне енген сот актiлерiн, оларға кассациялық тәртіппен шағымдану тәртібі сақталған жағдайда Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты сот қадағалауы тәртiбiмен қайта қарауы мүмкiн.
      Осы Кодекстің 27-бабының төртінші бөлігінің ережелері бойынша қаралған істер бойынша заңды күшіне енген сот актілері, оларға Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының инвестициялық дауларды қарау жөніндегі мамандандырылған алқада апелляциялық тәртіппен шағымдану тәртібі сақталған жағдайда, сондай-ақ осы алқа судьяларының осы Кодекстің 28-бабының ережесі бойынша шығарған сот актілерін Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты сот қадағалауы тәртібімен қайта қарауы мүмкін.
      Осы баптың үшінші бөлігінде көзделген айрықша жағдайларда бірінші және апелляциялық сатылардағы соттардың заңды күшіне енген шешімдері, ұйғарымдары, қаулылары сот қадағалауы тәртібімен тексерілуі мүмкін.
      2. Заңды күшіне енген:
      1) жеңілдетілген іс жүргізу (бұйрық арқылы іс жүргізу және жеңілдетілген (жазбаша) іс жүргізу) тәртібімен қаралған істер бойынша;
      2) бітімгершілік келісіммен, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісіммен немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісіммен аяқталған істер бойынша сот актiлері қадағалау тәртiбiмен қайта қаралуға жатпайды.
      3. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қадағалаушы сот алқасының қаулысы, егер қабылданған қаулы:
      1) адамдардың өмірі, денсаулығы не Қазақстан Республикасының экономикасы мен қауіпсіздігі үшін орны толмас салдарға әкеп соқтырса;
      2) адамдардың белгісіз тобының құқықтары мен заңды мүдделерін немесе өзге де жария мүдделерді бұзса, айрықша жағдайларда сот қадағалауы тәртiбiмен тексерiлуi мүмкiн.

      455-бап. Заңды күшiне енген сот актiлерiне өтiнiшхат беруге,
               ұсыным енгізуге, наразылық білдіруге құқығы бар
               тұлғалар
      1. Осы Кодекстiң 454-бабының бiрiншi бөлiгiнде көзделген сот актiлерiн даулау туралы өтiнiшхатты тараптар, iске қатысатын адамдар, сот актілерінде мүдделері қозғалатын басқа да адамдар және олардың өкілдері беруi мүмкiн.
      2. Бас Прокурор заңды күшiне енген сот актiсiне өзінің бастамасы бойынша да, осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген адамдардың өтінішхаты бойынша да Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына наразылық білдіруге құқылы. Өтінішхат наразылыққа қоса беріледі.
      3. Осы Кодекстің 454-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген бірінші және апелляциялық сатыдағы соттардың заңды күшіне енген сот актілері осы баптың үшінші бөлігінде көзделген айрықша негіздер бойынша Бас Прокурордың наразылығы бойынша сот қадағалауы тәртібімен тексерілуі мүмкін.
      4. Осы Кодекстің 454-бабының екінші бөлігінде көрсетілген заңды күшіне енген сот актілері, осы баптың үшінші бөлігінде көзделген айрықша негіздер бойынша Бас Прокурордың наразылығы бойынша сот қадағалауы тәртібімен тексерілуі мүмкін.
      5. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қадағалаушы сот алқасының қаулылары осы Кодекстің 454-бабының үшінші бөлігінде көрсетілген негіздер бойынша Жоғарғы Сот Төрағасының ұсынымы, Бас Прокурордың наразылығы бойынша қадағалау тәртібімен тексерілуі мүмкін.
      6. Өтiнiшхат берген адам, соның ішінде іс бойынша тарап ретінде өтінішхат берген прокурор, одан бас тартуға, ал наразылық білдірген прокурор оны қадағалау сатысындағы сотқа ол қаулы шығарғанға дейін арыз беру арқылы кері қайтарып алуға құқылы.
      Өтінішхаттан бас тарту қадағалау сатысындағы сотта іс жүргізудің соның ішінде алдын ала қарау сатысында тоқтатылуына әкеп соғады. Осы адамдардың өтінішхатты қайтадан беруіне жол берілмейді, ал берілген жағдайда өтінішхат қайтарылады.
      Наразылық кері қайтарылған жағдайда осы Кодекстің 456-бабының бірінші бөлігінде белгіленген мерзімдерде ол қайтадан білдірілуі мүмкін.
      7. Егер сот актілеріне өтінішхатты басқа адамдар берсе және ол бойынша қадағалау іс жүргізуі қозғалса, іс осы тарауда белгіленген тәртіппен мәні бойынша қайта қаралуға жатады.
      8. Осы Кодекстiң 463, 464 және 465-баптарында көзделген ережелер Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты Төрағасының ұсынымына және Қазақстан Республикасының Бас Прокурорының наразылығына қолданылмайды және тікелей қадағалау сатысындағы сот қарайды.

      456-бап. Заңды күшiне енген сот актiлерiн даулау, наразылық
               білдіру мерзiмдерi
      1. Кассациялық сатыдағы соттың ұйғарымына, қаулысына өтiнiшхат, наразылық олар заңды күшіне енген күннен бастап алты ай iшiнде берілуі мүмкін.
      2. Осы баптың бірінші бөлігінің ережелері осы Кодекстің 454-бабының үшінші бөлігінде көзделген негіздемелер бойынша сот актілерін қайта қарау туралы Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты Төрағасының ұсынымына және Қазақстан Республикасының Бас Прокурорының наразылығына қолданылмайды.
      3. Егер қадағалау наразылығын білдiру туралы өтiнiш прокурорға белгiленген мерзiм сақтала отырып берiлсе, бiрақ ол бойынша шешiм қабылданбаса, сот наразылық білдіру мерзiмiн ұзартады. Наразылықта бұл туралы көрсетiлуге тиiс.

      457-бап. Iстi қадағалау тәртiбiмен қарайтын соттар
      1. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты осы Кодекстiң 455-бабының бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген адамдардың өтiнiшхаттары бойынша және кассациялық сатыдағы соттың заңды күшiне енген қаулысына Бас Прокурордың наразылығы бойынша iстi, сондай-ақ осы Кодекстiң 455-бабының екінші, үшiншi, төртінші және бесінші бөлiктерінде көзделген жағдайларда құрамында кемiнде бес судья қарайды.
      2. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты осы Кодекстiң 455-бабының бесіншi бөлiгiнде көрсетілген негiздемелер бойынша қадағалау сатысындағы соттың қаулысына Жоғарғы Сот Төрағасының ұсынымы немесе Бас Прокурордың наразылығы бойынша iстердi қарайды. Істерді осы істерді қарауға бұрын қатыспаған алқалы құрамда кемінде жеті судья қарайды.

      458-бап. Iстердi талап етіп алдырудың және заңды күшiне енген
               сот актiлерiн қайта қараудың себептерi мен
               негiздемелерi
      1. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьялары, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры не оның тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының орынбасарлары, облыстардың прокурорлары және оларға теңестiрiлген прокурорлар азаматтық iстi сот қадағалауы тәртiбiмен тексеру үшiн тиiстi соттан талап етiп алдыруы мүмкiн.
      2. Осы Кодекстiң 455-бабының бiрiншi бөлiгiнде көрсетілген адамдардың өтiнiшхаттары, сол сияқты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Төрағасының, Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының өзінің құзыретi шегiндегi бастамасы iстердi талап етіп алдыруға себеп болып табылады.
      3. Iс талап етілген жағдайда сот актілерін қайта қарау туралы өтiнiшхат іс келіп түскен күннен бастап отыз жұмыс күні iшiнде қадағалау сатысындағы сотта қаралуға жатады.
      4. Сот прокурордың iстi талап ету туралы сұрау салуын ол сотқа келiп түскен күннен бастап бес жұмыс күнінен кешiктiрмей орындайды.
      Iс талап етіп алдырылған жағдайда қадағалау наразылығын білдiру туралы өтiнiшхатты прокурор iс прокуратураға келiп түскен күннен бастап отыз жұмыс күні iшiнде қарауға тиiс.
      5. Заңсыз сот актiсiн шығаруға әкеп соққан, осы Кодекстің 427-бабында көзделген материалдық және iс жүргiзу құқығы нормаларының елеулi түрде бұзылуы кассациялық сатыдағы соттың заңды күшiне енген ұйғарымын, қаулысын сот қадағалауы тәртiбiмен қайта қарауға негiздеме болады.

      459-бап. Наразылық келтіру
      1. Бас Прокурор себеп пен негiздемелер болған жағдайда наразылық келтіріп, оны iспен және өтiнiшхатпен бiрге Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына жібереді.
      2. Наразылықтың көшiрмелерiн Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы iске қатысатын адамдарға жібереді.

      460-бап. Наразылықтың мазмұны
      Наразылықта:
      1) наразылық білдірілген соттың атауы;
      2) наразылық білдірілетін сот актiлерi көрсетілуге;
      3) сот актiлерi шығарылған iстiң мәнi жазылуға;
      4) заңсыз сот актiсiнiң шығарылуына себеп болған, материалдық не процестік құқық нормаларының елеулi бұзылуы нені білдіретіні көрсетілуге;
      5) наразылық білдiрген лауазымды адамның ұсынысы немесе қорытындысы;
      6) осы Кодекстің 454-бабының үшінші, төртінші бөліктерінде көрсетілген негіздер бойынша наразылық білдірілген жағдайда наразылықта сот актілерін қайта қарау үшін негіздердің ерекшелігі неде екені көрсетілуге тиiс.

      461-бап. Сот актісін даулау және қадағалау наразылығын білдіру
               туралы өтінішхаттың мазмұны
      1. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына берілетін сот актiсiн даулау туралы және қадағалау наразылығын білдіру туралы Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасына берілетін өтiнiште:
      1) өтiнiшхат жіберіліп отырған соттың атауы, өзіне өтiнiшхат жіберіліп отырған лауазымды адамның атауы;
      2) өтiнiшхат беретін адамның және мүддесі үшін өтінішхат беріліп отырған адамның аты-жөні, оның тұрғылықты жерi немесе орналасқан жерi және iстегi процестік жағдайы;
      3) iске қатысатын адамдар аталып, олардың тұрғылықты немесе орналасқан жерi көрсетілуге;
      4) iстi бiрiншi, апелляциялық және кассациялық сатыларда қараған соттар және олар қабылдаған шешiмдердiң мазмұны көрсетілуге;
      5) дауланып отырған, наразылық білдіру ұсынылатын сот актісі көрсетілуге;
      6) материалдық және процестік құқық нормаларының бұзылуы және өтінішхатты берген адамның өтінішхаты нені білдіретіні көрсетілуге;
      7) осы Кодекстің 454-бабының үшінші бөлігінде көзделген негіздемелер бойынша өтінішхат берілген жағдайда өтінішхатта сот актілерін қайта қарау үшін негіздемелердің ерекшелігі неде екені көрсетілуге тиiс.
      2. Егер өтiнiшхат iске қатыспаған адамның мүддесі үшін берілсе, онда дауланып отырған сот актісінде сол адамның қандай құқықтарының бұзылғаны көрсетiлуге тиiс.
      3. Егер өтiнiшхат бұрын қадағалау сатысындағы сотқа берiлсе және алдын ала қарауға дейін не алдын ала қарау кезінде кері қайтарылса, өтінішхатта қайтару себептері туралы көрсетiлуге тиiс.
      4. Өтiнiшхатқа оны берген адам қол қоюға тиiс. Өтінішхатты электрондық құжат нысанында берген кезде оны берген адамның электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады. Электрондық құжат нысанында берілетін өтінішхатқа осы бапта көрсетілген құжаттардың көшірмелері электрондық нысанда қоса беріледі.
      5. Өтінішхатқа «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» (Салық кодексі) Қазақстан Республикасының кодексінде белгіленген мөлшерде сот актісін даулау туралы мемлекеттік баждың төленгенін растайтын құжат қоса берілуге тиіс.

      462-бап. Өтiнiшхатты немесе прокурордың наразылығын кері
               қайтару
      1. Өтiнiшхат немесе прокурор наразылығы мынадай негiздер бойынша:
      1) өтiнiшхат немесе прокурордың наразылығы осы Кодекстiң 460, 461-баптарының талаптарына сәйкес келмесе;
      2) өтiнiшхатты немесе прокурордың наразылығын осы Кодекстiң 455-бабына сәйкес заңды күшiне енген сот актiсiн даулауға, наразылық білдіруге құқығы жоқ адамдар берсе;
      3) өтiнiшхат немесе прокурордың наразылығы осы Кодекстiң 456-бабының бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген мерзiм өткеннен кейiн берiлсе және оны қалпына келтiру үшін дәлелдi себептер болмаса;
      4) өтiнiшхат немесе прокурордың наразылығы қадағалау сатысындағы соттың сот отырысында мәнi бойынша қаралғанға дейiн немесе өтінішхат алдын ала қаралғанға дейін не алдын ала қарау кезінде олар кері қайтарылып алынса;
      5) өтінішхаттан және наразылықтан бас тартуға немесе наразылықты кері қайтарып алуға байланысты қадағалау сатысындағы сотта іс бойынша іс жүргізу тоқтатылған жағдайда;
      6) өтiнiшхат немесе прокурордың наразылығы қадағалау сатысындағы сотқа соттылық ережелері бұзыла отырып берiлсе;
      7) процестің осы қатысушысының арызы бойынша қадағалау іс жүргізуді қозғаудан бас тарту туралы қаулы болса;
      8) сот актісін даулау туралы өтінішхатқа мемлекеттік баждың төленгенін растайтын құжат қоса берілмесе, оларды берген адамдарға кері қайтарылуға жатады.
      2. Өтінішхатты немесе наразылықты осы баптың бірінші бөлігінің 3), 4), 5) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша кері қайтару туралы ұйғарымды тиісінше қадағалау сатысындағы сот не алдын ала қарау кезінде қатысқан судьялар шығарады. Қалған жағдайларда өтінішхаттар үш жұмыс күні ішінде хатпен кері қайтарылады.
      3. Өтiнiшхатты немесе прокурордың наразылығын қайтаруға негiз болған кемшiлiктер жойылған жағдайда, олар осы Кодекстің 455-бабының бесінші, алтыншы бөлігінде көзделген өтінішхаттан бас тарту жағдайларын қоспағанда, жалпы негiздер бойынша қайтадан берілуі мүмкін.
      4. Прокурор қадағалау наразылығын білдіру туралы өтінішхатты өтініш беруші сот актісін тікелей қадағалау сатысындағы сотта даулау туралы өтінішхат беруі үшін, егер ол осы құқықты пайдаланбаса, осы Кодекстің 112-бабының бірінші бөлігінің 1), 2), 3) тармақшаларында көрсетілген адамдар осы Кодекстің 461-бабының талаптарын сақтай отырып өтінішхат берген жағдайларды қоспағанда, оған қайтаруға құқылы.

      463-бап. Өтiнiшхатты алдын ала қарау
      1. Сот актiсiн сот қадағалауы тәртiбiмен даулау туралы өтiнiшхатты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қадағалаушы сот алқасының бiреуi баяндамашы болып табылатын үш судьясы алдын ала зерделейді және қарайды.
      2. Өтiнiшхат оны берген адамға хабарланбай, келiп түскен күннен бастап отыз жұмыс күні iшiнде, ал iс талап етілген жағдайда – iс келiп түскен күннен бастап отыз жұмыс күні iшiнде қаралады.
      Азаматтық істі Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы өтінішхат келіп түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде не өтінішхат алдын ала қаралатын күні талап етілуі мүмкін.
      3. Өтінішхаттың алдын ала қаралатын күні туралы прокурорға хабарланады.

      464-бап. Өтiнiшхатты алдын ала қарау нәтижелерi бойынша
               қабылданатын шешімдер
      1. Судьялар өтiнiшхатты алдын ала қарау нәтижелерi бойынша:
      1) дауланатын сот актiсiн қайта қарау бойынша қадағалау iс жүргiзуiн қозғау және азаматтық iстi талап ете отырып, өтiнiшхатты қадағалау сатысында қарау туралы;
      2) дауланатын сот актiсiн қайта қарау бойынша қадағалау iс жүргiзуiн қозғаудан бас тарту туралы;
      3) өтiнiшхатты қайтару туралы қаулы шығарады.
      2. Соттың өтiнiшхатты алдын ала қарау нәтижелерi бойынша шығаратын қаулысында:
      1) қаулының шығарылған күнi мен орны;
      2) өтiнiшхатты қараған және қаулы шығарған тиiстi сот судьяларының тегi мен аты-жөнi;
      3) дауланатын сот актiсi көрсетіле отырып, қаулы шығарылған iс;
      4) өтiнiшхатты берген тұлғаның атауы;
      5) өтiнiшхатта келтiрiлген дәлелдер;
      6) өтінішхатты іспен бірге қадағалау сот алқасының сот отырысында қарауға беру үшін негіздемелер;
      7) қадағалау іс жүргізуін қозғаудан бас тартылған жағдайда қаулыда осы Кодекстің 427-бабында көзделген негіздемелердің болмауына сілтеме жасалып, дауланатын сот актісінің себептерімен келісу ғана көрсетiлуге тиiс.
      3. Қадағалау іс жүргізуі қозғалған кезде қаулы қадағалау өтінішхатымен, оған қоса берілген құжаттармен бірге алдын ала қаралатын күннен бастап бес жұмыс күнінен кешіктірілмей қадағалау сатысындағы сотқа беріледі.
      4. Өтінішхатты алдын ала қарау нәтижелері бойынша шығарылған қаулының көшірмесі өтінішхатты берген тұлғаға жіберіледі.
      5. Қадағалау өтінішхатын қайтару туралы ұйғарымда:
      1) ұйғарымның шығарылған күні мен орны;
      2) ұйғарымды шығарған судьяның тегi мен аты-жөнi;
      3) мүддесі үшін қадағалау өтінішхаты берілген тұлғаның атауы;
      4) дауланатын сот актілері;
      5) осы Кодекстің 462-бабының 3) және 4) тармақшаларында көзделген қадағалау өтінішхатын кері қайтару үшін негіздемелер;
      6) осы Кодекстің 455-бабының алтыншы бөлігінде көзделген қадағалау іс жүргізуін тоқтату үшін негіздемелер көрсетiлуге тиiс.
      Ұйғарым өтінішхатпен, оған қоса берілген құжаттармен бірге оны берген тұлғаға ол шығарылған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде жіберіледі.

      465-бап. Қадағалау сатысындағы соттың сот отырысын тағайындау
      1. Қадағалау сатысының соты дауланатын сот актiсiн, наразылықты қайта қарау бойынша қадағалау iс жүргiзуiн қозғау туралы сот қаулысын алғаннан кейiн сот отырысының өткiзiлетiн күнін, уақытын, орнын көрсете отырып, өтінішхаттың, қадағалау іс жүргізуін қозғау туралы қаулының көшірмелерін, iстiң қадағалау сатысындағы сотта қаралатыны туралы хабарламаны тараптарға жiбередi.
      2. Іс қадағалау iс жүргізуін қозғау туралы қаулымен бірге қадағалау сатысындағы сотқа берілген не прокурордың наразылығы келiп түскен күннен бастап отыз жұмыс күні iшiнде қаралуға тиiс.
      3. Қадағалау сатысындағы соттың істі қарау уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарландырылған іске қатысатын адамдардың келмеуі істі қадағалау тәртібінде қарау үшін кедергі болмайды.

      466-бап. Сот актiсiн қайта қарау туралы өтiнiшхатқа, ұсынымға
               немесе наразылыққа пікір
      1. Іске қатысатын адам немесе оның өкілі қайта қарауға қатысты қарсылықты растайтын құжаттарды қоса бере отырып, сот қадағалау тәртiбiмен сот актісін қайта қарау туралы өтiнiшке, ұсынымға немесе наразылыққа пiкiрдi iске қатысатын басқа да тұлғаларға және Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына жiбереді.
      Іске қатысатын басқа да тұлғаларға пiкiрдiң көшiрмесi жiберiлгенiн растайтын құжат та пiкiрге қоса беріледi.
      2. Пiкiр қадағалау сатысындағы сот өтiнiшхатты немесе наразылықты қарауды бастағанға дейiн пiкiрмен танысу мүмкiндiгiн қамтамасыз ететiн, сот белгiлеген мерзiмде жiберiледi.
      3. Пiкiрге iске қатысатын адам немесе оның өкiлi қол қояды. Пiкiрге өкілдің өкiлеттiгiн растайтын сенiмхат қоса беріледі.

      467-бап. Сот актiсiнiң орындалуын тоқтата тұру
      Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы, Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры бір уақытта iстi талап етіп алдырып, қадағалау тәртiбiмен тексеру үшiн сот актiсiнiң орындалуын үш айдан аспайтын мерзiмге тоқтата тұруға құқылы.
      Сот актісінің орындалуын тоқтата тұру қажеттілігі өткен соң тоқтата тұру туралы қаулының күші жойылады.
      Сот актісінің орындалуын тоқтата тұру туралы немесе тоқтата тұрудың күшін жою туралы қаулы әділет органына және тараптарға жіберіледі (тапсырылады).

      468-бап. Істi қарау шектерi
      1. Iстi қадағалау тәртiбiмен қарау кезiнде сот iсте бар материалдар бойынша өтiнiшхаттың, ұсынымның, наразылықтың дәлелдерi шегiнде бiрiншi, апелляциялық, кассациялық және қадағалау сатысындағы соттар шығарған сот актiлерiнiң заңдылығын тексередi.
      2. Қадағалау сатысындағы сот заңдылық мүддесiнде, өтiнiшхаттың, ұсынымның немесе наразылықтың шегiнен шығуға және шағым жасалған, наразылық білдірілген сот актілерінің заңдылығын толық көлемiнде тексеруге құқылы.

      469-бап. Істi қадағалау сатысындағы соттың қарау тәртібі
      1. Қадағалау сатысындағы сот отырысы төрағалық етушiнiң қандай сот шешiмi және кiмнiң өтiнiшхаты, наразылығы бойынша қайта қаралып отырғанын, сот құрамына кiмдердiң енетiнiн, прокурордың қатысуын хабарлауымен ашылады және сот отырысы залында iске қатысатын тұлғалардан кiм келiп отырғанына көзін жеткізеді. Iстiң қаралатын уақыты мен орны туралы тиiсiнше хабарландырылған, өтiнiшхат, наразылық берген тұлғаның болмауы сот отырысын жалғастыру мүмкiндiгiн жоққа шығармайды. Қадағалау сатысының сотында істi қарау кезiнде прокурордың қатысуы мiндеттi.
      2. Мәлiмделген қарсылықтар мен өтiнiшхаттар шешiлгеннен кейiн сот істі тыңдауды жалғастыру туралы не оны кейiнге қалдыру туралы шешiм қабылдайды. Сот iстi тыңдауды жалғастыру туралы шешiм қабылдаған кезде төрағалық етушi өтiнiшхатты, наразылықты берген адамға сөз бередi. Егер мұндай адамдар бiрнешеу болса, олар өздерi ұсынатын сөз сөйлеу кезегiн сот назарына жеткiзедi. Егер олар келiсiмге келе алмаса, сөз сөйлеу кезегiн сот белгiлейдi.
      3. Өтiнiшхат, наразылық беретін адам, өз пiкiрi бойынша, дауланатын шешiмнiң заңсыз болып табылатын себептер мен дәлелдердi айтып бередi. Төрағалық етушi содан кейiн сот белгiлейтін тәртiппен iске қатысатын басқа да адамдарға сөз бередi. Сотқа қатысатын адамдар сөз сөйлегеннен кейiн прокурор iс бойынша қорытынды бередi.

      470-бап. Қадағалау сатысындағы соттың өкілеттіктері
      1. Қадағалау сатысындағы сот қадағалау өтінішхатын, наразылықты қарау нәтижелері бойынша қаулы шығарады.
      2. Қадағалау сатысындағы сот кеңесу бөлмесінде мынадай шешiмдердiң бiрiн қабылдайды:
      1) кассациялық сатыдағы соттың ұйғарымын, қаулысын күшінде, ал өтiнiшхатты немесе наразылықты қанағаттандырусыз қалдырады;
      2) бiрiншi, апелляциялық немесе кассациялық сатылардағы соттың ұйғарымының, шешiмiнiң, қаулысының күшiн толық немесе бөлігін жояды және iстi апелляциялық немесе кассациялық сатылардағы сотқа не, егер iс апелляциялық сатыдағы сотта немесе мәні бойынша қаралмаған болса - бiрiншi сатыдағы сотқа жаңадан қарауға жiбередi.
      Қадағалау сатысындағы сот сот актілерінде көрсетiлмеген не онда теріске шығарылмаған мән-жайларды анықтауға немесе оларды дәлелденген деп есептеуге, қандай да бiр дәлелдемелердiң дәйектілігі немесе дәйексіздiгi, бiр дәлелдемелердiң басқаларынан артықшылығы туралы, iстi жаңадан қарау кезiнде материалдық құқықтың қай нормасы қолданылуға тиiс және қандай қаулы қабылдануға тиiс екендiгi туралы мәселелердi алдын ала шешуге құқығы жоқ.
      3) бітімгершілік келісімнің, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімнің немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімнің бекітілуіне байланысты осы Кодекстің 277-бабында белгіленген негіздер бойынша бiрiншi сатыдағы сот шешімінің, апелляциялық, кассациялық, қадағалау сатыларындағы соттардың қаулыларының күшiн толық не бөлігін жояды және талап арызды қараусыз қалдырады не iс бойынша іс жүргізуді тоқтатады;
      4) кассациялық сатыдағы сот ұйғарымының, қаулысының, қадағалау сатысындағы сот қаулысының күшін жояды және іс бойынша шығарылған шешімдердің бірін күшінде қалдырады;
      5) бiрiншi сатыдағы соттың ұйғарымын, шешімін, апелляциялық немесе кассациялық сатылардағы соттардың ұйғарымын және қаулысын, қадағалау сатысындағы соттың қаулысын өзгертеді не күшiн жояды және, егер материалдық құқық нормаларын қолдануда және түсіндіруде қатеге жол берілсе, істі жаңадан қарауға жібермей-ақ жаңа шешім шығарады.
      3. Егер сот дұрыс шешім қабылдаса, бірақ осы Кодекстің 427-бабының бірінші және екінші бөліктерінде көрсетілген бұзушылықтарға жол берілсе, қаулыда дәлелдер материалдық және процестік құқық нормалары көрсетіледі, соған сәйкес сот актілері өзгеріссіз қалдырылады.
      4. Қаулының қарар бөлігі кеңесу бөлмесінен шыққаннан кейін жарияланады.
      5. Қаулы түпкілікті нысанда бес жұмыс күні ішінде әзірленуге тиіс.

      471-бап. Қадағалау сатысындағы сот қаулысының мазмұны
      1. Қадағалау сатысындағы соттың қаулысы осы Кодексте апелляциялық қаулы үшiн белгiленген талаптарға сәйкес келуге тиiс. Қадағалау сатысындағы соттың қаулысына iс бойынша шешiм қабылдаған барлық судьялар қол қояды.
      2. Қадағалау сатысындағы сот осы Кодекстiң 235, 237-баптарында көрсетілген жағдайларда және тәртiппен қате жазылған жазбалар мен көрінеу арифметикалық қателердi түзету туралы мәселені қарауға, қадағалау сатысындағы сот бұрын шығарған қаулыны түсiндiруге, бұл туралы ұйғарым шығаруға, ал осы Кодекстің 236-бабында көрсетілген жағдайда және тәртіппен қосымша қаулы шығаруға құқылы.

      472-бап. Қадағалау сатысындағы сот қаулысының заңды күшiне енуi
      Қадағалау сатысындағы сот қаулысы ол қабылданған күннен бастап заңды күшiне енедi.

      473-бап. Сот шешiмiнiң, ұйғарымының, қаулысының күшi
               жойылғаннан кейiн iстi қарау
      1. Сот қадағалауы тәртiбiмен сот актiлерiнiң күшi жойылғаннан кейiн iс жалпы тәртiппен қаралуға жатады.
      2. Бұрын қабылданған сот актiлерi апелляциялық, кассациялық тәртiппен немесе сот қадағалауы тәртiбiмен күшi жойылғаннан кейiн шығарылған жаңа сот актiлерiне өтiнiшхат, ұсыным, наразылық олардың күшiн жойған себептеріне қарамастан жалпы негiздемелер бойынша берiлуi, келтiрiлуi мүмкiн.

      474-бап. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының кеңейтілген сот
               отырысын тағайындау
      1. Қадағалау сатысындағы соттың қаулысын қайта қарау туралы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Төрағасының ұсынымы енгізілген,Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының наразылығы түскен кезде Жоғарғы Соттың Төрағасы Жоғарғы Соттың кеңейтілген сот отырысын шақырады. Іске қатысатын адамдар және олардың өкілдері, Бас Прокурор оның өткізілу күні, уақыты мен орны туралы хабарландырылады.
      2. Іске қатысатын адамдардың және олардың өкілдерінің кеңейтілген сот отырысына келмеуі істі қарауға кедергі болмайды.

      475-бап. Ұсыным немесе қадағалау наразылығын Қазақстан
               Республикасы Жоғарғы Сотының кеңейтілген сот
               отырысында қарау тәртібі
      1. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының кеңейтілген сот отырысы ұсыным немесе наразылық бойынша істі бұрын қарауға қатыспаған Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының кемінде жеті судьясының алқалы құрамында Жоғарғы Сот Төрағасының төрағалығымен қарайды.
      2. Жоғарғы Соттың Төрағасы кеңейтілген сот отырысын ашады және Жоғарғы Сот Төрағасының ұсынымы немесе Бас Прокурордың қадағалау наразылығы бойынша қандай істің қарауға жататынын хабарлайды.
      3. Ұсынымның дәлелдерін іс бойынша баяндамашы болып табылатын судья немесе наразылықтың мән-жайлары мен негіздері туралы прокурор баяндайды. Істі одан әрі қарау осы Кодекстің 469, 470-баптарында көзделген ережелер бойынша жүзеге асырылады.
      4. Осы Кодекстің 458-бабының үшінші бөлігінде көзделген сот қадағалауы тәртібімен істі қайта қарауға негіздердің болуы туралы мәселені сот кеңесу бөлмесінде шешеді, содан кейін Жоғарғы Сот Төрағасының ұсынымын немесе Бас Прокурордың наразылығын мәні бойынша қарайды. Аталған негіздер болмаған кезде сот істі сот қадағалауы тәртібімен қайта қараудан бас тарту туралы қаулы шығарады.

57-тарау. СОТ АКТІЛЕРІН ЖАҢАДАН АШЫЛҒАН МӘН-ЖАЙЛАР БОЙЫНША
ҚАЙТА ҚАРАУ ЖӨНІНДЕ ІС ЖҮРГІЗУ

      476-бап. Қайта қарау негіздері
      1. Заңды күшіне енген шешімдер, ұйғарымдар мен қаулылар жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қаралуы мүмкін.
      Туындаған немесе орын алған, алайда олар туралы сот актісі заңды күшіне енгеннен кейін белгілі болған, бұрын қаралған істі дұрыс шешу үшін айтарлықтай маңызы бар заңдық фактілер шешімдерді, ұйғарымдарды және қаулыларды жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарау үшін негіз болып табылады.
      2. Шешімдерді, ұйғарымдар мен қаулыларды жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қайта қарау үшін:
      1) қайта қарау туралы арыз берілген сот актісі шығарылған сәтте іс жүзінде болған, бірақ арызданушыға белгілі болмаған және белгілі болуы мүмкін емес іс үшін елеулі мән-жайлар;
      2) заңды күшіне енген сот үкімімен анықталған, куәнің көрінеу жалған айғақтары, сарапшының көрінеу жалған қорытындысы, көрінеу дұрыс аудармау, заңсыз не негізсіз шешім шығаруға әкеп соққан құжаттардың не заттай дәлелдемелердің жалғандығы;
      3) заңды күшіне енген сот үкімімен анықталған, тараптардың, іске қатысатын басқа да адамдардың не олардың өкілдерінің қылмыстық әрекеттері немесе судьялардың осы істі қарау кезінде жасаған қылмыстық іс-әрекеттері;
      4) осы шешімді, ұйғарымды немесе қаулыны шығаруға негіз болған сот шешімінің, үкімінің, ұйғарымының немесе қаулысының не өзге де орган қаулысының күшін жою үшін негіздер болып табылады.
      3. Жаңа мән-жайларға:
      1) істі қарау және шешу кезінде преюдициялық маңызы болған сот актісінің күшін жою;
      2) сот актісі шығарылғанда негізге алынған мәмілені жарамсыз деп тану туралы заңды күшіне енген сот шешімі;
      3) Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң сот актiсi шығарылған кезде қолданылған заңдарды және өзге де нормативтік құқықтық актілерді конституциялық емес деп тануы жатады.

      477-бап. Сот актілерін жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар
               бойынша қайта қарайтын соттар
      1. Бірінші сатыдағы соттың заңды күшіне енген шешімін жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша осы шешімді шығарған сот қайта қарайды.
      2. Бірінші сатыдағы соттың шешімін өзгерткен немесе жаңа шешім шығарған апелляциялық, кассациялық немесе қадағалау сатыларының ұйғарымдарын, шешімдерін, қаулыларын шешімді өзгерткен немесе жаңа шешім шығарған сот жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарайды.

      478-бап. Арыз беру
      1. Шешімді, ұйғарымды немесе қаулыны жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарау туралы арызды іске қатысқан тараптар, басқа да адамдар немесе прокурор шешім, ұйғарым немесе қаулы шығарған сотқа қайта қарау үшін негіз болған мән-жайлар белгіленген күннен бастап үш ай ішінде береді.
      2. Арыз келіп түскен күннен бастап он бес жұмыс күні ішінде, ал апелляциялық, кассациялық және қадағалау сатыларындағы соттарға іс тиісті сотқа түскен сәттен бастап көрсетілген мерзімде қаралуға тиіс.

      479-бап. Арыздың нысаны мен мазмұны
      1. Арыз берген адам немесе оның уәкілетті өкілі арызға қол қояды.
      2. Сот актісін жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарау туралы арызда:
      1) арыз берілетін соттың атауы;
      2) арыз берген адамның және іске қатысатын басқа тұлғалардың атауы, олардың орналасқан жері немесе тұрғылықты жері;
      3) арызданушының жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарау туралы өтініп отырған сот актісін қабылдаған соттың атауы, сот актісінің қабылданған күні, даудың нысанасы;
      4) арыз берген адамның талаптары; осы Кодекстің 465-бабында көзделген жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар және осы мән-жайлардың ашылуын немесе белгіленуін растайтын құжаттарға сілтеме жасала отырып, арызданушының пікірінше, жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша сот актісін қайта қарау туралы мәселені қоюға негіз болған жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар;
      5) қоса берілген құжаттардың тізбесі көрсетілуге тиіс.
      Арызда іске қатысатын адамдардың телефон, факс нөмірлері, электрондық почтаның мекенжайы және өзге де мәліметтер де көрсетілуі мүмкін.
      3. Арыз берген адам іске қатысатын басқа да адамдарға оларда жоқ арыздың және қоса берілген құжаттардың көшірмелерін жіберуге міндетті.
      4. Арызға:
      1) жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайларды растайтын құжаттардың көшірмелері;
      2) арызданушы қайта қарау туралы өтініш жасаған сот актісінің көшірмесі;
      3) іске қатысатын басқа да адамдарға оларда жоқ арыздың және құжаттардың көшірмелері жіберілгенін растайтын құжат;
      4) сенімхат немесе адамның арызға қол қою өкілеттігін растайтын өзге де құжат қоса берілуге тиіс.

      480-бап. Арыз беруге арналған мерзімнің есептелуі
      Арыз беруге арналған мерзім:
      1) осы Кодекстің 476-бабы екінші бөлігінің 1) тармақшасында көзделген жағдайларда - іс үшін елеулі маңызы бар мән-жайлар ашылған күннен бастап;
      2) осы Кодекстің 476-бабы екінші бөлігінің 2) және 3) тармақшаларында көзделген жағдайларда - қылмыстық іс бойынша үкім заңды күшіне енген күннен бастап;
      3) осы Кодекстің 476-бабы екінші бөлігінің 4) тармақшасында көзделген жағдайларда – шешім шығаруға негіз болған, аталған актілердің күшін жойған соттың немесе өзге де органның үкімі, шешімі, ұйғарымы, қаулысы заңды күшіне енген күннен бастап;
      4) осы Кодекстің 476-бабы үшінші бөлігінің 1) тармақшасында көзделген жағдайларда - преюдициалық маңызы бар сот актісінің күшін жойған сот актісі заңды күшіне енген күннен бастап;
      5) осы Кодекстің 476-бабы үшінші бөлігінің 2) тармақшасында көзделген жағдайларда - мәмілені жарамсыз деп таныған сот актісі заңды күшіне енген күннен бастап;
      6) осы Кодекстің 476-бабы үшінші бөлігінің 3) тармақшасында көзделген жағдайларда - Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің қаулысы бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланған күннен бастап есептеледі.

      481-бап. Арызды соттың іс жүргізуіне қабылдау
      1. Арыздың нысаны мен мазмұнына қойылатын талаптарды сақтай отырып берілген сот актісін жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарау туралы арыз тиісті соттың іс жүргізуіне қабылданады.
      2. Арызды соттың іс жүргізуіне қабылдау туралы мәселені ол сотқа келіп түскен күнінен бастап бес жұмыс күні ішінде тиісті соттың судьясы жеке-дара шешеді.
      3. Тиісті соттың судьясы арызды іс жүргізуіне қабылдау туралы ұйғарым шығарады.
      4. Ұйғарымда арызды қарау жөніндегі сот отырысын өткізудің күні мен орны көрсетіледі.
      5. Ұйғарымның көшірмелері іске қатысатын адамдарға жіберіледі.

      482-бап. Арызды қайтару
      1. Тиісті соттың судьясы, егер арызды іс жүргізуге қабылдау туралы мәселені шешу кезінде:
      1) арыздың осы Кодекстің 477-бабында белгіленген қағидаларды бұза отырып берілгенін;
      2) арыздың белгіленген мерзім өткеннен кейін берілгенін және оны қалпына келтіру туралы өтінішхаттың жоқ екенін немесе арыз берудің өткен мерзімін қалпына келтіруден бас тартылғанын;
      3) арыздың нысаны мен мазмұнына қойылатын талаптардың сақталмағанын анықтаса, сот актісін жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарау туралы арыз берген арыз иесіне оны қайтарады.
      Арыз осы Кодексте көзделген басқа да негіздер бойынша қайтарылуы мүмкін.
      2. Арызды қайтару туралы ұйғарым шығарылады. Ұйғарымның көшірмесі арызбен және оған қоса берілетін құжаттармен бірге ұйғарым шығарылған күннен кейінгі келесі күннен кешіктірілмей арыз иесіне жіберіледі.
      3. Арызды қайтару туралы соттың ұйғарымына шағым жасалуы, наразылық келтірілуі мүмкін.

      483-бап. Арызды қарау
      Сот жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша шешімді, ұйғарымды немесе қаулыны қайта қарау туралы арызды сот отырысында қарайды.
      Арыз иесіне және іске қатысушы адамдарға арызды қарау уақыты мен орны туралы хабарланады, алайда олардың келмей қалуы арызды қарауға кедергі болмайды.

      484-бап. Соттың істі қайта қарау туралы ұйғарымы
      1. Сот шешімді, ұйғарымды немесе қаулыны жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарау туралы арызды қарай келіп, арызды қанағаттандырады және шешімнің, ұйғарымның немесе қаулының күшін жояды не оны қайта қараудан бас тартады.
      2. Бірінші, апелляциялық және кассациялық сатылардағы соттардың жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша ұйғарымдары шағым жасауға және наразылық келтіруге жатпайды. Ұйғарыммен келіспеу туралы дәлелдер апелляциялық және кассациялық шағымға енгізілуі мүмкін.
      3. Бірінші, апелляциялық және кассациялық сатылардағы соттардың сот актісін жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарау туралы арызды қанағаттандырудан бас тарту туралы ұйғарымдарына шағым жасалуы, наразылық келтірілуі мүмкін.4. Шешімнің, ұйғарымның немесе қаулының күші жойылған жағдайда сот істі осы Кодексте белгіленген қағидалар бойынша қарайды.

58-тарау. АРАЛЫҚ СОТТАРДЫҢ ШЕШIМДЕРIНЕ ШАҒЫМДАНУ IСТЕРІ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

      485-бап. Аралық соттардың шешімдеріне шағым жасау
      1. Аралық соттың шешiмiне шағым жасау туралы арызды аралық сотта талқылау тараптары, іске қатысуға тартылмаған, бiрақ аралық сот заңда көзделген негiздер бойынша құқықтары мен мiндеттерiне қатысты шешiм қабылдаған үшiншi тұлғалар аралық сот шешімінің көшірмесін алған күннен бастап отыз күннің iшiнде бере алады.
      2. Аралық соттың шешiмiне шағым жасау туралы арыз аралық сот дауды қараған жердегi сотқа беріледі.
      3. Егер шешімге шағым жасау үшін осы баптың бірінші бөлігінде белгіленген мерзім өтіп кетсе және осы Кодекске сәйкес оны қалпына келтіру үшін негіздемелер болмаса, судья арызды қайтарады.

      486-бап. Арызды қарау
      1. Аралық соттың шешiмiне шағым жасау туралы арызды сот осы Кодексте көзделген қағидалар бойынша iс қозғалған кезден бастап он жұмыс күні iшiнде қарайды.
      Үшінші тұлға шағым берген кезде қосымша дәлелдемелер беру қажет болса, судьяның іс бойынша іс жүргізуді отыз күнге дейінгі мерзімге ұзартуға құқығы бар.
      2. Үшінші тұлғалар аралық соттың шешіміне шағым берген жағдайда, сот төрелік соттың тараптарын, сондай-ақ үшінші тұлғаларды сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарландырады. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарландырылған аталған тұлғалардың келмей қалуы істі қарауға кедергі болмайды.
      3. Сот істі қараған кезде мәлімделген талаптар мен қарсылықтарға негіз ретінде сотқа ұсынылған дәлелдемелерді зерттеу арқылы аралық сот шешімінің күшін жою үшін Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген негіздердің болғанын немесе болмағанын анықтайды.
      4. Сот аралық соттың шешiмiне шағым жасау туралы арызды қараудың нәтижелерi бойынша аралық сот шешiмiнiң күшiн жою не арызды қанағаттандырудан бас тарту туралы ұйғарым шығарады. Мүдделi адамдар соттың ұйғарымына шағым жасауы мүмкiн.

      487-бап. Аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындату
      1. Егер аралық соттың шешiмi онда көрсетілген мерзiмде ерiктi түрде орындалмаса, өзінің пайдасына аралық соттың шешiмi шығарылған аралық сотта талқылау тарапы (өндiрiп алушы) аралық сот дауды қараған жердегi не борышкердің тұрғылықты жеріндегі немесе заңды тұлғаның органы орналасқан жердегі, егер тұрғылықты немесе орналасқан жері белгісіз болса, онда борышкердің мүлкі орналасқан жердегі сотқа сот шешiмiн мәжбүрлеп орындату туралы арызбен жүгiнуге құқылы.
      2. Атқару парағын беру туралы арызға:
      1) аралық сот шешiмiнiң түпнұсқасы немесе көшiрмесi қоса беріледі. Тұрақты жұмыс iстейтiн аралық сот шешiмiнiң көшiрмесiн осы аралық соттың төрағасы растайды, нақты дауды шешу үшiн аралық сот шешiмiнiң көшiрмесi нотариатта куәландырылуға тиiс;
      2) заңда белгiленген тәртiппен жасалған аралық келiсiмнiң түпнұсқасы немесе нотариатта расталған көшiрмесi қоса беріледі.
      3. Атқару парағын беру туралы арыз аралық соттың шешiмiн ерiктi түрде орындауға арналған мерзiм аяқталған күннен бастап үш жылдан кешiктiрiлмей берiлуi мүмкiн.
      4. Белгiленген мерзiмiн өткiзіп алған не оған қажеттi құжаттар тiркелмей берiлген атқару парағын беру туралы арызды сот қарамай керi қайтарады, бұл туралы ұйғарым шығарылады, оған осы Кодексте белгіленген тәртiппен шағым жасалуы, наразылық келтірілуі мүмкiн.
      5. Егер сот атқару парағын беру туралы арызды беру мерзiмiн өткiзiп алу себептерiн дәлелдi деп тапса, аталған мерзiмдi қалпына келтiруге құқылы.
      6. Судья атқару парағын беру туралы арызды сотқа арыз түскен күннен бастап он бес жұмыс күні iшiнде жеке-дара қарайды.
      7. Өндiрiп алушының аралық сот шешiмiн мәжбүрлеп орындату туралы келіп түскен арызы, сондай-ақ оны сот отырысында қараудың орны мен уақыты туралы сот борышкердi хабардар етедi. Арыздың қаралатын орны мен уақыты туралы өндiрiп алушы да хабардар етiледi. Егер борышкерден сот отырысына келуi мүмкiн болмауының дәлелдi себептерi көрсетiлiп, арызды қарауды кейiнге қалдыру туралы өтінішхат келіп түспесе, борышкердiң немесе өндiрiп алушының сот отырысына келмей қалуы арызды қарауға кедергi болмайды.
      8. Сот аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру туралы арызды қараған кезде аралық соттың шешiмiн мәнi бойынша қайта қарауға құқылы емес.
      9. Сот арызды қараудың нәтижелерi бойынша атқару парағын беру туралы не оны беруден бас тарту туралы ұйғарым шығарады. Атқару парағын беру туралы соттың ұйғарымы дереу орындалуға тиiс және ол шағым жасауға, наразылық келтіруге жатпайды.

      488-бап. Атқару парағын беру
      Сот аралық соттың шешімін мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру туралы ұйғарым шығарған кезде атқару парағы осы Кодекстің 241-бабының қағидалары бойынша беріледі.

      489-бап. Атқару парағын беруден бас тарту
      Сот, егер:
      1) аралық соттың шешiмi өзiне қарсы қабылданған тарап сотқа:
      аралық келiсiмнiң жарамсыз болып табылатындығының;
      аралық соттың шешiмі аралық келiсiмде көзделмеген немесе оның шарттарына тура келмейтiн дау бойынша қабылданғанының немесе аралық келiсiмнiң шегiнен шығатын мәселелер жөнiндегi қаулылардан тұратындығының, сондай-ақ даудың аралық соттың ведомстволық қарауында еместігінің дәлелдемелерін ұсынса, аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беруден бас тарту туралы ұйғарым шығарады. Егер аралық соттың аралық келiсiмде қамтылатын мәселелер жөнiндегi қаулылары мұндай келiсiмде қамтылмайтындардан бөлiп шығаруға болатын болса, онда аралық соттың аралық келiсiмде қамтылатын мәселелер жөнiндегi қаулылардан тұратын шешiмiнiң сол бөлiгiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беруден бас тартуға болмайды;
      аралық соттың құрамы немесе аралық сотта талқылау Қазақстан Республикасының аралық сотта талқылау туралы заңнамасының талаптарына сәйкес келмеуiнің;
      аралық сот шешiмi өзiне қарсы қабылданған тарап аралық судьялардың сайлануы (тағайындалуы) туралы немесе аралық сот отырысының уақыты мен орны туралы тиiстi түрде хабардар етілмегенінің не аралық сотқа басқа да себептермен өз түсiндiрмелерiн бере алмағанының;
      тараптардың бiрiнiң аралық келiсiм жасау кезiнде әрекетке қабiлетсiз немесе әрекетке қабiлетi шектеулi болғанының;
      соттың немесе аралық соттың сол тараптардың арасындағы дау бойынша, сол нысана туралы және сол негiздер бойынша шығарылған, заңды күшiне енген шешiмi не талапкердiң талап қоюдан бас тартуына байланысты iс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы соттың немесе аралық соттың ұйғарымы болғанының;
      сот үкiмiмен белгiленген қылмысты жасаудың нәтижесiнде соттың шешiм шығаруы мүмкiн болғандығының дәлелдемелерiн ұсынса;
      2) сот:
      дау Қазақстан Республикасының заңнамасына немесе осы дау бойынша аралық келiсiмдi тараптар бағындырған басқа құқыққа сәйкес аралық сотта талқылау нысанасы бола алмайтынын;
      аралық соттың шешiмi осы баптың 1), 2) тармақшаларында белгiленген талаптарға және Қазақстан Республикасының жариялы тәртiбiне қайшы келетiнiн анықтаса, аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беруден бас тарту туралы ұйғарым шығарады.

4-бөлім. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ПРОЦЕСС 59-тарау. ШЕТЕЛДІК ТҰЛҒАЛАР ҚАТЫСАТЫН ІСТЕР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

      490-бап. Шетелдік тұлғалар қатысатын істер бойынша Қазақстан
               Республикасы соттарының құзыреті
      1. Егер Қазақстан Республикасының аумағында жауапкер-ұйым орналасқан болса немесе жауапкер-азаматтың тұрғылықты жері болса, шетелдік тұлғалар қатысатын істі Қазақстан Республикасының соттары қарайды.
      2. Қазақстан Республикасының соттары, сондай-ақ шетелдік тұлғалар қатысатын істерді мынадай жағдайларда:
      1) шетелдік тұлғаның басқару органы, филиалы немесе өкілдігі Қазақстан Республикасының аумағында болғанда;
      2) жауапкердің Қазақстан Республикасының аумағында мүлкі болғанда;
      3) алимент өндіріп алу туралы және әке болуды анықтау туралы іс бойынша талапкердің Қазақстан Республикасында тұрғылықты жері болғанда;
      4) мертігу, денсаулыққа өзге де зақым келтіру немесе асыраушысының қайтыс болуынан келтірілген зиянды өтеу туралы іс бойынша зиян Қазақстан Республикасы аумағында келтірілгенде немесе талапкердің Қазақстан Республикасында тұрғылықты жері болғанда;
      5) мүлікке келтірілген зиянды өтеу туралы іс бойынша, зиянға талап қоюға негіздеме болған әрекет немесе өзге де мән-жайлар Қазақстан Республикасының аумағында орын алғанда;
      6) талап қою, оның толық немесе ішінара орындалуы Қазақстан Республикасының аумағында орын алуға тиіс болған немесе орын алған шарттан туындағанда;
      7) талап қою Қазақстан Республикасының аумағында орын алған негізсіз баюдан туындағанда;
      8) некені бұзу туралы іс бойынша талапкердің Қазақстан Республикасында тұрғылықты жері болғанда немесе ерлі-зайыптылардың ең болмағанда біреуі Қазақстан Республикасының азаматы болғанда;
      9) ар-ожданды, абыройды және іскерлік беделді қорғау туралы іс бойынша талапкердің Қазақстан Республикасында тұрғылықты жері болғанда;
      10) дербес деректер субъектілерінің құқықтарын қорғау туралы, оның ішінде шығындарды және (немесе) моральдық зиянды өтеу туралы іс бойынша талапкердің Қазақстан Республикасында тұрғылықты жері болған жағдайларда қарайды.
      3. Қазақстан Республикасының соттары, егер Қазақстан Республикасының заңнамасымен және/немесе халықаралық шартымен өз құзыретіне жатқызылса, басқа істерді де қарайды.

      491-бап. Шетелдік тұлғалар қатысатын Қазақстан Республикасы
               соттарының айрықша құзыреті
      1. Қазақстан Республикасы соттарының айрықша құзыретіне:
      1) Қазақстан Республикасында орналасқан жылжымайтын мүлікке құқығына байланысты істер;
      2) егер тасымалдаушылар Қазақстан Республикасының аумағында болса, тасымалдаушыларға тасымал шартынан туындайтын талап қою жөніндегі істер;
      3) егер ерлі-зайыптылардың екеуінің де Қазақстан Республикасында тұрғылықты жері болса, Қазақстан Республикасы азаматтарының шетелдіктермен немесе азаматтығы жоқ адамдармен некесін бұзу туралы істер;
      4) осы Кодекстің 28-31-тарауларында көзделген ерекше талап қою бойынша іс жүргізу істері жатады.
      2. Қазақстан Республикасының соттары ерекше іс жүргізу ісін:
      1) фактіні анықтау туралы іс бойынша арыз берушінің Қазақстан Республикасының аумағында тұрғылықты жері болған немесе анықталуға тиіс факт Қазақстан Республикасының аумағында орын алған немесе орын алатын;
      2) өзіне қатысты бала асырап алу туралы, әрекетке қабілетін шектеу немесе оны әрекетке қабілетсіз деп тану туралы, кәмелетке толмаған адамды толығымен әрекетке қабілетті (эмансипация) деп жариялау туралы, психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу туралы, психикасының бұзылуынан зардап шегетін азаматты мәжбүрлеп ауруханаға жатқызу мерзімін ұзарту, туберкулезден, алкоголизмнен, нашақорлықтан және уытқұмарлықтан мәжбүрлеп емдеу туралы арыз берілген азамат Қазақстан Республикасының азаматы болған не Қазақстан Республикасының аумағында тұрғылықты жері болған;
      3) өзіне қатысты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе қайтыс болды деп жариялау туралы мәселе қойылған азамат Қазақстан Республикасының азаматы болған не Қазақстан Республикасының аумағында соңғы белгілі тұрғылықты жері болған және бұл ретте Қазақстан Республикасының аумағында тұрғылықты жері немесе орналасқан жері бар азаматтар мен ұйымдардың құқықтары мен міндеттерін анықтау осы мәселенің шешілуіне байланысты болған;
      4) иесіз деп тану туралы арыз берілген зат Қазақстан Республикасының аумағында болған;
      5) бағалы қағазды жоғалды деп тану туралы және оған тиісті құқықтарды қалпына келтіру (шақыртып іс жүргізу) туралы берілген арызды Қазақстан Республикасының аумағында тұратын немесе орналасқан азамат немесе ұйым берген;
      6) жаңсақтықты анықтау туралы арыз берілген азаматтық хал актілеріндегі жазбаларды Қазақстан Республикасының азаматтық хал актілерін жазу органдары жасаған;
      7) шағым беріліп отырған нотариаттық әрекеттерді (оларды жасаудан бас тартуды) Қазақстан Республикасының нотариусы немесе басқа да органы жасаған жағдайларда қарайды.

      492-бап. Шарттық соттылық
      Шетелдік соттың құзыреті осы Кодекстің 31-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, тараптардың жазбаша келісімімен көзделуі мүмкін. Мұндай келісім болған жағдайда сот жауапкердің өтінішхатымен, егер мұндай өтінішхат істі мәні бойынша қарау басталғанға дейін мәлімделсе, арызды қарамай тастайды.

      493-бап. Құзыреттің өзгермейтіндігі
      Қазақстан Республикасының заңнамасы көзделген құзыреттілік қағидаларын сақтай отырып, Қазақстан Республикасының соты іс жүргізуге қабылдаған іс бұдан әрі тараптардың азаматтығы, тұрғылықты жері өзгеруіне және құзыретке әсер ететін басқа да мән-жайларға байланысты басқа мемлекеттің сотының соттылығына жатқызылса да, мәні бойынша шешіледі.

      494-бап. Шетелдік сотта іс жүргізудің маңызы
      1. Қазақстан Республикасы сот шешімдерін өзара тануды және орындауды көздейтін халықаралық шарт жасасқан шет мемлекеттің соты егер сол тараптар арасындағы, сол мәселе туралы және сол негіздер бойынша дау жөнінде шешім шығарып қойған болса, Қазақстан Республикасының соты арызды қарамай тастайды, ал іс бойынша іс жүргізуді тоқтатады.
      2. Егер шет мемлекеттің сотында сол тараптар арасындағы, сол мәселе туралы және сол негіздер бойынша бұрын қозғалған дау жөніндегі іс болса, ол бойынша шешім Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес Қазақстан Республикасында тануға жатса, Қазақстан Республикасының соты арызды қарамай тастайды, ал іс бойынша іс жүргізуді тоқтатады.
      3. Осы баптың ережелері осы іс Қазақстан Республикасы соттарының айрықша құзыретіне жатқызылатын жағдайларды қозғамайды.

      495-бап. Соттылық
      Қазақстан Республикасының заңдарымен Қазақстан Республикасы соттарының құзыретіне жатқызылған істердің соттылығы осы Кодекстің 3-тарауында белгіленген соттылық ережелері бойынша айқындалады.

      496-бап. Шетелдік тұлғалардың процестік құқықтары мен
               міндеттері
      1. Шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың, шетелдік және халықаралық ұйымдардың (бұдан әрі – шетелдік тұлғалар) өздерінің бұзылған немесе дауланып отырған құқықтарын, бостандықтарын және Заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау үшін Қазақстан Республикасының соттарына жүгінуге құқығы бар.
      2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта өзгеше көрсетілмесе, шетелдік тұлғалар процестік құқықтарды пайдаланады және процестік міндеттерін Қазақстан Республикасының азаматтарымен және заңды тұлғаларымен бірдей орындайды.
      3. Соттарда шетелдік тұлғалар қатысатын істер бойынша сот ісін жүргізу осы Кодекске, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарына және халықаралық шарттарына сәйкес жүзеге асырылады.
      4. Қазақстан Республикасының азаматтары мен ұйымдарының процестік құқықтарына арнайы шектеулер қоятын мемлекеттердің шетелдік тұлғаларына қатысты жауап ретінде Қазақстан Республикасы шектеулер (реторсиялар) белгілеуі мүмкін.

      497-бап. Шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың азаматтық
               процестік әрекетке қабілеттілігі
      1. Шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың азаматтық процестік әрекетке қабілеттілігі олардың жеке заңы бойынша айқындалады.
      2. Өзі азаматы болып табылатын мемлекеттің құқығы азаматтың жеке заңы болып табылады.
      3. Азаматта бірнеше шет мемлекеттің азаматтығы болған жағдайда, ол неғұрлым тығыз байланыста болатын, оның ішінде азаматтың тұрғылықты жері бар мемлекеттің заңы оның жеке заңы болып есептеледі.
      4. Азаматтығы жоқ адамның тұрғылықты тұратын жері бар мемлекеттің заңы, ал олай болмаған жағдайда - оның әдетте тұрып жатқан мемлекетінің заңы сол адамның жеке заңы болып есептеледі.
      5. Егер өзінің жеке заңы бойынша процестік әрекетке қабілетті болып табылмайтын адам, Қазақстан Республикасының заңына сәйкес процестік әрекет қабілетіне ие болса, ол Қазақстан Республикасының аумағында әрекетке қабілеті бар деп танылуы мүмкін.

      498-бап. Шетелдік және халықаралық ұйымның процестік құқыққа
               қабілеттілігі
      1. Шетелдік ұйымның процестік құқыққа қабілеттілігі осы ұйым соған сәйкес құрылған шет мемлекеттің заңы бойынша белгіленеді. Осы заң бойынша процестік құқыққа қабілеті жоқ шетелдік ұйым Қазақстан Республикасының заңына сәйкес Қазақстан Республикасының аумағында құқыққа қабілеті бар деп танылуы мүмкін.
      2. Халықаралық ұйымның процестік құқыққа қабілеттілігі осы ұйым соған сәйкес құрылған халықаралық шарттың немесе Қазақстан Республикасының өзге де халықаралық шарттарының негізінде белгіленеді.

      499-бап. Шет мемлекеттердің органдары берген құжаттарды тану
      1. Қазақстан Республикасының азаматтары мен ұйымдарына немесе шетелдік азаматтарға қатысты шет мемлекеттердің заңдары бойынша Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде жасалған, шет мемлекеттердің құзыретті органдары белгіленген нысанмен берген, жасаған немесе куәландырған құжаттарды Қазақстан Республикасының соттары, егер Қазақстан Республикасының заңында немесе халықаралық шартында өзгеше көзделмесе, консулдық жариялау болған немесе апостиль қойылған жағдайда қабылдайды.
      2. Шетел тілінде жасалған құжаттар Қазақстан Республикасының соттарына ұсынылған кезде олардың тиісті түрде куәландырылған, сот ісін жүргізу тіліне аудармасымен бірге берілуге тиіс.

      500-бап. Құқықтық көмек туралы тапсырмалар
      1. Қазақстан Республикасының соттары Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында және заңнамасында көзделетін көлемде құқықтық көмек көрсетеді.
      Құқықтық көмек көрсету, атап айтқанда, хабарламаларды, басқа да құжаттарды тапсыруды және жіберуді, сондай-ақ өзге де процестік әрекеттерді орындауды, атап айтқанда,тараптарды, куәларды тыңдауды, жергілікті жерде сараптама, қарап-тексеру жүргізуді, орындалуы құқықтық көмек көрсету шеңберінде Қазақстан Республикасының заңнамасында немесе халықаралық шартында көзделген басқа да процестік әрекеттерді қамтиды.
      2. Қазақстан Республикасының соттары:
      1) тапсырмаларды орындау Қазақстан Республикасының егемендігіне нұқсан келтіретін немесе Қазақстан Республикасының қауіпсіздігіне қатер төндіретін;
      2) тапсырмаларды орындау соттың құзыретіне кірмейтін жағдайларды;
      3) Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында көзделген өзге де жағдайларды қоспағанда, өздеріне Қазақстан Республикасының заңында немесе халықаралық шартында көзделген тәртіппен берілген жекелеген процестік әрекеттерді жүргізу туралы шетелдік соттардың тапсырмаларын орындайды.
      3. Егер Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында өзгеше көзделмесе, шетелдік соттардың жекелеген процестік әрекеттерді орындау туралы тапсырмаларын атқару осы Кодексте белгіленген тәртіппен жүргізіледі.
      4. Қазақстан Республикасының соттары жекелеген процестік әрекеттерді орындау туралы тапсырмалармен шетелдік соттарға жүгіне алады.
      5. Қазақстан Республикасы соттарының шетелдік соттармен қарым-қатынас жасау тәртібі Қазақстан Республикасының заңында және халықаралық шарттарында айқындалады.

      501-бап. Шет мемлекеттiң иммунитетi
      Осы Кодексте белгiленген жағдайларды қоспағанда, шет мемлекет Қазақстан Республикасында соттық иммунитеттi, талап қоюды қамтамасыз ету иммунитетiн және сот актiсiн мәжбүрлеп орындату иммунитетiн қоса алғанда, юрисдикциялық иммунитеттi пайдаланады.

      502-бап. Соттық иммунитет
      Осы Кодекстiң ережелерiне сәйкес шет мемлекет, егер ол соттық иммунитеттен бас тартуға келiссе не осы Кодекстiң 508-бабына сәйкес шет мемлекетке иммунитет қолданылмайтын болса, сондай-ақ, егер ол мемлекеттiң егемендi билiгiн жүзеге асырғандағыдан өзге қызметтi жүзеге асырса, оның iшiнде осы Кодекстiң 508, 509, 510, 511, 512, 513, 514, 515-баптарында көрсетiлген жағдайларда соттық иммунитеттi пайдаланбайды.

      503-бап. Шет мемлекеттің қарсы талап қоюға қатысты иммунитеттен
               бас тартуы
      1. Қазақстан Республикасының сотына талап қойған шет мемлекет осы мемлекеттiң алғашқы талап қоюындағы сияқты сол құқықтық қатынастарға немесе фактiлерге негiзделген кез келген қарсы талапқа қатысты соттық иммунитеттен бас тартуға келiскен деп танылады.
      2. Қазақстан Республикасының сотына қарсы талап қойған шет мемлекет алғашқы талап қоюына қатысты соттық иммунитеттен бас тартуға келiскен деп танылады.

      504-бап. Шет мемлекеттiң Қазақстан Республикасы сотының
               юрисдикциясына келiсуi және соттық иммунитеттен бас
               тартуы
      1. Егер шет мемлекет тиiстi мәселеге немесе iске қатысты Қазақстан Республикасы сотының юрисдикцияны жүзеге асыруына, атап айтқанда:
      1) Қазақстан Республикасының халықаралық шартында;
      2) Қазақстан Республикасының халықаралық шарты болып табылмайтын жазбаша келiсiмде;
      3) Қазақстан Республикасының сотында мәлімдеме жасау немесе нақты талқылау шеңберiнде жазбаша хабардар ету арқылы тiкелей келiсiм бiлдiрсе, ол соттық иммунитеттен бас тартуға келiскен деп танылады.
      2. Шет мемлекеттiң соттық иммунитеттен бас тартуға келiсуi оның талап қоюды қамтамасыз ету иммунитетінен және сот актiсiн мәжбүрлеп орындату иммунитетінен бас тартуға келiсуi ретiнде қарастырылмайды.
      3. Шет мемлекеттiң Қазақстан Республикасының заңнамасын қолдануға келiсуi оның соттық иммунитеттен бас тартуға келiсуi ретiнде қарастырылмайды.

      505-бап. Шет мемлекеттiң сот талқылауына қатысуы
      1. Егер шет мемлекет Қазақстан Республикасының сотында өзiнiң бастамасымен қозғалған талқылау тарапы болып табылса немесе Қазақстан Республикасының сотында iстiң мәнiн талқылауға қатысса, немесе iстiң мәнi бойынша қандай да бiр өзге әрекеттi қолданса, осы мемлекет соттық иммунитеттен бас тартуға келiскен деп танылады. Алайда, егер мемлекет ол осындай әрекетті қолданғанға дейiн иммунитет туралы мәлiмдеуге негiз болатын фактiлердің өзiне белгiлi болуы мүмкін болмағанын сотта дәлелдесе, ол осы фактiлер өзiне белгiлi болғаннан кейiн дереу солардың негiзiнде иммунитетке сүйене алады.
      2. Егер шет мемлекет Қазақстан Республикасының сотында талқылауға қатысса немесе иммунитетке сүйену немесе талқылау нысанасы болып табылатын мүлiкке қатысты өз құқығына дәлелдемелер келтiру мақсатында қандай да бiр басқа әрекетті қолданса, соттық иммунитеттен бас тартқаны ретiнде қарастырылмайды.
      3. Шет мемлекет өкiлiнiң Қазақстан Республикасының сотына куәлiк айғақтар беру үшiн келуi осы мемлекеттiң соттық иммунитеттен бас тартуға келiсуi ретiнде қарастырылмайды.
      4. Егер шет мемлекет Қазақстан Республикасының сотында талқылауға қатыспаса, бұл мән-жай өзiнен-өзi оның соттық иммунитеттен бас тартуға келiскенi ретiнде түсiндiрiлмеуге тиiс.

      506-бап. Шет мемлекеттің төрелiк талқылауға қатысты
               иммунитеттен бас тартуы
      Егер шет мемлекет туындаған немесе болашақта туындауы мүмкін дауларды өзiнiң қатысуымен төрелікте қарауға жазбаша нысанда келiсiмін бiлдiрсе, Қазақстан Республикасы сотының төрелікке қатысы бар функцияларды жүзеге асыруына қатысты мәселелер бойынша оның осы дауларға байланысты соттық иммунитеттен бас тартуға ерiктi түрде келiскенi деп танылады.

      507-бап. Иммунитеттен бас тартуға келiсiмдi керi қайтарып алу
      1. Шет мемлекеттiң соттық иммунитеттен, талап қоюды қамтамасыз ету иммунитеті мен сот актiсiн мәжбүрлеп орындату иммунитетінен бас тартуға келiсуi, осындай келiсудi керi қайтарып алуға жол беру дауға қатысушы басқа тараппен келiсiмде тiкелей көзделген жағдайларды қоспағанда, керi қайтарып алынбайды.
      2. Шет мемлекеттiң соттық иммунитеттен бас тартуға келiсуi сот талқылауының барлық сатыларында қолданылады.

      508-бап. Қазақстан Республикасының юрисдикциялық иммунитетi
               бұзылған жағдайда шет мемлекеттің иммунитетін
               қолданбау
      Егер Қазақстан Республикасының халықаралық шартында өзгеше көзделмесе, шет мемлекет Қазақстан Республикасының соттық иммунитетін, сол сияқты талап қоюды қамтамасыз етуден және сот актiсiн мәжбүрлеп орындатудан иммунитеттi, осындай шет мемлекет Қазақстан Республикасы мен оның меншiгiнiң юрисдикциялық иммунитетiн бұзған жағдайда пайдаланбайды.

      509-бап. Кәсiпкерлiк қызметке байланысты даулар бойынша шет
               мемлекеттің соттық иммунитетін қолданбау
      1. Шет мемлекеттiң Қазақстан Республикасының аумағында кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыруы кезiнде туындаған даулар бойынша соттық иммунитеттi осы мемлекет Қазақстан Республикасында пайдаланбайды.
      2. Шет мемлекет жасаған немесе мемлекеттiң егемендi билiгiн жүзеге асырған кездегiден өзгеше түрде онымен байланысты болатын кәсiпкерлiк қызметтен тыс азаматтық-құқықтық мәмiлелерден туындаған даулар бойынша соттық иммунитеттi осы мемлекет Қазақстан Республикасында пайдаланбайды.
      3. Шет мемлекет жасаған немесе ол байланысты болатын мәмiле оның егемендi билiгiн жүзеге асыруымен байланысты қызмет болып табыла ма деген мәселенi шешу кезiнде Қазақстан Республикасының соты осындай мәмiленiң сипаты мен мақсатын назарға алады.

      510-бап. Заңды тұлғаларға қатысумен байланысты даулар бойынша
               шет мемлекеттің соттық иммунитетін қолданбау
      Шет мемлекет Қазақстан Республикасының аумағында құрылған немесе негiзгi қызмет орны бар коммерциялық және коммерциялық емес заңды тұлғаларға өзiнiң қатысуына қатысты даулар бойынша соттық иммунитеттi Қазақстан Республикасында пайдаланбайды.

      511-бап. Мүлiкке құқықтарға қатысты даулар бойынша шет
               мемлекеттің соттық иммунитетін қолданбау
      Шет мемлекет:
      1) Қазақстан Республикасының аумағындағы жылжымайтын мүлiкке өзiнiң құқықтарына, сондай-ақ осындай мүлiкке байланысты өзiнiң мiндеттемелерiне;
      2) жылжымайтын мүлiкке осы мемлекеттiң егемендi билiгiн жүзеге асырумен байланысты емес негiздер бойынша туындайтын өзiнiң құқықтарына қатысты даулар бойынша соттық иммунитеттi Қазақстан Республикасында пайдаланбайды.

      512-бап. Залалды (зиянды) өтеу туралы даулар бойынша шет
               мемлекеттің соттық иммунитетін қолданбау
      Шет мемлекет, егер талап Қазақстан Республикасының аумағында толық немесе iшiнара орын алған әрекетпен (әрекетсiздiкпен) немесе мән-жайлармен мүлiкке зиян (залал) келтiруден туындаса, осы мемлекеттiң өмiрге және (немесе) денсаулыққа келтiрiлген зиянды және мүлiкке келтiрiлген залалды өтеуi туралы даулар бойынша соттық иммунитеттi пайдаланбайды.

      513-бап. Зияткерлiк меншiк құқықтары объектілерiне қатысты
               даулар бойынша шет мемлекеттің соттық иммунитетін
               қолданбау
      1. Шет мемлекет зияткерлiк меншiк объектiлерiне өзiнiң құқықтарын белгiлеуге және жүзеге асыруға қатысты даулар бойынша соттық иммунитеттi Қазақстан Республикасында пайдаланбайды.
      2. Шет мемлекет басқа тұлғалардың зияткерлiк меншiк объектiлерiне құқықтарын осы мемлекеттiң ықтимал бұзуына қатысты даулар бойынша соттық иммунитеттi Қазақстан Республикасында пайдаланбайды.

      514-бап. Еңбек даулары бойынша шет мемлекеттің соттық
               иммунитетін қолданбау
      1. Шет мемлекет Қазақстан Республикасының аумағында толық немесе iшiнара орындалған немесе орындалуға тиiс жұмысқа қатысты осы мемлекет пен қызметкердiң арасында туындаған еңбек даулары бойынша соттық иммунитеттi Қазақстан Республикасында пайдаланбайды.
      2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң қағидасы:
      1) қызметкердiң Қазақстан Республикасында тұрақты тұрғылықты жерi болған жағдайды қоспағанда, талқылау қозғалған кезде қызметкер өзін жұмысқа қабылдаған мемлекеттiң азаматы болып табылатын;
      2) қызметкер мемлекеттiң егемендi билiгiн жүзеге асыру жөнiндегi мiндеттердi орындау үшiн жалданған;
      3) еңбек шартын жасасу немесе қайта жаңарту даудың нысанасы болып табылатын жағдайларда, қолданылмайды.

      515-бап. Теңiз кемелерiн және iшкi суда жүзетiн кемелердi
               пайдалануға байланысты даулар бойынша шет мемлекеттің
               иммунитеті
      1. Теңiз кемесiнiң немесе iшкi суда жүзетiн кеменiң меншiк иесi болып табылатын не осы кеменi пайдаланатын шет мемлекет, егер кеме талап қоюға негiз болған фактiлер туындаған кезде мемлекеттiк коммерциялық емес мақсаттардан гөрi өзге мақсаттарда пайдаланылса, осы кеменi пайдалануға немесе осы кемемен жүк тасымалдауға қатысты даулар бойынша соттық иммунитеттi Қазақстан Республикасында пайдаланбайды.
      2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң қағидасы:
      1) әскери корабльдерге және әскери-қосалқы кемелерге, сондай-ақ мұндай корабльдер мен кемелердiң бортында тасымалданатын жүкке;
      2) мемлекетке тиесiлi және осы жүк қандай кемемен тасымалданатынына қарамастан, тек қана мемлекеттiк коммерциялық емес мақсаттарда пайдаланылатын немесе пайдаланылуға арналған жүкке қатысты қолданылмайды.
      3. Осы баптың қолданылу мақсаты үшiн кеменi пайдалануға қатысты даулар деп, атап айтқанда:
      1) кемелердiң соқтығысуына, порттық және гидротехникалық құрылыстардың бұзылуына немесе басқа да суда жүзетiн кеме аварияларына;
      2) көмек көрсетуге, құтқару жұмыстары мен жалпы аварияға;
      3) кемеге қатысты жеткiзiлiмдерге, жөндеу және басқа да жұмыстарға, қызметтер көрсетуге;
      4) теңiз ортасының ластану салдарына;
      5) суға батқан мүлiктi көтеруге қатысты даулар түсiнiледi.

      516-бап. Шет мемлекеттің талап қоюды қамтамасыз етуден және сот
               актiсiн мәжбүрлеп орындатудан иммунитеті
      Шет мемлекет:
      1) шет мемлекет осы Кодекстiң 504-бабының бiрiншi бөлiгiнде көзделген тәсiлдердiң бiрi арқылы осы бапта көрсетiлген юрисдикциялық иммунитеттiң түрлерiнен бас тартуға тiкелей келiсiм бiлдiрген;
      2) шет мемлекет Қазақстан Республикасының сотында талқылаудың нысанасы болып табылатын талапты қанағаттандыратын жағдайда мүлiктi резервке қойған немесе өзгедей түрде белгiлеген;
      3) шет мемлекеттiң Қазақстан Республикасының аумағындағы мүлкi мемлекеттiң егемендi билiгiн жүзеге асырудан өзге мақсаттарда пайдаланылатын және (немесе) пайдаланылуға арналған жағдайларды қоспағанда, талап қоюды қамтамасыз етуден иммунитеттi және сот актiсiн мәжбүрлеп орындатудан иммунитеттi пайдаланады.

      517-бап. Егеменді билiктi жүзеге асыру мақсатында
               пайдаланылатын мүлiк
      Мемлекеттiң егеменді билiгiн жүзеге асырудан өзге мақсаттарда шет мемлекет пайдаланатын және (немесе) пайдалануына арналған мүлiк ретiнде (осы Кодекстiң 516-бабының 3) тармақшасы), атап айтқанда, шет мемлекеттiң мынадай мүлкi қарастырылмайды:
      1) шет мемлекеттiң дипломатиялық өкiлдiктерiнiң немесе оның консулдық мекемелерiнiң, арнайы миссиялардың, халықаралық ұйымдардың жанындағы өкiлдiктердiң, халықаралық ұйымдар органдарындағы не халықаралық конференциялардағы шет мемлекет делегацияларының функцияларын жүзеге асыруы үшiн пайдаланылатын немесе пайдаланылуға арналған мүлiк (оның iшiнде банк шотында тұрған ақша);
      2) әскери мүлiк және (немесе) Қазақстан Республикасы таныған бiтiмгершiлiк операцияларда пайдаланылатын мүлiк;
      3) сатуға қойылмаған не сатуға арналмаған мәдени құндылықтар немесе мұрағаттық құжаттар.

      518-бап. Шет мемлекет қатысатын iстер бойынша сот ісін жүргізу
      Егер осы Кодексте немесе басқа заңдарда өзгеше көзделмесе, шет мемлекет қатысатын iстердi Қазақстан Республикасының соттары, заңды тұлғаларға, атап айтқанда, шетелдiк заңды тұлғаларға қатысты қолданылатын соттылық туралы қағидаларды қоса алғанда, Қазақстан Республикасының сот iсiн жүргізу қағидалары бойынша қарайды.

      519-бап. Шет мемлекеттiң соттық иммунитетi туралы мәселені шешу
               тәртiбi
      1. Шет мемлекеттiң соттық иммунитеттi пайдаланатыны туралы мәселені Қазақстан Республикасының соты тараптарды шақыра отырып, сот отырысында шешедi.
      2. Егер Қазақстан Республикасының соты шет мемлекетте соттық иммунитеттiң болуын анықтаса, даудың сотта қарауға жатпауына байланысты іс бойынша іс жүргізу тоқтатылады.

      520-бап. Қазақстан Республикасы сотының шет мемлекет қатысатын
               даулар бойынша талап қоюды қамтамасыз ету және сот
               актiсiн мәжбүрлеп орындату туралы мәселелердi шешуi
      1. Қазақстан Республикасының соты талап қоюды қамтамасыз ету және шет мемлекетке қатысты шығарылған сот актiсiн мәжбүрлеп орындату туралы мәселелердi шет мемлекетте тиiсiнше талап қоюды қамтамасыз етуден иммунитеттiң және сот актiсiн мәжбүрлеп орындатудан иммунитеттiң болуына немесе болмауына қарай шешедi.
      2. Шұғыл шаралар қабылдамау сот актiсiн орындауды қиындатуы мүмкін болатын немесе, атап айтқанда, сот актiсiн орындауға жол бермеу мақсатында мүлiктi жою, бүлдiру, орнын ауыстыру ықтималдығының едәуiр дәрежесiне немесе оған өзгедей билік етуге байланысты мүмкін болмайтын жағдайларда, Қазақстан Республикасының соты шет мемлекет тиiстi иммунитеттi пайдаланады деп пайымдауға өзiнде жеткiлiктi негiздер болмаған кезде тараптың өтiнiшi бойынша талап қоюды қамтамасыз ету жөніндегі шараларды қолдануға, ал атқарушылық іс жүргізу сатысында - шет мемлекеттің мүлкіне өндіріп алуға құқылы. Қазақстан Республикасының соты шет мемлекеттің мүлкіне тыйым салу, талап қоюды қамтамасыз етуге байланысты басқа да шараларды қолдану туралы, сондай-ақ шет мемлекеттің мүлкінен өндіріп алу туралы ұйғарым шығарады, оған осы Кодексте белгіленген тәртіппен шағым жасалуы мүмкін.
      3. Мұндай шешімді қабылдау шет мемлекетті тиiстi иммунитеттiң болуына сілтеме жасап, оны даулау құқығынан айырмайды.

      521-бап. Өзара түсiнiстiк қағидатын қолдану
      1. Шет мемлекетке қойылған талапты Қазақстан Республикасының сотында қарау кезiнде сот талап қоюшының немесе iске қатысушы басқа да адамның өтiнiші бойынша өзара түсiнiстiк қағидатын қолданады.
      2. Кәсiпкерлiк қызметке байланысты даулар бойынша, сондай-ақ кәсiпкерлiк қызметтен тыс азаматтық-құқықтық мәмiлелерден туындаған даулар бойынша тиiстi шет мемлекетте Қазақстан Республикасына берiлетiн юрисдикциялық иммунитеттiң көлемiн дәлелдеу өзара түсiнiстiк қағидатын қолдану туралы өтiнiшхат берген тұлғаға жүктелуi мүмкін.
      3. Егер өзiне қатысты юрисдикциялық иммунитет туралы мәселе туындаған шет мемлекетте осы Кодекске орай шет мемлекетке берiлетiн иммунитетке қарағанда Қазақстан Республикасына юрисдикциялық иммунитет неғұрлым шектелген көлемде берiлетiнi дәлелденсе, онда Қазақстан Республикасының соты көрсетiлген мәселенi өзара түсiнiстiк негiзiнде шешу кезiнде Қазақстан Республикасының тиiстi шет мемлекетте юрисдикциялық иммунитеттi қандай көлемде пайдаланатынын негiзге алуға құқылы.

      522-бап. Осы Кодекстi қолдану мәселелерi бойынша Қазақстан
               Республикасының сотына жәрдемдесу
      1. Қазақстан Республикасының Сыртқы iстер министрлiгi Қазақстан Республикасы сотының сұрау салуы бойынша немесе өз бастамасы бойынша осы Кодекстiң шет мемлекетке қатысты қолданылуына байланысты, атап айтқанда, өзiне қатысты юрисдикциялық иммунитет туралы мәселе туындайтын тарап шет мемлекет болып табыла ма, мемлекеттiң егемендi билiгiн жүзеге асыру жөнiндегi қызмет орын алды ма, шет мемлекетте Қазақстан Республикасының юрисдикциялық иммунитетi қандай көлемде берiледi деген мәселелер бойынша қорытынды бередi.
      2. Қазақстан Республикасының соты дау нысанасы болып табылатын мәселелер бойынша жәрдемдесу және түсiндiру үшiн Қазақстан Республикасындағы және шетелдегi өзге де органдар мен ұйымдарға белгiленген тәртiппен жүгiнуi немесе сарапшыларды тартуы мүмкін. Алынған қорытындылар мен түсiндiрмелер iстегi бар дәлелдемелердiң жиынтығы ескерiлiп, Қазақстан Республикасы сотының бағалауына жатады.

