Соттардың қылмыстық істер бойынша келісімдік тәртіпте іс жүргізу практикасы туралы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2016 жылғы 7 шілдедегі № 4 Нормативтік қаулысы.

Соттардың қылмыстық істер бойынша келісімдік тәртіпте іс жүргізу практикасын талқылай келіп, сот практикасының бірлігін қамтамасыз ету және кінәні мойындау туралы мәміле нысанында процестік келісім жасасу және соттардың қылмыстық істер бойынша келісімдік тәртіпте іс жүргізу кезінде заңнаманы дұрыс қолдану мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы қаулы етеді:

1. Кінәні мойындау туралы мәміле нысанындағы процестік келісім (бұдан әрі - кінәні мойындау туралы келісім) жасасудың негізгі мақсаты қылмыстарды жылдам және толық ашу, тергеп-тексеру және Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің (бұдан әрі – ҚПК) 8-бабында көзделген өзге де қылмыстық процесс міндеттерін заңдылық, адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғау, кінәсіздік презумпциясы және қылмыстық процестің басқа да негізгі бастапқы қағидаттарын қатаң ұстана отырып, жасалған келісімге сәйкес соттың сотқа дейінгі жеделдетілген тергеп-тексеруі және істің қысқартылған тәртіппен сотта талқылауын жүзеге асыруы жолымен шұғыл орындауы болып табылатыны түсіндірілсін.

2. Кінәні мойындау туралы келісім онша ауыр емес немесе ауырлығы орташа не ауыр қылмыстарға немесе олардың жиынтығы бойынша ғана жасалуы мүмкін.

ҚПК-нің 613-бабының екінші бөлігінің 1) тармағының талаптарына сәйкес, егер қылмыстардың жиынтығы орын алса, олардың ең болмағанда біреуі аса ауыр қылмыстар санатына жатса, не күдікті, айыпталушы, сотталушы жиынтыққа кіретін қылмыстың ең болмағанда біреуін жасаған деген күдікпен, айыптаумен келіспесе, онда кінәні мойындау туралы келісім жасасуға жол берілмейді.

Егер мән-жайларды жан-жақты, толық және объективті зерттеу іс бойынша тараптар болып табылмайтын басқа адамдардың құқықтары мен заңды мүдделеріне әсер ететін болса, онда кінәні мойындау туралы келісімді жасасуға болмайды.

Сыбайлас қатысушылармен жасалған қылмыстар туралы қылмыстық іс бойынша кінәні мойындау туралы мәміле нысанындағы процестік келісім жеке сыбайлас қатысушымен жасалмайды. Мұндай келісімге қылмыстың барлық сыбайлас қатысушыларымен бір мезгілде жасалған жағдайда ғана жол беріледі.

Ескерту. 2-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

3. Кінәні мойындау туралы келісім күдіктінің, айыпталушының, сотталушының немесе оның қорғаушысының өтінішхаты бойынша не прокурордың бастамасы бойынша жасалуы мүмкін. Қорғаушының өтінішхаты бойынша немесе прокурордың бастамасы бойынша кінәні мойындау туралы келісім жасасу кезінде күдіктінің, айыпталушының осындай келісімді жасасуды қалайтынын ерікті түрде білдіруі сотқа дейінгі тергеу сатысында қылмыстық істе тиісінше анықталуға және тіркелуге тиіс.

Қылмыстық-процестік заң кінәні мойындау туралы келісім жасасу жөніндегі өтінішхаттың белгілі бір нысанын белгілемейді, сондықтан ҚПК-нің 99-бабының екінші бөлігінің талаптарына сәйкес жазбаша өтінішхат қылмыстық іс материалдарына тіркелуге, ауызша өтінішхат – тергеу әрекеті немесе сот отырысы хаттамасына енгізілуге тиіс.

4. Күдіктінің, айыпталушының, сотталушының не оның қорғаушысының немесе прокурордың кінәні мойындау туралы келісім жасасу жөніндегі өтінішхаты сотқа дейінгі іс жүргізу сатысында – адамның күдікті мәртебесін алған сәтінен бастап, бірінші және апелляциялық сатыдағы сотта – соттың кеңесу бөлмесіне кетуіне дейін берілуі мүмкін.

5. Қылмыстық теріс қылықтар туралы істер бойынша кінәні мойындау туралы келісім жасасу заңда көзделмеген.

Адам қылмыстық теріс қылық және кінәні мойындау туралы келісім жасалатын қылмыс жасаған кезде, сотқа дейінгі тергеп-тексеру органы олар бойынша істерді біріктірмеуі тиіс, өйткені қылмыстық теріс қылық туралы іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу хаттамалық нысанда, ал қылмыс туралы іс бойынша іс жүргізу процестік келісім шеңберінде ҚПК-нің 63-тарауында көзделген қағидаларға сәйкес жүзеге асырылады.

Адам қылмыстық теріс қылық және кінәні мойындау туралы келісімге қол жеткізілмеген және жасалмаған қылмыс жасаған кезде, олар бойынша қылмыстық істер ҚПК-нің 526-бабының төртінші бөлігіне сәйкес анықтау не алдын ала тергеу нысанында бірыңғай іс жүргізу үшін біріктірілуі мүмкін.

