"Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2024 – 2033 жылдарға арналған даму жоспарын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 25 желтоқсандағы № 1180 қаулысы.

      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      Осы қаулы 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі

      "Мемлекеттік мүлік туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 184-бабы 2-тармағының 2) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. Қоса беріліп отырған "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2024 – 2033 жылдарға арналған даму жоспары бекітілсін.

      2. Осы қаулы 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
Ә. Смайылов

  Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2023 жылғы 26 желтоқсандағы
№ 1180 қаулысымен
бекітілген

"Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2024 – 2033 жылдарға арналған даму жоспары



Кіріспе

3

1. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ағымдағы жағдайын талдау. Cыртқы ортаны талдау

 
5

1.1 Сыртқы ортаның шаруашылық және технологиялық факторлары. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2024 – 2033 жылдарға арналған даму жоспарына әсер ететін макроэкономикалық үрдістер мен мегатрендтер

 
 
5

1.2 Сыртқы ортаның құқықтық және саяси факторлары. Мемлекеттік экономикалық саясаттың негізгі бағыттары

 
12

1.2.1 Даму тұжырымдамалары

13

2. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ағымдағы жағдайын талдау. Ішкі ортаны талдау

15

2.1 "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның және ЕҰ-ның ағымдағы құрылымы

15

2.2 ҚТК орындалуын және SWOT талдау

17

3. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ миссиясы мен пайымы

20

4. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің стратегиялық бағыттары

20

4.1 Қызметтің 1-стратегиялық бағыты. Кәсіпкерлікті қолдау

20

4.1.1 Өнеркәсіпті дамыту

20

4.1.2 Микро, шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау

24

4.1.3 Экспорттық әлеуетті арттыру

27

4.1.4 АӨК-ті дамыту

29

4.1.4.1 АӨК-тегі ағымдағы жағдай

29

4.1.4.2 Саланы дамытудың драйвері ретінде ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді қолдау

 
31

4.2 Қызметтің 2-стратегиялық бағыты. Үлестік қаржыландырудың экожүйесін дамыту

 
33

4.3 Қызметтің 3-стратегиялық бағыты. Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету

 
38

4.4 Қызметтің үш бағыты шеңберіндегі стратегиялық мақсаттар мен міндеттер

 
42

4.4.1 "Жасыл" және бейтарап көміртекті экономикаға көшу

42

4.4.2 ЕҰ функцияларының портфелін оңтайландыру

50

4.4.3 Басқару функцияларын корпоративтік орталықтан ЕҰ-ның директорлар кеңесі мен басқармалары етіп орталықсыздандыру

 
51

4.4.4 Жұмысты ұйымдастырудың жаңа құзыреттері мен әдістерін дамыту

52

5. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2033 жылға дейінгі ҚТК

58

"Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2024 – 2033 жылдарға арналған даму жоспарына 1-қосымша

 
70

"Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2024 – 2033 жылдарға арналған даму жоспарына 2-қосымша

 
72

Кіріспе

      "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ, холдинг) "Даму институттарын, қаржы ұйымдарын басқару жүйесін оңтайландыру және ұлттық экономиканы дамыту жөніндегі кейбір шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 22 мамырдағы № 571 Жарлығына және "Даму институттарын, қаржы ұйымдарын басқару жүйесін оңтайландыру және ұлттық экономиканы дамыту жөніндегі кейбір шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 22 мамырдағы № 571 Жарлығын іске асыру жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 25 мамырдағы № 516 қаулысына сәйкес құрылды.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жалғыз акционері Қазақстан Республикасының Үкіметі болып табылады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2014 – 2023 жылдарға арналған даму жоспары Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 18 маусымдағы № 674 қаулысымен (бұдан әрі – Даму жоспары) бекітілген және холдинг қызметінің алғашқы 10 жылында іске асырылуына "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қатысатын мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарындағы бірқатар өзгерістерге, сондай-ақ бірқатар әлеуметтік-экономикалық оқиғаларға байланысты екі рет өзектілендірілген.

      Осы Даму жоспары кезекті онжылдық кезеңге (2024 – 2033 жылдар) арналған кезекті стратегиялық құжат болып табылады және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 27 ақпандағы № 149 бұйрығымен бекітілген Акционері мемлекет болып табылатын ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық холдингтердің, ұлттық компаниялардың даму жоспарларын әзірлеу, бекіту, сондай-ақ олардың іске асырылуын мониторингтеу және бағалау қағидаларына сәйкес әзірленді.