      523-бап. Шет мемлекетке процестік құжаттарды жiберу және
               тапсыру
      1. Шет мемлекетке оған қатысты Қазақстан Республикасының сотында iс қозғалғаны туралы хабарламаны және өзге де сот құжаттарын жiберу дипломатиялық арналар арқылы жүзеге асырылады. Тиiстi мемлекеттiң сыртқы iстерiн жүргiзетiн атқарушы билiк органының оларды алған күнi осы құжаттардың тапсырылған күнi болып есептеледi.
      2. Қазақстан Республикасы соттарының шет мемлекетке құжаттарды тапсыру туралы және Қазақстан Республикасының сотында оған қатысты қозғалған iске байланысты өзге де процестік әрекеттерді жасау туралы тапсырмалары Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiнде және Қазақстан Республикасының құқықтық көмек көрсетудi регламенттейтiн халықаралық шарттарында көзделген тәртiппен ресiмделедi.

      524-бап. Сырттай шешiм
      Қазақстан Республикасының сотында талқылауға қатыспаған шет мемлекетке қатысты шешiм, егер сот:
      1) осы Кодекстiң 519-бабының талаптары сақталғанын;
      2) шет мемлекетке оған қатысты iс қозғалғаны туралы құжаттарды тапсыру туралы тапсырма жiберiлген күннен бастап кемiнде алты ай өткенiн;
      3) осы Кодекстiң ережелерiне сәйкес мемлекет соттық иммунитеттi пайдаланбайтынын анықтаған жағдайда шығарылуы мүмкін.

      525-бап. Шетелдік соттардың және төреліктердің шешімдерін тану
               және орындату
      1. Шетелдік соттардың шешімдері, бітімгершілік келісімдерді бекіту туралы қаулылар (ұйғарымдар), сот бұйрықтары, сондай-ақ өздері шет мемлекеттердің аумағында қабылдаған аралық соттардың және халықаралық коммерциялық төреліктердің шешімдері (шетелдік төрелік шешімдер, бітімгершілік келісімдерді бекіту туралы қаулылар (ұйғарымдар), сот бұйрықтары), егер осындай шешімдерді, бітімгершілік келісімдерді бекіту туралы қаулыларды (ұйғарымдарды), сот бұйрықтарын тану және орындату Қазақстан Республикасының заңнамасында немесе халықаралық шарттарында не өзара түсіністік негізінде көзделсе, танылады және Қазақстан Республикасының соттары орындайды.
      2. Егер Қазақстан Республикасының халықаралық шартында өзгеше белгіленбесе, шетелдік соттар мен төреліктердің шешімдерін, бітімгершілік келісімдерді бекіту туралы қаулыларды (ұйғарымдарды), сот бұйрықтарын танудың және орындаудың шарттары мен тәртібі заңда белгіленеді.
      3. Шетелдік соттың немесе төреліктің шешімі, бітімгершілік келісімдерді бекіту туралы қаулылар (ұйғарымдар), сот бұйрықтары, шешімдер,бітімгершілік келісімдерді бекіту туралы қаулылар (ұйғарымдар), сот бұйрықтары заңды күшіне енген кезден бастап үш жыл ішінде мәжбүрлеп орындатуға берілуі мүмкін. Дәлелді себептермен өткізіп алынған мерзімді осы Кодекстің 126-бабында көзделген тәртіппен Қазақстан Республикасының соты қалпына келтіруі мүмкін.

      526-бап. Шетелдік соттардың орындауды талап етпейтін шешімдерін
               тану
      1. Қазақстан Республикасында шетелдік соттардың өз сипаты бойынша орындауды талап етпейтін мынадай шешімдері:
      1) сот шешім шығарған мемлекет азаматтарының ғана жеке мәртебесін қозғайтын;
      2) егер некенің бұзылуы кезінде ерлі-зайыптылардың ең болмағанда біреуі Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде тұрса, Қазақстан Республикасының азаматтары мен шетелдіктер арасындағы некені бұзу немесе жарамсыз деп тану туралы;
      3) егер ерлі-зайыптылардың екеуі де некені бұзу сәтінде Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде тұрса, Қазақстан Республикасы азаматтарының арасындағы некені бұзу немесе жарамсыз деп тану туралы шешімдері Қазақстан Республикасында танылады.

      527-бап. Төрелiк шешімді мәжбүрлеп орындату
      1. Егер төрелік шешiм онда белгiленген мерзiмде ерiктi түрде орындалмаған болса, төрелік шешiм пайдасына шығарылған төрелік талқылау тарапы (өндiрiп алушы) төрелік дауды қараған жердегi не борышкердің тұрғылықты жеріндегі немесе заңды тұлғаның органы орналасқан жердегі, егер тұрғылықты жері немесе орналасқан жері белгісіз болса, онда борышкердің мүлкі орналасқан жердегі сотқа төрелік шешiмді мәжбүрлеп орындату туралы арызбен жүгiнуге құқылы.
      2. Атқару парағын беру туралы арызға тиiстi түрде расталған төрелік шешiмнің түпнұсқасы немесе соның тиiстi түрде расталған көшiрмесi, сондай-ақ болған кезде төрелiк келісімнің түпнұсқасы немесе соның тиiстi түрде расталған көшiрмесi қоса берiледi. Егер төрелiк шешiм немесе келiсiм шетел тiлiнде жазылса, тарап осы құжаттың қазақ немесе орыс тiлiндегi тиiстi түрде расталған аудармасын табыс етуге тиiс.
      3. Атқару парағын беру туралы арыз төрелiк шешімді ерiктi түрде атқаруға арналған мерзiм аяқталған күннен бастап үш жылдан кешіктiрiлмей берiлуi мүмкiн.
      4. Белгiленген мерзiмiн өткiзiп алған не оған қажеттi құжаттар қоса тiркелмеген атқару парағын беру туралы арызды сот қарамай керi қайтарады, бұл туралы ұйғарым шығарылады, оған осы Кодексте белгiленген тәртiппен шағым жасалуы мүмкiн.
      5. Сот, егер сот аталған мерзiмдi өткiзiп алу себептерiн дәлелдi деп тапса, атқару парағын беру туралы арызды беру мерзiмiн қалпына келтiруге құқылы.
      6. Судья атқару парағын беру туралы арызды сотқа арыз түскен күннен бастап он бес күн iшiнде жеке-дара қарайды.
      7. Өндiрiп алушының төрелiк шешiмді мәжбүрлеп орындату туралы келіп түскен арызы, сондай-ақ оның соттың отырысында қаралу орны мен уақыты туралы сот борышкердi хабардар етедi. Оның арызын қарау орны мен уақыты туралы өндiрiп алушы да хабардар етiледi. Егер борышкерден сот отырысына келуi мүмкiн болмауының дәлелдi себептерi көрсетiлiп, арызды қарауды кейiнге қалдыру туралы өтінішхат келіп түспесе, борышкердiң немесе өндiрiп алушының сот отырысына келмей қалуы арызды қарауға кедергi болмайды.
      8. Сот төрелiк шешiмді мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру туралы арызды қараған кезде төрелiктiң шешiмiн мәнi бойынша қайта қарауға құқылы емес.
      9. Сот арызды қарау нәтижелерi бойынша атқару парағын беру туралы не оны беруден бас тарту туралы ұйғарым шығарады.
      Атқару парағын беру туралы соттың ұйғарымы дереу орындалуға жатады.

      528-бап. Өтінішхат беру
      1. Халықаралық төрелік (аралық) сот шешiмiнің күшін жою туралы өтінішхат сотқа беріледі және шешімді даулап отырған адам немесе оның өкілі оған қол қояды.
      2. Төреліктің шешiмiне шағым жасау туралы өтінішхат төрелік дауды қараған жердегi сотқа беріледі.
      3. Егер шешімге шағым жасау үшін осы баптың бірінші бөлігінде белгіленген мерзім аяқталса және осы Кодекске сәйкес оны қалпына келтіруге негіздер болмаса, судья өтінішхатты қайтарады.
      4. Өтінішхатқа мемлекеттік баждың төленгені туралы құжат, шағым жасалып отырған шешімнің көшірмесі және өтінішхаттың уәждерін растайтын құжаттар тіркелуге тиіс.

      529-бап. Өтінішхатты қарау
      1. Сот төрелік шешiмге шағым жасау туралы өтінішхатты осы Кодексте көзделген қағидалар бойынша iс қозғалған кезден бастап он күн iшiнде қарайды.
      Судьяның үшінші тұлға шағым берген кезде қосымша дәлелдемелер беру қажет болған жағдайда, іс бойынша іс жүргізуді отыз күнге дейінгі мерзімге ұзартуға құқығы бар.
      2. Төрелік талқылау тараптарының біреуінің өтінішхаты бойынша істі сот талқылауына дайындаған кезде судья дәлелдемелерді талап ету үшін осы Кодексте көзделген қағидалар бойынша төреліктен не бірінші сатыдағы тиісті соттан іс материалдарын талап ете алады.
      3. Сот төрелік талқылау тараптарына, сондай-ақ үшінші тұлғалар төреліктің шешіміне шағым берген жағдайда үшінші тұлғаларға сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарлайды. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарланған аталған тұлғалардың келмей қалуы істі қарауға кедергі болмайды.
      4. Сот істі қараған кезде төрелік шешімінің күшін жою үшін Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген негіздердің бар немесе жоқ екендігін анықтайды.
      5. Сот төрелiктiң шешiмiне шағым жасау туралы өтiнiшхатты қараудың нәтижелерi бойынша төрелiк шешiмiнiң күшiн жою не өтiнiшхатты қанағаттандырудан бас тарту туралы ұйғарым шығара алады. Мүдделi тұлғалар соттың ұйғарымына шағым жасауы мүмкiн.

      530-бап. Атқару парағын беруден бас тарту
      Сот, егер:
      1) бұл тарап сотқа:
      сот төрелiк келiсiм тараптарының бiрiн әрекетке қабiлетсiз не әрекетке қабiлетi шектеулi деп, немесе төрелiк келiсiмдi тараптар - оны бағындырған заң бойынша, ал мұндай нұсқау болмаған кезде Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша жарамсыз деп тануының;
      ол төрешiнiң тағайындалғаны туралы немесе төрелiк сотта талқылау туралы тиiстi түрде хабардар етiлмегенiнiң немесе сот дәлелдi деп таныған басқа да себептер бойынша өз түсiндiрмелерiн бере алмағанының;
      төрелiктiң шешiмi төрелiк келiсiмде көзделмеген немесе оның шарттарына тура келмейтiн дау бойынша шығарылғанының не төрелiк келiсiмнiң шегінен шығатын мәселелер жөнiндегi қаулылардан тұратындығының, сондай-ақ даудың төрелiктің ведомстволық қарауында еместiгiнiң дәлелдемелерiн ұсынса, төрелiктің шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беруден бас тарту туралы ұйғарым шығарады.
      Егер төрелiктiң төрелiк келiсiмде қамтылатын мәселелер жөнiндегi шешiмiн мұндай келiсiмде қамтылмайтын мәселелер жөнiндегi шешiмдерден бөлiп шығаруға болатын болса, онда төрелiк шешімінің төрелiк келiсiмде қамтылмайтын мәселелер жөнiндегi шешiмiнен тұратын бөлігінiң ғана күшi жойылуы мүмкiн;
      төрелiктің құрамы немесе төрелiк сотта талқылау рәсiмi тараптардың келiсiмiне және төрелiктiң регламентiне сәйкес келмегенiнiң дәлелдемелерiн ұсынса;
      2) сот төрелiк шешiмнің Қазақстан Республикасының жариялылық тәртiбiне қайшы келетiнiн немесе төрелiк шешiм шығарылған дау Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша төрелiк сотта талқылаудың нысанасы бола алмайтынын анықтаса, төрелiктiң шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беруден бас тарту туралы ұйғарым шығарады.

      531-бап. Атқару парағын беру
      1. Қазақстан Республикасының соты төрелік шешімдерді мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру туралы ұйғарым шығарған кезде атқару парағы осы Кодекстiң 241-бабының қағидалары бойынша берiледi.
      2. Төрелiктiң шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру туралы арыз бойынша шығарылған соттың ұйғарымына осы Кодексте сот актiлерiне шағым жасау үшiн көзделген тәртiппен шағым жасалуы мүмкiн.

60-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР

      532-бап. Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексін
               қолданысқа енгізу
      1. Осы Кодекс 2016 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.
      2. 2016 жылғы 1 қаңтардан бастап мына заңнамалық актілердің:
      1) 1999 жылғы 13 шілдедегі Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінің (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1999 ж., № 18, 644-құжат; 2000 ж., № 3-4, 66-құжат; № 10, 244-құжат; 2001 ж., № 8, 52-құжат; № 15-16, 239-құжат; № 21-22, 281-құжат; № 24, 338-құжат; 2002 ж., № 17, 155-құжат; 2003 ж., № 10, 49-құжат; № 14, 109-құжат; № 15, 138-құжат; 2004 ж., № 5, 25-құжат; № 17, 97-құжат; № 23, 140-құжат; № 24, 153-құжат; 2005 ж., № 5, 5-құжат; № 13, 53-құжат; № 24, 123-құжат; 2006 ж., № 2, 19-құжат; № 10, 52-құжат; № 11, 55-құжат; № 12, 72-құжат; № 13, 86-құжат; 2007 ж., № 3, 20-құжат; № 4, 28-құжат; № 9, 67-құжат; № 10, 69-құжат; № 13, 99-құжат; 2008 ж., № 13-14, 56-құжат; № 15-16, 62-құжат; 2009 ж., № 15-16, 74-құжат; № 17, 81-құжат; № 24, 127, 130-құжаттар; 2010 ж., № 1-2, 4-құжат; № 3-4, 12-құжат; № 7, 28, 32-құжаттар; № 17-18, 111-құжат; № 22,130-құжат; № 24, 151-құжат; 2011 ж., № 1, 9-құжат; № 2, 28-құжат; № 5, 43-құжат; № 6, 50-құжат; № 14, 117-құжат; № 16, 128, 129-құжаттар; № 23, 179-құжат; 2012 ж., № 2, 14-құжат; № 6, 43, 44-құжаттар; № 8, 64-құжат; № 13, 91-құжат; № 14, 93-құжат; № 21-22, 124-құжат; 2013 ж., № 9, 51-құжат; № 10-11, 56-құжат; № 13, 64-құжат; № 14, 72, 74-құжаттар; № 15, 76-құжат; 2014 ж., № 1, 6, 9-құжаттар; № 4-5, 24-құжат; № 11, 67-құжат; № 14, 84-құжат; 2014 жылғы 10 шілдеде «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қылмыстық-процестік заңнаманы жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2014 жылғы 4 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы; 2014 жылғы 12 шілдеде «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнама мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2014 жылғы 5 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы; 2014 жылғы 2 қазанда «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбiр заңнамалық актілерiне мемлекеттік басқару деңгейлерi арасындағы өкiлеттiктердiң аражігін ажырату мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы» 2014 жылғы 29 қыркүйектегі Қазақстан Республикасының Заңы);
      2) «Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексін күшіне енгізу туралы» 1999 жылғы 13 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1999 ж., № 18, 645-құжат; 2001 ж., № 15-16, 239-құжат; 2006 ж., № 10, 52-құжат) күші жойылды деп танылсын.

      Қазақстан Республикасының
      Президенті

О проекте Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан

Постановление Правительства Республики Казахстан от 31 декабря 2014 года № 1419

      Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
      внести на рассмотрение Мажилиса Парламента Республики Казахстан проект Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан (в новой редакции).

      Премьер-Министр
      Республики Казахстан                       К. Масимов

Проект           

ГРАЖДАНСКИЙ ПРОЦЕССУАЛЬНЫЙ КОДЕКС
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

Оглавление

РАЗДЕЛ 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Глава 1. ГРАЖДАНСКОЕ ПРОЦЕССУАЛЬНОЕ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВО
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

      Статья 1. Законодательство о гражданском судопроизводстве Республики Казахстан
      Статья 2. Применение в гражданском судопроизводстве правовых норм, имеющих преимущественную силу
      Статья 3. Действие гражданского процессуального закона во времени

Глава 2. ЗАДАЧИ И ПРИНЦИПЫ ГРАЖДАНСКОГО СУДОПРОИЗВОДСТВА

      Статья 4. Задачи гражданского судопроизводства
      Статья 5. Законность
      Статья 6. Осуществление правосудия только судом
      Статья 7. Судебная защита прав, свобод и законных интересов лица
      Статья 8. Уважение чести и достоинства, деловой репутации лиц, участвующих в деле
      Статья 9. Неприкосновенность частной жизни. Тайна переписки, телефонных переговоров, почтовых, телеграфных и иных сообщений
      Статья 10. Неприкосновенность собственности
      Статья 11. Независимость судей
      Статья 12. Равенство всех перед законом и судом
      Статья 13. Язык судопроизводства
      Статья 14. Состязательность и равноправие сторон
      Статья 15. Оценка доказательств по внутреннему убеждению
      Статья 16. Освобождение от обязанности давать показания
      Статья 17. Обеспечение прав на квалифицированную юридическую помощь
      Статья 18. Гласность судебного разбирательства
      Статья 19. Обеспечение безопасности в судебном заседании
      Статья 20. Обязательность судебных актов
      Статья 21. Свобода обжалования судебных актов
      Статья 22. Значение принципов гражданского судопроизводства

Глава 3. ПОДВЕДОМСТВЕННОСТЬ И ПОДСУДНОСТЬ

      Статья 23. Подведомственность гражданских дел судам
      Статья 24. Передача споров на разрешение арбитража или третейского суда, разрешение спора (конфликта) в порядке медиации или в порядке партисипативной процедуры
      Статья 25. Приоритет судебной подведомственности
      Статья 26. Гражданские дела, подсудные районному (городскому) суду и приравненным к ним судам
      Статья 27. Подсудность гражданских дел специализированным судам
      Статья 28. Подсудность гражданских дел Верховному Суду Республики Казахстан
      Статья 29. Предъявление иска по месту нахождения ответчика
      Статья 30. Подсудность по выбору истца
      Статья 31. Исключительная подсудность
      Статья 32. Договорная подсудность
      Статья 33. Подсудность нескольких связанных между собой дел
      Статья 34. Передача дела из производства одного суда в другой

Глава 4. СОСТАВ СУДА, ОТВОДЫ

      Статья 35. Состав суда
      Статья 36. Порядок разрешения вопросов коллегиальным составом суда
      Статья 37. Недопустимость повторного участия судьи в рассмотрении и разрешении дела
      Статья 38. Основания для отвода (самоотвода) судьи
      Статья 39. Основания для отвода (самоотвода) прокурора, эксперта, специалиста, переводчика, секретаря судебного заседания
      Статья 40. Заявления об отводах (самоотводах)
      Статья 41. Порядок рассмотрения заявления об отводе (самоотводе)
      Статья 42. Последствия удовлетворения заявления об отводе (самоотводе)

Глава 5. ЛИЦА, УЧАСТВУЮЩИЕ В ДЕЛЕ

      Статья 43. Состав лиц, участвующих в деле
      Статья 44. Гражданская процессуальная правоспособность
      Статья 45. Гражданская процессуальная дееспособность
      Статья 46. Права и обязанности лиц, участвующих в деле
      Статья 47. Стороны
      Статья 48. Изменение основания или предмета иска, отказ от иска, признание иска, мировое соглашение, соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры
      Статья 49. Участие в деле нескольких истцов или ответчиков
      Статья 50. Замена ненадлежащего ответчика
      Статья 51. Третьи лица, заявляющие самостоятельные требования на предмет спора
      Статья 52. Третьи лица, не заявляющие самостоятельные требования на предмет спора
      Статья 53. Процессуальное правопреемство
      Статья 54. Участие прокурора в гражданском судопроизводстве
      Статья 55. Обращение в суд в защиту прав других лиц, общественных и государственных интересов
      Статья 56. Участие в процессе государственных органов и органов местного самоуправления для дачи заключения по делу

Глава 6. ПРЕДСТАВИТЕЛЬСТВО В СУДЕ

      Статья 57. Ведение дела в суде через представителей
      Статья 58. Представительство по поручению
      Статья 59. Лица, которые не могут быть представителями в суде
      Статья 60. Полномочия представителя
      Статья 61. Оформление полномочий представителя
      Статья 62. Законные представители

Глава 7. ДОКАЗАТЕЛЬСТВА И ДОКАЗЫВАНИЕ

      Статья 63. Доказательства
      Статья 64. Относимость доказательств
      Статья 65. Допустимость доказательств
      Статья 66. Сведения, недопустимые в качестве доказательств
      Статья 67. Достоверность доказательств
      Статья 68. Оценка доказательств
      Статья 69. Обеспечение доказательств
      Статья 70. Заявление об обеспечении доказательств
      Статья 71. Порядок обеспечения доказательств
      Статья 72. Обязанность доказывания
      Статья 73. Представление доказательств
      Статья 74. Судебные поручения
      Статья 75. Порядок выполнения судебного поручения
      Статья 76. Основания освобождения от доказывания
      Статья 77. Привлечение специалиста к участию в процессуальных действиях
      Статья 78. Научно-технические средства в процессе доказывания
      Статья 79. Объяснения сторон и других лиц, участвующих в деле
      Статья 80. Свидетельские показания
      Статья 81. Обязанности и права свидетеля
      Статья 82. Назначение экспертизы
      Статья 83. Получение образцов
      Статья 84. Получение образцов врачом или другим специалистом, а также экспертом от человека
      Статья 85. Получение образцов почерка для сравнительного исследования почерка и подписей на документе
      Статья 86. Охрана прав личности при получении образцов
      Статья 87. Порядок производства экспертизы
      Статья 88. Единоличная и комиссионная экспертизы
      Статья 89. Комплексная экспертиза
      Статья 90. Дополнительная и повторная экспертизы
      Статья 91. Права и обязанности эксперта
      Статья 92. Заключение экспертизы
      Статья 93. Сообщение о невозможности дать заключение
      Статья 94. Допрос эксперта
      Статья 95. Вещественные доказательства
      Статья 96. Хранение и осмотр вещественных доказательств
      Статья 97. Осмотр вещественных доказательств, подвергающихся быстрой порче
      Статья 98. Распоряжение вещественными доказательствами
      Статья 99. Доказательства на специальных носителях
      Статья 100. Письменные доказательства
      Статья 101. Возвращение письменных доказательств

Глава 8. СУДЕБНЫЕ РАСХОДЫ

      Статья 102. Понятие и состав судебных расходов
      Статья 103. Государственная пошлина
      Статья 104. Цена иска
      Статья 105. Доплата государственной пошлины
      Статья 106. Освобождение от уплаты государственной пошлины. Отсрочка уплаты государственной пошлины
      Статья 107. Возврат государственной пошлины
      Статья 108. Издержки, связанные с производством по делу
      Статья 109. Распределение судебных расходов между сторонами
      Статья 110. Суммы, подлежащие выплате экспертам, специалистам, свидетелям, переводчикам
      Статья 111. Выплата сумм свидетелям, экспертам, специалистам и переводчикам
      Статья 112. Оказание бесплатной юридической помощи
      Статья 113. Возмещение расходов по оплате помощи представителя
      Статья 114. Взыскание убытков за потерю времени
      Статья 115. Распределение судебных расходов при отказе от иска, мировом соглашении или соглашении об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры, оставлении заявления без рассмотрения
      Статья 116. Возмещение сторонам судебных расходов
      Статья 117. Возмещение государству судебных расходов
      Статья 118. Обжалование и опротестование судебных актов по вопросам, связанным с судебными расходами

Глава 9. МЕРЫ ОТВЕТСТВЕННОСТИ ЗА ПРОЯВЛЕНИЕ
НЕУВАЖЕНИЯ К СУДУ

      Статья 119. Меры ответственности за проявление неуважения к суду
      Статья 120. Порядок привлечения к ответственности за проявление неуважения к суду

Глава 10. ПРОЦЕССУАЛЬНЫЕ СРОКИ

      Статья 121. Сроки совершения процессуальных действий
      Статья 122. Исчисление процессуальных сроков
      Статья 123. Окончание процессуальных сроков
      Статья 124. Последствия пропуска процессуального срока
      Статья 125. Приостановление процессуальных сроков
      Статья 126. Продление и восстановление процессуальных сроков

Глава 11. СУДЕБНЫЕ ИЗВЕЩЕНИЯ И ВЫЗОВЫ

      Статья 127. Судебные извещения и вызовы
      Статья 128. Содержание судебной повестки или иного извещения, вызова
      Статья 129. Доставка судебной повестки или иного извещения
      Статья 130. Вручение судебных повесток или иного извещения
      Статья 131. Последствия отказа адресата от принятия судебной повестки или иного извещения
      Статья 132. Перемена адреса, абонентского номера сотовой связи и электронного адреса во время производства по делу
      Статья 133. Неизвестность места пребывания ответчика и (или) ребенка и их розыск

РАЗДЕЛ 2. ПРОИЗВОДСТВО В СУДЕ ПЕРВОЙ ИНСТАНЦИИ

Подраздел 1. УПРОЩЕННОЕ ПРОИЗВОДСТВО

Глава 12. ПРИКАЗНОЕ ПРОИЗВОДСТВО

      Статья 134. Взыскание задолженности на основании судебного приказа
      Статья 135. Требования, по которым выносится судебный приказ
      Статья 136. Форма и содержание заявления о вынесении судебного приказа
      Статья 137. Государственная пошлина
      Статья 138. Основания к отказу в принятии и возвращению заявления о вынесении судебного приказа
      Статья 139. Порядок и срок вынесения судебного приказа
      Статья 140. Содержание судебного приказа
      Статья 141. Направление должнику копии судебного приказа. Возражения против судебного приказа
      Статья 142. Отмена судебного приказа
      Статья 143. Выдача судебного приказа взыскателю и направление его на исполнение

Глава 13. УПРОЩЕННОЕ (ПИСЬМЕННОЕ) ПРОИЗВОДСТВО

      Статья 144. Порядок письменного производства
      Статья 145. Дела, рассматриваемые в порядке письменного производства
      Статья 146. Особенности рассмотрения дел в порядке письменного производства
      Статья 147. Решение по делу, рассматриваемому в порядке письменного производства

Подраздел 2. ИСКОВОЕ ПРОИЗВОДСТВО

Глава 14. ПРЕДЪЯВЛЕНИЕ ИСКА

      Статья 148. Форма и содержание искового заявления
      Статья 149. Документы, прилагаемые к исковому заявлению
      Статья 150. Принятие искового заявления
      Статья 151. Отказ в принятии искового заявления
      Статья 152. Возвращение искового заявления
      Статья 153. Предъявление встречного иска
      Статья 154. Условия принятия встречного иска

Глава 15. ОБЕСПЕЧЕНИЕ ИСКА

      Статья 155. Основания для обеспечения иска
      Статья 156. Меры по обеспечению иска
      Статья 157. Рассмотрение заявления об обеспечении иска
      Статья 158. Исполнение определения об обеспечении иска
      Статья 159. Замена меры обеспечения иска
      Статья 160. Отмена меры обеспечения иска
      Статья 161. Обжалование определений по вопросам обеспечения иска
      Статья 162. Возмещение ответчику убытков, причиненных обеспечением иска

Глава 16. ПОДГОТОВКА К СУДЕБНОМУ РАЗБИРАТЕЛЬСТВУ

      Статья 163.Задачи подготовки дела
      Статья 164. Сроки подготовки дела к судебному разбирательству
      Статья 165. Действия судьи по подготовке дела к судебному разбирательству
      Статья 166. Отзыв на исковое заявление
      Статья 167. Соединение и разъединение нескольких исковых требований
      Статья 168. Приостановление, прекращение производства по делу и оставление заявления без рассмотрения при подготовке дела к судебному разбирательству
      Статья 169. Изменение предмета или основания иска, увеличение или уменьшение исковых требований
      Статья 170. Отказ истца от иска
      Статья 171. Признание иска ответчиком
      Статья 172. Предварительное судебное заседание
      Статья 173. Назначение дела к судебному разбирательству

Глава 17. ПРИМИРИТЕЛЬНЫЕ ПРОЦЕДУРЫ

      Статья 174. Примирение сторон
      Статья 175. Заключение мирового соглашения
      Статья 176. Форма и содержание мирового соглашения
      Статья 177. Утверждение судом мирового соглашения
      Статья 178. Исполнение мирового соглашения
      Статья 179. Урегулирование спора (конфликта) в порядке медиации
      Статья 180. Соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации и его исполнение
      Статья 181. Урегулирование спора в порядке партисипативной процедуры
      Статья 182. Соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры и его исполнение

Глава 18. СУДЕБНОЕ РАЗБИРАТЕЛЬСТВО

      Статья 183. Сроки рассмотрения и разрешения гражданских дел судом первой инстанции
      Статья 184. Судебное заседание
      Статья 185. Председательствующий в судебном заседании
      Статья 186. Непосредственность и устность судебного разбирательства
      Статья 187. Порядок в судебном заседании
      Статья 188. Меры, применяемые к нарушителям порядка в судебном заседании
      Статья 189. Открытие судебного заседания
      Статья 190. Проверка явки участников процесса
      Статья 191. Разъяснение переводчику его обязанностей
      Статья 192. Удаление свидетелей из зала судебного заседания
      Статья 193. Объявление состава суда и разъяснение права отвода
      Статья 194. Разъяснение лицам, участвующим в деле, их прав и обязанностей
      Статья 195. Разрешение судом ходатайств лиц, участвующих в деле
      Статья 196. Последствия неявки в судебное заседание лиц, участвующих в деле, и представителей
      Статья 197. Последствия неявки в судебное заседание свидетеля, эксперта, специалиста, переводчика
      Статья 198. Отложение разбирательства дела
      Статья 199. Допрос свидетелей при отложении разбирательства дела
      Статья 200. Разъяснение эксперту и специалисту его прав и обязанностей
      Статья 201. Начало рассмотрения дела по существу
      Статья 202. Объяснения лиц, участвующих в деле, и установление порядка исследования доказательств
      Статья 203. Предупреждение свидетеля об ответственности за отказ от дачи показаний и за дачу заведомо ложных показаний
      Статья 204. Порядок допроса свидетеля
      Статья 205. Использование свидетелем письменных материалов
      Статья 206. Допрос несовершеннолетнего свидетеля
      Статья 207. Оглашение показаний свидетеля
      Статья 208. Исследование документов
      Статья 209. Оглашение и исследование личной переписки и телеграфных сообщений граждан
      Статья 210. Исследование вещественных доказательств
      Статья 211. Осмотр на месте
      Статья 212. Воспроизведение звукозаписи, демонстрация видеозаписи, фото- и киноматериалов и их исследование
      Статья 213. Исследование заключения эксперта
      Статья 214. Консультация (пояснения) специалиста
      Статья 215. Заключения государственных органов и органов местного самоуправления
      Статья 216. Окончание рассмотрения дела по существу
      Статья 217. Судебные прения
      Статья 218. Реплики
      Статья 219. Заключение прокурора
      Статья 220. Возобновление рассмотрения дела по существу
      Статья 221. Удаление суда для вынесения решения
      Статья 222. Оглашение решения

Глава 19. РЕШЕНИЕ СУДА И ЕГО ИСПОЛНЕНИЕ

      Статья 223. Вынесение решения
      Статья 224. Законность и обоснованность решения
      Статья 225. Вопросы, разрешаемые при вынесении решения
      Статья 226. Содержание решения
      Статья 227. Решение по заявлению об оспаривании законности действий (бездействия) и решений государственных органов, органов местного самоуправления, организаций, должностных лиц и государственных служащих
      Статья 228. Решение по заявлению о признании незаконным нормативного правового акта
      Статья 229. Решение о взыскании денежных сумм
      Статья 230. Решение о заключении или изменении договора
      Статья 231. Решение о присуждении имущества или его стоимости
      Статья 232. Решение, обязывающее ответчика совершить определенные действия
      Статья 233. Решение в пользу нескольких истцов или против нескольких ответчиков
      Статья 234. Высылка и выдача лицам, участвующим в деле, копий решения суда
      Статья 235. Исправление описок и явных арифметических ошибок в решении
      Статья 236. Дополнительное решение
      Статья 237. Разъяснение решения
      Статья 238. Отсрочка и рассрочка исполнения решения, изменение способа и порядка его исполнения до обращения решения к исполнению
      Статья 239. Индексация присужденных денежных сумм
      Статья 240. Вступление решения суда в законную силу
      Статья 241. Обращение решения суда к исполнению
      Статья 242. Выдача судом дубликата исполнительного листа или судебного приказа
      Статья 243. Решения, подлежащие немедленному исполнению
      Статья 244. Право суда обратить решение к немедленному исполнению
      Статья 245. Обеспечение исполнения решения
      Статья 246. Отсрочка и рассрочка исполнения решения суда, изменение способа и порядка его исполнения, утверждение мирового соглашения или соглашения об урегулировании спора в порядке медиации
      Статья 247. Поворот исполнения решения суда
      Статья 248. Рассмотрение заявления о повороте исполнения решения суда
      Статья 249. Рассмотрение представлений судебного исполнителя
      Статья 250. Обжалование действий (бездействия) судебного исполнителя
      Статья 251. Защита прав других лиц при исполнении решения
      Статья 252. Санкционирование постановления судебного исполнителя

Глава 20. ИСПОЛНЕНИЕ РЕШЕНИЯ ТРЕТЕЙСКОГО СУДА

      Статья 253. Принудительное исполнение решения третейского суда
      Статья 254. Выдача исполнительного листа
      Статья 255. Отказ в выдаче исполнительного листа

Глава 21. ЗАОЧНОЕ ПРОИЗВОДСТВО И ЗАОЧНОЕ РЕШЕНИЕ

      Статья 256. Основания заочного производства
      Статья 257. Порядок заочного производства
      Статья 258. Содержание заочного решения
      Статья 259. Высылка копии заочного решения
      Статья 260. Содержание заявления об отмене заочного решения
      Статья 261. Действия суда после принятия заявления
      Статья 262. Рассмотрение заявления
      Статья 263. Полномочия суда
      Статья 264. Обжалование заочного решения
      Статья 265. Основания к отмене заочного решения
      Статья 266. Возобновление рассмотрения дела
      Статья 267. Законная сила заочного решения

Глава 22. ОПРЕДЕЛЕНИЕ СУДА

      Статья 268. Определение суда и порядок его вынесения
      Статья 269. Содержание определения
      Статья 270. Частное определение суда
      Статья 271. Высылка лицам, участвующим в деле, копий определения суда

Глава 23. ПРИОСТАНОВЛЕНИЕ ПРОИЗВОДСТВА ПО ДЕЛУ

      Статья 272. Обязанность суда приостановить производство
      Статья 273. Право суда приостановить производство
      Статья 274. Сроки приостановления производства
      Статья 275. Обжалование или опротестование определения суда о приостановлении производства
      Статья 276. Возобновление производства

Глава 24. ПРЕКРАЩЕНИЕ ПРОИЗВОДСТВА ПО ДЕЛУ

      Статья 277. Основания прекращения производства по делу
      Статья 278. Порядок и последствия прекращения производства по делу

Глава 25. ОСТАВЛЕНИЕ ИСКОВОГО ЗАЯВЛЕНИЯ
БЕЗ РАССМОТРЕНИЯ

      Статья 279. Основания оставления искового заявления без рассмотрения
      Статья 280. Порядок и последствия оставления искового заявления без рассмотрения

Глава 26. ПРОТОКОЛЫ

      Статья 281.Обязательность ведения протокола
      Статья 282. Содержание протокола
      Статья 283. Составление протокола
      Статья 284. Замечания на протокол, аудио- или видеозапись
      Статья 285. Рассмотрение замечаний на протокол, аудио- или видеозапись

Подраздел 3. ОСОБОЕ ИСКОВОЕ ПРОИЗВОДСТВО

Глава 27. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЯМ О ЗАЩИТЕ ИЗБИРАТЕЛЬНЫХ ПРАВ
ГРАЖДАН И ОБЩЕСТВЕННЫХ ОБЪЕДИНЕНИЙ, УЧАСТВУЮЩИХ В ВЫБОРАХ,
РЕФЕРЕНДУМАХ

      Статья 286. Подача заявления
      Статья 287. Рассмотрение заявления
      Статья 288. Решение суда и его исполнение

Глава 28. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЯМ ОБ ОСПАРИВАНИИ РЕШЕНИЙ, ДЕЙСТВИЙ
(БЕЗДЕЙСТВИЯ) МЕСТНЫХ ИСПОЛНИТЕЛЬНЫХ ОРГАНОВ, НАРУШАЮЩИХ ПРАВА
ГРАЖДАН НА УЧАСТИЕ В УГОЛОВНОМ СУДОПРОИЗВОДСТВЕ В КАЧЕСТВЕ ПРИСЯЖНОГО
ЗАСЕДАТЕЛЯ

      Статья 289. Подача заявления
      Статья 290. Рассмотрение заявления
      Статья 291. Решение суда по заявлению и его исполнение

Глава 29. ПРОИЗВОДСТВО ОБ ОСПАРИВАНИИ РЕШЕНИЙ И ДЕЙСТВИЙ
(БЕЗДЕЙСТВИЯ) ОРГАНОВ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ВЛАСТИ, МЕСТНОГО
САМОУПРАВЛЕНИЯ, ОБЩЕСТВЕННЫХ ОБЪЕДИНЕНИЙ, ОРГАНИЗАЦИЙ, ДОЛЖНОСТНЫХ
ЛИЦ И ГОСУДАРСТВЕННЫХ СЛУЖАЩИХ

      Статья 292. Подача заявления
      Статья 293. Решения, действия (бездействие) государственных органов, органов местного самоуправления, общественных объединений, организаций, должностных лиц, государственных служащих, подлежащие судебному оспариванию
      Статья 294. Срок для обращения с заявлением в суд
      Статья 295. Подготовка дела к судебному разбирательству
      Статья 296. Рассмотрение заявления
      Статья 297. Решение суда и его исполнение

Глава 30. ПРОИЗВОДСТВО ОБ ОСПАРИВАНИИ НОРМАТИВНОГО ПРАВОВОГО АКТА

      Статья 298. Подача заявления
      Статья 299. Подготовка дела к судебному разбирательству
      Статья 300. Рассмотрение заявления
      Статья 301. Решение суда и его исполнение

Подраздел 4. ОСОБОЕ ПРОИЗВОДСТВО

Глава 31. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

      Статья 302. Дела, рассматриваемые судом в порядке особого производства
      Статья 303. Подготовка дела к судебному разбирательству
      Статья 304. Порядок рассмотрения дел особого производства

Глава 32. УСТАНОВЛЕНИЕ ФАКТОВ, ИМЕЮЩИХ
ЮРИДИЧЕСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ

      Статья 305. Дела об установлении фактов, имеющих юридическое значение
      Статья 306. Условия, необходимые для установления фактов, имеющих юридическое значение
      Статья 307. Подача заявления
      Статья 308. Содержание заявления
      Статья 309. Решение суда по заявлению

Глава 33. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЯМ ОБ УСЫНОВЛЕНИИ
(УДОЧЕРЕНИИ) РЕБЕНКА

      Статья 310. Подача заявления
      Статья 311. Содержание заявления
      Статья 312. Документы, прилагаемые к заявлению об усыновлении
      Статья 313. Подготовка дела к судебному разбирательству
      Статья 314. Рассмотрение заявлений
      Статья 315. Решение суда по заявлению
      Статья 316. Отмена усыновления

Глава 34. ПРОИЗВОДСТВО О ПРИЗНАНИИ ГРАЖДАНИНА БЕЗВЕСТНО ОТСУТСТВУЮЩИМ
ИЛИ ОБЪЯВЛЕНИИ УМЕРШИМ

      Статья 317. Подача заявления
      Статья 318. Содержание заявления
      Статья 319. Подготовка дела к судебному разбирательству
      Статья 320. Обязательность участия прокурора
      Статья 321. Последствия решения суда
      Статья 322. Последствия явки или обнаружения места пребывания гражданина, признанного решением суда безвестно отсутствующим или объявленного умершим

Глава 35. ПРОИЗВОДСТВО ОБ ОГРАНИЧЕНИИ ДЕЕСПОСОБНОСТИ ГРАЖДАНИНА, О
ПРИЗНАНИИ ГРАЖДАНИНА НЕДЕЕСПОСОБНЫМ, ОБ ОГРАНИЧЕНИИ ИЛИ О ЛИШЕНИИ
НЕСОВЕРШЕННОЛЕТНЕГО В ВОЗРАСТЕ ОТ ЧЕТЫРНАДЦАТИ ДО ВОСЕМНАДЦАТИ ЛЕТ
ПРАВА САМОСТОЯТЕЛЬНО РАСПОРЯЖАТЬСЯ СВОИМИ ДОХОДАМИ

      Статья 323. Подача заявления
      Статья 324. Содержание заявления
      Статья 325. Подготовка дела к судебному разбирательству
      Статья 326. Рассмотрение заявления
      Статья 327. Решение суда по заявлению
      Статья 328. Признание гражданина дееспособным

Глава 36. ПРОИЗВОДСТВО ОБ ОБЪЯВЛЕНИИ НЕСОВЕРШЕННОЛЕТНЕГО ПОЛНОСТЬЮ
ДЕЕСПОСОБНЫМ (ЭМАНСИПАЦИЯ)

      Статья 329. Подача заявления об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным
      Статья 330. Рассмотрение заявления об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным
      Статья 331. Решение суда по заявлению об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным

Глава 37. ПРОИЗВОДСТВО О НАПРАВЛЕНИИ НЕСОВЕРШЕННОЛЕТНИХ В СПЕЦИАЛЬНЫЕ
ОРГАНИЗАЦИИ ОБРАЗОВАНИЯ ДЛЯ ДЕТЕЙ С ДЕВИАНТНЫМ ПОВЕДЕНИЕМ ИЛИ
ОРГАНИЗАЦИЮ С ОСОБЫМ РЕЖИМОМ СОДЕРЖАНИЯ

      Статья 332. Помещение несовершеннолетнего в специальную организацию образования для детей с девиантным поведением или организацию с особым режимом содержания
      Статья 333. Рассмотрение заявления о помещении несовершеннолетнего в специальную организацию образования для детей с девиантным поведением или организацию с особым режимом содержания
      Статья 334. Решение суда по заявлению о помещении несовершеннолетнего в специальную организацию образования для детей с девиантным поведением или организацию с особым режимом содержания

Глава 38. ПРОИЗВОДСТВО О ПРИНУДИТЕЛЬНОЙ ГОСПИТАЛИЗАЦИИ ГРАЖДАНИНА В
ПСИХИАТРИЧЕСКИЙ СТАЦИОНАР

      Статья 335. Подача заявления о принудительной госпитализации лица в психиатрический стационар
      Статья 336. Срок подачи заявления о принудительной госпитализации лица в психиатрический стационар
      Статья 337. Рассмотрение заявления о принудительной госпитализации лица в психиатрический стационар
      Статья 338. Решение суда по заявлению о принудительной госпитализации лица в психиатрический стационар и лечении
      Статья 339. Подача и рассмотрение заявления о продлении срока принудительной госпитализации и лечения
      Статья 340. Решение суда по заявлению о продлении срока принудительной госпитализации и лечения

Глава 39. ПРОИЗВОДСТВО О НАПРАВЛЕНИИ ГРАЖДАНИНА НА ПРИНУДИТЕЛЬНОЕ
ЛЕЧЕНИЕ В НАРКОЛОГИЧЕСКУЮ ОРГАНИЗАЦИЮ БОЛЬНОГО АЛКОГОЛИЗМОМ,
НАРКОМАНИЕЙ И ТОКСИКОМАНИЕЙ

      Статья 341. Подача заявления о принудительном лечении в наркологическую организацию больного алкоголизмом, наркоманией и токсикоманией
      Статья 342. Рассмотрение заявления о принудительном лечении в наркологическую организацию больного алкоголизмом, наркоманией и токсикоманией
      Статья 343. Решение суда по заявлению о принудительном лечении в наркологические организации больных алкоголизмом, наркоманией и токсикоманией
      Статья 344. Подача и рассмотрение заявления о продлении срока принудительного лечения в наркологической организации больного алкоголизмом, наркоманией и токсикоманией
      Статья 345. Решение суда по заявлению о продлении срока принудительного лечения в наркологические организации больных алкоголизмом, наркоманией и токсикоманией

Глава 40. ПРОИЗВОДСТВО О ПРИНУДИТЕЛЬНОМ ЛЕЧЕНИИ ГРАЖДАНИНА, БОЛЬНОГО
ЗАРАЗНОЙ ФОРМОЙ ТУБЕРКУЛЕЗА И УКЛОНЯЮЩЕГОСЯ ОТ ЛЕЧЕНИЯ

      Статья 346. Подача заявления о принудительном лечении гражданина, больного заразной формой туберкулеза и уклоняющегося от лечения
      Статья 347. Рассмотрение заявления о принудительном лечении гражданина, больного заразной формой туберкулеза и уклоняющегося от лечения
      Статья 348. Решение суда по заявлению о принудительном лечении гражданина, больного заразной формой туберкулеза, и уклоняющегося от лечения

Глава 41. ПРОИЗВОДСТВО О РЕСТРУКТУРИЗАЦИИ ФИНАНСОВЫХ ОРГАНИЗАЦИЙ,
БАНКОВСКОГО ХОЛДИНГА, ВХОДЯЩЕГО В БАНКОВСКИЙ КОНГЛОМЕРАТ И НЕ
ЯВЛЯЮЩЕГОСЯ ФИНАНСОВОЙ ОРГАНИЗАЦИЕЙ, И (ИЛИ) ИХ ИМУЩЕСТВА

      Статья 349. Рассмотрение дел о реструктуризации финансовых организаций, банковского холдинга, входящего в банковский конгломерат и не являющегося финансовой организацией, и (или) их имущества
      Статья 350. Подача заявления о реструктуризации
      Статья 351. Рассмотрение заявления
      Статья 352. Решение суда по заявлению
      Статья 353. Утверждение судом плана реструктуризации
      Статья 354. Решение суда о прекращении реструктуризации

Глава 42. ПРОИЗВОДСТВО О РЕАБИЛИТАЦИИ И БАНКРОТСТВЕ

      Статья 355. Рассмотрение дел о банкротстве индивидуальных предпринимателей и юридических лиц, ускоренной реабилитации и реабилитации юридических лиц

Глава 43. ПРОИЗВОДСТВО О ПРИЗНАНИИ ДВИЖИМОЙ ВЕЩИ БЕСХОЗЯЙНОЙ И
ПРИЗНАНИЕ ПРАВА КОММУНАЛЬНОЙ СОБСТВЕННОСТИ НА НЕДВИЖИМОЕ ИМУЩЕСТВО

      Статья 356. Подача заявления
      Статья 357. Содержание заявления
      Статья 358. Подготовка дела к судебному разбирательству
      Статья 359. Рассмотрение заявления
      Статья 360. Решение суда по заявлению

Глава 44. ПРОИЗВОДСТВО О ВНЕСЕНИИ ИСПРАВЛЕНИЙ ИЛИ ИЗМЕНЕНИЙ В ЗАПИСИ
АКТОВ ГРАЖДАНСКОГО СОСТОЯНИЯ

      Статья 361. Подача заявления
      Статья 362. Содержание заявления
      Статья 363. Решение суда по заявлению

Глава 45. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЖАЛОБАМ НА НОТАРИАЛЬНЫЕ ДЕЙСТВИЯ ИЛИ ОТКАЗ
В ИХ СОВЕРШЕНИИ

      Статья 364. Подача жалобы
      Статья 365. Подготовка дела к судебному разбирательству
      Статья 366. Рассмотрение жалобы
      Статья 367. Решение суда по жалобе

Глава 46. ВОССТАНОВЛЕНИЕ ПРАВ ПО УТРАЧЕННЫМ ЦЕННЫМ БУМАГАМ НА
ПРЕДЪЯВИТЕЛЯ И ОРДЕРНЫМ ЦЕННЫМ БУМАГАМ (ВЫЗЫВНОЕ ПРОИЗВОДСТВО)

      Статья 368. Подача заявления
      Статья 369. Содержание заявления
      Статья 370. Подготовка дела к судебному разбирательству
      Статья 371. Заявление держателя документа
      Статья 372. Действия судьи после поступления заявления от держателя документа
      Статья 373. Рассмотрение заявления о признании утраченного документа недействительным
      Статья 374. Решение суда по заявлению
      Статья 375. Право держателя документа предъявить иск о неосновательном приобретении имущества

Глава 47. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЮ О ПРИЗНАНИИ ОРГАНИЗАЦИИ,
ОСУЩЕСТВЛЯЮЩЕЙ ЭКСТРЕМИЗМ ИЛИ ТЕРРОРИСТИЧЕСКУЮ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ НА
ТЕРРИТОРИИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН И (ИЛИ) ДРУГОГО ГОСУДАРСТВА,
ЭКСТРЕМИСТСКОЙ ИЛИ ТЕРРОРИСТИЧЕСКОЙ, В ТОМ ЧИСЛЕ
ОБ УСТАНОВЛЕНИИ ИЗМЕНЕНИЯ ЕЮ СВОЕГО НАИМЕНОВАНИЯ, А ТАКЖЕ О ПРИЗНАНИИ
ИНФОРМАЦИОННЫХ МАТЕРИАЛОВ, РАСПРОСТРАНЯЕМЫХ НА ТЕРРИТОРИИ РЕСПУБЛИКИ
КАЗАХСТАН ЭКСТРЕМИСТСКИМИ ИЛИ ТЕРРОРИСТИЧЕСКИМИ

      Статья 376. Подача заявления
      Статья 377. Содержание заявления
      Статья 378. Решение суда по заявлению

Глава 48. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЯМ О ПРИЗНАНИИ ПРОДУКЦИИ
ИНОСТРАННОГО СРЕДСТВА МАССОВОЙ ИНФОРМАЦИИ, РАСПРОСТРАНЯЕМОЙ НА
ТЕРРИТОРИИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН, СОДЕРЖАЩЕЙ ИНФОРМАЦИЮ,
ПРОТИВОРЕЧАЩУЮ ЗАКОНОДАТЕЛЬНЫМ АКТАМ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН, НЕЗАКОННОЙ

      Статья 379. Подача заявления
      Статья 380. Содержание заявления
      Статья 381. Решение суда по заявлению

Глава 49. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЮ О ВЫДВОРЕНИИ ИНОСТРАНЦА ИЛИ ЛИЦА
БЕЗ ГРАЖДАНСТВА ЗА ПРЕДЕЛЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ЗА НАРУШЕНИЕ
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

      Статья 382. Подача заявления
      Статья 383. Содержание заявления
      Статья 384. Рассмотрение заявления
      Статья 385. Решение суда по заявлению
      Статья 386. Приостановление исполнения судебного акта о выдворении

Подраздел 5. ВОССТАНОВЛЕНИЕ УТРАЧЕННОГО СУДЕБНОГО ИЛИ ИСПОЛНИТЕЛЬНОГО
ПРОИЗВОДСТВА

Глава 50. ПРОИЗВОДСТВО ПО ВОССТАНОВЛЕНИЮ УТРАЧЕННОГО СУДЕБНОГО ИЛИ
ИСПОЛНИТЕЛЬНОГО ПРОИЗВОДСТВА

      Статья 387. Подача заявления
      Статья 388. Рассмотрение заявления
      Статья 389. Решение суда по заявлению
      Статья 390. Прекращение производства по делу о восстановлении утраченного производства
      Статья 391. Порядок оспаривания судебных актов, связанных с восстановлением утраченного производства

Подраздел 6. ПРОИЗВОДСТВО ПО РАССМОТРЕНИЮ ЗАЯВЛЕНИЙ
О ВОЗВРАЩЕНИИ РЕБЕНКА ИЛИ ОБ ОСУЩЕСТВЛЕНИИ В ОТНОШЕНИИ РЕБЕНКА ПРАВ
ДОСТУПА НА ОСНОВАНИИ МЕЖДУНАРОДНОГО ДОГОВОРА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

Глава 51. ПРОИЗВОДСТВО ПО РАССМОТРЕНИЮ ЗАЯВЛЕНИЙ
О ВОЗВРАЩЕНИИ РЕБЕНКА ИЛИ ОБ ОСУЩЕСТВЛЕНИИ В ОТНОШЕНИИ РЕБЕНКА ПРАВ
ДОСТУПА НА ОСНОВАНИИ МЕЖДУНАРОДНОГО ДОГОВОРА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

      Статья 392. Подача заявления о возвращении ребенка или об осуществлении в отношении ребенка прав доступа на основании международного договора Республики Казахстан
      Статья 393. Порядок рассмотрения заявлений о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа
      Статья 394. Обеспечение иска
      Статья 395. Недопустимость соединения исковых требований и предъявления встречного иска
      Статья 396. Рассмотрение заявления о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа
      Статья 397. Решение суда по делу о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа
      Статья 398. Срок подачи апелляционных жалобы, представления на решение суда по делу о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа и срок рассмотрения дела в суде апелляционной инстанции
      Статья 399. Срок подачи и рассмотрения частной жалобы, представления прокурора на определение суда первой инстанции по заявлению о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа
      Статья 400. Высылка копий судебных постановлений

РАЗДЕЛ 3. ПРОИЗВОДСТВО ПО ПЕРЕСМОТРУ СУДЕБНЫХ АКТОВ

Глава 52. АПЕЛЛЯЦИОННОЕ ОБЖАЛОВАНИЕ, ОПРОТЕСТОВАНИЕ СУДЕБНЫХ АКТОВ

      Статья 401. Право апелляционного обжалования и опротестования судебного решения
      Статья 402. Суды, рассматривающие апелляционные жалобы, протесты
      Статья 403. Порядок и сроки подачи (принесения) апелляционных жалоб, протестов
      Статья 404. Содержание апелляционных жалобы или протеста
      Статья 405. Действия суда первой инстанции после получения апелляционных жалобы или протеста
      Статья 406. Оставление апелляционных жалобы или протеста без движения
      Статья 407. Возвращение апелляционных жалобы или протеста
      Статья 408. Отзыв на апелляционные жалобу или протест
      Статья 409. Отказ от апелляционных жалобы или протеста, отзыв протеста
      Статья 410. Добровольное урегулирование сторонами спора в суде апелляционной инстанции
      Статья 411. Приостановление исполнения решения

Глава 53. РАССМОТРЕНИЕ ДЕЛ ПО АПЕЛЛЯЦИОННЫМ ЖАЛОБЕ, ПРОТЕСТУ

      Статья 412. Предмет апелляционного рассмотрения
      Статья 413. Пределы апелляционного рассмотрения
      Статья 414. Подготовка к рассмотрению дела в суде апелляционной инстанции
      Статья 415. Срок рассмотрения дела судом апелляционной инстанции
      Статья 416. Производство в суде апелляционной инстанции
      Статья 417. Начало разбирательства дела
      Статья 418. Последствия неявки в судебное заседание лиц, участвующих в деле
      Статья 419. Разрешение судом заявлений и ходатайств лиц, участвующих в деле
      Статья 420. Исследование доказательств
      Статья 421. Судебные прения
      Статья 422. Протокол судебного заседания
      Статья 423. Вынесение судебного акта и его объявление
      Статья 424. Полномочия суда апелляционной инстанции
      Статья 425. Акты суда апелляционной инстанции
      Статья 426. Содержание апелляционного постановления
      Статья 427. Основания к отмене либо изменению решения суда в апелляционном порядке
      Статья 428. Отмена решения суда с прекращением производства по делу или с оставлением заявления без рассмотрения
      Статья 429. Порядок и сроки обжалования, опротестования определения (постановления) суда первой инстанции
      Статья 430. Частное определение суда апелляционной инстанции
      Статья 431. Законная сила судебных актов суда апелляционной инстанции
      Статья 432. Направление судебного акта и возвращение дела в суд первой инстанции
      Статья 433. Порядок рассмотрения апелляционных (частной) жалобы или протеста, поступивших после рассмотрения дела в апелляционном порядке

Глава 54. КАССАЦИОННОЕ ОБЖАЛОВАНИЕ И ОПРОТЕСТОВАНИЕ ВСТУПИВШИХ В
ЗАКОННУЮ СИЛУ СУДЕБНЫХ АКТОВ

      Статья 434. Право кассационного обжалования и опротестования судебных актов суда апелляционной инстанции
      Статья 435. Суды, рассматривающие кассационные жалобы и протесты
      Статья 436. Порядок подачи кассационных жалобы или протеста
      Статья 437. Срок на подачу (принесение) кассационных жалобы или протеста
      Статья 438. Содержание кассационных жалобы или протеста
      Статья 439. Оставление кассационных жалобы или протеста без движения
      Статья 440. Действия судьи после получения кассационных жалобы или протеста
      Статья 441. Отзыв на кассационные жалобу или протест
      Статья 442. Отказ от кассационных жалобы и протеста, отзыв кассационного протеста
      Статья 443. Мировое соглашение, соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации и соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры

Глава 55. ПРОИЗВОДСТВО В СУДЕ КАССАЦИОННОЙ ИНСТАНЦИИ

      Статья 444. Предмет кассационного рассмотрения
      Статья 445. Пределы рассмотрения дела в кассационном порядке
      Статья 446. Сроки рассмотрения дела в суде кассационной инстанции
      Статья 447. Последствия неявки в судебное заседание лиц, участвующих в деле, и представителей
      Статья 448. Порядок рассмотрения кассационных жалобы или протеста
      Статья 449. Полномочия суда кассационной инстанции
      Статья 450. Основания к отмене или изменению вступивших в законную силу судебных актов в кассационном порядке
      Статья 451. Акты суда кассационной инстанции
      Статья 452. Законная сила судебных актов суда кассационной инстанции
      Статья 453. Порядок рассмотрения кассационной жалобы, поступившей после рассмотрения дела в кассационном порядке

Глава 56. ПРОИЗВОДСТВО В СУДЕ НАДЗОРНОЙ ИНСТАНЦИИ

      Статья 454. Судебные акты, подлежащие пересмотру в порядке надзора
      Статья 455. Лица, имеющие право на подачу ходатайства, внесение представления, принесение протеста на вступившие в законную силу судебные акты
      Статья 456. Сроки оспаривания, опротестования судебных актов, вступивших в законную силу
      Статья 457. Суды, рассматривающие дела в порядке надзора
      Статья 458. Поводы и основания к истребованию дел и пересмотру судебных актов, вступивших в законную силу
      Статья 459. Принесение протеста
      Статья 460. Содержание протеста
      Статья 461. Содержание ходатайства об оспаривании судебного акта и о принесении надзорного протеста
      Статья 462. Возвращение ходатайства или протеста прокурора
      Статья 463. Предварительное рассмотрение ходатайства
      Статья 464. Решения, принимаемые по результатам предварительного рассмотрения ходатайства
      Статья 465. Назначение судебного заседания суда надзорной инстанции
      Статья 466. Отзыв на ходатайство, представление или протест о пересмотре судебного акта
      Статья 467. Приостановление исполнения судебного акта
      Статья 468. Пределы рассмотрения дела
      Статья 469. Порядок рассмотрения дела судом надзорной инстанции
      Статья 470. Полномочия суда надзорной инстанции
      Статья 471. Содержание постановления суда надзорной инстанции
      Статья 472. Вступление постановления суда надзорной инстанции в законную силу
      Статья 473. Рассмотрение дела после отмены решения, определения, постановления суда
      Статья 474. Назначение расширенного судебного заседания Верховного Суда Республики Казахстан
      Статья 475. Порядок рассмотрения представления и протеста в расширенном судебном заседании Верховного Суда Республики Казахстан

Глава 57. ПРОИЗВОДСТВО ПО ПЕРЕСМОТРУ СУДЕБНЫХ АКТОВ ПО ВНОВЬ
ОТКРЫВШИМСЯ ОБСТОЯТЕЛЬСТВАМ

      Статья 476. Основания пересмотра
      Статья 477. Суды, пересматривающие судебные акты по вновь открывшимся или новым обстоятельствам
      Статья 478. Подача заявления
      Статья 479. Форма и содержание заявления
      Статья 480. Исчисление срока для подачи заявления
      Статья 481. Принятие заявления к производству суда
      Статья 482. Возвращение заявления
      Статья 483. Рассмотрение заявления
      Статья 484. Определение суда о пересмотре дела

Глава 58. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ ОБ ОБЖАЛОВАНИИ РЕШЕНИЙ
ТРЕТЕЙСКИХ СУДОВ

      Статья 485. Обжалование решений третейских судов
      Статья 486. Рассмотрение заявления
      Статья 487. Принудительное исполнение решения третейского суда
      Статья 488. Выдача исполнительного листа
      Статья 489. Отказ в выдаче исполнительного листа

Раздел 4. МЕЖДУНАРОДНЫЙ ПРОЦЕСС

Глава 59. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ С УЧАСТИЕМ ИНОСТРАННЫХ ЛИЦ

      Статья 490. Компетенция судов Республики Казахстан по делам с участием иностранных лиц
      Статья 491. Исключительная компетенция судов Республики Казахстан с участием иностранных лиц
      Статья 492. Договорная подсудность
      Статья 493. Неизменность компетенции
      Статья 494. Значение производства в иностранном суде
      Статья 495. Подсудность
      Статья 496. Процессуальные права и обязанности иностранных лиц
      Статья 497. Гражданская процессуальная дееспособность иностранцев и лиц без гражданства
      Статья 498. Процессуальная правоспособность иностранной международной организации
      Статья 499. Признание документов, выданных органами иностранных государств
      Статья 500. Поручения о правовой помощи
      Статья 501. Иммунитет иностранного государства
      Статья 502. Судебный иммунитет
      Статья 503. Отказ иностранного государства от иммунитета в отношении встречного иска
      Статья 504. Согласие иностранного государства на юрисдикцию суда Республики Казахстан и отказ от судебного иммунитета
      Статья 505. Участие иностранного государства в судебном разбирательстве
      Статья 506. Отказ иностранного государства от иммунитета в отношении арбитражного разбирательства
      Статья 507. Отзыв согласия на отказ от иммунитета
      Статья 508. Неприменение иммунитета иностранного государства по спорам, связанным с нарушением юрисдикционого иммунитета Республики Казахстан
      Статья 509. Неприменение судебного иммунитета иностранного государства по спорам, связанным с предпринимательской деятельностью
      Статья 510. Неприменение судебного иммунитета иностранного государства по спорам, связанным с участием в юридических лицах
      Статья 511. Неприменение судебного иммунитета иностранного государства по спорам, касающимся прав на имущество
      Статья 512. Неприменение судебного иммунитета иностранного государства по спорам о возмещении ущерба (вреда)
      Статья 513. Неприменение судебного иммунитета иностранного государства по спорам, касающимся объектов прав интеллектуальной собственности
      Статья 514. Неприменение судебного иммунитета иностранного государства по трудовым спорам
      Статья 515. Иммунитет иностранного государства по спорам, связанным с эксплуатацией морских судов и судов внутреннего плавания
      Статья 516. Иммунитет иностранного государства от обеспечения иска и от принудительного исполнения судебного акта
      Статья 517. Имущество, используемое в целях осуществления суверенной власти
      Статья 518. Судопроизводство по делам с участием иностранного государства
      Статья 519. Порядок решения вопроса о судебном иммунитете иностранного государства
      Статья 520. Решение судом Республики Казахстан вопросов об обеспечении иска и о принудительном исполнении судебного акта по спорам с участием иностранного государства
      Статья 521. Применение принципа взаимности
      Статья 522. Содействие суду Республики Казахстан по вопросам применения настоящего Кодекса
      Статья 523. Направление и вручение иностранному государству процессуальных документов
      Статья 524. Заочное решение
      Статья 525. Признание и приведение в исполнение решений иностранных судов и арбитражей
      Статья 526. Признание решений иностранных судов, не требующих исполнения
      Статья 527. Принудительное исполнение арбитражного решения
      Статья 528. Подача ходатайства
      Статья 529. Рассмотрение ходатайства
      Статья 530. Отказ в выдаче исполнительного листа
      Статья 531. Выдача исполнительного листа

Глава 60. ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ

      Статья 533. Введение Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан в действие

РАЗДЕЛ 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ Глава 1. ГРАЖДАНСКОЕ ПРОЦЕССУАЛЬНОЕ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВО
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

      Статья 1. Законодательство о гражданском судопроизводстве
                Республики Казахстан

      1. Порядок судопроизводства по гражданским делам на территории Республики Казахстан определяется конституционными законами Республики Казахстан, Гражданским процессуальным кодексом Республики Казахстан, основанным на Конституции Республики Казахстан и общепризнанных принципах и нормах международного права. Положения иных законов, регулирующих порядок гражданского судопроизводства, подлежат включению в настоящий Кодекс.
      2. Международные договорные и иные обязательства Республики Казахстан, а также нормативные постановления Конституционного Совета и Верховного Суда Республики Казахстан, являются составной частью гражданского процессуального права.
      3. Законодательство о гражданском судопроизводстве устанавливает порядок рассмотрения дел по спорам, возникающим из гражданских, семейных, трудовых, жилищных, в сфере государственного управления и местного самоуправления, из финансовых, хозяйственных, земельных, правоотношений, отношений по использованию природных ресурсов и охране окружающей среды и других правоотношений, а также дел особого производства.

      Статья 2. Применение в гражданском судопроизводстве
                правовых норм, имеющих преимущественную силу

      1. Конституция Республики Казахстан имеет высшую юридическую силу и прямое действие на всей территории республики. В случае противоречия между нормами настоящего Кодекса и Конституции Республики Казахстан действуют положения Конституции.
      2. В случае противоречия между нормами настоящего Кодекса и конституционным законом Республики Казахстан действуют положения конституционного закона. В случае противоречия между нормами настоящего Кодекса и иными законами действуют положения настоящего Кодекса.
      3. Международные договоры, ратифицированные Республикой Казахстан, имеют приоритет перед настоящим Кодексом и применяются непосредственно, кроме случаев, когда из международного договора следует, что для его применения требуется издание закона.

      Статья 3. Действие гражданского процессуального закона во
                времени

      1. Гражданское судопроизводство осуществляется в соответствии с гражданским процессуальным законом, введенным в действие к моменту выполнения процессуального действия или принятия процессуального решения.
      2. Гражданский процессуальный закон, возлагающий новые обязанности, отменяющий или умаляющий принадлежащие участникам процесса права, ограничивающий их использование дополнительными условиями, обратной силы не имеет.
      3. Допустимость доказательств определяется в соответствии с законом, действовавшим в момент их получения.

Глава 2. ЗАДАЧИ И ПРИНЦИПЫ ГРАЖДАНСКОГО СУДОПРОИЗВОДСТВА

      Статья 4. Задачи гражданского судопроизводства

      Задачами гражданского судопроизводства являются защита и восстановление нарушенных или оспариваемых прав, свобод и законных интересов граждан, государства и юридических лиц, соблюдение законности в гражданском обороте и публично-правовых отношениях, содействие мирному урегулированию спора, предупреждение правонарушений и формирование в обществе уважительного отношения к закону и суду.

      Статья 5. Законность

      1. Суд при рассмотрении и разрешении гражданских дел обязан точно соблюдать требования Конституции Республики Казахстан, конституционных законов Республики Казахстан, настоящего Кодекса, подлежащих применению международных договоров Республики Казахстан, других нормативных правовых актов.
      2. Суды не вправе применять законы и иные нормативные правовые акты, ущемляющие закрепленные Конституцией права и свободы человека и гражданина. Если суд усмотрит, что закон или иной нормативный правовой акт, подлежащий применению, ущемляет закрепленные Конституцией права и свободы человека и гражданина, он обязан приостановить производство по делу и обратиться в Конституционный Совет Республики Казахстан с представлением о признании этого акта неконституционным. По получении судом итогового решения Конституционного Совета производство по делу возобновляется.
      3. Суд, установив при рассмотрении и разрешении дела несоответствие акта государственного или иного органа закону или издание его с превышением полномочий, применяет правовые акты, имеющие большую юридическую силу.
      4. В случае отсутствия норм права, регулирующих спорное правоотношение, суд применяет нормы права, регулирующие сходные отношения, а при отсутствии таких норм разрешает спор, исходя из общих начал и смысла законодательства.
      5. Если законодательными актами или соглашением сторон спора предусматривается разрешение соответствующих вопросов судом, суд обязан разрешать эти вопросы, исходя из критерия справедливости и разумности.

      Статья 6. Осуществление правосудия только судом

      1. Правосудие по гражданским делам осуществляется только судом по правилам, установленным настоящим Кодексом. Присвоение властных полномочий суда кем бы то ни было влечет ответственность, предусмотренную законом.
      2. Решения чрезвычайных, а также иных незаконно учрежденных судов юридической силы не имеют и исполнению не подлежат.
      3. Решения суда, осуществлявшего гражданское судопроизводство по неподсудному ему делу, превысившего свои полномочия или иным образом существенно нарушившего предусмотренные настоящим Кодексом принципы гражданского судопроизводства, незаконны и подлежат отмене.
      4. Решения суда по гражданскому делу могут быть проверены и пересмотрены только соответствующими судами в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.

      Статья 7. Судебная защита прав, свобод и законных
                интересов лица

      1. Каждый вправе в порядке, установленном настоящим Кодексом, обратиться в суд за защитой нарушенных или оспариваемых прав, свобод или законных интересов.
      2. Государственные органы в пределах своей компетенции, граждане и юридические лица в порядке, установленном настоящим Кодексом, вправе обратиться в суд с заявлением о защите нарушенных или оспариваемых законных интересов других лиц или неопределенного круга лиц.
      Прокурор вправе обратиться в суд с иском (заявлением) в целях осуществления возложенных на него обязанностей и для защиты прав граждан и юридических лиц, общественных и государственных интересов.
      3. Никому не может быть без его согласия изменена подсудность, предусмотренная для него законом.
      4. Отказ от права на обращение в суд недействителен, если он противоречит закону или нарушает чьи-либо права, свободы или законные интересы.
      5. Иск (заявление) может быть подан в суд в письменной форме или в форме электронного документа с особенностями, предусмотренными настоящим Кодексом.
      6. Если законодательными актами установлен или договором предусмотрен для категории дел порядок досудебного урегулирования спора обращение в суд может быть после соблюдения этого порядка.

      Статья 8. Уважение чести и достоинства, деловой репутации
                лиц, участвующих в деле

      1. При производстве по гражданскому делу запрещаются действия, унижающие честь или достоинство, умаляющие деловую репутацию лица, участвующего в гражданском процессе.
      2. Моральный вред, причиненный гражданину, убытки, причиненные гражданину или юридическому лицу в ходе гражданского судопроизводства незаконными действиями государственных органов и должностных лиц, а также в связи с совершением указанных в части первой настоящей статьи действий другими лицами, подлежат возмещению в установленном законом порядке.

      Статья 9. Неприкосновенность частной жизни. Тайна
                переписки, телефонных переговоров, почтовых,
                телеграфных и иных сообщений

      Частная жизнь, личная и семейная тайна находятся под охраной закона. Каждый имеет право на тайну личных вкладов и сбережений, переписки, телефонных переговоров, почтовых, телеграфных и иных сообщений. Ограничения этих прав в ходе гражданского процесса допускаются только в случаях и в порядке, прямо установленных законом.

      Статья 10. Неприкосновенность собственности

      1. Собственность гарантируется законом. Никто не может быть лишен своего имущества, иначе как по решению суда.
      2. Наложение ареста на имущество в целях обеспечения иска может производиться по основаниям и в порядке, предусмотренным настоящим Кодексом.

      Статья 11. Независимость судей

      1. Судья при осуществлении правосудия независим и подчиняется только Конституции Республики Казахстан и закону.
      2. Судьи рассматривают и разрешают гражданские дела в условиях, исключающих любое постороннее воздействие на них. Какое-либо вмешательство в деятельность судей по осуществлению правосудия запрещается и влечет установленную законом ответственность. По конкретным делам судьи не подотчетны.
      3. Гарантии независимости судей установлены Конституцией Республики Казахстан, Конституционным законом Республики Казахстан «О судебной системе и статусе судей Республики Казахстан», другими законами.

      Статья 12. Равенство всех перед законом и судом

      1. Правосудие по гражданским делам осуществляется на началах равенства перед законом и судом.
      2. В ходе гражданского судопроизводства никому из:
      граждан не может быть отдано предпочтение, никто из них не может подвергаться дискриминации по мотивам их происхождения, социального, должностного и имущественного положения, пола, расы, национальности, языка, отношения к религии, убеждений, места жительства или по любым иным обстоятельствам;
      юридических лиц не может быть отдано предпочтение и ни одна из них не может подвергаться дискриминации по мотивам места их нахождения, организационно-правовой формы, подчиненности, формы собственности и других обстоятельств.
      3. Гражданское судопроизводство в отношении лиц, обладающих иммунитетом от гражданско-правовой ответственности, определяется Конституцией Республики Казахстан, настоящим Кодексом, законами и международными договорами Республики Казахстан.

      Статья 13. Язык судопроизводства

      1. Судопроизводство по гражданским делам ведется на казахском языке, наравне с казахским официально в судопроизводстве употребляется русский язык, а в установленных законом случаях и другие языки.
      2. Язык судопроизводства устанавливается определением суда в зависимости от языка, на котором подано в суд исковое заявление (заявление). Производство по одному и тому же гражданскому делу осуществляется на установленном первоначально языке судопроизводства.
      Если в ходе подготовки к рассмотрению дела в суде первой инстанции выяснилось, что истец не владеет языком, на котором его представителем подано исковое заявление (заявление), то по письменному ходатайству истца суд выносит определение об изменении языка судопроизводства.
      3. Участвующим в деле лицам, не владеющим или недостаточно владеющим языком, на котором ведется производство по делу, разъясняется и обеспечивается право делать заявления, давать объяснения и показания, заявлять ходатайства, подавать жалобы, оспаривать судебные акты, знакомиться с материалами дела, выступать в суде на родном языке или другом языке, которым они владеют; бесплатно пользоваться услугами переводчика в порядке, установленном настоящим Кодексом.
      4. В гражданском судопроизводстве лицам, не владеющим языком судопроизводства, судом бесплатно обеспечивается перевод на язык судопроизводства необходимых им в силу закона материалов дела, изложенных на другом языке. Лицам, участвующим в судебном процессе, безвозмездно обеспечивается перевод на язык судопроизводства той части судоговорения, которая происходит на другом языке.
      5. Судебные документы вручаются лицам, участвующим в деле, в переводе на их родной язык или другой язык, которым они владеют.
      6. К представляемым сторонами и другими лицами, участвующими в деле, после окончания подготовки дела к судебному разбирательству документам, изготовленным не на языке судопроизводства, должен быть приложен перевод на язык судопроизводства.

      Статья 14. Состязательность и равноправие сторон

      1. Гражданское судопроизводство осуществляется на основе состязательности и равноправия сторон. Стороны пользуются равными процессуальными правами и несут равные процессуальные обязанности.
      2. Стороны избирают в ходе гражданского судопроизводства свою позицию, способы и средства ее отстаивания самостоятельно и независимо от суда, других органов и лиц.
      3. Суд полностью освобожден от сбора доказательств по собственной инициативе в целях установления фактических обстоятельств дела, однако по мотивированному ходатайству стороны оказывает ей содействие в получении необходимых материалов в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.
      4. Суд, сохраняя объективность и беспристрастность, осуществляет руководство процессом, создает необходимые условия для реализации сторонами процессуальных прав на полное и объективное исследование обстоятельств дела. Суд разъясняет лицам, участвующим в деле, их права и обязанности, предупреждает о последствиях совершения или несовершения процессуальных действий и в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, оказывает им содействие в осуществлении их прав. Суд основывает решение лишь на тех доказательствах, участие в исследовании которых на равных основаниях было обеспечено каждой из сторон.
      5. Суд проявляет равное и уважительное отношение к сторонам.

      Статья 15. Оценка доказательств по внутреннему убеждению

      1. Судья оценивает доказательства по своему внутреннему убеждению, основанному на беспристрастном, всестороннем и полном рассмотрении имеющихся в деле доказательств в их совокупности, руководствуясь при этом законом и совестью.
      2. Никакие доказательства не имеют для суда заранее установленной силы.

      Статья 16. Освобождение от обязанности давать показания

      1. Никто не обязан давать показания против себя самого, супруга (супруги) и своих близких родственников, круг которых определен законом.
      2. Священнослужители не обязаны свидетельствовать против лиц, доверившихся им на исповеди.
      3. В случаях, предусмотренных частями первой и второй настоящей статьи, указанные лица вправе отказаться от дачи показаний и не могут быть привлечены к ответственности.

      Статья 17. Обеспечение прав на квалифицированную
                 юридическую помощь

      1. Каждый имеет право на получение в ходе гражданского процесса квалифицированной юридической помощи в соответствии с положениями настоящего Кодекса.
      2. В случаях, предусмотренных законом, юридическая помощь оказывается бесплатно.

      Статья 18. Гласность судебного разбирательства

      1. Разбирательство гражданских дел во всех судебных инстанциях происходит открыто. Судебные акты объявляются публично.
      2. В закрытом судебном заседании в соответствии с законом осуществляется рассмотрение и разрешение дел, включая объявление решения, содержащих сведения, являющиеся государственными секретами.
      По ходатайству лица, участвующего в деле, в закрытом судебном заседании может быть рассмотрено и разрешено гражданское дело, если необходимо обеспечить тайну усыновления, сохранения личной, семейной, коммерческой или иной охраняемой законом тайны, либо имеются иные обстоятельства, препятствующие открытому разбирательству, а также в случае, предусмотренном частью четвертой статьи 188 настоящего Кодекса.
      3. Личная переписка и иные личные сообщения могут быть оглашены в открытом судебном заседании только с согласия лиц, между которыми происходила эта переписка, и которых касаются эти личные сообщения. В случае отсутствия такого согласия переписка и сообщения оглашаются и исследуются в закрытом судебном заседании.
      Указанные правила применяются и при исследовании аудио-, видеозаписей, материалов фото- и киносъемки и других материалов на электронных и цифровых носителях, изготовленных при проведении публичных мероприятий, содержащих сведения личного характера.
      4. При разбирательстве дела в закрытом судебном заседании присутствуют лица, участвующие в деле, их представители, а в необходимых случаях также свидетели, эксперты, специалисты, переводчики, которые предупреждаются судом об ответственности за разглашение сведений, указанных в части второй настоящей статьи.
      5. В зал судебного заседания не допускаются граждане моложе шестнадцати лет, если они не являются лицами, участвующими в деле, или свидетелями.
      6. Разбирательство дела в закрытом судебном заседании ведется с соблюдением всех правил, установленных настоящим Кодексом.
      7. Лица, участвующие в деле, и другие лица, в том числе представители средств массовой информации, присутствующие в открытом судебном заседании, имеют право делать заметки по ходу судебного заседания, фиксировать его с помощью средств аудиозаписи и цифровых носителей ход судебного разбирательства с занимаемых ими в зале мест. Кино- и фотосъемка, видеозапись, прямая радио- и телетрансляция, видеотрансляция в информационно-коммуникационной сети Интернет допускается в зале судебного разбирательства с разрешения суда и с учетом мнения лиц, участвующих в деле. Об этом указывается в определении суда, которое заносится в протокол судебного заседания. Эти действия не должны мешать нормальному ходу судебного заседания и могут быть ограничены судом во времени.
      8. О разбирательстве дела в закрытом судебном заседании в отношении всего или части судебного разбирательства суд выносит определение, которое заносится в протокол судебного заседания.
      9. Вступившие в законную силу судебные акты публикуются на официальном сайте суда и могут публично обсуждаться с учетом ограничений, установленных в части второй настоящей статьи и законодательными актами.
      10. Информация об обращениях, поступивших в суд по находящимся в производстве суда гражданским делам, подлежит преданию гласности и доведению до сведения участников процесса путем размещения данной информации на официальном сайте суда.

      Статья 19. Обеспечение безопасности в судебном заседании

      1. Судебное разбирательство дела должно происходить в условиях, обеспечивающих нормальную работу суда и безопасность лиц, присутствующих в зале судебного заседания. Поддержание общественного порядка в зале во время судебного заседания обеспечивается судебным приставом.
      2. В целях обеспечения безопасности судебными приставами проводятся проверка документов, удостоверяющих личность, личный досмотр лиц и досмотр проносимых ими в зал судебного заседания вещей.

      Статья 20. Обязательность судебных актов

      1. Суд первой инстанции принимает судебные акты по гражданским делам в форме судебных приказов, решений, определений, постановлений.
      Суды апелляционной, кассационной, надзорной инстанций принимают судебные акты в форме определений и постановлений.
      2. Вступившие в законную силу судебные акты, а также распоряжения, требования, поручения, вызовы, запросы и другие обращения судов и судей обязательны для всех без исключения государственных органов, органов местного самоуправления, юридических лиц, должностных лиц, граждан и подлежат неукоснительному исполнению на всей территории Республики Казахстан.
      Судебные акты, основанные на законе или ином нормативном правовом акте, который признан Конституционным Советом Республики Казахстан неконституционным, исполнению не подлежат.
      3. Неисполнение судебных актов, а равно иное проявление неуважения к суду влечет предусмотренную законом ответственность.
      4. Обязательность судебного акта не лишает заинтересованных лиц, не участвовавших в деле, возможности обратиться в суд за защитой нарушенных или оспариваемых прав, свобод и законных интересов.

      Статья 21. Свобода обжалования судебных актов

      Судебные акты могут быть обжалованы в порядке, установленном настоящим Кодексом, лицами, участвующими в деле, а также лицами, в отношении прав и обязанностей которых судом вынесены судебные акты.

      Статья 22. Значение принципов гражданского
                 судопроизводства

      Нарушение принципов гражданского судопроизводства в зависимости от его характера и существенности влечет отмену вынесенных судебных актов.