6. Егер сотқа кінәні мойындау келісімі жасалған аса ауыр қылмыстар санатына жатпайтын қылмыстар мен қылмыстық теріс қылық істері біріктірілген іс келіп түссе, онда сот ҚПК-нің талаптарына сәйкес сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүргізу мүмкіндігін бере отырып, істі алдын ала тыңдаудан прокурорға кері қайтарады.

7. Егер сотқа ең болмаса біреуі аса ауыр қылмысқа жататын екі немесе одан да көп қылмыс жасаған адамға қатысты кінәні мойындау туралы жасалған келісімі бар қылмыстық іс келіп түссе, онда сот істі келісімдік іс жүргізу тәртібінде қарауға негіздің болмауына байланысты алдын ала тыңдаудан прокурорға қайтарады.

8. Егер қылмыстық іс бойынша сот талқылауы барысында сотталушыдан немесе қылмысқа сыбайлас қатысушы болып табылатын барлық сотталушылардан кінәні мойындау туралы келісім жасасу туралы өтінішхат келіп түссе, онда сот ҚПК-нің 628-бабына сәйкес сот талқылауын үзеді және тараптарға оны жасасу үшін ақылға сыйымды мерзім береді.

Кінәні мойындау туралы процестік келісім жасалған жағдайда судья ҚПК-нің 64-тарауының қағидалары бойынша келісу іс жүргізуінде істі қарауды жалғастыру туралы қаулы қабылдайды.

Ескерту. 8-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

9. Егер аса ауыр қылмыстар туралы қылмыстық іс бойынша басты сот талқылауы барысында мемлекеттік айыптаушы айыптаудан ішінара бас тарту жолымен айыптауды неғұрлым жеңіл қылмысқа өзгертсе әрі жәбірленуші бұрынғы айыпты талап етпесе, онда сот істің бөлігін тоқтатып, ал тараптарға жаңа айыптау бойынша олардың кінәні мойындау туралы келісім жасасу құқықтары барын түсіндіруі тиіс.

10. Қылмыстық процесті жүргізуші орган кінәні мойындау туралы келісім жасасу жөніндегі өтінішхатты прокурорға жібергенге дейін жәбірленушіге ҚПК-нің 71-бабы алтыншы бөлігінің 22) тармағының талаптарына сәйкес тараптардың келісім жасасу ниеті туралы, оның шарттары мен салдарлары туралы білуге, қылмыспен келтірілген залалды өтеу бойынша өз шарттарын ұсынуға не оны жасасуға қарсылық білдіруге құқығы бар екенін түсіндіруге міндетті. Сотқа дейінгі тергеп-тексеру сатысында аталған әрекетті жүргізу туралы ҚПК-нің 199-бабының талаптарын сақтай отырып, хаттама жасалады, ал сот талқылауында – сот отырысының хаттамасына енгізіледі.

Қылмыстық процесте кінәні мойындау туралы келісім жасасу сатысында жәбірленушінің құқықтарын тиісінше қамтамасыз ету және жәбірленушінің келісімді жасасуға келісімін алу мақсатында прокурор жәбірленушіге оның кінәні мойындау туралы келісім жасасуға келісуінің ҚПК-нің 614-бабында көзделген құқықтық салдары туралы қосымша түсіндіруі тиіс. Осы әрекетті жүргізу туралы прокурор ҚПК-нің 199-бабының талаптарын сақтай отырып, хаттама жасайды.

Қылмыстық іс бойынша жәбірленуші (жеке немесе заңды тұлға) жоқ болған жағдайды қоспағанда, жәбірленушінің кінәні мойындау туралы келісім жасасуға келісуі оны жасасудың міндетті шарты болып табылады, сондықтан жәбірленушінің мұндай келісімі қылмыстық іс материалдарына жазбаша нысанда жәбірленушіге оның құқықтарын және кінәні мойындау туралы келісім жасасуға келісім беруінің салдарларын түсіндіру хаттамасымен қоса тігілуге тиіс.

11. ҚПК-нің 614-бабының екінші бөлігіне және 63-тарауының басқа нормаларына сәйкес күдікті, айыпталушы, сотталушы ғана кінәні мойындаудан бас тартуға құқылы. Жәбірленушінің келісім жасасуға берген өзінің келісімінен бас тарту құқығы заңда көзделмеген. Одан басқа, ҚПК-нің 614-бабының бірінші бөлігінің 3) тармағына сәйкес кінәні мойындау туралы келісім жасасуға келісімін берген жәбірленуші залалды өтеу мөлшері туралы талапты одан әрі өзгерту құқығынан айырылады. Алайда, ҚПК-нің 614-бабының үшінші бөлігіне сәйкес кінәні мойындау туралы келісім жәбірленушіні және азаматтық талапкерді осы қылмыстық іс бойынша немесе азаматтық сот ісін жүргізу тәртібінде азаматтық талап қою құқығынан айырмайды.