      Даму жоспары Қазақстан Республикасы Президентінің елдегі жағдай және ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттары туралы жолдауы шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-на берген тапсырмаларды, мемлекеттік жоспарлау жүйесінің стратегиялық және бағдарламалық құжаттарындағы ережелерді, сондай-ақ "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне елеулі әсер ететін ішкі және сыртқы ортадағы өзгерістерді ескереді:

      1) бірқатар себептер бойынша әлемдік экономиканың, әсіресе дамушы нарықтардың өсу қарқынының қалпына келтіруін күту: пандемияның аяқталуы; энергия ресурстары бағасының өсуі; Ресей мен Украина төңірегіндегі тұрақсыз геосаяси жағдай және өңір мен ұлттық валюталарға қысым жасайтын тиісті санкциялардың күшеюі;

      2) Мемлекет басшысы 2018 жылы Астана экономикалық форумында айтқан жаһандық бес мегатренд;

      3) Мемлекет басшысының жолдаулары мен ұлттық жобаларды іске асыруға қатысу:

      3.1) Қазақстан Республикасының бес жылдық кезеңге арналған Ұлттық даму жоспары;

      3.2) Мемлекет басшысының 2017 жылғы 31 қаңтардағы "Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік" атты Жолдауы;

      3.3) Мемлекет басшысының 2018 жылғы 10 қаңтардағы "Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері" атты Жолдауы;

      3.4) Мемлекет басшысының 2018 жылғы 5 қазандағы "Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру" атты Жолдауы;

      3.5) Мемлекет басшысының 2019 жылғы 2 қыркүйектегі "Сындарлы қоғамдық диалог – Қазақстанның тұрақтылығы мен өркендеуінің негізі" атты Жолдауы;

      3.6) Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі "Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі" атты Жолдауы;

      3.7) Мемлекет басшысының 2021 жылғы 1 қыркүйектегі "Халық бірлігі және жүйелі реформалар – ел өркендеуінің берік негізі" атты Жолдауы;

      3.8) Мемлекет басшысының 2022 жылғы 16 наурыздағы "Жаңа Қазақстан: жаңару мен жаңғыру жолы" атты Жолдауы;

      3.9) Мемлекет басшысының 2022 жылғы 1 қыркүйектегі "Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам" атты Жолдауы;

      3.10) Мемлекет басшысының 2023 жылғы 1 қыркүйектегі "Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары" атты Жолдауы;

      3.11) Даму тұжырымдамалары: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 27 сәуірдегі № 250 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасы; Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 30 желтоқсандағы № 960 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың 2021 – 2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы; Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 20 желтоқсандағы № 846 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы; Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 23 қыркүйектегі № 736 қаулысымен Тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымды дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы.

      Бұл құжат "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің бағыттары бойынша өнеркәсіптік-инновациялық, әлеуметтік-экономикалық, өзге де салалардағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын ескере отырып әзірленді және оның 2024 – 2033 жылдарға арналған миссиясын, пайымын, стратегиялық бағыттарын, мақсаттары мен міндеттерін айқындайды.

1. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ағымдағы жағдайын талдау. Сыртқы ортаны талдау

1.1 Сыртқы ортаның шаруашылық және технологиялық факторлары. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2024 – 2033 жылдарға арналған даму жоспарына әсер ететін макроэкономикалық үрдістер мен мегатрендтер

      Макроэкономикалық үрдістер

      Дүниежүзілік Банктің деректері бойынша 2022 жылы әлемдік ЖІӨ өсуі 3,4 %-ды құрады. 2022 жылы Еуропа және Орталық Азия (бұдан әрі – ЕОА) өңіріндегі дамушы нарықтары мен экономикасы бар елдердегі экономикалық өсу айтарлықтай баяулады және 1,2 пайызды құрады, өйткені оның қарқынына өсіп келе жатқан инфляция, энергия тасығыштардың жеткізілімдеріндегі және қосылған құнды қалыптастыру тізбегіндегі іркілістер, сондай-ақ кредит-ақша саясатының елеулі қатаңдауы теріс әсер етті.