Глава 3. ПОДВЕДОМСТВЕННОСТЬ И ПОДСУДНОСТЬ

      Статья 23. Подведомственность гражданских дел судам

      1. Суды в порядке гражданского судопроизводства рассматривают дела о защите нарушенных или оспариваемых прав, свобод и законных интересов, если в соответствии с настоящим Кодексом и другими законами их защита не осуществляется в ином порядке.
      2. Судам подведомственны гражданские дела искового производства по спорам, вытекающим из гражданских (включая корпоративные споры), наследственных, обязательственных, семейных, трудовых, жилищных, финансовых, хозяйственных, земельных правоотношений, отношений по использованию природных ресурсов и охране окружающей среды и других правоотношений, в том числе рассматриваемых в порядке упрощенного производства.
      3. Судам подведомственны дела особого искового производства, возникающие из публично-правовых отношений в сфере государственного управления, категории которых предусмотрены настоящим Кодексом.
      4. Судам подведомственны дела особого производства, категории которых предусмотрены настоящим Кодексом.
      5. Судам подведомственны дела с участием иностранцев, лиц без гражданства, иностранных организаций, а также с участием международных организаций, если иное не предусмотрено международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан, законодательством Республики Казахстан или соглашением сторон.
      6. Судам подведомственны дела о признании и приведении в исполнение решений, судебных приказов иностранных судов и международных арбитражей.
      7. Судам подведомственны дела об обжаловании решений третейских судов и об обращении таких решений к принудительному исполнению.
      8. К подведомственности судов в соответствии с законом могут быть отнесены и другие категории гражданских дел.
      9. Иски лиц, являющихся участниками уголовного или административного дела, об освобождении имущества от ареста (исключении из описи) в отношении имущества лиц, наложенного:
      1) органом уголовного преследования при расследовании уголовного дела;
      2) на основании приговора суда о конфискации имущества;
      3) на основании постановления суда о конфискации предмета или орудия совершения административного правонарушения рассматриваются в порядке, установленном уголовно-процессуальным законодательством и законодательством об административных правонарушениях.

      Статья 24. Передача споров на разрешение арбитража или
                 третейского суда, разрешение спора (конфликта)
                 в порядке медиации или в порядке
                 партисипативной процедуры

      Подведомственный суду спор, возникший из гражданско-правовых отношений, по письменному соглашению сторон и при его представлении суду передается на рассмотрение арбитража или третейского суда, спор (конфликт) может быть разрешен в порядке медиации или в порядке партисипативной процедуры в случаях, когда это не запрещено законодательными актами Республики Казахстан, и в соответствии с подпунктом 5) статьи 165 и статьей 201 настоящего Кодекса.

      Статья 25. Приоритет судебной подведомственности

      1. При объединении нескольких связанных между собой требований, из которых одни подведомственны суду, а другие - несудебным органам, все требования подлежат рассмотрению в суде.
      2. При неопределенности толкования или коллизии законодательных актов относительно подведомственности конкретного спора он рассматривается судом.

      Статья 26. Гражданские дела, подсудные районному
                 (городскому) суду и приравненным к ним судам

      Гражданские дела рассматриваются и разрешаются районными (городскими) и приравненными к ним судами за исключением дел, предусмотренных частью четвертой статьи 27 и статьей 28 настоящего Кодекса.

      Статья 27. Подсудность гражданских дел специализированным
                 судам и специализированным составам суда

      1. Специализированные межрайонные экономические суды рассматривают гражданские дела по имущественным и неимущественным спорам, сторонами в которых являются граждане, осуществляющие предпринимательскую деятельность без образования юридического лица, юридические лица, а также по корпоративным спорам.
      К корпоративным спорам относятся споры, стороной которых являются коммерческая организация, ассоциация (союз) коммерческих организаций, ассоциация (союз) коммерческих организаций и (или) индивидуальных предпринимателей, некоммерческая организация, имеющая статус саморегулируемой организации в соответствии с законами Республики Казахстан, и (или) его акционеры (участники, члены), в том числе бывшие (далее - корпоративные споры), связанные с:
      1) созданием, реорганизацией и ликвидацией юридического лица;
      2) принадлежностью акций акционерных обществ, долей участия в уставном капитале хозяйственных товариществ, паев членов кооперативов, установлением их обременений и реализацией вытекающих из них прав, в том числе признания сделок с ними недействительными, за исключением споров, возникающих в связи с разделом наследственного имущества или разделом общего имущества супругов, включающего в себя акции акционерного общества, доли участия в уставном капитале хозяйственных товариществ, паи членов кооперативов;
      3) требованиями о возмещении убытков, причиненных юридическому лицу действиями (бездействием) должностных лиц, учредителей, акционеров, участников (далее – участники юридического лица) и иных лиц;
      4) признанием недействительными сделок и (или) применении последствий недействительности таких сделок;
      5) назначением или избранием, прекращением, приостановлением полномочий и ответственностью лиц, входящих или входивших в состав органов управления юридического лица, а также споры, возникающие из гражданских правоотношений между такими лицами и юридическим лицом в связи с осуществлением, прекращением, приостановлением их полномочий;
      6) эмиссией ценных бумаг;
      7) ведением системы реестров держателей ценных бумаг, с учетом прав на акции и иные ценные бумаги, а также споры, связанные с размещением и (или) обращением ценных бумаг;
      8) признанием недействительной государственной регистрации эмиссии акций;
      9) созывом и проведением общего собрания участников юридического лица и принятых на нем решений;
      10) оспариванием решений, действий (бездействия) органов управления юридического лица.
      Специализированные межрайонные экономические суды также рассматривают дела о реструктуризации финансовых организаций, банковского холдинга, входящего в банковский конгломерат и не являющегося финансовой организацией, и (или) их имущества при проведении ими реструктуризации в случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан, дела о банкротстве индивидуальных предпринимателей и юридических лиц, и реабилитации юридических лиц.
      2. Военные суды рассматривают гражданские дела об обжаловании военнослужащими Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, гражданами, проходящими военные сборы, действий (бездействия) должностных лиц и органов военного управления. Военные суды рассматривают и другие гражданские дела, если одной из сторон являются военнослужащий, органы военного управления, воинская часть, за исключением дел подсудных другим специализированным судам.
      3. Специализированные межрайонные суды по делам несовершеннолетних рассматривают гражданские дела по спорам об определении места жительства ребенка; определении порядка общения родителя с ребенком и отобрании ребенка, находящегося у других лиц; об определении места жительства ребенка при выезде ребенка с одним из родителей за пределы республики на постоянное место жительство; о лишении (ограничении) и восстановлении родительских прав; об усыновлении (удочерении) ребенка и его отмене; о направлении несовершеннолетних в специальные организации образования или организации с особым режимом содержания; по спорам, возникающим из опеки и попечительства (патроната) над несовершеннолетними; об установлении отцовства несовершеннолетнего и взыскании с него алиментов; по заявлениям об ограничении или лишении несовершеннолетнего в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет права самостоятельно распоряжаться своими доходами; об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным (эмансипация).
      Иные категории дел, затрагивающие права и свободы, обязательства несовершеннолетних (об установлении отцовства, о взыскании алиментов в процентном отношении или твердой денежной сумме на содержание ребенка и об уменьшении размера алиментов; о защите трудовых, жилищных прав несовершеннолетних; о возмещении вреда, причиненного совместно несовершеннолетними и совершеннолетними, в том числе с участием недееспособных или ограниченно дееспособных совершеннолетних), подсудны районным (городским) судам с соблюдением правил территориальной подсудности.
      По ходатайству законных представителей несовершеннолетнего лица дела, отнесенные к подсудности специализированного межрайонного суда по делам несовершеннолетних, могут рассматриваться или могут быть переданы районному (городскому) суду по месту жительства (нахождения) ребенка. Ходатайство может быть подано до окончания подготовки дела к судебному разбирательству.
      4. Специализированный состав суда города Астаны рассматривает по правилам суда первой инстанции гражданские дела по имущественным и неимущественным спорам участника регионального финансового центра, а также гражданские дела по спорам в связи с инвестиционной деятельностью инвестора (инвестиционные споры), кроме дел подсудных Верховному Суду Республики Казахстан.
      К инвестиционным спорам относятся споры:
      между инвесторами и государственными органами:
      1) связанные с допуском инвестора к осуществлению инвестиционной деятельности или прекращением этой деятельности;
      2) об исполнении обязательств по переводу капиталовложений и доходов от них в страну постоянного места пребывания инвестора;
      3) об оспаривании законности нормативных правовых актов, если действие нормативного правового акта, законность которого оспаривается, может привести к убыткам инвестора;
      4) об оспаривании решений и действий (или бездействия) органов государственной власти, местного самоуправления, общественных объединений, организаций, должностных лиц и государственных служащих, если такое решение, действие (или бездействие) может привести к убыткам инвестора.
      К инвестиционным спорам также относятся споры:
      между инвесторами, а также их споры с другими субъектами права Республики Казахстан об исполнении обязательств, вытекающих из договора по осуществлению инвестиционной деятельности;
      иные споры, связанные с осуществлением инвестиционной деятельности.
      5. Споры, вытекающие из правоотношений с участием инвестора, не связанные с инвестиционной деятельностью, с участием участника финансового центра, не связанные с основанием регистрации его в качестве участника подсудны районным (городским) судам в соответствии с подсудностью, установленной главой 3 настоящего Кодекса.

      Статья 28. Подсудность гражданских дел Верховному Суду
                 Республики Казахстан

      1. Верховный Суд Республики Казахстан рассматривает по правилам суда первой инстанции гражданские дела:
      1) об оспаривании решений и действий (бездействия) Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан, решений и действий (бездействия) Центральной комиссии референдума рассматриваются единолично судьей Верховного Суда Республики Казахстан по правилам суда первой инстанции;
      2) по инвестиционным спорам, предусмотренным в части четвертой статьи 27 настоящего Кодекса, стороной в которых является крупный инвестор.

      Статья 29. Предъявление иска по месту нахождения
                 ответчика

      1. Иск предъявляется в суд по месту жительства ответчика.
      Место жительство гражданина, в том числе осуществляющего индивидуальную предпринимательскую деятельность без образования юридического лица, определяется по правилам, установленным Гражданским кодексом Республики Казахстан.
      2. Иск к юридическому лицу предъявляется в суд по месту нахождения юридического лица согласно учредительным документам и (или) адресу, внесенному в Национальный реестр бизнес-индентификационных номеров, а при отсутствии регистрации в качестве юридического лица - по месту его нахождения.

      Статья 30. Подсудность по выбору истца

      1. Иск к ответчику, место жительства которого неизвестно либо не имеющему места жительства в Республике Казахстан, может быть предъявлен по месту нахождения его недвижимого имущества или по последнему известному месту его жительства.
      2. Иск к юридическому лицу может быть предъявлен также по месту нахождения его имущества.
      3. Иск, вытекающий из деятельности филиала или представительства юридического лица, может быть предъявлен также по месту нахождения филиала или представительства.
      4. Иски об установлении отцовства и о взыскании алиментов могут быть предъявлены истцом по месту своего жительства.
      5. Иски о возмещении вреда, причиненного повреждением здоровья, а также причиненного смертью кормильца, могут предъявляться истцом по месту своего жительства или по месту причинения вреда. В случае ликвидации юридического лица, признанного в установленном порядке ответственным за вред, причиненный жизни и здоровью, иски предъявляются по месту нахождения соответствующего администратора бюджетной программы.
      6. Иски, вытекающие из договоров, в которых указано место исполнения, могут быть предъявлены также по месту исполнения договора.
      7. Иски о расторжении брака могут предъявляться по месту жительства истца при проживании с ним совместно несовершеннолетних детей.
      8. Иски о взыскании заработной платы, пенсий и пособий, а также иски о восстановлении трудовых, пенсионных и жилищных прав, связанные с возмещением убытков, причененных гражданину незаконным осуждением, незаконным привлечением к уголовной ответственности, незаконным применением меры пресечения либо незаконным наложением административного взыскания в виде административного ареста, могут предъявляться по месту жительства истца.
      9. Иски о защите прав потребителей могут быть предъявлены по месту жительства истца либо по месту заключения или исполнения договора.
      10. Иски о возмещении убытков, причиненных столкновением судов, а также о взыскании вознаграждения за оказание помощи и спасание на море могут предъявляться также по месту нахождения ответчика или порта приписки судна.
      11. Иски о взыскании страховой выплаты по договору страхования могут быть предъявлены по месту жительства истца либо по месту нахождения ответчика.
      12. Иски к нескольким ответчикам могут быть предъявлены по месту жительства или нахождения одного из ответчиков по выбору истца.
      13. Выбор между несколькими судами, которым согласно настоящей статье подсудно дело, принадлежит истцу, за исключением подсудности, установленной статьей 31 настоящего Кодекса.

      Статья 31. Исключительная подсудность

      1. Иски о правах на земельные участки, здания, помещения, сооружения, другие объекты, прочно связанные с землей (недвижимое имущество), об освобождении недвижимого имущества от ареста, предъявляются по месту нахождения этих объектов.
      Если объекты недвижимого имущества находятся в разных населенных пунктах, иск предъявляется в суд по месту нахождения каждого объекта.
      Если объекты недвижимого имущества находятся на территории одного населенного пункта, иск предъявляется в суд по месту нахождения любого из них.
      2. Иски кредиторов наследодателя, предъявляемые к наследникам, подсудны суду по месту нахождения наследственного имущества в соответствии с правилами, установленными частью первой настоящей статьи.
      3. Иски о признании недостойным наследником, о признании наследства выморочным, продлении или восстановлении срока для принятия наследства, отказа от наследства предъявляются по месту открытия наследства.
      4. Иски к перевозчикам, вытекающие из договоров перевозки грузов, пассажиров или багажа, предъявляются в суд по месту нахождения перевозчика (транспортной организации, индивидуального предпринимателя).
      5. Иски о возмещении убытков, причиненных нарушением иностранным государством юрисдикционного иммунитета Республики Казахстан и ее собственности, предъявляются в суд по месту нахождения истца, если иное не предусмотрено международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан.

      Статья 32. Договорная подсудность

      Стороны могут по соглашению между собой изменить территориальную подсудность для данного дела, в том числе и по делам, находящимся в производстве суда, на стадии подготовки дела к судебному разбирательству. Подсудность, установленная статьей 30 настоящего Кодекса, не может быть изменена соглашением сторон.

      Статья 33. Подсудность нескольких связанных между собой
                 дел

      1. Иск третьего лица, заявляющего самостоятельное требование, и встречный иск, независимо от его подсудности, предъявляются в суде по месту рассмотрения первоначального иска.
      2. При предъявлении нескольких исков к одному ответчику суд вправе объединить их в одно производство, если предмет спора или основание связаны с предметом спора или основанием имеющегося в производстве суда дела, а подсудность таких исков не будет нарушать подсудность находящегося в производстве суда дела.
      3. Иск, вытекающий из уголовного дела, если он не был заявлен или не был разрешен в качестве гражданского иска при производстве уголовного дела, или оставлен судом без рассмотрения при производстве уголовного дела, предъявляется для рассмотрения в порядке гражданского судопроизводства к осужденному к лишению свободы по месту его жительства до осуждения, либо по месту жительства истца.

      Статья 34. Передача дела из производства одного суда в
                 другой

      1. Дело, принятое судом к производству с соблюдением правил подсудности, должно быть разрешено им по существу, хотя бы в дальнейшем оно стало подсудным другому суду.
      2. Суд передает дело на рассмотрение другого суда, если:
      1) ответчик, место жительства которого не было ранее известно, заявит ходатайство о передаче дела в суд по его месту жительства;
      2) после отвода одного или нескольких судей рассмотрение дела в данном суде становится невозможным;
      3) при рассмотрении дела в данном суде выявилось, что оно было принято к производству с нарушением правил подсудности;
      4) по основаниям, предусмотренным частью третьей статьи 27 настоящего Кодекса.
      3. Заявления сторон о неподсудности дела данному суду разрешаются этим судом. По вопросу о передаче дела в другой суд выносится определение. Определение может быть обжаловано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.
      4. В случаях, предусмотренных подпунктом 2) части второй настоящей статьи, выносится определение о передаче дела в вышестоящий суд для определения его подсудности. Вопрос о передаче дела в другой суд рассматривается судьей вышестоящего суда единолично без извещения лиц, участвующих в деле, и без проведения судебного заседания. По результатам рассмотрения выносится определение, которое является окончательным и обжалованию, опротестованию не подлежит.
      5. Передача дела из одного суда в другой производится по истечении срока на обжалование этого определения, а в случае подачи жалобы - после вынесения определения об оставлении жалобы без удовлетворения.
      6. Споры о подсудности между судами разрешаются вышестоящим судом, решение которого является окончательным и обжалованию, опротестованию не подлежит.

Глава 4. СОСТАВ СУДА, ОТВОДЫ

      Статья 35. Состав суда

      1. Гражданские дела в суде первой инстанции рассматриваются и разрешаются судьей единолично, который действует от имени суда.
      2. Гражданские дела, предусмотренные частью четвертой статьи 27 настоящего Кодекса, рассматриваются и разрешаются в суде города Астаны единолично судьей по правилам суда первой инстанции.
      3. Гражданские дела, предусмотренные статьей 28 настоящего Кодекса, рассматриваются и разрешаются в Верховном Суде Республики Казахстан единолично судьей по правилам суда первой инстанции.
      4. Рассмотрение дел в суде апелляционной инстанции производится коллегиальным составом суда в нечетном количестве (не менее трех) судей областного и приравненного к нему суда, один из которых является председательствующим, либо единолично судьей в соответствии со статьей 402 настоящего Кодекса.
      5. Рассмотрение дел в суде кассационной инстанции производится коллегиальным составом суда в нечетном количестве (не менее трех) судей областного и приравненного к нему суда под председательством председателя этого суда, либо одного из судей по его поручению.
      6. Рассмотрение дел в суде надзорной инстанции производится коллегиальным составом суда в нечетном количестве (не менее пяти) судей Верховного Суда Республики Казахстан под председательством председателя указанной коллегии или одного из судей по его поручению.
      7. Рассмотрение дел в расширенном судебном заседании Верховного Суда Республики Казахстан производится коллегиальным составом в нечетном количестве (не менее семи) судей под председательством Председателя Верховного Суда либо по его поручению одного из судей Верховного Суда.

      Статья 36. Порядок разрешения вопросов коллегиальным
                 составом суда

      1. Все судьи при рассмотрении и разрешении дел коллегиальным составом суда пользуются равными правами. Все вопросы, возникающие при рассмотрении и разрешении дела коллегиальным составом суда, решаются судьями по большинству голосов. При решении каждого вопроса никто из судей не вправе воздержаться от голосования.
      2. Председательствующий вносит предложения, высказывает свои суждения и голосует последним.
      3. Судья, не согласный с решением большинства, обязан подписать это решение и может изложить в письменном виде свое особое мнение, которое приобщается к делу в запечатанном конверте. С особым мнением вправе ознакомиться суды кассационной и надзорной инстанций при рассмотрении данного дела. О наличии особого мнения судьи лица, участвующие в деле, не извещаются, особое мнение в зале судебного заседания не оглашается.

      Статья 37. Недопустимость повторного участия судьи в
                 рассмотрении и разрешении дела

      1. Судья, принимавший участие в рассмотрении и разрешении гражданского дела в суде первой инстанции, не может участвовать в рассмотрении этого дела повторно в суде первой инстанции, а также в судах апелляционной, кассационной или надзорной инстанций, а равно участвовать в новом рассмотрении дела в случае отмены решения, принятого с его участием.
      2. Судья, принимавший участие в рассмотрении дела в суде апелляционной инстанции, не может участвовать в рассмотрении этого дела в судах первой, кассационной или надзорной инстанций, а равно участвовать в новом рассмотрении дела в суде апелляционной инстанции в случае отмены судебного акта, принятого с его участием.
      3. Судья, принимавший участие в рассмотрении дела в суде кассационной инстанции, не может участвовать в рассмотрении этого же дела в судах первой, апелляционной или надзорной инстанций, а равно участвовать в новом рассмотрении дела в суде кассационной инстанции в случае отмены судебного акта, принятого с его участием.
      4. Судья, принимавший участие в рассмотрении дела в суде надзорной инстанции, не может повторно участвовать в рассмотрении и разрешении этого дела в судах других инстанций.

      Статья 38. Основания для отвода (самоотвода) судьи

      1. Судья не может участвовать в рассмотрении и разрешении дела и подлежит отводу, если он:
      1) при предыдущем рассмотрении данного дела участвовал в качестве судьи, проводившего медиацию, прокурора, свидетеля, эксперта, специалиста, переводчика, представителя стороны или третьего лица, секретаря судебного заседания, судебного исполнителя;
      2) является родственником, супругом или свойственником кого-либо из лиц, участвующих в деле, или их представителей;
      3) лично, прямо или косвенно заинтересован в исходе дела, либо, если имеются иные обстоятельства, вызывающие обоснованные сомнения в его беспристрастности.
      2. В коллегиальный состав суда, рассматривающего дело, не могут входить судьи, состоящие в родстве, являющиеся супругами или свойственниками между собой.

      Статья 39. Основания для отвода (самоотвода) прокурора,
                 эксперта, специалиста, переводчика, секретаря
                 судебного заседания

      1. Основания для отвода (самоотвода), указанные в подпунктах 1), 2), 3) части первой статьи 38 настоящего Кодекса, распространяются также на участвующих в судебном заседании прокурора, секретаря судебного заседания, специалиста, переводчика, эксперта.
      2. Эксперт, специалист, переводчик, кроме того, не может участвовать в судебном заседании при рассмотрении и разрешении дела судом, если:
      1) он находится или находился в служебной или иной зависимости от лиц, участвующих в деле, или их представителей;
      2) он производил ревизию, материалы которой послужили основанием для обращения в суд либо используются при рассмотрении данного гражданского дела;
      3) обнаружилась его некомпетентность, в том числе выяснение обстоятельств, имеющих значение для дела, выходит за пределы сферы его специальных знаний.
      3. Участие прокурора, специалиста, переводчика, секретаря судебного заседания в судебном заседании при предыдущем рассмотрении и разрешении судом дела в качестве соответственно прокурора, специалиста, переводчика, секретаря судебного заседания не является основанием для их отвода. Предыдущее участие лица в деле в качестве эксперта не является обстоятельством, исключающим поручение ему производство дополнительной экспертизы по делу, кроме случаев, когда она назначается повторно после проведенной с его участием экспертизы.

      Статья 40. Заявления об отводах (самоотводах)

      1. При наличии обстоятельств, указанных в статьях 38, 39 настоящего Кодекса, судья, прокурор, эксперт, специалист, переводчик, секретарь судебного заседания обязаны заявить самоотвод. По тем же основаниям отвод должен быть заявлен лицами, участвующими в деле.
      2. Отвод (самоотвод) должен быть мотивирован и заявлен письменно до начала рассмотрения дела по существу. В ходе рассмотрения дела заявление об отводе (самоотводе), допускается в том случае, когда основание отвода (самоотвода), стало известно суду или лицу, заявляющему отвод (самоотвод), после начала рассмотрения дела.
      3. Повторное заявление отвода судье по ранее заявленным основаниям не допускается.
      4. Заявленный судьей самоотвод по основаниям, предусмотренным подпунктами 1), 2) части первой статьи 38 настоящего Кодекса, является безусловным основанием для его удовлетворения.

      Статья 41. Порядок рассмотрения заявления об отводе
                 (самоотводе)

      1. Отвод (самоотвод), заявленный прокурору, секретарю судебного заседания, специалисту, эксперту, переводчику рассматривается и разрешается судом в том же судебном заседании, в котором отвод (самоотвод) заявлен.
      2. Отвод (самоотвод), заявленный судье суда первой инстанции, рассматривает и разрешает председатель или другой судья этого суда без извещения сторон не позднее следующего рабочего дня со дня его заявления, а в случае их отсутствия - судья соответствующего областного и приравненного к нему суда не позднее следующего рабочего дня со дня его поступления.
      3. Отвод (самоотвод), заявленный судье суда апелляционной инстанции, рассматривает и разрешает председатель апелляционной судебной коллегии по гражданским и административным делам соответствующего областного и приравненного к нему суда без извещения сторон в срок не позднее следующего рабочего дня со дня его заявления, а при его отсутствии - другой судья этой апелляционной инстанции.
      4. При рассмотрении дела коллегиальным составом суда отвод (самоотвод), заявленный одному из судей, рассматривается другими судьями коллегиального состава суда. Суд по заявленному отводу заслушивает мнение лиц, участвующих в деле, мнение отводимого судьи, если он желает дать объяснение. Отвод (самоотвод) разрешается в совещательной комнате без участия судьи, которому заявлен отвод (самотовод). При равном количестве голосов, поданных за и против отвода (самоотовода), отвод (самоотовод) считается удовлетворенным.
      5. Отвод (самоотвод), заявленный двум и более судьям или всем судьям коллегиального состава суда, рассматривающего дело в судебном заседании, разрешается этим же судом в полном составе простым большинством голосов.
      6. При отклонении заявления об отводе (самоотводе) рассмотрение и разрешение дела продолжается в том же судебном заседании и тем же коллегиальным составом суда.
      7. При удовлетворении заявления об отводе (самоотводе) рассмотрение дела откладывается. О времени и месте рассмотрения дела в новом судебном заседании извещаются лица, участвующие в деле, и их представители.
      8. Определение суда по результатам рассмотрения заявления об отводе (самотоводе) обжалованию, опротестованию не подлежит. Доводы о несогласии с определением могут быть включены в апелляционную, кассационную жалобы, надзорное ходатайство или протест.

      Статья 42. Последствия удовлетворения заявления об отводе
                 (самоотводе)

      1. В случае отвода (самоотвода) судьи, рассматривающего дело единолично в районном или приравненном к нему суде, это дело рассматривается в том же суде другим судьей. Дело передается в другой суд первой инстанции через вышестоящий суд, если в суде, в производстве которого находится дело, замена судьи невозможна.
      2. В случае отвода (самоотвода) судьи либо отвода всего состава суда при рассмотрении дела в областном или приравненном к нему суде, Верховном Суде Республики Казахстан дело рассматривается в том же суде другим судьей или другим составом судей.
      3. Дело должно быть передано в Верховный Суд Республики Казахстан для определения суда, в котором оно будет рассматриваться, если в областном или приравненном к нему суде после удовлетворения самоотводов или отводов, невозможно образовать новый состав суда для рассмотрения данного дела.

Глава 5. ЛИЦА, УЧАСТВУЮЩИЕ В ДЕЛЕ

      Статья 43. Состав лиц, участвующих в деле

      Лицами, участвующими в деле, признаются стороны; третьи лица; прокурор; государственные органы, органы местного самоуправления, юридические лица или граждане, вступающие в процесс по основаниям, предусмотренным статьями 55 и 56 настоящего Кодекса; заявители и иные заинтересованные лица по делам, рассматриваемым судом в порядке особого производства, перечисленные в статье 302 настоящего Кодекса.
      Состав лиц, участвующих в деле, определяется содержанием возникших материально-правовых отношений и подлежащих применению законов.

      Статья 44. Гражданская процессуальная правоспособность

      Способность иметь гражданские процессуальные права и обязанности (гражданская процессуальная правоспособность) признается в равной мере за всеми гражданами и юридическими лицами, являющимися субъектами материального права.

      Статья 45. Гражданская процессуальная дееспособность

      1. Способность своими действиями самостоятельно осуществлять свои права и исполнять обязанности в суде (гражданская процессуальная дееспособность) принадлежит в полном объеме гражданам, достигшим восемнадцати лет, юридическим лицам.
      2. Права, свободы и законные интересы несовершеннолетних в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет, а также граждан, признанных ограниченно дееспособными, защищаются в суде их родителями или иными законными представителями. Суд обязан привлекать к участию в таких делах самих несовершеннолетних или граждан, признанных ограниченно дееспособными. По ходатайству законных представителей несовершеннолетних или граждан, признанных ограниченно дееспособными, суд может привлечь к участию в деле прокурора.
      3. Права, свободы и законные интересы несовершеннолетних, не достигших четырнадцати лет, а также граждан, признанных недееспособными, защищаются в суде их законными представителями, прокурором.
      4. В случаях, предусмотренных законом, по делам, возникающим из гражданских, семейных, трудовых, кооперативных и иных правоотношений и из сделок, связанных с распоряжением полученным заработком или доходами от предпринимательской деятельности, несовершеннолетние в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет имеют право лично защищать в суде свои права и законные интересы.
      5. Несовершеннолетние, эмансипированные по основаниям, предусмотренным законом, приобретают полную процессуальную дееспособность с момента эмансипации.
      6. Суд вправе по своему усмотрению привлечь к участию в делах законных представителей несовершеннолетних, указанных в частях четвертой и пятой настоящей статьи, для оказания им помощи.

      Статья 46. Права и обязанности лиц, участвующих в деле

      1. Лица, участвующие в деле, имеют право знакомиться с материалами дела, делать выписки из них и снимать копии; заявлять отводы; представлять доказательства и участвовать в их исследовании; задавать вопросы другим лицам, участвующим в деле, свидетелям, экспертам и специалистам; заявлять ходатайства, в том числе о принятии мер по обеспечению иска, по обеспечению доказательств, об истребовании дополнительных доказательств, о применении примирительных процедур; давать устные и письменные объяснения суду; приводить свои доводы по всем возникающим в ходе судебного процесса вопросам; возражать против ходатайств и доводов других лиц, участвующих в деле; участвовать в судебных прениях; знакомиться с протоколом судебного заседания и подавать на него письменные замечания; обжаловать решения и определения суда; пользоваться другими процессуальными правами, предоставленными законодательством о гражданском судопроизводстве. Они должны добросовестно пользоваться всеми принадлежащими им процессуальными правами, не злоупотребляя правами других лиц, не нарушая их интересы и не допускать умышленное затягивание сроков рассмотрения и разрешения дела.
      2. Лица, участвующие в деле, обязаны заявлять суду о действительных обстоятельствах дела полностью и правдиво, высказываться или представлять суду письменные документы, опровергающие факты, утверждаемые другой стороной. Неисполнение лицами, участвующими в деле, процессуальных обязанностей влечет наступление процессуальных последствий, предусмотренных настоящим Кодексом.
      3. Действия, указанные в частях первой и второй настоящей статьи, могут быть совершены посредством подачи заявлений и ходатайств, документов в письменной форме либо в форме электронного документа.

      Статья 47. Стороны

      1. Сторонами в гражданском процессе являются истец и ответчик.
      Истцами являются граждане и юридические лица, предъявившие иск в защиту своих нарушенных или оспариваемых прав и свобод, законных интересов или в защиту которых предъявлен иск иными лицами в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.
      Ответчиками являются граждане и юридические лица, к которым предъявлено исковое требование.
      2. В случаях, предусмотренных законом, сторонами могут быть и организации, не являющиеся юридическими лицами.
      3. Лицо, в интересах которого дело начато по заявлению лиц, имеющих по закону право на обращение в суд за защитой прав, свобод и охраняемых законом интересов других лиц, извещается судом о возникшем процессе и участвует в нем в качестве истца.
      4. Стороной в гражданском процессе может быть государство.
      5. Стороны обладают равными процессуальными правами и несут равные процессуальные обязанности.

      Статья 48. Изменение основания или предмета иска, отказ
                 от иска, признание иска, мировое соглашение,
                 соглашение об урегулировании спора (конфликта)
                 в порядке медиации или соглашение об
                 урегулировании спора в порядке партисипативной
                 процедуры

      1. Истец вправе изменить основание или предмет иска, увеличить или уменьшить размер исковых требований или отказаться от иска, ответчик вправе признать иск, стороны могут окончить дело мировым соглашением или соглашением об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, либо соглашением об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры по правилам, предусмотренным статьями 169, 170, 171 и главой 17 настоящего Кодекса.
      2. Суд не вправе по своей инициативе изменять предмет или основание иска. Суд не принимает отказа истца от иска, признания иска ответчиком и не утверждает мировое соглашение сторон или соглашение сторон об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, либо соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры, если эти действия противоречат закону или нарушают чьи-либо права, свободы и законные интересы.
      3. При изменении основания или предмета иска, увеличении или уменьшении размера исковых требований течение срока рассмотрения дела исчисляется со дня предъявления первоначального требования.

      Статья 49. Участие в деле нескольких истцов или
                 ответчиков

      1. Иск может быть предъявлен совместно несколькими истцами к одному или к нескольким ответчикам. Каждый из истцов или ответчиков по отношению к другой стороне выступает в процессе самостоятельно. Стороны могут поручить ведение дела соответственно одному из соистцов или соответчиков на основании доверенности.
      2. Участие в деле нескольких истцов или ответчиков допускается, если:
      1) предметом спора являются общие права и обязанности нескольких истцов или нескольких ответчиков;
      2) права и обязанности нескольких истцов или нескольких ответчиков имеют одно основание;
      3) предметом спора являются однородные (тождественные) права и обязанности нескольких истцов или нескольких ответчиков.

      Статья 50. Замена ненадлежащего ответчика

      1. Замена ответчика допускается до начала рассмотрения дела по существу в суде первой инстанции. Суд, установив, что иск предъявлен не к тому лицу, которое должно отвечать по иску, может по ходатайству истца, не прекращая дела, допустить замену ненадлежащего ответчика надлежащим. После замены ненадлежащего ответчика подготовка дела и его рассмотрение в судебном заседании производятся с самого начала. Срок рассмотрения дела исчисляется со дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству.
      2. Если истец не согласен на замену ненадлежащего ответчика надлежащим ответчиком, суд рассматривает и разрешает дело по предъявленному иску.

      Статья 51. Третьи лица, заявляющие самостоятельные
                 требования на предмет спора

      1. Третьи лица, заявляющие самостоятельные требования на предмет спора, могут вступить в процесс до окончания подготовки дела к судебному разбирательству путем предъявления иска к одной или обеим сторонам. Они пользуются всеми правами и несут все обязанности истца.
      2. Суд при подготовке дела к судебному разбирательству и наличии достоверных данных о том, что предъявленными требованиями могут быть затронуты права, свободы и законные интересы третьих лиц, извещает указанных лиц о принятии такого заявления.
      3. Если третье лицо не реализовало право на участие в деле или на предъявление самостоятельного иска в суде первой инстанции, суд рассматривает и разрешает дело по предъявленному истцом требованию.

      Статья 52. Третьи лица, не заявляющие самостоятельные
                 требования на предмет спора

      1. Третьи лица, не заявляющие самостоятельные требования на предмет спора, могут вступить в процесс до вынесения судом первой инстанции решения по делу, если оно может повлиять на их права или обязанности по отношению к одной из сторон на стороне истца или ответчика. Они могут быть привлечены к участию в деле по ходатайству сторон и других лиц, участвующих в деле, или по инициативе суда.
      2. Решение о вступлении в дело третьего лица, не заявляющего самостоятельное требование на предмет спора, разрешается судом на стадии подготовки дела к судебному разбирательству, о чем указывается в определении о подготовке дела к судебному разбирательству, или в судебном заседании определением, которое заносится в протокол судебного заседания.
      3. Третьи лица, не заявляющие самостоятельные требования, пользуются процессуальными правами и несут процессуальные обязанности той стороны, на стороне которой участвуют. Указанные лица не вправе изменить основание или предмет иска, увеличить или уменьшить размер требований, отказаться от иска, признать иск, заключить мировое соглашение или соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, либо соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры, предъявить встречный иск, требовать принудительного исполнения решения суда.
      При вступлении в дело третьего лица, не заявляющего самостоятельное требование, рассмотрение дела продолжается с предоставлением возможности этому лицу ознакомиться с материалами дела, в том числе с данными ранее объяснениями лиц, участвующих в деле.

      Статья 53. Процессуальное правопреемство

      1. В случае выбытия одной из сторон в спорном или установленном решением суда правоотношении (смерть лица, реорганизация, ликвидация юридического лица, уступка требования, перевод долга и другие случаи перемены лиц в спорном материальном правоотношении) суд допускает замену этой стороны ее правопреемником. Правопреемство возможно в любой стадии процесса.
      2. Все действия, совершенные до вступления правопреемника в процесс, обязательны для него в той мере, в какой они были бы обязательны для лица, которое правопреемник заменил.
      3. В случае выбытия одной из сторон при рассмотрении дела в судах первой и апелляционной инстанций производство по делу приостанавливается в соответствии с подпунктом 1) части первой статьи 272 настоящего Кодекса.
      4. При выбытии одной из сторон на стадиях пересмотра судебных актов в судах кассационной и надзорной инстанций жалоба, ходатайство выбывшей стороны и других лиц, участвующих деле, протест оставляются без рассмотрения. Жалоба, ходатайство могут быть повторно поданы правопреемником. Протест может быть принесен повторно по ходатайству правопреемника и по инициативе прокурора.
      5. Ходатайство о восстановлении срока для обжалования судебных актов рассматривается соответственно судами кассационной, надзорной инстанций в порядке, установленном настоящим Кодексом.

      Статья 54. Участие прокурора в гражданском
                 судопроизводстве

      1. Высший надзор за точным и единообразным применением законов в гражданском судопроизводстве от имени государства осуществляется Генеральным прокурором Республики Казахстан как непосредственно, так и через подчиненных ему прокуроров.
      2. Участие прокурора в гражданском судопроизводстве обязательно в случаях, когда это предусмотрено законом, когда необходимость участия прокурора в данном деле признана судом, а также по делам, возбужденным по инициативе прокурора, затрагивающим интересы государства, о восстановлении на работе, взыскании заработной платы, выселении гражданина из жилища без предоставления другого жилого помещения, возмещении вреда, причиненного жизни и здоровью.
      3. Прокурор вправе вступить в процесс по своей инициативе для дачи письменного заключения по делу в целях осуществления возложенных на него законом обязанностей и для защиты прав, свобод и законных интересов граждан, прав и законных интересов юридических лиц, общественных или государственных интересов.
      Указанные полномочия прокурора обеспечиваются путем своевременного извещения судом обо всех назначенных к рассмотрению делах путем размещения на официальном сайте суда.
      4. Прокурор вправе обратиться в суд с иском, заявлением о защите прав, свобод и законных интересов граждан, прав и законных интересов юридических лиц, общественных или государственных интересов. Иск о защите трудовых, жилищных и иных прав и свобод неограниченного круга лиц в социальной сфере, а также в защиту интересов недееспособного гражданина может быть предъявлен прокурором независимо от просьбы и заявления заинтересованного лица.
      5. Если истец не поддерживает требования, заявленного прокурором, то суд оставляет иск (заявление) без рассмотрения, если не затрагиваются права, свободы и законные интересы третьих лиц.
      6. Прокурор, предъявивший иск, пользуется всеми процессуальными правами, а также несет все процессуальные обязанности истца, кроме права на заключение мирового соглашения, соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации и соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры. Отказ прокурора от иска (заявления), предъявленного в защиту интересов другого лица, не лишает это лицо права требовать рассмотрения дела по существу после уплаты им государственной пошлины в соответствии с требованиями Кодекса Республики Казахстан «О налогах и других обязательных платежах в бюджет (Налоговый кодекс)».
      7. Прокурор, представляющий интересы органов прокуратуры в рассматриваемом судом споре в качестве истца или ответчика, пользуется процессуальными правами и обязанностями стороны.

      Статья 55. Обращение в суд в защиту прав других лиц,
                 общественных и государственных интересов

      1. В случаях, предусмотренных законом, государственные органы и органы местного самоуправления, юридические лица или граждане могут обращаться в суд с иском в защиту прав и свобод, законных интересов других лиц по их просьбе, а равно общественных или государственных интересов.
      2. Иск в защиту интересов недееспособного гражданина может быть предъявлен, независимо от просьбы заинтересованного лица.
      3. Лица, предъявившие иск в защиту чужих интересов, пользуются всеми процессуальными правами и несут все процессуальные обязанности истца, кроме права на отказ от иска, на заключение мирового соглашения, соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации и соглашения об урегулировании спора в порядке партисипатиной процедуры.
      4. Если лицо, в интересах которого возбуждено дело, не поддерживает заявленное требование, суд оставляет иск (заявление) без рассмотрения, если не затрагиваются права, свободы и законные интересы третьих лиц.

      Статья 56. Участие в процессе государственных органов и
                 органов местного самоуправления для дачи
                 заключения по делу

      1. В случаях, предусмотренных законом, государственные органы и органы местного самоуправления до окончания рассмотрения дела по существу могут вступить в процесс по своей инициативе, по ходатайству лиц, участвующих в деле, а также по инициативе суда для дачи письменного заключения по делу.
      Государственным органам и органам местного самоуправления направляются вопросы, по которым требуется представить заключение.
      2. Заключение дается в целях осуществления возложенных на эти органы обязанностей по защите прав и свобод граждан и законных общественных или государственных интересов и в пределах компетенции государственного органа или органа местного самоуправления, и приобщается к материалам дела.
      Заключение государственных органов, органов местного самоуправления не является обязательным для суда. О несогласии суда с заключением должно быть указано в решении суда.
      3. Указанные в настоящей статье органы через своих представителей пользуются всеми правами лиц, участвующих в деле, предусмотренными статьей 46 настоящего Кодекса.

Глава 6. ПРЕДСТАВИТЕЛЬСТВО В СУДЕ

      Статья 57. Ведение дела в суде через представителей

      1. Граждане вправе вести свои дела в суде лично или через представителей. Личное участие в деле гражданина не лишает его права иметь по этому делу представителя.
      2. Дела юридических лиц ведут в суде их руководители, действующие в пределах полномочий, предоставленных ему законом, иными нормативными правовыми актами или учредительными документами, и (или) их представители. Руководитель юридического лица, представляет суду документы, удостоверяющие его служебное положение или полномочие.
      Представителем в суде в соответствии с частью третьей настоящей статьи может быть дееспособное лицо, имеющее надлежащим образом оформленное полномочие на ведение дела в суде, основанное на доверенности, законодательстве, решении суда либо административном акте.
      3. Представителями лиц, указанных в частях первой и второй настоящей статьи являются:
      1) в судах первой и апелляционной инстанций лица, указанные в части первой статьи 58 настоящего Кодекса;
      2) в судах кассационной и надзорной инстанций лица, указанные в подпунктах 1), 2), 3), 4) и 6) части первой статьи 58 настоящего Кодекса.

      Статья 58. Представительство по поручению

      1. Представителями по поручению в суде могут быть следующие лица:
      1) адвокаты;
      2) работники юридических лиц, в том числе вышестоящих государственных органов – по делам этих юридических лиц;
      3) уполномоченные профессиональных союзов – по делам рабочих, служащих, а также других лиц, защита прав и интересов которых осуществляется этими профессиональными союзами;
      4) уполномоченные организаций, которым законом, уставом или положением предоставлено право защищать права и интересы членов этих организаций, а также права и интересы других лиц;
      5) один из соучастников по поручению других соучастников;
      6) другие лица, имеющие высшее юридическое образование, допущенные судом по просьбе лиц, участвующих в деле.
      2. Процессуальные полномочия представителя подтверждаются надлежащим образом оформленной доверенностью.
      3. В соответствии с ордером адвокат вправе совершать необходимые при представительстве процессуальные действия, за исключением действий, перечисленных в статье 60 настоящего Кодекса. Право на совершение каждого из них должно быть указано в доверенности.

      Статья 59. Лица, которые не могут быть представителями в
                 суде

      1. Судьи, следователи, прокуроры и депутаты Парламента или местных представительных органов не могут быть представителями в суде, кроме случаев участия их в процессе в качестве представителей соответствующих организаций или законных представителей.
      2. Представителями по поручению в суде не могут быть адвокаты, принявшие поручение об оказании юридической помощи с нарушением требований законодательства Республики Казахстан об адвокатской деятельности.
      3. Лицо не может быть представителем по поручению, если:
      1) по данному делу оказывает или ранее оказывало юридическую помощь лицам, интересы которых противоречат интересам представляемого лица;
      2) ранее при рассмотрении и разрешении дела участвовало в качестве судьи, прокурора, эксперта, специалиста, переводчика, свидетеля или понятого;
      3) состоит в родственных отношениях с другой стороной или третьим лицом, судьей, прокурором, секретарем судебного заседания, экспертом, давшим заключение по делу, специалистом, переводчиком;
      4) в силу физических недостатков или психического состояния здоровья либо возраста и по другим причинам самостоятельно не имеет возможности осуществлять представительство.
      Представителями по поручению не могут быть лица, указанные в подпункте 6) части первой статьи 58 настоящего Кодекса, в отношении которых имело место лишение лицензии или прекращение действия лицензии на занятие адвокатской деятельностью, исключенные из коллегии адвокатов по отрицательным мотивам.
      4. Представители по поручению, перечисленные в частях первой, второй и третьей настоящей статьи, отстраняются от участия в деле судом по ходатайству лица, участвующего в деле, или по инициативе суда. Об этом суд выносит определение, которое заносится в протокол судебного заседания.
      5. При отстранении представителей по поручению от участия в деле суд откладывает разбирательство дела на срок, необходимый для оформления полномочий другого представителя и его ознакомления с материалами дела.

      Статья 60. Полномочия представителя

      1. Представитель по поручению вправе совершать от имени представляемого все предусмотренные настоящим Кодексом процессуальные действия, кроме подписания искового заявления, передачи дела в арбитраж или третейский суд, заключения мирового соглашения или соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры полного или частичного отказа от иска или признания иска, увеличение или уменьшение предмета исковых требований, изменения предмета или основания иска, передачи полномочий другому лицу (передоверие); обжалование судебного акта в апелляционном, кассационном и надзорном порядке, подачи заявления о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся или вновь возникшим обстоятельствам, требования принудительного исполнения судебного акта, получения присужденного имущества, отказа от апелляционной, кассационной жалобы и надзорного ходатайства.
      2. Представитель по поручению, указанный в подпункте 1) части первой статьи 58 настоящего Кодекса, наряду с правами, предусмотренными в части первой настоящей статьи, вправе запрашивать справки или иные документы от государственных органов, общественных объединений, юридических лиц, а также совершать иные действия для оказания юридической помощи в порядке, установленном законодательством об адвокатуре.
      3. Полномочия представителя на совершение каждого из указанных в частях первой и второй настоящей статьи процессуальных действий должны быть специально предусмотрены в доверенности, выданной представляемым.

      Статья 61. Оформление полномочий представителя

      1. Полномочия представителя должны быть выражены в доверенности, выданной и оформленной в соответствии с законом.
      2. Уполномоченные профессиональных союзов и других организаций в соответствии с подпунктами 3), 4) части первой статьи 58 настоящего Кодекса должны представить суду документы, удостоверяющие поручение на осуществление представительства по данному делу.
      3. Полномочия адвоката на ведение конкретного дела удостоверяются ордером, выдаваемым в порядке, предусмотренным законом Республики Казахстан «Об адвокатской деятельности в Республике Казахстан».
      Совершение адвокатом процессуальных действий, предусмотренных в частях первой и второй статьи 60 настоящего Кодекса, удостоверяются доверенностью.
      4. Доверенность от имени юридического лица выдается руководителем или иным уполномоченным на это лицом соответствующего юридического лица.
      5. Полномочия представителя, указанных в подпунктах 5) и 6) части первой статьи 58 настоящего Кодекса, могут быть выражены в доверенности или же в устном заявлении доверителя, занесенном в протокол судебного заседания. Представителем, указанным в подпункте 6) части первой статьи 58 настоящего Кодекса, представляется копия диплома о высшем юридическом образовании.

      Статья 62. Законные представители

      1. Права, свободы и законные интересы недееспособных граждан, несовершеннолетних и лиц, признанных в судебном порядке ограниченно дееспособными, защищают в суде их родители, усыновители, опекуны, попечители, патронатные воспитатели или другие заменяющие их лица, которые представляют суду документы, удостоверяющие их полномочия.
      2. По делу, в котором должен участвовать гражданин, признанный в установленном порядке безвестно отсутствующим, в качестве его представителя выступает лицо, которое осуществляет опеку над имуществом безвестно отсутствующего гражданина.
      3. По делу, в котором должен участвовать наследник лица, умершего или объявленного в установленном порядке умершим, если наследство еще никем не принято, в качестве представителя наследника выступает лицо, которому передано в доверительное управление наследственное имущество.
      4. Законные представители совершают от имени представляемых все процессуальные действия, право совершения которых принадлежит представляемым, с ограничениями, предусмотренными законом. Законные представители могут поручить ведение дела в суде другому представителю.
      Законный представитель лица, признанного в судебном порядке недееспособным, либо лица, признанного в судебном порядке безвестно отсутствующим, совершает в интересах представляемого все процессуальные действия при рассмотрении дел по спорам, предметом которых является имущество опекаемого.
      Законный представитель лица, признанного ограниченно дееспособным, совершает самостоятельно в интересах этого лица все процессуальные действия при рассмотрении дел, предметом которых являются обязательства, вытекающие из объема ограниченных прав. По другим спорам ограниченно дееспособное лицо совершает процессуальные действия и несет самостоятельно процессуальные обязанности.
      5. Законные представители и представители по поручению не вправе совершать процессуальные действия в своих интересах или вопреки интересам представляемого.

Глава 7. ДОКАЗАТЕЛЬСТВА И ДОКАЗЫВАНИЕ

      Статья 63. Доказательства

      1. Доказательствами по делу являются полученные законным способом сведения о фактах, на основе которых суд устанавливает наличие или отсутствие обстоятельств, обосновывающих требования и возражения сторон, а также иных обстоятельств, имеющих значение для правильного рассмотрения и разрешения дела.
      2. Эти сведения могут быть получены из: объяснений сторон и третьих лиц, показаний свидетелей, заключений экспертиз, вещественных доказательств, протоколов процессуальных действий, протоколов судебных заседаний, аудио- или видеозаписей, данных, полученных путем использования систем видеоконференцсвязи, отражающие ход и результаты процессуальных действий, и иных доказательств.

      Статья 64. Относимость доказательств

      Доказательство признается относящимся к делу, если оно содержит сведения о фактах, которыми подтверждаются, опровергаются либо ставятся под сомнение выводы о существовании обстоятельств, имеющих значение для дела.

      Статья 65. Допустимость доказательств

      1. Доказательство признается допустимым, если оно получено в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.
      2. В качестве допустимых доказательств могут признаваться аудио- или видеозаписи, в том числе полученные приборами наблюдения и (или) фиксации, материалы фото- и киносъемки, другие материалы на электронных и цифровых носителях.
      3. Обстоятельства дела, которые по закону должны быть подтверждены определенными доказательствами, не могут подтверждаться никакими другими доказательствами.

      Статья 66. Сведения, недопустимые в качестве
                 доказательств

      1. Фактические данные признаются судом недопустимыми в качестве доказательств, если они получены с нарушениями требований настоящего Кодекса путем лишения или стеснения гарантированных законом прав лиц, участвующих в деле, которые повлияли или могли повлиять на достоверность полученных фактических данных, в том числе:
      1) с применением насилия, угроз, обмана, а равно иных незаконных действий;
      2) с использованием заблуждения лица, участвующего в деле, относительно своих прав и обязанностей, возникших вследствие неразъяснения, неполного или неправильного их разъяснения этому лицу;
      3) в связи с проведением процессуального действия лицом, не имеющим права осуществлять производство по данному гражданскому делу;
      4) в связи с участием в процессуальном действии лица, подлежащего отводу;
      5) с существенным нарушением порядка производства процессуального действия;
      6) от неизвестного источника либо от источника, который не может быть установлен в судебном заседании;
      7) с применением в ходе доказывания методов, противоречащих современным научным знаниям;
      8) специально изготовленное или измененное в целях обоснования доводов стороны или опровержения доводов лица, участвующего в деле (подложное доказательство).
      2. Недопустимость использования сведений в качестве доказательства при производстве по делу устанавливается по усмотрению суда или по ходатайству лиц, участвующих в деле.
      3. Доказательства, полученные с нарушением закона, признаются не имеющими юридической силы и не могут быть положены в основу судебного решения, а также использоваться при доказывании любого обстоятельства, имеющего значение для дела. Такие доказательства могут быть использованы при доказывании факта нарушений и виновности лиц, их допустивших.
      4. В случае неурегулирования спора (конфликта) в порядке медиации доказательства, полученные судьей при проведении им медиации в суде, не могут быть им представлены судье, в производстве которого находится дело.

      Статья 67. Достоверность доказательств

      Доказательство считается достоверным, если в результате проверки выясняется, что оно соответствует действительности.

      Статья 68. Оценка доказательств

      1. Каждое доказательство подлежит оценке с учетом относимости, допустимости, достоверности, а все собранные доказательства в совокупности - достаточности для разрешения гражданского дела.
      2. В соответствии со статьей 15 настоящего Кодекса судья оценивает доказательства по своему внутреннему убеждению.
      3. Обстоятельства считаются установленными, если одна сторона не оспаривает и признает представленные другой стороной доказательства, либо оспаривание доказательств непосредственно не вытекает из возражения ответчика или возражения истца против доводов ответчика.
      4. В случае заявления ходатайства о подложности, представленного другой стороной доказательства, лицо, сделавшее такое заявление, обязано указать признаки, свидетельствующие о подложности доказательства.
      Если лицо, представившее доказательство, признает обоснованным заявление о его подложности, суд исключает доказательство из числа допустимых и разрешает дело на основании других доказательств.
      5. Обстоятельства не могут считаться установленными, если в их подтверждение представлены только копии документов, когда необходимость их представления вытекает из требований закона.
      Суд не может считать доказанными обстоятельства, подтверждаемые только копией документа или иным доказательством, если утрачен и не передан суду оригинал документа и, представленные каждой из спорящих сторон, копии этого документа не тождественны между собой, и невозможно установить подлинное содержание оригинала документа с помощью других доказательств.
      6. Совокупность доказательств признается достаточной для разрешения гражданского дела, если собраны относящиеся к делу допустимые и достоверные доказательства, неоспоримо подтверждающие обстоятельство, имеющее значение для дела, и не опровергнуты другой стороной.

      Статья 69. Обеспечение доказательств

      1. Лица, участвующие в деле, и имеющие основания опасаться, что предоставление необходимых для них доказательств сделается впоследствии невозможным или затруднительным, могут просить суд об обеспечении этих доказательств.
      2. Обеспечение доказательств судом производится путем допроса свидетелей, назначения и производства экспертизы, осмотра доказательств в местах их хранения, направления судебного поручения и другими способами.
      3. Обеспечение доказательств до возбуждения дела в суде производится в порядке, предусмотренном законодательством о нотариате.

      Статья 70. Заявление об обеспечении доказательств

      1. Заявление об обеспечении доказательств подается в суд, в производстве которого находится дело.
      2. В заявлении об обеспечении доказательств должны быть указаны доказательства, которые необходимо обеспечить, обстоятельства дела, для подтверждения или опровержения которых необходимо такое обеспечение, данные, свидетельствующие о том, что предоставление необходимых доказательств является затруднительным. В заявлении должно быть указано дело, по которому необходимо обеспечить доказательства, в предоставлении которого было отказано.
      3. По результатам рассмотрения заявления об обеспечении доказательств суд выносит определение, в соответствии с которым совершает процессуальные действия по обеспечению доказательств либо отказывает в этом. Определение может быть обжаловано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным. С частной жалобой в суд апелляционной инстанции направляется выделенный из дела материал, касающийся вынесенного определения.

      Статья 71. Порядок обеспечения доказательств

      1. Обеспечение доказательств производится судьей при подготовке дела к судебному разбирательству или при рассмотрении дела в суде первой инстанции в срок не позднее трех рабочих дней со дня поступления заявления.
      2. Заявитель и другие лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте обеспечения доказательств, однако их неявка не является препятствием к совершению судом отдельного процессуального действия по обеспечению доказательств.
      3. Протоколы и все собранные в порядке обеспечения доказательства передаются в суд, рассматривающий дело, с уведомлением об этом лиц, участвующих в деле.

      Статья 72. Обязанность доказывания

      1. Каждая сторона должна доказать те обстоятельства, на которые она ссылаются как на основания своих требований и возражений, использовать средства защиты, утверждать, оспаривать факты, приводить доказательства и возражения против доказательств в установленные судьей сроки, которые соответствуют добросовестному ведению процесса и направлены на содействие производству.
      2. Бремя доказывания по делам, указанным в главе 29 настоящего Кодекса, возлагается на органы государственной власти, местного самоуправления, общественного объединения, организации, должностных лиц и государственных служащих, чьи акты, действия (бездействия) обжалуются.

      Статья 73. Представление доказательств

      1. Доказательства представляются сторонами и другими лицами, участвующими в деле, суду первой инстанции на стадии подготовки дела к судебному разбирательству.
      Доказательства могут быть представлены на стадии судебного разбирательства, если невозможность их представления на стадии подготовки дела к судебному разбирательству будет обоснована лицами их представившими.
      В случае, предусмотренном частью второй статьи 403 настоящего Кодекса, доказательства могут быть представлены суду апелляционной инстанции.
      Непредставление суду имеющихся у стороны доказательств исключает возможность представления этих доказательств суду апелляционной, кассационной, надзорной инстанций.
      2. Обстоятельства, имеющие значение для правильного разрешения дела, определяются судом на основании требований и возражений сторон и других лиц, участвующих в деле, с учетом подлежащих применению норм материального и процессуального права.
      3. Суд вправе предложить сторонам и другим лицам, участвующим в деле, представить необходимые для правильного разрешения дела дополнительные доказательства.
      4. В случае, когда для лиц, участвующих в деле, предоставление доказательств затруднительно, суд по ходатайству этого лица оказывает ему содействие в истребовании доказательств.
      5. В ходатайстве об оказании содействия в истребовании доказательства должно быть указано доказательство, а также, какие обстоятельства, имеющие значение для дела, могут быть установлены или опровергнуты этим доказательством, причины, препятствующие самостоятельному получению доказательства, и место его нахождения.
      6. При необходимости суд выдает лицу, участвующему в деле, запрос для получения доказательства. Лицо, у которого находится истребуемое судом доказательство, направляет его непосредственно в суд или выдает на руки лицу, имеющему соответствующий запрос суда, для предоставления доказательства в суд. Доказательства по корпоративным спорам должны быть истребованы только судом и направляться непосредственно в суд.
      7. В случае неизвещения суда о причинах непредставления истребованного доказательства, а также непредставления доказательства в установленный судом срок по причинам, признанным судом неуважительными, виновные должностные или иные лица, не участвующие в деле, подвергаются административному взысканию в соответствии с законодательством об административных правонарушениях по правилам, установленным главой 9 настоящего Кодекса, либо на них могут быть возложены судебные расходы в соответствии с частью второй статьи 109 настоящего Кодекса.
      8. Наложение административного взыскания не освобождает лицо, владеющее истребуемым судом доказательством, от обязанности его представления суду. В случае злостного неисполнения требования суда указанные лица несут уголовную ответственность.
      9. Если сторона удерживает у себя истребуемое судом доказательство и не представляет его по запросу суда в установленный судом срок, предполагается, что содержащиеся в нем сведения направлены против интересов этой стороны и считаются ею признанными.
      10. Стороны третейского и арбитражного разбирательства с согласия третейского суда или арбитража могут обратиться в суд с ходатайством о содействии в получении доказательств, которое рассматривается в соответствии с частью четвертой настоящей статьи.

      Статья 74. Судебные поручения

      1. Суд, рассматривающий дело, в случае удовлетворения ходатайства лица, участвующего в деле, о необходимости обеспечения (сбора, исследования) доказательств, находящихся в другом городе или районе, поручает соответствующему суду произвести определенные процессуальные действия.
      2. Суд, рассматривающий дело, в случае удовлетворения ходатайств лиц, участвующих в деле, о необходимости обеспечения (сбора, исследования) доказательств, находящихся в другом государстве, с которым Республика Казахстан имеет договор об оказании правовой помощи по гражданским делам, направляет судебное поручение в соответствии с положениями этого договора.
      3. В определении о судебном поручении кратко излагаются существо рассматриваемого дела, сведения о сторонах, указываются обстоятельства, подлежащие выяснению, доказательства, которые должен собрать суд, выполняющий поручение. Это определение обязательно для суда, которому оно адресовано. Определение о судебном поручении обжалованию, опротестованию не подлежит.

      Статья 75. Порядок выполнения судебного поручения

      1. Выполнение судебного поручения производится в судебном заседании по правилам, установленным настоящим Кодексом. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте заседания, однако их неявка не является препятствием к выполнению поручения.
      2. Судебное поручение исполняется судом, которому оно адресовано, в месячный срок со дня его поступления.
      3. Протоколы и все собранные при выполнении судебного поручения материалы немедленно пересылаются в суд, рассматривающий дело.
      4. Если лица, участвующие в деле, или свидетели, дававшие объяснения или показания суду, выполнявшему поручение, явятся в суд, рассматривающий дело, они дают объяснения и показания в общем порядке.

      Статья 76. Основания освобождения от доказывания

      1. Обстоятельства, признанные судом общеизвестными, не нуждаются в доказывании.
      Общеизвестными признаются обстоятельства, не входящие в предмет доказывания по делу в силу их широкой известности на определенной территории, в том числе суду и лицам, участвующим в деле.
      2. Обстоятельства, установленные вступившим в законную силу решением или постановлением суда по ранее рассмотренному гражданскому делу, обязательны для суда. Такие обстоятельства не доказываются вновь при разбирательстве других гражданских дел, в которых участвуют те же лица.
      3. Вступивший в законную силу приговор суда по уголовному делу, которым признается право на удовлетворение иска, обязателен для суда, рассматривающего дело о гражданско-правовых последствиях деяний лица, в отношении которого состоялся приговор суда. Вступивший в законную силу приговор суда обязателен для суда, рассматривающего такое гражданское дело, также по вопросам, имели ли место эти деяния и совершены ли они данным лицом, а также в отношении других установленных приговором обстоятельств и их правовой оценке.
      4. Гражданско-правовые последствия деяния, в отношении лица освобожденного от уголовной ответственности на основании акта амнистии или по нереабилитирующим основаниям, не доказываются вновь при предъявлении иска в порядке гражданского судопроизводства.
      5. Виновность лица в совершении административного правонарушения, установленная вступившим в законную силу постановлением суда по делу об административном правонарушении, не доказывается вновь при рассмотрении дела о гражданско-правовых последствиях совершенного этим лицом правонарушения.
      6. Факты, которые согласно закону предполагаются установленными, не доказываются при разбирательстве гражданского дела.
      7. Обстоятельства считаются также установленными без доказательств, если в рамках надлежащей правовой процедуры не будет доказано обратное:
      1) правильность общепринятых в современных науке, технике, искусстве, ремесле методов исследования;
      2) знание лицом закона;
      3) знание лицом своих служебных и профессиональных обязанностей;
      4) отсутствие специальной подготовки или образования у лица, не представившего в подтверждение их наличия документа и не указавшего учебного заведения или другого учреждения, где оно получило специальную подготовку или образование.

      Статья 77. Привлечение специалиста к участию в
                 процессуальных действиях

      1. Для участия в судебном заседании или процессуальных действиях в целях оказания содействия в собирании, исследовании и оценке доказательств путем дачи консультаций (пояснений) и помощи в применении научно-технических средств судом в качестве специалиста может быть привлечено не заинтересованное в исходе дела совершеннолетнее лицо, обладающее специальными знаниями.
      Суд вправе привлекать специалистов и по ходатайству стороны. Лица, участвующие в деле, могут просить суд о привлечении в качестве специалиста конкретного лица, обладающего специальными знаниями.
      2. О назначении специалиста в ходе судебного заседания указывается в определении о подготовке дела к судебному разбирательству, а в ходе судебного заседания в протоколе судебного заседания.
      3. Лицо, вызванное в качестве специалиста, имеет право: знать цель своего вызова; отказаться от участия в производстве по делу, если не обладает соответствующими специальными знаниями и навыками; с разрешения суда задавать вопросы участникам процессуального действия; обращать внимание участников процессуального действия на обстоятельства, связанные с его действиями при оказании содействия в собирании, исследовании и оценке доказательств, при применении научно-технических средств, подготовке материалов для назначения экспертизы; знакомиться с протоколом процессуального действия, в котором он принимал участие, а также в соответствующей части с протоколом заседания суда и делать подлежащие занесению в протокол заявления и замечания относительно полноты и правильности фиксации хода и результатов производившихся при его участии действий; получать возмещение расходов, понесенных им в связи с участием в производстве процессуальных действий, и вознаграждение за выполненную работу, если участие в производстве по делу не входит в круг его должностных обязанностей.
      4. Лицо, назначенное специалистом, обязано: явиться по вызову суда; участвовать в производстве процессуальных действий и в судебном разбирательстве, используя специальные знания, навыки и научно-технические средства; давать консультации; давать пояснения по поводу выполняемых им действий. Заключение специалиста по всем возникшим вопросам должно быть представлено суду в письменной форме.
      5. При производстве процессуальных действий по определению мнения несовершеннолетнего ребенка по предмету спора, достигшего возраста десяти лет, участие педагога и (или) психолога обязательно.
      6. Педагог и (или) психолог вправе знакомиться с материалами гражданского дела, характеризующими личность несовершеннолетнего до начала его опроса, с разрешения председательствующего задавать вопросы несовершеннолетнему для уточнения его мнения по предмету спора, а по окончании процессуального действия знакомиться с протоколом судебного заседания в части, отражающей его участие в судебном заседании.
      7. Опрос ребенка старше десяти лет производится с участием педагога и психолога. На время опроса ребенка его законные представители по протокольному определению суда могут быть удалены из зала судебного заседания. После возвращения законных представителей в зал заседания им должно быть сообщено содержание мнения ребенка и предоставлена возможность задать ему вопросы. Ребенок после выяснения его мнения по предмету спора удаляется из зала судебного заседания.

      Статья 78. Научно-технические средства в процессе
                 доказывания

      1. Научно-технические средства в процессе доказывания по делу могут быть использованы судом, сторонами, а также экспертом и специалистом при исполнении ими процессуальных обязанностей, предусмотренных настоящим Кодексом.
      2. Для оказания содействия при использовании научно-технических средств судом может быть приглашен специалист.
      3. Использование научно-технических средств признается допустимым, если это:
      1) прямо предусмотрено законом и не противоречат его нормам и принципам;
      2) научно обоснованно;
      3) обеспечивает эффективность производства по делу;
      4) безопасно.
      4. Не могут быть использованы в гражданском судопроизводстве в качестве доказательств результаты скрытного применения научно-технических средств, за исключением случаев, когда такое применение допускается законом, и (или) эти доказательства признаны и не оспорены стороной, против которой они направлены.
      5. Использование научно-технических средств фиксируется справкой, представляемой стороной, или протоколом соответствующего процессуального действия, либо протоколом судебного заседания. В справке или протоколе указывается наименование научно-технических средств, условий и порядка их применения, объекты, к которым эти средства были применены, и результатов их использования.
      6. Исследование, хранение документов и других материалов, полученных с помощью научно-технических средств, и распоряжение ими осуществляются в порядке, предусмотренном статьями 96 и 98 настоящего Кодекса.

      Статья 79. Объяснения сторон и других лиц, участвующих в
                 деле

      1. Объяснения лиц, участвующих в деле, либо об известных им обстоятельствах, имеющих значение для дела, подлежат проверке и оценке наряду с другими собранными по делу доказательствами.
      Объяснения указанных лиц могут быть устными и письменными.
      2. Признание стороной фактов, на которых другая сторона основывает свои требования или возражения, освобождает последнюю от необходимости дальнейшего доказывания этих фактов. Признание стороной факта заносится в протокол судебного заседания. Если признание факта изложено в письменном заявлении, оно приобщается к делу.
      3. Суд не принимает признание фактов, если имеются сомнения, что оно совершено с целью скрыть действительные обстоятельства дела, либо под влиянием обмана, насилия, угрозы или заблуждения, о чем указывается в решении суда. В этом случае данные факты подлежат доказыванию на общих основаниях.

      Статья 80. Свидетельские показания

      1. Свидетелем может быть любое лицо, которому известны какие-либо сведения об обстоятельствах, имеющих значение для дела. Не признаются доказательством показания лица, если оно не может указать источник своей осведомленности.
      2. Лицо, ходатайствующее о вызове свидетеля, обязано сообщить суду его фамилию, имя, отчество и место жительства или место работы, обосновать необходимость допроса этого свидетеля.
      3. Не подлежат допросу в качестве свидетеля:
      1) лица, которые в силу своего малолетнего возраста, физических или психических недостатков не способны правильно воспринимать факты и давать о них правильные показания, за исключением дел по спорам о воспитании детей;
      2) представители по гражданскому делу или защитники по уголовному делу, делу об административном правонарушении - об обстоятельствах, которые стали им известны в связи с исполнением обязанностей представителя или защитника;
      3) судья - о вопросах, возникавших в совещательной комнате при обсуждении обстоятельств дела при вынесении решения или приговора;
      4) арбитр или третейский судья, присяжный заседатель – об обстоятельствах, ставших известными ему в связи с исполнением им своих обязанностей;
      5) медиатор, судья, проводивший медиацию, - об обстоятельствах, ставших известными ему в связи с проведением медиации, за исключением случаев, предусмотренных законом;
      6) священнослужители - об обстоятельствах, которые им стали известны от лиц, доверившихся им на исповеди;
      7) другие лица, указанные в законе.
      4. Лицо вправе отказаться от дачи свидетельских показаний в суде против самого себя, супруга (супруги) и близких родственников, круг которых определяется законом.

      Статья 81. Обязанности и права свидетеля

      1. Лицо, вызванное в качестве свидетеля, обязано явиться в суд в назначенное время и дать правдивые показания.
      2. Свидетель может быть допрошен судом в месте своего пребывания, если он вследствие болезни, старости, инвалидности или других уважительных причин не в состоянии явиться по вызову суда.
      3. За дачу заведомо ложного показания и отказ от дачи показаний по основаниям, не предусмотренным законом, свидетель несет ответственность, предусмотренную Уголовным кодексом Республики Казахстан.
      4. Свидетель имеет право на возмещение расходов, связанных с вызовом в суд, и на получение денежной компенсации в связи с потерей времени. Размер расходов и компенсации определяется бюджетным законодательством Республики Казахстан.

      Статья 82. Назначение экспертизы

      1. Экспертиза назначается в случаях, когда обстоятельства, имеющие значение для дела, могут быть установлены в результате исследования ее объектов, проводимого экспертом на основе специальных научных знаний. Наличие таких знаний у иных лиц, участвующих в гражданском судопроизводстве, не освобождает суд от необходимости в соответствующих случаях назначить экспертизу.
      2. Наличие в деле актов ревизий, проверок, заключений ведомственных инспекций, а также письменных консультаций специалистов, отчетов оценщиков не заменяет заключения экспертизы и не исключает возможности назначения судебной экспертизы по тем же вопросам.
      3. Суд назначает экспертизу по ходатайству стороны или по своей инициативе.
      4. По заявлению стороны и других лиц, участвующих в деле, о подложности письменного доказательства суд вправе назначить соответствующую экспертизу.
      5. В качестве эксперта может быть вызвано незаинтересованное в деле лицо, обладающее специальными научными знаниями. Производство судебной экспертизы может быть поручено:
      1) сотрудникам органов судебной экспертизы;
      2) гражданам, осуществляющим судебно-экспертную деятельность на основании лицензии;
      3) в разовом порядке иным лицам, обладающим специальными научными данными, в соответствии с требованиями закона.
      6. Лица, участвующие в деле, могут просить суд о поручении производства экспертизы конкретному лицу, обладающему необходимыми специальными научными знаниями.
      Требование суда о вызове лица, которому поручено производство экспертизы в разовом порядке, обязательно для руководителя организации, где работает указанное лицо.
      7. Каждое лицо, участвующее в деле, вправе представить суду вопросы, которые следует поставить перед экспертом. Окончательно круг вопросов, по которым эксперт должен дать заключение, определяется судом. Отклонение предложенных вопросов суд обязан мотивировать в определении о назначении экспертизы.
      8. Если сторона уклоняется от участия в производстве экспертизы или чинит препятствия в ее проведении (не является на экспертизу, не представляет экспертам необходимые для исследования материалы, не представляет возможности исследования принадлежащих ей объектов, которые невозможно или затруднительно представить в суд), а по обстоятельствам дела без участия этой стороны экспертизу провести невозможно, суд, в зависимости от того, какая сторона уклоняется от экспертизы, вправе признать факт, для выяснения которого экспертиза была назначена, установленным или опровергнутым.
      9. Суд выносит определение о назначении экспертизы, разъясняет эксперту права и обязанности, предусмотренные статьей 90 настоящего Кодекса и предупреждает об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения.
      В определении о назначении экспертизы указывается: наименование суда; время, место назначения экспертизы; наименование сторон по рассматриваемому делу; вид экспертизы; основания для назначения экспертизы; объекты, направляемые на экспертизу, и информация об их происхождении; разрешение на возможное полное или частичное уничтожение объектов, изменение их внешнего вида или основных свойств в ходе исследования; наименование органа судебной экспертизы и (или) фамилия лица, которому поручено производство судебной экспертизы в разовом порядке, сроки проведения экспертизы и сроки производства оплаты за ее проведение. Определение суда о назначении экспертизы обязательно для исполнения органами или лицами, которым оно адресовано, и входит в их компетенцию. Определение о назначении экспертизы обжалованию и опротестованию не подлежит. Доводы о несогласии с определением могут быть включены в апелляционную жалобу.

      Статья 83. Получение образцов

      1. Судья поручает специалистам и экспертам получить необходимые для экспертизы образцы, отображающие свойства человека, трупа, животного, образцы иных веществ и материалов для экспертного исследования в целях установления обстоятельств, имеющих значение для правильного рассмотрения дела.
      К образцам относятся также пробы материалов, веществ, сырья, готовой продукции.
      2. О получении образцов выносится определение, в котором указываются: лицо, у которого следует получить необходимые образцы; какие конкретные образцы, в каком количестве и кем должны быть получены. Определение о получении образцов обжалованию, опротестованию не подлежит. Копия определения с разъяснением процессуальных прав и обязанностей доводится до сведения лиц, участвующих в деле.
      3. Образцы могут быть получены специалистом, если это не сопряжено с обнажением лица противоположного пола, у которого берутся образцы, и не требует особых профессиональных навыков. В иных случаях образцы могут быть получены по поручению суда специалистом, обладающим необходимыми профессиональными навыками.
      4. Образцы могут быть получены у сторон, а также у третьих лиц.
      5. Специалист по поручению судьи производит необходимые действия и получает образцы. Образцы упаковываются и опечатываются, после чего вместе с официальным документом, составленным специалистом, направляются судье.
      6. В случаях, когда получение образцов является частью экспертного исследования, оно может быть произведено экспертом.
      7. В протоколе получения образцов описываются действия, предпринятые для получения образцов, в той последовательности, в которой они производились, примененные при этом научно-исследовательские и другие методы и процедуры, а также сами образцы, условия их упаковки и хранения.

      Статья 84. Получение образцов специалистом или экспертом
                 от человека

      1. Судья направляет к специалисту лицо, у которого должны быть получены образцы, а также определение с соответствующим поручением. В определении должны быть указаны права и обязанности всех участников данного процессуального действия.
      2. Специалист по поручению судьи производит необходимые действия и получает требуемые для экспертного исследования образцы. Образцы упаковываются и опечатываются, после чего вместе с официальным документом, составленным специалистом, направляются судье.
      3. После проведения исследования эксперт прилагает образцы к своему заключению в упакованном и опечатанном виде.
      4. В процессе исследования экспертом могут быть изготовлены экспериментальные образцы, о чем он сообщает в заключении.
      5. Судья вправе присутствовать при изготовлении таких образцов, что отражается в протоколе.
      6. Если образцы получены по поручению судьи специалистом или экспертом, он составляет официальный документ, который подписывается всеми участниками процессуального действия и передается судье для приобщения к материалам дела.
      7. К протоколу прилагаются полученные образцы в упакованном и опечатанном виде.

      Статья 85. Получение образцов почерка для сравнительного
                 исследования почерка и подписей на документе

      1. В случае обжалования подлинности подписи лица на документе, от имени которого она исполнена, суд вправе получить от этого лица образцы почерка и его подписи для сравнительного исследования.
      2. О получении от лица образцов почерка и подписи суд выносит определение, которое заносится в протокол судебного заседания.
      3. Уклонение лица от предоставления образцов почерка и подписи для сравнительного исследования расценивается как признание этим лицом обстоятельств, на которые ссылается сторона в обоснование своих требований или возражений.
      4. Получение образцов почерка и подписи производится в судебном заседании и отражается в протоколе.

      Статья 86. Охрана прав личности при получении образцов

      1. Методы и научно-технические средства получения образцов должны быть безопасны для жизни и здоровья человека.
      2. Применение сложных медицинских процедур или методов, вызывающих болевые ощущения либо возможные отрицательные последствия для здоровья, допускается лишь после разъяснения лицу таких последствий и только с письменного согласия лица, у которого должны быть получены образцы, а если оно не достигло совершеннолетия или страдает психическим заболеванием, то и с согласия его законных представителей.

      Статья 87. Порядок производства экспертизы

      1. Экспертиза производится в суде или вне суда в зависимости от характера исследования либо невозможности или затруднительности доставки объектов для исследования в судебном заседании.
      2. При производстве экспертизы ее объекты с разрешения суда, назначившего экспертизу, могут быть повреждены или использованы только в той мере, в какой это необходимо для проведения исследований и дачи заключения. Указанное разрешение должно содержаться в определении о назначении судебной экспертизы или в мотивированном определении об удовлетворении ходатайства судебного эксперта либо о частичном отказе в его удовлетворении.
      3. Достоверность и допустимость объектов экспертного исследования гарантирует суд.
      4. Объекты экспертного исследования, если их габариты и свойства это позволяют, передаются эксперту в упакованном и опечатанном виде. В остальных случаях суд, назначивший экспертизу, должен обеспечить доставку эксперта к местонахождению объектов исследования, беспрепятственный доступ к ним и условия, необходимые для проведения исследования.
      5. Лица, участвующие в деле, вправе присутствовать при производстве экспертизы, за исключением случаев, когда такое присутствие при производстве экспертизы вне суда может помешать нормальной работе экспертов. При удовлетворении судом ходатайства о присутствии при проведении экспертизы лиц, участвующих в деле, указанные лица извещаются о месте и времени производства экспертизы. Неявка извещенных лиц не препятствует производству экспертизы.
      6. В случае присутствия при производстве экспертизы вне суда лиц, участвующих в деле, обязательное участие судебного пристава определяется судом.
      7. При поручении производства экспертизы органу судебной экспертизы суд направляет определение о назначении экспертизы и необходимые материалы его руководителю. Экспертиза производится тем сотрудником органа судебной экспертизы, который указан в определении. Если конкретный эксперт в определении о назначении экспертизы не указан, его выбор осуществляет руководитель органа судебной экспертизы, о чем сообщает суду, назначившему экспертизу.
      8. Руководитель органа судебной экспертизы вправе: указав мотивы, возвратить в суд без исполнения определение о назначении экспертизы, представленные для ее производства объекты в случаях, если: в данном органе судебной экспертизы отсутствует эксперт, обладающий необходимыми специальными научными знаниями; материально-техническая база и условия данного органа судебной экспертизы не позволяют решить конкретные экспертные задачи; вопросы, поставленные перед экспертом, выходят за пределы его компетенции; материалы для проведения экспертизы представлены с нарушением требований, предусмотренных настоящим Кодексом; ходатайствовать перед судом о включении в состав комиссии судебных экспертов лиц, не работающих в данном органе судебной экспертизы, если их специальные научные знания необходимы для дачи заключения.
      Руководитель органа судебной экспертизы имеет также иные права, предусмотренные законом.
      9. Руководитель органа судебной экспертизы обязан: по получении определения о назначении судебной экспертизы и объектов исследования поручить производство конкретному судебному эксперту или комиссии судебных экспертов данного органа судебной экспертизы с учетом требований закона; не нарушая принципа независимости судебного эксперта, обеспечить контроль за соблюдением срока производства судебной экспертизы, всесторонностью, полнотой и объективностью проводимых исследований, обеспечением сохранности объектов судебной экспертизы; не разглашать сведения, которые стали ему известны в связи с организацией производства судебной экспертизы.
      10. Если производство экспертизы предполагается поручить лицу, не являющемуся сотрудником органа судебной экспертизы, суд до вынесения определения о ее назначении должен удостовериться в его личности и отсутствии оснований к отводу эксперта, предусмотренных статьями 38 и 39 настоящего Кодекса.
      11. Возмещение расходов, связанных с производством экспертизы, а также оплата труда эксперта производится по правилам, установленным статьями 110 и 111 настоящего Кодекса.

      Статья 88. Единоличная и комиссионная экспертизы

      1. Производство экспертизы осуществляется экспертом единолично либо комиссией экспертов.
      2. Комиссионная экспертиза назначается в случаях необходимости производства сложных экспертных исследований и проводится не менее чем двумя экспертами одной специальности.
      3. При производстве комиссионной судебной экспертизы каждый из судебных экспертов независимо и самостоятельно проводит судебно-экспертное исследование в полном объеме. Члены экспертной комиссии совместно анализируют полученные результаты и, придя к общему мнению, подписывают заключение либо сообщение о невозможности дать заключение. В случае разногласия между экспертами, каждый из них дает отдельное заключение, либо эксперт, мнение которого расходится с выводами остальных членов комиссии, формулирует его в заключении отдельно.
      4. Определение суда о производстве комиссионной экспертизы обязательно для руководителя органа судебной экспертизы. Руководитель органа судебной экспертизы вправе самостоятельно принять решение о проведении по представленным материалам комиссионной экспертизы и организовать ее производство.