ҚПК-нің 614-бабының үшінші бөлігінің нормасы жәбірленушінің келісімімен кінәні мойындау туралы келісім жасалғаннан кейін қылмыспен келтірілген зиянды өтеу мәселесі бойынша олардың ұстанымы келісім жасалғаннан кейін туындаған мән-жайларға байланысты (мысалы, емделуге жұмсалатын шығындар, дәрі-дәрмек сатып алу және тағы басқа) өзгерген жағдайларда, жәбірленушінің және азаматтық талапкердің талап қою құқығын бекітеді. Бұл ретте, жаңа мән-жайлар болмаған кезде жәбірленуші мен азаматтық талапкер өзінің келісімімен кінәні мойындау туралы келісімде көрсетілген зиян сомасын ұлғайту туралы мәселе қоюға құқылы емес.

12. Егер қылмыстық іс бойынша жәбірленуші болып заңды тұлға танылса, онда кінәні мойындау туралы келісім жасасуға келісімді заңды тұлғаның осындай өкілеттілік берген өкілі береді.

Кінәні мойындау туралы келісім қылмыстық іс бойынша жәбірленуші – жеке немесе заңды тұлға жоқ болған кезде де жасалуы мүмкін (мысалы, есірткі заттарының заңсыз айналымы және тағы басқа істер бойынша).

13. Кінәні мойындау туралы келісімде соттың сотталушыға жазаның белгілі бір түрі мен мөлшерін тағайындауға тиіс шарт болмауы керек, онда ҚПК-нің 616-бабының бірінші бөлігінің 8) тармағына сәйкес прокурордың сот алдында өтініш білдіретін жазаның түрі мен мөлшері көрсетілуі тиіс.

14. Кінәні мойындау туралы келісімді жасаған кезде прокурор оған күдіктінің, айыпталушының өз кінәсін мойындауы шарт деп тануға құқылы емес. Кінәні мойындау туралы келісімде ҚПК-нің 613-бабы бірінші бөлігінің 2) тармағына сәйкес күдікті, айыпталушы келтірілген күдікке, айыптауға және жасалған қылмыс туралы істегі бар дәлелдемелерге, өзі келтірген зиянның сипаты мен мөлшеріне дауласпағанын көрсету жеткілікті болып табылады.

15. Егер өзінің құқығын сотта пайдаланған сотталушы кінәні мойындау туралы келісім жасасудан бас тартса, онда сот қылмыстық істі ҚПК-нің 626-бабы бірінші бөлігінің 1) тармағына сәйкес сотқа дейінгі тергеуді жалпы тәртіппен жүргізу үшін прокурорға кері қайтарады. Келісімдік іс жүргізуде сотталушының кінәлі еместігі және кінәні мойындау туралы келісімді мәжбүрлеп жасағаны туралы өтініші де сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүргізу үшін прокурорға кері қайтаруға әкеп соғады.

16. Кінәні мойындау туралы келісімде маскүнемдіктен, нашақорлықтан немесе уытқұмарлықтан емделуді қажет етеді деп танылған сотталғанға медициналық сипаттағы мәжбүрлеп емдеуді тағайындау туралы шарт болмаған кезде, осы мәжбүрлеу шарасын сот өз бастамасы бойынша тағайындай алмайды. Мұндай жағдайда сот ҚПК-нің 623-бабы бірінші бөлігінің 3) тармағының немесе 626-бабының бірінші бөлігінің 2) тармағының негізінде жаңа келісім жасасу үшін қылмыстық істі прокурорға кері қайтаруға құқылы.

17. Сотталушының кінәні мойындау туралы келісімді жасасудан бас тартуына сот кеңесу бөлмесіне кеткенге дейін жол беріледі. Келісімдік іс жүргізу қорытындысы бойынша айыптау үкімі шыққаннан кейін сотталғанның кінәні мойындау туралы келісімді жасасудан бас тартуға құқығы жоқ, бірақ ҚПК-нің 48-тарауында көзделген тәртіппен үкімге шағым жасай алады. Бұл ретте, соттың кеңесу бөлмесіне кеткеннен кейін сотталушының кінәні мойындау туралы келісімді жасасудан бас тартуы сот үкімінің күшін жоюға негіз болып табылмайды. Келісімдік іс жүргізуде істі қарау қорытындысы бойынша шығарылған сот үкімінің күшін апелляциялық сатыдағы сот тек ҚПК-нің 433-бабында көзделген негіздер бойынша, оның ішінде кінәні мойындау туралы келісімді жасасу немесе келісімдік іс жүргізу тәртібінде қылмыстық істі қарау барысында қылмыстық процестік заңның едәуір бұзылуына жол берілген кезде ғана жоя және өзгерте алады.

18. Күдікті, айыпталушы, сотталушы немесе прокурор кінәні мойындау туралы келісімді жасасу жөніндегі өтінішті мәлімдеген және оны жасаған жағдайда қорғаушының қылмыстық іс бойынша іс жүргізуге қатысуы ҚПК-нің 67-бабының бірінші бөлігінің 11) тармағының талаптарына сәйкес міндетті болып табылады. Кәмелетке толмаған күдікті, айыпталушы, сотталушы прокурормен кінәні мойындау туралы келісім жасаған кезде ҚПК-нің 537-бабының үшінші бөлігінің және 542-бабының үшінші бөлігінің талаптарына сәйкес осы процестік әрекетке олардың қорғаушысымен қатар міндетті түрде ҚПК-нің 7-бабының 13) тармағында көрсетілген адамдар қатарынан заңды өкілі де қатысады.