      Статья 89. Комплексная экспертиза

      1. Комплексная экспертиза назначается в случаях, когда для установления обстоятельства, имеющего значение для дела, необходимы исследования на основе разных отраслей знаний, и проводится экспертами различных специальностей в пределах своей компетенции.
      2. В заключении комплексной экспертизы должно быть указано, какие исследования, в каком объеме провел каждый эксперт и к каким выводам он пришел. Каждый эксперт подписывает ту часть заключения, в которой содержатся эти исследования.
      3. На основе результатов исследований, проведенных каждым из экспертов, ими формулируется общий вывод (выводы) об обстоятельстве, для установления которого экспертиза была назначена. Общий вывод (выводы) формулируют и подписывают только эксперты, компетентные в оценке полученных результатов. Если основанием окончательного вывода комиссии или части ее являются факты, установленные одним из экспертов (отдельными экспертами), то об этом должно быть указано в заключении.
      4. В случае разногласий между экспертами результаты исследований оформляются в соответствии с частью третьей статьи 85 настоящего Кодекса.
      5. Организация производства комплексной экспертизы, порученной органу судебной экспертизы, возлагается на ее руководителя. Руководитель органа судебной экспертизы вправе также самостоятельно принять решение о проведении комплексной экспертизы по представленным материалам и организовать ее производство.

      Статья 90. Дополнительная и повторная экспертизы

      1. Дополнительная экспертиза назначается при недостаточной ясности или полноте заключения, а также возникновении необходимости решения дополнительных вопросов, связанных с предыдущим исследованием.
      2. Производство дополнительной экспертизы может быть поручено тому же или иному эксперту.
      3. Повторная экспертиза назначается для исследования тех же объектов и получения ответов на ранее поставленные вопросы, если заключение эксперта недостаточно обосновано, либо его выводы вызывают сомнение, либо существенно нарушен порядок и методика производства экспертизы.
      4. В определении о назначении повторной экспертизы должны быть приведены мотивы несогласия с результатами предыдущей экспертизы.
      5. Производство повторной экспертизы поручается комиссии экспертов. Эксперты, проводившие предыдущую экспертизу, могут присутствовать при производстве повторной экспертизы и давать комиссии пояснения, однако в экспертном исследовании и составлении заключения они не участвуют.
      6. При поручении производства дополнительной и повторной экспертизы эксперту (экспертам) должны быть представлены заключения предыдущих экспертов.
      7. В случае, если вторая или последующая по счету экспертиза назначается по нескольким основаниям, одни из которых относятся к дополнительной экспертизе, а другие - к повторной, такая экспертиза производится по правилам производства повторной.

      Статья 91. Права и обязанности эксперта

      1. Эксперт имеет право: знакомиться с материалами дела, относящимися к объекту экспертизы; заявлять ходатайства о представлении ему дополнительных материалов, необходимых для экспертного исследования; участвовать в производстве процессуальных действий и в судебном заседании и с разрешения суда задавать участвующим в них лицам вопросы, относящиеся к объекту экспертного исследования; знакомиться с протоколом отдельного процессуального действия, в котором он участвовал, а также с соответствующей частью протокола судебного заседания и делать подлежащие внесению в протокол замечания относительно полноты и правильности фиксации произведенных действий и полученных результатов; давать заключение по выявленным в ходе судебно-экспертного исследования обстоятельствам, имеющим значение, в том числе по обстоятельствам, выходящим за пределы сформулированных судом вопросов; представлять заключение и давать показания на родном языке или языке, которым владеет; пользоваться бесплатной помощью переводчика; заявлять отвод переводчику; обжаловать действия лиц, нарушающих процессуальные права при производстве экспертизы; получать возмещение расходов, понесенных при производстве экспертизы; получать вознаграждение за выполненную работу, если производство судебной экспертизы не входит в круг его должностных обязанностей.
      2. Эксперт не вправе: помимо суда, вести переговоры с лицами, участвующими в деле, по вопросам, связанным с проведением экспертизы; самостоятельно собирать материалы для экспертного исследования; проводить исследования, могущие повлечь полное или частичное уничтожение объектов, изменение их внешнего вида или основных свойств, если на это не было специального разрешения суда, назначившего экспертизу.
      3. Эксперт обязан: являться по вызову суда; провести всестороннее, полное и объективное исследование представленных ему объектов, дать обоснованное письменное заключение по поставленным перед ним вопросам; отказаться от дачи заключения и составить мотивированное письменное сообщение о невозможности дать заключение и направить его в суд в случаях, предусмотренных 93 настоящего Кодекса; давать показания по вопросам, связанным с проведенным исследованием и данным заключением; обеспечивать сохранность исследуемых объектов; не разглашать сведения об обстоятельствах дела и иные сведения, ставшие ему известными в связи с производством экспертизы.
      4. За дачу заведомо ложного заключения эксперт несет предусмотренную законом уголовную ответственность.
      5. Эксперт, являющийся сотрудником органов судебной экспертизы, считается по роду своей деятельности ознакомленным с его правами и обязанностями и предупрежденным об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения.

      Статья 92. Заключение экспертизы

      1. Заключение экспертизы - это представленные в предусмотренной настоящим Кодексом письменной форме выводы по вопросам, поставленным перед экспертом судом или сторонами, основанные на исследовании объектов экспертизы, проведенном с использованием специальных научных знаний.
      Заключение экспертизы должно быть составлено в течение срока, установленого Законом Республики Казахстан «О судебно-экспертной деятельности в Республике Казахстан». При наличии обстоятельств, препятствующих проведению экспертизы в установленный срок, эксперт обязан письменно сообщить об этом суду.
      2. Заключение составляется экспертом (экспертами) после производства необходимых исследований с учетом его результатов от своего имени, удостоверяется его (их) подписью и личной печатью и направляется в суд, назначивший экспертизу. В случае проведения экспертизы органом судебной экспертизы подпись эксперта (экспертов) заверяется печатью указанного органа.
      3. В заключении экспертизы должны быть указаны: дата его оформления, сроки и место производства экспертизы; основания производства экспертизы; сведения о суде, сведения об органе судебной экспертизы и (или) эксперте (экспертах), которым поручено производство экспертизы (фамилия, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), образование, специальность, стаж работы по специальности, ученая степень и ученое звание, занимаемая должность); отметка, удостоверенная подписью эксперта о том, что он предупрежден об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения; вопросы, поставленные перед экспертом (экспертами); сведения об участниках процесса, присутствовавших при производстве экспертизы, и данных ими пояснениях; объекты исследования; содержание и результаты исследований с указанием использованных методик; оценка результатов проведенных исследований, обоснование и формулировка выводов по поставленным перед экспертом (экспертами) вопросам.
      4. Заключение должно содержать обоснование невозможности ответить на все или некоторые из поставленных вопросов, если обстоятельства, указанные в статье 93 настоящего Кодекса, выявлены в ходе исследования.
      5. Материалы, иллюстрирующие заключение эксперта (фототаблицы, схемы, графики, таблицы и другие материалы), удостоверенные в порядке, предусмотренном частью второй настоящей статьи, прилагаются к заключению и являются его составной частью. К заключению также должны быть приложены оставшиеся после исследования объекты, в том числе образцы.
      6. Показания эксперта, данные им в ходе допроса, проведенного в порядке, предусмотренном статьей 94 настоящего Кодекса, являются доказательствами лишь в части разъяснения, дополнения либо уточнения данного им ранее заключения.
      7. Заключение эксперта не является обязательным для суда, но в случае несогласия с ним об этом должно быть указано в решении суда.

      Статья 93. Сообщение о невозможности дать заключение

      Если эксперт до проведения исследования убеждается, что поставленные перед ним вопросы выходят за пределы его специальных знаний, либо представленные ему материалы непригодны или недостаточны для дачи заключения и не могут быть восполнены, либо состояние науки и экспертной практики не позволяет ответить на поставленные вопросы, он составляет мотивированное сообщение о невозможности дать заключение и направляет его суду.

      Статья 94. Допрос эксперта

      1. Допрос эксперта может быть произведен только после оглашения заключения эксперта в случае, если оно недостаточно ясно, имеет пробелы, для восполнения которых не требуется проведения дополнительных исследований, или необходимо уточнить примененные экспертом методы и термины.
      2. Эксперт не может быть допрошен по поводу обстоятельств, не относящихся к его заключению, ставших ему известными в связи с производством судебно-психиатрической, а также судебно-медицинской экспертизы в отношении живых лиц.
      3. Первым эксперта допрашивает сторона, по ходатайству которой назначена экспертиза. Если экспертиза произведена по соглашению между сторонами или по инициативе суда, первым задает вопросы эксперту истец, затем ответчик. Суд вправе задавать эксперту вопросы в любой момент допроса.

      Статья 95. Вещественные доказательства

      Вещественными доказательствами признаются предметы, если есть основание полагать, что они своим внешним видом, свойствами или иными признаками могут служить средством установления обстоятельств, имеющих значение для дела.

      Статья 96. Хранение и осмотр вещественных доказательств 

      1. Вещественные доказательства хранятся в деле или по особой описи сдаются в камеру хранения вещественных доказательств суда. Суд принимает меры к сохранению вещественных доказательств в неизменном состоянии.
      2. Предметы, которые не могут быть доставлены в суд, хранятся в месте их нахождения. Они должны быть осмотрены судом при подготовке дела к судебному разбирательству или в ходе судебного разбирательства дела. При осмотре внешний вид, свойства и состояние предметов подлежат фиксации в протоколе отдельного процессуального действия или в протоколе судебного заседания, а в случае необходимости эти предметы могут быть сфотографированы, запечатлены на видеозаписи и опечатаны.
      3. Осмотр вещественных доказательств производится судом с участием лиц, участвующих в деле, и при необходимости экспертов. Протокол осмотра вещественных доказательств приобщается к делу.
      4. Расходы по хранению вещественных доказательств могут быть распределены между сторонами в соответствии со статьей 109 настоящего Кодекса.

      Статья 97. Осмотр вещественных доказательств,
                 подвергающихся быстрой порче

      1. Вещественные доказательства, подвергающиеся быстрой порче, не позднее следующего рабочего дня после заявления ходатайства об их осмотре, осматриваются и исследуются судом, после чего возвращаются лицу, представившему их для осмотра.
      2. О месте и времени осмотра и исследования таких вещественных доказательств извещаются лица, участвующие в деле, если они могут прибыть по месту нахождения вещественных доказательств к моменту их осмотра. Неявка извещенных лиц, участвующих в деле, не препятствует осмотру и исследованию вещественных доказательств. Данные осмотра и исследования заносятся в протокол.
      3. Осмотр вещественных доказательств, подвергающихся быстрой порче, и фиксация его результатов производятся в порядке, предусмотренном частями второй и третьей статьи 96 настоящего Кодекса.

      Статья 98. Распоряжение вещественными доказательствами

      1. Вещественные доказательства, кроме предусмотренных частью первой статьи 97 настоящего Кодекса, после вступления в законную силу решения суда возвращаются лицам, от которых они были получены, или передаются лицам, за которыми суд признал право на эти предметы, или реализуются в порядке, определяемом судом.
      2. Предметы, которые по закону не могут находиться в обладании граждан, передаются соответствующим организациям.
      3. Вещественные доказательства после их осмотра и исследования судом могут быть до окончания производства по делу возвращены лицам, от которых они были получены, если последние о том ходатайствуют и удовлетворение такого ходатайства не будет препятствовать правильному разрешению дела.
      4. О распоряжении вещественными доказательствами, подвергающимися быстрой порче, суд выносит определение, которое обжалованию, опротестованию не подлежит.

      Статья 99. Доказательства на специальных носителях

      1. Доказательства могут быть представлены на специальных носителях содержащих аудио- и видеозаписи, в том числе полученные приборами наблюдения или фиксации, материалы фото- и киносъемки и другие материалы на электронных и цифровых носителях, которые имеют значение для дела и отвечают критериям относимости и допустимости.
      2. Лицо, представляющее доказательства на специальных носителях или заявившее ходатайство об оказании содействия в их истребовании, обязано указать, когда, кем, в каких условиях и о каких обстоятельствах осуществлены записи.
      Несообщение лицом указанных сведений исключает возможность исследования в судебном заседании таких доказательств.

      Статья 100. Письменные доказательства

      1. Письменными доказательствами являются акты, документы, письма делового или личного характера, содержащие сведения об обстоятельствах, имеющих значение для дела.
      2. Письменные доказательства могут быть представлены сторонами и другими лицами, участвующими в деле, а также по их просьбе истребованы судом.
      3. Лица, не имеющие возможности предоставить истребуемое судом письменное доказательство или предоставить его в установленный судом срок, обязаны известить об этом суд с указанием причин неисполнения требования суда.
      4. Письменные доказательства, истребуемые судом от граждан и юридических лиц, направляются непосредственно в суд. Суд может выдать лицу, ходатайствующему об истребовании письменного доказательства, запрос на право его получения для последующего представления в суд.
      5. Письменные доказательства, как правило, представляются в подлиннике. Если представлена копия документа, суд вправе, в случае необходимости, а также в соответствии с частью пятой статьи 68 настоящего Кодекса потребовать представления подлинника.
      При затруднительности представления в суд подлинника письменного доказательства суд может потребовать представления надлежащим образом засвидетельствованных копий и выписок из такого документа или произвести осмотр и исследование и других письменных доказательств в месте их хранения.
      6. Доказательства в форме электронных документов, копий электронных документов, удостоверенные электронной цифровой подписью лица, их представляющего, с обязательной отметкой «копия электронного документа» и отражением результатов процедуры проверки его электронной цифровой подписи равнозначны письменным документам в подлиннике, за исключением случаев, когда законодательством Республики Казахстан не допускается использование только электронного документа.

      Статья 101. Возвращение письменных доказательств

      1. Подлинники письменных доказательств, а также личные письма, имеющиеся в деле, по просьбе лиц, их представивших, возвращаются им после вступления решения суда в законную силу.
      2. До вступления решения в законную силу письменные доказательства могут быть возвращены лицам, их представившим, если суд найдет это возможным.
      3. При возвращении подлинника письменного доказательства в деле оставляется засвидетельствованная судьей копия (ксерокопия) письменного доказательства.
      4. Доказательства на специальных носителях хранятся в деле. После вступления решения суда в законную силу эти доказательства могут быть возвращены судом лицу, которое их предоставило по его ходатайству. Копия записи во всех случаях остается в деле.
      По ходатайству лица, участвующего в деле, ему может быть выдана копия записи, изготовленная за его счет. О получении копии записи отбирается расписка.

Глава 8. СУДЕБНЫЕ РАСХОДЫ

      Статья 102. Понятие и состав судебных расходов

      Судебные расходы состоят из государственной пошлины и издержек, связанных с производством по делу.

      Статья 103. Государственная пошлина

      Порядок уплаты и размер государственной пошлины, а также основания освобождения от ее уплаты определяются Кодексом Республики Казахстан «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» (Налоговый кодекс).
      Уплата государственной пошлины в бюджет должна быть подтверждена платежными документами, в том числе квитанциями на бумажных или электронных носителях, выдаваемых при осуществлении платежей, а также чеками, торговыми чеками, выдаваемыми при осуществлении платежей посредством платежного шлюза «электронного правительства» через банкоматы и иные электронные терминалы.

      Статья 104. Цена иска

      1. Цена иска определяется:
      1) в исках о взыскании денежной суммы – предъявленной к взысканию суммой, в том числе о взыскании компенсации морального вреда в денежном выражении;
      2) в исках о взыскании суммы ущерба, причиненного деловой репутации – предъявленной к взысканию суммой;
      3) в исках о разделе имущества, являющегося совместной или долевой собственностью, об определении либо о выделе доли в имуществе являющегося общей собственностью - стоимостью истребуемого имущества, определяемого по рыночным ценам, сложившимся в месте нахождения имущества на момент предъявления иска;
      4) в исках о взыскании алиментов - совокупностью платежей за один год;
      5) в исках о периодических срочных платежах и выдачах - совокупностью всех платежей и выдач, но не более чем за три года;
      6) в исках о бессрочных или пожизненных платежах и выдачах - совокупностью платежей и выдач, но не более чем за три года;
      7) в исках об уменьшении или увеличении платежей или выдач - общей суммой, на уменьшение или увеличение которой претендует заявитель, но не более чем за один год;
      8) в исках о прекращении платежей и выдач - совокупностью оставшихся платежей или выдач, но не более чем за один год;
      9) в исках о досрочном расторжении договора имущественного найма (аренды) - совокупностью платежей за пользование имуществом за оставшийся срок действия договора (контракта), но не более чем за три года;
      10) в исках о праве собственности на объекты недвижимого имущества - рыночной стоимостью таких объектов в местах их нахождения на день предъявления иска;
      11) в исках об истребовании недвижимого или движимого имущества из чужого незаконного владения – рыночной стоимостью отыскиваемого имущества, но не ниже оценки по договору страхования, заключенного гражданином, и не ниже балансовой стоимости имущества принадлежащего юридическому лицу на день предъявления иска в суд;
      12) в исках о признании недействительными договоров купли-продажи, залога, дарения и движимого и недвижимого имущества, иных договоров, связанных с последующим возвратом всего полученного имущества по сделкам в порядке, установленном частью третьей статьи 157 Гражданского Кодекса - рыночной стоимостью имущества на день предъявления иска в суд. При оспаривании договоров о залоге цена иска не должна превышать стоимость имущества, указанную в договоре.
      2. Цена иска указывается истцом. В случае явного несоответствия указанной цены действительной стоимости отыскиваемого имущества цену иска определяет судья.

      Статья 105. Доплата государственной пошлины

      1. При затруднительности определения цены иска в момент его предъявления размер государственной пошлины, предварительно устанавливается судьей на стадии подготовки дела к судебному разбирательству, о чем указывается в определении о подготовке дела к судебному разбирательству.
      2. В случае определения цены иска судом при рассмотрении и разрешении дела о взыскании недоплаченной суммы государственной пошлины указывается в решении суда.
      3. При увеличении размера исковых требований рассмотрение дела в части увеличенных требований продолжается после предоставления истцом доказательства уплаты государственной пошлины в срок, установленный судом.
      В случае непредставления документа об уплате государственной пошлины дело рассматривается и разрешается в пределах первоначально заявленных требований с указанием об этом в решении суда. Заявление об увеличении исковых требований возвращается истцу без рассмотрения. Доводы о несогласии с выводами суда по вопросу доплаты государственной пошлины могут быть включены в апелляционную жалобу.

      Статья 106. Освобождение от уплаты государственной
                  пошлины. Отсрочка уплаты государственной
                  пошлины

      1. Освобождение истца от уплаты государственной пошлины подаваемого в суд иска осуществляется по основаниям, предусмотренным Кодексом Республики Казахстан «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» (Налоговый кодекс).
      2. В случае отказа лиц, указанных в статьях 54 и 55 настоящего Кодекса, от предъявленного ими иска, истец, в интересах которого данный иск предъявлен, обязан уплатить государственную пошлину в общем порядке в установленный судом срок, если он настаивает на рассмотрении иска и не освобожден от уплаты государственной пошлины. В таком случае суд откладывает рассмотрение дела.
      При неуплате государственной пошлины исковое заявление оставляется без рассмотрения и возвращается истцу. Определение суда может быть обжаловано, опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.
      3. Суд, по искам о защите прав потребителей, поданным гражданином, производит отсрочку от уплаты государственной пошлины до принятия соответствующего решения, о чем выносится определение. Определение обжалованию и опротестованию не подлежит. Доводы о несогласии с определением могут быть включены в апелляционную жалобу. При принятии решения суд присуждает расходы, связанные с уплатой государственной пошлины, со стороны не в пользу которой вынесено решение.

      Статья 107. Возврат государственной пошлины

      Порядок возврата государственной пошлины определяется Кодексом Республики Казахстан «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» (Налоговый кодекс).

      Статья 108. Издержки, связанные с производством по делу

      К издержкам, связанным с производством по делу, относятся:
      1) суммы, подлежащие выплате свидетелям, экспертам и специалистам;
      2) расходы, связанные с производством осмотра на месте;
      3) расходы, связанные с хранением вещественных доказательств;
      4) расходы по розыску ответчика и (или) ребенка;
      5) расходы, связанные с публикацией и объявлениями по делу;
      6) расходы по извещению и вызову сторон и других лиц, участвующих в деле в суд;
      7) расходы по проезду сторон и третьих лиц и найму жилых помещений, понесенные ими в связи с явкой в суд;
      8) расходы по оплате помощи представителя;
      9) другие расходы, признанные судом подлежащими возмещению, в том числе понесенные сторонами в процедурах обязательного досудебного урегулирования спора при последующем обращении в суд.

      Статья 109. Распределение судебных расходов между
                  сторонами

      1. Стороне, в пользу которой состоялось решение, суд присуждает с другой стороны все понесенные по делу судебные расходы. Если иск удовлетворен частично, то расходы присуждаются истцу пропорционально размеру удовлетворенных судом исковых требований, а ответчику - пропорционально той части исковых требований, в которой истцу отказано.
      2. В случае, если спор возник вследствие нарушения лицом, участвующим в деле, претензионного или иного досудебного порядка урегулирования спора, предусмотренного законодательными актами или договором, в том числе нарушения срока представления ответа на претензию, оставления претензии без ответа, суд относит на это лицо судебные расходы независимо от результатов рассмотрения дела.
      Суд вправе отнести все судебные расходы по делу на лицо, злоупотребляющее процессуальными правами или не выполняющее процессуальных обязанностей, в том числе в случае представления доказательств с нарушением установленного судом срока и установленного настоящим Кодексом порядка представления доказательств без уважительных причин, если это привело к затягиванию судебного процесса, воспрепятствованию рассмотрения дела и принятию законного и обоснованного судебного акта.
      3. Если суды апелляционной, кассационной, надзорной инстанций изменят состоявшееся или вынесут новое решение, не передавая дела на новое рассмотрение, они соответственно изменяют и распределение судебных расходов при представлении стороной доказательств о понесенных расходах в соответствующих судебных инстанциях.
      4. Суд первой инстанции по заявлению стороны выносит определение о взыскании судебных издержек, понесенных в ходе рассмотрения дела в судах апелляционной, кассационной и надзорных инстанций, если ходатайство обсуждалось при рассмотрении дела в судебных инстанциях, но судебные издержки не были взысканы в связи с необходимостью проверки достоверности представленных документов и об этом указано в постановлении суда соответствующей судебной инстанции.
      5. Заявление о взыскании судебных издержек подлежит рассмотрению судом в судебном заседании с извещением сторон. Неявка сторон, извещенных надлежащим образом о времени и месте судебного заседания, не является препятствием для рассмотрения заявления. Заявление может быть подано в течение одного месяца со дня вступления в законную силу последнего судебного акта, принятием которого закончилось рассмотрение дела по существу.
      6. Копия судебного акта не позднее пяти рабочих дней с момента вступления в законную силу направляется судом в налоговый орган по месту регистрации (гражданина) или нахождения (юридического лица) судебного представителя, расходы по оплате услуг которого компенсированы судом.

      Статья 110. Суммы, подлежащие выплате экспертам,
                  специалистам, свидетелям, переводчикам

      1. Свидетелям, экспертам, специалистам и переводчикам возмещаются понесенные ими в связи с явкой в суд расходы по проезду, найму помещения и выплачиваются суточные в размерах, установленных для лиц, направляемых в командировки. Эксперту и специалисту возмещается стоимость принадлежащих им химических реактивов и других расходных материалов, истраченных ими при выполнении порученной работы, а также внесенная ими для выполнения работы плата за использование оборудования, коммунальные услуги.
      2. За работающими лицами, вызываемыми в суд в качестве свидетелей, сохраняется за время их отсутствия в связи с явкой в суд средний заработок по месту работы. Свидетели, не состоящие в трудовых отношениях, за отвлечение их от обычных занятий получают компенсацию с учетом фактической затраты времени и исходя из установленного законом минимального размера месячной заработной платы.
      3. Подлежит оплате выполненная работа, не входящая в круг служебных обязанностей экспертов, привлеченных в разовом порядке, а также специалистов, по поручению суда. Размер оплаты определяется судом по согласованию со сторонами и предварительно вносится на счет, открытый в порядке, установленном бюджетным законодательством, стороной, заявившей ходатайство.
      4. Выплата сумм свидетелям, экспертам, специалистам, а также оплата производства экспертизы органами судебной экспертизы производится стороной, заявившей ходатайство. Если ходатайство заявлено обеими сторонами либо вызов свидетеля, назначение экспертизы, привлечение специалиста производится по инициативе суда, требуемые суммы выплачиваются сторонами в равных частях.
      5. Суммы, подлежащие оплате за производство экспертизы органом судебной экспертизы, вносятся в соответствующий бюджет в форме предварительной оплаты стороной (сторонами), заявившей ходатайство, либо стороной, на которую судом возложена такая обязанность. В случае невнесения суммы в установленные судом сроки издержки, связанные с производством экспертизы, возлагаются по решению суда на лицо, неосуществившее (несвоевременно осуществившее) оплату, независимо от результатов рассмотрения дела в соответствии с частью второй статьи 108 настоящего Кодекса.
      6. Выплата сумм, причитающихся экспертам и специалистам в случае, когда одна или обе стороны освобождены от уплаты издержек, производится за счет республиканского бюджета по результатам рассмотрения дела на основании решения суда.     

      Статья 111. Выплата сумм свидетелям, экспертам,
                  специалистам и переводчикам

      1. Суммы, причитающиеся свидетелям, экспертам и специалистам, выплачиваются судом со счета, открытого в соответствии с бюджетным законодательством Республики Казахстан, по выполнении ими своих обязанностей.
      2. Выплата причитающихся сумм переводчикам производится за счет республиканского бюджета. Размер вознаграждения определяется судом, исходя из действующих норм оплаты соответсвующего труда.

      Статья 112. Оказание бесплатной юридической помощи

      1. Судья при подготовке дела к судебному разбирательству или суд при рассмотрении дела обязан освободить полностью от оплаты юридической помощи и возмещения расходов, связанных с представительством, и отнести их за счет бюджетных средств, при рассмотрении дел следующих лиц:
      1) истцов по спорам о возмещении вреда, причиненного смертью кормильца;
      2) истцов по спорам о возмещении вреда, причиненного повреждением здоровья, связанным с работой, либо причиненного преступлением;
      3) истцов и ответчиков, являющихся участниками Великой Отечественной войны, лицами, приравненными к ним, военнослужащими срочной службы, инвалидами I и II групп, пенсионерами по возрасту.
      2. Оплата юридической помощи, оказанной адвокатом, и возмещение расходов, связанных с представительством, осуществляется в порядке и размерах, установленных Правительством Республики Казахстан.
      3. К ходатайству лица об освобождении от оплаты юридической помощи и о возмещении расходов, связанных с его представительством, в случаях, предусмотренных частью первой настоящей статьи, должны быть приобщены документы и другие доказательства, подтверждающие право данного лица на получение юридической помощи из средств республиканского бюджета.
      4. Суд выносит определение об освобождении лица от оплаты юридической помощи и возмещения расходов, связанных с его представительством, или об отказе в удовлетворении ходатайства, которое обжалованию, опротестованию не подлежит. Доводы о несогласии с вынесенным определением могут быть включены в апелляционную жалобу.
      5. Определение суда об освобождении лица от оплаты юридической помощи и возмещения расходов, связанных с представительством, незамедлительно направляется в территориальную коллегию адвокатов или ее структурное подразделение по месту нахождения суда, рассматривающего гражданское дело, которые в установленный судом срок обязаны обеспечить участие адвоката в суде.

      Статья 113. Возмещение расходов по оплате помощи
                  представителя

      1. По ходатайству стороны, в пользу которой состоялось решение, суд присуждает с другой стороны понесенные ею расходы по оплате помощи представителя (нескольких представителей), участвовавшего в процессе и не состоящего с этой стороной в трудовых отношениях, в размере фактически понесенных стороной расходов. По имущественным требованиям общая сумма этих расходов не должна превышать десяти процентов от удовлетворенной части иска. По требованиям неимущественного характера сумма расходов взыскивается в разумных пределах, но не должна превышать трехсот месячных расчетных показателей.
      2. В случае вынесения судом решения в пользу стороны, которой в порядке и по основаниям, установленным законом, квалифицированная юридическая помощь оказана адвокатом за счет средств республиканского бюджета, указанные расходы взыскиваются в доход республиканского бюджета с другой стороны.

      Статья 114. Взыскание убытков за потерю времени

      1. По заявлению лица, участвующего в деле, со стороны, недобросовестно заявившей заведомо неосновательный иск или спор против обоснованного иска (лицо знало или должно было знать) либо систематически противодействовавшей правильному и быстрому рассмотрению и разрешению дела, суд может взыскать в пользу другого лица, участвующего в деле, компенсацию убытков за фактическую потерю времени.
      2. Размер убытков определяется судом с учетом конкретных обстоятельств, исходя из действующих норм оплаты соответствующего труда в данной местности.
      3. Мотивированное заявление о взыскании убытков со стороны подается до окончания рассмотрения дела по существу и рассматривается судом одновременно с основным требованием. К заявлению о взыскании убытков должен быть приложен документ, подтверждающий уплату государственной пошлины в порядке, установленном Кодексом Республики Казахстан «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» (Налоговый кодекс).

      Статья 115. Распределение судебных расходов при отказе от
                  иска, мировом соглашении или соглашении об
                  урегулировании спора (конфликта) в порядке
                  медиации, соглашения об урегулировании спора
                  в порядке партисипативной процедуры,
                  оставлении заявления без рассмотрения

      1. При отказе истца от иска понесенные им судебные расходы ответчиком не возмещаются. Истец возмещает ответчику судебные расходы, понесенные им в связи с ведением дела.
      Если истец отказался от поддержания своих требований вследствие добровольного удовлетворения их ответчиком после предъявления иска, суд по ходатайству истца взыскивает с ответчика все понесенные судебные расходы.
      Если предъявление иска не вызвано виновным поведением ответчика, то судебные расходы возлагаются на истца в случае признания иска ответчиком в суде.
      2. При заключении сторонами мирового соглашения или соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры, которые утверждены судами первой, апелляционной инстанций, истцу из бюджета возвращается уплаченная государственная пошлина в полном объеме.
      При заключении мирового соглашения или соглашения об урегулировании спора (конфликта), соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры в судах кассационной и надзорной инстанций истцу возвращается уплаченная государственная пошлина в размере пятидесяти процентов от суммы, уплаченной при подаче иска в суд первой инстанции.
      Другие судебные расходы распределяются судом между сторонами в соответствии с условиями мирового соглашения или соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации. В случае отсутствия такого указания в соглашениях они считаются взаимно погашенными.
      3. При оставлении искового заявления без рассмотрения по основаниям, предусмотренным подпунктами 6), 8) статьи 279 настоящего Кодекса, понесенные истцом судебные расходы ответчиком не возмещаются. В таком случае истец возмещает ответчику судебные издержки, понесенные им в связи с ведением дела.

      Статья 116. Возмещение сторонам судебных расходов

      1. При отказе полностью или в части в иске лицам, обратившимся в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, в суд с заявлениями о защите прав, свобод и охраняемых законом интересов других лиц и государства (статьи 54 и 55 настоящего Кодекса), ответчику возмещаются из средств республиканского бюджета понесенные им судебные издержки полностью или пропорционально той части исковых требований, в которой истцу отказано.
      2. В случае удовлетворения такого иска судебные расходы возмещаются ответчиком в порядке, предусмотренном главой 8 настоящего Кодекса.

      Статья 117. Возмещение государству судебных расходов

      1. Государственная пошлина, от уплаты которой истец был освобожден, а также издержки, связанные с производством по делу, взыскиваются с ответчика, не освобожденного от уплаты судебных расходов, в доход государства полностью или пропорционально удовлетворенной части иска.
      2. Если иск удовлетворен в части, а ответчик освобожден от уплаты судебных расходов, издержки, связанные с производством по делу, взыскиваются в доход государства с истца, не освобожденного от уплаты судебных расходов, пропорционально той части исковых требований, в удовлетворении которых отказано.
      3. Если обе стороны освобождены от уплаты судебных расходов, то издержки, связанные с производством по делу, относятся на счет республиканского бюджета.
      4. При отказе в иске судебные издержки, связанные с производством по делу, взыскиваются с истца в доход государства.
      5. В случае объявления розыска лица, уклоняющегося от уплаты причитающихся с него платежей, расходы по производству розыска взыскиваются с этого лица в доход государства.

      Статья 118. Обжалование и опротестование судебных актов
                  по вопросам, связанным с судебными расходами

      Судебные акты, связанные с судебными расходами, могут быть обжалованы, опротестованы с учетом особенностей, предусмотренных настоящей главой.

Глава 9. МЕРЫ ОТВЕТСТВЕННОСТИ ЗА ПРОЯВЛЕНИЕ
НЕУВАЖЕНИЯ К СУДУ

      Статья 119. Меры ответственности за проявление неуважения
                  к суду

      1. Меры ответственности за проявление неуважения к суду применяются судом в целях реализации конституционного принципа равенства всех перед судом и задач правосудия.
      2. За проявление неуважения к суду виновные в этом лица привлекаются к административной ответственности в порядке, предусмотренном Кодексом Республики Казахстан об административных правонарушениях с особенностями, установленными настоящей главой.
      3. Если в действиях нарушителя порядка в судебном заседании имеются признаки уголовного правонарушения, это лицо может быть привлечено к уголовной ответственности.
      4. За совершенное противозаконное действие (бездействие) может применяться только одна мера принуждения и (или) один вид ответственности.

      Статья 120. Порядок привлечения к ответственности за
                  проявление неуважения к суду

      1. Об установлении факта проявления неуважения к суду в судебном заседании судьей (составом суда), ведущим процесс непосредственно в судебном заседании, где это нарушение было установлено, объявляется правонарушителю немедленно. Данный факт фиксируется в протоколе судебного заседания. При этом протокол об административном правонарушении не составляется.
      2. Лицо, в отношении которого установлен факт проявления неуважения к суду, а также иные лица, участвующие в деле, вправе дать свои объяснения.
      3. О наложении административного взыскания за проявление неуважения к суду объявляется непосредственно в судебном заседании без удаления суда в совещательную комнату.
      Постановление об административном правонарушении выносится председательствующим судьей после окончания судебного заседания по гражданскому делу в совещательной комнате, подписывается судьей (составом суда).
      4. Лицу, в отношении которого вынесено постановление об административном правонарушении и наложении взыскания (за исключением административного ареста), копия постановления вручается и (или) направляется в течение трех рабочих дней со дня его объявления.
      Постановление об административном аресте выносится и вручается (направляется) в день его вынесения лицу, в отношении которого оно вынесено, органу внутренних дел, осуществляющему исполнение такого постановления и в копии прокурору.
      5. Постановление суда об административном правонарушении может быть обжаловано и опротестовано в порядке, установленном законодательством об административных правонарушениях.
      С частной жалобой в суд апелляционной инстанции направляется выделенный из дела материал, касающийся принятого постановления.
      6. Если в действиях нарушителя порядка в судебном заседании имеются признаки уголовного правонарушения, суд выносит об этом постановление, которое вручается и (или) направляется лицу, в отношении которого оно вынесено в течение трех рабочих дней и с подтверждающими материалами направляется прокурору для организации проведения досудебного производства.

Глава 10. ПРОЦЕССУАЛЬНЫЕ СРОКИ

      Статья 121. Сроки совершения процессуальных действий

      1. Процессуальные действия совершаются в процессуальные сроки, установленные настоящим Кодексом.
      2. В случае, если срок для совершения процессуального действия настоящим Кодексом не установлен, он назначается судом. Назначаемый судом процессуальный срок должен быть достаточным для совершения процессуального действия.

      Статья 122. Исчисление процессуальных сроков

      1. Сроки для совершения процессуальных действий определяются точной календарной датой, указанием на событие, которое должно неизбежно наступить, или периодом времени, который исчисляется годами, месяцами или днями. В последнем случае действие может быть совершено в течение всего периода.
      2. Течение процессуального срока, определяемого периодом, начинается на следующий день после календарной даты или наступления события, которыми определено его начало.

      Статья 123. Окончание процессуальных сроков

      1. Срок, исчисляемый годами, истекает в соответствующий месяц и число последнего года срока.
      2. Срок, исчисляемый месяцами, истекает в соответствующий последний месяц срока. Если конец срока, исчисляемого месяцами, приходится на такой месяц, который соответствующего числа не имеет, то срок истекает в последний день этого месяца.
      3. Срок, исчисляемый днями, истекает в последний день установленного периода.
      4. В случаях, когда последний день срока приходится на нерабочий день, днем окончания срока исчисляемого годами, месяцами и днями считается следующий за ним рабочий день.
      5. Процессуальное действие, для совершения которого установлен срок, может быть выполнено до двадцати четырех часов последнего дня срока. Если жалоба, документы либо денежные суммы были сданы на почту, телеграф или переданы по другим средствам связи до двадцати четырех часов последнего дня срока, то срок не считается пропущенным.
      6. Если процессуальное действие должно быть совершено непосредственно в суде, то срок истекает в тот час, когда в суде по установленным правилам внутреннего распорядка заканчивается работа.
      7. Порядок исчисления процессуальных сроков, предусмотренный в настоящей статье, распространяется и на подаваемые в суд электронные документы.

      Статья 124. Последствия пропуска процессуального срока

      1. Право на совершение процессуального действия погашается с истечением установленного настоящим Кодексом или назначенного судом процессуального срока.
      2. Жалобы и документы, поданные по истечении процессуальных сроков, если не заявлено о восстановлении пропущенного процессуального срока, судом возвращаются без рассмотрения лицу, которым они были поданы.
      3. Истечение процессуального срока не освобождает участвующее в деле лицо от выполнения процессуальной обязанности.

      Статья 125. Приостановление процессуальных сроков

      1. Течение всех не истекших процессуальных сроков приостанавливается с приостановлением производства по делу. Приостановление сроков начинается со дня вынесения судом определения о приостановлении производства по делу по предусмотренным настоящим Кодексом основаниям.
      2. Со дня вынесения судом определения о возобновлении производства по делу течение процессуальных сроков продолжается.

      Статья 126. Продление и восстановление процессуальных
                  сроков

      1. Назначенные судом сроки могут быть продлены судом.
      2. Сроки, установленные настоящим Кодексом, могут быть восстановлены судом, если они пропущены по причинам, признанным судом уважительными.
      3. Суд обязан восстановить пропущенный срок, указанный в части второй настоящей статьи, на обжалование судебных актов, принесение протеста в случаях нарушения закона, ограничивающем возможность участника процесса на защиту своих прав и законных интересов (несвоевременное направление копии судебного акта лицу, участвующему в деле, незнание языка судопроизводства, если судебный акт не переведен на язык, которым лицо владеет, оформление правопреемства), а также при наличии иных обстоятельств, которые воспрепятствовали ему своевременно принести жалобу или протест.
      4. Заявление о восстановлении пропущенного процессуального срока подается в суд, в котором надлежало совершить процессуальное действие не позднее одного месяца со дня, когда заявителю стало известно о нарушении его прав или законных интересов. О времени и месте рассмотрения заявления извещаются участвующие в деле лица, однако неявка любого из них не является препятствием для рассмотрения заявления.
      5. Одновременно с подачей заявления о восстановлении срока должно быть предъявлено требование о защите прав, представлен документ, подтверждающий уважительность пропуска срока.
      6. Определение суда об отказе в продлении или восстановлении пропущенного процессуального срока может быть обжаловано и опротестовано в апелляционном порядке.
      7. Определение суда о продлении или восстановлении процессуального срока обжалованию, опротестованию не подлежит.

Глава 11. СУДЕБНЫЕ ИЗВЕЩЕНИЯ И ВЫЗОВЫ

      Статья 127. Судебные извещения и вызовы

      1. Лица, участвующие в деле, их представители, а также свидетели, эксперты, специалисты и переводчики извещаются о времени и месте судебного заседания или совершения отдельного процессуального действия и вызываются в суд судебными повестками.
      2. Лица, участвующие в деле, а также свидетели, эксперты, специалисты и переводчики могут быть извещены или вызваны заказным письмом с уведомлением о его вручении, телефонограммой или телеграммой, коротким текстовым сообщением по абонентскому номеру сотовой связи или по электронному адресу, а также с использованием иных средств связи, обеспечивающих фиксирование извещения или вызова.
      3. Извещения и вызовы должны быть направлены не позднее следующего дня со дня вынесения опредления о подготовке дела к судебному разбирательсту, либо со дня назначения даты судебного разбирательства с таким расчетом, чтобы извещаемое или вызываемое лицо имело достаточный срок для своевременной явки в суд и подготовки к делу.
      4. Извещение или вызов направляются извещаемому или вызываемому лицу по адресу, абонентскому номеру сотовой связи или электронному адресу, указанному стороной или другим лицом, участвующим в деле. Если по сообщенному суду адресу лицо фактически не проживает, извещение или вызов могут быть направлены по месту его работы. Извещение или вызов, адресованные юридическому лицу, направляются по месту их нахождения.
      Лица, участвующие в деле, вправе опубликовать в средствах массовой информации сообщение о времени, дате и месте судебного разбирательства по делам, по которым извещаемые и вызываемые лица не являются в суд.
      5. Надлежащее извещение стороны - извещение, полученное одним из совершеннолетних членов семьи стороны, другим лицом, проживающих по указанному адресу, направленное заказным письмом с уведомлением о его вручении, телефонограмма или телеграмма, а также отчет, подтверждающий доставку текстового сообщения по абонентскому номеру сотовой связи или электронному адресу, или с использованием иных средств связи, обеспечивающих фиксирование извещения или вызова, если не будет доказано, что такое извещение не поступило, либо поступило позднее.
      6. Предусмотренные настоящей статьей формы судебных извещений применяются и по отношению к иностранным лицам, если иной порядок не установлен международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан.

      Статья 128. Содержание судебной повестки или иного
                  извещения, вызова

      1. Судебная повестка или иное извещение, вызов должны содержать:
      1) указание лица, извещаемого или вызываемого в суд (фамилия, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность) и место жительства лица, либо наименование юридического лица и его место нахождения);
      2) наименование и точный адрес суда;
      3) указание места и времени явки в суд;
      4) наименование дела, по которому производится извещение или вызов адресата;
      5) указание, в качестве кого извещается или вызывается адресат;
      6) предложение лицам, участвующим в деле, представить все имеющиеся у них доказательства по делу с указанием на последствия их непредставления в соответствии с требованиями настоящего Кодекса;
      7) указание на права и обязанности, предусмотренные статьей 46 настоящего Кодекса;
      8) указание на обязанность лица, принявшего повестку или иное извещение, вызов в связи с отсутствием адресата, при первой возможности вручить ее адресату;
      9) указание на последствия неявки в суд извещаемого или вызываемого лица и на его обязанность сообщить суду причины неявки;
      10) подпись лица, направившего повестку или иное извещение, вызов. Лицо, передавшее телефонограмму об извещении или вызове, должно удостоверить ее своей подписью и указанием, кому и когда она передана.
      2. Сообщение, направляемое по абонентскому номеру сотовой связи или электронному адресу, должно содержать:
      1) указание лица, извещаемого или вызываемого в суд (фамилия, имя, отчество лица, которому оно адресуется (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), либо наименование юридического лица);
      2) наименование и точный адрес суда;
      3) указание места и времени явки;
      4) краткое наименование дела, по которому производится извещение или вызов адресата;
      5) указание, в качестве кого извещается или вызывается адресат;
      6) фамилия и имя лица, направившего сообщение.
      Документ, подтверждающий отправку сообщения, приобщается к материалам дела.
      3. Стороны, получившие уведомление, вправе ознакомиться с иском и прилагаемыми к нему материалами через официальный сайт суда, за исключением дел, подлежащих рассмотрению в закрытом судебном заседании.

      Статья 129. Доставка судебной повестки или иного
                  извещения

      1. Судебная повестка или иное извещение доставляются по почте заказным письмом с уведомлением или лицами, которым судья это поручает. Время вручения повестки или иного извещения адресату отмечается на корешке повестки или копии иного извещения, подлежащем возврату в суд.
      2. Судья может с согласия лица, участвующего в деле, выдать ему на руки повестку или иное судебное извещение для вручения другому извещаемому или вызываемому по делу лицу.
      3. Лицо, которому поручено доставить судебную повестку или иное извещение, обязано возвратить в суд корешок повестки или копии иного извещения с указанием даты вручения и распиской адресата в их получении.
      4. Судебная повестка или иное извещение считаются доставленными при соблюдении требований настоящей главы, и если не доказано обратное.

      Статья 130. Вручение судебных повесток или иного
                  извещения

      1. Судебная повестка или иное извещение вручаются гражданину, которому они адресованы, лично под расписку на подлежащем возвращению в суд корешке повестки или копии иного извещения.
      Судебная повестка или иное извещение, адресованные юридическому лицу, вручается его представителю, соответствующему лицу, выполняющему управленческие функции, сотруднику охранной службы либо другому работнику вызываемого, извещаемого лица, который расписывается на корешке повестки или на копии иного извещения о получении с указанием своей должности, фамилии и инициалов.
      Судебная повестка или иное извещение считаются доставленными юридическому лицу по месту его нахождения даже, если юридическое лицо отсутствует по указанному адресу.
      2. Если лицо, доставившее повестку, не застанет извещаемое или вызываемое по делу лицо по месту его жительства или работы, то повестка вручается одному из совместно проживающих с ним совершеннолетних членов семьи, другому лицу с их согласия, а при их отсутствии – уполномоченному лицу кооператива собственников помещений (квартир), службы оказания жилищно-эксплуатационных и коммунальных услуг, либо управляющему жилым домом, уполномоченному лицу органа местного самоуправления или соответствующего исполнительного органа по месту жительства адресата, либо администрации по месту его работы. В этих случаях лицо, принявшее повестку, обязано на корешке повестки указать свою фамилию, имя, отчество, а также отношение к адресату или занимаемую должность. Лицо, принявшее повестку, обязано при первой возможности без промедления вручить ее адресату.
      В указанных случаях судебная повестка считается доставленной надлежащим образом.
      3. При временном отсутствии адресата лицо, доставившее повестку, отмечает на корешке повестки или иного извещения, куда выбыл адресат и когда ожидается его возвращение. Эти сведения должны быть подтверждены кем-либо из совместно проживающих с ним совершеннолетних членов семьи и других лиц либо удостоверены уполномоченным лицом кооператива собственников помещений (квартир), службы оказания жилищно-эксплуатационных и коммунальных услуг, либо управляющему жилым домом, уполномоченным лицом органа местного самоуправления или соответствующего исполнительного органа по месту жительства адресата или администрации по месту его работы, а также лицом, доставившим судебную повестку или извещение.

      Статья 131. Последствия отказа адресата от принятия
                  судебной повестки или иного извещения

      1. При отказе адресата принять судебную повестку или иное извещение, лицо, доставляющее или вручающее их, делает соответствующую отметку на повестке или ином извещении, вызове, которые возвращаются в суд, а также вправе составить акт об этом. Отметка об отказе адресата получить судебную повестку или иное извещение удостоверяется уполномоченным лицом кооператива собственников помещений (квартир), службы оказания жилищно-эксплуатационных и коммунальных услуг либо управляющим жилым домом, уполномоченным лицом органа местного самоуправления или соответствующего исполнительного органа по месту жительства адресата или администрации по месту его работы.
      2. Отказ адресата от принятия судебной повестки или иного извещения не является препятствием к рассмотрению дела или совершению отдельных процессуальных действий, и лицо считается извещенным надлежащим образом.

      Статья 132. Перемена адреса, абонентского номера сотовой
                  связи и электронного адреса во время
                  производства по делу

      Лица, участвующие в деле, и их представители в случае перемены своего адреса, изменения абонентского номера сотовой связи, электронного адреса во время производства по делу обязаны сообщить об этом суду. При отсутствии такого сообщения повестка или иное извещение, вызов посылаются по последнему известному суду адресу, абонентскому номеру сотовой связи или электронному адресу и считаются доставленными, хотя бы адресат по этому адресу более не проживает или не находится, не использует этот абонентский номер сотовой связи или электронный адрес. Такое извещение является надлежащим.

      Статья 133. Неизвестность места пребывания ответчика и
                  (или) ребенка и их розыск

      1. При неизвестности фактического места пребывания ответчика суд приступает к рассмотрению дела по поступлении в суд судебной повестки или иного извещения, вызова с надписью, удостоверяющей их получение уполномоченным лицом кооператива собственников помещений (квартир), службы оказания жилищно-эксплуатационных и коммунальных услуг либо управляющим жилым домом, уполномоченным лицом органа местного самоуправления или соответствующего исполнительного органа по месту жительства адресата или администрации по месту его работы. Такое извещение является надлежащим.
      При неизвестности места пребывания ответчика и (или) ребенка по требованию о возвращении незаконно перемещенного в Республику Казахстан или удерживаемого в Республике Казахстан ребенка или об осуществлении в отношении такого ребенка прав доступа на основании международного договора Республики Казахстан судья обязан вынести определение об объявлении розыска ответчика и (или) ребенка.
      2. При неизвестности места пребывания ответчика по искам, предъявленным в интересах государства, а также о взыскании алиментов, возмещении вреда, причиненного повреждением здоровья или смертью кормильца, суд обязан объявить розыск ответчика через уполномоченные органы. Объявление судом розыска ответчика не является препятствием к рассмотрению дела.
      3. Ответчик вправе обжаловать решение суда после вручения ему его копии и подать ходатайство о восстановлении срока для подачи апелляционной жалобы в порядке, установленном статьей 126 настоящего Кодекса.
      4. Взыскание расходов по розыску ответчика и (или) ребенка производится по заявлению уполномоченного органа путем выдачи судебного приказа.

РАЗДЕЛ II. ПРОИЗВОДСТВО В СУДЕ ПЕРВОЙ ИНСТАНЦИИ
Подраздел 1. УПРОЩЕННОЕ ПРОИЗВОДСТВО Глава 12. ПРИКАЗНОЕ ПРОИЗВОДСТВО

      Статья 134. Взыскание задолженности на основании
                  судебного приказа

      1. Судебный приказ является судебным актом, который выносится судьей по заявлению взыскателя о взыскании денег или истребовании движимого имущества от должника по бесспорным требованиям без вызова должника и взыскателя для заслушивания их объяснений и без судебного разбирательства.
      2. Судебный приказ имеет силу исполнительного документа. Взыскание по судебному приказу производится в порядке, установленном для исполнения судебных решений.

      Статья 135. Требования, по которым выносится судебный
                  приказ

      Судебный приказ выносится по требованиям:
      1) об исполнении обязательства, основанного на нотариально удостоверенной сделке;
      2) об исполнении обязательства, основанного на письменной сделке, срок исполнения которой наступил и неисполнение обязательства признается должником, в том числе в ответе на претензию, направленную взыскателю в порядке досудебного урегулирования спора;
      3) об исполнении обязательства, основанного на протесте векселя в неплатеже, неакцепте и недатировании акцепта, совершенном нотариусом;
      4) о взыскании алиментов на содержание несовершеннолетних детей, не связанное с установлением отцовства (материнства) или необходимостью привлечения третьих лиц;
      5) о взыскании с граждан недоимки по налогам и другим обязательным платежам в бюджет и пени, с юридических лиц-нерезидентов недоимки по налогам и другим обязательным платежам в бюджет, образовавшейся в результате деятельности в Республике Казахстан через постоянное учреждение, и пени, а также по таможенным платежам, налогам и пени;
      6) о взыскании начисленных, но не выплаченных работнику заработной платы и иных платежей, в том числе о перечислении обязательных пенсионных отчислений в Единый накопительный пенсионный фонд;
      7) о возмещении расходов по розыску ответчика или должника, заявленных уполномоченными органами;
      8) об истребовании предмета лизинга в соответствии с договором лизинга или законодательными актами Республики Казахстан;
      9) об обращении взыскания на предмет залога по истечении срока возврата кредита, предъявленного ломбардом к должнику-залогодателю;
      10) о взыскании задолженности с собственников помещений (квартир), уклоняющихся от участия в обязательных расходах на содержание общего имущества объекта кондоминиума, утвержденных Законом Республики Казахстан «О жилищных отношениях», за исключением требований о взыскании дополнительных расходов;
      11) о взыскании прямой задолженности на основании публичных договоров за фактически потребленные услуги (электро-, газо-, тепло-, водо- снабжение, услуги телефонии, интернет связи, кабельного телевидения, вывоз твердых бытовых отходов), а также по требованиям иных служб о взыскании задолженности за услуги согласно установленных тарифов, срок исполнения которых наступил;
      12) о взыскании единовременного денежного вознаграждения, предусмотренного контрактом о прохождении воинской службы, в случае досрочного расторжения контракта по инициативе военнослужащего;
      13) о взыскании сумм, затраченных на обучение курсантов учебных заведений, прекративших по собственному желанию обучение либо прохождение службы, а также уволенных или отчисленных по основаниям, предусмотренным законодательством Республики Казахстан до истечения, предусмотренного договором срока;
      14) о взыскании государственных грантов с лиц, прекративших обучение либо не возвратившихся в Республику Казахстан после окончания учебного заведения в иностранном государстве или нарушивших предусмотренное договором обязательство по возврату гранта;
      15) о взыскании государственных грантов (подъемных, пособий) для молодых специалистов, направленных в сельские местности (учителя, врачи);
      16) о возврате в бюджет выплаченной единовременной денежной выплаты в связи с усыновлением ребенка-сироты и (или) ребенка, оставшегося без попечения родителей, в случае отмены усыновления;
      17) о взыскании арендных платежей ввиду их неуплаты в сроки, установленные договором аренды;
      18) о взыскании процессуальных издержек по прекращенным органом уголовного преследования уголовным делам и материалам.

      Статья 136. Форма и содержание заявления о вынесении
                  судебного приказа

      1. Заявление о вынесении судебного приказа подается в суд по общим правилам территориальной подсудности, установленной в главе 3 настоящего Кодекса.
      2. Заявление подается в письменной форме либо в форме электронного документа. В заявлении должно быть указано:
      1) наименование суда, в который подается заявление;
      2) наименование взыскателя, его дата рождения, место жительства или место нахождения, индивидуальный идентификационный номер, реквизиты юридического лица, бизнес-идентификационный номер;
      3) наименование должника, его дата рождения, место жительства или место нахождения, индивидуальный идентификационный номер (если он известен заявителю), реквизиты юридического лица, бизнес-идентификационный номер;
      4) требование взыскателя и обстоятельства, на которых оно основано;
      5) перечень прилагаемых документов, подтверждающих заявленное требование.
      3. В случае истребования движимого имущества в заявлении должна быть указана стоимость этого имущества, подтвержденная соответствующими документами.
      4. Заявление подписывается взыскателем или его представителем при наличии полномочия на подписание или подачу заявления. К заявлению, подаваемому представителем, должна быть приложена доверенность, удостоверяющая его полномочия.
      При подаче заявления в форме электронного документа оно удостоверяется электронной цифровой подписью взыскателя или его представителя. К заявлению, подаваемому в форме электронного документа, прилагаются электронные копии документов, указанных настоящей статье.
      5. При предъявлении требований, перечисленных в статье 135 настоящего Кодекса, без указания на рассмотрение их в порядке приказного или искового производства, указанные требования рассматриваются по правилам настоящей главы.

      Статья 137. Государственная пошлина

      1. Заявление о выдаче судебного приказа оплачивается государственной пошлиной в размере, установленном Кодексом Республики Казахстан «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» (Налоговый кодекс).
      2. При отказе в принятии заявления государственная пошлина, уплаченная взыскателем, возвращается.
      3. При отмене судебного приказа государственная пошлина, уплаченная взыскателем, не возвращается. При предъявлении взыскателем иска к должнику в порядке искового производства она засчитывается в счет подлежащей оплате государственной пошлины.

      Статья 138. Основания к отказу в принятии и возвращению
                  заявления о вынесении судебного приказа

      1. Судья отказывает в принятии или возвращает заявление о вынесении судебного приказа по основаниям, предусмотренным статьями 151, 152 настоящего Кодекса.
      Кроме того, судья возвращает заявление в случаях, если:
      1) заявленное требование не предусмотрено статьей 135 настоящего Кодекса;
      2) место жительства или место нахождения должника находится вне пределов Республики Казахстан;
      3) не представлены документы, подтверждающие заявленное требование;
      4) усматривается наличие спора о праве, который подлежит рассмотрению в порядке искового производства;
      5) форма и содержание заявления не отвечают требованиям статьи 136 настоящего Кодекса;
      6) заявление не оплачено государственной пошлиной.
      2. Об отказе в принятии или возвращении заявления судья в течение трех рабочих дней со дня поступления заявления в суд выносит определение.
      3. Возвращение заявления не препятствует повторной подаче в суд заявления о выдаче судебного приказа либо предъявлению иска к тому же ответчику, о том же предмете и по тем же основаниям, если им будет устранено допущенное нарушение.
      4. Определение судьи об отказе в принятии или о возвращении заявления может быть обжаловано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.

      Статья 139. Порядок и срок вынесения судебного приказа 

      Судебный приказ по существу заявленного бесспорного требования выносится судьей в течение трех рабочих дней со дня поступления заявления в суд.

      Статья 140. Содержание судебного приказа

      1. В судебном приказе указываются:
      1) номер производства и дата вынесения судебного приказа;
      2) наименование суда, фамилия и инициалы судьи, вынесшего приказ;
      3) фамилия, имя и отчество взыскателя (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), дата рождения, его место жительства или нахождения, индивидуальный идентификационный номер или, если взыскателем является юридическое лицо, его наименование, место фактического нахождения, банковские реквизиты, бизнес-идентификационный номер;
      4) фамилия, имя и отчество должника (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), дата рождения, его место жительства или место нахождения, сведения о его месте работы и банковских реквизитах юридического лица, в котором работает должник (если указаны в заявлении о вынесении судебного приказа), индивидуальный идентификационный номер (если он известен) или, если должником является юридическое лицо, его наименование, место нахождения, банковские реквизиты, бизнес-идентификационный номер, а также сведения об абонентских номерах городской и (или) сотовой связи, адрес электронной почты (если таковые имеются и известны);
      5) закон, на основании которого удовлетворено требование;
      6) размер денежных сумм, подлежащих взысканию, или обозначение движимого имущества, подлежащего истребованию, с указанием его стоимости;
      7) размер неустойки, если ее взыскание предусмотрено законом или договором, и период времени, за который она начислена;
      8) сумма государственной пошлины, подлежащая взысканию с должника в пользу взыскателя или в соответствующий бюджет;
      9) срок и порядок подачи заявления о возражении против заявленного требования.
      2. В судебном приказе о взыскании алиментов на несовершеннолетних детей, кроме сведений, предусмотренных подпунктами 1), 2), 3), 4), 5) и 8) настоящей статьи, указываются: имя и дата рождения каждого ребенка, на содержание которых присуждены алименты, размер платежей, взыскиваемых ежемесячно с должника, и срок их взыскания.
      3. Судебный приказ подписывается судьей.

      Статья 141. Направление должнику копии судебного приказа.

      Возражения против судебного приказа
      1. Судебный приказ не позднее следующего дня после его вынесения должен быть вручен или направлен должнику с использованием средств связи, обеспечивающих фиксирование его получения.
      2. Должник вправе в течение десяти рабочих дней со дня получения копии судебного приказа или со дня, когда ему стало известно о его вынесении направить в суд, вынесший судебный приказ, возражения против заявленного требования.
      3. Возражения должника должны быть подтверждены соответствующими доказательствами о существовании предмета спора, указанного в заявлении о выдаче судебного приказа. К возражению, подаваемому в форме электронного документа, прилагаются электронные копии документов.
      4. Возражения подписываются лицом, указанным в части второй настоящей статьи, или его представителем. При подаче возражения в форме электронного документа оно удостоверяется электронной цифровой подписью должника или его представителя. К возражению, подаваемому представителем, должна быть приложена доверенность, удостоверяющая его полномочия.
      5. Возражение, не соответствующее требованиям частей третьей и четвертой настоящей статьи, возвращается определением суда.
      6. Пропущенный по уважительным причинам срок на подачу возражения может быть восстановлен судом, вынесшим судебный приказ, по основаниям и в порядке, предусмотренном статьей 126 настоящего Кодекса.

      Статья 142. Отмена судебного приказа

      1. Судья отменяет судебный приказ, если от должника в установленный срок поступят возражения против заявленного требования, либо если поступит заявление другого лица, права и обязанности которого затрагиваются судебным приказом, о несоответствии вынесенного судебного приказа требованиям закона.
      2. Судья выносит определение об отмене судебного приказа не позднее трех рабочих дней со дня поступления возражения или заявления. В определении разъясняется, что заявленное взыскателем требование может быть предъявлено в порядке искового производства. Копии определения об отмене судебного приказа направляются взыскателю и должнику не позднее следующего дня после его вынесения.
      Определение суда об отмене судебного приказа обжалованию и опротестованию не подлежит.
      Определение суда об отказе в отмене судебного приказа может быть обжаловано, опротестовано.

      Статья 143. Выдача судебного приказа взыскателю и
                  направление его на исполнение

      1. Если в установленный срок от должника не поступит в суд возражение, судья выдает взыскателю судебный приказ, заверенный печатью суда, для предъявления его к исполнению в соответствующий орган юстиции по месту жительства должника.
      2. По просьбе взыскателя, а также по требованиям, подлежащим немедленному исполнению в соответствии со статьей 243 настоящего Кодекса, судебный приказ может быть направлен непосредственно судом.
      3. Для взыскания государственной пошлины с должника в доход соответствующего бюджета отдельный экземпляр судебного приказа, заверенный печатью суда, направляется непосредственно судом в соответствующий орган юстиции по территориальности.
      4. Копия судебного приказа остается в производстве суда.

Глава 13. УПРОЩЕННОЕ (ПИСЬМЕННОЕ) ПРОИЗВОДСТВО

      Статья 144. Порядок упрощенного (письменного)
                  производства

      1. Дела в порядке упрощенного (письменного) производства рассматриваются судом по правилам главы 14 настоящего Кодекса с особенностями, установленными настоящей главой.
      При рассмотрении в порядке упрощенного (письменного) производства дел, возникающих из административных и иных публичных правоотношений, с участием иностранных лиц применяются особенности, установленные соответственно подразделом 3, разделом 4 настоящего Кодекса, если иное не предусмотрено настоящей главой.
      2. Дела в порядке упрощенного (письменного) производства рассматриваются судьей в месячный срок со дня принятия заявления. Срок рассмотрения дела в порядке письменного производства продлению не подлежит.
      3. Суд выносит определение о рассмотрении дела по правилам искового производства в общем порядке, если:
      1) стороной об этом заявлено ходатайство;
      2) удовлетворено ходатайство третьего лица о вступлении в дело;
      3) принят встречный иск;
      4) судебным актом, принятым по данному делу, могут быть нарушены права и законные интересы других лиц;
      5) необходимо провести осмотр и исследование доказательств по месту их нахождения, назначить экспертизу или заслушать свидетельские показания;
      6) в случае признания судом необходимым выяснить дополнительные обстоятельства или исследовать дополнительные доказательства.
      4. В определении о рассмотрении дела по правилам искового производства в общем порядке указываются действия, которые подлежит совершить лицам, участвующим в деле, и сроки совершения этих действий. Дело должно быть рассмотрено в сроки, установленные настоящим Кодексом для дел соответствующей категории. Срок рассмотрения дела исчисляется со дня первоначального принятия искового заявления.
      5. В случае, если одновременно заявлены несколько требований, из которых одно или более не подпадает под перечень, указанный в статье 145 настоящего Кодекса, и суд не выделит эти требования в отдельное производство, они рассматриваются в порядке, установленном главой 14 настоящего Кодекса.

      Статья 145. Дела, рассматриваемые в порядке упрощенного
                  (письменного) производства

      1. В порядке упрощенного (письменного) производства подлежат рассмотрению дела:
      1) по исковым заявлениям о взыскании денежных сумм, если цена иска не превышает для юридических лиц пятисот месячных расчетных показателей, для индивидуальных предпринимателей, граждан ста месячных расчетных показателей;
      2) независимо от цены иска по исковым заявлениям, основанным на представленных истцом документах, устанавливающих денежные обязательства ответчика, и (или) на документах, подтверждающих задолженность по договору;
      3) об исполнении соглашений об урегулировании споров (конфликтов) в порядке медиации, заключенных в порядке досудебного урегулирования в случаях, установленных законом или предусмотренных договором;
      4) об исполнении соглашений об урегулировании спора, удостоверенных нотариусом в порядке досудебного урегулирования в случаях, установленных Законом «О нотариате» или предусмотренных договором;
      5) об исполнении соглашений об урегулировании споров, заключенных с участием адвоката по договору поручения сторон или адвокатов и сторон в порядке партисипативной процедуры в соответствии с Законом «Об адвокатской деятельности»;
      6) об исполнении соглашений по спорам, связанным с предпринимательской, инвестиционной деятельностью, заключенным в порядке досудебного урегулирования в случаях, установленных законом или предусмотренных договором;
      7) об исполнении соглашений по страховым спорам и спорам, вытекающим из договоров банковского займа, заключенных в порядке досудебного урегулирования в случаях, установленных законом или предусмотренных договором;
      8) об исполнении соглашений по спорам в сфере защиты прав потребителей, заключенным в порядке досудебного урегулирования в случаях, установленных законом или предусмотренных договором;
      9) об исполнении соглашений по спорам в сфере защиты прав на интеллектуальную собственность, заключенным в порядке досудебного урегулирования в случаях, установленных законом или предусмотренных договором;
      10) об исполнении соглашений по спорам в сфере брачно-семейных отношений, заключенным в порядке досудебного урегулирования в случаях, установленных законом или предусмотренных договором;
      11) об исполнении соглашений по спорам о публикации опровержения сведений, порочащих честь, достоинство гражданина и деловую репутацию юридического лица либо ответа в средстве массовой информации;
      12) об исполнении иных соглашений, заключенных в порядке досудебного урегулирования споров в случаях, установленных законом или предусмотренных договором.
      2. При предъявлении исковых требований, перечисленных в части первой настоящей статьи, без указания на рассмотрение их в упрощенном (письменном) производстве, они рассматриваются по правилам настоящей главы.

      Статья 146. Особенности рассмотрения дел в порядке
                  упрощенного (письменного) производства

      1. Исковое заявление должно соответствовать по форме и содержанию требованиям статей 148 и 149 настоящего Кодекса.
      2. О принятии искового заявления к производству суд выносит определение, в котором указывает на рассмотрение дела в порядке упрощенного (письменного) производства.
      3. Суд извещает стороны, устанавливает срок в течение пятнадцати рабочих дней для представления ответчиком отзыва (возражения) на исковое заявление с приложением документов и доказательств, которыми он обосновывается. К отзыву (возражению) прилагается документ, подтверждающий направление его копии истцу.
      4. Отзыв (возражения), доказательства и иные документы, поступившие в суд по истечении установленного судом срока, принимаются, если стороной обоснована невозможность их представления в установленный судом срок и они поступили до вынесения решения судом.
      5. Суд рассматривает дело в порядке упрощенного (письменного) производства без вызова сторон после истечения сроков, установленных судом для представления отзыва, доказательств и иных документов.
      6. Суд исследует изложенные в представленных сторонами в документах объяснения, возражения и (или) доводы и принимает решение.
      7. При рассмотрении дела в порядке упрощенного (письменного) производства не применяются правила, предусмотренные главой 26 настоящего Кодекса и статьей 198 настоящего Кодекса.

      Статья 147. Решение по делу, рассматриваемому в порядке
                  упрощенного (письменного) производства

      1. Решение по делу, рассматриваемому в порядке упрощенного (письменного) производства, должно соответствовать требованиям, установленным главой 19 настоящего Кодекса. Копии решения суда высылаются сторонам с использованием средств связи, обеспечивающих фиксирование его получения, либо выдаются не позднее пяти рабочих дней со дня вынесения решения.
      2. Ответчик вправе подать в суд, вынесший решение в порядке упрощенного (письменного) производства, заявление об отмене этого решения в течение пяти рабочих дней со дня получения копии решения суда. Заявление подается в случае, если ответчик не был извещен надлежащим образом о поступлении искового заявления и рассмотрении его в упрощенного (письменном) производстве, и не смог представить отзыв, а также доказательства, которые могут повлиять на содержание решения.
      3. Заявление об отмене решения рассматривается по правилам, установленным главой 21 настоящего Кодекса с учетом требований, предусмотренных частью второй настоящей статьи.
      4. Решение может быть обжаловано сторонами или опротестовано прокурором в апелляционном порядке по истечении срока на подачу заявления об отмене этого решения, а в случае, если заявление подано – в месячный срок после вынесения судом определения об отказе в удовлетворении этого заявления.

Подраздел 2. ИСКОВОЕ ПРОИЗВОДСТВО Глава 14. ПРЕДЪЯВЛЕНИЕ ИСКА

      Статья 148. Форма и содержание искового заявления

      1. Исковое заявление подается в суд первой инстанции в письменной форме либо в форме электронного документа.
      2. В заявлении должно быть указано:
      1) наименование суда, в который подается исковое заявление;
      2) фамилия, имя, отчество истца, его дата рождения, место жительство, индивидуальный идентификационный номер, а если истцом является юридическое лицо, его полное наименование, место нахождение, бизнес-идентификационный номер и банковские реквизиты; наименование представителя и его адрес, если заявление подается представителем. В заявлении должны быть указаны сведения об абонентском номере сотовой связи и электронном адресе истца и представителя, если они имеются;
      3) фамилия, имя, отчество ответчика (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), его место жительство, индивидуальный идентификационный номер (если он известен истцу). Если ответчиком является юридическое лицо, его полное фирменное наименование, место нахождения, банковские реквизиты и бизнес-идентификационный номер. В заявлении должны быть указаны сведения об абонентском номере сотовой связи и электронном адресе ответчика, если они известны истцу;
      4) суть нарушения или угрозы нарушения прав и свобод гражданина или законных интересов истца и требования истца;
      5) обстоятельства, на которых истец основывает свои требования, а также содержание доказательств, подтверждающих эти обстоятельства;
      6) сведения о соблюдении досудебного порядка обращения к ответчику, если это установлено законодательными актами или предусмотрено договором;
      7) цена иска, если иск подлежит оценке, а также расчет взыскиваемых или оспариваемых денежных сумм;
      8) перечень прилагаемых к исковому заявлению документов.
      3. В исковом заявлении, предъявляемом прокурором в государственных или общественных интересах, должно содержаться обоснование того, в чем заключается государственный или общественный интерес, какие законные интересы нарушены, а также ссылка на закон, который подлежит применению. В случае обращения прокурора в интересах гражданина в исковом заявлении должно содержаться обоснование причин невозможности предъявления иска самим гражданином. К исковому заявлению должен быть приложен документ, подтверждающий согласие гражданина или его законного представителя на обращение прокурора с иском в суд, кроме случаев подачи иска в интересах недееспособного лица.
      4. Исковое заявление подписывается истцом или его представителем при наличии полномочия на подписание искового заявления. При подаче иска в форме электронного документа он удостоверяется электронной цифровой подписью истца или его представителя.

      Статья 149. Документы, прилагаемые к исковому заявлению

      1. К исковому заявлению прилагаются:
      1) документ, подтверждающий направление ответчику или его представителю, третьим лицам копии искового заявления и приложенных к нему документов;
      2) документ, подтверждающий уплату государственной пошлины;
      3) доверенность или иной документ, удостоверяющий полномочия представителя;
      4) документы, подтверждающие обстоятельства, на которых истец основывает свои требования;
      5) документы, подтверждающие соблюдение досудебного порядка урегулирования спора, если этот порядок установлен законодательными актами или предусмотрен договором;
      6) ходатайство истца об истребовании доказательств, если доказательства находятся у ответчика или третьего лица;
      7) копии устава, свидетельства о государственной регистрации, если иск предъявлен юридическим лицом.
      2. К исковому заявлению, подаваемому в форме электронного документа, прилагаются в электронной форме копии документов, указанных в части первой настоящей статьи.

      Статья 150. Принятие искового заявления

      1. Судья в течение пяти рабочих дней со дня поступления искового заявления решает вопрос о его принятии в производство суда.
      2. Приняв исковое заявление в производство суда первой инстанции, судья выносит определение о возбуждении гражданского дела с указанием языка судопроизводства.

      Статья 151. Отказ в принятии искового заявления

      1. Судья отказывает в принятии искового заявления, если:
      1) заявление не подлежит рассмотрению и разрешению в порядке гражданского судопроизводства;
      2) имеется вступившее в законную силу решение суда или определение суда о прекращении производства по делу по основаниям, предусмотренным настоящим Кодексом, вынесенные по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям;
      3) имеется принятое по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям решение арбитража или третейского суда и об этом стало известно суду.
      2. Об отказе в принятии искового заявления судья выносит определение в течение пяти рабочих дней со дня его поступления и вручается или направляется заявителю со всеми приложенными к иску документами.
      3. Отказ в принятии искового заявления препятствует повторному обращению истца в суд с иском к тому же ответчику, о том же предмете и по тем же основаниям.
      4. В определении суда об отказе в принятии искового заявления указывается, в какой орган следует обратиться истцу, если дело не подлежит рассмотрению и разрешению в порядке гражданского судопроизводства.
      5. Определение об отказе в принятии искового заявления может быть обжаловано, опротестовано.

      Статья 152. Возвращение искового заявления

      1. Судья возвращает исковое заявление, если:
      1) истцом не соблюден установленный законодательными актами для данной категории дел или предусмотренный договором сторон порядок досудебного урегулирования спора и возможность применения этого порядка не утрачена;
      2) дело не подсудно данному суду;
      3) исковое заявление не соответствует требованиям статьи 148, подпунктов 1), 2), 3), 5) статьи 149 настоящего Кодекса и будет установлена невозможность устранения недостатков на стадии подготовки дела к судебному разбирательству;
      4) заявление подано недееспособным лицом;
      5) заявление подписано лицом, не имеющим полномочий на его подписание или его предъявление;
      6) в производстве этого же или другого суда либо арбитража или третейского суда имеется дело по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям;
      7) между сторонами в соответствии с законом заключено соглашение о передаче данного спора на разрешение арбитража или третейского суда, если иное не предусмотрено законами актами Республики Казахстан;
      8) орган, управомоченный управлять коммунальным имуществом, обратился в суд о признании права коммунальной собственности на недвижимую вещь до истечения одного года со дня принятия этой вещи на учет органом, осуществляющим государственную регистрацию права на недвижимое имущество, за исключением случая, указанного в части второй пункта 3 статьи 242 Гражданского кодекса Республики Казахстан;
      9) истцом заявлено о возвращении поданного им искового заявления.
      2. О возвращении искового заявления судья выносит определение, в котором указывает, в какой суд следует обратиться лицу, если дело не подсудно данному суду, либо как устранить обстоятельства, препятствующие возбуждению гражданского дела. Определение должно быть вынесено в течение пяти рабочих дней со дня поступления в суд и вручено или направлено истцу со всеми приложенными документами.
      3. Возвращение заявления не препятствует повторному обращению истца в суд с иском к тому же ответчику, о том же предмете и по тем же основаниям, если им будет устранено допущенное нарушение.
      4. Определение суда о возвращении искового заявления может быть обжаловано, опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.

      Статья 153. Предъявление встречного иска

      1. Ответчик вправе до окончания подготовки дела к судебному разбирательству предъявить к истцу встречный иск для совместного рассмотрения с первоначальным иском. Предъявление, возвращение, отказ в принятии встречного иска производятся по правилам, предусмотренным статьями 151, 152 и 153 настоящего Кодекса.
      2. Встречный иск может быть принят в ходе судебного разбирательства, если ответчик не принимал участия на стадии подготовки дела к судебному разбирательству по причине ненадлежащего извещения о времени и месте проведения подготовки дел к судебному разбирательству.

      Статья 154. Условия принятия встречного иска

      Судья принимает встречный иск, если:
      1) встречное требование направлено к зачету первоначального требования;
      2) удовлетворение встречного иска исключает полностью или в части удовлетворение первоначального иска;
      3) между встречным и первоначальным исками имеется взаимная связь, а их совместное рассмотрение приведет к более быстрому и правильному рассмотрению споров.

Глава 15. ОБЕСПЕЧЕНИЕ ИСКА

      Статья 155. Основания для обеспечения иска

      1. По заявлению лиц, участвующих в деле, сторон арбитражного или третейского разбирательства суд может принять меры к обеспечению иска во всяком положении дела, если непринятие таких мер может затруднить или сделать невозможным исполнение решения суда.
      Стороны арбитражного или третейского разбирательства должны приложить к заявлению об обеспечении иска документ, подтверждающий предъявление иска в третейский или арбитражный суд.
      2. Не допускается принятие мер к обеспечению иска в отношении финансовой организации, а также банковского холдинга, входящего в банковский конгломерат и не являющегося финансовой организацией, и (или) их имущества при проведении ими реструктуризации в случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан.
      Не допускается принятие мер к обеспечению иска в отношении приостановления действия оспариваемого правового акта Национального Банка Республики Казахстан по приостановлению действий и (или) лишению лицензий и (или) приложений к ним на осуществление деятельности на финансовом рынке, проведению консервации финансовых организаций, а также его письменных предписаний.
      Не допускается принятие мер по обеспечению иска в виде приостановления действия оспариваемого правового акта органов государственных доходов, являющегося основанием для проведения налоговых проверок.

      Статья 156. Меры по обеспечению иска

      1. Мерами по обеспечению иска могут быть:
      1) наложение ареста на имущество, принадлежащее ответчику, и находящееся у него или у других лиц (за исключением наложения ареста на деньги, находящиеся на корреспондентском счете банка, и на имущество, являющееся предметом по операциям репо, заключенным в торговых системах организаторов торгов методом открытых торгов, а также на деньги, находящиеся на банковских счетах, на которые поступают суммы заработной платы.
      Наложение ареста на обязательные пенсионные взносы, обязательные профессиональные пенсионные взносы (пени по ним), пенсионные активы и пенсионные накопления не допускается.
      Наложение ареста на деньги, находящиеся на территории Республики Казахстан на банковском счете Правительства, центральных банков иностранного государства, допускается по искам о возмещении убытков, причиненных нарушением иностранным государством юрисдикционного иммунитета Республики Казахстан и ее собственности.
      В определении об обеспечении иска в виде наложения ареста на деньги, принадлежащие ответчику и находящиеся в банке, должна быть указана сумма денег, на которую налагается арест. Сумма денег, на которую налагается арест, определяется судом исходя из цены иска;
      2) запрещение ответчику совершать определенные действия;
      3) запрещение другим лицам передавать имущество ответчику по обязательствам, срок исполнения которых наступил, или выполнять по отношению к ответчику иные обязательства, предусмотренные законодательными актами или договором;
      4) приостановление реализации арестованного имущества, если предъявлен иск об освобождении имущества от ареста;
      5) приостановление действия оспариваемого правового акта государственного органа, органа местного самоуправления (за исключением правового акта Национального Банка Республики Казахстан по приостановлению действий и (или) лишению лицензий и (или) приложений к ним на осуществление деятельности на финансовом рынке, проведению консервации финансовых организаций, а также его письменных предписаний);
      6) приостановление взыскания по исполнительному документу, оспариваемому должником в судебном порядке;
      7) приостановление торгов по внесудебной реализации предмета залога;
      8) приостановление оспариваемых актов и действий судебного исполнителя, связанных с обращением взыскания на имущество, совершаемых в исполнительном производстве.
      2. В необходимых случаях судом могут быть приняты иные меры по обеспечению иска, которые отвечают целям, указанным в части первой статье 155 настоящего Кодекса. Судом может быть принято несколько мер обеспечения иска. При нарушении запрещений, указанных в настоящей статье, виновные лица несут установленную законодательными актами ответственность. Кроме того, истец вправе в судебном порядке требовать с этих лиц возмещения убытков, причиненных неисполнением определения об обеспечении иска.
      3. Меры по обеспечению иска должны быть соразмерны заявленному истцом требованию и не нарушать публичных интересов и интересов третьих лиц.

      Статья 157. Рассмотрение заявления об обеспечении иска

      1. Заявление об обеспечении иска рассматривается и разрешается судьей в день вынесения определения о возбуждении гражданского дела, если оно было приложено к исковому заявлению или об этом указано в исковом заявлении. В остальных случаях заявление об обеспечении иска разрешается судьей в день его поступления в суд.
      2. Заявление об обеспечении иска рассматривается и разрешается судьей без извещения лиц, участвующих в деле, сторон арбитражного или третейского разбирательства, без проведения судебного заседания.
      По результатам рассмотрения заявления судья выносит определение об обеспечении иска с указанием обеспечительной меры, предусмотренной статьей 156 настоящего Кодекса, или об отказе в удовлетворении заявления.

      Статья 158. Исполнение определения об обеспечении иска

      1. Определение об обеспечении иска направляется судом или вручается лицу, заявившему ходатайство о принятии обеспечительных мер, для представления его немедленно:
      1) в соответствующий орган юстиции по территориальности для наложения ареста на имущество должника в порядке, установленном Законом Республики Казахстан «Об исполнительном производстве и статусе судебных исполнителей», при отсутствии сведений об имуществе;
      2) в соответствующий орган юстиции по территориальности для приостановления исполнительного производства в случаях, предусмотренных подпунктами 6), 8) части первой статьи 156 настоящего Кодекса;
      3) ответчику, если оно вынесено по основанию, предусмотренному подпунктом 2) части первой статьи 156 настоящего Кодекса;
      4) в государственный орган или орган местного самоуправления в случае, предусмотренном подпунктом 4) части первой статьи 156 настоящего Кодекса;
      5) залогодержателю в случае, предусмотренном подпунктом 6) части первой статьи 156 настоящего Кодекса;
      6) в орган юстиции или уполномоченному органу по реализации ограниченного в распоряжении имущества в случае, предусмотренном подпунктом 5) части первой статьи 156 настоящего Кодекса;
      7) дебитору ответчика в случае, предусмотренном подпунктом 3) части первой статьи 156 настоящего Кодекса;
      8) в регистрирующий орган для наложения обременения на спорное имущество;
      9) в банки и банковские организации для наложения ареста на деньги, принадлежащие ответчику, и находящиеся на банковских счетах в случае, когда известны номера счетов и конкретный банк.
      2. В случае отсутствия сведений об имуществе, к которому применены обеспечительные меры, определение суда направляется для исполнения в соответствующий орган юстиции по территориальности.
      Об исполнении определения суда об обеспечении иска органы и лица, которым определение направлено, в течение пяти рабочих дней после совершения необходимых действий по его исполнению обязаны сообщить суду. Неисполнение указанной обязанности влечет наступление предусмотренной законом ответственности.
      3. Исполнительный лист по вопросу о принятии обеспечительных мер не выписывается.

      Статья 159. Замена меры обеспечения иска

      1. По заявлению лица, участвующего в деле, сторон арбитражного или третейского разбирательства допускается замена одной меры обеспечения иска другой.
      2. Вопрос о замене одной меры обеспечения иска другой разрешается судом не позднее пяти рабочих дней со дня поступления такого заявления с извещением лиц, участвующих в деле, о времени и месте рассмотрения заявления, однако их неявка не препятствует рассмотрению данного вопроса по существу.
      3. О замене одной меры обеспечения иска другой судья выносит определение.
      При отказе в удовлетворении заявления суд в определении указывает мотивы, по которым невозможна замена ранее избранной меры обеспечения иска.
      4. Ответчик вправе взамен принятых судом мер обеспечения иска внести сумму, равную цене иска, на депозит территориального подразделения уполномоченного органа по организационному и материально-техническому обеспечению деятельности судов.

      Статья 160. Отмена меры обеспечения иска

      1. Обеспечение иска может быть отменено тем же судом по заявлению лица, участвующего в деле, сторон третейского или арбитражного разбирательства или по собственной инициативе.
      Вопрос об отмене меры обеспечения иска разрешается судьей не позднее пяти рабочих дней с извещением лиц, участвующих в деле, о времени и месте рассмотрения заявления, однако их неявка не препятствует рассмотрению данного вопроса по существу.
      2. В случае отказа в иске принятые меры обеспечения иска сохраняются до вступления решения в законную силу. Однако суд может одновременно с решением или после его постановления вынести определение об отмене обеспечения иска. При удовлетворении иска принятые меры по его обеспечению сохраняют свое действие до исполнения решения суда. Исполнительный лист по вопросу об отмене обеспечительных мер не выписывается.
      3. Суд, рассматривающий дело о реструктуризации финансовой организации или банковского холдинга, входящего в банковский конгломерат и не являющегося финансовой организацией, и (или) их имущества при проведении ими реструктурзации в случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан, обязан отменить обеспечение иска, принятое судом до вынесения решения о проведении реструктуризации в отношении финансовой организации или банковского холдинга, входящего в банковский конгломерат и не являющегося финансовой организацией, и (или) их имущества.

      Статья 161. Обжалование определений по вопросам
                  обеспечения иска

      1. Определения по вопросам обеспечения иска могут быть обжалованы и опротестованы в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.
      2. Если определение об обеспечении иска было вынесено без извещения лица, подавшего жалобу, срок для подачи жалобы исчисляется со дня, когда ему стало известно об этом определении.
      3. Подача частной жалобы на определение об обеспечении иска не приостанавливает исполнение этого определения.
      4. Подача частной жалобы или принесение протеста на определение об отмене обеспечения иска или о замене одной меры обеспечения иска другой приостанавливает исполнение определения.
      5. С частной жалобой в суд апелляционной инстанции направляется выделенный из дела материал, касающийся принятого определения.

      Статья 162. Возмещение ответчику убытков, причиненных обеспечением иска
      1. Суд, допуская обеспечение иска, может потребовать от истца, предоставления обеспечения возможных для ответчика убытков. Обеспечение возможных убытков производится путем внесения на депозит уполномоченного органа указанной в определении суда суммы.
      2. Ответчик после вступления в законную силу решения, которым в иске отказано, вправе предъявить к лицу, заявившему требование о принятии меры по обеспечению иска, иск о возмещении убытков, причиненных мерами, принятыми по его заявлению.

Глава 16. ПОДГОТОВКА К СУДЕБНОМУ РАЗБИРАТЕЛЬСТВУ

      Статья 163. Задачи подготовки дела

      1. После принятия заявления в производство суда и возбуждения гражданского дела судья производит подготовку дела к судебному разбирательству с целью обеспечения своевременного и правильного его разрешения.
      Судья выносит определение о подготовке дела к судебному разбирательству и указывает действия, которые следует произвести.
      2. Задачами обязательной подготовки гражданского дела к судебному разбирательству являются:
      1) уточнение обстоятельств, имеющих значение для правильного разрешения дела;
      2) определение правоотношений сторон и закона, которым суду следует руководствоваться;
      3) разрешение вопроса о составе лиц, участвующих в деле, и надлежащее извещение их о времени и месте судебного заседания;
      4) определение доказательств, которые каждая сторона должна предоставить в обоснование своих требований или возражений;
      5) содействие примирению сторон.

      Статья 164. Сроки подготовки дела к судебному
                  разбирательству

      1. Подготовка гражданских дел к судебному разбирательству должна быть проведена не позднее пятнадцати рабочих дней со дня принятия искового заявления в производство суда, если иное не установлено настоящим Кодексом и другими законодательными актами.
      В исключительных случаях по делам особой сложности, кроме дел о взыскании алиментов, о возмещении вреда, причиненного повреждением здоровья, а также по случаю потери кормильца и по требованиям, вытекающим из трудовых правоотношений, по истечении срока, предоставленного для подготовки дела к судебному разбирательству, этот срок может быть продлен дополнительно на один месяц по определению судьи.
      2. Определение о продлении срока подготовки дела к судебному разбирательству обжалованию, опротестованию не подлежит.

      Статья 165. Действия судьи по подготовке дела к судебному
                  разбирательству

      В порядке подготовки дела к судебному разбирательству с учетом обстоятельств дела судья производит следующие действия:
      1) опрашивает истца по существу заявленных им требований, выясняет у него оспариваемые им факты, возможные со стороны ответчика возражения, предлагает, если это необходимо, представить дополнительные доказательства, разъясняет истцу его процессуальные права и обязанности;
      2) обязывает ответчика представить в установленный судом срок письменный отзыв на заявленные истцом требования с указанием на оспариваемые им факты с приложением доказательств, обосновывающих доводы, и разъясняет ответчику его процессуальные права и обязанности, правовые последствия непредставления отзыва;
      3) в случае, если ответчик или другие лица, участвующие в деле, заявят суду о неполучении документов, приложенных к исковому заявлению, суд обеспечивает ознакомление с ними в суде, а при наличии ходатайства этих лиц обязывает истца представить копии указанных документов;
      4) разрешает вопрос о составе лиц, участвующих в деле, в том числе о вступлении в дело третьих лиц, а также решает вопрос о замене ненадлежащего ответчика;
      5) разъясняет сторонам их право разрешить спор мировым соглашением, соглашением об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или соглашением об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры, либо обратиться за разрешением спора в арбитраж или третейский суд и их правовые последствия;
      6) разъясняет законным представителям несовершеннолетних истца или ответчика право обратиться с ходатайством о передаче дела по подсудности в районный и приравненный к нему суд по месту жительства (нахождения) ребенка;
      7) извещает о поступлении искового заявления в суд лиц, заинтересованных в его исходе;
      8) разрешает вопрос о вызове свидетелей в судебное заседание;
      9) по ходатайству стороны или по собственной инициативе назначает экспертизу, а также разрешает вопрос о привлечении к участию в деле специалиста, переводчика;
      10) по ходатайству стороны обязывает граждан и юридических лиц представить доказательства, имеющие значение для правильного рассмотрения и разрешения дела, разъясняет правовые последствия, установленные частью седьмой статьи 73 настоящего Кодекса;
      11) в случаях, не терпящих отлагательства, производит, с извещением лиц, участвующих в деле, осмотр на месте письменных и вещественных доказательств;
      12) направляет судебные поручения;
      13) по заявлению истца выносит определение о возвращении поданного им искового заявления;
      14) разъясняет сторонам и другим лицам, участвующим в деле, необходимость своевременного представления доказательств, имеющих значение для дела, правовые последствия, установленные частью седьмой статьи 73 настоящего Кодекса, в случае неосновательного затягивания процесса;
      15) в случае, если между сторонами в порядке досудебного урегулирования проводилась партисипативная процедура, обязывает стороны представить документы и доказательства, полученные в ходе ее проведения;
      16) совершает иные необходимые для правильного и своевременного рассмотрения и разрешения дела процессуальные действия.

      Статья 166. Отзыв на исковое заявление

      1. Ответчик представляет в суд отзыв на исковое заявление с приложением документов, которые опровергают доводы относительно иска, а также документов о направлении ответчиком копий отзыва и прилагаемых к нему документов истцу и другим лицам, участвующим в деле.
      2. Отзыв представляется в установленный судом срок, обеспечивающий возможность ознакомления с ним до начала судебного заседания.
      3. Отзыв на исковое заявление вправе представить и иные лица, участвующие в деле, интересов которых касается заявленное истцом требование.
      4. В отзыве указываются:
      1) наименование истца, его местонахождение или место жительства;
      2) наименование ответчика, его местонахождение; если ответчиком является гражданин, то указывается его место жительства;
      3) доводы по существу заявленных требований со ссылкой на доказательства, их обосновывающие;
      4) перечень прилагаемых к отзыву документов.
      В отзыве могут быть указаны номера телефонов, факсов, адреса электронной почты и иные сведения, необходимые для правильного и своевременного рассмотрения дела.
      5. Непредставление ответчиком отзыва и доказательств не препятствует рассмотрению дела по имеющимся в деле доказательствам.
      6. Отзыв подписывается ответчиком или его представителем. К отзыву, подписанному представителем, прилагается доверенность или иной документ, подтверждающий его полномочия.
      При подаче отзыва в форме электронного документа оно удостоверяется электронной цифровой подписью взыскателя или его представителя. К заявлению, подаваемому в форме электронного документа, прилагаются в электронной форме копии документов, указанных в настоящей статье.

      Статья 167. Соединение и разъединение нескольких исковых
                  требований

      1. Судья выделяет одно или несколько из соединенных истцом требований в отдельное производство, если раздельное рассмотрение требований будет более целесообразным.
      2. При предъявлении требований несколькими истцами или к нескольким ответчикам судья вправе выделить одно или несколько требований в отдельное производство, если признает раздельное рассмотрение требований более целесообразным.
      3. Судья, установив, что в производстве данного суда имеется несколько однородных дел, в которых участвуют одни и те же стороны, либо несколько дел по искам одного истца к разным ответчикам или разных истцов к одному и тому же ответчику, вправе объединить эти дела по своему усмотрению либо по ходатайству сторон в одно производство для совместного рассмотрения, если признает, что такое объединение будет целесообразным.
      4. Срок рассмотрения дела после выделения одного требования из другого исчисляется со дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству по выделенному требованию.
      Срок рассмотрения дела после объединения дел в одно производство исчисляется со дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству по требованию, заявленному ранее.
      5. Определение о соединении или разъединении нескольких исковых требований обжалованию, опротестованию не подлежит. Доводы о несогласии с определением могут быть указаны в апелляционной жалобе.

      Статья 168. Приостановление, прекращение производства по
                  делу и оставление заявления без рассмотрения
                  при подготовке дела к судебному
                  разбирательству

      1. При наличии обстоятельств, предусмотренных статьями 272, 273, подпунктами 1), 2), 3), 4, 5) статьи 277 и подпунктами 1), 2), 3), 4), 5), 8), 9) статьи 279 настоящего Кодекса, производство по делу при его подготовке к судебному разбирательству может быть приостановлено или прекращено либо заявление оставлено без рассмотрения.
      2. Сторонам разъясняются последствия такого процессуального действия.

      Статья 169. Изменение предмета или основания иска,
                  увеличение или уменьшение исковых требований

      1. Истец вправе изменить основание или предмет иска, увеличить или уменьшить размер исковых требований путем подачи письменного заявления до окончания подготовки дела к судебному разбирательству либо до удаления суда в совещательную комнату при отсутствии необходимости проведения дополнительных процессуальных действий.
      Об изменении основания или предмета иска, увеличении или уменьшении размера исковых требований может быть заявлено после соблюдения досудебного порядка урегулирования спора, если такой порядок установлен законодательными актами или предусмотрен договором.
      2. Одновременное либо в любой последовательности изменение предмета и основания иска означает предъявление истцом нового иска и отказ истца от ранее поданного иска, что влечет прекращение производства по делу по ранее поданному исковому заявлению. Одновременное либо в любой последовательности изменение предмета и основания иска допускается в случае заключения соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации.
      3. Суд не вправе по своей инициативе изменять предмет или основание иска.

      Статья 170. Отказ истца от иска

      1. Истец вправе отказаться от иска при подготовке дела к судебному разбирательству или до удаления суда в совещательную комнату, путем подачи письменного заявления в судах первой и апелляционной инстанций.
      2. До принятия отказа от иска суд разъясняет истцу или сторонам последствия соответствующих процессуальных действий.
      3. В случае принятия отказа от иска суд выносит определение о прекращении производства по делу, которое может быть обжаловано и опротестовано в суды апелляционной и кассационной инстанций.
      4. В случае непринятия судом отказа истца от иска по основаниям, предусмотренным частью второй статьи 48 настоящего Кодекса или в случае несоблюдения требований части первой настоящей статьи, суд продолжает рассмотрение дела по существу и о мотивах непринятия отказа от иска указывает в решении или постановлении суда.

      Статья 171. Признание иска ответчиком

      1. Ответчик вправе признать иск полностью или в части при подготовке дела к судебному разбирательству или до удаления суда в совещательную комнату путем подачи письменного заявления в судах первой и апелляционной инстанций.
      2. Признание иска ответчиком освобождает суд от обязанности исследования доказательств. В случае признания иска в части исследование доказательств производится только в той части, в которой иск ответчиком не признан.
      3. До принятия признания иска суд разъясняет истцу, ответчику или сторонам последствия соответствующих процессуальных действий.
      4. О принятии признания ответчиком иска полностью или в части, либо о непринятии такого признания по основаниям, предусмотренным частью второй статьи 48 настоящего Кодекса, указывается в решении или постановлении суда.

      Статья 172. Предварительное судебное заседание

      1. По результатам проведения подготовки дела к судебному разбирательству проводится предварительное судебное заседание, в целях процессуального закрепления распорядительных действий сторон и других лиц, участвующих в деле, совершенных при подготовке дела к судебному разбирательству, исследования фактов пропуска сроков обращения в суд и сроков исковой давности.
      2. Стороны и другие лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте предварительного судебного заседания. Неявка кого - либо из вызванных лиц не является препятствием для проведения предварительного судебного заседания.
      3. Суд в ходе предварительного судебного заседания обсуждает со сторонами обстоятельства дела, задает вопросы, определяет характер спорного правоотношения и обстоятельства, способствующие примирению сторон. Присутствующие стороны и другие лица, участвующие в деле, должны быть заслушаны.
      4. Судья в соответствии с настоящим Кодексом принимает все меры, которые еще требуются для подготовки дела к судебному разбирательству. В исключительных случаях по делам особой сложности судья продлевает срок подготовки дела к судебному разбирательству в соответствии с требованиями настоящего Кодекса.
      5. Суд устанавливает срок для представления письменного отзыва на исковое заявление, если ответчик его не представил к установленному ранее сроку или представил отзыв не по всем требованиям и основаниям искового заявления. По требованию суда отзыв представляется непосредственно в предварительном судебном заседании.
      6. При пропуске без уважительных причин срока исковой давности или срока обращения в суд судья принимает решение об отказе в иске без исследования иных фактических обстоятельств по делу. Факт пропуска срока устанавливается на основании ходатайства истца о восстановлении пропущенного срока или ходатайства ответчика о применении срока исковой давности.
      7. В случае принятия судом признания иска в порядке, установленном статьей 171 настоящего Кодекса, судья принимает решение об удовлетворении иска без исследования обстоятельств по делу.
      8. При наличии оснований, предусмотренных настоящим Кодексом, производство по делу в предварительном судебном заседании может быть приостановлено или прекращено, заявление оставлено без рассмотрения.
      9. Протокол судебного заседания ведется по правилам, предусмотренным частью второй статьи 281 настоящего Кодекса.
      10. Прокурор участвует на предварительном заседании по делам, обязательность участия по которым установлена настоящим Кодексом.

      Статья 173. Назначение дела к судебному разбирательству 

      Судья, признав дело подготовленным, выносит определение о назначении его к разбирательству в судебном заседании, извещает стороны и других лиц, участвующих в деле, о времени и месте рассмотрения дела.
      Отложение назначенного судебного разбирательства, как правило, не допускается за исключением случаев, предусмотренных статьей 198 настоящего Кодекса.

Глава 17. ПРИМИРИТЕЛЬНЫЕ ПРОЦЕДУРЫ

      Статья 174. Примирение сторон

      1. Суд принимает меры для примирения сторон, содействует им в урегулировании спора на всех стадиях процесса.
      2. Стороны могут урегулировать спор в полном объеме взаимных требований либо в части, заключив мировое соглашение, соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры, либо используя иные способы в порядке, установленном настоящим Кодексом.
      3. Ходатайство об урегулировании спора с применением примирительных процедур может быть заявлено по любому делу искового производства, кроме дел, вытекающих из публично-правовых отношений, если иное не предусмотрено настоящим Кодексом или законом.

      Статья 175. Заключение мирового соглашения

      1. Мировое соглашение может быть заключено на любой стадии судебного разбирательства до удаления суда в совещательную комнату в судах первой, апелляционной, кассационной и надзорной инстанций, а также при исполнении судебного акта.
      2. Мировое соглашение не может нарушать права и законные интересы других лиц и противоречить закону.
      3. Мировое соглашение утверждается судом.

      Статья 176. Форма и содержание мирового соглашения

      1. Мировое соглашение заключается в письменной форме и подписывается сторонами или их представителями при наличии у них полномочий на заключение мирового соглашения, специально предусмотренных в доверенности.
      2. Мировое соглашение должно содержать согласованные сторонами условия с указанием срока и порядка его исполнения.
      3. Заключение мирового соглашения под отлагательным условием не допускается.
      4. В мировом соглашении могут содержаться условия об отсрочке или рассрочке исполнения обязательств ответчиком с указанием сроков отсрочки или рассрочки, уступке права требования, полном или частичном прощении либо признании долга, распределении судебных расходов, условиях принудительного исполнения мирового соглашения и иные условия, не противоречащие закону.
      Если в мировом соглашении отсутствует условие о распределении судебных расходов, они считаются взаимно погашенными.
      5. Мировое соглашение составляется и подписывается в количестве экземпляров, превышающем на один экземпляр количество лиц, заключивших мировое соглашение. Один из этих экземпляров приобщается судом, утвердившим мировое соглашение, к материалам дела.

      Статья 177. Утверждение судом мирового соглашения

      1. Ходатайство сторон об утверждении мирового соглашения рассматривается судом в судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте судебного заседания.
      В случае неявки в судебное заседание сторон, извещенных надлежащим образом о времени и месте судебного заседания и отсутствия заявления о рассмотрении ходатайства без их участия, ходатайство об утверждении мирового соглашения судом не рассматривается.
      2. Суд разъясняет сторонам правовые последствия заключения мирового соглашения до его утверждения.
      3. По результатам рассмотрения суд выносит определение об утверждении мирового соглашения и прекращении производства по делу либо отказе в утверждении мирового соглашения.
      4. Суд не утверждает мировое соглашение, если оно противоречит закону или нарушает права и законные интересы других лиц. В случае отказа в утверждении мирового соглашения суд выносит об этом определение, которое обжалованию и опротестованию не подлежит. Доводы о несогласии с определением могут быть указаны в апелляционной жалобе.
      5. В определении суда об утверждении мирового соглашения указывается на:
      1) утверждение мирового соглашения и прекращение производства по делу;
      2) условия мирового соглашения и сроки его исполнения;
      3) распределение судебных издержек в соответствии с правилами части четвертой статьи 176 настоящего Кодекса;
      4) возвращение истцу из бюджета уплаченной им государственной пошлины.
      6. Мировое соглашение, заключенное на стадии исполнения судебного акта, представляется на утверждение в суд первой инстанции по месту исполнения судебного акта или в суд, принявший указанный судебный акт.
      7. Определение об утверждении мирового соглашения может быть обжаловано и опротестовано в суды апелляционной и кассационной инстанций.

      Статья 178. Исполнение мирового соглашения

      1. Мировое соглашение исполняется лицами, его заключившими, добровольно в порядке и сроки, которые предусмотрены этим соглашением.
      2. Мировое соглашение, не исполненное добровольно, подлежит принудительному исполнению на основании исполнительного листа, выдаваемого судом по ходатайству лица, заключившего мировое соглашение.

      Статья 179. Урегулирование спора (конфликта) в порядке
                  медиации

      1. Стороны вправе до удаления суда в совещательную комнату в судах первой, апелляционной, кассационной и надзорной инстанции заявить ходатайство об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации.
      Ходатайство сторон об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации может быть заявлено в судах кассационной или надзорной инстанций, если это не требует дополнительных процессуальных действий и приостановления рассмотрения дела. Одновременно с ходатайством в судах кассационной или надзорной инстанций стороны должны представить соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации.
      2. При заявлении ходатайства о проведении медиации медиатором и представлении судам первой и апелляционной инстанций договора, заключенного сторонами с медиатором, производство по делу приостанавливается в соответствии с подпунктом 7) статьи 272 настоящего Кодекса на срок не более одного месяца.
      3. При заявлении ходатайства о проведении медиации судьей первой или апелляционной инстанции суд вправе приостановить производство по делу в соответствии с подпунктом 7) статьи 273 настоящего Кодекса на срок не более десяти рабочих дней.
      4. Для проведения медиации в суде первой инстанции дело передается другому судье. По ходатайству сторон медиация может быть проведена судьей, в производстве которого находится дело.
      Для проведения медиации в суде апелляционной инстанции дело передается, как правило, одному из судей коллегиального состава суда.
      5. Судья, который проводит медиацию, назначает день проведения медиации и извещает стороны о времени и месте ее проведения. Медиация в суде проводится в соответствии с Законом Республики Казахстан «О медиации» и с особенностями, установленными настоящим Кодексом.
      По ходатайству сторон суд вправе отложить процедуру медиации в пределах срока, установленного частью третьей настоящей статьи, и вызвать на медиацию других лиц, если их участие будет способствовать урегулированию спора (конфликта).
      6. Протокол проведения медиации в суде не ведется.
      7. В случае, если соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации заключено на стадии исполнения судебного акта, оно представляется на утверждение в суд первой инстанции по месту исполнения судебного акта или в суд, принявший указанный судебный акт.

      Статья 180. Соглашение об урегулировании спора
                  (конфликта) в порядке медиации и его
                  исполнение

      1. Судья (состав суда), в производстве которого находится дело, проверяет содержание соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации и выносит определение о его утверждении и прекращении производства по делу.
      2. Соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, определение об утверждении этого соглашения должны соответствовать требованиям Законом «О медиации» и статей 176, 177 настоящего Кодекса.
      3. Если стороны не достигли соглашения в порядке медиации или условия соглашения судом не утверждены, разбирательство дела проводится в общем порядке.
      4. Исполнение соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, утвержденное судом, производится по правилам исполнения мирового соглашения, установленного статьей 178 настоящего Кодекса.

      Статья 181. Урегулирование спора в порядке
                  партисипативной процедуры

      1. Стороны вправе до удаления суда в совещательную комнату по правилам, предусмотренным статьей 179 настоящего Кодекса, заявить ходатайство об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры.
      2. Партисипативная процедура проводится без участия судьи путем проведения переговоров между сторонами при содействии урегулированию спора адвокатами обеих сторон.

      Статья 182. Соглашение об урегулировании спора в порядке
                  партисипативной процедуры и его исполнение

      1. Судья (состав суда), в производстве которого находится дело, проверяет содержание соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры и выносит определение о его утверждении и прекращении производства по делу в соответствии со статьей 177 настоящего Кодекса.
      2. Соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры, определение об утверждении соглашения должны соответствовать требованиям статей 176, 177 настоящего Кодекса.
      3. Если стороны не достигли соглашения в порядке партисипативной процедуры или условия соглашения судом не утверждены, разбирательство дела проводится в общем порядке.
      4. Исполнение соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры, утвержденное судом, производится по правилам исполнения мирового соглашения, установленным статьей 178 настоящего Кодекса.

Глава 18. СУДЕБНОЕ РАЗБИРАТЕЛЬСТВО

      Статья 183. Сроки рассмотрения и разрешения гражданских
                  дел судом первой инстанции

      1. Срок рассмотрения гражданского дела должен соответствовать его фактической сложности и интересам лиц, участвующих в деле.
      2. Гражданские дела рассматриваются и разрешаются судом в срок до двух месяцев со дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству.
      Гражданские дела о восстановлении на работе, об установлении отцовства и взыскании алиментов, а также дела особого искового и особого производства рассматриваются и разрешаются судом в срок до одного месяца со дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству. Дела о признании забастовок незаконными рассматриваются и разрешаются в течение десяти рабочих дней со дня поступления искового заявления в суд. Дела об оспаривании решений, заключений, предписаний уполномоченного органа по итогам проверки проведения государственных закупок рассматриваются и разрешаются в течение десяти рабочих дней со дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству.
      3. Для отдельных категорий гражданских дел настоящим Кодексом могут быть установлены иные сроки их рассмотрения и разрешения.
      4. Течение срока рассмотрения и разрешения дела, по которому подан встречный иск, исчисляется со дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству по основному иску.
      5. Течение срока рассмотрения и разрешения дела, выделенного из основного дела, а также дел, объединенных в одно дело для совместного рассмотрения, исчисляется в соответствии с частью четвертой статьи 167 настоящего Кодекса.
      6. Течение срока рассмотрения и разрешения дела при обжаловании определения суда в порядке, установленном настоящим Кодексом, прерывается с момента направления дела в вышестоящий суд до его поступления в производство суда первой инстанции, кроме случаев обжалования определения об обеспечении иска.

      Статья 184. Судебное заседание

      Разбирательство гражданского дела судом происходит в судебном заседании с обязательным извещением лиц, участвующих в деле.

      Статья 185. Председательствующий в судебном заседании

      1. Обязанности председательствующего выполняет судья. Председательствующий руководит ходом заседания, обеспечивая в соответствии с принципами гражданского судопроизводства соблюдение последовательности и порядка совершения процессуальных действий, осуществление участниками процесса процессуальных прав и выполнение ими процессуальных обязанностей, воспитательное воздействие процесса.
      2. Возражения кого-либо из лиц, участвующих в деле, против процессуальных действий председательствующего заносятся в протокол судебного заседания.
      3. Председательствующий принимает необходимые меры к обеспечению надлежащего порядка в судебном заседании. Требования по соблюдению порядка в судебном заседании обязательны для всех лиц, участвующих в деле, и представителей, специалистов, экспертов, переводчиков, а также для граждан, присутствующих в зале заседания суда.
      Невыполнение требований председательствующего по соблюдению порядка в судебном заседании влечет предусмотренную законом ответственность в соответствии с требованиями статей 119 и 120 настоящего Кодекса.

      Статья 186. Непосредственность и устность судебного
                  разбирательства

      1. Суд при рассмотрении и разрешении дела и спора обязан непосредственно исследовать доказательства по делу.
      Суд обязан заслушать объяснения сторон и других лиц, участвующих в деле, показания свидетелей, заключения экспертов, заключения государственных органов и органов местного самоуправления, за исключением дел, рассматриваемых в порядке письменного производства, ознакомиться с документами, осмотреть вещественные доказательства, прослушать звукозаписи и просмотреть видеозаписи, кино-, фотоматериалы, ознакомиться с материалами иных средств преобразования информации. В необходимых случаях при исследовании доказательств по делу суд заслушивает консультации и пояснения специалиста.
      2. Разбирательство дела в судебном заседании происходит устно. В случае замены судьи в процессе рассмотрения дела разбирательство должно быть произведено с самого начала.
      3. Заслушивание объяснений сторон других лиц, участвующих в деле, показания свидетелей, заключения экспертов, заключения государственных органов и органа местного самоуправления может осуществляться судом посредством видеоконференцсвязи.

      Статья 187. Порядок в судебном заседании

      1. При входе судьи в зал судебного заседания лица, присутствующие в зале, встают. Решение или определение суда, которым заканчивается дело без вынесения решения, присутствующие в зале судебного заседания слушают стоя.
      2. Лица, участвующие в деле, и присутствующие в зале судебного заседания граждане обращаются к судье «Уважаемый суд».
      Объяснения и показания, вопросы и ответы на них с разрешения председательствующего участники процесса дают стоя. Отступление от этого правила может быть допущено лишь с разрешения председательствующего.
      3. Лица, участвующие в деле, а также присутствующие в зале судебного заседания граждане обязаны соблюдать порядок в зале судебного заседания.

      Статья 188. Меры, применяемые к нарушителям порядка в
                  судебном заседании

      1. Лицу, нарушающему порядок во время разбирательства дела, председательствующий от имени суда делает предупреждение.
      2. При повторном нарушении порядка лицо, участвующее в деле, может быть удалено из зала судебного заседания по определению суда, которое заносится в протокол судебного заседания, на все время судебного разбирательства или на часть его. В последнем случае председательствующий знакомит лицо, вновь допущенное в зал судебного заседания, с процессуальными действиями, совершенными в его отсутствие. Лица, возвращенные в зал судебного заседания, вправе дать объяснения по обстоятельствам, исследованным в его отсутствие, и задать вопросы другим лицам, участвующим в деле.
      3. Граждане, не участвующие в деле и присутствующие в зале судебного заседания, за повторное нарушение порядка удаляются из зала заседания по распоряжению председательствующего.
      4. При массовом нарушении порядка присутствующими при разбирательстве дела гражданами суд может удалить из зала судебного заседания всех граждан, не участвующих в деле, и рассмотреть дело в закрытом заседании или отложить разбирательство дела. О рассмотрении и разрешении дела в закрытом судебном заседании выносится определение, которое заносится в протокол судебного заседания.
      5. Суд вправе при установлении факта неуважения к суду со стороны присутствующего в процессе лица непосредственно в ходе судебного разбирательства наложить на виновное лицо административное взыскание в порядке, установленном статьей 120 настоящего Кодекса.
      6. Если в действиях нарушителя порядка в судебном заседании имеются признаки уголовного правонарушения (преступления), это лицо может быть привлечено к уголовной ответственности в порядке, установленном статьей 120 настоящего Кодекса.

      Статья 189. Открытие судебного заседания

      1. В назначенное для разбирательства дела время председательствующий открывает судебное заседание и объявляет, какое гражданское дело подлежит рассмотрению.
      2. При использовании судом средств аудио- или видеозаписи судебного заседания председательствующий объявляет об этом.
      В случае невозможности использования средств аудио- или видеозаписи судебного заседания, секретарь судебного заседания докладывает об этом суду с отражением этих сведений в протоколе судебного заседания.

      Статья 190. Проверка явки участников процесса

      1. Секретарь судебного заседания докладывает суду, кто из вызванных по данному делу лиц явился, извещены ли неявившиеся лица и какие имеются сведения о причинах их отсутствия.
      2. Председательствующий устанавливает личность явившихся, а также проверяет полномочия представителей.

      Статья 191. Разъяснение переводчику его обязанностей

      1. Председательствующий разъясняет переводчику его обязанность переводить объяснения, показания, заявления лиц, не владеющих языком, на котором ведется судоговорение, а этим лицам - содержание объяснений, показаний, заявлений лиц, участвующих в деле, и свидетелей, оглашаемых и имеющихся в деле документов, звукозаписей, заключений экспертов, консультаций специалистов, а также распоряжений судьи, выносимых судом судебных актов.
      2. Председательствующий предупреждает переводчика об ответственности, предусмотренной Уголовным кодексом Республики Казахстан, за заведомо неправильный перевод. Подписка переводчика об этом приобщается к протоколу судебного заседания. В случае уклонения переводчика от явки в суд или от исполнения без уважительных причин своих обязанностей на него может быть наложено административное взыскание в соответствии с законодательством об административных правонарушениях.
      3. Правила настоящей статьи распространяются на лицо, владеющее навыками сурдоперевода и привлеченное судом для участия в процессе.

      Статья 192. Удаление свидетелей из зала судебного
                  заседания

      1. Явившиеся свидетели удаляются из зала судебного заседания.
      2. Председательствующий принимает меры к тому, чтобы допрошенные свидетели не общались с недопрошенными судом свидетелями.

      Статья 193. Объявление состава суда и разъяснение права
                  отвода

      1. Председательствующий объявляет состав суда, сообщает, кто участвует в качестве прокурора, эксперта, специалиста, секретаря судебного заседания, и разъясняет лицам, участвующим в деле, их право заявлять отводы.
      2. Основания для отводов, порядок разрешения заявленного отвода и последствия удовлетворения таких заявлений определяются статьями 38, 39, 40, 41 и 42 настоящего Кодекса.

      Статья 194. Разъяснение лицам, участвующим в деле, их
                  прав и обязанностей

      Председательствующий удостоверяется в ознакомлении лиц, участвующих в деле с процессуальными правами и обязанностями, а в случае неознакомления разъясняет им права и обязанности.
      Председательствующий разъясняет сторонам право разрешить спор мировым соглашением, соглашением об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, соглашением об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры или урегулировать спор другим установленным законом способом, либо обратиться за разрешением спора в арбитраж или третейский суд, и их правовые последствия.

      Статья 195. Разрешение судом ходатайств лиц, участвующих
                  в деле

      Ходатайства лиц, участвующих в деле, и представителей по вопросам, связанным с разбирательством дела, разрешаются после заслушивания мнения лиц, участвующих в деле, о чем указывается в протоколе судебного заседания. В случаях, установленных настоящим Кодексом, выносится определение суда.

      Статья 196. Последствия неявки в судебное заседание лиц,
                  участвующих в деле, и представителей

      1. Лица, участвующие в деле, обязаны заблаговременно известить суд о причинах неявки в судебное заседание и представить доказательства уважительности этих причин.
      2. В случае неявки в судебное заседание кого-либо из лиц, участвующих в деле, в отношении которых отсутствуют сведения об их надлежащем извещении, разбирательство дела откладывается.
      3. Если лица, участвующие в деле, надлежащим образом извещены о времени и месте судебного заседания, суд откладывает разбирательство дела только в случае признания причины их неявки уважительной.
      4. Суд вправе рассмотреть дело в случае неявки кого-либо из лиц, участвующих в деле, надлежащим образом извещенных о времени и месте судебного заседания, если признает причины их неявки неуважительными.
      5. Суд вправе рассмотреть дело в заочном производстве по основаниям, предусмотренным статьей 256 настоящего Кодекса.
      6. Стороны вправе в письменной форме просить суд о рассмотрении дела в их отсутствие и направлении им копии решения.
      7. Неявка представителя лица, участвующего в деле, извещенного о времени и месте судебного заседания, не является препятствием к рассмотрению дела. Суд может отложить разбирательство дела по ходатайству истца, ответчика либо третьего лица в связи с неявкой в судебное заседание его представителя по уважительной причине.

      Статья 197. Последствия неявки в судебное заседание
                  свидетеля, эксперта, специалиста, переводчика

      1. В случае неявки в судебное заседание свидетеля, эксперта или специалиста суд выслушивает мнение лиц, участвующих в деле, о возможности рассмотрения дела в их отсутствие и выносит определение о продолжении судебного разбирательства или его отложении.
      2. В случае неявки в судебное заседание переводчика суд выносит определение об отложении разбирательства дела, если замена переводчика представляется невозможной.
      3. Если свидетель, эксперт, специалист или переводчик не явились в судебное заседание по причинам, признанным судом неуважительными, они могут быть привлечены к административной ответственности за проявление неуважения к суду в порядке, предусмотренном статьями 119 и 120 настоящего Кодекса.

      Статья 198. Отложение разбирательства дела

      1. Отложение разбирательства дела допускается, если суд сочтет невозможным рассмотрение дела в этом судебном заседании вследствие неявки кого-либо из лиц, участвующих в деле, необходимости представления или истребования дополнительных доказательств по правилам статьи 73 настоящего Кодекса, при предъявлении встречного иска в случае, предусмотренном частью второй статьи 153 настоящего Кодекса, необходимости совершения иных процессуальных действий.
      2. Суд обязан отложить на тридцать дней разбирательство дела, связанного со спором о ребенке, в случае поступления письменного уведомления от уполномоченного органа Республики Казахстан в целях обеспечения исполнения обязательств по международному договору Республики Казахстан, о получении им заявления о незаконном перемещении этого ребенка в Республику Казахстан или его удержании в Республике Казахстан. К уведомлению должна быть приложена копия заявления, если ребенок не достиг возраста, по достижении которого указанный международный договор не подлежит применению в отношении этого ребенка.
      3. При отложении дела назначается день нового судебного заседания с учетом времени, позволяющего обеспечить рассмотрение и разрешение дела в новом судебном заседании, о чем явившимся лицам объявляется под расписку. Не явившимся и вновь привлеченным к участию в процессе лицам направляются повестки (извещения) о времени и месте нового судебного заседания.

      Статья 199. Допрос свидетелей при отложении
                  разбирательства дела

      При отложении разбирательства дела суд вправе допросить явившихся свидетелей, если в судебном заседании присутствуют стороны. Вторичный вызов этих свидетелей в новое судебное заседание допускается лишь в случае необходимости.

      Статья 200. Разъяснение эксперту и специалисту его прав и
                  обязанностей

      Председательствующий разъясняет эксперту его процессуальные права и обязанности, предупреждает эксперта об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения, о чем у эксперта отбирается подписка. Подписка приобщается к протоколу судебного заседания.
      Специалисту разъясняются его процессуальные права и обязанность оказывать содействие суду в выполнении необходимых процессуальных действий.

      Статья 201. Начало рассмотрения дела по существу 

      Рассмотрение дела по существу начинается с выяснения председательствующим вопросов о том, поддерживает ли истец свои требования, признает ли ответчик требования истца, и не желают ли стороны окончить дело мировым соглашением или передать дело на рассмотрение в арбитраж или третейский суд либо разрешить спор (конфликт) в порядке медиации или в порядке партисипативной процедуры или другим установленным законом способом.

      Статья 202. Объяснения лиц, участвующих в деле, и
                  установление порядка исследования
                  доказательств

      1. Суд заслушивает объяснения истца и участвующего на его стороне третьего лица, их представителей, а также ответчика и участвующего на его стороне третьего лица, их представителей.
      Лица, предъявившие иск в соответствии с частью 3 статьи 55 и статьей 56 настоящего Кодекса в интересах истца, дают объяснения по обстоятельствам дела и представляют доказательства первыми.
      Лица, участвующие в деле, вправе задавать друг другу вопросы в порядке и очередности, устанавливаемой председательствующим. Количество задаваемых вопросов не может быть ограничено, но председательствующий вправе снимать вопросы, не имеющие отношения к предмету спора и обстоятельствам, на которых основаны требования истца и возражения ответчика.
      2. Письменные объяснения лиц, участвующих в деле, не явившихся в судебное заседание по уважительным причинам, а также доказательства, полученные в порядке, предусмотренном статьями 69, 71, 74, 75 настоящего Кодекса, оглашаются председательствующим и исследуются в судебном заседании.
      3. Суд, заслушав объяснения лиц, участвующих в деле, с учетом их мнений устанавливает порядок исследования иных доказательств.
      4. Объяснения лиц, участвующих в деле, могут быть получены, а доказательства исследованы судом с помощью средств видеоконференц-связи через суд по месту нахождения данных лиц или доказательств.

      Статья 203. Предупреждение свидетеля об ответственности
                  за отказ от дачи показаний и за дачу заведомо
                  ложных показаний

      1. До допроса свидетеля председательствующий устанавливает личность свидетеля, разъясняет его обязанности и права и предупреждает его об уголовной ответственности за отказ от дачи показаний и за дачу заведомо ложных показаний. Свидетелю, в том числе не достигшему шестнадцатилетнего возраста, разъясняется его право отказаться от дачи показаний против самого себя, его супруги (супруга) и близких родственников, а священнослужители - от дачи показаний также против доверившихся им на исповеди.
      2. Свидетелю, не достигшему шестнадцатилетнего возраста, судья разъясняет обязанность правдиво рассказать все известное ему по делу, но он не предупреждается об уголовной ответственности за отказ от дачи показаний и за дачу заведомо ложных показаний.

      Статья 204. Порядок допроса свидетеля

      1. Каждый свидетель допрашивается отдельно. Свидетели, еще не давшие показаний, не могут находиться в зале судебного заседания во время разбирательства дела.
      2. Председательствующий выясняет отношение свидетеля к лицам, участвующим в деле, и предлагает свидетелю сообщить суду все, что ему лично известно по делу.
      3. После дачи показаний в свободной форме свидетелю могут быть заданы вопросы. Первым задает вопросы лицо, по заявлению которого вызван свидетель, и его представитель, а затем другие лица, участвующие в деле, и представители. Судья вправе задавать вопросы свидетелю в любой момент его допроса.
      4. В случае необходимости суд может вторично допросить свидетеля в том же или следующем заседании, а также произвести очную ставку между свидетелями для выяснения противоречий в их показаниях.
      5. Допрошенный свидетель остается в зале судебного заседания, до окончания разбирательства дела, если суд не разрешит ему удалиться раньше.

      Статья 205. Использование свидетелем письменных
                  материалов

      1. Свидетель при даче показаний может пользоваться письменными материалами, когда показания связаны с какими-либо цифровыми или другими данными. Эти документы предъявляются свидетелем суду и лицам, участвующим в деле, и могут быть приобщены к делу, о чем указывается в протоколе судебного заседания.
      2. Свидетелю разрешается оглашение имеющихся у него документов, относящихся к его показаниям, которые могут быть приобщены к делу, о чем указывается в протоколе судебного заседания.

      Статья 206. Допрос несовершеннолетнего свидетеля

      1. Допрос свидетеля в возрасте до четырнадцати лет, а по усмотрению суда и допрос свидетеля в возрасте от четырнадцати до шестнадцати лет производится с участием педагога и законных представителей, которые вызываются в суд. Указанные лица могут с разрешения председательствующего задавать свидетелю вопросы, а также высказывать свое мнение относительно личности свидетеля и содержания данных им показаний.
      2. В исключительных случаях, когда это необходимо для установления обстоятельств дела, на время допроса несовершеннолетнего свидетеля из зала судебного заседания по определению суда, которое заносится в протокол судебного заседания, может быть удалено то или иное лицо, участвующее в деле. После возвращения этого лица в зал заседания ему должно быть сообщено содержание показаний несовершеннолетнего свидетеля и предоставлена возможность задать свидетелю вопросы.
      3. Свидетель, не достигший шестнадцати лет, по окончании его допроса удаляется из зала судебного заседания, кроме случаев, когда суд признает необходимым присутствие этого свидетеля в зале судебного заседания.

      Статья 207. Оглашение показаний свидетеля

      Показания свидетелей, собранные в порядке, предусмотренном статьями 69, 71, 74, 75 и 199 настоящего Кодекса, оглашаются в судебном заседании, после чего лица, участвующие в деле, вправе дать по ним объяснения.

      Статья 208. Исследование документов

      Документы или протоколы их осмотра, составленные в порядке, предусмотренном статьями 74, 75 и подпунктом 9) статьи 165 настоящего Кодекса, оглашаются в судебном заседании и предъявляются лицам, участвующим в деле, представителям, а в необходимых случаях экспертам, специалистам и свидетелям. После этого лица, участвующие в деле, могут дать объяснения по содержанию документов и протоколов.

      Статья 209. Оглашение и исследование личной переписки и
                  телеграфных сообщений граждан

      В целях охраны тайны личной переписки и личных телеграфных сообщений граждан переписка и телеграфные сообщения могут быть оглашены и исследованы в открытом судебном заседании только с согласия лиц, между которыми они происходили. Без согласия этих лиц их личная переписка и личные телеграфные сообщения оглашаются и исследуются в закрытом судебном заседании. После этого лица, участвующие в деле, могут дать объяснения.

      Статья 210. Исследование вещественных доказательств

      1. Вещественные доказательства осматриваются судом и предъявляются лицам, участвующим в деле, представителям, а в необходимых случаях - экспертам, специалистам и свидетелям. Лица, которым предъявлены вещественные доказательства, могут обращать внимание суда на обстоятельства, связанные с осмотром, о чем указывается в протоколе судебного заседания.
      2. Протоколы осмотра вещественных доказательств, составленные в порядке, предусмотренном статьями 71, 75, 96, 97 и подпунктом 9) статьи 165 настоящего Кодекса, оглашаются в судебном заседании, после чего лица, участвующие в деле, могут дать объяснения.

      Статья 211. Осмотр на месте

      1. Документы и вещественные доказательства, которые затруднительно представить или они не могут быть доставлены в суд, осматриваются и исследуются по месту их нахождения. О производстве осмотра на месте суд выносит определение, которое заносится в протокол судебного заседания.
      2. О времени и месте осмотра извещаются лица, участвующие в деле, их представители, однако их неявка не препятствует производству осмотра. В необходимых случаях также вызываются эксперты, специалисты и свидетели.
      3. Результаты осмотра заносятся в протокол судебного заседания. К протоколу прилагаются составленные или проверенные при осмотре планы, схемы, чертежи, расчеты, копии документов, а также сделанные во время осмотра фотоснимки документов и вещественных доказательств, видеозаписи и киноматериалы.

      Статья 212. Воспроизведение звукозаписи, демонстрация
                  видеозаписи, фото- и киноматериалов и их
                  исследование

      1. При воспроизведении звукозаписи, демонстрации видеозаписи, фото- и киноматериалов, носящих личный характер, а также при их исследовании применяются правила, предусмотренные статьей 65 настоящего Кодекса. Воспроизведение звукозаписи, демонстрация видеозаписи, фото- и киноматериалов производятся в зале судебного заседания либо в ином, специально оборудованном для этой цели помещении, с отражением в протоколе судебного заседания отличительных признаков материала и указанием времени демонстрации. После этого суд заслушивает объяснения лиц, участвующих в деле.
      2. При необходимости воспроизведение звукозаписи и демонстрация видеозаписи, фото- и киноматериалов могут быть повторены полностью или в какой-либо их части.
      3. В целях выяснения содержащихся в звуко- и видеозаписях, фото- и киноматериалах сведений судом может быть привлечен специалист, а также назначена экспертиза.

      Статья 213. Исследование заключения эксперта

      1. Заключение эксперта оглашается в судебном заседании. В целях разъяснения и дополнения заключения эксперту могут быть заданы вопросы.
      2. Первым задает вопросы лицо, по заявлению которого назначена экспертиза, и его представитель, а затем другие лица, участвующие в деле, и представители. Эксперту, которому было поручено производство экспертизы, назначенной судом, первыми задают вопросы истец и его представитель. Суд вправе задавать вопросы эксперту в любой момент его допроса.
      3. В случаях, предусмотренных статьей 90 настоящего Кодекса суд вправе назначить дополнительную или повторную экспертизы.

      Статья 214. Консультация (пояснения) специалиста

      1. В случаях, не требующих проведения специальных исследований, специалист дает суду консультацию (пояснения) в устной или письменной форме.
      Консультация специалиста, данная в письменной форме, приобщается к делу и оглашается и исследуется в судебном заседании. Устная консультация заносится непосредственно в протокол судебного заседания (процессуального действия).
      2. В целях разъяснения и дополнения консультации специалисту могут быть заданы вопросы. Первым задает вопросы лицо, по заявлению которого был привлечен специалист, и его представитель, а затем другие лица, участвующие в деле, и представители. Специалисту, привлеченному судом, первым задает вопросы истец и его представитель. Суд вправе задавать вопросы специалисту в любой момент.

      Статья 215. Заключения государственных органов и органов
                  местного самоуправления

      Письменные заключения государственных органов и органов местного самоуправления, допущенных судом к участию в деле на основании статьи 56 настоящего Кодекса, оглашаются и исследуются в судебном заседании. Суд, а также лица, участвующие в деле, и их представители могут задавать уполномоченным представителям этих органов вопросы в целях разъяснения и дополнения заключений.

      Статья 216. Окончание рассмотрения дела по существу

      После исследования всех доказательств, судья выясняет у лиц, участвующих в деле, и представителей, имеются ли дополнения. При отсутствии таких заявлений председательствующий объявляет исследование дела законченным, и переходит к судебным прениям.

      Статья 217. Судебные прения

      1. Судебные прения состоят из речей лиц, участвующих в деле, и их представителей.
      Участники судебных прений не вправе в своих выступлениях ссылаться на обстоятельства, которые судом не выяснялись, а также на доказательства, которые не исследовались в судебном заседании.
      2. Сначала выступает истец и его представитель, а затем - ответчик и его представитель.
      3. Третье лицо, заявившее самостоятельное требование на предмет спора в уже начатом процессе, и его представитель выступают после сторон и их представителей. Третье лицо, не заявившее самостоятельных требований на предмет спора, и его представитель выступают после истца или ответчика, на стороне которого третье лицо участвует в деле.
      4. Прокурор, представители государственных органов и органов местного самоуправления, юридические лица и граждане, обратившиеся в суд за защитой прав, свобод и охраняемых законом интересов других лиц, выступают в судебных прениях последними.

      Статья 218. Реплики

      После произнесения речей всеми участниками судебных прений они могут выступить с репликой в связи со сказанным в речах. Право последней реплики всегда принадлежит ответчику и его представителю.

      Статья 219. Заключение прокурора

      Прокурор, не являющийся стороной по делу и вступивший в процесс в порядке, предусмотренном частью второй 54 настоящего Кодекса, дает письменное заключение по существу спора в целом после судебных прений, которое приобщается к материалам гражданского дела.

      Статья 220. Возобновление рассмотрения дела по существу

      Суд, признав необходимым выяснить дополнительно обстоятельства, имеющие значение для правильного разрешения дела, или исследовать доказательства объявляет о возобновлении рассмотрения дела по существу во время или после судебных прений. О возобновлении рассмотрения дела по существу указывается в протоколе судебного заседания. После окончания рассмотрения дела по существу суд вновь заслушивает судебные прения, а в случае, предусмотренном статьей 217 настоящего Кодекса, и заключение прокурора.

      Статья 221. Удаление суда для вынесения решения

      После судебных прений, а в случае, предусмотренном статьей 219 настоящего Кодекса, после дачи прокурором заключения по делу суд удаляется в совещательную комнату для вынесения судебного акта, о чем председательствующий объявляет находящимся в зале судебного заседания лицам и извещает о времени оглашения решения суда.

      Статья 222. Оглашение решения

      1. После принятия и подписания решения суда судья в зале судебного заседания оглашает резолютивную часть решения суда.
      2. После оглашения резолютивной части решения суда председательствующий разъясняет порядок и сроки обжалования решения, объявляет о дате изготовления решения в окончательной форме, и когда лица, участвующие в деле, могут получить его копию.
      3. После совершения действий, предусмотренных частями первой и второй настоящей статьи, председательствующий объявляет судебное заседание закрытым.

Глава 19. РЕШЕНИЕ СУДА И ЕГО ИСПОЛНЕНИЕ

      Статья 223. Вынесение решения

      1. Судебный акт суда первой инстанции, которым дело разрешается по существу, выносится в форме решения.
      2. Решение выносится в совещательной комнате. Присутствие в этой комнате иных лиц не допускается. По окончании рабочего времени, а также в течение рабочего дня суд (судья) вправе сделать перерыв для отдыха с выходом из совещательной комнаты.
      3. Решение выносится немедленно после разбирательства дела. Составление мотивированного решения может быть отложено, но резолютивную часть решения суд должен огласить в том же заседании, в котором закончилось разбирательство дела. Объявленная резолютивная часть решения должна быть подписана судьей и приобщена к делу.
      4. Решение в окончательной форме может быть изготовлено в срок не позднее пяти рабочих дней после оглашения резолютивной части решения.

      Статья 224. Законность и обоснованность решения

      1. Решение суда должно быть законным и обоснованным.
      2. Суд основывает решение лишь на тех доказательствах, которые были предоставлены сторонами и исследованы в судебном заседании.

      Статья 225. Вопросы, разрешаемые при вынесении решения

      1. При вынесении решения суд оценивает доказательства, определяет, какие обстоятельства, имеющие значение для дела, установлены и какие не установлены, каковы правоотношения сторон, какой закон должен быть применен по данному делу и подлежит ли заявленное требование удовлетворению.
      2. Суд разрешает дело в пределах заявленных истцом требований.
      3. Суд после ухода в совещательную комнату, признав необходимым выяснить дополнительно обстоятельства, имеющие значение для дела или исследовать доказательства, выносит определение о возобновлении рассмотрения дела по существу, которое заносится в протокол судебного заседания. После окончания рассмотрения дела по существу суд вновь заслушивает судебные прения, а в случае, предусмотренном статьей 217 настоящего Кодекса, и заключение прокурора.

      Статья 226. Содержание решения

      1. Решение выносится именем Республики Казахстан.
      2. Решение состоит из вводной, описательной, мотивировочной и резолютивной частей.
      3. Во вводной части решения указываются: дата и место вынесения решения; наименование суда, вынесшего решение; состав суда; секретарь судебного заседания; стороны; другие лица, участвующие в деле, и представители; предмет спора или заявленное требование.
      4. В описательной части решения должно быть изложено краткое содержание требований истца, объяснения ответчика и объяснения третьих лиц, участвующих в деле с указанием на доказательства, которыми они обосновывают доводы.
      5. В мотивировочной части решения указываются кратко обстоятельства дела, установленные судом; доказательства, на которых основаны выводы суда о правах и обязанностях; доводы, по которым суд отвергает те или иные доказательства, и законы, которыми руководствовался суд. В случае признания иска ответчиком в мотивировочной части может быть указано лишь на признание иска и принятие его судом.
      6. Резолютивная часть решения должна содержать вывод суда об удовлетворении иска или об отказе в иске полностью или в части, указание на распределение судебных расходов, на срок и порядок обжалования решения, а также и иные выводы.
      7. В случае, когда суд устанавливает определенный порядок и срок исполнения решения или обращает решение к немедленному исполнению, или принимает меры к обеспечению его исполнения, об этом указывается в решении.
      8. Решение излагается в письменном виде судьей и подписывается им.

      Статья 227. Решение по заявлению об оспаривании
                  законности действий (бездействия) и решений
                  государственных органов, органов местного
                  самоуправления, общественных объединений,
                  организаций, должностных лиц и
                  государственных служащих

      1. Суд, признав обоснованным заявление о незаконности действий (бездействия) и решений государственных органов, органов местного самоуправления, общественных объединений, организаций, должностных лиц и государственных служащих, выносит решение об удовлетворении заявления. В решении указывается, каким законодательным актам это действие (бездействие), решение противоречит и срок, в течение которого решение суда должно быть исполнено.
      Суд обязывает государственный орган, орган местного самоуправления, общественное объединение, организацию, должностное лицо и государственного служащего устранить в полном объеме допущенное нарушение и восстановить нарушенные права, свободы и законные интересы гражданина или юридического лица, отменить примененные к лицу меры ответственности либо иным способом восстановить нарушенные права, свободы и законные интересы.
      2. Суд отказывает в удовлетворении заявления, если при его рассмотрении установит, что оспариваемое действие (бездействие) совершено, решение принято, в соответствии с компетенцией и законодательством.

      Статья 228. Решение по заявлению о признании незаконным
                  нормативного правового акта

      1. Суд, признав обоснованным заявление о признании незаконным нормативного правового акта, выносит решение об удовлетворении заявления. В решении указывается, каким законодательным актам и в какой части противоречит оспариваемый нормативный правовой акт, и о признании нормативного правового акта недействующим полностью или в отдельной его части с момента принятия акта.
      2. Решение суда о признании незаконным нормативного правового акта или сообщение о нем должно быть опубликовано в средствах массовой информации, в которых был опубликован нормативный правовой акт, за счет средств органа, его принявшего (издавшего). Опубликование должно быть осуществлено не позднее десяти дней со дня вступления решения суда в законную силу.
      3. Суд, признав заявление необоснованным, выносит решение об отказе в его удовлетворении.

      Статья 229. Решение о взыскании денежных сумм

      Суд, вынося решение о взыскании денежных сумм, указывает в резолютивной части решения цифрами и словами размер взыскиваемой денежной суммы, вид валюты и сторону, в пользу которой состоялось решение о взыскании денег.

      Статья 230. Решение о заключении или изменении договора 

      По спору, возникшему при заключении или изменении договора, в резолютивной части указывается решение по каждому спорному условию договора, а по спору о понуждении заключить договор указываются вид договора и условия, на которых стороны обязаны заключить договор.

      Статья 231. Решение о присуждении имущества или его
                  стоимости

      При присуждении имущества в натуре суд указывает в решении его индивидуально определенные признаки и стоимость имущества, которая должна быть взыскана с ответчика, если при исполнении решения присужденного имущества в наличии не окажется.

      Статья 232. Решение, обязывающее ответчика совершить
                  определенные действия

      1. При вынесении решения, обязывающего ответчика совершить определенные действия, не связанные с передачей имущества или денежных сумм, суд указывает действия и время их совершения, которые ответчик обязан совершить для восстановления нарушенных прав, свобод или законных интересов гражданина, юридического лица.
      В резолютивной части решения указывается, что в случае неисполнения решения суда истец вправе произвести эти действия самостоятельно с взысканием с ответчика понесенных расходов.
      2. Если указанные в решении суда действия могут быть совершены только ответчиком, суд устанавливает в срок, в течение которого решение должно быть исполнено.

      Статья 233. Решение в пользу нескольких истцов или против
                  нескольких ответчиков

      1. При вынесении решения в пользу нескольких истцов суд в резолютивной части решения указывает, в какой части оно относится к каждому из них, или указывает, что право взыскания является солидарным.
      2. При вынесении решения против нескольких ответчиков суд в резолютивной части решения указывает, какие действия и в каком объеме каждый из ответчиков должен совершить в пользу истца, или указывает, что их ответственность является солидарной.

      Статья 234. Высылка и выдача лицам, участвующим в деле,
                  копий решения суда

      Сторонам и другим лицам, участвующим в деле, не явившимся в судебное заседание, копии решения высылаются или выдаются не позднее трех рабочих дней со дня вынесения решения в окончательной форме с использованием средств связи, обеспечивающих фиксирование его получения.

      Статья 235. Исправление описок и явных арифметических
                  ошибок в решении

      1. После объявления решения по делу суд, вынесший решение, не вправе сам отменить или изменить его.
      2. Суд может по своей инициативе или по заявлению лиц, участвующих в деле, исправить допущенные в решении описки или явные арифметические ошибки.
      Суд рассматривает заявление об исправлении описок и явных арифметических ошибок в течение десяти рабочих дней со дня поступления заявления в суд в судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте судебного заседания, однако их неявка не является препятствием для рассмотрения вопроса о внесении исправлений.
      3. Определение суда по вопросу о внесении исправлений может быть обжаловано или опротестовано.

      Статья 236. Дополнительное решение

      1. Суд, постановивший решение по делу, может по заявлению лиц, участвующих в деле, или по своей инициативе вынести дополнительное решение в случаях:
      1) если по какому-либо требованию, по которому лица, участвующие в деле, представляли доказательства и давали объяснения, не было вынесено решение;
      2) если суд, разрешив вопрос о праве, не указал размера присужденной суммы, имущества, подлежащего передаче, или действия, которые обязан совершить ответчик;
      3) если судом не разрешен вопрос о судебных расходах;
      4) если судом не разрешен вопрос о повороте исполнения решения суда.
      2. Заявление о вынесении дополнительного решения может быть подано до вступления решения в законную силу.
      Суд рассматривает и разрешает заявление о вынесении дополнительного решения в течение десяти рабочих дней со дня его поступления в суд.
      Дополнительное решение об удовлетворении требований выносится судом первой инстанции после рассмотрения заявления в судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте судебного заседания, однако их неявка не является препятствием к рассмотрению заявления.
      3. Определение суда об отказе в вынесении дополнительного решения может быть обжаловано, опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.

      Статья 237. Разъяснение решения

      1. В случае неясности решения суд, рассмотревший дело, вправе по заявлению лиц, участвующих в деле, а также по ходатайству судебного исполнителя разъяснить содержание решения, не изменяя его содержание. Разъяснение решения допускается, если оно еще не приведено в исполнение и не истек срок, в течение которого решение может быть принудительно исполнено.
      Суд рассматривает и разрешает заявление, ходатайство о разъяснении решения в течение десяти рабочих дней со дня их поступления в суд.
      2. Вопрос о разъяснении резолютивной части решения разрешается судом в судебном заседании. Лица, участвующие в деле, а также судебный исполнитель в случаях, когда предметом рассмотрения и разрешения является его ходатайство о разъяснении, извещаются о времени и месте судебного заседания, однако их неявка не является препятствием для рассмотрения вопроса о разъяснении решения.
      3. Определение суда о разъяснении решения может быть обжаловано, опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.

      Статья 238. Отсрочка и рассрочка исполнения решения,
                  изменение способа и порядка его исполнения до
                  обращения решения к исполнению

      1. Суд, рассмотревший дело и вынесший решение, вправе по заявлению лиц, участвующих в деле, исходя из имущественного положения сторон или других уважительных причин, отсрочить или рассрочить исполнение решения, а также изменить способ и порядок его исполнения.
      Суд рассматривает и разрешает заявление, ходатайство об отсрочке, рассрочке или изменении способа и порядка исполнения решения суда в течение десяти рабочих дней со дня поступления заявления в суд.
      2. Указанные в части первой настоящей статьи заявления рассматриваются в судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте заседания. Неявка указанных лиц не является препятствием для разрешения вопроса, поставленного перед судом.
      3. Определение суда по вопросу об отсрочке или рассрочке исполнения решения, об изменении способа и порядка его исполнения может быть обжаловано, опротестовано.

      Статья 239. Индексация присужденных денежных сумм

      1. Суд по заявлению взыскателя может произвести соответствующую индексацию взысканных по решению суда денежных сумм, исходя из официальной ставки рефинансирования Национального Банка Республики Казахстан на день исполнения решения суда.
      2. Суд рассматривает и разрешает заявление об индексации присужденных сумм в течение десяти рабочих дней со дня поступления заявления в суд.
      Заявление об индексации присужденных сумм рассматривается в судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте заседания, однако их неявка не является препятствием для разрешения поставленного перед судом вопроса.
      3. Определение суда об индексации присужденных денежных сумм может быть обжаловано, опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.

      Статья 240. Вступление решения суда в законную силу

      1. Решение суда первой инстанции вступает в законную силу по истечении срока на его апелляционное обжалование, опротестование, если оно не было обжаловано или опротестовано.
      2. Решение суда о проведении реструктуризации финансовых организаций или банковского холдинга, входящего в банковский конгломерат и не являющегося финансовой организацией, и (или) их имущества при проведении ими реструктуризации в случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан, вступает в законную силу со дня его оглашения и подлежит немедленному исполнению.
      3. Решение суда о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы Республики Казахстан вступает в законную силу со дня оглашения решения.
      4. Решение суда, вынесенное по делам, предусмотренным статьей 28 настоящего Кодекса, вступает в законную силу со дня его оглашения.
      5. В случае принесения жалобы или протеста в апелляционном порядке решение, если оно не отменено и (или) не изменено вступает в законную силу с момента оглашения постановления судом апелляционной инстанции, а решения по делам, рассмотренным по правилам части четвертой статьи 27 настоящего Кодекса, вступают в законную силу со дня оглашения постановления специализированной коллегией по рассмотрению инвестиционных споров Верховного Суда Республики Казахстан.
      6. По вступлении решения суда в законную силу стороны и другие лица, участвующие в деле, а также их правопреемники не могут вновь заявлять в суде те же исковые требования, по тем же основаниям, а также оспаривать в другом процессе установленные судом факты и правоотношения.
      7. Если после вступления в законную силу решения, которым с ответчика взыскиваются периодические платежи, изменяются обстоятельства, влияющие на определение размера платежей или на их продолжительность, каждая сторона вправе путем предъявления нового иска требовать изменения размера и сроков периодических платежей.

      Статья 241. Обращение решения суда к исполнению

      1. Решение в порядке, установленном настоящим Кодексом, обращается к исполнению после вступления его в законную силу, кроме случаев немедленного исполнения.
      2. После вступления в законную силу решения суда выписывается исполнительный лист.
      В случаях конфискации имущества, взыскания в доход государства, а также взыскания ущерба, причиненного преступлением, взыскания алиментов, возмещения вреда, причиненного увечьем или иным повреждением здоровья, потерей кормильца, где стороной является государство, суд по своей инициативе направляет исполнительный документ для исполнения в соответствующий орган юстиции по территориальности не позднее следующего рабочего дня со дня его выписки.
      3. По решению суда, подлежащему немедленному исполнению, исполнительный лист выписывается и направляется на исполнение не позднее следующего рабочего дня после вынесения решения.
      4. Исполнительный лист (далее - исполнительный документ) выписывается судом первой инстанции в течение трех рабочих дней со дня вступления решения в законную силу или возвращения дела из вышестоящего суда. Исполнительный документ может быть выписан в форме электронного исполнительного документа, который удостоверяется электронной цифровой подписью судьи.
      В исполнительном документе должно быть указано:
      наименование суда, вынесшего решение;
      номер дела и дата вынесения решения;
      резолютивная часть решения (дословно);
      дата вступления решения в законную силу;
      дата выдачи исполнительного документа;
      фамилия, имя и отчество взыскателя (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), дата рождения, его место жительства или нахождения, сведения о его регистрации по месту жительства и индивидуальный идентификационный номер или если взыскателем является юридическое лицо, его наименование, место фактического нахождения, банковские реквизиты и бизнес-идентификационный номер;
      фамилия, имя и отчество должника (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), дата рождения, его место жительства или нахождения, сведения о его регистрации по месту жительства, сведения о его месте работы и банковских реквизитах юридического лица, в котором работает должник (если имеются в материалах дела), банковские реквизиты и индивидуальный идентификационный номер (если имеются в материалах дела) или если должником является юридическое лицо, ее наименование, место фактического нахождения, банковские реквизиты и бизнес-идентификационный номер.
      Форма исполнительного документа утверждается уполномоченным органом юстиции по обеспечению исполнения исполнительных документов.
      5. По каждому решению суда выдается один исполнительный документ. Исполнительный документ выдается взыскателю либо по его заявлению направляется судом для исполнения в соответствующий орган юстиции по территориальности.
      На основании решения или приговора суда о взыскании денежных сумм с солидарных ответчиков по просьбе взыскателя должно быть выдано несколько исполнительных листов, число которых соответствует числу солидарных ответчиков. В каждом исполнительном листе должны быть указаны общая сумма взыскания, все ответчики и их солидарная ответственность.
      Если судом приняты меры по обеспечению иска, к исполнительному документу прилагаются копии документов о принятых мерах по обеспечению иска и содержащих сведения о местонахождении арестованного в обеспечение иска имущества и лицах, ответственных за его сохранность.
      Если исполнение должно производиться в различных местах либо если решение вынесено в пользу нескольких истцов или против нескольких ответчиков, суд по просьбе взыскателей выписывает несколько исполнительных документов с точным указанием места исполнения либо той части решения, которая по данному исполнительному документу подлежит исполнению.
      К исполнительному документу судом прилагается копия судебного акта либо выписка из него, заверенная печатью суда.
      6. В случае вынесения судом определения о процессуальном правопреемстве после вынесения решения суда и обращения его к исполнению выписывается исполнительный документ с указанием нового должника.
      7. Орган юстиции в случае исполнения исполнительного документа обязан в течение десяти рабочих дней уведомить об этом суд, вынесший решение, либо по истечении срока исполнения, установленного законом Республики Казахстан «Об исполнительном производстве и статусе судебных исполнителей», обязан представить информацию о причинах неисполнения. Должник, исполнивший судебное решение до предъявления исполнительного документа к принудительному исполнению, должен в течение трех рабочих дней уведомить об этом суд, вынесший решение.
      8. Неисполнение вступившего в законную силу решения суда влечет предусмотренную законом ответственность.

      Статья 242. Выдача судом дубликата исполнительного листа
                  или судебного приказа

      1. В случае утраты подлинника исполнительного листа или судебного приказа суд (далее - исполнительные документы), вынесший решение или судебный приказ, может выдать дубликаты исполнительных документов по заявлению взыскателя или представлению судебного исполнителя, ходатайству органа юстиции.
      2. Заявление о выдаче дубликата исполнительного документа может быть подано в суд до истечения срока, установленного для предъявления исполнительного документа к исполнению.
      Если исполнительный документ был утрачен в ходе исполнения, и взыскателю стало об этом известно после истечения срока для предъявления его к исполнению, заявление о выдаче дубликата исполнительного документа может быть подано в суд в течение месяца со дня, когда взыскателю стало известно об утрате исполнительного документа.
      3. Суд рассматривает и разрешает заявление о выдаче дубликата исполнительного документа в течение десяти рабочих дней со дня его поступления в суд.
      Заявление о выдаче дубликата исполнительного документа рассматривается в судебном заседании с извещением лиц, участвующих в деле, о времени и месте заседания, однако их неявка не является препятствием к разрешению вопроса о выдаче дубликата.
      4. При рассмотрении заявления о выдаче дубликата исполнительного документа суд проверяет и исследует доказательства об утрате исполнительного документа.
      5. Определение суда может быть обжаловано и опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.

      Статья 243. Решения, подлежащие немедленному исполнению 

      Немедленному исполнению подлежат решения:
      1) о присуждении алиментов;
      2) о присуждении работнику заработной платы, но не свыше чем за три месяца;
      3) о восстановлении на работе;
      4) о возмещении вреда, причиненного повреждением здоровья, а также потерей кормильца, но не более чем за три месяца;
      5) о признании забастовки незаконной;
      6) о реструктуризации финансовых организаций и банковского холдинга, входящего в банковский конгломерат и не являющегося финансовой организацией, и (или) их имущества при проведении ими реструктуризации в случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан;
      7) о признании организации, осуществляющей экстремистскую или террористическую деятельность на территории Республики Казахстан и (или) другого государства, экстремистской или террористической, в том числе об установлении изменения ею своего наименования;
      8) о признании информационных материалов, распространяемых на территории Республики Казахстан, экстремистскими или террористическими.

      Статья 244. Право суда обратить решение к немедленному
                  исполнению

      1. Суд может по просьбе истца обратить к немедленному исполнению решение, если вследствие особых обстоятельств замедление в исполнении решения может привести к значительному ущербу для взыскателя или исполнение решения может оказаться невозможным.
      2. При допущении немедленного исполнения решения суд может потребовать от истца обеспечения поворота исполнения решения на случай отмены решения суда.
      3. Вопрос о допущении немедленного исполнения решения, если он не был разрешен при вынесении решения, рассматривается в судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте заседания, однако их неявка не является препятствием для разрешения вопроса о немедленном исполнении решения суда.
      4. Определение суда по вопросу о немедленном исполнении решения может быть обжаловано, опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным. Подача частной жалобы, протеста на определение о немедленном исполнении решения приостанавливает исполнение этого определения.

      Статья 245. Обеспечение исполнения решения

      Суд может обеспечить исполнение решения, не обращенного к немедленному исполнению по правилам главы 15 настоящего Кодекса.
      Эти действия судом производятся до направления исполнительного листа на исполнение в соответствующий орган юстиции по территориальности.

      Статья 246. Отсрочка и рассрочка исполнения решения суда,
                  изменение способа и порядка его исполнения,
                  утверждение мирового соглашения или
                  соглашения об урегулировании спора в порядке
                  медиации

      1. Суд, вынесший решение по делу, а также суд по месту исполнения решения может по ходатайству судебного исполнителя или по заявлению сторон в исполнительном производстве изменить способ или порядок его исполнения, по заявлению сторон в исполнительном производстве отсрочить или рассрочить исполнение решения суда, если возникли обстоятельства, делающие совершение исполнительных действий затруднительными или невозможными.
      2. По заявлению сторон исполнительного производства суд вправе утвердить заключенное между ними мировое соглашение или соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации.
      3. Ходатайство судебного исполнителя или заявления сторон в исполнительном производстве, а также заключенное между ними мировое соглашение или соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации рассматриваются в судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте заседания, однако их неявка не является препятствием для разрешения ходатайства или заявления.
      Суд рассматривает заявление, ходатайство об отсрочке и рассрочке исполнения решения суда, изменении способа и порядка его исполнения, утверждении мирового соглашения или соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации в течение десяти рабочих дней со дня поступления заявления в суд.
      4. Определения суда, указанные в части третьей настоящей статьи, могут быть обжалованы, опротестованы:
      об отсрочке, рассрочке исполнения решения суда, об изменении способа и порядка его исполнения в порядке, установленном частью третьей стати 238 настоящего Кодекса;
      об утверждении мирового соглашения, соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации в соответствии с частью седьмой статьи 177 настоящего Кодекса.

      Статья 247. Поворот исполнения решения суда

      1. В случае отмены вступившего в законную силу решения суда первой инстанции, постановления суда апелляционной и кассационной инстанции, которые полностью или в части исполнены, и вынесения судом нового решения об отказе в иске полностью или в части с истца взыскивается все им полученное по отмененному решению (поворот исполнения решения).
      2. Поворот исполнения решения производится и в случае отмены полностью или в части исполненного решения суда и вынесения определения о прекращении производства по делу или определения об оставлении иска без рассмотрения.

      Статья 248. Рассмотрение заявления о повороте исполнения
                  решения суда

      1. Суд, вынесший новое решение по делу, по которому ранее вынесенное решение полностью или в части исполнено, рассматривает и разрешает заявление ответчика о повороте исполнения в новом решении при представлении доказательств об исполнении решения.
      2. Если суд при новом рассмотрении дела не разрешил вопрос о повороте исполнения по отмененному решению, ответчик вправе обратиться в суд первой инстанции с заявлением о повороте исполнения решения.
      3. Суд рассматривает заявление о повороте исполнения решения в течение десяти рабочих дней со дня его поступления в суд. Заявление рассматривается в отдельном судебном заседании с извещением истца и ответчика, а при необходимости и органа юстиции, которые должны представить суду сведения об исполнении отмененного решения суда.
      Неявка указанных лиц в судебное заседание не является препятствием для разрешения заявления о повороте исполнения. В случае, когда решение суда находится на исполнении, судебный исполнитель, в производстве которого находится соответствующее исполнительное производство, обязан явиться в судебное заседание и предоставить его суду.
      4. Определение суда первой инстанции о повороте исполнения решения может быть обжаловано, опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.

      Статья 249. Рассмотрение представлений судебного
                  исполнителя

      1. Представление судебного исполнителя должно содержать реквизиты и место нахождения сторон исполнительного производства, дату его возбуждения, сведения о ходе исполнения исполнительного документа, основания обращения.
      В случае несоответствия представления указанным требованиям, а также подачи судебным исполнителем заявления об отзыве представления, суд возвращает представление с приложенными к нему документами.
      2. Представление судебного исполнителя разрешается судьей в течение десяти рабочих дней со дня его поступления в суд. Суд извещает должника и взыскателя о поступившем представлении судебного исполнителя, сообщает время и место проведения судебного заседания. Неявка должника или взыскателя, надлежащим образом извещенных о времени и месте проведения судебного заседания, не является препятствием к рассмотрению дела. Рассмотрев представление судебного исполнителя, судья выносит определение, которое может быть обжаловано, опротестовано.
      Копия определения суда высылается должнику и взыскателю в течение пяти рабочих дней.

      Статья 250. Обжалование действий (бездействия) судебного
                  исполнителя

      1. На действия (бездействие) судебного исполнителя по исполнению исполнительных документов, в том числе по оспариванию торгов, в процессе исполнительного производства либо на отказ в совершении таких действий взыскателем или должником может быть подана жалоба.
      Жалоба подается в районный (городской) суд обслуживаемого судебным исполнителем территориального участка либо по месту регистрации частного судебного исполнителя в течение десяти рабочих дней со дня совершения действия (отказа в совершении действия) или со дня, когда взыскателю или должнику, не извещенному о времени и месте совершения действия судебным исполнителем, стало о нем известно. Жалоба подается по месту совершения исполнительных действий, если обслуживаемый судебным исполнителем территориальный участок, либо место регистрации частного судебного исполнителя находятся в одном населенном пункте с местом совершения исполнительных действий.
      Предварительное обращение в вышестоящие органы и к вышестоящему должностному лицу в порядке подчиненности не препятствует подаче жалобы в суд.
      2. Жалоба рассматривается судом в течение десяти рабочих дней со дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству. Подготовка дела к судебному разбирательству проводится в течение десяти рабочих дней по правилам статьи 165 настоящего Кодекса, продление которого не допускается.
      Взыскатель, должник и судебный исполнитель извещаются судом о времени и месте судебного заседания, однако их неявка не является препятствием для разрешения жалобы.
      3. Суд, признав жалобу обоснованной, выносит решение о признании незаконными действий (бездействия) судебного исполнителя и обязывает орган юстиции устранить в полном объеме допущенное нарушение, либо восстановить нарушенные права, свободы или законные интересы взыскателя или должника иным способом.
      Если указанные действия могут быть совершены только судебным исполнителем, суд устанавливает в решении срок, в течение которого допущенные нарушения должны быть устранены.
      4. Суд отказывает в удовлетворении жалобы, если установит, что обжалуемые действия (бездействие) были совершены в соответствии с законом в пределах полномочий судебного исполнителя, и права, свободы и охраняемые законом интересы должника и взыскателя не были нарушены.
      5. Об исполнении решения должно быть сообщено суду, взыскателю или должнику в установленный судом срок, либо не позднее чем в месячный срок со дня получения решения суда.
      6. Действия судебного исполнителя, связанные с оценкой имущества, а также о принятии либо отказе в принятии отчета об оценке имущества могут быть обжалованы в порядке, установленном настоящей статьей.

      Статья 251. Защита прав других лиц при исполнении решения

      1. В случае допущения судебным исполнителем при производстве ареста имущества нарушения закона, которое является основанием к отмене ареста независимо от принадлежности имущества должнику или другим лицам, заявление должника или других лиц об отмене ареста имущества рассматривается судом в порядке, предусмотренном статьей 251 настоящего Кодекса. Такое заявление может быть подано до реализации арестованного имущества.
      Спор о праве, связанный с принадлежностью имущества, на которое обращено взыскание, может быть заявлен другими лицами в течение десяти рабочих дней со дня совершения действия (отказа в совершении действия) или со дня, когда лицу стало об этом известно. Такие требования рассматриваются судом по правилам искового производства.
      2. Иски об освобождении имущества от ареста (исключении из описи) могут предъявляться собственниками или лицами, владеющими имуществом на праве хозяйственного ведения, оперативного управления, аренды, постоянного землепользования либо по иному основанию, предусмотренному законодательными актами или договором.
      3. Иски об освобождении имущества от ареста предъявляются должнику и взыскателю.
      4. Если арест имущества произведен в связи с конфискацией имущества, в качестве ответчиков привлекаются осужденный и соответствующий орган, уполномоченный на организацию работ по учету, хранению, оценке и дальнейшему использованию имущества, обращенного (поступившего) в государственную собственность.
      В случае признания исковых требований обоснованными, если подлежащее конфискации имущество находится у органа, уполномоченного на организацию работ по учету, хранению, оценке и дальнейшему использованию имущества, обращенного (поступившего) в государственную собственность, и передано им торговым, другим организациям для реализации, переработки либо безвозмездно, то это имущество подлежит возврату в натуре. В этом случае, кроме органа, уполномоченного на организацию работ по учету, хранению, оценке и дальнейшему использованию имущества, обращенного (поступившего) в государственную собственность, к участию в деле привлекаются указанные торговые и другие организации. Если этими организациями имущество, подлежащее исключению из описи, не реализовано, то на них возлагается обязанность по возврату имущества в натуре.
      5. Судья, установив, независимо от заявления заинтересованных лиц, обстоятельства, указанные в части первой настоящей статьи, обязан освободить имущество от ареста (исключить из описи) при рассмотрении заявления в порядке, установленном настоящей статьей и статьей 251 настоящего Кодекса.
      6. Если имущество, арест которого произведен в связи с конфискацией имущества, уже реализовано или обращено в переработку, истцу возмещается сумма, вырученная от реализации имущества при рассмотрении заявления в порядке, установленном настоящей статьей и статьей 251 настоящего Кодекса.

      Статья 252. Санкционирование постановления судебного
                  исполнителя

      1. В установленных законом случаях судебный исполнитель выносит постановление о производстве исполнительных действий, подлежащих санкционированию судом. В постановлении должны быть изложены мотивы и основания, в силу которых возникла необходимость в принятии санкционируемых действий.
      2. Постановление, подлежащее санкционированию судом, представляется судебным исполнителем в суд. К постановлению прилагаются материалы исполнительного производства, подтверждающие обоснованность принятия санкционируемых действий.
      3. Постановление судебного исполнителя должно быть рассмотрено судом в день поступления материалов в суд.
      4. Рассмотрев постановление судебного исполнителя и приложенные к нему материалы исполнительного производства, суд дает санкцию на совершение исполнительных действий или отказывает в даче санкции.
      Дача санкции осуществляется путем проставления на постановлении судебного исполнителя штампа суда «Санкционирую», заверяемого подписью судьи. В случае отказа в даче санкции судья выносит определение об отказе в даче санкции на проведение исполнительных действий.
      Дача санкции на постановление судебного исполнителя, представленное в форме электронного документа, осуществляется судом путем удостоверения электронной цифровой подписью судьи. В случае отказа в даче санкции судья выносит мотивированное определение об отказе в даче санкции в форме электронного документа.
      5. Постановление судебного исполнителя о проведении исполнительских действий, санкционированное судом, может быть обжаловано, опротестовано по правилам, предусмотренным статьей 250 настоящего Кодекса.
      Определение суда об отказе в даче санкции на постановление о проведении исполнительских действий может быть обжаловано, опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.