19. Судья кінәні мойындау туралы келісімі бар қылмыстық іс бойынша сот талқылауын тағайындау туралы тиісті қаулы шығарады. Бұл ретте, соттың қылмыстық істерді келісімдік іс жүргізу тәртібінде қарауы ҚПК-нің 625-бабында көзделген қағидалар бойынша сот тергеуін, сот жарыссөзін жүргізбестен және сотталушыға соңғы сөз берместен жүзеге асырылады.

20. Сот келісімдік іс жүргізуді кінәні мойындау туралы жасалған келісім шегінде жүргізеді. Сот келісімдік іс жүргізуде, егер сотталушының жағдайын нашарлатпаса және оның қорғану құқығын бұзбаса, кінәні мойындау туралы келісімде көзделмеген шешімді қабылдауға құқылы.

21. Қылмыстық іс келісімдік іс жүргізу тәртібінде ҚПК-нің 625-бабының алтыншы бөлігіне және 382-бабының екінші бөлігіне сәйкес он тәулікке дейінгі мерзімде қаралуға тиіс, ерекше жағдайларда осы мерзім судьяның уәжді қаулысымен жиырма тәулікке дейін ұзартылуы мүмкін.

22. Басты сот талқылауы барысында кінәні мойындау туралы процестік келісім жасасу туралы өтінішхат келіп түскен жағдайда, судья ҚПК-нің 628-бабының бірінші бөлігінің талаптарына сәйкес сот талқылауында үзіліс алып, тараптарға келісім жасасуы үшін ақылға қонымды мерзім береді. Бұл ретте, қылмыстық іс прокурорға жіберілмейді, сотта қалады. Қылмыстық процесті жүргізетін орган, процестік келісім жасасу туралы мәселені шешу үшін келіп түскен өтінішхатты қылмыстық іс материалдарымен бірге прокурорға жіберетіні туралы ҚПК-нің 615-бабының екінші бөлігінің ережелері сотқа дейінгі іс жүргізу сатысында ғана қолданылады.

Егер сот басты сот талқылауы барысында жасалған процестік келісіммен келіспеген жағдайда, сот тараптарға жаңа процестік келісім жасауға уақыт береді. Тараптар процестік келісім шарттары бойынша келісімге келе алмаған жағдайда немесе сот жаңа процестік келісіммен келіспеген жағдайда, соттың қылмыстық істі қарауы жалпы тәртіппен жалғасады. Бұл жағдайда жаңа айыптау актісін жасау талап етілмейді.

Ескерту. 22-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

23. Сот келісімдік іс жүргізудің нәтижелері бойынша сотталушыға прокурордың өтінішхатпен кінәні мойындау туралы келісімге сәйкес соттың алдында сұраған жазаның түрі мен мөлшерінен неғұрлым жеңіл жаза тағайындауға да, процестік келісімде көрсетілген жазаның түрімен және мөлшерімен келіспеуге байланысты жаңа келісім жасасуға мүмкіндік беріп, істі прокурорға кері қайтаруға да құқылы.

24. Сот кінәні мойындау туралы келісімде көзделген жазадан неғұрлым қатаң жаза тағайындауға құқылы емес. Егер сот кінәні мойындау туралы келісімде көзделген жазаның түрімен және мөлшерімен оны жеңіл деп есептей отырып келіспесе, онда қылмыстық іс ҚПК-нің 623-бабының бірінші бөлігінің 3) тармағына және 626-бабының бірінші бөлігінің 2) тармағына сәйкес жаңа келісім жасасуға мүмкіндік бере отырып, прокурорға кері қайтарады.

25. Істі келісімдік іс жүргізу тәртібінде қарау кезінде Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан әрі – ҚК) 67-бабын қолдануға жол берілмейді, өйткені бұл норма ынтымақтастық туралы процестік келісім жасаған тұлғаға және ол келісімнің барлық талаптарын орындаған жағдайда ғана қолданылады.

26. Келісімдік іс жүргізуде ҚК-нің 68-бабының бірінші бөлігінде көзделген жағдайлар анықталған кезде, сот ҚПК-нің 35-бабының бірінші бөлігінің 12) тармақшасына және ҚПК-нің 626-бабының бірінші бөлігінің 4) тармақшасына сәйкес татуласуға байланысты қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы қаулы шығарады.

Келісімдік іс жүргізуде кінәні мойындау туралы келісімді қарау қорытындысы бойынша соттың ҚПК-нің 36-бабында және ҚК-нің 68-бабының екінші және үшінші бөліктерінде көзделген негіздер бойынша істі тоқтату туралы қаулы шығаруына жол берілмейді. Бұл жағдайда сот қылмыстық жауаптылықтан босата отырып, айыптау үкiмiн шығаруға немесе қылмыстық істі прокурорға қайтаруға құқылы.