Глава 20. ИСПОЛНЕНИЕ РЕШЕНИЯ ТРЕТЕЙСКОГО СУДА

      Статья 253. Принудительное исполнение решения третейского
                  суда

      1. В случае, если решение третейского суда не исполнено добровольно в установленный в нем срок, сторона третейского разбирательства, в пользу которой вынесено решение третейского суда (взыскатель), вправе обратиться в суд с заявлением о принудительном исполнении решения третейского суда по месту рассмотрения спора третейским судом либо по месту жительства должника или по месту нахождения органа юридического лица, если место жительства или место нахождения неизвестно, то по месту нахождения имущества должника.
      2. К заявлению о выдаче исполнительного листа прилагаются:
      1) оригинал или копия решения третейского суда. Копия решения постоянно действующего третейского суда заверяется председателем этого третейского суда, копия решения третейского суда для разрешения конкретного спора должна быть нотариально удостоверенной;
      2) оригинал или нотариально заверенная копия третейского соглашения, заключенного в установленном законом порядке.
      3. Заявление о выдаче исполнительного листа может быть подано не позднее трех лет со дня окончания срока для добровольного исполнения решения третейского суда.
      4. Заявление о выдаче исполнительного листа, поданное с пропуском установленного срока, к которому не были приложены ходатайство о восстановлении срока и подтверждающие документы, возвращается судом без рассмотрения, о чем выносится определение. Определение может быть обжаловано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.
      5. Суд вправе восстановить срок на подачу заявления о выдаче исполнительного листа, если признает причины пропуска указанного срока уважительными.
      6. Заявление о выдаче исполнительного листа рассматривается судьей единолично в течение пятнадцати рабочих дней со дня поступления заявления в суд.
      7. О поступившем заявлении взыскателя о принудительном исполнении решения третейского суда, а также месте и времени его рассмотрения в судебном заседании суд уведомляет должника. Взыскатель также уведомляется о месте и времени рассмотрения его заявления. Неявка должника или взыскателя в судебное заседание не является препятствием к рассмотрению заявления, если от должника не поступило ходатайство об отложении рассмотрения заявления с указанием уважительных причин невозможности явиться в судебное заседание.
      8. Суд при рассмотрении заявления о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда не вправе пересматривать решение третейского суда по существу.
      9. По результатам рассмотрения заявления судом выносится определение о выдаче исполнительного листа либо об отказе в его выдаче.
      Определение суда о выдаче исполнительного листа подлежит немедленному исполнению.

      Статья 254. Выдача исполнительного листа

      1. При вынесении судом определения о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда исполнительный лист выдается по правилам статьи 241 настоящего Кодекса.
      2. Определение суда, вынесенное по заявлению о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда, может быть обжаловано, опротестовано.

      Статья 255. Отказ в выдаче исполнительного листа

      Суд выносит определение об отказе в выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда, если:
      1) сторона, против которой было принято решение третейского суда, представит в суд доказательства того, что:
      третейское соглашение является недействительным;
      решение третейского суда принято по спору, не предусмотренному третейским соглашением или не подпадающему под его условия, или содержит постановления по вопросам, выходящим за пределы третейского соглашения, а также вследствие неподведомственности спора третейскому суду. Если постановления третейского суда по вопросам, охватываемым третейским соглашением, могут быть отделены от тех, которые не охватываются таким соглашением, то в выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение той части решения третейского суда, которая содержит постановления по вопросам, охватываемым третейским соглашением, не может быть отказано;
      состав третейского суда или третейское разбирательство не соответствовали требованиям законодательства Республики Казахстан о третейском разбирательстве;
      сторона, против которой было принято решение третейского суда, не была должным образом уведомлена об избрании (назначении) третейских судей или о времени и месте заседания третейского суда либо по другим причинам не могла представить третейскому суду свои объяснения;
      одна из сторон при заключении третейского соглашения была полностью недееспособной или ограниченно дееспособной;
      имеется вступившее в законную силу, вынесенное по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям решение суда или третейского суда либо определение суда или третейского суда о прекращении производства по делу в связи с отказом истца от иска;
      вынесение решения судом стало возможным в результате совершения уголовного правонарушения, установленного приговором суда;
      2) суд установит, что:
      спор не может быть предметом третейского разбирательства в соответствии с законодательством Республики Казахстан или другим правом, которому стороны подчинили третейское соглашение по данному спору;
      решение третейского суда противоречит требованиям, установленным подпунктами 1), 2) настоящей статьи и публичному порядку Республики Казахстан.

Глава 21. ЗАОЧНОЕ ПРОИЗВОДСТВО И ЗАОЧНОЕ РЕШЕНИЕ

      Статья 256. Основания заочного производства

      1. В случае неявки в судебное заседание ответчика, извещенного надлежащим образом о времени и месте заседания, не сообщившего об уважительных причинах неявки и не просившего о рассмотрении дела в его отсутствие, дело может быть рассмотрено в порядке заочного производства, если против этого не возражает истец.
      2. При участии в деле нескольких ответчиков, рассмотрение дела в порядке заочного производства возможно в случае неявки в судебное заседание одновременно всех ответчиков.
      3. Если явившийся в судебное заседание истец не согласен на рассмотрение дела в порядке заочного производства в отсутствие ответчика, суд откладывает разбирательство дела и направляет ответчику извещение о времени и месте нового судебного заседания. В случае повторной неявки извещенного надлежащим образом ответчика суд рассматривает дело в порядке заочного производства независимо от мнения истца.
      4. Если от неявившегося в судебное заседание ответчика поступило заявление о рассмотрении дела без его участия, дело подлежит рассмотрению в общем порядке, а не в порядке заочного производства.
      5. О рассмотрении дела в порядке заочного производства суд выносит определение, которое заносится в протокол судебного заседания с указанием оснований рассмотрения дела в порядке заочного производства.
      6. При изменении истцом предмета или основания иска, увеличении исковых требований суд не вправе рассмотреть дело в порядке заочного производства в данном судебном заседании. Рассмотрение дела откладывается для вручения ответчику искового заявления истца с измененным предметом или основанием иска, увеличенным размером исковых требований.
      В новом судебном заседании дело может быть рассмотрено в порядке заочного производства, при наличии оснований, установленных в части первой настоящей статьи.

      Статья 257. Порядок заочного производства

      При рассмотрении дела в порядке заочного производства суд исследует доказательства, представленные лицами, участвующими в деле, учитывает их доводы и выносит решение в порядке, которое именуется заочным.

      Статья 258. Содержание заочного решения

      1. Содержание заочного решения определяется правилами статьи 226 настоящего Кодекса.
      2. В резолютивной части заочного решения должны быть указаны срок и порядок подачи ответчиком заявления об отмене этого решения.

      Статья 259. Высылка копии заочного решения

      Копия заочного решения высылается ответчику, а также истцу, не присутствовавшему в судебном заседании, не позднее пяти рабочих дней со дня его вынесения в окончательной форме с использованием средств связи, обеспечивающих фиксирование его получения.

      Статья 260. Содержание заявления об отмене заочного
                  решения

      1. Заявление об отмене заочного решения должно содержать:
      1) наименование суда, вынесшего заочное решение;
      2) наименование стороны, подающей заявление;
      3) сведения об обстоятельствах, свидетельствующих об уважительности причин неявки ответчика в судебное заседание, и доказательства, подтверждающие эти обстоятельства, а также доказательства, которые могут повлиять на содержание заочного решения;
      4) просьбу стороны, подающей заявление;
      5) перечень прилагаемых к заявлению материалов.
      2. Заявление об отмене заочного решения подписывается стороной или ее представителем при наличии полномочия и представляется в суд с копиями заявления и приложенных к нему материалов по числу лиц, участвующих в деле.

      Статья 261. Действия суда после принятия заявления

      Суд извещает лиц, участвующих в деле, о времени и месте рассмотрения заявления об отмене заочного решения, направляет им копии заявления и приложенных к нему материалов.

      Статья 262. Рассмотрение заявления

      1. Заявление об отмене заочного решения рассматривается судом в судебном заседании в течение десяти рабочих дней со дня его поступления в суд. Неявка лиц, участвующих в деле, извещенных о времени и месте судебного заседания, не препятствует рассмотрению заявления.
      2. Определение суда об отмене заочного решения либо об отказе в отмене заочного решения обжалованию, опротестованию не подлежит.

      Статья 263. Полномочия суда

      Суд, рассмотрев заявление об отмене заочного решения, выносит определение об отказе в удовлетворении заявления или об отмене заочного решения и возобновлении рассмотрения дела по существу в том же или ином составе суда.

      Статья 264. Обжалование заочного решения

      1. Ответчик или его представитель при наличии полномочий вправе подать в суд, вынесший заочное решение, заявление об отмене этого решения в течение пяти рабочих дней со дня получения копии заочного решения.
      2. В случае отказа в удовлетворения заявления, поданного в соответствии с частью первой статьи 260 настоящего Кодекса, ответчик вправе обжаловать заочное решение в апелляционном порядке в течение одного месяца со дня вынесения судом определения об отказе в удовлетворении заявления.
      3. Заочное решение может быть обжаловано лицами, участвующими в деле, или опротестовано прокурором в апелляционном порядке по истечении срока на подачу заявления об отмене этого решения, а в случае, если заявление подано – в течение одного месяца со дня вынесения судом определения об отказе в удовлетворении этого заявления.

      Статья 265. Основания к отмене заочного решения

      1. Заочное решение подлежит отмене, если суд установит совокупность обстоятельств, свидетельствующих о том, что ответчик:
      1) не явился в судебное заседание по уважительным причинам, хотя был извещен о времени и месте судебного разбирательства;
      2) представил доказательства, которые могут повлиять на содержание заочного решения.
      2. Отсутствие в совокупности указанных в части первой настоящей статьи оснований исключает возможность отмены заочного решения судом первой инстанции.

      Статья 266. Возобновление рассмотрения дела

      1. Об отмене заочного решения суд выносит определение, которым возобновляет рассмотрение дела по существу.
      2. В случае неявки ответчика, извещенного надлежащим образом о времени и месте судебного заседания, вынесенное при новом рассмотрении дела решение суда не признается заочным. Ответчик не вправе повторно подавать заявление об отмене этого решения.

      Статья 267. Законная сила заочного решения

      Заочное решение вступает в силу по правилам, установленным частью первой статьи 240 настоящего Кодекса.

Глава 22. ОПРЕДЕЛЕНИЕ СУДА

      Статья 268. Определение суда и порядок его вынесения

      1. Акт суда, которым дело не разрешается по существу, выносится в форме определения.
      2. Определение выносится судом в виде самостоятельного процессуального документа в порядке, предусмотренном статьей 223 настоящего Кодекса.
      3. При разрешении несложных вопросов суд может вынести определение, не удаляясь из зала судебного заседания. О содержании определения указывается в протоколе судебного заседания.
      4. Определение либо его резолютивная часть оглашается немедленно после вынесения. Определение в окончательной форме может быть изготовлено в срок не позднее пяти рабочих дней после оглашения его резолютивной части.

      Статья 269. Содержание определения

      1. В определении, выносимом судом в совещательной комнате, должны быть указаны:
      1) дата и место вынесения определения;
      2) наименование суда, вынесшего определение, фамилии и инициалы судьи и секретаря судебного заседания;
      3) лица, участвующие в деле, предмет спора или заявленное требование;
      4) вопрос, по которому выносится определение;
      5) мотивы, по которым суд пришел к своим выводам, и ссылка на законы, которыми суд руководствовался;
      6) процессуальное решение суда;
      7) порядок и срок обжалования определения, если оно подлежит обжалованию.
      2. Определение, которое выносится судом в зале судебного заседания, и должно содержать сведения, перечисленные в подпунктах 4), 5), 6) части первой настоящей статьи.

      Статья 270. Частное определение суда

      1. При выявлении случаев нарушения законности суд вправе вынести и направить частное определение, а если нарушения допущены со стороны государственных органов, должностных лиц и государственных служащих суд выносит и направляет частное определение соответствующим организациям, должностным или иным лицам, выполняющим управленческие функции, которые обязаны в месячный срок сообщить о принятых ими мерах.
      2. Несообщение о принятых мерах влечет административную ответственность лиц, которым адресовано частное определение, за проявление неуважения к суду в соответствии с требованиями статей 119 и 120 настоящего Кодекса. Наложение административного взыскания не освобождает соответствующих лиц от обязанности сообщить о мерах, принятых по частному определению суда.
      3. Если при рассмотрении дела суд обнаружит в действиях стороны, других участников процесса, должностного или иного лица признаки уголовного правонарушения, он сообщает об этом прокурору.
      4. Частное определение может быть обжаловано лицами, интересов которых оно касается, в порядке, предусмотренном частью четвертой статьи 429 настоящего Кодекса, и опротестовано.

      Статья 271. Высылка лицам, участвующим в деле, копий
                  определения суда

      Сторонам и другим лицам, участвующим в деле, не явившимся в судебное заседание, копии определения суда о приостановлении или прекращении производства по делу либо об оставлении заявления без рассмотрения высылаются не позднее пяти рабочих дней со дня вынесения определения в окончательной форме с использованием средств связи, обеспечивающих фиксирование его получения.

Глава 23. ПРИОСТАНОВЛЕНИЕ ПРОИЗВОДСТВА ПО ДЕЛУ

      Статья 272. Обязанность суда приостановить производство

      1. Суд обязан приостановить производство по делу в случаях:
      1) смерти гражданина или реорганизации, ликвидации юридического лица, если спорное правоотношение допускает правопреемство;
      2) признания гражданина недееспособным в установленном законом порядке;
      3) пребывания ответчика в участвующей в боевых действиях части Вооруженных Сил, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан или просьбы истца, находящегося в участвующей в боевых действиях части Вооруженных Сил, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан;
      4) невозможности рассмотрения данного дела до разрешения другого дела, рассматриваемого в гражданском, уголовном или административном судопроизводстве;
      5) если он усмотрит, что закон или иной нормативный правовой акт, подлежащий применению по данному делу, ущемляет закрепленные Конституцией права и свободы человека и гражданина и обратится в Конституционный Совет Республики Казахстан с представлением о признании этого акта неконституционным, а также если станет известно, что Конституционным Советом по инициативе другого суда производится проверка конституционности нормативного правового акта, подлежащего применению по данному делу;
      6) обращения с поручением суду иностранного государства об оказании правовой помощи;
      7) заключения сторонами с медиатором договора о проведении медиации. При продлении срока проведения медиации стороны должны сообщить об этом суду совместным письменным уведомлением;
      8) поступления по делу, связанному со спором о ребенке, копии определения суда о принятии к производству поданного на основании международного договора Республики Казахстан заявления о возвращении незаконно перемещенного в Республику Казахстан или удерживаемого в Республике Казахстан ребенка или об осуществлении в отношении ребенка прав доступа, если ребенок не достиг возраста, по достижении которого указанный международный договор не подлежит применению в отношении этого ребенка.

      Статья 273. Право суда приостановить производство

      Суд может по заявлению лиц, участвующих в деле, или по своей инициативе приостановить производство по делу в случаях:
      1) пребывания стороны на воинской службе по призыву в Вооруженных Силах, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан или привлечения ее для выполнения другой государственной обязанности;
      2) нахождения стороны в служебной командировке, превышающей срок рассмотрения дела, за исключением случаев участия в деле представителей юридических лиц;
      3) нахождения стороны в лечебном учреждении на стационарном лечении, за исключением случаев участия в деле представителей юридического лица;
      4) обращения с поручением суду об оказании правовой помощи по рассматриваемому делу;
      5) назначения обследования органом, осуществляющим функции по опеке или попечительству условий жизни усыновителей по делам об усыновлении;
      6) назначения судом экспертизы;
      7) проведения медиации в суде или проведения партисипативной процедуры;
      8) розыск ответчика в случаях, предусмотренных статьей 133 настоящего Кодекса.

      Статья 274. Сроки приостановления производства

      1. Производство по делу приостанавливается:
      1) в случаях, предусмотренных подпунктами 1) и 2) статьи 272 настоящего Кодекса, - до определения правопреемника выбывшего лица или назначения недееспособному лицу опекуна;
      2) в случаях, предусмотренных подпунктом 3) статьи 272 и подпунктами 1), 2), 3), 4), 5), 6) и 8) статьи 273 настоящего Кодекса, - до прекращения пребывания стороны в составе Вооруженных Сил Республики Казахстан, до окончания выполнения ею государственной обязанности, до возвращения из служебной командировки, выписки из лечебного учреждения или окончания заболевания, до представления суду заключения эксперта или заключения органа опеки и попечительства;
      3) в случаях, предусмотренных подпунктом 4) статьи 272, подпунктом 7) статьи 273 настоящего Кодекса, - до вступления в законную силу решения, приговора или постановления суда;
      4) в случаях, предусмотренных подпунктом 5) статьи 272 настоящего Кодекса, - до вступления в силу решения Конституционного Совета Республики Казахстан;
      5) в случаях, предусмотренных подпунктом 6) статьи 272, подпунктом 5) статьи 273 настоящего Кодекса, - до выполнения судом поручения об оказании правовой помощи;
      6) в случаях, предусмотренных подпунктом 7) статьи 272 настоящего Кодекса - до прекращения медиации;
      7) в случаях, предусмотренных подпунктами 7) и 8) статьи 273 настоящего Кодекса – до истечения срока, установленного частью четвертой статьи 179 настоящего Кодекса;
      8) до вступления в законную силу решения суда по делу о возвращении незаконно перемещенного в Республику Казахстан или удерживаемого в Республике Казахстан ребенка или об осуществлении в отношении ребенка прав доступа на основании международного договора Республики Казахстан, или определения о прекращении производства по этому делу, или определения об оставлении судом заявления, указанного в подпункте 8) статьи 272 настоящего Кодекса, без рассмотрения.

      Статья 275. Обжалование или опротестование определения
                  суда о приостановлении производства

      Определение суда о приостановлении производства по делу в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, может быть обжаловано, опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.

      Статья 276. Возобновление производства

      Производство по делу возобновляется после устранения обстоятельств, вызвавших его приостановление, по заявлению лиц, участвующих в деле, или по инициативе суда. При возобновлении производства суд извещает лиц, участвующих в деле по общим правилам гражданского судопроизводства.
      Определение суда о возобновлении производства по делу обжалованию и опротестованию не подлежит.
      Копия определения направляется либо вручается лицам, участвующим в деле, не позднее пяти рабочих дней со дня его вынесения в окончательной форме с использованием средств связи, обеспечивающих фиксирование его получения.

Глава 24. ПРЕКРАЩЕНИЕ ПРОИЗВОДСТВА ПО ДЕЛУ

      Статья 277. Основания прекращения производства по делу

      Суд прекращает производство по делу, если:
      1) дело не подлежит рассмотрению в порядке гражданского судопроизводства;
      2) имеется вступившее в законную силу, вынесенное по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям решение суда или определение суда о прекращении производства по делу в связи с отказом истца от иска или утверждением мирового соглашения сторон, соглашения сторон об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры;
      3) имеется принятое по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям решение арбитража или третейского суда;
      4) судом принят отказ истца от иска;
      5) стороны заключили мировое соглашение и оно утверждено судом;
      6) стороны заключили соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры и они утверждены судом;
      7) после смерти гражданина, являющегося одной из сторон по делу, спорное правоотношение не допускает правопреемства;
      8) организация, выступающая стороной по делу, ликвидирована с прекращением ее деятельности и отсутствием правопреемников;
      9) установлено наличие у иностранного государства судебного иммунитета.

      Статья 278. Порядок и последствия прекращения
                  производства по делу

      1. Производство по делу прекращается определением суда.
      2. В случае прекращения производства по делу вторичное обращение в суд по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям не допускается.
      3. Прекращая производство по делу по основаниям, предусмотренным подпунктами 1), 2), 3), 4), 5), 6) статьи 277 настоящего Кодекса, суд в определении указывает о возврате государственной пошлины в соответствии с требованиями статьи 115 настоящего Кодекса.
      Суд, прекращая производство по делу, отменяет принятые меры по обеспечению иска.
      4. Определение суда о прекращении производства по делу может быть обжаловано и опротестовано в случаях и порядке, предусмотренных настоящим Кодексом.

Глава 25. ОСТАВЛЕНИЕ ИСКОВОГО ЗАЯВЛЕНИЯ
БЕЗ РАССМОТРЕНИЯ

      Статья 279. Основания оставления искового заявления без
                  рассмотрения

      Суд оставляет исковое заявление без рассмотрения, если:
      1) истцом не соблюден установленный законодательными актами для данной категории дел порядок досудебного урегулирования спора и возможность применения этого порядка не утрачена;
      2) исковое заявление подано недееспособным лицом;
      3) исковое заявление подписано или подано лицом, не имеющим полномочий на его подписание или предъявление;
      4) в производстве этого или другого суда либо арбитража или третейского суда имеется возбужденное ранее дело по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям;
      5) между сторонами в соответствии с законом заключено соглашение о передаче данного спора на разрешение арбитража или третейского суда, если иное не предусмотрено законодательными актами Республики Казахстан;
      6) истец, не просивший о разбирательстве дела в его отсутствие, не явился в суд по вторичному вызову;
      7) лицо, в интересах которого возбуждено дело, не поддержало заявленного требования;
      8) истцом подано заявление о возвращении искового заявления;
      9) заявление по делам о восстановлении прав по утраченным ценным бумагам на предъявителя и ордерным ценным бумагам подано до истечения трехмесячного срока со дня публикации;
      10) заявление о признании права коммунальной собственности подано ранее срока, установленного законом, или с нарушением предусмотренных законом процедур фиксации недвижимого имущества бесхозяйным;
      11) не уплачена государственная пошлина в порядке, установленном частью третьей статьи 105 и частью второй статьи 106 настоящего Кодекса;
      12) не представлены сведения о публикации в средствах массовой информации по делам особого искового производства, предусмотренным главой 34 настоящего Кодекса;
      13) при рассмотрении дела в особом производстве установлено наличие спора о праве, подведомственного суду, подлежащего рассмотрению в исковом производстве.

      Статья 280. Порядок и последствия оставления искового
                  заявления без рассмотрения

      1. Производство по делу в случаях оставления искового заявления без рассмотрения заканчивается определением суда. В этом определении суд обязан указать, как устранить перечисленные в подпунктах 1), 2), 3), 9) и 10) статьи 279 настоящего Кодекса обстоятельства, препятствующие рассмотрению дела. Оставляя исковое заявление без рассмотрения по основаниям, предусмотренным подпунктами 1) и 2) статьи 279 настоящего Кодекса, в определении суд указывает о возврате государственной пошлины и об отмене принятых мер по обеспечению иска.
      2. Определение суда об оставлении искового заявления без рассмотрения может быть обжаловано или опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.
      3. После устранения обстоятельств, послуживших основанием для оставления заявления без рассмотрения, заинтересованное лицо вправе вновь обратиться в суд с исковым заявлением в общем порядке.
      Копия определения направляются или вручаются истцу вместе с материалами, приложенными к исковому заявлению.

Глава 26. ПРОТОКОЛЫ

      Статья 281. Обязательность ведения протокола

      1. О каждом судебном заседании, а также о каждом отдельном процессуальном действии, совершенном вне заседания, составляется протокол в письменной форме либо ведется аудио- или видеозапись судебного заседания.
      В случае неявки в судебное заседание всех лиц, участвующих в деле, аудио- или видеозапись не проводится.
      При использовании средств аудио- или видеозаписи по усмотрению суда может составляться краткий протокол в письменной форме.
      2. В предварительном судебном заседании при подготовке дела к судебному разбирательству в суде первой инстанции, в судебном заседании суда апелляционной инстанции протокол ведется по усмотрению суда или по ходатайству стороны. В случае вынесения решения в предварительном судебном заседании в суде первой инстанции, а также при рассмотрении дела судом апелляционной инстанции по правилам суда первой инстанции ведение протокола обязательно.
      При исследовании дополнительных доказательств в судебном заседании суда апелляционной инстанции, в том числе экспертных заключений, допроса вызванных в заседание лиц суд апелляционной инстанции ведет протокол отдельного процессуального действия.
      3. Протокол не ведется в судах кассационной и надзорной инстанций.

      Статья 282. Содержание протокола

      1. Протокол судебного заседания или отдельного процессуального действия, совершенного вне заседания, должен отражать все существенные обстоятельства разбирательства дела или совершения отдельного процессуального действия.
      2. В протоколе указываются:
      1) год, месяц, число и место судебного заседания;
      2) время начала и окончания судебного заседания;
      3) наименование суда, рассматривающего дело, фамилия и инициалы судьи, секретаря судебного заседания;
      4) наименование дела;
      5) сведения о применении судом стенографирования и указание причин невозможности проведения аудио-, видеозаписи процесса;
      6) сведения о явке лиц, участвующих в деле, представителей, свидетелей, экспертов, специалистов, переводчиков;
      7) сведения о разъяснении лицам, участвующим в деле, представителям, а также переводчику, экспертам и специалистам их процессуальных прав и обязанностей;
      8) распоряжения председательствующего и определения, вынесенные в зале судебного заседания;
      9) заявления, ходатайства и объяснения лиц, участвующих в деле, и представителей;
      10) устные показания свидетелей, пояснения экспертов и специалистов;
      11) сведения об оглашении и результатах исследования доказательств и документов, прослушивания аудиозаписей и просмотра видеозаписей, киноматериалов;
      12) сведения о заключении государственных органов и органов местного самоуправления, участвовавших в деле на основании статьи 55 настоящего Кодекса;
      13) содержание вопросов и ответов, имевших место в зале судебного заседания;
      14) содержание судебных прений и реплик;
      15) краткое заключение прокурора, участвовавшего в деле на основании статьи 54 настоящего Кодекса;
      16) сведения об оглашении и разъяснении содержания решения и определений, о сроках изготовления их в окончательной форме, разъяснении порядка и срока обжалования;
      17) сведения о разъяснении лицам, участвующим в деле, прав на ознакомление с протоколом судебного заседания и подачи на него замечаний;
      18) дата составления протокола в окончательной форме.
      3. В случае фиксирования разбирательства дела с использованием средств аудио- или видеозаписи, составляется краткий протокол.
      4. Содержание краткого протокола должно соответствовать требованиям, указанным в подпунктах 1), 2), 3), 4), 6) и 18) части второй настоящей статьи. Также указывается о применении судом средств аудио- или видеозаписи, наименование файла, содержащего аудио- или видеозапись.
      Носитель аудио- или видеозаписи и краткий протокол приобщаются к делу.
      По ходатайству лиц, участвующих в деле, и представителей судом может быть представлена копия аудио- или видеозаписи.
      5. Применение средств аудио- или видеозаписи для фиксирования хода судебного заседания обеспечивается органом, осуществляющим организационное и материально-техническое обеспечение деятельности судов.

      Статья 283. Составление протокола

      1. Протокол судебного заседания или отдельного процессуального действия составляется секретарем судебного заседания либо ведется аудио-, видеозапись.
      2. Протокол (краткий протокол) изготавливается компьютерным, машинописным либо рукописным способом.
      3. Лица, участвующие в деле, и представители вправе ходатайствовать об оглашении какой-либо части протокола, о занесении в протокол сведений об обстоятельствах, которые они считают существенными для дела.
      4. Протокол должен быть изготовлен и подписан не позднее трех рабочих дней после окончания судебного заседания, а протокол об отдельном процессуальном действии - не позднее следующего дня после его совершения. По сложным делам протокол судебного заседания должен быть изготовлен и подписан не позднее десяти рабочих дней после окончания судебного заседания.
      5. Протокол подписывается председательствующим и секретарем. Все изменения, поправки, дополнения должны быть оговорены в протоколе и удостоверены их подписями.
      6. По ходатайству лиц, участвующих в деле, суд обязан представить для ознакомления протокол в форме электронного документа, удостоверенного электронной цифровой подписью председательствующего и секретаря судебного заседания.
      7. Если лица, участвующие в деле пояснения, заявления, ходатайства, заключения, заявленные в устной форме, изложили дополнительно в письменной форме, суд приобщает письменные документы к делу без отражения полного содержания в протоколе.

      Статья 284. Замечания на протокол, аудио- или видеозапись

      Лица, участвующие в деле, или их представители вправе ознакомиться с протоколом (кратким протоколом) судебного заседания, аудио- или видеозаписью либо в течение пяти рабочих дней со дня его изготовления и подписания. Указанные лица в течение трех рабочих дней после ознакомления вправе подать замечания на протокол, аудио- или видеозапись в письменном виде или в форме электронного документа, удостоверенного электронной цифровой подписью, с указанием на неполноту совершенных процессуальных действий и фиксирования их результатов.

      Статья 285. Рассмотрение замечаний на протокол и аудио-
                  или видеозапись

      1. Замечания на протокол (краткий протокол), аудио- или видеозапись рассматривает подписавший его председательствующий, который в случае согласия с замечаниями удостоверяет их правильность своей резолюцией и подписью.
      2. В случае несогласия председательствующего с поданными замечаниями они рассматриваются в судебном заседании с извещением лиц, участвовавших в рассмотрении дела. Неявка лиц, участвовавших в рассмотрении дела, не является препятствием для рассмотрения замечаний на протокол (краткий протокол), аудио- или видеозапись.
      По результатам рассмотрения замечаний председательствующий выносит определение об их удовлетворении либо об их полном или частичном отклонении. Все замечания приобщаются к делу.
      3. Определение суда, вынесенное по результатам рассмотрения замечаний, обжалованию и опротестованию не подлежит. Доводы о несогласии с определением могут быть включены в апелляционную жалобу или протест.
      4. Замечания на протокол (краткий протокол), аудио- или видеозапись должны быть рассмотрены в течение пяти рабочих дней со дня их подачи.
      5. Если председательствующий по уважительным причинам не может рассмотреть замечания на протокол (краткий протокол), аудио- или видеозапись, они приобщаются к материалам дела.

Подраздел 3. ОСОБОЕ ИСКОВОЕ ПРОИЗВОДСТВО Глава 27. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЯМ О ЗАЩИТЕ ИЗБИРАТЕЛЬНЫХ
ПРАВ ГРАЖДАН И ОБЩЕСТВЕННЫХ ОБЪЕДИНЕНИЙ, УЧАСТВУЮЩИХ В ВЫБОРАХ,
РЕФЕРЕНДУМАХ

      Статья 286. Подача заявления

      Гражданин, общественное объединение, член избирательной комиссии, доверенные лица кандидатов и политических партий, представители политических партий с правом совещательного голоса, наблюдатели политических партий, иных общественных объединений, некоммерческих организаций, считающие, что решением, действием (бездействием) государственного органа, органа местного государственного управления и самоуправления, избирательной комиссии, предприятия, организации, их должностными лицами нарушается право избирать или быть избранными, участвовать в выборах, референдуме, вправе обратиться с письменным заявлением в суд по подсудности, установленной главой 3 настоящего Кодекса и другими законами.

      Статья 287. Рассмотрение заявления

      1. Заявление, поступившее в период подготовки и проведения выборов, республиканского референдума, а также в течение месяца со дня голосования, должно быть рассмотрено в пятидневный срок, а поступившее менее чем за пять дней до голосования, в день голосования и до объявления итогов выборов, республиканского референдума – немедленно, если иное не предусмотрено Конституционным законом Республики Казахстан «О выборах в Республике Казахстан», Конституционным законом Республики Казахстан «О республиканском референдуме».
      Заявление об обжаловании решения избирательной комиссии о необходимости исправления в списках избирателей (выборщиков) должно быть рассмотрено в день поступления.
      2. Заявление рассматривается судом с участием заявителя, представителя соответствующей избирательной комиссии или государственного органа, органа местного государственного управления и самоуправления, предприятия, организации, прокурора. Неявка в суд указанных лиц, надлежащим образом извещенных о времени и месте судебного заседания, не является препятствием для рассмотрения и разрешения дела.

      Статья 288. Решение суда, его обжалование и исполнение

      1. Решение суда, которым заявление признано обоснованным, является основанием для восстановления нарушенного избирательного права.
      2. Решение суда первой инстанции может быть обжаловано, опротестовано в апелляционном порядке в течение трех дней со дня вручения копии решения, если иное не предусмотрено Конституционным законом Республики Казахстан «О выборах в Республике Казахстан», Конституционным законом Республики Казахстан «О республиканском референдуме».
      Постановление суда апелляционной инстанции обжалованию и опротестованию не подлежит.
      3. Решение суда по делам об оспаривании решений и действий (бездействия) Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан, а также решений и действий (бездействия) Центральной комиссии референдума, вынесенное по правилам подсудности, предусмотренной статьей 28 настоящего Кодекса, может быть обжаловано, опротестовано в порядке надзора в течение трех дней со дня вручения копии решения, если иное не предусмотрено Конституционным законом Республики Казахстан «О выборах в Республике Казахстан», Конституционным законом Республики Казахстан «О республиканском референдуме».
      4. Жалоба или ходатайство на решения, указанные в частях второй и третьей настоящей статьи, рассматриваются в трехдневный срок со дня поступления в суд, а поступившие менее чем за пять дней до голосования, в день голосования и до объявления итогов выборов, республиканского референдума – немедленно, если иное не предусмотрено Конституционным законом Республики Казахстан «О выборах в Республике Казахстан», Конституционным законом Республики Казахстан «О республиканском референдуме».
      5. Решение суда, вступившее в законную силу, направляется в соответствующий государственный орган, орган местного государственного управления и самоуправления, предприятие, организацию, председателю избирательной комиссии. Должностные лица, виновные в неисполнении решения суда, несут ответственность, установленную законом.

Глава 28. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЯМ ОБ ОСПАРИВАНИИ РЕШЕНИЙ,
ДЕЙСТВИЙ (БЕЗДЕЙСТВИЯ) МЕСТНЫХ ИСПОЛНИТЕЛЬНЫХ ОРГАНОВ,
НАРУШАЮЩИХ ПРАВА ГРАЖДАН НА УЧАСТИЕ В УГОЛОВНОМ
СУДОПРОИЗВОДСТВЕ В КАЧЕСТВЕ ПРИСЯЖНОГО ЗАСЕДАТЕЛЯ

      Статья 289. Подача заявления

      1. Гражданин, считающий, что решением, действием (бездействием) местного исполнительного органа нарушается право гражданина на участие в процедуре отбора для участия в уголовном судопроизводстве в качестве присяжного заседателя, вправе обратиться с заявлением в суд по подсудности, установленной главой 3 настоящего Кодекса.
      2. К заявлению должны быть приобщены доказательства, свидетельствующие о нарушении права гражданина на включение в список кандидатов в присяжные заседатели и участие в уголовном судопроизводстве в качестве присяжного заседателя.
      3. Заявление может быть подано в суд в течение семи рабочих дней с момента окончания срока ознакомления граждан с предварительными списками кандидатов в присяжные заседатели в соответствии с законодательством Республики Казахстан о присяжных заседателях.

      Статья 290. Рассмотрение заявления

      1. Заявление, поступившее в сроки, установленные статьей 289 настоящего Кодекса, должно быть рассмотрено в течение двух рабочих дней, а поступившее в день окончания этого срока, - немедленно.
      2. Заявление рассматривается судом с участием заявителя, представителя соответствующего местного исполнительного органа. Неявка в суд указанных лиц, надлежащим образом извещенных о времени и месте судебного заседания, не является препятствием для рассмотрения и разрешения дела.

      Статья 291.Решение суда по заявлению и его исполнение

      1. Решение суда, которым установлено нарушение права гражданина на участие в процедуре отбора для участия в уголовном судопроизводстве в качестве присяжного заседателя, является основанием для внесения исправлений в предварительные списки кандидатов в присяжные заседатели.
      2. Решение суда направляется в соответствующий местный исполнительный орган. Должностные лица, виновные в неисполнении решения суда, несут ответственность, установленную законом.

Глава 29. ПРОИЗВОДСТВО ОБ ОСПАРИВАНИИ РЕШЕНИЙ И ДЕЙСТВИЙ
(БЕЗДЕЙСТВИЯ) ОРГАНОВ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ВЛАСТИ, МЕСТНОГО
САМОУПРАВЛЕНИЯ, ОБЩЕСТВЕННЫХ ОБЪЕДИНЕНИЙ, ОРГАНИЗАЦИЙ,
ДОЛЖНОСТНЫХ ЛИЦ И ГОСУДАРСТВЕННЫХ СЛУЖАЩИХ

      Статья 292. Подача заявления

      1. Гражданин и юридическое лицо вправе оспорить решение, действия (или бездействие) государственного органа, органа местного самоуправления, общественного объединения, организации, должностного лица, государственного служащего в суде. В случаях, когда законодательными актами установлено рассмотрение обращения вышестоящим органом, организацией, должностным лицом, комиссиями или омбудсменом заявление гражданина и юридического лица подается в суд после соблюдения такого порядка обращения.
      Прокурор в случае отклонения протеста на не соответствующий закону правовой акт индивидуального применения, а также на действия государственного органа или должностного лица органом или должностным лицом, издавшим незаконный акт или совершившим незаконные действия, либо вышестоящим органом или должностным лицом обращается в суд с заявлением о признании акта, действия незаконными.
      2. Не подлежат рассмотрению в суде заявления по правилам настоящей главы по делам об обжаловании действий (бездействия) органа (должностного лица), осуществляющего производство по делу об административном правонарушении.
      3. Заявление подается в суд по правилам подсудности, установленным главой 3 настоящего Кодекса. Заявления, рассмотрение которых отнесено к подсудности районных судов, могут быть поданы в суд по месту жительства гражданина либо в суд по месту нахождения государственного органа, органа местного самоуправления, общественного объединения, организации, должностного лица, государственного служащего, действия которого оспариваются.
      4. Отказ в разрешении на выезд из Республики Казахстан за границу по основанию, что заявитель осведомлен о сведениях, составляющих государственную тайну, оспаривается в соответствующем районном и приравненном к нему суде по месту нахождения органа, принявшего решение об оставлении просьбы о выезде без удовлетворения.
      5. Обращение прокурора в суд приостанавливает действие опротестованного правового акта индивидуального применения до рассмотрения судом.

      Статья 293. Решения, действия (бездействие)
                  государственных органов, органов местного
                  самоуправления, общественных объединений,
                  организаций, должностных лиц, государственных
                  служащих, подлежащие судебному оспариванию

      1. К решениям, действиям (или бездействию) государственных органов, органов местного самоуправления, общественных объединений, организаций, должностных лиц, государственных служащих, подлежащие судебному оспариванию относятся коллегиальные и единоличные решения и действия (или бездействие), в результате которых:
      1) нарушены права и свободы гражданина и законные интересы юридического лица;
      2) созданы препятствия к осуществлению гражданином его прав и свобод, а также юридическим лицом законных интересов;
      3) на гражданина или юридическое лицо незаконно наложена какая-либо обязанность, или они незаконно привлечены к  ответственности.
      2. Не могут быть оспорены в суде в соответствии с настоящей главой:
      1) законодательные акты, проверка которых на соответствие нормам Конституции Республики Казахстан отнесена к исключительной компетенции Конституционного Совета Республики Казахстан;
      2) индивидуальные правовые акты, в отношении которых другими законодательными актами предусмотрен иной порядок судебного обжалования;
      3) международные договоры Республики Казахстан;
      4) нормативные правовые акты, проверка которых на соответствие законодательным актам Республики Казахстан проводится в порядке, предусмотренном главой 31 настоящего Кодекса;
      5) решения, действия (бездействие) государственных органов, органов местного самоуправления, общественных объединений, организаций, должностных лиц, государственных служащих, подлежащие судебному обжалованию юридическими лицами, в уставном капитале которых имеется доля государства, которые подлежат оспариванию в порядке искового производства (корпоративные споры);
      6) решения, действия (бездействие) государственных органов, органов местного самоуправления, общественных объединений, организаций, должностных лиц, государственных служащих, подлежащие рассмотрению судом в порядке, определенном уголовно-процессуальным законодательством и законодательством об административных правонарушениях.
      3. Заявление может быть подано в суд по любому основанию, предусмотренному в части первой настоящей статьи.
      По ходатайству заявителя копия определения о принятии заявления к производству суда может быть выдана заявителю для представления в орган или должностному лицу, чьи решения, действия (бездействие) оспариваются.

      Статья 294. Срок для обращения с заявлением в суд

      1. Гражданин и юридическое лицо вправе обратиться в суд с заявлением в течение трех месяцев со дня, когда им стало известно о нарушении прав, свобод и законных интересов.
      Прокурор вправе обратиться в суд в десятидневный срок с момента получения сообщения о результатах рассмотрения протеста или по истечении установленного законом срока для его рассмотрения.
      2. Пропуск трехмесячного срока для обращения с заявлением в суд не является основанием для суда к отказу в принятии заявления.
      Ходатайство о восстановлении указанного срока либо о применении этого срока рассматривается в предварительном судебном заседании или в судебном заседании. Если срок не восстановлен, суд выносит решение об отказе в удовлетворении заявления.

      Статья 295. Подготовка дела к судебному разбирательству

      В порядке, предусмотренном статьей 165 настоящего Кодекса, судья проводит подготовку дела к судебному разбирательству в течение десяти рабочих дней со дня принятия заявления в производство суда. Продление этого срока не допускается.

      Статья 296. Рассмотрение заявления

      1. Заявление рассматривается судом в месячный срок со дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству с участием прокурора, гражданина, руководителя государственного органа, органа местного самоуправления, общественного объединения, организации, должностного лица или государственного служащего, решения и действия (бездействие) которых оспариваются или их представителя (ей).
      Заявление прокурора рассматривается судом в десятидневный срок со дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству с участием прокурора и с участием органа, должностного лица, принявшего решение об отклонении протеста, или его представителя.
      2. Неявка в судебное заседание кого-либо из перечисленных лиц, надлежащим образом извещенных о месте и времени судебного заседания, не является препятствием к рассмотрению заявления. Однако суд может признать явку указанных лиц в судебное заседание обязательной с отложением разбирательства по делу и повторным вызовом лиц.
      3. Суд вправе по своей инициативе истребовать от лиц, перечисленных в части первой настоящей статьи, все документы и материалы, на основании которых принималось оспариваемые решение, действия (бездействие).
      Непредставление в суд истребованных материалов без уважительных причин влечет правовые последствия, предусмотренные частью девятой статьи 73 настоящего Кодекса.

      Статья 297. Решение суда и его исполнение

      1. Решение суда выносится в соответствии с требованиями статьи 227 настоящего Кодекса.
      2. Решение суда направляется для устранения допущенных нарушений закона руководителю государственного органа, органа местного самоуправления, общественного объединения, организации, должностному лицу, государственному служащему либо вышестоящему в порядке подчиненности органу в течение трех рабочих дней после вступления решения суда в законную силу. Копия решения суда направляется вышестоящему государственному органу и прокурору.
      3. Об исполнении решения должно быть сообщено суду, гражданину или юридическому лицу не позднее чем в месячный срок со дня получения решения суда. За неисполнение решения суда виновные должностные лица несут ответственность, предусмотренную законом.
      4. Возмещение вреда, причиненного гражданину или юридическому лицу в результате принятия незаконного решения, совершения незаконных действий (бездействия) государственным органом, органом местного самоуправления, общественным объединением, организацией, должностным лицом или государственным служащим осуществляется в порядке искового производства.

Глава 30. ПРОИЗВОДСТВО ОБ ОСПАРИВАНИИ
НОРМАТИВНОГО ПРАВОВОГО АКТА

      Статья 298. Подача заявления

      1. Гражданин и юридическое лицо, на которых распространяется действие нормативного правового акта, считающие, что принятым и опубликованным в предусмотренном законом порядке нормативным правовым актом нарушаются их права и охраняемые законом интересы, гарантированные Конституцией и законодательными актами Республики Казахстан, вправе обратиться в суд с заявлением о признании этого акта противоречащим закону полностью или в отдельной части.
      Прокурор в случае отклонения протеста на несоответствующий закону нормативный правовой акт органом или должностным лицом, издавшим незаконный акт, либо вышестоящим органом или должностным лицом обращается в суд с заявлением о признании акта незаконным.
      2. Заявление должно соответствовать требованиям, предусмотренным статьей 148 настоящего Кодекса, и дополнительно содержать данные о наименовании государственного органа, органа местного самоуправления, должностного лица, принявшего оспариваемый подзаконный нормативный правовой акт, дате его принятия, какие права, свободы и охраняемые законом интересы гражданина или юридического лица нарушаются этим актом или его отдельными положениями, каким статьям Конституции Республики Казахстан, статьям или положениям законодательных актов Республики Казахстан противоречит оспариваемый акт.
      3. К заявлению приобщается копия оспариваемого акта или его части с указанием, каким органом средства массовой информации и когда официально опубликован нормативный правовой акт.
      4. Подача заявления в суд не приостанавливает действия нормативного правового акта, кроме случаев обращения прокурора в суд о признании опротестованного нормативного правового акта незаконным до рассмотрения судом.

      Статья 299. Подготовка дела к судебному разбирательству

      В порядке, предусмотренном статьей 165 настоящего Кодекса, судья проводит подготовку дела к судебному разбирательству в течение десяти рабочих дней со дня принятия заявления в производство суда. Продление этого срока не допускается.

      Статья 300. Рассмотрение заявления

      1. Гражданин или юридическое лицо, прокурор, обратившиеся в суд с заявлением, а также государственный орган (должностное лицо), принявший нормативный правовой акт, извещаются о времени и месте судебного заседания.
      2. Дело рассматривается в месячный срок со дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству с обязательным участием гражданина или представителя юридического лица, прокурора, представителя государственного органа или должностного лица, принявшего нормативный правовой акт.
      Заявление прокурора рассматривается судом в десятидневный срок со дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству с участием прокурора и с участием органа, должностного лица, принявшего решение об отклонении протеста, или его представителя.
      Неявка указанных лиц не является препятствием к рассмотрению дела.
      3. В судебном заседании суд проверяет компетенцию государственного органа или органа местного самоуправления либо полномочия должностного лица, принявшего нормативный правовой акт, соответствие всего нормативного правового акта или его отдельной части Конституции Республики Казахстан, законодательным актам Республики Казахстан.
      4. При рассмотрении заявления о признании противоречащим закону нормативного правового акта обязанность доказывания обстоятельств, послуживших основанием для принятия указанного акта, возлагается на государственный орган или орган местного самоуправления либо должностное лицо, принявшее акт.
      5. Отказ лица, обратившегося в суд, от своего требования не влечет прекращения производства по делу. Признание требования государственным органом, органом местного самоуправления, должностным лицом, издавшим нормативный правовой акт, для суда необязательно.

      Статья 301. Решение суда и его исполнение

      1. Решение суда выносится в соответствии с требованиями статьи 228 настоящего Кодекса.
      2. Решение суда, которым нормативный правовой акт полностью или в отдельной его части признан не соответствующим закону и недействующим, обязательно для государственного органа или должностного лица, принявшего этот акт. Решение обязательно для неопределенного круга лиц, на права и свободы, законные интересы которых распространялось действие оспоренного подзаконного нормативного правового акта.
      3. Решение суда о соответствии или несоответствии нормативного правового акта законодательным актам имеет преюдициальную силу. Законность подзаконного нормативного правового акта может быть оспорена вновь другими гражданами или юридическими лицами только в той его части, которая ранее не проверялась в судебном порядке.

Подраздел 4. ОСОБОЕ ПРОИЗВОДСТВО Глава 31. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

      Статья 302. Дела, рассматриваемые судом в порядке особого
                  производства

      1. К делам, рассматриваемым судом в порядке особого производства, относятся дела:
      1) об установлении фактов, имеющих юридическое значение;
      2) об усыновлении (удочерении) ребенка;
      3) о признании гражданина безвестно отсутствующим и об объявлении гражданина умершим;
      4) об ограничении дееспособности гражданина, о признании гражданина недееспособным, об ограничении или о лишении несовершеннолетнего в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет права самостоятельно распоряжаться своими доходами;
      5) об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным (эмансипации);
      6) о направлении несовершеннолетних в специальные организации образования для детей с девиантным поведением или организации с особым режимом содержания;
      7) о принудительной госпитализации гражданина в психиатрический стационар по основаниям, предусмотренным законом;
      8) о направлении гражданина на принудительное лечение от туберкулеза, алкоголизма, наркомании, токсикомании;
      9) о реструктуризации финансовых организаций, банковского холдинга, входящего в банковский конгломерат и не являющегося финансовой организацией, и (или) их имущества;
      10) о реабилитации и банкротстве;
      11) о признании движимой вещи бесхозяйной и признании права коммунальной собственности на недвижимое имущество;
      12) об установлении неправильностей записей актов гражданского состояния;
      13) по жалобам на нотариальные действия или на отказ в их совершении;
      14) о восстановлении прав по утраченным ценным бумагам на предъявителя и ордерным ценным бумагам (вызывное производство);
      15) о признании организации, осуществляющей экстремизм или террористическую деятельность на территории Республики Казахстан и (или) другого государства, экстремистской или террористической, в том числе об установлении изменения ею своего наименования, а также о признании информационных материалов, распространяемых на территории Республики Казахстан, экстремистскими или террористическими;
      16) о признании продукции иностранного средства массовой информации, распространяемой на территории Республики Казахстан, содержащей информацию, противоречащую законодательным актам Республики Казахстан;
      17) о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы Республики Казахстан за нарушение законодательства Республики Казахстан.
      2. Законом может быть предусмотрено рассмотрение и других дел в порядке особого производства.

      Статья 303. Порядок рассмотрения дел особого производства

      1. Дела особого производства рассматриваются судами по правилам искового производства с особенностями, установленными главами 32-50 настоящего Кодекса. Дела особого производства суд рассматривает с участием заявителя и заинтересованных лиц.
      2. Если при подаче заявления или рассмотрении дела в особом производстве установлено наличие спора о праве, подведомственного суду, суд выносит определение об оставлении заявления без рассмотрения, которым разъясняет сторонам и заинтересованным лицам их право на обращение в суд в порядке искового производства.

      Статья 304. Подготовка дела к судебному разбирательству

      В порядке, предусмотренном статьей 165 настоящего Кодекса с особенностями, установленными главой 31 настоящего Кодекса, судья проводит подготовку дела к судебному разбирательству в течение десяти рабочих дней со дня принятия заявления в производство суда. Продление этого срока не допускается.

Глава 32. УСТАНОВЛЕНИЕ ФАКТОВ, ИМЕЮЩИХ ЮРИДИЧЕСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ

      Статья 305. Дела об установлении фактов, имеющих
                  юридическое значение

      1. Суд устанавливает факты, от которых зависит возникновение, изменение или прекращение личных либо имущественных прав граждан или юридических лиц.
      2. Суд рассматривает дела об установлении фактов:
      1) родственных отношений лиц;
      2) нахождения лица на иждивении;
      3) регистрации рождения, усыновления (удочерения), брака, развода и смерти;
      4) признания отцовства;
      5) принадлежности правоустанавливающих документов (за исключением воинских документов, паспорта, удостоверения личности и свидетельств, выдаваемых органами записи актов гражданского состояния) лицу, имя, отчество или фамилия которого, указанные в документе, не совпадают с именем, отчеством или фамилией этого лица по паспорту или удостоверению личности, или свидетельству о рождении;
      6) владения и пользования объектами недвижимого имущества при условии, если правоустанавливающий документ утрачен и не может быть восстановлен в ином порядке;
      7) несчастного случая, если он не может быть подтвержден в ином порядке;
      8) смерти лица в определенное время при определенных обстоятельствах в случае отказа органов записи актов гражданского состояния в регистрации смерти;
      9) принятия наследства и места открытия наследства, если лицо, совершающее нотариальные действия, не может выдать заявителю свидетельство о праве на наследство в связи с отсутствием или недостаточностью соответствующих документов, необходимых для подтверждения факта вступления во владение наследственным имуществом.
      3. Суд устанавливает другие, имеющие юридическое значение факты, если законодательством не предусмотрен иной порядок их установления.

      Статья 306. Условия, необходимые для установления фактов,
                  имеющих юридическое значение

      Суд устанавливает факты, имеющие юридическое значение, лишь при невозможности получения заявителем в ином порядке надлежащих документов, удостоверяющих эти факты, либо при невозможности восстановления утраченных документов.

      Статья 307. Подача заявления

      Заявление по делам об установлении факта, имеющего юридическое значение, подается в суд по месту жительства заявителя, за исключением факта владения пользования и (или) распоряжения недвижимым имуществом на правах собственности, хозяйственного ведения, оперативного управления, которое подается в суд по месту нахождения недвижимого имущества.

      Статья 308. Содержание заявления

      В заявлении должно быть указано, для какой цели заявителю необходимо установить данный факт, а также должны быть приведены доказательства, подтверждающие невозможность получения заявителем надлежащих документов либо невозможность восстановления утраченных документов.

      Статья 309. Решение суда по заявлению

      Решение суда об установлении факта, имеющего юридическое значение, является основанием для государственной регистрации соответствующего права и выдачи соответствующих документов, если такое право подлежит регистрации, не заменяя собой документов, выдаваемых этими органами.

Глава 33. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЯМ ОБ УСЫНОВЛЕНИИ
(УДОЧЕРЕНИИ) РЕБЕНКА

      Статья 310. Подача заявления

      Заявление об усыновлении или удочерении (далее - усыновление) несовершеннолетнего ребенка подается гражданами, желающими усыновить ребенка, в суд по месту жительства (нахождения) ребенка по правилам подсудности, установленной главой 3 настоящего Кодекса.

      Статья 311. Содержание заявления

      В заявлении об усыновлении ребенка должны быть указаны:
      1) фамилия, имя, отчество усыновителей (усыновителя), место их жительства;
      2) фамилия, имя, отчество и дата рождения усыновляемого ребенка, его место жительства (нахождения), сведения о родителях усыновляемого ребенка, наличие у него братьев и сестер;
      3) обстоятельства, обосновывающие просьбу усыновителей (усыновителя) об усыновлении ребенка и доказательства, подтверждающие эти обстоятельства;
      4) просьба об изменении фамилии, имени, отчества усыновляемого ребенка, даты его рождения, места рождения усыновляемого ребенка, о записи усыновителей (усыновителя) в актовой записи о рождении ребенка в качестве родителей (родителя) при желании усыновителей (усыновителя) внести соответствующие изменения в актовую запись о рождении ребенка.

      Статья 312. Документы, прилагаемые к заявлению об
                  усыновлении

      К заявлению об усыновлении должны быть приложены:
      1) копия свидетельства о браке усыновителей (усыновителя) – при усыновлении ребенка лицами (лицом), состоящими в браке;
      2) при усыновлении ребенка одним из супругов – согласие другого супруга или документ, подтверждающий, что супруги прекратили семейные отношения. При невозможности приобщить к заявлению соответствующий документ в заявлении должны быть указаны доказательства, подтверждающие эти факты;
      3) медицинское заключение о состоянии здоровья усыновителей (усыновителя);
      4) справка с места работы о занимаемой должности и заработной плате либо иной документ о доходах;
      5) документ, подтверждающий право пользования жилым помещением или право собственности на жилое помещение;
      6) иные документы, предусмотренные законодательными актами Республики Казахстан.

      Статья 313. Подготовка дела к судебному разбирательству

      1. При подготовке дела к судебному разбирательству судья обязывает органы, осуществляющие функции по опеке или попечительству по месту жительства (нахождения) усыновляемого ребенка представить в суд разрешение о передаче на усыновление, на основании заключения комиссии об обоснованности и о соответствии усыновления интересам ребенка.
      2. К заключению органов опеки и попечительства должны быть приложены:
      1) акт обследования условий жизни усыновителей (усыновителя), составленный органом, осуществляющим функции по опеке или попечительству по месту жительства или месту нахождения усыновляемого ребенка либо по месту жительства усыновителей (усыновителя);
      2) свидетельство о рождении усыновляемого ребенка;
      3) медицинское заключение о состоянии здоровья, о физическом и об умственном развитии усыновляемого ребенка;
      4) согласие усыновляемого ребенка, достигшего возраста десяти лет, на усыновление, а также на возможные изменения его имени, отчества, фамилии и запись усыновителей (усыновителя) в качестве его родителей (за исключением случаев, если такое согласие в соответствии с законодательством Республики Казахстан не требуется).
      5) согласие на усыновление ребенка родителей, не достигших возраста шестнадцати лет, также согласие их законных представителей, а при отсутствии законных представителей согласие органа, осуществляющего функции по опеке или попечительству, за исключением случаев, предусмотренных Кодексом Республики Казахстан «О браке (супружестве) и семье»;
      6) согласие на усыновление ребенка его опекуна или попечителя, патронатного воспитателя или руководителя организации образования, медицинских и других организаций, в котором находится ребенок, оставшийся без попечения родителей;
      7) при усыновлении ребенка гражданами Республики Казахстан, постоянно проживающими за пределами Республики Казахстан, иностранцами, документ, подтверждающий факт нахождения на централизованном учете в уполномоченном органе в сфере защиты прав детей, а также документы, подтверждающие реализацию уполномоченным органом в сфере защиты прав детей права первоочередного усыновления этого ребенка родственниками независимо от их гражданства и места жительства либо гражданами Республики Казахстан.
      3. Суд истребует информацию о детях-сиротах, оставшихся без попечения родителей, состоящих на первичном, региональном, централизованном учетах от органов, осуществляющих функции по опеке или попечительству на основании письменного запроса.
      4. Суд при необходимости может затребовать и иные документы.

      Статья 314. Рассмотрение заявлений

      Дела об усыновлении ребенка суд рассматривает с обязательным участием самих усыновителей (усыновителя), представителей органа, осуществляющего функцию по опеке или попечительству, а также прокурора.
      В необходимых случаях суд может привлечь к участию в деле родителей (родителя) или иных законных представителей усыновляемого ребенка, его родственников и других заинтересованных лиц, а также самого ребенка, достигшего возраста десяти лет.
      Дела об усыновлении ребенка суд рассматривает в закрытом судебном заседании.

      Статья 315. Решение суда по заявлению

      Рассмотрев заявление об усыновлении ребенка, суд выносит решение об удовлетворении заявления либо об отказе в его удовлетворении полностью или в части удовлетворения просьбы усыновителей (усыновителя) о записи их в качестве родителей (родителя) ребенка в актовой записи о его рождении, а также об изменении даты и места рождения ребенка.
      При удовлетворении заявления об усыновлении взаимные права и обязанности усыновителей (усыновителя) и усыновленного ребенка возникают со дня вступления в законную силу решения суда.
      Выписка из решения суда направляется в орган записи актов гражданского состояния по месту нахождения суда для государственной регистрации усыновления ребенка, а также в орган, осуществляющий функцию по опеке и попечительству в течение пяти рабочих дней со дня вступления решения в законную силу.

      Статья 316. Отмена усыновления

      Рассмотрение и разрешение дел об отмене усыновления осуществляются по правилам искового производства.

Глава 34. ПРОИЗВОДСТВО О ПРИЗНАНИИ ГРАЖДАНИНА БЕЗВЕСТНО
ОТСУТСТВУЮЩИМ ИЛИ ОБЪЯВЛЕНИИ УМЕРШИМ

      Статья 317. Подача заявления

      1. Заявление о признании гражданина безвестно отсутствующим или об объявлении гражданина умершим подается в суд по месту жительства заявителя либо по последнему известному месту жительства безвестно отсутствующего гражданина.
      2. Дело о признании гражданина безвестно отсутствующим или объявлении гражданина умершим может быть начато по заявлению членов его семьи, прокурора, общественных объединений, органа опеки и попечительства и других заинтересованных лиц.

      Статья 318. Содержание заявления

      В заявлении должно быть указано, для какой цели необходимо заявителю признать гражданина безвестно отсутствующим или объявить его умершим, а также должны быть изложены обстоятельства, подтверждающие безвестное отсутствие гражданина, либо обстоятельства, угрожавшие пропавшему без вести смертью или дающие основание предполагать его гибель от определенного несчастного случая. В отношении военнослужащих или иных граждан, пропавших без вести в связи с военными действиями, в заявлении указывается день окончания военных действий.

      Статья 319. Подготовка дела к судебному разбирательству

      1. Судья при подготовке дела к судебному разбирательству выясняет, какие лица могут дать сведения об отсутствующем лице, а также запрашивает соответствующие организации по последнему известному месту жительства и месту работы отсутствующего лица, органы внутренних дел, воинские части об имеющихся о нем сведениях.
      2. Судья в определении о подготовке дела к судебному разбирательству обязывает заявителя за счет произвести публикацию в средствах массовой информации (районного, областного, республиканского уровня, в сети Интернет, на телевидении) о возбуждении дела о признании гражданина безвестно отсутствующим или объявлении гражданина умершим.
      Публикация производится в срок, установленный судом, и должна содержать:
      1) наименование суда, в который поступило заявление о признании гражданина безвестно отсутствующим или объявлении умершим;
      2) наименование заявителя и его место жительства (местонахождение, если заявление поступило от юридического лица);
      3) фамилия, имя, отчество, место рождения и место последней работы отсутствующего;
      4) предложение лицам, имеющим сведения о месте пребывания гражданина, сообщить об этом суду в трехмесячный срок со дня публикации.
      3. О публикации в средствах массовой информации заявитель обязан представить суду подтверждение не позднее трех рабочих дней, со дня ее размещения. Непредставление подтверждения о публикации влечет оставление заявления без рассмотрения.
      Судья может предложить органу, осуществляющему функции по опеке или попечительству, назначить опекуна для охраны и управления имуществом отсутствующего гражданина.

      Статья 320. Обязательность участия прокурора

      Дела о признании гражданина безвестно отсутствующим или об объявлении гражданина умершим суд рассматривает с обязательным участием прокурора.

      Статья 321. Последствия решения суда

      1. Решение суда, которым гражданин признан безвестно отсутствующим, является основанием для назначения органом, осуществляющим функции по опеке или попечительству опеки над имуществом безвестно отсутствующего по месту его нахождения.
      2. Решение суда, которым гражданин объявлен умершим, является основанием для внесения органом записи актов гражданского состояния записи о смерти лица в книгу регистрации актов гражданского состояния.
      Со дня вступления решения суда в законную силу считается открывшимся наследство в отношении имущества гражданина, объявленного умершим.

      Статья 322. Последствия явки или обнаружения места
                  пребывания гражданина, признанного решением
                  суда безвестно отсутствующим или объявленного
                  умершим

      1. В случае явки или обнаружения места пребывания гражданина, признанного решением суда безвестно отсутствующим или объявленного умершим, суд первой инстанции отменяет свое ранее вынесенное решение новым решением. Это решение является основанием для прекращения опеки над имуществом гражданина, признанного безвестно отсутствующим, и аннулирования в книге регистрации актов гражданского состояния записи о смерти лица, объявленного умершим.
      2. Отмена решения суда о признании гражданина безвестно отсутствующим или об объявлении его умершим является основанием для восстановления имущественных прав указанных лиц.

Глава 35. ПРОИЗВОДСТВО ОБ ОГРАНИЧЕНИИ ДЕЕСПОСОБНОСТИ
ГРАЖДАНИНА, О ПРИЗНАНИИ ГРАЖДАНИНА НЕДЕЕСПОСОБНЫМ, ОБ
ОГРАНИЧЕНИИ ИЛИ О ЛИШЕНИИ НЕСОВЕРШЕННОЛЕТНЕГО В ВОЗРАСТЕ ОТ
ЧЕТЫРНАДЦАТИ ДО ВОСЕМНАДЦАТИ ЛЕТ ПРАВА САМОСТОЯТЕЛЬНО
РАСПОРЯЖАТЬСЯ СВОИМИ ДОХОДАМИ

      Статья 323. Подача заявления

      1. Дело о признании гражданина ограниченно дееспособным вследствие злоупотребления спиртными напитками или наркотическими средствами, психотропными веществами, их аналогами может быть возбуждено по заявлению членов его семьи, прокурора, органа опеки и попечительства.
      2. Дело о признании гражданина недееспособным вследствие психического заболевания или психического расстройства, слабоумия или иного болезненного состояния психики может быть возбуждено в суде по заявлению членов семьи, близких родственников (родителей, детей, братьев, сестер), независимо от совместного с ним проживания, прокурора, органа опеки и попечительства, психиатрического (психоневрологического) лечебного учреждения.
      3. Дело об ограничении или о лишении несовершеннолетнего в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет права самостоятельно распоряжаться своими доходами может быть возбуждено на основании заявления родителей, усыновителей, попечителя либо органа, осуществляющего функции по опеке или попечительству или прокурора.
      4. Дело о признании гражданина ограниченно дееспособным, недееспособным или о лишении несовершеннолетнего в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет права самостоятельно распоряжаться своими доходами возбуждается в целях защиты как интересов ограниченно дееспособного, недееспособного, путем установления (назначения) опеки, так и лиц, указанных в частях первой и второй настоящей статьи.
      5. Заявление о признании гражданина ограниченно дееспособным, недееспособным или о лишении несовершеннолетнего в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет права самостоятельно распоряжаться своими доходами подается в суд по месту жительства данного лица, а если лицо помещено в психиатрическое (психоневрологическое) лечебное учреждение, то по месту нахождения этого учреждения.

      Статья 324. Содержание заявления

      1. В заявлении о признании гражданина ограниченно дееспособным должны быть изложены обстоятельства, свидетельствующие о том, что лицо, злоупотребляющее спиртными напитками или наркотическими средствами, психотропными веществами их аналогами, ставит свою семью в тяжелое материальное положение.
      2. В заявлении о признании гражданина недееспособным должны быть изложены обстоятельства, свидетельствующие о наличии у него психического заболевания или психического расстройства, слабоумия или иного болезненного состояния психики, вследствие чего лицо не может понимать фактический характер и значение своих действий или руководить ими.
      3. В заявлении об ограничении или о лишении несовершеннолетнего в возрасте от четырнадцати или восемнадцати лет права самостоятельно распоряжаться своим заработком, стипендией или иными доходами должны быть изложены обстоятельства, свидетельствующие о явно неразумном распоряжении несовершеннолетним своим заработком, стипендией или иными доходами.

      Статья 325. Подготовка дела к судебному разбирательству

      1. При подготовке дела к судебному разбирательству судья назначает официального представителя-адвоката для представления и защиты им интересов гражданина в процессе по возбужденному делу.
      Официальный представитель-адвокат обладает полномочиями законного представителя. В соответствии с законом юридическая помощь такого адвоката предоставляется бесплатно за счет бюджетных средств.
      2. При наличии достаточных данных о психическом заболевании или психическом расстройстве, слабоумии или ином болезненном состоянии психики гражданина суд назначает для определения его психического состояния судебно-психиатрическую экспертизу.
      При явном уклонении лица, в отношении которого возбуждено дело о признании его недееспособным, от прохождения экспертизы суд в судебном заседании с участием психиатра может вынести определение о принудительном направлении гражданина на судебно-психиатрическую экспертизу.

      Статья 326. Рассмотрение заявления

      1. Заявление о признании гражданина ограниченно дееспособным, недееспособным, об ограничении или о лишении несовершеннолетнего в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет права самостоятельно распоряжаться своим заработком, стипендией или иными доходами суд рассматривает с участием самого гражданина, заявителя, прокурора, представителя органа, осуществляющего функции по опеке или попечительству.
      Гражданин, в отношении которого рассматривается дело о признании его недееспособным, должно быть вызвано в судебное заседание, если его присутствие в судебном заседании не создает опасности для его жизни или здоровья, либо для жизни или здоровья окружающих. Лицо вправе изложить свою позицию лично либо через представителей.
      Если личное участие гражданина в судебном заседании по делу о признании лица недееспособным создает опасность для его жизни или здоровья либо для жизни или здоровья окружающих, дело рассматривается судом по месту его нахождения. Дело может быть рассмотрено в медицинской организации, оказывающей психиатрическую помощь в стационарных условиях, или стационарном учреждении социального обслуживания для лиц, страдающих психическими расстройствами, с участием самого гражданина.
      2. При рассмотрении дел указанной категории заявитель освобождается от уплаты судебных издержек. Суд, установив, что лицо, подавшее заявление, действовало недобросовестно в целях заведомо необоснованного ограничения или лишения дееспособности гражданина взыскивает с него все судебные издержки, связанные с рассмотрением дела.

      Статья 327. Решение суда по заявлению

      1. Суд выносит решение об отказе в удовлетворении заявления, если установит факт отсутствия оснований для признания гражданина ограниченно дееспособным или недееспособным, об ограничении или о лишении несовершеннолетнего в возрасте от четырнадцатилетнего до восемнадцати лет права самостоятельно распоряжаться своим заработком, стипендией или иными доходами.
      2. Решение суда об ограничении дееспособности гражданина, а также об ограничении или о лишении несовершеннолетнего в возрасте от четырнадцатилетнего до восемнадцати лет права самостоятельно распоряжаться своим заработком, стипендией или иными доходами является основанием для назначения попечителя органом, осуществляющим функции по опеке или попечительству.
      3. Решение суда о признании гражданина недееспособным, является основанием для назначения опекуна органом опеки и попечительства.
      4. Орган опеки и попечительства обязан в десятидневный срок сообщить суду о назначении ограниченно дееспособному или недееспособному гражданину попечителя или опекуна.
      5. Гражданин, признанный недееспособным или ограничено дееспособным, вправе обжаловать решение суда в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.

      Статья 328. Признание гражданина дееспособным

      1. В случае, предусмотренном пунктом вторым статьи 22 Гражданского кодекса Республики Казахстан, суд по заявлению самого гражданина, члена его семьи, попечителя, органа, осуществляющего функции по опеке или попечительству, психиатрического диспансера выносит решение об отмене ограничения дееспособности гражданина, об отмене ограничения или о лишения несовершеннолетнего в возрасте от четырнадцатилетнего до восемнадцати лет права самостоятельно распоряжаться своим заработком, стипендией или иными доходами. На основании решения суда отменяется установленное над ним попечительство.
      2. В случаях, предусмотренных статьей 26 Гражданского кодекса Республики Казахстан, суд по заявлению опекуна, психиатрического лечебного учреждения, члена семьи, прокурора, психиатрического (психоневрологического) учреждения, органа, осуществляющего функции по опеке или попечительству, на основании соответствующего заключения судебно-психиатрической экспертизы выносит решение о признании выздоровевшего или имеющего значительное улучшение здоровья лица дееспособным. На основании решения суда отменяется установленная над гражданином опека.

Глава 36. ПРОИЗВОДСТВО ОБ ОБЪЯВЛЕНИИ НЕСОВЕРШЕННОЛЕТНЕГО
ПОЛНОСТЬЮ ДЕЕСПОСОБНЫМ (ЭМАНСИПАЦИЯ)

      Статья 329. Подача заявления об объявлении
                  несовершеннолетнего полностью дееспособным

      1. Несовершеннолетний, достигший возраста шестнадцати лет, может обратиться в суд по месту своего жительства с заявлением об объявлении его полностью дееспособным в случае, предусмотренном статьей 22-1 Гражданского кодекса Республики Казахстан.
      2. Заявление об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным принимается судом при отсутствии согласия родителей (одного из родителей), усыновителей или попечителя объявить несовершеннолетнего полностью дееспособным.

      Статья 330. Рассмотрение заявления об объявлении
                  несовершеннолетнего полностью дееспособным

      Заявление об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным рассматривается судом с участием заявителя, родителей (одного из родителей), усыновителей (усыновителя), попечителя, а также представителя органа опеки и попечительства, прокурора.

      Статья 331. Решение суда по заявлению об объявлении
                  несовершеннолетнего полностью дееспособным

      1. Суд, рассмотрев по существу заявление об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным, принимает решение, которым удовлетворяет или отказывает в удовлетворении заявителя.
      2. При удовлетворении заявления несовершеннолетний, достигший возраста шестнадцати лет, объявляется полностью дееспособным (эмансипированным) со дня вступления в законную силу решения суда об эмансипации.

Глава 37. ПРОИЗВОДСТВО О НАПРАВЛЕНИИ НЕСОВЕРШЕННОЛЕТНИХ
В СПЕЦИАЛЬНЫЕ ОРГАНИЗАЦИИ ОБРАЗОВАНИЯ ДЛЯ ДЕТЕЙ С ДЕВИАНТНЫМ
ПОВЕДЕНИЕМ ИЛИ ОРГАНИЗАЦИЮ С ОСОБЫМ РЕЖИМОМ СОДЕРЖАНИЯ

      Статья 332. Помещение несовершеннолетнего в специальную
                  организацию образования для детей с
                  девиантным поведением или организацию с
                  особым режимом содержания

      1. Заявление о помещении несовершеннолетнего в специальную организацию образования для детей с девиантным поведением или организацию с особым режимом содержания подается органом, осуществляющим функции по опеке или попечительству, органом внутренних дел в специализированный межрайонный суд по делам несовершеннолетних по месту жительства (нахождения) ребенка.
      2. В заявлении о помещении несовершеннолетнего в специальную организацию образования для детей с девиантным поведением или организацию с особым режимом содержания должны быть изложены обстоятельства и представлены документы, свидетельствующие о наличии предусмотренных законом оснований для направления в специальную организацию образования для детей с девиантным поведением или организацию с особым режимом содержания и об отсутствии у несовершеннолетнего заболевания, препятствующего его содержанию и обучению в указанной организации образования.

      Статья 333. Рассмотрение заявления о помещении
                  несовершеннолетнего в специальную организацию
                  образования для детей с девиантным поведением
                  или организацию с особым режимом содержания

      1. В суд вызываются несовершеннолетний, его законные представители, представители органа, осуществляющего функции по опеке или попечительству, а также иные лица по усмотрению суда.
      2. Участие прокурора в рассмотрении заявления о помещении несовершеннолетнего в специальную организацию образования для детей с девиантным поведением или организацию с особым режимом содержания является обязательным.
      3. Заявитель освобождается от уплаты судебных издержек, связанных с рассмотрением дела о помещении несовершеннолетнего в специальную организацию образования для детей с девиантным поведением или организацию с особым режимом содержания.

      Статья 334. Решение суда по заявлению о помещении
                  несовершеннолетнего в специальную организацию
                  образования для детей с девиантным поведением
                  или организацию с особым режимом содержания

      1. Рассмотрев заявление о помещении несовершеннолетнего в специальную организацию образования для детей с девиантным поведением или организацию с особым режимом содержания по существу, судья выносит решение, которым отклоняет либо удовлетворяет заявление органа, осуществляющего функции по опеке или попечительству.
      2. Решение об удовлетворении заявления является основанием для помещения несовершеннолетнего в специальную организацию образования для детей с девиантным поведением или организацию с особым режимом содержания.
      3. Срок пребывания несовершеннолетнего в специальной организации образования для детей с девиантным поведением или организацию с особым режимом содержания исчисляется со дня вступления решения в законную силу.

Глава 38. ПРОИЗВОДСТВО О ПРИНУДИТЕЛЬНОЙ ГОСПИТАЛИЗАЦИИ
ГРАЖДАНИНА В ПСИХИАТРИЧЕСКИЙ СТАЦИОНАР

      Статья 335. Подача заявления о принудительной
                  госпитализации гражданина в психиатрический
                  стационар

      1. Заявление о принудительной госпитализации гражданина в психиатрический стационар без его согласия, подается представителем медицинской организации, оказывающей психиатрическую помощь в стационарных условиях в суд по месту нахождения психиатрической организации.
      2. К заявлению, в котором должны быть указаны предусмотренные законом основания для принудительной госпитализации гражданина в психиатрический стационар, прилагается мотивированное заключение комиссии врачей-психиатров психиатрической организации, принявшей решение об обоснованности госпитализации лица в психиатрический стационар и его лечении.

      Статья 336. Срок подачи заявления о принудительной
                  госпитализации гражданина в психиатрический
                  стационар

      1. Заявление о принудительной госпитализации гражданина в психиатрический стационар подается в суд не позднее 72 часов с момента помещения лица в психиатрический стационар.
      Принудительная госпитализация гражданина в психиатрический стационар до вынесения судом решения допускается исключительно в целях недопущения последствий, предусмотренных подпунктами 2), 3), 4) пункта 1 статьи 94 Кодекса Республики Казахстан «О здоровье народа и системе здравоохранения».
      По каждому случаю принудительной госпитализации без решения суда администрация психиатрической организации в течение 72 часов с момента помещения гражданина в психиатрический стационар направляет прокурору письменное уведомление.
      2. Возбуждая дело, судья одновременно продлевает пребывание гражданина в психиатрическом стационаре на срок, необходимый для рассмотрения заявления в суде.

      Статья 337. Рассмотрение заявления о принудительной
                  госпитализации гражданина в психиатрический
                  стационар

      1. Заявление о принудительной госпитализации гражданина в психиатрический стационар судья рассматривает в течение десяти рабочих дней со дня возбуждения дела. Судебное заседание проводится в помещении суда или психиатрической организации, в которую лицо госпитализировано. Гражданин имеет право лично участвовать в судебном заседании по делу о его принудительной госпитализации, если по сведениям, полученным от представителя психиатрической организации, психическое состояние этого лица, позволяет ему лично участвовать в судебном заседании, которое проводится в помещении психиатрической организации.
      2. Дело рассматривается с участием прокурора, представителя медицинской организации, в которую госпитализирован гражданин и по чьей инициативе возбуждено дело, и представителя гражданина, в отношении которого решается вопрос о принудительной госпитализации в психиатрический стационар.

      Статья 338. Решение суда по заявлению о принудительной
                  госпитализации гражданина в психиатрический
                  стационар и лечении

      1. Рассмотрев заявление по существу, суд выносит решение, которым отклоняет либо удовлетворяет заявление.
      2. Решение об удовлетворении заявления является основанием для принудительной госпитализации гражданина для лечения и дальнейшего содержания в психиатрическом стационаре на установленный законом срок.

      Статья 339. Подача и рассмотрение заявления о продлении
                  срока принудительной госпитализации и лечения

      1. Заявление о продлении срока принудительной госпитализации и лечения свыше шести месяцев подается в суд медицинской организацией, оказывающей психиатрическую помощь в стационарных условиях по месту нахождения психиатрической организации.
      2. К заявлению о продлении срока принудительной госпитализации и лечения прилагается заключение врачей-психиатров о необходимости продления срока принудительной госпитализации и лечения, вынесенное в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан в области здравоохранения.
      3. Заявление о продлении срока о принудительной госпитализации и лечения рассматривается по правилам статьи 344 настоящего Кодекса.

      Статья 340. Решение суда по заявлению о продлении срока
                  принудительной госпитализации и лечения

      1. Рассмотрев заявление по существу, суд выносит решение, которым отклоняет либо удовлетворяет это заявление.
      2. Решение суда об удовлетворении заявления о продлении срока принудительной госпитализации и лечения гражданина является основанием для продления срока принудительной госпитализации и лечения на срок, установленный законом.
      3. Решение суда об отклонении заявления о продлении срока принудительной госпитализации и лечения гражданина является основанием для выписки из психиатрической организации.

Глава 39. ПРОИЗВОДСТВО О НАПРАВЛЕНИИ ГРАЖДАНИНА
НА ПРИНУДИТЕЛЬНОЕ ЛЕЧЕНИЕ В НАРКОЛОГИЧЕСКУЮ ОРГАНИЗАЦИЮ
БОЛЬНОГО АЛКОГОЛИЗМОМ, НАРКОМАНИЕЙ И ТОКСИКОМАНИЕЙ

      Статья 341. Подача заявления о принудительном лечении в
                  наркологическую организацию больного
                  алкоголизмом, наркоманией и токсикоманией

      1. Заявление о принудительном лечении в наркологическую организацию больного алкоголизмом, наркоманией и токсикоманией без его согласия, подается представителем государственной организации здравоохранения по инициативе родственников больного, трудовых коллективов, общественных организаций, органов внутренних дел, прокуратуры, опеки или попечительства по месту жительства больного.
      В случае решения вопроса о принудительном лечении в наркологическую организацию больного алкоголизмом, наркоманией и токсикоманией, не имеющих постоянного место жительства, заявление подается органами внутренних дел по месту нахождения больного в момент подачи такого заявления.
      2. К заявлению, в котором должны быть указаны предусмотренные законом основания для принудительного лечения в наркологическую организацию больного алкоголизмом, наркоманией и токсикоманией, прилагается мотивированное медицинское заключение о признании лица больным алкоголизмом, наркоманией и токсикоманией и необходимости применения к нему принудительных мер лечения.

      Статья 342. Рассмотрение заявления о принудительном
                  лечении в наркологическую организацию
                  больного алкоголизмом, наркоманией и
                  токсикоманией

      1. Заявление о принудительной госпитализации гражданина в психиатрический стационар судья рассматривает в течение десяти рабочих дней со дня принятия заявления к производству.
      2. Дело рассматривается с участием больного, направляемого на принудительное лечение, представителя органов здравоохранения и внутренних дел, по чьей инициативе возбуждено дело, родственников больного, представителей трудовых коллективов, общественных объединений.
      В случае уклонения от явки на судебное заседание больного, в отношении которого возбуждено дело о направлении на принудительное лечение в наркологическую организацию, он подвергается судом принудительному приводу органами внутренних дел.

      Статья 343. Решение суда по заявлению о принудительном
                  лечении в наркологические организации больных
                  алкоголизмом, наркоманией и токсикоманией

      1. Рассмотрев заявление по существу, суд выносит решение, которым отклоняет либо удовлетворяет заявление.
      2. Решение об удовлетворении заявления является основанием для направления гражданина для принудительного лечения в наркологическую организацию на установленный законом срок.

      Статья 344. Подача и рассмотрение заявления о продлении
                  срока принудительного лечения в
                  наркологической организации больного
                  алкоголизмом, наркоманией и токсикоманией

      1. В случаях предусмотренных законом срок принудительного лечения в наркологической организации больного алкоголизмом, наркоманией и токсикоманией может быть продлен по заявлению администрации наркологической организации по месту нахождения данной организации.
      2. К заявлению о продлении срока принудительного лечения в наркологической организации больного алкоголизмом, наркоманией и токсикоманией прилагается медицинское заключение о необходимости продления срока принудительного лечения.

      Статья 345. Решение суда по заявлению о продлении срока
                  принудительного лечения в наркологические
                  организации больных алкоголизмом, наркоманией
                  и токсикоманией

      1. Рассмотрев заявление по существу, суд выносит решение, которым отклоняет либо удовлетворяет это заявление.
      2. Решение суда об удовлетворении заявления о продлении срока принудительной госпитализации и лечения гражданина является основанием для продления срока принудительного лечения в наркологическую организацию больного алкоголизмом, наркоманией и токсикоманией на срок, установленный законом.
      3. Решение суда об отклонении заявления о продлении срока принудительной госпитализации и лечения гражданина является основанием для выписки из наркологической организации.

Глава 40. ПРОИЗВОДСТВО О ПРИНУДИТЕЛЬНОМ ЛЕЧЕНИИ ГРАЖДАНИНА,
БОЛЬНОГО ЗАРАЗНОЙ ФОРМОЙ ТУБЕРКУЛЕЗА И УКЛОНЯЮЩЕГОСЯ ОТ ЛЕЧЕНИЯ

      Статья 346. Подача заявления о принудительном лечении
                  гражданина, больного заразной формой
                  туберкулеза и уклоняющегося от лечения

      1. Заявление о принудительном лечении гражданина, больного заразной формой туберкулеза без его согласия, подается представителем органов (организаций) здравоохранения по месту нахождению противотуберкулезного учреждения, осуществляющего медицинское (диспансерное) наблюдение за этим больным или в суд по месту жительства больного.
      2. К заявлению, в котором должны быть указаны предусмотренные законом основания для лечения гражданина, больного заразной формой туберкулеза без его согласия, прилагаются заключение организации здравоохранения о признании больным заразной формой туберкулеза, а также документы, подтверждающие отказ больного от лечения, назначенного врачом.
      3. Заявление в отношении гражданина, освобождающегося из исправительного учреждения уголовно-исполнительной системы органов внутренних дел, больного заразной формой туберкулеза, подается в суд администрацией исправительного учреждения за месяц до его освобождения по месту нахождения исправительного учреждения.

      Статья 347. Рассмотрение заявления о принудительном
                  лечении гражданина, больного заразной формой
                  туберкулеза и уклоняющегося от лечения

      1. Заявление о принудительном лечении гражданина, больного заразной формой туберкулеза и уклоняющегося от лечения, судья рассматривает в течение десяти рабочих дней со дня принятия заявления к производству суда.
      2. Дело рассматривается с участием гражданина, направляемого на принудительное лечение в зале судебного заседания, либо по месту нахождения противотуберкулезного учреждения, осуществляющего медицинское (диспансерное) наблюдение за этим больным.
      В случае, когда по данным специализированной противотуберкулезной организации лицо представляет угрозу распространения болезни, представителя организации здравоохранения или уголовной исполнительной системы органов внутренних дел, внесшей представление о направлении на принудительное лечение и прокурора, дело может быть рассмотрено в отсутствие лица, либо с использованием средств видео связи при ее наличии.
      3. Дело рассматривается с участием гражданина, представителя организации здравоохранения или уголовной исполнительной системы органов внутренних дел, внесшей представление о направлении на принудительное лечение, и прокурора. Дело может быть рассмотрено по месту нахождения противотуберкулезного учреждения, осуществляющего медицинское (диспансерное) наблюдение за больным.
      В случае, когда по данным специализированной противотуберкулезной организации лицо представляет угрозу распространения болезни, дело может быть рассмотрено в отсутствие лица либо с использованием средств видеоконференцсвязи.

      Статья 348. Решение суда по заявлению о принудительном
                  лечении гражданина, больного заразной формой
                  туберкулеза и уклоняющегося от лечения

      1. Рассмотрев заявление по существу, суд выносит решение, которым отклоняет либо удовлетворяет заявление.
      2. Решение об удовлетворении заявления является основанием для направления гражданина, больного заразной формой туберкулеза, на принудительное лечение в специализированную противотуберкулезную организацию на установленный законом срок.
      3. Принудительное лечение гражданина, больного заразной формой туберкулеза, освобождаемого из учреждения, не прошедшего полный курс лечения в период отбывания наказания, осуществляется в специализированных противотуберкулезных организациях по месту освобождения в порядке, установленном Уголовно-исполнительным Кодексом Республики Казахстан.
      4. Исполнение решения суда о направлении гражданина, больного заразной формой туберкулеза, на принудительное лечение возлагается на органы уголовно-исполнительной системы.
      5. Исполнение решения суда о направлении гражданина, больного заразной формой туберкулеза, освобождаемого из учреждения, осуществляется органами внутренних дел на основании извещения учреждения.

Глава 41. ПРОИЗВОДСТВО О РЕСТРУКТУРИЗАЦИИ
ФИНАНСОВЫХ ОРГАНИЗАЦИЙ, БАНКОВСКОГО ХОЛДИНГА, ВХОДЯЩЕГО
В БАНКОВСКИЙ КОНГЛОМЕРАТ И НЕ ЯВЛЯЮЩЕГОСЯ ФИНАНСОВОЙ
ОРГАНИЗАЦИЕЙ, И (ИЛИ) ИХ ИМУЩЕСТВА

      Статья 349. Рассмотрение дел о реструктуризации
                  финансовых организаций, банковского холдинга,
                  входящего в банковский конгломерат и не
                  являющегося финансовой организацией, и (или)
                  их имущества

      Дела о реструктуризации финансовых организаций, банковского холдинга, входящего в банковский конгломерат и не являющегося финансовой организацией, и (или) их имущества, рассматриваются специализированным межрайонным экономическим судом по общим правилам, предусмотренным настоящим Кодексом, с особенностями, установленными законодательством Республики Казахстан.
      Положения настоящей главы распространяются на проведение реструктуризации банковского холдинга, входящего в банковский конгломерат и не являющегося финансовой организацией, и (или) их имущества в случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан.

      Статья 350. Подача заявления о реструктуризации

      1. Заявление о реструктуризации финансовой организации подается финансовой организацией в специализированный межрайонный экономический суд.
      2. К заявлению о реструктуризации, в котором должно быть указано предусмотренное законом основание для реструктуризации финансовой организации, прилагается:
      1) решение совета директоров финансовой организации о проведении реструктуризации;
      2) письменное соглашение финансовой организации с Национальным Банком Республики Казахстан по вопросам реструктуризации финансовой организации;
      3) проект плана реструктуризации финансовой организации, содержащий следующую информацию:
      порядок и срок проведения реструктуризации;
      перечень реструктурируемых активов и обязательств;
      мероприятия, проводимые в рамках реструктуризации;
      предполагаемые финансовые результаты от реструктуризации активов и обязательств;
      принимаемые ограничения в деятельности.

      Статья 351. Рассмотрение заявления

      Суд рассматривает заявление о реструктуризации финансовой организации в течение пяти рабочих дней со дня его принятия к производству суда.

      Статья 352. Решение суда по заявлению

      1. Рассмотрев заявление о реструктуризации финансовой организации, суд выносит решение о проведении реструктуризации финансовой организации, которое должно содержать:
      1) наименование финансовой организации;
      2) указание о проведении реструктуризации финансовой организации с определением срока реструктуризации и должностных лиц финансовой организации, ответственных за проведение реструктуризации, созыв и проведение собрания кредиторов.
      2. С момента вступления в законную силу решения суда о проведении реструктуризации финансовой организации:
      1) приостанавливается исполнение:
      ранее принятых решений судов, арбитража и третейских судов об удовлетворении требований по обязательствам, которые предполагается реструктурировать;
      требований кредиторов финансовой организации, обязательства перед которыми предполагается реструктурировать, заявленных до вступления в силу решения суда о проведении реструктуризации и в период реструктуризации финансовой организации;
      2) не допускается обращение взыскания на имущество финансовой организации.
      3. Копия вступившего в законную силу решения суда о проведении реструктуризации финансовой организации направляется судом финансовой организации, Национальному Банку Республики Казахстан и в соответствующие органы юстиции по территориальности.

      Статья 353. Утверждение судом плана реструктуризации

      После одобрения кредиторами плана реструктуризации финансовой организации финансовая организация обязана представить план реструктуризации на утверждение суда. Вместе с планом реструктуризации финансовая организация представляет в суд протокол собрания кредиторов финансовой организации об одобрении плана реструктуризации финансовой организации в порядке, предусмотренном законодательством Республики Казахстан.

      Статья 354. Решение суда о прекращении реструктуризации

      1. Решение суда о прекращении реструктуризации финансовой организации принимается по заявлению Национального Банка Республики Казахстан по следующим основаниям:
      1) истечение срока реструктуризации финансовой организации, предусмотренного решением суда о проведении реструктуризации;
      2) осуществление комплекса мер, предусмотренных планом реструктуризации;
      3) досрочное прекращение реструктуризации финансовой организации в случае:
      наличия достаточных оснований полагать, что реструктуризация финансовой организации не приведет к улучшению финансовых результатов деятельности финансовой организации;
      отсутствия одобрения кредиторов финансовой организации, полученного в порядке, предусмотренном законами Республики Казахстан;
      неисполнения мероприятий, предусмотренных планом реструктуризации;
      неисполнения предписаний уполномоченного органа, примененных в период реструктуризации.
      Осуществление комплекса мер, предусмотренных планом реструктуризации, влечет прекращение обязательств, по которым ранее были приняты решения судов, арбитража и третейских судов об удовлетворении требований по обязательствам, которые были реструктурированы, их исполнением.
      2. Заявление Национального Банка Республики Казахстан, указанное в части первой настоящей статьи, рассматривается судом в течение пяти рабочих дней со дня его принятия к производству суда.

Глава 42. ПРОИЗВОДСТВО О РЕАБИЛИТАЦИИ И БАНКРОТСТВЕ

      Статья 355. Рассмотрение дел о банкротстве индивидуальных
                  предпринимателей и юридических лиц,
                  ускоренной реабилитации и реабилитации
                  юридических лиц

      Дела о банкротстве индивидуальных предпринимателей и юридических лиц, ускоренной реабилитации и реабилитации юридических лиц рассматриваются судом по общим правилам, предусмотренным настоящим Кодексом, с особенностями, установленными законодательством о реабилитации и банкротстве.

Глава 43. ПРОИЗВОДСТВО О ПРИЗНАНИИ ДВИЖИМОЙ ВЕЩИ БЕСХОЗЯЙНОЙ
И ПРИЗНАНИИ ПРАВА КОММУНАЛЬНОЙ СОБСТВЕННОСТИ НА НЕДВИЖИМОЕ
ИМУЩЕСТВО

      Статья 356. Подача заявления

      1. Заявление о признании движимой вещи бесхозяйной в случаях, предусмотренных Гражданским кодексом Республики Казахстан, подается в суд по месту жительства физического лица или месту нахождения организации, вступивших во владение этой вещью.
      2. Заявление о признании права коммунальной собственности на недвижимое имущество подается в суд по месту нахождения этого имущества органом, уполномоченным управлять коммунальным имуществом.
      3. Суд возвращает заявление о признании права коммунальной собственности на недвижимое имущество, если орган, управомоченный управлять коммунальным имуществом, обращается в суд с заявлением до истечения одного года со дня принятия этого имущества на учет органом, осуществляющим государственную регистрацию права на недвижимое имущество, за исключением случая, указанного в части второй пункта 3 статьи 242 Гражданского кодекса Республики Казахстан.

      Статья 357. Содержание заявления

      1. В заявлении о признании движимой вещи бесхозяйной должно быть указано, какая вещь подлежит признанию бесхозяйной, описаны ее основные отличительные признаки, а также приведены доказательства, свидетельствующие об оставлении вещи собственником без намерения сохранения права собственности на нее, и доказательства, свидетельствующие о вступлении заявителя во владение вещью.
      2. В заявлении органа, управомоченного на управление коммунальным имуществом, о признании права коммунальной собственности на недвижимое имущество должно быть указано, какое имущество подлежит признанию бесхозяйным, кем и каким образом оно выявлено и в какое время поставлено на учет в качестве бесхозяйного, а также приведены доказательства, свидетельствующие об оставлении этого имущества собственником без намерения сохранения права собственности на него.

      Статья 358. Подготовка дела к судебному разбирательству

      При подготовке дела к судебному разбирательству суд выясняет, какие лица (собственники), фактические владельцы и другие могут дать сведения о принадлежности имущества, допрашивает об имеющихся сведениях соответствующие организации, а также проводит все процессуальные действия, предусмотренные статьей 165 настоящего Кодекса.
      Подготовка дела к судебному разбирательству осуществляется в течение десяти рабочих дней со дня принятия заявления в производство суда. Продление этого срока не допускается.

      Статья 359. Рассмотрение заявления

      Заявление о признании движимой вещи бесхозяйной или о признании права коммунальной собственности на недвижимое имущество рассматривается судом с участием заявителя и всех заинтересованных по делу лиц.

      Статья 360. Решение суда по заявлению

      1. Суд, признав, что движимая вещь не имеет собственника либо оставлена собственником без намерения сохранить право собственности на нее, выносит решение о признании движимой вещи бесхозяйной и о передаче ее в собственность лица, вступившего во владение ею.
      2. Суд, признав, что недвижимое имущество не имеет собственника либо оставлено им без намерения сохранить право собственности и принято на учет в установленном порядке, выносит решение о признании недвижимого имущества бесхозяйным и признании права коммунальной собственности.

Глава 44. ПРОИЗВОДСТВО О ВНЕСЕНИИ ИСПРАВЛЕНИЙ ИЛИ ИЗМЕНЕНИЙ
В ЗАПИСИ АКТОВ ГРАЖДАНСКОГО СОСТОЯНИЯ

      Статья 361. Подача заявления

      Суд рассматривает дела об установлении неправильностей записей актов гражданского состояния, если органы записи актов гражданского состояния при отсутствии спора о праве отказались внести исправления в произведенную запись. Заявление об установлении неправильности записи актов гражданского состояния подается в суд по месту жительства заявителя либо месту нахождения органа записей актов гражданского состояния.
      Подготовка дела к судебному разбирательству осуществляется в течение десяти рабочих дней со дня принятия заявления в производство суда. Продление этого срока не допускается.

      Статья 362. Содержание заявления

      В заявлении должно быть указано, в чем заключается неправильность записей актов гражданского состояния, когда и каким органом записи актов гражданского состояния было отказано в исправлении или изменении произведенной записи.

      Статья 363. Решение суда по заявлению

      Решение суда, которым установлена неправильность записей актов гражданского состояния, служит основанием для исправления или изменения такой записи органами записи актов гражданского состояния.

Глава 45. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЖАЛОБАМ НА НОТАРИАЛЬНЫЕ ДЕЙСТВИЯ ИЛИ
ОТКАЗ В ИХ СОВЕРШЕНИИ

      Статья 364. Подача жалобы

      1. Заинтересованное лицо, считающее неправильным совершенное нотариальное действие или отказ в совершении нотариального действия, вправе подать об этом жалобу в районный суд по месту нахождения нотариуса или должностного лица, уполномоченного на совершение нотариальных действий.
      2. Жалобы на неправильное удостоверение завещаний и доверенностей или на отказ в их удостоверении должностными лицами, перечисленными в законодательстве, подаются в суд по месту нахождения соответственно больницы, другого стационарного лечебно-профилактического учреждения, учреждения социальной защиты населения, соответствующего органа социальной защиты населения, экспедиции, госпиталя, военно-учебного учреждения, воинской части, соединения, учреждения, организации, места лишения свободы.
      3. Жалобы на неправильное удостоверение завещания или на отказ в его удостоверении капитаном морского судна или судна внутреннего плавания, плавающего под флагом Республики Казахстан, подаются в суд по месту порта приписки судна.
      4. Жалоба подается в суд в десятидневный срок, исчисляемый со дня, когда заявителю стало известно о совершенном нотариальном действии или об отказе в совершении нотариального действия.

      Статья 365. Подготовка дела к судебному разбирательству

      При подготовке дела к судебному разбирательству суд выясняет, с каким совершенным нотариальным действием или отказом в его совершении не согласен заявитель, в чем выражается нарушение его прав и законных интересов, проводит все процессуальные действия, предусмотренные статьей 165 настоящего Кодекса.
      Подготовка дела к судебному разбирательству осуществляется в течение десяти рабочих дней со дня принятия заявления в производство суда. Продление этого срока не допускается.

      Статья 366. Рассмотрение жалобы

      1. Жалоба рассматривается судом с участием заявителя, нотариуса, совершившего обжалуемое нотариальное действие или отказавшего в совершении нотариального действия. Однако их неявка не является препятствием для разрешения дела.
      2. В случае, если при подаче жалобы или при рассмотрении дела будет установлен между заинтересованными лицами спор о праве, основанный на совершенном нотариальном действии, суд выносит определение об оставлении заявления без рассмотрения, в котором разъясняет заявителю и другим заинтересованным лицам их право разрешить спор в порядке искового производства.

      Статья 367. Решение суда по жалобе

      Решение суда, которым удовлетворена жалоба заявителя, отменяет совершенное нотариальное действие или обязывает выполнить такое действие.

Глава 46. ВОССТАНОВЛЕНИЕ ПРАВ ПО УТРАЧЕННЫМ ЦЕННЫМ БУМАГАМ НА
ПРЕДЪЯВИТЕЛЯ И ОРДЕРНЫМ ЦЕННЫМ БУМАГАМ (ВЫЗЫВНОЕ ПРОИЗВОДСТВО)

      Статья 368. Подача заявления

      1. Лицо, утратившее ценную бумагу на предъявителя или ордерную ценную бумагу (далее - документ), в случаях, указанных в законе, может просить суд о признании утраченного документа недействительным и о восстановлении прав по нему. Права по документу могут быть восстановлены и при утрате документом признаков платежности в результате ненадлежащего хранения или по другим причинам.
      2. Заявление о признании утраченного документа недействительным подается в суд по месту нахождения учреждения (лица), выдавшего документ.

      Статья 369. Содержание заявления

      В заявлении должны быть указаны отличительные признаки утраченного документа, наименование учреждения (лица), выдавшего его, а также изложены обстоятельства, при которых произошла утрата документа, просьба заявителя о запрещении лицу, выдавшему документ, производить по нему платежи или выдачи.

      Статья 370. Подготовка дела к судебному разбирательству

      1. В определении о подготовке дела к судебному разбирательству судья обязывает заявителя за свой счет произвести публикацию в средствах массовой информации (районного, областного, республиканского уровня, в сети Интернет, на телевидении) о возбуждении дела о восстановлении прав по утраченным ценным бумагам на предъявителя и ордерным ценным бумагам.
      Публикация производится в срок, установленный судом, и должна содержать:
      1) наименование суда, в который поступило заявление об утрате документа;
      2) указание лица, подавшего заявление, и его адрес;
      3) наименование и отличительные признаки документа;
      4) предложение держателю документа, об утрате которого заявлено, в трехмесячный срок со дня публикации подать в суд заявление о своих правах на этот документ.
      2. О публикации в средствах массовой информации заявитель обязан представить суду подтверждение не позднее трех рабочих дней, со дня его размещения. Непредставление подтверждения о публикации влечет оставление заявления без рассмотрения.
      3. Суд направляет копию определения в учреждение (лицу), выдавшему документ, реестродержателю и заявителю.
      4. Судья после принятия заявления выносит определение о запрещении выдавшему документ учреждению (лицу) производить по нему платежи или выдачи и направляет копию определения в учреждение (лицу), выдавшему документ, реестродержателю и регистратору.
      Определение может быть обжаловано или опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.

      Статья 371. Заявление держателя документа

      Держатель документа, об утрате которого заявлено, обязан до истечения трехмесячного срока со дня публикации подать в суд, вынесший определение, заявление о своих правах на документ и представить при этом документ в подлиннике.

      Статья 372. Действия судьи после поступления заявления от
                  держателя документа

      1. В случае поступления заявления от держателя документа до истечения трехмесячного срока со дня публикации суд оставляет заявление лица, утратившего документ, без рассмотрения и устанавливает срок, в течение которого выдавшему документ учреждению (лицу) запрещается производить по нему платежи и выдачи. Этот срок не должен превышать двух месяцев.
      2. Одновременно суд разъясняет заявителю его право предъявить иск в общем порядке к держателю документа об истребовании этого документа, а держателю документа - его право взыскать с заявителя убытки, причиненные принятыми запретительными мерами.
      3. Определение суда обжалованию, опротестованию в апелляционном порядке не подлежит.

      Статья 373. Рассмотрение заявления о признании
                  утраченного документа недействительным

      1. Дело о признании утраченного документа недействительным судья рассматривает по истечении трехмесячного срока со дня публикации, если от держателя документа не поступило заявление, указанное в статье 372 настоящего Кодекса.
      2. Поступление в суд заявления от держателя утраченного документа по истечении трехмесячного срока, но до рассмотрения дела по существу, влечет последствия, предусмотренные статьей 372 настоящего Кодекса.

      Статья 374. Решение суда по заявлению

      1. В случае удовлетворения заявления заявителя суд выносит решение, которым признает утраченный документ недействительным. Это решение является основанием для выдачи заявителю вклада или нового документа взамен признанного недействительным.
      2. В случае удовлетворения заявления о восстановлении права по документам, утратившим признаки платежности, суд выносит решение о выдаче нового документа.

      Статья 375. Право держателя документа предъявить иск о
                  неосновательном приобретении имущества 

      Держатель документа, не заявивший по каким-либо причинам своевременно о своих правах на этот документ, после вступления в законную силу решения суда о признании документа недействительным может предъявить лицу, за которым признано право на получение нового документа взамен утраченного, иск о неосновательном приобретении или сбережении имущества.

Глава 47. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЮ О ПРИЗНАНИИ ОРГАНИЗАЦИИ,
ОСУЩЕСТВЛЯЮЩЕЙ ЭКСТРЕМИЗМ ИЛИ ТЕРРОРИСТИЧЕСКУЮ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ НА
ТЕРРИТОРИИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН И (ИЛИ) ДРУГОГО ГОСУДАРСТВА,
ЭКСТРЕМИСТСКОЙ ИЛИ ТЕРРОРИСТИЧЕСКОЙ, В ТОМ ЧИСЛЕ ОБ
УСТАНОВЛЕНИИ ИЗМЕНЕНИЯ ЕЮ СВОЕГО НАИМЕНОВАНИЯ, А ТАКЖЕ О
ПРИЗНАНИИ ИНФОРМАЦИОННЫХ МАТЕРИАЛОВ, РАСПРОСТРАНЯЕМЫХ НА
ТЕРРИТОРИИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ЭКСТРЕМИСТСКИМИ ИЛИ
ТЕРРОРИСТИЧЕСКИМИ

      Статья 376. Подача заявления

      Заявление о признании организации, осуществляющей экстремизм или террористическую деятельность на территории Республики Казахстан и (или) другого государства, экстремистской или террористической, в том числе об установлении изменения ею своего наименования, а также о признании информационных материалов, распространяемых на территории Республики Казахстан, экстремистскими или террористическими, подается прокурором в суд по местонахождению прокурора, заявившего такие требования, или по месту обнаружения таких материалов.

      Статья 377. Содержание заявления

      В заявлении должны быть изложены обстоятельства, подтверждающие факт осуществления организацией на территории Республики Казахстан и (или) другого государства деятельности, которая могла бы быть признана экстремистской или террористической в соответствии с законодательством Республики Казахстан, либо факт изменения ею своего наименования, а также наличия в информационных материалах признаков экстремизма или терроризма.
      Материалы, содержащиеся в заявлении прокурора о признании организации экстремистской или террористической, в том числе об установлении изменения ею своего наименования, а также о признании информационных материалов, распространяемых на территории Республики Казахстан, экстремистскими или террористическим, могут включать в себя также и фактические данные, полученные от компетентных органов иностранных государств, в том числе судебные решения международных судов и судов иностранных государств.

      Статья 378. Решение суда по заявлению

      Суд, признав организацию экстремистской или террористической, и (или) информационные материалы, распространяемые на территории Республики Казахстан, экстремистскими или террористическими, выносит решение о запрещении деятельности и ликвидации организации и (или) запрещении ввоза, издания, изготовления и (или) распространения информационных материалов на территории Республики Казахстан, а также о конфискации и обращении в доход государства имущества организации.
      Решение суда о признании организации, осуществляющей экстремизм или террористическую деятельность на территории Республики Казахстан и (или) другого государства, экстремистской или террористической, в том числе об установлении изменения ею своего наименования, а также о признании информационных материалов, распространяемых на территории Республики Казахстан, экстремистскими или террористическими, служит основанием для включения сведений об этом в систему специальных учетов государственного органа, осуществляющего в пределах своей компетенции статистическую деятельность в области правовой статистики и специальных учетов.

Глава 48. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЯМ О ПРИЗНАНИИ ПРОДУКЦИИ
ИНОСТРАННОГО СРЕДСТВА МАССОВОЙ ИНФОРМАЦИИ, РАСПРОСТРАНЯЕМОЙ НА
ТЕРРИТОРИИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН, СОДЕРЖАЩЕЙ ИНФОРМАЦИЮ,
ПРОТИВОРЕЧАЩУЮ ЗАКОНОДАТЕЛЬНЫМ АКТАМ
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН, НЕЗАКОННОЙ

      Статья 379. Подача заявления

      Заявление о признании продукции иностранного средства массовой информации, распространяемой на территории Республики Казахстан, содержащей информацию, противоречащую законодательным актам Республики Казахстан, незаконной подается гражданами и юридическими лицами, законные интересы которых были затронуты в продукции иностранного средства массовой информации, прокурором или уполномоченным органом по месту нахождения заявителя.

      Статья 380. Содержание заявления

      В заявлении о признании продукции иностранного средства массовой информации, распространяемой на территории Республики Казахстан, содержащей информацию, противоречащую законодательным актам Республики Казахстан, незаконной должно быть указано, какая информация подлежит таковому признанию, а также приведены доказательства, свидетельствующие о несоответствии информационной продукции законодательным актам Республики Казахстан. В заявлении должны быть изложены факты, подтверждающие распространение изложенной в заявлении информации.

      Статья 381. Решение суда по заявлению

      Суд, признав, что продукция иностранного средства массовой информации, распространяемая на территории Республики Казахстан, содержащая информацию, противоречащую законодательным актам Республики Казахстан, является незаконной, выносит решение о приостановлении либо прекращении распространения на территории Республики Казахстан продукции иностранного средства массовой информации.
      Решение суда направляется в соответствующий государственный орган.

Глава 49. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЮ О ВЫДВОРЕНИИ ИНОСТРАНЦА ИЛИ
ЛИЦА БЕЗ ГРАЖДАНСТВА ЗА ПРЕДЕЛЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ЗА
НАРУШЕНИЕ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

      Статья 382. Подача заявления

      Заявление о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы Республики Казахстан за нарушение законодательства Республики Казахстан подается органами внутренних дел в суд по месту пребывания и (или) регистрации иностранца или лица без гражданства.

      Статья 383. Содержание заявления

      1. В заявлении о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы Республики Казахстан должны быть изложены обстоятельства, свидетельствующие о нарушении законодательства Республики Казахстан.
      2. К заявлению о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы Республики Казахстан прилагаются документы, подтверждающие совершение иностранцем или лицом без гражданства нарушения законодательства Республики Казахстан.

      Статья 384. Рассмотрение заявления

      1. Заявление о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы Республики Казахстан суд рассматривает в течение десяти дней с момента возбуждения дела.
      2. Заявление о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы Республики Казахстан рассматривается с обязательным участием иностранца или лица без гражданства, а также прокурора.
      3. Судебные расходы, а также расходы по выдворению несут выдворяемые иностранцы или лица без гражданства либо организации или физические лица, пригласившие иностранца или лицо без гражданства в Республику Казахстан. В случаях отсутствия либо недостаточности средств у названных лиц для покрытия расходов по выдворению финансирование соответствующих мероприятий производится за счет бюджетных средств.

      Статья 385. Решение суда по заявлению

      1. Решение суда о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы Республики Казахстан вступает в законную силу со дня его принятия и служит основанием для выдворения иностранца или лица без гражданства за пределы Республики Казахстан.
      2. В решении указывается срок, в течение которого иностранец или лицо без гражданства должны покинуть территорию Республики Казахстан.
      3. Решение суда направляется для исполнения в органы внутренних дел.

      Статья 386. Приостановление исполнения судебного акта о
                  выдворении

      Решение суда о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы Республики Казахстан в случае поступления жалобы или протеста до срока, указанного судом, в течение которого иностранец или лицо без гражданства должны покинуть территорию Республики Казахстан, приостанавливается до рассмотрения жалобы или протеста.

Подраздел 5. ВОССТАНОВЛЕНИЕ УТРАЧЕННОГО СУДЕБНОГО
ИЛИ ИСПОЛНИТЕЛЬНОГО ПРОИЗВОДСТВА Глава 50. ПРОИЗВОДСТВО ПО ВОССТАНОВЛЕНИЮ УТРАЧЕННОГО СУДЕБНОГО
ИЛИ ИСПОЛНИТЕЛЬНОГО ПРОИЗВОДСТВА

      Статья 387. Подача заявления

      1. Восстановление утраченного полностью либо в части судебного или исполнительного производства по гражданскому делу, оконченного вынесением решения или прекращением, производится судом в порядке, установленном настоящей главой.
      2. Заявление о восстановлении судебного производства подается в суд, вынесший решение по существу спора либо определение о прекращении производства по делу лицами, участвующими в деле, либо прокурором.
      3. Заявление о восстановлении утраченного исполнительного производства подается в суд по месту исполнения сторонами исполнительного производства, судебным исполнителем либо прокурором.
      4. В заявлении должно быть указано: о восстановлении какого именно производства просит заявитель, было ли принято судом решение по существу либо производство по делу прекращалось, какое процессуальное положение занимал в нем заявитель, кто еще принимал участие по делу и в каком процессуальном положении, место их нахождения либо проживания, что известно заявителю об обстоятельствах утраты производства, о местонахождении копий документов производства или сведений о них, восстановление каких именно документов заявитель считает необходимым, для какой цели необходимо их восстановление.
      5. К заявлению прилагаются сохранившиеся и имеющие отношение к делу документы или их копии, даже если они не заверены в установленном порядке.
      6. Заявление о восстановлении утраченного производства не оплачивается государственной пошлиной.

      Статья 388. Рассмотрение заявления

      1. При отсутствии указания в заявлении цели обращения в суд по вопросу о восстановлении утраченного производства, а также, если указанная заявителем цель обращения не связана с защитой его прав и законных интересов, суд отказывает в возбуждении дела о восстановлении производства либо мотивированным определением оставляет его без рассмотрения, если оно было возбуждено.
      2. Судебное производство, утраченное до рассмотрения его по существу, не подлежит восстановлению в установленном данной главой порядке. Истец в этом случае вправе предъявить новый иск. В определении суда о возбуждении дела по новому иску в связи с утратой судебного производства данное обстоятельство должно быть обязательно отражено.
      3. При рассмотрении дела суд использует сохранившиеся части производства, документы, выданные из дела до утраты производства гражданам и юридическим лицам, копии этих документов, другие материалы, имеющие отношение к делу.
      4. Суд может допросить в качестве свидетелей лиц, присутствовавших при совершении процессуальных действий, а в необходимых случаях - лиц, входивших в состав суда, рассматривавшего дело, по которому утрачено производство, а также лиц, исполнявших решение суда.

      Статья 389. Решение суда по заявлению

      1. Решение суда или определение о прекращении производства, если они выносились по делу, подлежат обязательному восстановлению.
      2. В решении суда о восстановлении утраченного судебного решения или определения о прекращении производства по делу указывается, на основании каких конкретно данных, представленных суду и исследованных в судебном заседании с участием всех участников процесса по утраченному производству, суд считает установленным содержание восстанавливаемого судебного акта.
      3. В мотивировочной части решения по делу о восстановлении утраченного производства также указываются выводы суда о доказанности того, какие доказательства исследовались судом и какие процессуальные действия совершались по утраченному производству.
      4. Утраченное исполнительное производство восстанавливается, если исполнение решения было произведено.
      5. Акт об исполнении решения суда восстанавливается судебным решением с указанием существа действий, совершенных и отраженных в акте судебным исполнителем при исполнении.
      6. При утрате исполнительного производства до исполнения решения, когда может быть выдан дубликат исполнительного листа, суд мотивированным определением отказывает в возбуждении дела о восстановлении утраченного исполнительного производства.

      Статья 390. Прекращение производства по делу о
                  восстановлении утраченного производства

      1. При недостаточности собранных материалов для точного восстановления судебного постановления по утраченному производству суд определением прекращает разбирательство заявления о восстановлении производства и разъясняет лицам, участвующим в деле, право предъявить иск в общем порядке.
      2. Рассмотрение заявления о восстановлении судебного постановления по утраченному производству не ограничивается сроком его хранения. Однако в случае обращения с заявлением о восстановлении утраченного производства в целях его исполнения, когда срок для предъявления исполнительного листа к исполнению истек и судом не восстанавливается, суд также прекращает производство по заявлению.

      Статья 391. Порядок оспаривания судебных актов, связанных
                  с восстановлением утраченного производства

      1. Судебные акты, связанные с восстановлением утраченного судебного производства, оспариваются в порядке, установленном настоящим Кодексом.
      2. При заведомо ложном заявлении судебные расходы, связанные с возбуждением дела по заявлению о восстановлении утраченного судебного производства, взыскиваются с заявителя.

Подраздел 6. ПРОИЗВОДСТВО ПО РАССМОТРЕНИЮ ЗАЯВЛЕНИЙ
О ВОЗВРАЩЕНИИ РЕБЕНКА ИЛИ ОБ ОСУЩЕСТВЛЕНИИ В ОТНОШЕНИИ РЕБЕНКА
ПРАВ ДОСТУПА НА ОСНОВАНИИ МЕЖДУНАРОДНОГО ДОГОВОРА
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН Глава 51. ПРОИЗВОДСТВО ПО РАССМОТРЕНИЮ ЗАЯВЛЕНИЙ О ВОЗВРАЩЕНИИ
РЕБЕНКА ИЛИ ОБ ОСУЩЕСТВЛЕНИИ В ОТНОШЕНИИ РЕБЕНКА ПРАВ ДОСТУПА
НА ОСНОВАНИИ МЕЖДУНАРОДНОГО ДОГОВОРА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

      Статья 392. Подача заявления о возвращении ребенка или об
                  осуществлении в отношении ребенка прав
                  доступа на основании международного договора
                  Республики Казахстан

      1. Заявление о возвращении незаконно перемещенного в Республику Казахстан или удерживаемого в Республике Казахстан ребенка или об осуществлении в отношении такого ребенка прав доступа на основании международного договора Республики Казахстан (далее - заявление о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа) подается в суд родителем или иным лицом, полагающим, что ответчиком нарушены его права опеки или права доступа, либо подается в суд прокурором.
      2. Заявление о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа подается в специализированный межрайонный суд по делам несовершеннолетних.
      3. Если место пребывания ребенка на территории Республики Казахстан неизвестно, заявление о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа подается в суд, предусмотренный частью второй настоящей статьи, по последнему известному месту пребывания ребенка в Республике Казахстан или по последнему известному месту жительства ответчика в Республике Казахстан.
      4. В случае изменения места пребывания ребенка заявление о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа подлежит рассмотрению судом, который принял заявление к своему производству с соблюдением установленных настоящей статьей правил подсудности.
      5. В заявлении о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа должно быть указано, что соответствующее требование предъявляется на основании международного договора Республики Казахстан.

      Статья 393. Порядок рассмотрения заявлений о возвращении
                  ребенка или об осуществлении прав доступа

      Дела по заявлениям о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа на основании международного договора Республики Казахстан (далее - дело о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа) рассматриваются и разрешаются по общим правилам искового производства с особенностями, установленными международным договором Республики Казахстан и настоящей главой.

      Статья 394. Обеспечение иска

      В необходимых случаях наряду с другими мерами по обеспечению иска в соответствии с главой 15 настоящего Кодекса судья может запретить ответчику до вступления в законную силу решения суда по делу о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа изменять место пребывания ребенка и временно ограничить его выезд из Республики Казахстан.

      Статья 395. Недопустимость соединения исковых требований
                  и предъявления встречного иска

      Соединение нескольких исковых требований, за исключением случая объединения истцом требований о возвращении двух и более детей, незаконно перемещенных в Республику Казахстан или удерживаемых в Республике Казахстан, или об осуществлении в отношении двух и более детей прав доступа на основании международного договора Республики Казахстан, и предъявление встречного иска по делу о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа не допускаются.

      Статья 396. Рассмотрение заявления о возвращении ребенка
                  или об осуществлении прав доступа

      1. Заявление о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа рассматривается с обязательным участием прокурора и органа опеки и попечительства.
      2. Заявление о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа рассматривается судом в срок, не превышающий сорока двух дней со дня принятия заявления судом, включая срок на подготовку дела к судебному разбирательству и составление мотивированного решения.

      Статья 397. Решение суда по делу о возвращении ребенка
                  или об осуществлении прав доступа

      1. Решение суда по делу о возвращении на основании международного договора Республики Казахстан незаконно перемещенного в Республику Казахстан или удерживаемого в Республике Казахстан ребенка должно соответствовать установленным главой 19 настоящего Кодекса требованиям и содержать обоснование необходимости возвращения ребенка в государство постоянного проживания в соответствии с международным договором Республики Казахстан, порядок возвращения ребенка, указание на распределение судебных расходов и расходов, связанных с возвращением ребенка, или обоснование отказа в возвращении ребенка в государство постоянного проживания в соответствии с международным договором Республики Казахстан и указание на распределение судебных расходов.
      2. Решение суда по делу об осуществлении в отношении ребенка, незаконно перемещенного в Республику Казахстан или удерживаемого в Республике Казахстан, прав доступа на основании международного договора Республики Казахстан должно соответствовать установленным главой 19 настоящего Кодекса требованиям и содержать обоснование осуществления истцом прав доступа в соответствии с международным договором Республики Казахстан, меры по обеспечению осуществления истцом прав доступа, указание на распределение судебных расходов или обоснование отказа в осуществлении прав доступа в соответствии с международным договором Республики Казахстан и указание на распределение судебных расходов.

      Статья 398. Срок подачи апелляционных жалобы,
                  представления на решение суда по делу о
                  возвращении ребенка или об осуществлении прав
                  доступа и срок рассмотрения дела в суде
                  апелляционной инстанции

      1. Апелляционные жалоба, представление на решение суда по делу о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа могут быть поданы в течение десяти дней со дня принятия решения суда в окончательной форме в соответствии с правилами, установленными главой 52 настоящего Кодекса.
      2. Поступившее по апелляционным жалобе, представлению дело о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа рассматривается в срок, не превышающий одного месяца со дня его поступления в суд апелляционной инстанции в соответствии с правилами, установленными главой 52 настоящего Кодекса.

      Статья 399. Срок подачи и рассмотрения частной жалобы,
                  представления прокурора на определение суда
                  первой инстанции по заявлению о возвращении
                  ребенка или об осуществлении прав доступа

      1. На определение суда первой инстанции по заявлению о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа может быть подана сторонами и другими лицами, участвующими в деле, частная жалоба, а прокурором может быть принесено представление в течение десяти дней со дня вынесения определения судом первой инстанции в соответствии с правилами, установленными главой 52 настоящего Кодекса.
      2. Частная жалоба, представление, указанные в части первой настоящей статьи, рассматриваются не позднее десяти дней со дня передачи дела в апелляционную инстанцию в соответствии с правилами, предусмотренными статьей 429 настоящего Кодекса.

      Статья 400. Высылка копий судебных постановлений

      1. Копии определений суда об отказе в принятии, о возвращении, об оставлении без движения заявления о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа, об оставлении заявления о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа без рассмотрения, о приостановлении, возобновлении или прекращении производства по делу о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа, копия определения, вынесенного судом апелляционной инстанции по частной жалобе или представлению на указанные определения суда первой инстанции, направляются не позднее дня, следующего за днем вынесения соответствующего определения, уполномоченному органу, назначенному в Республике Казахстан в целях обеспечения исполнения обязательств по международному договору Республики Казахстан (далее в настоящей статье - центральный орган), а также в суд, в производстве которого находится дело, связанное со спором об этом ребенке, если о таком деле известно суду, вынесшему определение.
      2. Копии определений суда, предусмотренных частью второй статьи 151, частью второй статьи 152, частью первой статьи 137 настоящего Кодекса, по заявлению о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа вручаются заявителю или направляются ему не позднее дня, следующего за днем вынесения соответствующего определения.
      3. Копии определений суда, предусмотренных статьей 271 настоящего Кодекса, по делу о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа высылаются лицам, участвующим в деле, если они не явились в судебное заседание, не позднее дня, следующего за днем вынесения соответствующего определения.
      4. Копии решения суда по делу о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа направляются лицам, участвующим в деле, но не присутствовавшим в судебном заседании, и центральному органу не позднее дня, следующего за днем принятия решения суда в окончательной форме. В случае, если по указанному делу в соответствии со статьей 236 настоящего Кодекса принято дополнительное решение, его копия направляется лицам, участвующим в деле, и центральному органу не позднее дня, следующего за днем принятия дополнительного решения.
      5. По истечении срока на апелляционное обжалование, если решение суда по делу о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа не было обжаловано, копия вступившего в законную силу решения направляется центральному органу и в суд, приостановивший производство по делу, связанному со спором об этом ребенке, если о таком деле известно суду, принявшему решение.
      6. Копия апелляционного определения по делу о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа в трехдневный срок со дня вынесения направляется центральному органу и в суд первой или второй инстанции, в производстве которого находится дело, связанное со спором об этом ребенке, если о таком деле известно суду, вынесшему определение.
      7. Копия определения суда о разъяснении решения суда по делу о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа направляется лицам, участвующим в деле, но не присутствовавшим в судебном заседании, и центральному органу не позднее дня, следующего за днем вынесения соответствующего определения.

РАЗДЕЛ III. ПРОИЗВОДСТВО ПО ПЕРЕСМОТРУ СУДЕБНЫХ АКТОВ Глава 52. АПЕЛЛЯЦИОННОЕ ОБЖАЛОВАНИЕ, ОПРОТЕСТОВАНИЕ
СУДЕБНЫХ АКТОВ

      Статья 401. Право апелляционного обжалования и
                  опротестования судебного решения

      1. В соответствии с правилами, предусмотренными настоящей главой, решения суда, не вступившие в законную силу, могут быть обжалованы, опротестованы в апелляционном порядке.
      2. Право апелляционного обжалования решения суда принадлежит сторонам, другим лицам, участвующим в деле.
      3. Право апелляционного опротестования решения суда принадлежит прокурору, участвовавшему в рассмотрении дела. Генеральный прокурор Республики Казахстан и его заместители, прокуроры областей и приравненные к ним прокуроры и их заместители, прокуроры районов и приравненные к ним прокуроры и их заместители в пределах своей компетенции вправе опротестовать решение независимо от участия в рассмотрении дела.
      4. Апелляционную жалобу вправе подать также лица, не привлеченные к участию в деле, но в отношении прав и обязанностей которых суд принял решение.

      Статья 402. Суды, рассматривающие апелляционные жалобы,
                  протесты

      Апелляционные жалоба и протест на решения, вынесенные районными и приравненными к ним судами, рассматриваются апелляционной судебной коллегией по гражданским и административным делам областного и приравненного к нему суда в коллегиальном составе не менее трех судей коллегии.
      Апелляционные жалоба и протест на решения, вынесенные по делам, рассмотренным по правилам части четвертой статьи 27 настоящего Кодекса, рассматриваются специализированной коллегией по рассмотрению инвестиционных споров Верховного Суда Республики в коллегиальном составе не менее трех судей коллегии.
      Единолично судьей рассматриваются частные жалоба и протест.

      Статья 403. Порядок и сроки подачи апелляционных жалоб,
                  протестов

      1. Апелляционные жалоба, протест подаются через суд, вынесший решение. Жалоба или протест, поступившие непосредственно в апелляционную инстанцию, подлежат направлению в суд, вынесший решение, для выполнения требований части второй настоящей статьи и статьи 405 настоящего Кодекса.
      2. Апелляционные жалоба, протест подаются в суд с копиями по числу лиц, участвующих в деле. В необходимых случаях судья может обязать лицо, подающее жалобу или протест, представить копии приложенных к жалобе или протесту письменных доказательств по числу лиц, участвующих в деле.
      3. Апелляционные жалоба, протест могут быть поданы в течение одного месяца со дня вынесения решения в окончательной форме, а лицами, не участвовавшими в судебном разбирательстве, со дня направления им копии решения.
      4. Апелляционные жалоба, протест по делам об оспаривании решений, заключений, предписаний уполномоченного органа по итогам проверки проведения государственных закупок могут быть поданы в течение десяти дней со дня вынесения решения.
      5. Вопрос о восстановлении срока для подачи апелляционных жалобы или протеста рассматривается судом первой инстанции в порядке, предусмотренном статьей 126 настоящего Кодекса.

      Статья 404. Содержание апелляционных жалобы, протеста

      1. Апелляционные жалоба или протест должны содержать:
      1) наименование суда, которому адресуется жалоба или протест;
      2) наименование лица, подающего жалобу или протест;
      3) обжалуемое или опротестовываемое решение и наименование суда, вынесшего это решение;
      4) указание, в чем заключается незаконность или необоснованность решения суда, как правило, со ссылкой на законы, подлежащие применению, и материалы дела;
      5) указание на то, в какой части следует проверить законность обжалуемого или опротестовываемого решения и внесения каких изменений требует лицо, подающее жалобу или протест;
      6) перечень прилагаемых к жалобе или протесту документов;
      7) дату подачи жалобы, протеста и подпись лица, подающего жалобу или протест. К жалобе, подписанной представителем, должна быть приложена доверенность или иной документ, удостоверяющий полномочия представителя, если в деле отсутствует такой документ.
      При подаче жалобы, протеста в форме электронного документа они удостоверяются электронной цифровой подписью лица, его подающего, или его представителя. К жалобе, протесту в форме электронного документа прилагаются электронные копии документов.
      2. В апелляционных жалобе, протесте не могут содержаться требования, не заявленные в суде первой инстанции.
      Ссылка на новые доказательства, которые не были представлены в суд первой инстанции, допускается, если лицо не было привлечено к участию в деле в суде первой инстанции, а также в случае, если в суде первой инстанции заявлялось ходатайство об их исследовании и (или) истребовании, но оно было оставлено без удовлетворения.

      Статья 405. Действия суда первой инстанции после
                  получения апелляционных жалобы или протеста

      1. Судья суда первой инстанции после получения апелляционных жалобы или протеста, поданных в срок и соответствующих требованиям статей 403 и 404 настоящего Кодекса, совершает следующие действия:
      1) не позднее пяти рабочих дней после поступления жалобы или протеста, направляет лицам, участвующим в деле, копии жалобы, протеста и приложенные к нему письменные доказательства;
      2) по истечении срока, установленного для обжалования, опротестования, направляет дело в суд апелляционной инстанции.
      2. До истечения срока, установленного для апелляционного обжалования, опротестования, гражданское дело никем не может быть истребовано из суда. Лица, участвующие в деле, а также лица, не привлеченные к участию в деле, но в отношении прав и обязанностей которых суд принял решение, вправе знакомиться в суде с материалами дела, а также с поступившими жалобами и возражениями на них.

      Статья 406. Оставление апелляционных жалобы или протеста
                  без движения

      1. При подаче апелляционных жалобы или протеста не соответствующих требованиям, предусмотренным частью второй статьи 403 и статьи 404 настоящего Кодекса, судья выносит определение, которым оставляет жалобу или протест без движения и назначает лицу, подавшему жалобу или протест, срок для исправления недостатков.
      2. Если лицо, подавшее апелляционные жалобу или протест, в установленный срок выполнит указания, содержащиеся в определении, жалоба или протест считаются поданными в день первоначального представления в суд.
      3. Определения об оставлении апелляционных жалобы или протеста без движения обжалованию и опротестованию не подлежат.

      Статья 407. Возвращение апелляционных жалобы или протеста

      1. Апелляционные жалоба или протест возвращаются лицу, их подавшему, в случаях:
      1) невыполнения в установленный срок указаний судьи в определении об оставлении жалобы или протеста без движения;
      2) по просьбе лица, подавшего жалобу или протест;
      3) если истек срок обжалования или опротестования и в жалобе или протесте отсутствует заявление о его восстановлении или при отказе в его восстановлении;
      4) если жалоба или протест поданы лицом, не имеющим право на его подачу или подписание.
      2. Определение о возвращении апелляционных жалобы или протеста выносится судом не позднее пяти рабочих дней:
      1) в случае, предусмотренном подпунктом 1) части первой настоящей статьи, со дня истечения установленного судом срока;
      2) в остальных случаях - со дня поступления жалобы или протеста.
      Определение о возвращении апелляционных жалобы или протеста может быть обжаловано, опротестовано.

      Статья 408. Отзыв на апелляционные жалобу или протест

      1. Лицо, участвующее в деле, направляет отзыв на апелляционные жалобу или протест в суд апелляционной инстанции, другим лицам, участвующим в деле, с приложением документов, подтверждающих возражения относительно апелляционных жалобы или протеста.
      К отзыву, направляемому в суд апелляционной инстанции, прилагается также документ, подтверждающий направление отзыва другим лицам, участвующим в деле.
      2. Отзыв направляется в установленный судом срок, обеспечивающий возможность ознакомления с ним лицами, участвующими в деле, до начала судебного заседания в суде апелляционной инстанции.
      3. Отзыв подписывается лицом, участвующим в деле, или его представителем. При подаче отзыва в форме электронного документа он удостоверяется электронной цифровой подписью лица, его подающего, или его представителя. К отзыву, подписанному представителем, должна быть приложена доверенность или иной документ, подтверждающий его полномочия. К отзыву, подаваемому в форме электронного документа, прилагаются электронные копии документов, указанные в настоящей статье.

      Статья 409. Отказ от апелляционных жалобы, отзыв протеста

      1. Лицо, подавшее апелляционную жалобу, в том числе прокурор, подавший апелляционную жалобу в качестве стороны по делу, вправе отказаться от нее до вынесения судом апелляционной инстанции постановления или отозвать ее в суде первой инстанции при выполнении судом действий, предусмотренных статьей 405 настоящего Кодекса.
      Прокурор вправе отозвать протест до вынесения судом апелляционной инстанции постановления.
      Отказ от апелляционной жалобы, отзыв жалобы или протеста оформляются путем подачи письменного заявления в суд первой или апелляционной инстанции.
      2. О принятии отказа от апелляционной жалобы суд апелляционной инстанции выносит определение о прекращении апелляционного производства, если решение не обжаловано другими лицами и не опротестовано вышестоящим прокурором. Определение обжалованию, опротестованию не подлежит. Повторная подача жалобы не допускается, а в случае подачи жалоба возвращается.
      3. В случае отзыва жалобы или протеста суд выносит определение о возвращении, которое обжалованию и опротестованию не подлежит. Жалоба или протест могут быть поданы повторно в сроки, установленные частью третьей статьи 403 настоящего Кодекса.
      4. Если на решение суда первой инстанции апелляционная жалоба подана другими лицами, она подлежит рассмотрению по существу в порядке, установленном настоящей главой.

      Статья 410. Добровольное урегулирование сторонами спора в
                  суде апелляционной инстанции

      1. Отказ истца от иска, мировое соглашение сторон, соглашение сторон об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры, совершенные после подачи апелляционной жалобы, должны быть выражены в адресованных суду апелляционной инстанции заявлениях.
      2. Суд апелляционной инстанции рассматривает заявления по вопросам, указанным в части первой настоящей статьи, в порядке, предусмотренном статьей 170 и главой 17 настоящего Кодекса.
      3. В случае принятия отказа от иска суд апелляционной инстанции отменяет решение суда и прекращает производство по делу по основаниям, установленным подпунктом 4) статьи 277 настоящего Кодекса.
      В случае утверждения мирового соглашения, соглашения сторон об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры суд апелляционной инстанции отменяет решение суда и прекращает производство по делу по основаниям, установленным подпунктами 5), 6) статьи 277 настоящего Кодекса.
      4. Если суд апелляционной инстанции не примет отказ истца от иска, не утвердит мировое соглашение, соглашение сторон об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры, апелляционная жалоба рассматривается по существу.

      Статья 411. Приостановление исполнения решения

      Суд апелляционной инстанции до рассмотрения дела вправе по заявлению лица, подавшего апелляционные жалобу или протест, приостановить исполнение решения, принятого судом первой инстанции и обращенного к немедленному исполнению в порядке, предусмотренном статьей 244 настоящего Кодекса, кроме решений по делам, перечисленным в статье 243 настоящего Кодекса.
      По минованию необходимости в приостановлении исполнения решения постановление о приостановлении отменяется.
      Постановление о приостановлении исполнения решения или об отмене приостановления направляется (вручается) в орган исполнительного производства и сторонам.

Глава 53. РАССМОТРЕНИЕ ДЕЛ ПО АПЕЛЛЯЦИОННЫМ ЖАЛОБЕ, ПРОТЕСТУ

      Статья 412. Предмет апелляционного рассмотрения

      По апелляционным жалобе, протесту суд апелляционной инстанции по имеющимся в деле и представленным в соответствии с требованиями части второй статьи 413 настоящего Кодекса материалам проверяет правильность установления фактических обстоятельств дела, применения и толкования норм материального права, а также соблюдение при рассмотрении и разрешении дела норм гражданского процессуального закона.

      Статья 413. Пределы апелляционного рассмотрения

      1. При рассмотрении дела в апелляционном порядке суд проверяет законность и обоснованность решения суда первой инстанции в полном объеме.
      2. Суд апелляционной инстанции оценивает имеющиеся в деле, а также представленные в соответствии с частью второй статьи 404 настоящего Кодекса доказательства в пределах заявленного иска.
      Новые доказательства принимаются судом, если лицо не было привлечено к участию в деле в суде первой инстанции, а также в случае, если в суде первой инстанции заявлялось ходатайство об их исследовании и (или) истребовании, но оно было оставлено без удовлетворения.
      Лица, представляющие суду апелляционной инстанции доказательства, обязаны указать, каким путем они получены и в связи с какими обстоятельствами возникла необходимость в их представлении.
      3. В суде апелляционной инстанции не применяются правила о соединении и разъединении нескольких исковых требований, изменении размера исковых требований, изменении предмета и основания иска, замене ненадлежащего ответчика, предъявления встречного иска.
      Суд апелляционной инстанции может привлечь к участию в деле третьих лиц, не заявляющих самостоятельные требования, если решение отменено по основаниям, указанным в подпунктах 2) и 4) части четвертой статьи 427 настоящего Кодекса и будет признана невозможность рассмотрения дела по существу без их участия.

      Статья 414. Подготовка к рассмотрению дела в суде
                  апелляционной инстанции

      1. Судья суда апелляционной инстанции, получивший дело с апелляционными жалобой или протестом, проверяет выполнение судом первой инстанции требований статьи 406 настоящего Кодекса. В случае невыполнения судом первой инстанции требований статьи 403 настоящего Кодекса дело может быть возвращено в суд первой инстанции для устранения недостатков.
      2. Судья с учетом изложенных в апелляционных жалобе или протесте доводов выносит определение о принятии дела в производство суда апелляционной инстанции и подготовке дела к рассмотрению. В течение десяти рабочих дней со дня принятия дела в производство судья производит действия, предусмотренные статьей 165 настоящего Кодекса.
      3. Суд апелляционной инстанции извещает лиц, участвующих в деле, о времени и месте судебного заседания.

      Статья 415. Срок рассмотрения дела судом апелляционной
                  инстанции

      В суде апелляционной инстанции дело рассматривается в двухмесячный срок со дня его поступления в суд.
      Дело об оспаривании решений, заключений, предписаний уполномоченного органа по итогам проверки проведения государственных закупок рассматривается в течение десяти рабочих дней со дня его поступления в суд.
      В специализированой коллегии Верховного Суда Республики Казахстан по рассмотрению инвестиционных споров дело рассматривается в месячный срок со дня его поступления в суд.

      Статья 416. Производство в суде апелляционной инстанции  

      1. В суде апелляционной инстанции производство по делам осуществляется по правилам, предусмотренным главой 53 настоящего Кодекса.
      2. В заседании суда апелляционной инстанции в случаях, предусмотренных частью второй статьи 54 настоящего Кодекса, участвует прокурор, который дает по делу заключение.
      Суд апелляционной инстанции извещает прокурора о: делах, подлежащих рассмотрению в апелляционной инстанции; решениях принятых по делам, рассмотренным в апелляционной инстанции.
      3. Суд апелляционной инстанции по правилам, предусмотренным для суда первой инстанции, исследует имеющие значение для правильного разрешения дела, представленные сторонами или истребованные по их ходатайствам дополнительные материалы, полученные экспертные заключения, допрашивает вызванных в заседание лиц.

      Статья 417. Начало разбирательства дела

      1. Председательствующий открывает судебное заседание суда апелляционной инстанции и объявляет: какое дело, по чьим апелляционным жалобе, протесту и решение какого суда подлежит рассмотрению, состав суда апелляционной инстанции, секретаря судебного заседания, а также прокурора, если он участвует в рассмотрении дела. Председательствующий выясняет, кто из лиц, участвующих в деле, и представителей явился, устанавливает личность явившихся, проверяет полномочия должностных лиц и представителей и удостоверяется в ознакомлении лиц, участвующих в деле, с правами и обязанностями. В случае выяснения о неознакомлении с правами и обязанностями суд ознакамливает лиц, заявивших об этом. Если заявлены отводы, они разрешаются в порядке, установленном статьей 40 настоящего Кодекса.
      2. Суд заслушивает объяснения явившихся в судебное заседание лиц, участвующих в деле, и представителей. В случае обжалования решения обеими сторонами первым выступает истец. После объяснений лица, подавшего апелляционные жалобу или протест, и других лиц, участвующих в деле, их представителей суд апелляционной инстанции переходит к исследованию доказательств.

      Статья 418. Последствия неявки в судебное заседание лиц,
                  участвующих в деле

      1. В случае неявки в судебное заседание суда апелляционной инстанции кого-либо из лиц, участвующих в деле, надлежащим образом не извещенных о времени и месте рассмотрения дела, суд откладывает разбирательство дела.
      2. Неявка указанных в части первой настоящей статьи лиц, надлежащим образом извещенных о времени и месте рассмотрения дела, не является препятствием к разбирательству дела. Однако суд вправе и в этих случаях, признав причины неявки уважительными, отложить разбирательство дела.
      3. При отложении разбирательства дела суд апелляционной инстанции извещает надлежащим образом лиц, участвующих в деле, о времени и месте рассмотрения дела. Разбирательство дела в повторном заседании продолжается, если лица, участвующие в деле, не настаивают на разбирательстве с самого начала.

      Статья 419. Разрешение судом заявлений и ходатайств лиц,
                  участвующих в деле

      1. Заявления и ходатайства лиц, участвующих в деле, по всем вопросам, связанным с разбирательством дела в апелляционной инстанции, разрешаются судом после заслушивания мнений других лиц, участвующих в деле.
      2. Стороны вправе заявлять ходатайства об исследовании и (или) истребовании доказательств, в удовлетворении которого им было отказано судом первой инстанции.
      3. Разрешение заявлений и ходатайств, связанных с исследованием обстоятельств дела, производится по правилам статьи 195 настоящего Кодекса. При этом суд апелляционной инстанции не вправе отказать в удовлетворении ходатайства на том основании, что оно не было удовлетворено судом первой инстанции.

      Статья 420. Исследование доказательств

      1. Порядок и пределы исследования доказательств определяются судом с учетом мнений лиц, участвующих в деле.
      2. После объяснений сторон, других лиц, участвующих в деле, суд проверяет имеющиеся в деле доказательства, а также доказательства, представленные в соответствии с правилами части второй статьи 413 настоящего Кодекса.
      3. Суд вправе огласить объяснения лиц, участвующих в деле, не явившихся на заседание суда, а также показания свидетелей, не вызывавшихся на заседание суда апелляционной инстанции.
      4. Стороны вправе заявлять ходатайства о вызове и допросе свидетелей и об исследовании и (или) истребовании доказательств, в допросе и исследовании которых им было отказано судом первой инстанции. Если показания свидетелей оспариваются сторонами, указанные лица могут быть вызваны в суд апелляционной инстанции.
      5. В суде подлежат исследованию и оценке в совокупности с другими доказательствами, имеющимися в деле, доказательства, которые оспаривает лицо, подавшее апелляционную жалобу, протест с позиции их относимости, допустимости, достоверности.

      Статья 421. Судебные прения

      1. После завершения рассмотрения дела по существу председательствующий опрашивает лиц, участвующих в деле, о наличии ходатайств. Суд разрешает эти ходатайства, после чего переходит к судебным прениям.
      2. Судебные прения проводятся по правилам, предусмотренным в статье 216 настоящего Кодекса, при этом первым выступает лицо, подавшее апелляционную жалобу или протест, и (или) его представитель. В случае обжалования решения обеими сторонами первым выступает истец.
      3. По окончании судебных прений и заслушивания заключения прокурора суд удаляется в совещательную комнату для вынесения постановления.

      Статья 422. Протокол судебного заседания

      В суде апелляционной инстанции протокол судебного заседания ведется по правилам части второй статьи 281 настоящего Кодекса.

      Статья 423. Вынесение судебного акта и его объявление

      1. Вынесение судебного акта и его объявление происходят по правилам, предусмотренным статьями 222, 223, 224 настоящего Кодекса.
      2. Суд может с соблюдением требований части первой настоящей статьи вынести и огласить резолютивную часть судебного акта с указанием срока его изготовления в окончательной форме. Резолютивная часть судебного акта приобщается к материалам дела.
      Мотивированный судебный акт изготавливается и подписывается судьей в течение пяти рабочих дней со дня рассмотрения дела. Копия мотивированного судебного акта должна быть направлена (вручена) лицам, участвующим в деле, в срок не позднее пяти рабочих дней после его изготовления.

      Статья 424. Полномочия суда апелляционной инстанции

      Суд апелляционной инстанции вправе:
      1) оставить решение без изменения, а жалобу или протест без удовлетворения;
      2) изменить решение суда первой инстанции;
      3) отменить решение суда первой инстанции и вынести новое решение;
      4) отменить решение полностью или в части и прекратить производство по делу либо оставить заявление без рассмотрения по основаниям, предусмотренным статьей 277 и подпунктами 2), 3), 4), 5), 9) и 10) статьи 279 настоящего Кодекса;
      5) в случае отмены решения суда первой инстанции по основаниям, предусмотренным подпунктами 2), 3), 4) части четвертой статьи 427 настоящего Кодекса принять дело в свое производство для рассмотрения по существу по правилам суда первой инстанции.

      Статья 425. Акты суда апелляционной инстанции

      Суд апелляционной инстанции выносит следующие акты:
      1) постановление в случаях, предусмотренных подпунктами 1), 2), 3), а также подпунктом 5) статьи 424 настоящего Кодекса в случае принятия нового решения после рассмотрения дела по существу по правилам суда первой инстанции;
      2) определение в случаях, предусмотренных частью второй статьи 409, подпунктом 4), а также подпунктом 5) статьи 424 настоящего Кодекса в случае отмены решения суда и принятия дела в производство суда для рассмотрения по существу по правилам суда первой инстанции, а также в иных случаях, требующих вынесения судебного акта, когда дело не рассматривалось по существу.

      Статья 426. Содержание апелляционного постановления

      1. В постановлении суда апелляционной инстанции должны быть указаны:
      1) дата и место вынесения постановления;
      2) наименование суда и состав суда, вынесшего постановление;
      3) лицо, подавшее апелляционную жалобу или протест, другие лица, участвующие в деле, и представители;
      4) предмет спора или заявленное требование;
      5) обстоятельства дела, установленные судом первой инстанции, мотивы, которыми он руководствовался при вынесении решения или определения; краткое содержание решения суда первой инстанции;
      6) краткое содержание апелляционных жалобы или протеста и отзыва на них;
      7) основания, по которым суд апелляционной инстанции оставляет без изменения, отменяет либо изменяет решение суда первой инстанции;
      8) мотивы, по которым суд апелляционной инстанции пришел к своим выводам, и ссылка на законы, которыми суд руководствовался;
      9) выводы суда апелляционной инстанции по результатам рассмотрения дела;
      10) распределение судебных расходов;
      11) сроки и порядок обжалования, опротестования постановления.
      2. При оставлении апелляционных жалобы или протеста без удовлетворения в связи с отсутствием новых доводов в мотивировочной части постановления указывается только на отсутствие предусмотренных настоящим Кодексом оснований для внесения изменений в решение суда первой инстанции либо его отмены.
      В случае ссылки в апелляционной жалобе или протесте на доводы, не являвшихся предметом рассмотрения в суде первой инстанции, в мотивировочной части апелляционного постановления должны быть указаны основания, по которым указанные ссылки и доводы не приняты к рассмотрению и исследованию в судебном заседании.
      3. В случаях и порядке, предусмотренных статьями 235, 237 настоящего Кодекса, суд апелляционной инстанции вправе рассмотреть вопрос об исправлении описок и явных арифметических ошибок, допущенных в постановлении суда апелляционной инстанции, или о разъяснении постановления путем вынесения определения, не изменяя существа апелляционного постановления.
      Определение суда апелляционной инстанции по указанным вопросам вступает в силу со дня вынесения и может быть обжаловано, опротестовано в суд кассационной инстанции, решение которого является окончательным.
      4. В случаях и порядке, предусмотренном статьей 236 настоящего Кодекса, суд апелляционной инстанции вправе вынести дополнительное постановление.

      Статья 427. Основания к отмене либо изменению решения
                  суда в апелляционном порядке

      1. Основаниями к отмене либо изменению решения суда в апелляционном порядке являются:
      1) неправильное определение и выяснение круга обстоятельств, имеющих значение для дела;
      2) недоказанность установленных судом первой инстанции обстоятельств, имеющих значение для дела;
      3) несоответствие выводов суда первой инстанции, изложенных в решении, обстоятельствам дела;
      4) нарушение или неправильное применение норм материального или норм процессуального права;
      5) в деле отсутствует протокол судебного заседания, отдельного процессуального действия, когда обязательность его ведения предусмотрена настоящим Кодексом.
      2. Нормы материального права считаются нарушенными или неправильно примененными, если суд:
      1) не применил закон, подлежащий применению;
      2) применил закон, не подлежащий применению;
      3) неправильно истолковал закон.
      3. Не может быть отменено правильное по существу решение суда по одним лишь формальным соображениям. Нарушение или неправильное применение норм материального или процессуального права является основанием для изменения или отмены решения суда первой инстанции, если это нарушение привело или могло привести к принятию неправильного решения.
      Если судом принято правильное решение, но допущены указанные нарушения, в постановлении приводятся мотивы, нормы материального и процессуального права, в соответствии с которыми решение подлежит оставлению без изменения.
      4. Решение суда первой инстанции подлежит отмене в любом случае если:
      1) дело рассмотрено в незаконном составе суда;
      2) дело рассмотрено судом в отсутствие кого-либо из лиц, участвующих в деле, не извещенных надлежащим образом о времени и месте судебного заседания, за исключением дел, рассмотренных по правилам статьи 133 настоящего Кодекса;
      3) при рассмотрении дела были нарушены правила о языке судопроизводства;
      4) суд разрешил вопрос о правах и обязанностях лиц, не привлеченных к участию в деле;
      5) решение не подписано судьей или подписано не тем судьей, который рассмотрел и разрешил дело.
      5. При наличии оснований, предусмотренных подпунктами 2), 3) 4) части четвертой настоящей статьи, суд апелляционной инстанции отменяет решение суда первой инстанции, о чем выносит определение. В определении указывается о переходе к рассмотрению дела по правилам производства в суде первой инстанции, действия, которые надлежит совершить лицам, участвующим в деле, и сроки их совершения. По окончании указанных действий дело рассматривается, как правило, в том же составе суда апелляционной инстанции.
      В остальных случаях, в том числе и при отмене решения суда с вынесением нового решения, суд апелляционной инстанции рассматривает дело в одном судебном заседании с принятием одного судебного акта.
      6. Неразрешение или неправильное разрешение вопроса о распределении судебных расходов не является основанием для отмены или изменения решения суда. В резолютивной части постановления указывается на распределение судебных расходов.

      Статья 428. Отмена решения суда с прекращением
                  производства по делу или с оставлением
                  заявления без рассмотрения

      Решение суда первой инстанции подлежит отмене в апелляционном порядке в связи с прекращением производства по делу или оставлением иска без рассмотрения по основаниям, указанным в статье 277 и подпунктах 2), 3), 4), 5), 9) и 10) статьи 279 настоящего Кодекса.

      Статья 429. Порядок и сроки обжалования, опротестования
                  определения (постановления) суда первой
                  инстанции

      1. На определение суда первой инстанции в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, а также в случаях, когда определение суда преграждает возможность дальнейшего движения дела, могут быть поданы частная жалоба, протест лицами, указанными в статье 401 настоящего Кодекса. Обжаловать определение суда вправе также лица, не участвующие в деле, если определение касается их прав и интересов.
      Частная жалоба, протест подаются в течение десяти рабочих дней со дня изготовления определения в окончательной форме.
      2. На остальные определения суда первой инстанции, в том числе вынесенные на месте с занесением в протокол судебного заседания, частная жалоба, протест не подаются, но возражения могут быть включены в апелляционные жалобу или протест.
      3. В случае обжалования, опротестования определения, вынесенного во время судебного разбирательства, закончившегося вынесением решения, дело направляется в вышестоящую судебную инстанцию только по истечении срока, установленного для обжалования решения. При этом, если на решение поданы апелляционные жалоба, протест, проверка частной жалобы, протеста производится той судебной инстанцией, которая рассматривает дело в апелляционном порядке.
      4. Частная жалоба, протест подаются в суд, вынесший данное определение с приложением копий документов по числу лиц, участвующих в деле, которые судья направляет или вручает им. Судья после получения частной жалобы или протеста направляет гражданское дело или материалы в суд апелляционной инстанции.
      5. Частные жалобы и протесты принимаются и рассматриваются в порядке, установленном настоящей главой для принятия и рассмотрения апелляционных жалоб и протестов.
      В порядке, предусмотренном статьей 414 настоящего Кодекса, суд апелляционной инстанции извещает лиц, участвующих в деле, о времени и месте рассмотрения частной жалобы или протеста. Неявка лиц, участвующих в деле, в судебное заседание суда апелляционной инстанции не препятствует его рассмотрению.
      6. По результатам рассмотрения частной жалобы, протеста суд апелляционной инстанции выносит определение об:
      1) оставлении определения суда без изменения, а частной жалобы, протеста без удовлетворения;
      2) отмене определения суда полностью или в части и передаче вопроса на новое рассмотрение в суд первой инстанции;
      3) отмене определения суда полностью или в части и разрешении вопроса по существу;
      4) изменении определения.
      7. Определения суда апелляционной инстанции, вынесенные по частной жалобе или протесту по вопросам возврата исковых заявлений, приостановления производства по делу, оставления исковых заявлений без рассмотрения обжалованию и опротестованию не подлежат. В случаях установленных настоящим Кодексом определения суда апелляционной инстанции, преграждающие возможность дальнейшего движения дела могут быть обжалованы и опротестованы.

      Статья 430. Частное определение суда апелляционной
                  инстанции

      Суд апелляционной инстанции по основаниям, предусмотренным статьей 270 настоящего Кодекса, может вынести частное определение.
      Частное определение может быть обжаловано и опротестовано в порядке, предусмотренном статьей 429 настоящего Кодекса.

      Статья 431. Законная сила судебных актов суда
                  апелляционной инстанции

      Судебные акты суда апелляционной инстанции вступают в законную силу со дня их оглашения.

      Статья 432. Направление судебного акта и возвращение дела
                  в суд первой инстанции

      Суд апелляционной инстанции после рассмотрения дела и направления (вручения) копии судебного акта лицам, участвующим в деле, возвращает дело в суд первой инстанции.

      Статья 433. Порядок рассмотрения апелляционных (частной)
                  жалобы или протеста, поступивших после
                  рассмотрения дела в апелляционном порядке

      1. В случае, когда апелляционные (частная) жалоба или протест, поданные в установленный срок или после восстановления пропущенного срока, поступят в суд апелляционной инстанции после рассмотрения дела по другим жалобам, суд обязан принять такую жалобу или протест к своему производству.
      2. По результатам рассмотрения апелляционной (частной) жалобы или протеста и при наличии оснований суд апелляционной инстанции отменяет ранее вынесенный судебный акт и принимает новое постановление, определение по поступившим жалобе или протесту.
      При отсутствии таких оснований суд апелляционной инстанции выносит постановление, определение об отказе в удовлетворении апелляционных жалобы или протеста.

Глава 54. КАССАЦИОННОЕ ОБЖАЛОВАНИЕ И ОПРОТЕСТОВАНИЕ ВСТУПИВШИХ
В ЗАКОННУЮ СИЛУ СУДЕБНЫХ АКТОВ

      Статья 434. Право кассационного обжалования и
                  опротестования судебных актов суда
                  апелляционной инстанции

      1. Право кассационного обжалования и опротестования судебных актов суда апелляционной инстанции принадлежит сторонам, другим лицам, участвующим в деле.
      2. Право кассационного опротестования судебных актов суда апелляционной инстанции принадлежит прокурору, участвовавшему в рассмотрении дела в суде апелляционной инстанции. Генеральный Прокурор Республики Казахстан и его заместители, прокуроры областей и приравненные к ним прокуроры вправе опротестовать судебные акты суда апелляционной инстанции независимо от участия в рассмотрении дела.
      3. Кассационную жалобу вправе подать также лица, не привлеченные к участию в деле, но в отношении прав и обязанностей которых суд апелляционной инстанции вынес судебный акт.

      Статья 435. Суды, рассматривающие кассационные жалобы и
                  протесты

      Кассационные жалоба или протест рассматриваются кассационной судебной коллегией областного и приравненного к нему суда в коллегиальном составе не менее трех судей коллегии.

      Статья 436. Порядок подачи кассационных жалобы или
                  протеста

      1. Кассационные жалоба и протест адресуются и подаются непосредственно в суд кассационной инстанции с копиями по числу лиц, участвующих в деле. В необходимых случаях суд кассационной инстанции может обязать лицо, подавшее кассационные жалобу или протест, предоставить копии приложенных к ним письменных доказательств по числу лиц, участвующих в деле.
      2. Кассационный протест прокурора направляется в суд кассационной инстанции вместе с гражданским делом.
      Гражданское дело может быть истребовано из соответствующего суда для проверки в кассационном порядке Генеральным Прокурором Республики Казахстан либо его заместителями, прокурорами областей и приравненными к ним прокурорами. Запрос прокурора об истребовании дела исполняется судом не позднее пяти рабочих дней со дня поступления его в суд и только после выполнения процессуальных действий для приведения в исполнение вступивших в законную силу судебных актов. Запросы могут направляться с использованием каналов связи.
      В случае истребования дела ходатайство о принесении кассационного протеста подлежит рассмотрению прокурором в течение тридцати рабочих дней.
      В случае подачи ходатайства о принесении кассационного протеста на судебные акты по делам, не указанным в статье 54 настоящего Кодекса, прокурор вправе вернуть такое ходатайство заявителю для подачи им кассационной жалобы непосредственно в суд кассационной инстанции, кроме случаев, когда ходатайство подано лицами, перечисленными в подпунктам 1), 2), 3) части первой статьи 112 настоящего Кодекса.

      Статья 437. Срок на подачу кассационных жалобы или
                  протеста

      1. Кассационные жалоба или протест могут быть поданы в течение трех месяцев со дня вступления в законную силу постановления или определения суда апелляционной инстанции.
      2. Кассационные жалоба или протест, поданные по истечении указанного срока, оставляются без рассмотрения и возвращаются лицу, подавшему жалобу или протест.
      3. В случае пропуска срока на обжалование судебных актов в апелляционном порядке кассационная жалоба может быть подана в суд кассационной инстанции после рассмотрения судом первой инстанции ходатайства о восстановлении срока на обжалование и рассмотрения дела судом апелляционной инстанции.
      4. Ходатайство о восстановлении срока для подачи кассационной жалобы или протеста на судебные акты суда апелляционной инстанции рассматривается судом кассационной инстанции в порядке, установленном статьей 126 настоящего Кодекса.

      Статья 438. Содержание кассационных жалобы или протеста

      1. Кассационные жалоба или протест должны содержать:
      1) наименование суда, которому адресуется жалоба или протест;
      2) наименование и адрес лица, подающего жалобу или протест;
      3) указание на судебный акт суда апелляционной инстанции, который обжалуется или опротестовывается;
      4) указание, в чем заключается незаконность обжалуемого, опротестовываемого постановления или определения, а также просьба лица, подающего жалобу или протест;
      5) перечень прилагаемых к жалобе или протесту письменных документов.
      2. Кассационные жалоба, протест подписываются лицом, его подающим, или его представителем. При подаче жалобы, протеста в форме электронного документа они удостоверяются электронной цифровой подписью лица, его подающего, или его представителя. К кассационной жалобе, подписанной представителем, должна быть приложена доверенность или иной документ, удостоверяющий полномочия представителя. К жалобе, протесту, подаваемым в форме электронного документа, прилагаются в электронной форме копии документов, указанных в настоящей статье.
      3. К кассационной жалобе должен быть приложен документ, подтверждающий уплату государственной пошлины в размере, установленном Кодексом Республики Казахстан «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» (Налоговый кодекс).

      Статья 439. Оставление кассационной жалобы или протеста
                  без движения

      1. При подаче кассационной жалобы или протеста, не подписанных подающими их лицами, без указания на постановление, решение и определение, которое обжалуется или опротестовывается, или без приложения всех необходимых копий документов судья областного и приравненного к нему суда выносит определение, которым оставляет жалобу или протест без движения и назначает лицу, подавшему жалобу или протест, срок для исправления недостатков.
      2. Если лицо, подавшее жалобу или протест, в установленный срок выполнит указания, содержащиеся в определении, жалоба или протест считаются поданными в день первоначального представления в суд. В противном случае жалоба или протест считаются не поданными и определением суда возвращаются лицу, подавшему жалобу или протест.

      Статья 440. Действия судьи после получения кассационных
                  жалобы или протеста

      Судья кассационной инстанции после получения кассационных жалобы или протеста, соответствующих требованиям статьи 438 настоящего Кодекса обязан:
      1) истребовать материалы гражданского дела;
      2) направить лицам, участвующим в деле, копии жалобы или протеста и приложенных к ним письменных материалов, предоставив срок на подачу отзыва;
      3) известить лиц, участвующих в деле, о времени и месте рассмотрения кассационных жалобы или протеста;
      4) известить прокурора о назначенных к рассмотрению делах.

      Статья 441. Отзыв на кассационные жалобу или протест

      1. Лицо, участвующее в деле, направляет отзыв на кассационную жалобу или протест, с приложением документов, подтверждающих возражения относительно жалобы другим лицам, участвующим в деле, и в суд кассационной инстанции. К отзыву, направляемому в суд кассационной инстанции, прилагается также документ, подтверждающий направление отзыва другим лицам, участвующим в деле.
      2. Отзыв направляется в установленный судом срок, обеспечивающий возможность ознакомления с отзывом до начала судебного заседания.
      3. Отзыв подписывается лицом, участвующим в деле, или его представителем. При подаче отзыва в форме электронного документа он удостоверяется электронной цифровой подписью лица, его подающего, или его представителя. К отзыву, подписанному представителем, должна быть приложена доверенность или иной документ, подтверждающий его полномочия. К отзыву, подаваемому в форме электронного документа, прилагаются в электронной форме копии документов, указанных в настоящей статье.

      Статья 442. Отказ от кассационной жалобы, отзыв
                  кассационного протеста

      1. Лицо, подавшее кассационную жалобу, в том числе прокурор, подавший кассационную жалобу в качестве стороны по делу, вправе отказаться от нее до вынесения постановления судом кассационной инстанции.
      Прокурор вправе отозвать протест до вынесения судом кассационной инстанции постановления.
      Отказ от кассационной жалобы, отзыв протеста оформляются путем подачи письменного заявления в суд кассационной инстанции.
      2. О принятии отказа от кассационной жалобы суд кассационной инстанции выносит определение о прекращении кассационного производства, если решение не обжаловано другими лицами или не опротестовано вышестоящим прокурором. Определение обжалованию, опротестованию не подлежит. Повторная подача жалобы не допускается, а в случае подачи жалоба возвращается.
      3. В случае отзыва протеста суд кассационной инстанции выносит определение о его возвращении, которое обжалованию и опротестованию не подлежит. Протест может быть подан повторно в сроки, установленные частью третьей статьи 437 настоящего Кодекса.
      4. Если на постановление суда апелляционной инстанции кассационная жалоба подана другими лицами, то она подлежит рассмотрению по существу в порядке, установленном настоящей главой.

      Статья 443. Мировое соглашение, соглашение об
                  урегулировании спора (конфликта) в порядке
                  медиации и соглашение об урегулировании спора
                  в порядке партисипативной процедуры

      1. Мировое соглашение сторон, соглашение сторон об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры, совершенные после подачи кассационной жалобы или протеста, должны быть представлены суду кассационной инстанции в письменной форме.
      Соглашение сторон об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры принимаются судом в соответствии с правилами, статей 179 и 181 настоящего Кодекса.
      В судебном заседании до утверждения мирового соглашения сторон, соглашения сторон об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры суд разъясняет сторонам последствия их процессуальных действий.
      2. При утверждении мирового соглашения сторон, соглашения сторон об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры суд кассационной инстанции отменяет судебные акты первой и апелляционной инстанций и прекращает производство по делу.

Глава 55. ПРОИЗВОДСТВО В СУДЕ КАССАЦИОННОЙ ИНСТАНЦИИ

      Статья 444. Предмет кассационного рассмотрения

      По кассационным жалобе, протесту суд кассационной инстанции проверяет законность судебных актов суда апелляционной инстанции.