27. Келісімдік іс жүргізуде кінәні мойындау туралы келісімді қараудың қорытындылары бойынша ақтау үкімін шығару көзделмеген. ҚПК-нің 35-бабында көрсетілген мән-жайлар анықталған кезде және олар зерттеуді қажет етпесе, сот іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы қаулы шығарады.

28. ҚПК-нің 626-бабының бірінші бөлігінің 5) тармағына сәйкес айыптау үкімінде азаматтық талап және кінәні мойындау туралы келісімге сәйкес басқа да жазалар бойынша сот шешімі болуға тиіс. Заңның көрсетілген талаптарын қамтамасыз ету мақсатында кінәні мойындау туралы келісімде іс бойынша процестік шығындар болған кезде, оларды сотталғаннан өндіріп алу не оларды мемлекет есебіне жатқызу туралы көрсетілуге тиіс.

29. ҚПК-нің 87-бабының мағынасы бойынша істі прокурорға келісімдік іс жүргізу тәртібінде қарауға негіздердің болмауына байланысты кері қайтарған судья, бұл іс кінәні мойындау туралы жаңа келісіммен бірге сотқа қайтадан келіп түскен кезде осы негіз бойынша ғана қарсылық білдірмеуі тиіс және ол бұл істі келісімдік іс жүргізу тәртібінде қарауға құқылы.

30. Келісімдік іс жүргізу тәртібінде кінәні мойындау туралы мәміле нысанындағы процестік келісіммен бірге сотқа келіп түскен қылмыстық істер, сондай-ақ басты сот талқылауы барысында не істі апелляциялық іс жүргізуде қарау кезінде кінәні мойындау туралы келісім жасалған қылмыстық істер қаралады.

Ынтымақтастық туралы келісім жасаған және оның шарттарын орындаған сотталған адамға қатысты іс прокурордың өтінішхатымен бірге келісімдік іс жүргізу тәртібінде қаралуға тиіс емес, ол ҚПК-нің 476, 477 және 478-баптарына сәйкес үкімді орындау тәртібімен қаралуға жатады.

31. Апелляциялық сатыдағы сотта сотталғанға қатысты кінәні мойындау туралы процестік келісім жасалуы мүмкін емес, өйткені ҚПК-нің 615-бабына сәйкес осындай келісім жасасу туралы өтінішхатты беруге қорғаушы мен прокурордан басқа күдікті, айыпталушы және сотталушы ғана құқылы. Одан басқа, ҚПК-нің 65-бабының жетінші бөлігінің 5) тармағына сәйкес сотталған ынтымақтастық туралы процестік келісім жасасу туралы өтінішхатты беруге ғана құқылы. Осыған байланысты, ҚПК-нің 429-бабының бесінші бөлігінің талаптарын ескере отырып, апелляциялық сатыдағы сот отырысында кінәні мойындау туралы келісім бірінші сатыдағы сот үкімі заңда көзделген негіздемелер бойынша жойылған соң және апелляциялық сатыдағы сот бірінші сатыдағы сот үшін көзделген қағидалар бойынша қылмыстық істі қарауға ауысқаннан кейін ғана жасалуы мүмкін. Бұл ретте, кінәні мойындау туралы келісім жасалған жағдайда, апелляциялық сатыдағы сот қылмыстық істі келісімдік іс жүргізу тәртібінде қарау туралы қаулы шығарып, істі ҚПК-нің 64-тарауының қағидалары бойынша қарайды және ҚПК-нің 626-бабында көзделген шешімдердің бірін шығарады.

32. Кассациялық сатыдағы сотта, яғни сот үкімі заңды күшіне енгеннен кейін қылмыстық іс бойынша кінәні мойындау туралы келісім жасасуға жол берілмейді.

33. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабының 1-тармағына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына енгізіледі, жалпыға бірдей міндетті болып табылады және алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының Төрағасы	Қ.МӘМИ
Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының судьясы,
жалпы отырыс хатшысы	Қ.ШАУХАРОВ

On the practice of consideration by the courts of criminal cases in conciliatory proceeding

Normative decision of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated July 7, 2016 No. 4.

Unofficial translation

Having discussed the practice of courts on consideration of criminal cases in conciliatory proceeding, for the purposes of ensuring the unity of judicial practice and the correct application of legislation when concluding a procedural agreement in the form of a plea bargain and consideration of criminal cases by courts in conciliatory proceeding, plenary session of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan

Hereby decrees:

1. To explain that the main goal of conclusion of the plea bargaining in form of a plea agreement (hereinafter referred to as the plea agreement) is the quick and complete disclosure, investigation of crimes and the operational execution of others stipulated by article 8 of the Criminal Procedure Code of the Republic of Kazakhstan (hereinafter referred to as the CPC), objectives of the criminal process through expedited pre-trial procedure and conducting trial in an abbreviated manner in accordance with the terms of the agreement made with strict observance of the principles of legality, judicial protection of the rights and freedoms of man and citizen, the presumption of innocence and other basic principles of the criminal process.

2. Plea agreement may be concluded only with respect to a crime of small or medium gravity or a serious crime or a combination thereof.