      Статья 445. Пределы рассмотрения дела в кассационном
                  порядке

      1. При рассмотрении дела суд кассационной инстанции проверяет законность судебных актов суда апелляционной инстанции по имеющимся в деле материалам в пределах доводов кассационных жалобы, протеста.
      2. Судом кассационной инстанции новые доказательства не принимаются.

      Статья 446. Сроки рассмотрения дела в суде кассационной
                  инстанции

      В суде кассационной инстанции дело подлежит рассмотрению в течение тридцати рабочих дней со дня его поступления.

      Статья 447. Последствия неявки в судебное заседание лиц,
                  участвующих в деле, и представителей

      Неявка в судебное заседание суда кассационной инстанции лиц, участвующих в деле, или их представителей, надлежащим образом извещенных о времени и месте рассмотрения дела, не является препятствием к рассмотрению дела.

      Статья 448. Порядок рассмотрения кассационных жалобы или
                  протеста

      1. Председательствующий открывает судебное заседание и объявляет: какое дело, по чьей кассационной жалобе или протесту, и на какой судебный акт суда апелляционной инстанции рассматривается, состав суда, секретаря судебного заседания, а также прокурора, если он участвует в деле, выясняет кто из лиц, участвующих в деле, присутствует в зале судебного заседания.
      2. В судебном заседании суда кассационной инстанции в случаях, предусмотренных в части второй статьи 54 настоящего Кодекса, принимает участие прокурор, который дает заключение по делу.
      3. Рассмотрение дела в суде кассационной инстанции осуществляется по правилам части второй статьи 417 настоящего Кодекса.
      4. Заявления и ходатайства лиц, участвующих в деле, по всем вопросам, связанным с разбирательством дела в суде кассационной инстанции, разрешаются судом после заслушивания мнения других лиц, участвующих в деле.

      Статья 449. Полномочия суда кассационной инстанции

      1. Суд, рассмотрев дело в кассационном порядке, вправе:
      1) оставить постановление суда апелляционной инстанции в силе, а кассационные жалобу или протест без удовлетворения;
      2) отменить постановление суда апелляционной инстанции полностью либо в части и направить дело на новое рассмотрение в суд апелляционной инстанции в ином составе судей, в случае установления нарушений, предусмотренных в части четвертой статьи 427 настоящего кодекса. При этом суд кассационной инстанции не вправе предрешать вопросы о достоверности или недостоверности того или иного доказательства, о преимуществе одних доказательств перед другими, а также о том, какое решение должно быть вынесено при новом рассмотрении дела;
      3) отменить решение, постановление и определение судов первой или апелляционной инстанции полностью либо в части и прекратить производство по делу, либо оставить заявление без рассмотрения по основаниям, предусмотренным статьей 277, подпунктами 2), 3), 4), 5), 9) и 10) статьи 279 настоящего Кодекса;
      4) отменить определения судов первой и апелляционной инстанций и направить дело на новое рассмотрение в суд первой инстанции, если дело не рассматривалось по существу;
      5) отменить постановление, определение суда апелляционной инстанции полностью либо в части, оставив в силе решение или определение суда первой инстанции;
      6) отменить определения судов первой и апелляционной инстанции по вопросам восстановления процессуальных сроков обжалования и направить дело для рассмотрения апелляционной жалобы в суд апелляционной инстанции;
      7) изменить решение, постановление, определение судов первой или апелляционной инстанции или вынести новый судебный акт, отменив решение, определение суда первой инстанции или постановление, определение суда апелляционной инстанции полностью либо в части, не передавая дело на новое рассмотрение, если обстоятельства дела установлены судом первой или апелляционной инстанции полно и правильно, но допущена ошибка в применении норм материального права.

      Статья 450. Основания к отмене или изменению вступивших в
                  законную силу судебных актов в кассационном
                  порядке

      Вступившие в законную силу судебные акты подлежат отмене или изменению в кассационном порядке по основаниям, предусмотренным статьей 427 настоящего Кодекса.
      В случае, если судом принято правильное решение, но допущены нарушения, предусмотренные частями первой и второй статьи 427 настоящего Кодекса, в постановлении указываются мотивы, нормы материального и процессуального права, в соответствии с которыми судебные акты оставляются без изменения.

      Статья 451. Акты суда кассационной инстанции

      1. Акты суда кассационной инстанции выносятся в форме постановлений и определений.
      2. В постановлении (определении) суда кассационной инстанции должны быть указаны:
      1) дата и место вынесения постановления (определения);
      2) наименование и состав суда, вынесшего постановление (определение);
      3) лицо, подавшее кассационные (частные) жалобу или протест;
      4) краткое содержание обжалуемого судебного акта суда апелляционной инстанции и письменного отзыва на него, объяснения лиц, участвующих при рассмотрении дела в суде кассационной инстанции;
      5) мотивы, по которым суд пришел к своим выводам, и ссылка на законы, которыми суд руководствовался;
      6) выводы по результатам рассмотрения кассационных (частной) жалобы или протеста;
      7) срок и порядок обжалования, опротестования постановления (определения).
      2. При оставлении кассационных (частной) жалобы или протеста без удовлетворения и согласия с мотивами, изложенными в обжалованном судебном акте, в мотивировочной части кассационного постановления (определения) указывается об этом со ссылкой на отсутствие предусмотренных статьей 427 настоящего Кодекса оснований для изменения судебного акта суда апелляционной инстанции либо его отмены.
      В случае приведения в кассационных (частной) жалобе, протесте доводов, не являвшихся предметом рассмотрения в судах первой и апелляционной инстанций, в мотивировочной части постановления указывается о непринятии указанных доводов в соответствии с частью второй статьи 445 настоящего Кодекса.
      3. Суд кассационной инстанции вправе с соблюдением требований части первой настоящей статьи вынести и огласить резолютивную часть судебного акта и объявить дату изготовления его в окончательной форме. Резолютивная часть судебного акта приобщается к материалам дела.
      Постановление суда кассационной инстанции должно быть изготовлено в окончательной форме в течение пяти рабочих дней.
      4. В случаях и порядке, предусмотренном статьями 235, 237 настоящего Кодекса, суд кассационной инстанции вправе рассмотреть вопрос об исправлении описок и явных арифметических ошибок, или разъяснении вынесенного постановления путем вынесения определения, не изменяя существа постановления. По основаниям, предусмотренным статьей 236 настоящего Кодекса, суд кассационной инстанции вправе вынести дополнительное постановление.
      5. Постановление (определение) суда кассационной инстанции по указанным вопросам вступает в силу со дня вынесения.
      6. Судебные акты суда кассационной инстанции, вынесенные по основаниям, указанным в части четвертой настоящей статьи, могут быть обжалованы и опротестованы в порядке, установленном для обжалования постановлений суда кассационной инстанции.

      Статья 452. Законная сила судебных актов суда
                  кассационной инстанции

      Постановления и определения суда кассационной инстанции вступают в законную силу со дня их оглашения.

      Статья 453. Порядок рассмотрения кассационной жалобы,
                  поступившей после рассмотрения дела в
                  кассационном порядке

      1. В случае, когда кассационная (частная) жалоба, поданная в установленный срок или после восстановления пропущенного срока, поступит в суд кассационной инстанции после рассмотрения дела по другим жалобам, суд обязан принять такую жалобу к своему производству.
      2. По результатам рассмотрения кассационной (частной) жалобы при наличии оснований суд кассационной инстанции отменяет ранее вынесенный судебный акт суда кассационной инстанции и принимает новое постановление. При отсутствии таких оснований суд кассационной инстанции выносит постановление об отказе в удовлетворении кассационной жалобы.
      3. Протест, поступивший после рассмотрения дела в кассационном порядке по правилам настоящей статьи, не рассматривается и подлежит возвращению в случае, если в суде кассационной инстанции при рассмотрении жалобы других лиц прокурор принимал участие.

Глава 56. ПРОИЗВОДСТВО В СУДЕ НАДЗОРНОЙ ИНСТАНЦИИ

      Статья 454. Судебные акты, подлежащие пересмотру в
                  порядке надзора

      1. Вступившие в законную силу судебные акты местных и других судов в случае соблюдения кассационного порядка их обжалования могут быть пересмотрены в порядке судебного надзора Верховным Судом Республики Казахстан.
      Вступившие в законную силу судебные акты по делам, рассмотренным по правилам части четвертой статьи 27 настоящего Кодекса, в случае соблюдения апелляционного порядка их обжалования в специализированную коллегию по рассмотрению инвестиционных споров Верховного Суда Республики Казахстан, а также судебные акты, вынесенные судьей этой коллегии по делам, рассмотренным по правилам статьи 28 настоящего Кодекса, могут быть пересмотрены в порядке судебного надзора Верховным Судом Республики Казахстан.
      В исключительных случаях, предусмотренных в части третьей настоящей статьи, вступившие в законную силу решения, определения, постановления судов первой и апелляционной инстанций могут быть проверены в порядке судебного надзора.
      2. Не подлежат пересмотру в порядке надзора вступившие в законную силу судебные акты:
      1) по делам, рассмотренным в порядке упрощенного производства (приказное производство и упрощенное (письменное) производство);
      2) по делам, оконченным мировым соглашением, соглашением об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или соглашением об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры.
      3. Постановление надзорной судебной коллегии Верховного Суда Республики Казахстан может быть проверено в порядке судебного надзора в исключительных случаях, если принятое постановление:
      1) может привести к необратимым последствиям для жизни, здоровья людей либо для экономики и безопасности Республики Казахстан;
      2) нарушает права и законные интересы неопределенного круга лиц или иные публичные интересы.

      Статья 455. Лица, имеющие право на подачу ходатайства,
                  внесение представления, принесение протеста
                  на вступившие в законную силу судебные акты

      1. Ходатайство об оспаривании судебных актов, предусмотренных частью первой статьи 454 настоящего Кодекса, могут быть поданы сторонами, лицами, участвующими в деле, другими лицами, интересы которых затрагиваются судебными актами и их представителями.
      2. Генеральный Прокурор вправе приносить протест на вступивший в законную силу судебный акт в Верховный Суд Республики Казахстан, как по собственной инициативе, так и по ходатайству лиц, указанных в части первой настоящей статьи. Ходатайство прилагается к протесту.
      3. Вступившие в законную силу судебные акты судов первой и апелляционной инстанций, указанные в части первой статьи 454 настоящего Кодекса, по исключительным основаниям, предусмотренным в части третьей этой же статьи, могут быть проверены в порядке судебного надзора по протесту Генерального Прокурора.
      4. Вступившие в законную силу судебные акты, указанные в части второй статьи 454 настоящего Кодекса, по исключительным основаниям, предусмотренным в части третьей этой же статьи, могут быть проверены в порядке судебного надзора по протесту Генерального Прокурора.
      5. Постановления надзорной судебной коллегии Верховного Суда Республики Казахстан по основаниям, указанным в части третьей статьи 454 настоящего Кодекса, могут быть проверены в порядке судебного надзора по представлению Председателя Верховного Суда, протесту Генерального Прокурора.
      6. Лицо, подавшее ходатайство, в том числе прокурор, подавший ходатайство в качестве стороны по делу, вправе отказаться от него, а прокурор, принесший протест, вправе его отозвать путем подачи заявления в суд надзорной инстанции до вынесения им постановления.
      Отказ от ходатайства, влечет прекращение производства в суде надзорной инстанции, в том числе на стадии предварительного рассмотрения. Повторная подача ходатайства этими же лицами не допускается, а в случае подачи ходатайство возвращается.
      В случае отзыва протеста он может быть принесен повторно в сроки, установленные частью первой статьи 456 настоящего Кодекса.
      7. Если на судебные акты ходатайство подано другими лицами и по нему возбуждено надзорное производство, дело подлежит рассмотрению по существу в порядке, установленном настоящей главой.
      8. Правила, предусмотренные статьями 463, 464 и 465 настоящего Кодекса, на представление Председателя Верховного Суда Республики Казахстан и протест Генерального Прокурора Республики Казахстан не распространяются и рассматриваются судом надзорной инстанции непосредственно.

      Статья 455. Сроки оспаривания, опротестования судебных
                  актов, вступивших в законную силу

      1. Ходатайство, протест на определения, постановления суда кассационной инстанции могут быть поданы в течение шести месяцев со дня их вступления в законную силу.
      2. Правила части первой настоящей статьи не распространяются на представление Председателя Верховного Суда Республики Казахстан и протест Генерального прокурора Республики Казахстан о пересмотре судебных актов по основаниям, предусмотренным частью третьей статьи 454 настоящего Кодекса.
      3. Срок на принесение протеста продлевается судом, если ходатайство о принесении надзорного протеста было подано прокурору с соблюдением установленного срока, но решение по нему не было принято. В протесте должно быть указано об этом.

      Статья 457. Суды, рассматривающие дела в порядке надзора

      1. Верховный Суд Республики Казахстан рассматривает дела по ходатайствам лиц, указанных в части первой статьи 455 настоящего Кодекса, и по протесту Генерального Прокурора на вступившие в законную силу постановления суда кассационной инстанции, а также в случаях, предусмотренных частями второй, третьей, четвертой и пятой статьи 455 настоящего Кодекса, в составе не менее пяти судей.
      2. Верховный Суд Республики Казахстан по основаниям, указанным в части пятой статьи 455 настоящего Кодекса, рассматривает дела по представлению Председателя Верховного Суда или протесту Генерального Прокурора на постановления суда надзорной инстанции. Дела рассматриваются в коллегиальном составе не менее семи судей, ранее не принимавших участие в рассмотрении этих дел.

      Статья 458. Поводы и основания к истребованию дел и
                  пересмотру судебных актов, вступивших в
                  законную силу

      1. Гражданское дело может быть истребовано из соответствующего суда для проверки в порядке судебного надзора Председателем Верховного Суда Республики Казахстан, судьями Верховного Суда Республики Казахстан, а также Генеральным Прокурором Республики Казахстан либо по его поручению заместителями Генерального Прокурора Республики Казахстан, прокурорами областей и приравненными к ним прокурорами.
      2. Поводами к истребованию дел являются ходатайства лиц, указанных в части первой статьи 455 настоящего Кодекса, а равно инициатива Председателя Верховного Суда Республики Казахстан, Генерального Прокурора Республики Казахстан в пределах его компетенции.
      3. В случае истребования дела ходатайство о пересмотре судебных актов подлежит рассмотрению в суде надзорной инстанции в течение тридцати рабочих дней со дня поступления дела.
      4. Запрос прокурора об истребовании дела исполняется судом не позднее пяти рабочих дней со дня поступления его в суд.
      В случае истребования дела ходатайство о принесении надзорного протеста подлежит рассмотрению прокурором в течение тридцати рабочих дней со дня поступления дела в прокуратуру.
      5. Основанием к пересмотру в порядке судебного надзора вступивших в законную силу определения, постановления суда кассационной инстанции является существенные нарушения норм материального и процессуального права, предусмотренные статьей 427 настоящего Кодекса, которые привели к вынесению незаконного судебного акта.

      Статья 459. Принесение протеста

      1. При наличии повода и оснований Генеральный Прокурор Республики Казахстан приносит протест и направляет его вместе с делом и ходатайством в Верховный Суд Республики Казахстан.
      2. Копии протеста направляются Генеральной прокуратурой Республики Казахстан лицам, участвующим в деле.

      Статья 460. Содержание протеста

      Протест должен содержать:
      1) наименование суда, в который приносится протест;
      2) указание на судебные акты, которые опротестовываются;
      3) изложение существа дела, по которому вынесены судебные акты;
      4) указание, в чем состоит существенное нарушение норм материального либо процессуального права, которые привели к вынесению незаконного судебного акта;
      5) предложение или выводы должностного лица, принесшего протест;
      6) в случаях принесения протеста по основаниям, указанным в части третьей статьи 454 настоящего Кодекса, в протесте должно быть указано, в чем состоит исключительность основания для пересмотра судебных актов.

      Статья 461. Содержание ходатайства об оспаривании
                  судебного акта и о принесении надзорного
                  протеста

      1. Ходатайства об оспаривании судебного акта, подаваемого в Верховный Суд Республики Казахстан, и о принесении надзорного протеста, подаваемого в Генеральную прокуратуру Республики Казахстан, должны содержать:
      1) наименование суда, которому адресуется ходатайство, наименование должностного лица, которому адресуется ходатайство;
      2) наименование лица, подающего ходатайство и лица, в интересах которого оно подается, его место жительства или местонахождение и процессуальное положение в деле;
      3) перечисление участвующих в деле лиц с указанием места их жительства или местонахождения;
      4) указание на суды, рассматривавшие дело в первой, апелляционной и кассационной инстанциях, и содержание принятых ими решений;
      5) указание на судебный акт, который оспаривается, предлагается опротестовать;
      6) указание, в чем состоит нарушение норм материального и процессуального права, и в чем состоит просьба лица, подающего ходатайство;
      7) в случае подачи ходатайства по основаниям, предусмотренным частью третьей статьи 454 настоящего Кодекса, в ходатайстве должно быть указано, в чем состоит исключительность основания для пересмотра судебных актов.
      2. Если ходатайство подается в интересах лица, не участвовавшего в деле, в нем должно быть указано, какие права этого лица нарушены оспариваемым судебным актом.
      3. Если ходатайство ранее подавалось в суд надзорной инстанции и было возвращено до предварительного рассмотрения либо при предварительном рассмотрении, в ходатайстве должно быть указано о причинах возврата.
      4. Ходатайство должно быть подписано лицом, его подающим. При подаче ходатайства в форме электронного документа оно удостоверяется электронной цифровой подписью лица, его подающего. К ходатайству, подаваемому в форме электронного документа, прилагаются в электронной форме копии документов, указанных в настоящей статье.
      5. К ходатайству об оспаривании судебного акта должен быть приложен документ, подтверждающий уплату государственной пошлины в размере, установленном Кодексом Республики Казахстан «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» (Налоговый кодекс).

      Статья 462. Возвращение ходатайства или протеста
                  прокурора

      1. Ходатайство или протест прокурора подлежат возвращению лицам, их подавшим, по следующим основаниям:
      1) ходатайство или протест прокурора не соответствуют требованиям статей 460, 461 настоящего Кодекса;
      2) ходатайство или протест прокурора поданы лицами, которые в соответствии со статьей 455 настоящего Кодекса не имеют права на оспаривание, опротестование вступившего в законную силу данного судебного акта;
      3) ходатайство или протест прокурора поданы после истечения срока, указанного в части первой статьи 456 настоящего Кодекса, и отсутствуют уважительные причины для его восстановления;
      4) до рассмотрения ходатайства или протеста прокурора по существу в судебном заседании суда надзорной инстанции или до предварительного рассмотрения ходатайства либо при предварительном рассмотрении они были отозваны;
      5) в случае прекращения производства по делу в суде надзорной инстанции в связи с отказом от ходатайства и протеста или отзывом протеста;
      6) ходатайство или протест прокурора поданы в суд надзорной инстанции с нарушением правил подсудности;
      7) имеется постановление об отказе в возбуждении надзорного производства по заявлению этого же участника процесса;
      8) к ходатайству об оспаривании судебного акта не приложен документ, подтверждающий уплату госпошлины.
      2. О возвращении ходатайства или протеста по основаниям, предусмотренным в подпунктах 3), 4), 5) части первой настоящей статьи выносится определение соответственно судом надзорной инстанции либо судьями, участвующими при предварительном рассмотрении. В остальных случаях ходатайства возвращаются письмом в течение трех рабочих дней.
      3. При устранении недостатков, послуживших основанием для возврата ходатайства или протеста прокурора, они могут быть поданы повторно на общих основаниях, кроме случаев отказа от ходатайства, предусмотренных частью шестой пятой статьи 455 настоящего Кодекса.
      4. Прокурор вправе возвратить заявителю ходатайство о принесении надзорного протеста для подачи им ходатайства об оспаривании судебного акта непосредственно в суд надзорной инстанции, если это право им не реализовано, кроме случаев, когда ходатайство с соблюдением требований статьи 461 настоящего Кодекса подано лицами, перечисленными в подпунктах 1), 2), 3) части первой статьи 112 настоящего Кодекса.

      Статья 463. Предварительное рассмотрение ходатайства

      1. Ходатайство об оспаривании судебного акта в порядке судебного надзора предварительно изучается и рассматривается тремя судьями надзорной судебной коллегии Верховного Суда Республики Казахстан, один из которых является докладчиком.
      2. Ходатайство рассматривается без извещения лица, его подавшего в течение тридцати рабочих дней со дня его поступления, а в случае истребования дела в течение тридцати рабочих дней со дня поступления дела.
      Гражданское дело может быть истребовано судьей Верховного Суда Республики Казахстан в течение десяти рабочих дней со дня поступления ходатайства, либо в день предварительного рассмотрения ходатайства.
      3. О дате предварительного рассмотрения ходатайства извещается прокурор.

      Статья 464. Решения, принимаемые по результатам
                  предварительного рассмотрения ходатайства

      1. По результатам предварительного рассмотрения ходатайства судьи выносят постановление:
      1) о возбуждении надзорного производства по пересмотру оспариваемого судебного акта и рассмотрении ходатайства в надзорной инстанции с истребованием гражданского дела;
      2) об отказе в возбуждении надзорного производства по пересмотру оспариваемого судебного акта;
      3) о возвращении ходатайства.
      2. В постановлении, выносимом судом по результатам предварительного рассмотрения ходатайства, должны быть указаны:
      1) дата и место вынесения постановления;
      2) фамилии и инициалы судей соответствующего суда, рассмотревших ходатайство и вынесших постановление;
      3) дело, по которому вынесено постановление, с указанием оспариваемого судебного акта;
      4) наименование ходатайствующего лица;
      5) доводы, приведенные в ходатайстве;
      6) основания для передачи ходатайства с делом для рассмотрения в судебном заседании суда надзорной инстанции;
      7) в случае отказа в возбуждении надзорного производства в постановлении указывается только на согласие с мотивами оспариваемого судебного акта со ссылкой на отсутствие оснований, предусмотренных статьей 427 настоящего Кодекса.
      3. При возбуждении надзорного производства постановление вместе с надзорным ходатайством, приложенными к нему документами передается в суд надзорной инстанции не позднее пяти рабочих дней со дня предварительного рассмотрения.
      4. Копия постановления, вынесенного по результатам предварительного рассмотрения ходатайства, направляется лицу, подавшему ходатайство.
      5. В определении о возвращении надзорного ходатайства должны быть указаны:
      1) дата и место вынесения определения;
      2) фамилия и инициалы судей, вынесших определение;
      3) наименование лица, в интересах которого подано надзорное ходатайство;
      4) судебные акты, которые оспариваются;
      5) основания для возвращения надзорного ходатайства, предусмотренные подпунктами 3) и 4) статьи 462 настоящего Кодекса;
      6) основания для прекращения надзорного производства, предусмотренные частью шестой статьи 455 настоящего Кодекса.
      Определение вместе с ходатайством, приложенными к нему документами направляются лицу его подавшему в течение пяти рабочих дней со дня вынесения.

      Статья 465. Назначение судебного заседания суда надзорной
                  инстанции

      1. Суд надзорной инстанции после получения постановления суда о возбуждении надзорного производства по пересмотру оспариваемого судебного акта, протеста направляет сторонам копии ходатайства, постановление о возбуждении надзорного производства, извещение о рассмотрении дела в суде надзорной инстанции с указанием даты, времени, места проведения судебного заседания.
      2. Дело должно быть рассмотрено в течение тридцати рабочих дней со дня его передачи в суд надзорной инстанции с постановлением о возбуждении надзорного производства, либо поступления протеста прокурора.
      3. Неявка лиц, участвующих в деле, извещенных надлежащим образом о времени и месте рассмотрения дела судом надзорной инстанции, не является препятствием для рассмотрения дела в порядке судебного надзора.

      Статья 466. Отзыв на ходатайство, представление или
                  протест о пересмотре судебного акта

      1. Лицо, участвующее в деле, или его представитель направляет отзыв на ходатайство или протест о пересмотре судебного акта в порядке судебного надзора с приложением документов, подтверждающих возражения относительно пересмотра, другим лицам, участвующим в деле, и в Верховный Суд Республики Казахстан.
      К отзыву прилагается также документ, подтверждающий направление копий отзыва другим лицам, участвующим в деле.
      2. Отзыв направляется в установленный судом срок, обеспечивающий возможность ознакомления с отзывом до начала рассмотрения ходатайства или протеста судом надзорной инстанции.
      3. Отзыв подписывается лицом, участвующим в деле, или его представителем. К отзыву, прилагается доверенность, подтверждающая полномочие представителя.

      Статья 467. Приостановление исполнения судебного акта

      Председатель Верховного Суда Республики Казахстан, Генеральный Прокурор Республики Казахстан одновременно с истребованием дела вправе приостановить исполнение судебного акта для проверки в порядке надзора на срок не свыше трех месяцев.
      По минованию необходимости в приостановлении исполнения судебного акта постановление о приостановлении отменяется.
      Постановление о приостановлении исполнения судебного акта или об отмене приостановления направляется (вручается) органу юстиции и сторонам.

      Статья 468. Пределы рассмотрения дела

      1. При рассмотрении дела в надзорном порядке суд проверяет законность судебных актов, вынесенных судами первой, апелляционной, кассационной и надзорной инстанций по имеющимся в деле материалам в пределах доводов ходатайства, представления, протеста.
      2. Суд надзорной инстанции в интересах законности вправе выйти за пределы ходатайства, представления или протеста и проверить законность обжалованного, опротестованного судебного акта в полном объеме.

      Статья 469. Порядок рассмотрения дела судом надзорной
                  инстанции

      1. Судебное заседание надзорной инстанции открывается объявлением председательствующего о том, какое судебное решение и по чьему ходатайству, протесту пересматривается, кто входит в состав суда, прокурора, и удостоверяется кто из лиц, участвующих в деле, присутствует в зале судебного заседания. Отсутствие лица, подавшего ходатайство, протест, надлежаще уведомленного о времени и месте рассмотрения дела, не исключает возможность продолжения судебного заседания. Участие прокурора в суде надзорной инстанции при рассмотрении дела обязательно.
      2. После разрешения заявленных отводов и ходатайств суд принимает решение о продолжении слушания дела либо о его отложении. При принятии судом решения о продолжении слушания дела, председательствующий предоставляет слово лицу, подавшему ходатайство, протест. Если таких лиц несколько, то они доводят до сведения суда предлагаемую ими очередность выступлений. Если они не достигнут согласия, то очередность выступлений определяет суд.
      3. Лицо, подавшее ходатайство, протест, излагает мотивы и доводы, в силу которых, по его мнению, обжалуемое решение является незаконным. Затем председательствующий предоставляет слово в порядке, определяемом судом, другим лицам, участвующим в деле. После выступления участвующих в суде лиц прокурор дает по делу заключение.

      Статья 470. Полномочия суда надзорной инстанции

      1. По результатам рассмотрения надзорного ходатайства, протеста суд надзорной инстанции выносит постановление.
      2. Суд надзорной инстанции в совещательной комнате принимает одно из следующих решений:
      1) оставляет определение, постановление суда кассационной инстанции в силе, а ходатайство или протест без удовлетворения;
      2) отменяет определение, решение, постановления судов первой, апелляционной или кассационной инстанций полностью либо в части и направляет дело на новое рассмотрение в суд апелляционной или кассационной инстанции, либо, если дело не рассматривалось в суде апелляционной инстанции или по существу - в суд первой инстанции.
      Суд надзорной инстанции не вправе устанавливать или считать доказанными обстоятельства, которые не были указаны в судебных актах либо не опровергнуты им, предрешать вопросы о достоверности или недостоверности того или иного доказательства, преимуществе одних доказательств перед другими, о том, какая норма материального права должна быть применена и какое постановление должно быть принято при новом рассмотрении дела.
      3) отменяет решение суда первой, постановления судов апелляционной, кассационной, надзорной инстанций полностью либо в части и оставляет исковое заявление без рассмотрения либо прекращает производство по делу по основаниям, установленным статьей 277 настоящего Кодекса в связи с утверждением мирового соглашения, соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры;
      4) отменяет определение, постановление суда кассационной инстанции, постановление суда надзорной инстанции и оставляет в силе одно из вынесенных по делу решений;
      5) изменяет определение, решение суда первой, определение и постановление судов апелляционной или кассационной инстанций, постановление суда надзорной инстанции либо отменяет и выносит новое решение, не передавая дело на новое рассмотрение, если допущена ошибка в применении и толковании норм материального права.
      3. В случае если судом принято правильное решение, но допущены нарушения, предусмотренные частями первой и второй статьи 427 настоящего Кодекса, в постановлении указываются мотивы, нормы материального и процессуального права, в соответствии с которыми судебные акты оставляются без изменения.
      4. Резолютивная часть постановления оглашается после выхода из совещательной комнаты.
      5. Постановление в окончательной форме должно быть изготовлено в течение пяти рабочих дней.

      Статья 471. Содержание постановления суда надзорной
                  инстанции

      1. Постановление суда надзорной инстанции должно соответствовать требованиям, установленным настоящим Кодексом для апелляционного постановления. Постановление суда надзорной инстанции подписывается всеми судьями, принимавшими решение по делу.
      2. Суд надзорной инстанции вправе в случаях и порядке, предусмотренных статьями 235, 237 настоящего Кодекса, рассмотреть вопрос об исправлении описок и явных арифметических ошибок, разъяснить ранее вынесенное судом надзорной инстанции постановление, о чем выносится определение, а в случае и порядке, предусмотренном статьей 236 настоящего Кодекса, вынести дополнительное постановление.

      Статья 472. Вступление постановления суда надзорной
                  инстанции в законную силу

      Постановление суда надзорной инстанции вступает в законную силу со дня его принятия.

      Статья 473. Рассмотрение дела после отмены решения,
                  определения, постановления суда

      1. После отмены в порядке судебного надзора судебных актов дело подлежит рассмотрению в общем порядке.
      2. Ходатайство, представление, протест на новые судебные акты, вынесенные после отмены в апелляционном, кассационном порядке или в порядке судебного надзора ранее состоявшихся судебных актов, могут быть поданы, принесены на общих основаниях, независимо от мотивов их отмены.

      Статья 474. Назначение расширенного судебного заседания
                  Верховного Суда Республики Казахстан

      1. При внесении представления Председателя Верховного Суда Республики Казахстан, поступлении протеста Генерального Прокурора Республики Казахстан о пересмотре постановления суда надзорной инстанции Председатель Верховного Суда созывает расширенное судебное заседание суда Верховного Суда. Лица, участвующие в деле, и их представители, Генеральный Прокурор извещаются о дате, времени и месте его проведения.
      2. Неявка на расширенное судебное заседание лиц, участвующих в деле, и их представителей не является препятствием к рассмотрению дела.

      Статья 475. Порядок рассмотрения представления или
                  надзорного протеста в расширенном судебном
                  заседании Верховного Суда Республики
                  Казахстан

      1. Расширенное судебное заседание Верховного Суда Республики Казахстан под председательством Председателя Верховного Суда рассматривает дело по представлению или протесту в коллегиальном составе не менее семи судей Верховного Суда Республики Казахстан, ранее не принимавших участие в его рассмотрении.
      2. Председатель Верховного Суда открывает расширенное судебное заседание и объявляет, какое дело подлежит рассмотрению по представлению Председателя Верховного Суда или надзорному протесту Генерального Прокурора.
      3. Доводы представления излагает судья, являющийся докладчиком по делу, или прокурор об обстоятельствах и основаниях протеста. Дальнейшее рассмотрение дела осуществляется по правилам, предусмотренным статьями 469, 470 настоящего Кодекса.
      4. Суд в совещательной комнате решает вопрос о наличии оснований к пересмотру дела в порядке судебного надзора, предусмотренных частью третьей статьи 458 настоящего Кодекса, после чего рассматривает представление Председателя Верховного Суда или протест Генерального Прокурора по существу. При отсутствии указанных оснований суд выносит постановление об отказе в пересмотре дела в порядке судебного надзора.

Глава 57. ПРОИЗВОДСТВО ПО ПЕРЕСМОТРУ СУДЕБНЫХ АКТОВ
ПО ВНОВЬ ОТКРЫВШИМСЯ ИЛИ НОВЫМ ОБСТОЯТЕЛЬСТВАМ

      Статья 476. Основания пересмотра

      1. Решения, определения и постановления, вступившие в законную силу, могут быть пересмотрены по вновь открывшимся или новым обстоятельствам.
      Основаниями для пересмотра решений, определений и постановлений по вновь открывшимся или новым обстоятельствам являются юридические факты, имеющие существенное значение для правильного разрешения ранее рассмотренного дела, которые возникли или имели место, однако о них стало известно после вступления судебного акта в законную силу.
      2. Основаниями для пересмотра решений, определений и постановлений по вновь открывшимся обстоятельствам являются:
      1) существенные для дела обстоятельства, которые фактически существовали на момент вынесения судебного акта, о пересмотре которого подано заявление, но не были известны и не могли быть известны заявителю;
      2) установленные вступившим в законную силу приговором суда заведомо ложные показания свидетеля, заведомо ложное заключение эксперта, заведомо неправильный перевод, подложность документов либо вещественных доказательств, повлекшие за собой постановление незаконного либо необоснованного решения;
      3) установленные вступившим в законную силу приговором суда преступные действия сторон, других лиц, участвующих в деле, либо их представителей или преступные деяния судей, совершенные при рассмотрении данного дела;
      4) отмена решения, приговора, определения или постановления суда либо постановления иного органа, послужившего основанием к вынесению данного решения, определения или постановления.
      3. К новым обстоятельствам относятся:
      1) отмена судебного акта, имевшего преюдициальное значение при рассмотрении и разрешении дела;
      2) вступившее в законную силу решение суда о признании недействительной сделки, на основании которой был вынесен судебный акт;
      3) признание Конституционным Советом Республики Казахстан неконституционными законов и иных нормативных правовых актов, с применением которых вынесен судебный акт.

      Статья 477. Суды, пересматривающие судебные акты по вновь
                  открывшимся или новым обстоятельствам

      1. Вступившее в законную силу решение суда первой инстанции пересматривается по вновь открывшимся или новым обстоятельствам судом, вынесшим это решение.
      2. Пересмотр по вновь открывшимся или новым обстоятельствам определений, решений, постановлений апелляционной, кассационной или надзорной инстанций, которыми изменено решение суда первой инстанции или постановлено новое решение, производится судом, изменившим решение или вынесшим новое решение.

      Статья 478. Подача заявления

      1. Заявление о пересмотре решения, определения или постановления по вновь открывшимся или новым обстоятельствам подается сторонами, другими лицами, участвовавшими в деле, или прокурором в суд, вынесший решение, определение или постановление в течение трех месяцев со дня установления обстоятельств, служащих основанием для пересмотра.
      2. Заявление должно быть рассмотрено в течение пятнадцати рабочих дней со дня его поступления, а в судах апелляционной, кассационной и надзорной инстанций в указанный срок с момента поступления дела в соответствующий суд.

      Статья 479. Форма и содержание заявления

      1. Заявление подписывается лицом, подающим заявление, или его уполномоченным представителем.
      2. В заявлении о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся или новым обстоятельствам должны быть указаны:
      1) наименование суда, в который подается заявление;
      2) наименования лица, подающего заявление, и других лиц, участвующих в деле, их место нахождение или место жительства;
      3) наименование суда, принявшего судебный акт, о пересмотре которого по вновь открывшимся или новым обстоятельствам ходатайствует заявитель, дата принятия судебного акта, предмет спора;
      4) требование лица, подающего заявление; вновь открывшиеся или новые обстоятельства, предусмотренные статьей 476 настоящего Кодекса и являющиеся, по мнению заявителя, основанием для постановки вопроса о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся или новым обстоятельствам, со ссылкой на документы, подтверждающие открытие или установление этого обстоятельства;
      5) перечень прилагаемых документов.
      В заявлении могут быть также указаны номера телефонов, факсов, адреса электронной почты лиц, участвующих в деле, и иные сведения.
      3. Лицо, подающее заявление, обязано направить другим лицам, участвующим в деле, копии заявления и приложенных документов, которые у них отсутствуют.
      4. К заявлению должны быть приложены:
      1) копии документов, подтверждающих вновь открывшиеся или новые обстоятельства;
      2) копия судебного акта, о пересмотре которого ходатайствует заявитель;
      3) документ, подтверждающий направление другим лицам, участвующим в деле, копий заявления и документов, которые у них отсутствуют;
      4) доверенность или иной документ, подтверждающий полномочия лица на подписание заявления.

      Статья 480. Исчисление срока для подачи заявления

      Срок для подачи заявления исчисляется:
      1) в случаях, предусмотренных подпунктом 1) части второй статьи 476 настоящего Кодекса, - со дня открытия обстоятельств, имеющих существенное значение для дела;
      2) в случаях, предусмотренных подпунктами 2) и 3) части второй статьи 476 настоящего Кодекса, - со дня вступления в законную силу приговора по уголовному делу;
      3) в случаях, предусмотренных подпунктом 4) части второй статьи 476 настоящего Кодекса, - со дня вступления в законную силу приговора, решения, определения, постановления суда или иного органа, которыми отменены названные акты, послужившие основанием к вынесению решения;
      4) в случаях, предусмотренных подпунктом 1) части третьей статьи 476 настоящего Кодекса, - со дня вступления в законную силу судебного акта, которым отменен имевший преюдициальное значение судебный акт;
      5) в случаях, предусмотренных подпунктом 2) части третьей статьи 476 настоящего Кодекса, - со дня вступления в законную силу судебного акта, которым сделка признана недействительной;
      6) в случаях, предусмотренных подпунктом 3) части третьей статьи 476 настоящего Кодекса, - со дня опубликования в средствах массовой информации постановления Конституционного Совета Республики Казахстан.

      Статья 481. Принятие заявления к производству суда

      1. Заявление о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся или новым обстоятельствам, поданное с соблюдением требований, предъявляемых к его форме и содержанию, принимается к производству соответствующего суда.
      2. Вопрос о принятии заявления к производству суда решается судьей соответствующего суда единолично в течение пяти рабочих дней со дня его поступления в суд.
      3. О принятии заявления к производству судья соответствующего суда выносит определение.
      4. В определении указываются дата и место проведения судебного заседания по рассмотрению заявления.
      5. Копии определения направляются лицам, участвующим в деле.

      Статья 482. Возвращение заявления

      1. Судья соответствующего суда возвращает заявителю поданное им заявление о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся или новым обстоятельствам, если при решении вопроса о принятии его к производству установит, что:
      1) заявление подано с нарушением правил, установленных статьей 477 настоящего Кодекса;
      2) заявление подано после истечения установленного срока и отсутствует ходатайство о его восстановлении или в восстановлении пропущенного срока подачи заявления отказано;
      3) не соблюдены требования, предъявляемые к форме и содержанию заявления.
      Заявление может быть возвращено по другим основаниям, предусмотренным настоящим Кодексом.
      2. О возвращении заявления выносится определение. Копия определения направляется заявителю вместе с заявлением и прилагаемыми к нему документами не позднее следующего дня после дня его вынесения.
      3. Определение суда о возвращении заявления может быть обжаловано, опротестовано.

      Статья 483. Рассмотрение заявления

      Заявление о пересмотре решения, определения или постановления по вновь открывшимся или новым обстоятельствам суд рассматривает в судебном заседании.
      Заявитель и лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте рассмотрения заявления, однако их неявка не является препятствием к рассмотрению заявления.

      Статья 484. Определение суда о пересмотре дела

      1. Суд, рассмотрев заявление о пересмотре решения, определения или постановления по вновь открывшимся или новым обстоятельствам удовлетворяет заявление и отменяет решение, определение или постановление, либо отказывает в пересмотре.
      2. Определения судов первой, апелляционной и кассационной инстанций об отмене судебного акта по вновь открывшимся или новым обстоятельствам обжалованию и опротестованию не подлежат. Доводы о несогласии с определением могут быть включены в апелляционную и кассационную жалобы.
      3. Определения судов первой, апелляционной и кассационной инстанций об отказе в удовлетворении заявления о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся или новым обстоятельствам могут быть обжалованы, опротестованы.
      4. В случае отмены решения, определения или постановления дело рассматривается судом по правилам, установленным настоящим Кодексом.

Глава 58. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ ОБ ОБЖАЛОВАНИИ
РЕШЕНИЙ ТРЕТЕЙСКИХ СУДОВ

      Статья 485. Обжалование решений третейских судов

      1. Заявление об обжаловании решения третейского суда может быть подано сторонами третейского разбирательства, третьими лицами, не привлеченными к участию в деле, но в отношении прав и обязанностей которых третейский суд принял решение по основаниям, предусмотренным законом, в течение тридцати дней со дня получения копии решения третейского суда.
      2. Заявление об обжаловании решения третейского суда подается в суд по месту рассмотрения спора третейским судом.
      3. Судья возвращает заявление, если истек срок для обжалования решения, установленный частью первой настоящей статьи, и нет оснований для его восстановления в соответствии с настоящим Кодексом.

      Статья 486. Рассмотрение заявления

      1. Заявление об обжаловании решения третейского суда рассматривается судом в течение десяти рабочих дней с момента возбуждения дела по правилам, предусмотренным настоящим Кодексом.
      Судья при подаче жалобы третьим лицом имеет право продлить производство по делу в случае необходимости представления дополнительных доказательств на срок до тридцати дней.
      2. Стороны третейского разбирательства, а также третьи лица в случае подачи жалобы на решение третейского суда третьими лицами извещаются судом о времени и месте судебного заседания. Неявка указанных лиц, извещенных надлежащим образом о времени и месте судебного заседания, не является препятствием к рассмотрению дела.
      3. При рассмотрении дела суд устанавливает наличие или отсутствие оснований для отмены решения третейского суда, предусмотренных законами Республики Казахстан, путем исследования представленных в суд доказательств в обоснование заявленных требований и возражений.
      4. Суд по результатам рассмотрения заявления об обжаловании решения третейского суда выносит определение об отмене решения третейского суда либо отказе в удовлетворении заявления. Определение суда может быть обжаловано заинтересованными лицами.

      Статья 487. Принудительное исполнение решения третейского
                  суда

      1. В случае, если решение третейского суда не исполнено добровольно в установленный в нем срок, сторона третейского разбирательства, в пользу которой вынесено решение третейского суда (взыскатель), вправе обратиться в суд с заявлением о принудительном исполнении решения третейского суда по месту рассмотрения спора третейским судом либо по месту жительства должника или по месту нахождения органа юридического лица, если место жительства или место нахождения неизвестно, то по месту нахождения имущества должника.
      2. К заявлению о выдаче исполнительного листа прилагаются:
      1) оригинал или копия решения третейского суда. Копия решения постоянно действующего третейского суда заверяется председателем этого третейского суда, копия решения третейского суда для разрешения конкретного спора должна быть нотариально удостоверенной;
      2) оригинал или нотариально заверенная копия третейского соглашения, заключенного в установленном законом порядке.
      3. Заявление о выдаче исполнительного листа может быть подано не позднее трех лет со дня окончания срока для добровольного исполнения решения третейского суда.
      4. Заявление о выдаче исполнительного листа, которое было подано с пропуском установленного срока либо к которому не были приложены необходимые документы, возвращается судом без рассмотрения, о чем выносится определение, которое может быть обжаловано, опротестовано в порядке, установленном настоящим Кодексом.
      5. Суд вправе восстановить срок на подачу заявления о выдаче исполнительного листа, если найдет причины пропуска указанного срока уважительными.
      6. Заявление о выдаче исполнительного листа рассматривается судьей единолично в течение пятнадцати рабочих дней со дня поступления заявления в суд.
      7. О поступившем заявлении взыскателя о принудительном исполнении решения третейского суда, а также месте и времени его рассмотрения в судебном заседании суд уведомляет должника. Взыскатель также уведомляется о месте и времени рассмотрения его заявления. Неявка должника или взыскателя в судебное заседание не является препятствием к рассмотрению заявления, если от должника не поступило ходатайство об отложении рассмотрения заявления с указанием уважительных причин невозможности явиться в судебное заседание.
      8. Суд при рассмотрении заявления о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда не вправе пересматривать решение третейского суда по существу.
      9. По результатам рассмотрения заявления судом выносится определение о выдаче исполнительного листа либо об отказе в его выдаче. Определение суда о выдаче исполнительного листа подлежит немедленному исполнению и обжалованию, опротестованию не подлежит.

      Статья 488. Выдача исполнительного листа

      При вынесении судом определения о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда исполнительный лист выдается по правилам статьи 241 настоящего Кодекса.

      Статья 489. Отказ в выдаче исполнительного листа

      Суд выносит определение об отказе в выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда, если:
      1) сторона, против которой было принято решение третейского суда, представит в суд доказательства того, что:
      третейское соглашение является недействительным;
      решение третейского суда принято по спору, не предусмотренному третейским соглашением или не подпадающему под его условия, или содержит постановления по вопросам, выходящим за пределы третейского соглашения, а также вследствие неподведомственности спора третейскому суду. Если постановления третейского суда по вопросам, охватываемым третейским соглашением, могут быть отделены от тех, которые не охватываются таким соглашением, то в выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение той части решения третейского суда, которая содержит постановления по вопросам, охватываемым третейским соглашением, не может быть отказано;
      состав третейского суда или третейское разбирательство не соответствовали требованиям законодательства Республики Казахстан о третейском разбирательстве;
      сторона, против которой было принято решение третейского суда, не была должным образом уведомлена об избрании (назначении) третейских судей или о времени и месте заседания третейского суда либо по другим причинам не могла представить третейскому суду свои объяснения;
      одна из сторон при заключении третейского соглашения была полностью недееспособной или ограниченно дееспособной;
      имеется вступившее в законную силу, вынесенное по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям решение суда или третейского суда либо определение суда или третейского суда о прекращении производства по делу в связи с отказом истца от иска;
      вынесение решения судом стало возможным в результате совершения преступления, установленного приговором суда;
      2) суд установит, что:
      спор не может быть предметом третейского разбирательства в соответствии с законодательством Республики Казахстан или другим правом, которому стороны подчинили третейское соглашение по данному спору;
      решение третейского суда противоречит требованиям, установленным подпунктами 1), 2) настоящей статьи, и публичному порядку Республики Казахстан.

Раздел IV. МЕЖДУНАРОДНЫЙ ПРОЦЕСС Глава 59. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ С УЧАСТИЕМ ИНОСТРАННЫХ ЛИЦ

      Статья 490. Компетенция судов Республики Казахстан по
                  делам с участием иностранных лиц

      1. Суды Республики Казахстан рассматривают дела с участием иностранных лиц, если организация-ответчик находится или гражданин-ответчик имеет место жительства на территории Республики Казахстан.
      2. Суды Республики Казахстан также рассматривают дела с участием иностранных лиц в случаях, когда:
      1) орган управления, филиал или представительство иностранного лица находится на территории Республики Казахстан;
      2) ответчик имеет имущество на территории Республики Казахстан;
      3) по делу о взыскании алиментов и об установлении отцовства истец имеет место жительства в Республике Казахстан;
      4) по делу о возмещении вреда, причиненного увечьем, иным повреждением здоровья или смертью кормильца, вред причинен на территории Республики Казахстан или истец имеет место жительства в Республике Казахстан;
      5) по делу о возмещении вреда, причиненного имуществу, действие или иное обстоятельство, послужившее основанием для предъявления требования вреда, имело место на территории Республики Казахстан;
      6) иск вытекает из договора, по которому полное или частичное исполнение должно иметь место или имело место на территории Республики Казахстан;
      7)иск вытекает из неосновательного обогащения, имевшего место на территории Республики Казахстан;
      8) по делу о расторжении брака истец имеет место жительства в Республике Казахстан или хотя бы один из супругов является гражданином Республики Казахстан;
      9) по делу о защите чести, достоинства и деловой репутации истец имеет место жительства в Республике Казахстан;
      10) по делу о защите прав субъектов персональных данных, в том числе о возмещении убытков и (или) компенсации морального вреда, истец имеет место жительство в Республике Казахстан.
      3. Суды Республики Казахстан рассматривают и другие дела, если законодательством и (или) международным договором Республики Казахстан они отнесены к их компетенции.

      Статья 491. Исключительная компетенция судов Республики
                  Казахстан с участием иностранных лиц

      1. К исключительной компетенции судов Республики Казахстан относятся:
      1) дела, связанные с правом на недвижимое имущество, находящееся в Республике Казахстан;
      2) дела по искам к перевозчикам, вытекающим из договоров перевозки, если перевозчики находятся на территории Республики Казахстан;
      3) дела о расторжении брака граждан Республики Казахстан с иностранцами или лицами без гражданства, если оба супруга имеют место жительства в Республике Казахстан;
      4) дела особого искового производства, предусмотренные главами 28-31 настоящего Кодекса.
      2. Суды Республики Казахстан рассматривают дела особого производства в случаях, когда:
      1) заявитель по делу об установлении факта имеет место жительства на территории Республики Казахстан или факт, который необходимо установить, имел или имеет место на территории Республики Казахстан;
      2) гражданин, в отношении которого подается заявление об усыновлении (удочерении), об ограничении дееспособности или о признании его недееспособным, об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным (эмансипации), о принудительной госпитализации в психиатрический стационар, о продлении срока принудительной госпитализации гражданина страдающего психическим расстройством, принудительном лечении от туберкулеза, алкоголизма, наркомании и токсикомании является гражданином Республики Казахстан либо имеет место жительства на территории Республики Казахстан;
      3) гражданин, в отношении которого ставится вопрос о признании безвестно отсутствующим или объявлении умершим, является гражданином Республики Казахстан либо имел последнее известное место жительства на территории Республики Казахстан и при этом от разрешения данного вопроса зависит установление прав и обязанностей граждан и организаций, имеющих место жительства или место нахождения на территории Республики Казахстан;
      4) вещь, в отношении которой подано заявление о признании ее бесхозяйной, на территории Республики Казахстан;
      5) ценная бумага, в отношении которой подано заявление о признании утраченной и о восстановлении на нее соответствующих прав (вызывное производство), выдана гражданином или организацией, проживающим или находящейся на территории Республики Казахстан;
      6) записи актов гражданского состояния, об установлении неправильностей которых подано заявление, совершены органами записей актов гражданского состояния Республики Казахстан;
      7) обжалуемые нотариальные действия (отказ в их совершении) совершены нотариусом или другим органом Республики Казахстан.

      Статья 492. Договорная подсудность

      Компетенция иностранного суда может быть предусмотрена письменным соглашением сторон, кроме случаев, предусмотренных статьей 31 настоящего Кодекса. При наличии такого соглашения суд по ходатайству ответчика оставляет заявление без рассмотрения, если такое ходатайство заявлено до начала рассмотрения дела по существу.

      Статья 493. Неизменность компетенции

      Дело, принятое судом Республики Казахстан к производству с соблюдением предусмотренных законодательством Республики Казахстан правил компетенции, разрешается им по существу, хотя бы в дальнейшем в связи с изменением гражданства, места жительства сторон и другими обстоятельствами, влияющими на компетенцию, оно стало подсудно суду другого государства.

      Статья 494. Значение производства в иностранном суде

      1. Суд Республики Казахстан оставляет заявление без рассмотрения, а производство по делу прекращает, если по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям судом иностранного государства, с которым Республикой Казахстан заключен международный договор, предусматривающий взаимное признание и исполнение судебных решений, уже вынесено решение.
      2. Суд Республики Казахстан оставляет заявление без рассмотрения, а производство по делу прекращает, если в суде иностранного государства имеется возбужденное ранее дело по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям, решение по которому подлежит признанию в Республике Казахстан согласно законодательству Республики Казахстан.
      3. Положения настоящей статьи не затрагивают случаев, когда данное дело относится к исключительной компетенции судов Республики Казахстан.

      Статья 495. Подсудность

      Подсудность дел, отнесенных законодательством Республики Казахстан к компетенции судов Республики Казахстан, определяется по правилам подсудности, установленным главой 3 настоящего Кодекса.

      Статья 496. Процессуальные права и обязанности
                  иностранных лиц

      1. Иностранцы и лица без гражданства, иностранные и международные организации (далее - иностранные лица) имеют право обращаться в суды Республики Казахстан для защиты своих нарушенных или оспариваемых прав, свобод и охраняемых Законом интересов.
      2. Иностранные лица пользуются процессуальными правами и выполняют процессуальные обязанности наравне с гражданами и юридическими лицами Республики Казахстан, если иное не предусмотрено международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан.
      3. Судопроизводство в судах по делам, в которых участвуют иностранные лица, осуществляется в соответствии с настоящим Кодексом, иными законами и международными договорами Республики Казахстан.
      4. Республикой Казахстан могут быть установлены ответные ограничения (реторсии) в отношении иностранных лиц тех государств, в которых допускаются специальные ограничения процессуальных прав граждан и организаций Республики Казахстан.

      Статья 497. Гражданская процессуальная дееспособность
                  иностранцев и лиц без гражданства

      1. Гражданская процессуальная дееспособность иностранцев и лиц без гражданства определяется их личным законом.
      2. Личным законом иностранца является право государства, гражданином которого он является.
      3. При наличии у гражданина нескольких иностранных гражданств его личным законом считается закон государства, с которым он наиболее тесно связан, в том числе, в котором гражданин имеет место жительства.
      4. Личным законом лица без гражданства считается закон государства, в котором лицо имеет постоянное место жительства, а при отсутствии такового - закон государства его обычного местопребывания.
      5. Лицо, не являющееся по своему личному закону процессуально дееспособным, может быть на территории Республики Казахстан признано дееспособным, если оно в соответствии с законом Республики Казахстан обладает процессуальной дееспособностью.

      Статья 498. Процессуальная правоспособность иностранной и
                  международной организации

      1. Процессуальная правоспособность иностранной организации определяется по закону иностранного государства, в соответствии с которым она создана. Иностранная организация, не обладающая по этому закону процессуальной правоспособностью, может быть на территории Республики Казахстан признана правоспособной в соответствии с законом Республики Казахстан.
      2. Процессуальная правоспособность международной организации устанавливается на основе международного договора, в соответствии с которым она учреждена, или иных международных договоров Республики Казахстан.

      Статья 499. Признание документов, выданных органами
                  иностранных государств

      1. Документы, выданные, составленные или удостоверенные по установленной форме компетентными органами иностранных государств, совершенные вне Республики Казахстан по законам иностранных государств в отношении организаций Республики Казахстан или иностранных лиц, принимаются судами Республики Казахстан при наличии консульской легализации или проставления апостиля, если иное не предусмотрено законом или международным договором Республики Казахстан.
      2. Документы, составленные на иностранном языке, при представлении в суды Республики Казахстан должны сопровождаться надлежащим образом заверенным переводом их на язык судопроизводства.

      Статья 500. Поручения о правовой помощи

      1. Суды Республики Казахстан оказывают правовую помощь в объеме, который предусматривается международными договорами и законодательством Республики Казахстан.
      Оказание правовой помощи, в частности включает вручение и пересылку извещений, других документов, а также выполнение иных процессуальных действий, в частности заслушивание сторон, свидетелей, проведение экспертизы, осмотра на месте, другие процессуальные действия, выполнение которых в рамках оказания правовой помощи предусмотрено законодательством или международным договором Республики Казахстан.
      2. Суды Республики Казахстан исполняют переданные им в порядке, предусмотренном законом или международным договором Республики Казахстан, поручения иностранных судов о производстве отдельных процессуальных действий, за исключением случаев, когда:
      1) исполнение поручения может нанести ущерб суверенитету Республики Казахстан или угрожает безопасности Республики Казахстан;
      2) исполнение поручения не входит в компетенцию суда;
      3) в иных случаях, предусмотренных международными договорами Республики Казахстан.
      3. Исполнение поручений иностранных судов о выполнении отдельных процессуальных действий производится в порядке, установленном настоящим Кодексом, если иное не предусмотрено международными договорами Республики Казахстан.
      4. Суды Республики Казахстан могут обращаться к иностранным судам с поручениями об исполнении отдельных процессуальных действий.
      5. Порядок сношений судов Республики Казахстан с иностранными судами определяется законом и международными договорами Республики Казахстан.

      Статья 501. Иммунитет иностранного государства

      Иностранное государство пользуется в Республике Казахстан юрисдикционным иммунитетом, включая судебный иммунитет, иммунитет от обеспечения иска и иммунитет от принудительного исполнения судебного акта, за исключением случаев, установленных настоящим Кодексом.

      Статья 502. Судебный иммунитет

      В соответствии с положениями настоящего Кодекса иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным иммунитетом, если оно согласилось на отказ от судебного иммунитета либо к иностранному государству не применяется иммунитет в соответствии со статьей 508 настоящего Кодекса, а также, если оно осуществило деятельность иную, чем осуществление суверенной власти государства, в том числе в случаях, указанных в статьях 508, 509, 510, 511, 512, 513, 514, 515 настоящего Кодекса.

      Статья 503. Отказ иностранного государства от иммунитета
                  в отношении встречного иска

      1. Иностранное государство, предъявившее иск в суд Республики Казахстан, признается согласившимся на отказ от судебного иммунитета в отношении любого встречного иска, основанного на тех же правоотношениях или фактах, что и первоначальный иск этого государства.
      2. Иностранное государство, предъявившее встречный иск в суд Республики Казахстан, признается согласившимся на отказ от судебного иммунитета в отношении первоначального иска.

      Статья 504. Согласие иностранного государства на
                  юрисдикцию суда Республики Казахстан и отказ
                  от судебного иммунитета

      1. Признается, что иностранное государство согласилось на отказ от судебного иммунитета, если оно прямо выразило согласие на осуществление юрисдикции судом Республики Казахстан в отношении соответствующего вопроса или дела, в частности:
      1) в международном договоре Республики Казахстан;
      2) в письменном соглашении, не являющемся международным договором Республики Казахстан;
      3) путем заявления в суде Республики Казахстан или письменного уведомления в рамках конкретного разбирательства.
      2. Согласие иностранного государства на отказ от судебного иммунитета не рассматривается как его согласие на отказ от иммунитета от обеспечения иска и иммунитета от принудительного исполнения судебного акта.
      3. Согласие иностранного государства на применение законодательства Республики Казахстан не рассматривается как согласие на отказ от судебного иммунитета.

      Статья 505. Участие иностранного государства в судебном
                  разбирательстве

      1. Признается, что иностранное государство согласилось на отказ от судебного иммунитета, если это государство явилось стороной разбирательства, возбужденного по его инициативе в суде Республики Казахстан, или вступило в разбирательство существа дела в суде Республики Казахстан, или предприняло какое-либо иное действие по существу дела. Однако, если государство докажет в суде, что до того, как оно предприняло такие действия, ему не могли быть известны факты, дающие основание заявить об иммунитете, оно может ссылаться на иммунитет на основании этих фактов незамедлительно после того, как они стали ему известны.
      2. Иностранное государство не рассматривается как отказавшееся от судебного иммунитета, если оно вступает в разбирательство в суде Республики Казахстан или предпринимает какое-либо другое действие с целью сослаться на иммунитет или привести доказательства своего права в отношении имущества, которое является предметом разбирательства.
      3. Явка представителя иностранного государства в суд Республики Казахстан для дачи свидетельских показаний не рассматривается как согласие этого государства на отказ от судебного иммунитета.
      4. Если иностранное государство не участвует в разбирательстве в суде Республики Казахстан, это обстоятельство само по себе не может быть истолковано как его согласие на отказ от судебного иммунитета.

      Статья 506. Отказ иностранного государства от иммунитета
                  в отношении арбитражного разбирательства

      Если иностранное государство выразило в письменной форме согласие на рассмотрение в арбитраже споров с его участием, которые возникли или могут возникнуть в будущем, признается, что применительно к этим спорам оно добровольно согласилось на отказ от судебного иммунитета по вопросам, касающимся осуществления судом Республики Казахстан функций в отношении арбитража.

      Статья 507. Отзыв согласия на отказ от иммунитета

      1. Согласие иностранного государства на отказ от судебного иммунитета, иммунитета от обеспечения иска и иммунитета от принудительного исполнения судебного акта не может быть отозвано, за исключением случаев, когда допустимость отзыва такого согласия прямо предусмотрена соглашением с другой участвующей в споре стороной.
      2. Согласие иностранного государства на отказ от судебного иммунитета распространяется на все стадии судебного разбирательства.

      Статья 508. Неприменение иммунитета иностранного
                  государства в случае нарушения юрисдикционого
                  иммунитета Республики Казахстан

      Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным иммунитетом, а равно иммунитетом от обеспечения иска и от принудительного исполнения судебного акта в случае нарушения таким иностранным государством юрисдикционного иммунитета Республики Казахстан и ее собственности, если иное не предусмотрено международным договором Республики Казахстан.

      Статья 509. Неприменение судебного иммунитета
                  иностранного государства по спорам, связанным
                  с предпринимательской деятельностью

      1. Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным иммунитетом по спорам, возникшим при осуществлении этим государством предпринимательской деятельности на территории Республики Казахстан.
      2. Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным иммунитетом по спорам, возникшим из гражданско-правовых сделок вне предпринимательской деятельности, которые это государство совершило или с которыми оно связано иным образом, чем при осуществлении суверенной власти государства.
      3. При решении вопроса о том, является ли сделка, совершенная иностранным государством или с которой оно связано, деятельностью, связанной с осуществлением его суверенной власти, суд Республики Казахстан принимает во внимание характер и цель такой сделки.

      Статья 510. Неприменение судебного иммунитета
                  иностранного государства по спорам, связанным
                  с участием в юридических лицах

      Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным иммунитетом по спорам, касающимся его участия в коммерческих и некоммерческих юридических лицах, учрежденных или имеющих основное место деятельности на территории Республики Казахстан.

      Статья 511. Неприменение судебного иммунитета
                  иностранного государства по спорам,
                  касающимся прав на имущество

      Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным иммунитетом по спорам, касающимся:
      1) его прав на недвижимое имущество, которое находится на территории Республики Казахстан, а также его обязательств, связанных с таким имуществом;
      2) его прав на недвижимое имущество, которые возникают по основаниям, не связанным с осуществлением этим государством суверенной власти.

      Статья 512. Неприменение судебного иммунитета
                  иностранного государства по спорам о
                  возмещении ущерба (вреда)

      Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным иммунитетом по спорам о возмещении этим государством вреда, причиненного жизни и (или) здоровью, и ущерба, причиненного имуществу, если требование возникло из причинения ущерба (вреда) действием (бездействием) или обстоятельством, имевшим место полностью или частично на территории Республики Казахстан.

      Статья 513. Неприменение судебного иммунитета
                  иностранного государства по спорам,
                  касающимся объектов прав интеллектуальной
                  собственности

      1. Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным иммунитетом по спорам, касающимся установления и осуществления его прав на объекты интеллектуальной собственности.
      2. Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным иммунитетом по спорам, касающимся предполагаемого нарушения этим государством прав других лиц на объекты интеллектуальной собственности.

      Статья 514. Неприменение судебного иммунитета
                  иностранного государства по трудовым спорам

      1. Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным иммунитетом по трудовым спорам, возникшим между этим государством и работником, относительно работы, которая была или должна быть выполнена полностью или частично на территории Республики Казахстан.
      2. Правило части первой настоящей статьи не применяется в случаях, когда:
      1) работник является гражданином государства, принявшего его на работу, в момент возбуждения разбирательства, за исключением случая, когда работник имеет постоянное место жительства в Республике Казахстан;
      2) работник был нанят для выполнения обязанностей по осуществлению суверенной власти государства;
      3) предметом спора является заключение или возобновление трудового договора.

      Статья 515. Иммунитет иностранного государства по спорам,
                  связанным с эксплуатацией морских судов и
                  судов внутреннего плавания

      1. Иностранное государство, являющееся собственником морского судна или судна внутреннего плавания либо эксплуатирующее такое судно, не пользуется в Республике Казахстан судебным иммунитетом по спорам, касающимся эксплуатации этого судна или перевозки груза этим судном, если в момент возникновения факта, послужившего основанием иска, судно использовалось в иных целях, нежели в государственных некоммерческих целях.
      2. Правило части первой настоящей статьи не применяется в отношении:
      1) военных кораблей и военно-вспомогательных судов, а также груза, перевозимого на борту таких кораблей и судов;
      2) груза, принадлежащего государству и используемого или предназначенного для использования исключительно в государственных некоммерческих целях, независимо от того, на каком судне этот груз перевозится.
      3. Для целей применения настоящей статьи под спорами, касающимися эксплуатации судна, понимаются, в частности, споры в отношении:
      1) столкновения судов, повреждения портовых и гидротехнических сооружений или другой судоходной аварии;
      2) оказания помощи, спасательных работ и общей аварии;
      3) поставок, ремонтных и других работ, оказания услуг, касающихся судна;
      4) последствий загрязнения морской среды;
      5) подъема затонувшего имущества.

      Статья 516. Иммунитет иностранного государства от
                  обеспечения иска и от принудительного
                  исполнения судебного акта

      Иностранное государство пользуется иммунитетом от обеспечения иска и иммунитетом от принудительного исполнения судебного акта, за исключением случаев, когда:
      1) иностранное государство прямо выразило согласие на отказ от указанных в настоящей статье видов юрисдикционного иммунитета одним из способов, предусмотренных частью первой статьи 504 настоящего Кодекса;
      2) иностранное государство зарезервировало или иным образом обозначило имущество на случай удовлетворения требования, являющегося предметом разбирательства в суде Республики Казахстан;
      3) находящееся на территории Республики Казахстан имущество иностранного государства используется и (или) предназначено для использования иностранным государством в целях иных, чем осуществление суверенной власти государства.

      Статья 517. Имущество, используемое в целях осуществления
                  суверенной власти

      Не рассматривается как имущество, используемое и (или) предназначенное для использования иностранным государством в целях иных, чем осуществление суверенной власти государства (подпункт 3) статьи 516 настоящего Кодекса), в частности, следующее имущество иностранного государства:
      1) имущество (в том числе деньги, находящиеся на банковском счете), используемое или предназначенное для осуществления функций дипломатических представительств иностранного государства или его консульских учреждений, специальных миссий, представительств при международных организациях, делегаций иностранного государства в органах международных организаций либо на международных конференциях;
      2) военное имущество и (или) пользуемое в миротворческих операциях, признаваемых Республикой Казахстан;
      3) культурные ценности или архивные документы, не выставленные на продажу либо не предназначенные для продажи.

      Статья 518. Судопроизводство по делам с участием
                  иностранного государства

      Дела с участием иностранного государства рассматриваются судами Республики Казахстан по правилам судопроизводства Республики Казахстан, включая правила о подсудности, действующие в отношении юридических лиц, в частности, иностранных юридических лиц, если иное не предусмотрено настоящим Кодексом или другими законами.

      Статья 519. Порядок решения вопроса о судебном иммунитете
                  иностранного государства

      1. Вопрос о том, пользуется иностранное государство судебным иммунитетом, решается судом Республики Казахстан в судебном заседании с вызовом сторон.
      2. В случае, если судом Республики Казахстан будет установлено наличие у иностранного государства судебного иммунитета, производство по делу прекращается в связи с тем, что спор не подлежит рассмотрению в суде.

      Статья 520. Решение судом Республики Казахстан вопросов
                  об обеспечении иска и о принудительном
                  исполнении судебного акта по спорам с
                  участием иностранного государства

      1. Вопросы об обеспечении иска и о принудительном исполнении судебного акта, вынесенного в отношении иностранного государства, суд Республики Казахстан решает в зависимости от наличия или отсутствия у иностранного государства соответственно иммунитета от обеспечения иска и иммунитета от принудительного исполнения судебного акта.
      2. В случаях, когда непринятие безотлагательных мер может затруднить или сделать невозможным исполнение судебного акта, в частности, в связи с большой степенью вероятности уничтожения, повреждения, перемещения имущества или иного распоряжения им с целью недопущения исполнения судебного акта, суд Республики Казахстан при отсутствии у него достаточных оснований полагать, что иностранное государство пользуется соответствующим иммунитетом, вправе по просьбе стороны применить меры по обеспечению иска, а на стадии исполнительного производства – обратить взыскание на имущество иностранного государства. О наложении ареста на имущество иностранного государства, применении других мер, связанных с обеспечением иска, а также об обращении взыскания на имущество иностранного государства суд Республики Казахстан выносит определение, которое может быть обжаловано в порядке, установленном настоящим Кодексом.
      3. Принятие такого решения не лишает иностранное государство права на его оспаривание со ссылкой на наличие соответствующего иммунитета.

      Статья 521. Применение принципа взаимности

      1. При рассмотрении в суде Республики Казахстан иска, предъявленного к иностранному государству, суд применяет принцип взаимности по ходатайству истца или другого участвующего в деле лица.
      2. По спорам, связанным с предпринимательской деятельностью, а также по спорам, возникшим из гражданско-правовых сделок вне предпринимательской деятельности, доказывание объема юрисдикционного иммунитета, который в соответствующем иностранном государстве предоставляется Республике Казахстан, может быть возложено на лицо, заявившее ходатайство о применении принципа взаимности.
      3. Если будет доказано, что в иностранном государстве, в отношении которого возник вопрос о юрисдикционном иммунитете, Республике Казахстан предоставляется юрисдикционный иммунитет в более ограниченном объеме, чем тот, который предоставляется иностранному государству в силу настоящего Кодекса, то суд Республики Казахстан при решении указанного вопроса на основе взаимности вправе исходить из того же объема юрисдикционного иммунитета, каким Республика Казахстан пользуется в соответствующем иностранном государстве.

      Статья 522. Содействие суду Республики Казахстан по
                  вопросам применения настоящего Кодекса

      1. Министерство иностранных дел Республики Казахстан по запросу суда Республики Казахстан или по своей инициативе дает заключение по вопросам, связанным с применением настоящего Кодекса в отношении иностранного государства, в частности, является ли сторона, в отношении которой возникает вопрос о юрисдикционном иммунитете, иностранным государством, имела ли место деятельность по осуществлению суверенной власти государства, в каком объеме предоставляется юрисдикционный иммунитет Республики Казахстан в иностранном государстве.
      2. Суд Республики Казахстан может в установленном порядке обратиться по вопросам, являющимся предметом спора, за содействием и разъяснением также к иным органам и организациям в Республике Казахстан и за границей или привлечь экспертов. Полученные заключения и разъяснения подлежат оценке судом Республики Казахстан с учетом совокупности имеющихся в деле доказательств.

      Статья 523. Направление и вручение иностранному
                  государству процессуальных документов

      1. Направление иностранному государству извещения о возбуждении в отношении него дела в суде Республики Казахстан и иных судебных документов осуществляется по дипломатическим каналам. Датой вручения этих документов считается дата получения их органом исполнительной власти, ведающим иностранными делами соответствующего государства.
      2. Поручения судов Республики Казахстан о вручении иностранному государству документов и совершении в связи с возбужденным в отношении него в суде Республики Казахстан делом иных процессуальных действий оформляются в порядке, предусмотренном нормативными правовыми актами Республики Казахстан и международными договорами Республики Казахстан, регламентирующими оказание правовой помощи.

      Статья 524. Заочное решение

      Решение в отношении иностранного государства, не принявшего участия в разбирательстве в суде Республики Казахстан, может быть вынесено при условии, если суд установит, что:
      1) соблюдены требования статьи 519 настоящего Кодекса;
      2) с даты направления поручения о вручении иностранному государству документов о возбуждении в отношении него дела прошло не менее шести месяцев;
      3) в соответствии с положениями настоящего Кодекса государство не пользуется судебным иммунитетом.

      Статья 525. Признание и приведение в исполнение решений
                  иностранных судов и арбитражей

      1. Решения иностранных судов, постановления (определения) об утверждении мировых соглашений, судебные приказы, а также решения третейских судов и международных коммерческих арбитражей, принятые ими на территории иностранных государств (иностранные арбитражные решения, постановления (определения) об утверждении мировых соглашений, судебные приказы), признаются и приводятся в исполнение судами Республики Казахстан, если признание и приведение в исполнение таких решений, постановлений (определений) об утверждении мировых соглашений, судебных приказов предусмотрено законодательством или международным договором Республики Казахстан либо на основе взаимности.
      2. Условия и порядок признания и исполнения решений иностранных судов и арбитражей, постановлений (определений) об утверждении мировых соглашений, судебных приказов определяются законом, если международным договором Республики Казахстан не установлено иное.
      3. Решение иностранного суда или арбитража, постановлений (определений) об утверждении мировых соглашений, судебных приказов может быть предъявлено к принудительному исполнению в течение трех лет с момента вступления решения, постановления (определения) об утверждении мировых соглашений, судебных приказов в законную силу. Пропущенный по уважительной причине срок может быть восстановлен судом Республики Казахстан в порядке, предусмотренном статьей 126 настоящего Кодекса.

      Статья 526. Признание решений иностранных судов, не
                  требующих исполнения

      В Республике Казахстан признаются следующие решения иностранных судов, не требующие по своему характеру исполнения:
      1) затрагивающие личный статус исключительно граждан государства, суд которого вынес решение;
      2) о расторжении или признании недействительными браков между гражданами Республики Казахстан и иностранцами, если в момент расторжения брака хотя бы один из супругов проживал вне пределов Республики Казахстан;
      3) о расторжении или признании недействительными браков между гражданами Республики Казахстан, если оба супруга в момент расторжения брака проживали вне пределов Республики Казахстан.

      Статья 527. Принудительное исполнение арбитражного
                  решения

      1. В случае, если решение арбитража не исполнено добровольно в установленный в нем срок, сторона арбитражного разбирательства, в пользу которой вынесено решение арбитража (взыскатель), вправе обратиться с заявлением о принудительном исполнении решения арбитража в суд по месту рассмотрения спора арбитражем либо по месту жительства должника или по месту нахождения органа юридического лица, если место жительства или место нахождения неизвестно, то по месту нахождения имущества должника.
      2. К заявлению о выдаче исполнительного листа прилагаются должным образом заверенное подлинное арбитражное решение или должным образом заверенная копия такового, а также при наличии подлинное арбитражное соглашение или должным образом заверенная копия такового. Если арбитражное решение или соглашение изложено на иностранном языке, сторона должна представить должным образом заверенный перевод этого документа на казахский или русский язык.
      3. Заявление о выдаче исполнительного листа может быть подано не позднее трех лет со дня окончания срока для добровольного исполнения решения арбитража.
      4. Заявление о выдаче исполнительного листа, которое было подано с пропуском установленного срока либо к которому не были приложены необходимые документы, возвращается судом без рассмотрения, о чем выносится определение, которое может быть обжаловано в порядке, установленном настоящим Кодексом.
      5. Суд вправе восстановить срок на подачу заявления о выдаче исполнительного листа, если найдет причины пропуска указанного срока уважительными.
      6. Заявление о выдаче исполнительного листа рассматривается судьей единолично в течение пятнадцати дней со дня поступления заявления в суд.
      7. О поступившем заявлении взыскателя о принудительном исполнении решения арбитража, а также о месте и времени его рассмотрения в судебном заседании суд уведомляет должника. Взыскатель также уведомляется о месте и времени рассмотрения его заявления. Неявка должника или взыскателя в судебное заседание не является препятствием к рассмотрению заявления, если от должника не поступило ходатайство об отложении рассмотрения заявления с указанием уважительных причин невозможности явиться в судебное заседание.
      8. Суд при рассмотрении заявления о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения арбитража не вправе пересматривать решение арбитража по существу.
      9. По результатам рассмотрения заявления судом выносится определение о выдаче исполнительного листа либо об отказе в его выдаче.
      Определение суда о выдаче исполнительного листа подлежит немедленному исполнению.

      Статья 528. Подача ходатайства

      1. Ходатайство об отмене решения международного арбитражного (третейского) суда подается суд и подписывается лицом, оспаривающим решение, или его представителем.
      2. Ходатайство об обжаловании решения арбитража подается в суд по месту рассмотрения спора арбитражем.
      3. Судья возвращает ходатайство, если истек срок для обжалования решения, установленный частью первой настоящей статьи, и нет оснований для его восстановления в соответствии с настоящим Кодексом.
      4. К ходатайству должны быть приложены документ об уплате государственной пошлины, копия обжалуемого решения и документы, подтверждающие доводы ходатайства.

      Статья 529. Рассмотрение ходатайства

      1. Ходатайство об обжаловании решения арбитража рассматривается судом в течение десяти дней с момента возбуждения дела по правилам, предусмотренным настоящим Кодексом.
      Судья при подаче жалобы третьим лицом имеет право продлить производство по делу в случае необходимости представления дополнительных доказательств на срок до тридцати дней.
      2. При подготовке дела к судебному разбирательству по ходатайству одной из сторон арбитражного разбирательства судья может истребовать материалы дела из арбитража либо из соответствующего суда первой инстанции по правилам, предусмотренным настоящим Кодексом, для истребования доказательств.
      3. Стороны арбитражного разбирательства, а также третьи лица в случае подачи жалобы на решение арбитража третьими лицами извещаются судом о времени и месте судебного заседания. Неявка указанных лиц, извещенных надлежащим образом о времени и месте судебного заседания, не является препятствием к рассмотрению дела.
      4. При рассмотрении дела суд устанавливает наличие или отсутствие оснований для отмены решения арбитража, предусмотренных законами Республики Казахстан.
      5. Суд по результатам рассмотрения ходатайства об обжаловании решения арбитража может вынести определение об отмене решения арбитража либо отказе в удовлетворении ходатайства. Определение суда может быть обжаловано заинтересованными лицами.

      Статья 530. Отказ в выдаче исполнительного листа

      Суд выносит определение об отказе в выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения арбитража, если:
      1) эта сторона представит суду доказательства того, что:
      одна из сторон арбитражного соглашения была признана судом недееспособной либо ограниченно дееспособной, или арбитражное соглашение недействительно по закону, которому стороны его подчинили, а при отсутствии такого указания - по законодательству Республики Казахстан;
      она не была должным образом уведомлена о назначении арбитра или об арбитражном разбирательстве или по другим причинам, признанным судом уважительными, не могла представить свои объяснения;
      решение арбитража вынесено по спору, не предусмотренному арбитражным соглашением или не подпадающему под его условия, либо содержит постановления по вопросам, выходящим за пределы арбитражного соглашения, а также вследствие неподведомственности спора арбитражу.
      Если решения арбитража по вопросам, которые охватываются арбитражным соглашением, могут быть отделены от решений по вопросам, которые не охватываются таким соглашением, то может быть отменена только та часть решения арбитража, которая содержит решения по вопросам, не охватываемым арбитражным соглашением;
      состав арбитража или арбитражная процедура разбирательства не соответствовали соглашению сторон и регламенту арбитража;
      2) суд определит, что арбитражное решение противоречит публичному порядку Республики Казахстан или что спор, по которому вынесено арбитражное решение, не может являться предметом арбитражного разбирательства по законодательству Республики Казахстан.

      Статья 531. Выдача исполнительного листа

      1. При вынесении судом Республики Казахстан определения о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения арбитража исполнительный лист выдается по правилам статьи 241 настоящего Кодекса.
      2. Определение суда, вынесенное по заявлению о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения арбитража, может быть обжаловано в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом для обжалования судебных актов.

Глава 60. ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ

      Статья 532. Введение Гражданского процессуального кодекса
                  Республики Казахстан в действие

      1. Настоящий Кодекс вводится в действие с 1 января 2016 года.
      2. Признать утратившими силу с 1 января 2016 года следующие законодательные акты:
      1) Гражданский процессуальный кодекс Республики Казахстан от 13 июля 1999 года (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 1999 г., № 18, ст. 644; 2000 г., № 3-4, ст. 66; № 10, ст. 244; 2001 г., № 8, ст. 52; № 15-16, ст. 239; № 21-22, ст. 281; № 24, ст. 338; 2002 г, № 17, ст. 155; 2003 г., № 10, ст. 49; № 14, ст. 109; № 15, ст. 138; 2004 г., № 5, ст. 25; № 17, ст. 97; № 23, ст. 140; № 24, ст. 153; 2005 г., № 5, ст. 5; № 13, ст. 53; № 24, ст. 123; 2006 г., № 2, ст. 19; № 10, ст. 52; № 11, ст. 55; № 12, ст. 72; № 13, ст. 86; 2007 г., № 3, ст. 20; № 4, ст. 28; № 9, ст. 67; № 10, ст. 69; № 13, ст. 99; 2008 г., № 13-14, ст. 56; № 15-16, ст. 62; 2009 г., № 15-16, ст. 74; № 17, ст. 81; № 24, ст. 127, 130; 2010 г, № 1-2, ст. 4; № 3-4, ст. 12; № 7, ст. 28, 32; № 17-18, ст. 111; № 22, ст. 130; № 24, ст. 151; 2011 г, № 1, ст. 9; № 2, ст. 28; № 5, ст. 43; № 6, ст. 50; № 14, ст. 117; № 16, ст. 128, 129; № 23, ст. 179; 2012 г., № 2, ст. 14; № 6, ст. 43, 44; № 8, ст. 64; № 13, ст. 91; № 14, ст. 93; 2 № 21-22, ст. 124; 2013 г., № 9, ст. 51; № 10-11, ст. 56; № 13, ст. 64; № 14, ст. 72, 74; № 15, ст. 76; 2014 г., № 1, ст. 6, 9; № 4-5, ст. 24; № 11, ст. 67; № 14, ст. 84; Закон Республики Казахстан от 4 июля 2014 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам совершенствования уголовно-процессуального законодательства», опубликованный в газетах «Егемен Қазақстан» и «Казахстанская правда» 10 июля 2014 г.; Закон Республики Казахстан от 5 июля 2014 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам законодательства об административных правонарушениях», опубликованный в газетах «Егемен Қазақстан» и «Казахстанская правда» 12 июля 2014 г.; Закон Республики Казахстан от 29 сентября 2014 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам разграничения полномочий между уровнями государственного управления», опубликованный в газетах «Егемен Қазақстан» и «Казахстанская правда» 2 октября 2014 г.).
      2) Закон Республики Казахстан от 13 июля 1999 года «О введении в действие Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан» (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 1999 г., № 18, ст. 645; 2001 г., № 15-16, ст. 239; 2006 г., № 10, ст. 52).

      Президент
      Республики Казахстан