In accordance with the requirements of paragraph 1) of part two of article 613 of the CPC the conclusion of a plea agreement shall not be allowed if there is a combination of crimes, at least one of which is classified as especially serious or the suspect, accused, defendant does not agree with suspicion, accusation of at least one crime in the aggregate.

A plea agreement may not be concluded if this may affect the comprehensiveness, completeness and objectivity of the study of circumstances affecting the rights and legitimate interests of other persons who are not parties to the case.

In the criminal case of crimes committed in complicity, a procedural agreement in the form of a plea bargain cannot be concluded with an individual accomplice. Such an agreement shall be allowed only if it is concluded simultaneously with all accomplices of the crime.

Footnote. Paragraph 2 as amended with the regulatory resolution of the Supreme Court of the RK dated 11.12.2020 № 6 (shall be enforced from the day of its first publication).

3. A plea agreement may be concluded at the request of the suspect, accused, defendant or his counselor, or at the initiative of the prosecutor. Upon the conclusion of an agreement on guilty plea at the request of the defense counselor at the initiative of the prosecutor at the stage of pre-trial investigation in a criminal case, the voluntary expression of the desire by the suspect, accused, to conclude such an agreement must be properly established and recorded.

The criminal procedural law shall not establish a certain form of a request for a plea agreement, therefore, in accordance with the requirements of part two of article 99 of the CPC a written request must be attached to the materials of the criminal case, a verbal one - must be recorded in the protocol of the investigative action or court session.

4. A request of a suspect, accused, defendant or his defense counselor or prosecutor to enter into a plea agreement may be filed: at the stage of pre-trial proceedings from the moment a person acquires the status of a suspect; in the court of first instance and appeal - before the court retires to the deliberation room.

5. Conclusion of a plea agreement on criminal infractions cases shall not be provided by the law.

When a person commits a criminal infraction and a crime under which a plea agreement is concluded, the pre-trial investigation body should not join cases, since the criminal infraction is carried out in the protocol form of the pre-trial investigation, and the criminal proceedings under the plea bargaining - in accordance with the rules provided for in chapter 63 of the CPC.

When a person commits a criminal infraction and a crime, for which a plea agreement has not been reached and is not concluded, the criminal cases under them in accordance with part four of article 526 of the CPC may be joined for single proceedings in the form of inquiry or preliminary investigation.

6. If a criminal case has been submitted to the court with a plea agreement, which combines cases of criminal misconduct and a crime that does not belong to the category of especially grave ones, then the court will return the case to the prosecutor from the preliminary hearing with the opportunity to conduct a pre-trial investigation in accordance with the requirements of the CPC.

7. If a criminal case has been submitted to the court with a concluded plea agreement with respect to a person accused of committing two or more crimes, at least one of which is classified as especially serious, then the court will return the case to the prosecutor from the preliminary hearing due to the lack of grounds for applying conciliation proceedings.

8. 8. If, in the course of the criminal proceedings, the defendant or all the defendants who is complicit in the crime have applied for a plea agreement, the court shall, in accordance with Article 628 of the Criminal Procedure Code, terminate the trial and grant the parties a reasonable period of time to conclude it.

In the event of the conclusion of a procedural agreement, the judge shall decide to continue the consideration of the case in conciliation proceedings under the Rules of Chapter 64 of the Criminal Procedure Code.

Footnote. Paragraph 8 – in the wording of the regulatory resolution of the Supreme Court of the RK dated 11.12.2020 № 6 (shall be enforced from the day of its first publication).

9. If in the course of the main trial under a criminal case of a particularly serious crime, the state prosecutor, by partial refusal of the charge, changes the charge to a less serious crime and the victim does not insist on the previous charge, the court must dismiss the case in part and explain to the parties about the new charge their right to conclude of a plea agreement.

10. The body conducting the criminal procedure, before sending the request for the conclusion of a plea agreement to the prosecutor shall be, obliged n accordance with the requirements of paragraph 22) of part six of article 71 of the CPC to explain to the victim that he has the right to know about the intention of the parties to conclude a plea agreement, about its conditions and consequences, existence of the right to offer his conditions for compensation for damage caused by a crime, or to object to its conclusion. A protocol shall be drawn up on the conduct of this action at the pre-trial investigation stage in compliance with the requirements of article 199 of the CPC, and in court proceedings it shall be recorded in the protocol of the court session.

For the purposes of due provision of rights of the victim in the criminal procedure at the state of concluding a plea agreement and receipt of the consent of the victim to its conclusion, the prosecutor must additionally explain to the victim about legal consequences stipulated by article 614 of the CPC of providing his consent for conclusion a plea agreement. A protocol shall be drafted on proceedings of such action by the prosecutor in accordance with the requirements of article 199 of the CPC.

As long as the consent of the victim for conclusion of a plea agreement is the compulsory condition for its conclusion except for the cases when under a criminal case the victim (an individual or a legal entity) is absent, then such consent of the victim in the written form must be attached to the materials of the criminal case together with the protocols of clarification to the victim of his rights and the consequences of giving them consent to conclude of a plea agreement.

11. In accordance with part two of article 614 of the CPC and other norms of chapter 63 of the CPC only the suspect, accused, defendant shall have the right to refuse from the concluded plea agreement. The law does not provide the victim with the right for withdrawal of his consent to conclude the agreement. In addition, in accordance with paragraph 3) of part one of article 614 of the CPC the victim, who give consent for conclusion a plea agreement, shall be deprived of the right subsequently to change the claim on the amount compensation of damage. However, according to part three of article 614 of the CPC, the plea agreement shall not deprive the victim and a civil plaintiff of the right to issue a civil claim in this criminal case or in accordance with the procedure of civil legal proceedings.

The norm of part three of article 614 of the CPC shall fix the right of a victim and a civil plaintiff to issue a claim in cases when after conclusion of a plea agreement with the consent of the victim, their position on the matter of compensation of damages caused by the crime has been changed in connection with circumstances, appeared after conclusion of the agreement (for example, costs of treatment, buying medicines etc.). In this case, the victim and the civil plaintiff, in the absence of new circumstances, shall not be entitled to raise the issue of increasing the amount of harm, which has been specified in the plea agreement with his consent.

12. If a legal entity is recognized as a victim in a criminal case, then consent to the conclusion of a plea agreement shall be given by a representative of a legal entity endowed with such powers by a legal entity.

A plea agreement may be concluded also in the absence of the victim in the criminal case - an individual or a legal entity (for example, in cases of drug trafficking etc.).

13. The plea agreement shall not contain the condition, according to which the court must appoint to the defendant any certain type and amount of punishment, but in accordance with paragraph 8) of part one of article 616 of the CPC it must indicate the type and the amount of punishment, about which the prosecutor will solicit for before the court.

14. When concluding a plea agreement, the prosecutor shall not be entitled to make the condition of its conclusion the recognition by the suspect, accused, the defendant of his guilt. Indication that the suspect, accused, defendant does not dispute the suspicion, accusation, prosecution and existing in the case evidence of committing the crime, nature and the amount of damages caused by them shall be sufficient in the plea agreement in accordance with paragraph 2) of part one of article 613 of the CPC.

15. If the defendant, using his right in court, refused the prisoner of a plea agreement, then the court in accordance with paragraph 1) of part one of article 626 of the CPC shall return the criminal case to the prosecutor for a pre-trial investigation in general. A defendant’s statement in conciliatory proceeding about innocence and the conclusion of a plea agreement under duress shall also entail the return of the criminal case to the prosecutor for pre-trial investigation.

16. In the absence in a plea agreement of condition on appointment of medical coercive measures to the convicted person, who is found to need treatment for alcoholism, drug addiction or substance abuse, this coercive measure may not be appointed by the court on its own initiative. In this case, the court shall have the right, on the basis of paragraph 3) of part one of article 623 of the CPC or paragraph 2) of part one of article 626 of the CPC to return the criminal case to the prosecutor for conclusion of a new agreement.

17. Refusal of the defendant from the prisoner of a plea agreement shall be allowed before the court retires to the deliberation room. After a verdict of guilty is passed on the basis of conciliation proceedings, the convicted person shall not be entitled to refuse the concluded plea agreement, but may appeal the verdict in the manner stipulated by chapter 48 of the CPC. At the same time, the fact that the defendant refused the prisoner of a plea agreement after the court retires to the deliberation room shall not be a basis for cancellation of the court’s verdict. A court's verdict rendered following a conciliatory proceeding trial may be revoked or amended by the court of appeal only on the grounds stipulated by article 433 of the CPC, including in connection with a significant violation of the criminal procedural law committed in concluding a plea agreement or in criminal proceedings in conciliatory proceeding.

18. In case if a suspect, accused, defendant or prosecutor makes a request for the conclusion of a plea agreement and its conclusion, the participation of the criminal defense counselor in accordance with the requirements of paragraph 11) of part one of article 67 of the CPC shall be mandatory. When concluding a plea agreement with the prosecutor by a minor suspect, accused, defendant in accordance with the requirements of part three of article 537 of the CPC and part three of article 542 of the CPC in this procedural action, along with the defense counselor, the legal representative from among the persons specified in paragraph 13) of article 7 of the CPC shall participate in all cases.

19. A judge shall issue the appropriate order on the appointment of a trial in a criminal case with a plea agreement. At the same time, consideration by the court of criminal cases in conciliatory proceeding shall be according to the rules stipulated by article 625 of the CPC, without judicial investigation, judicial debate and the provision of the last word to the defendant.

20. Conciliation proceedings shall be conducted by the court within the framework of the prisoner of a plea agreement. The court in conciliatory proceeding shall be entitled to make decision that is not provided for by the plea agreement if it does not aggravate the situation of the defendant and his right for protection is not violated.

21. The criminal case in conciliatory proceeding in accordance with part six of article 625 of the CPC and part two of article 382 of the CPC must be considered within the period of up to ten days, in exceptional circumstances this period may be extended by a motivated resolution of a judge up to twenty days.

22. In the event of a request for conclusion during the main trial of a plea agreement the judge in accordance with the requirements of part one of article 628 of the CPC shall suspend the trial and provide the parties with a reasonable time frame for its conclusion. In this event the criminal case shall not be sent to the prosecutor, but remains with the court. The provision of part two of article 615 of the CPC that the body conducting the criminal process shall forward the petition, together with the materials of the criminal case, to the prosecutor in order to resolve the issue of concluding a plea agreement, to be applied only at the pre-trial stage.

If the court did not agree to the procedural agreement concluded during the main trial, the court would allow the parties the time to conclude a new procedural agreement. If the parties fail to reach agreement on the terms of the procedural agreement or the court's disagreement with the new procedural agreement, the criminal case shall continue to be examined by the court in a general manner. A new indictment shall not be required in this case.

Footnote. Paragraph 22 as amended with the regulatory resolution of the Supreme Court of the RK dated 11.12.2020 № 6 (shall be enforced from the day of its first publication).

23. Based on the results of conciliation proceedings, the court shall have the right both to impose a less severe punishment on the convict than the type and amount of punishment requested by the prosecutor before the court in accordance with the plea agreement, and to return the case to the prosecutor in connection with the disagreement with the type and amount of punishment specified in procedural agreement, with provision of an opportunity to conclude a new agreement.

24. The court shall not have the right to impose a more severe punishment than that stipulated by the guilty plea agreement. If the court does not agree with the type or amount of punishment provided for in the guilty plea agreement, considering it to be lenient, then the criminal case in accordance with paragraph 3) of part one of article 623 of the CPC or paragraph 2) of part one of article 626 of the CPC shall be returned to the prosecutor with provision of an opportunity to conclude a new agreement.

25. Application of article 67 of the Criminal Code of the Republic of Kazakhstan (hereinafter referred to as the CC) during consideration of a case in conciliatory proceeding shall not be allowed, as long as this regulation is applicable only to a person, concluded the procedural agreement on cooperation subject to performance by him all conditions of the agreement.

26. In conciliatory proceeding when establishing the circumstances, stipulated by part one of article 68 the CC, the court in accordance with paragraph 12) of part one of article 35 of the CPC and paragraph 4) of part one of article 626 of the CPC shall issue an order on termination of criminal proceedings in connection with reconciliation.

Based on the results of the consideration of a plea agreement in conciliatory proceeding, making a decision by the court to dismiss the case on the grounds stipulated by article 36 of the CPC and parts two and three of article 68 the CC, shall not be allowed. In this case the court shall be entitled to bring in the verdict of guilty with exemption from criminal liability or return the criminal case to the prosecutor.

27. By results of consideration of a plea agreement in conciliatory proceeding bringing of acquittal shall not be provided. If the circumstances specified in article 35 of the CPC are discovered, the court shall issue the order on termination of the criminal proceedings on grounds not related to the examination of evidence.

28. According to paragraph 5) of part one of article 626 of the CPC The verdict of guilty must contain a court decision on a civil suit and other penalties in accordance with a plea agreement. In order to ensure the specified requirements of the law, an agreement on guilty plea, if there are procedural costs in the case, should indicate whether they should be recovered from the convict or charged to the state.

29. Within the meaning of article 87 of the CPC a judge who has returned the case to the prosecutor due to the lack of grounds for applying conciliation proceedings, when the case is brought back to the court with a new plea agreement cannot be dismissed solely on this basis, and he shall have the right to consider this case in conciliatory proceeding.

30. In conciliatory proceeding, criminal cases brought to court with a procedural agreement in form of a plea agreement shall be considered, as well as cases in which a plea agreement has been concluded during the main trial or in the consideration of a case in appeal proceedings.

The case with the petition of the prosecutor in respect of the convicted person who has entered into a procedural agreement on cooperation and fulfilled its conditions cannot be considered in conciliatory proceeding, but must be considered in the execution of the sentence in accordance with articles 476, 477 and 478 of the CPC.

31. In respect of the convicted person in the court of appeal, the procedural plea agreement may not be concluded, as long as in accordance with article 615 of the CPC only the suspect, accused, defendant shall have the right to request for conclusion of such agreement, beside the defense counselor and prosecutor. In addition, according to paragraph 5) of part seven of article 65 of the CPC the convicted person shall have the right only to apply for the conclusion of the plea bargaining for cooperation. In this regard, taking into account the requirements of part five of article 429 of the CPC at the court of appeal, a plea agreement can be concluded only after the conviction of the court of first instance has been canceled on the grounds provided by law, and the court of appeal has passed the criminal case in accordance with the rules provided for the court of first instance. In this case, in the case of the conclusion of a plea agreement, the court of appeal issues a decision to consider the criminal case in conciliatory proceeding, considers the case according to the rules of chapter 64 of the CPC and shall make one of decisions, stipulated by article 626 of the CPC.

32. In a criminal case, the conclusion of a plea agreement in the court of cassation, that is, after the court verdict comes into force, shall not be allowed.

33. According to paragraph 1 article 4 of the Constitution of the Republic of Kazakhstan, this normative regulation is included in the current law, is compulsory and is enforced from the date of its first official publication.

Chairman of the Supreme Court
of the Republic of Kazakhstan
Judge of the Supreme Court
of the Republic of Kazakhstan
secretary of the plenary session	К. MAMI