      Халықаралық валюта қорының әлемдік экономиканың 2027 жылға дейінгі орташа жылдық өсуі бойынша болжамы 3 %-ды құрайды. Әлемдік экономиканың өсу қарқыны баяулайды және соңғы отыз жылдағы ең төменгі көрсеткіштердің бірі болады, бұл 2009 және 2020 жылдардағы жаһандық рецессиялар кезінде байқалған көрсеткіштерден кейінгі орында. Қалыптасушы нарық пен дамушы экономикаларда инвестициялардың өсу қарқыны соңғы екі онжылдықта орташа деңгейден төмен болады деп күтілуде. Әсіресе, сыртқы саудаға, экономиканың әлсіз әртараптандырылуына, қарыздың жоғары деңгейіне тәуелді және табиғи апаттарға ұшырауға бейім мемлекеттер экономикалық күйзелістерге осал болып табылады.

      2023 жылы ЕОА-ның экономикалық өсу қарқыны шамалы болып қалады, нақты ЖІӨ 1,4 %-ға өседі. Қытай мен Үндістанға 2023 жылы жаһандық ЖІӨ өсімінің жартысы тиесілі болады. Керісінше, АҚШ пен Еуроаймақта экономикалық белсенділік баяулайды, өйткені сұранысқа жоғары мөлшерлемелер әсер етеді. Барлық дамыған экономикалардың шамамен 90 %-ының өсу қарқыны төмендейді деп күтілуде. Табысы төмен елдер үшін де жағдай нашарлайды: қарыз алу қымбатқа түседі, ал экспортқа сұраныс төмендейді.

      2022 жылы инфляция қарқыны күрт өсті, дегенмен 2021 жылы COVID-19 пандемиясынан кейін экономикалар ашылған сайын олардың өсуі айтарлықтай болды. Өңірдегі инфляция көрсеткіштері жоғары болып қала береді. Болжамдарға сәйкес базалық инфляция – азық-түлік пен жанармай бағасын есепке алмағанда – жоғары деңгейде қалады және оны төмендету үшін нарыққа қатысушылардың көпшілігі мен саясатты қалыптастыруға жауапты органдардың өкілдері күткеннен көп уақыт қажет болады.

      Көптеген елдерде қаржылық жағдайлардың қатаңдауы жеке инвестицияларға теріс әсер етуді жалғастырады; бұл ретте негізгі орталық банктердің негізгі пайыздық мөлшерлемені одан әрі көтеру ықтималдығы артады. 2022 жылдың көп бөлігіне тән тәуекелді қабылдамау нарықтың тұрақсыз динамикасына әкелді, бұл 2023 жылы сақталған қаржылық күйзеліс қаупінің артуына себеп болды. Елеулі мемлекеттік шығыстарды ескере отырып, бір-бірінен кейінгі дағдарыстар жағдайында бюджеттік мүмкіндіктерді қалпына келтіру және өңірдің көптеген елдерінде өтімділік буферлерін толықтыру үшін бірінші кезектегі міндеттердің бірі бюджеттік шоғырландыру болады.

      Орта және ұзақ мерзімді перспективада ЕОА-ның өндірістік әлеуетін арттыру үшін көптеген елдерде нарыққа көшу аяқталмаған және еңбек өнімділігінің төмендігі, қанағаттанарлықсыз білім беру нәтижелері, инновацияларды шектеулі қолдану және халықтың тез қартаюы байқалатын жағдайларда құрылымдық шектеулерді жою қажет болады. Жақында болған энергетикалық дағдарыс өңірге "жасыл" ауысу мақсаттарына жетуді жеделдетуге мүмкіндік береді. Қазба отын түрлерінен жоғары тәуелділіктен баламалы энергия көздеріне тұрақты және ақылға қонымды ауысуды қолдау саясатын қабылдай отырып, EОA елдері өңірдің жоғары энергия сыйымдылығын төмендетуге және қоршаған ортаның деградациясын азайтуға ықпал ете алады.

      Төмен өсу қарқыны мен жоғары инфляция жағдайын ескере отырып, "өмір сүру құнының дағдарысы" проблемасы ЕОА елдері халқының өмір сүру деңгейіне айтарлықтай әсер етеді. Азық-түлік бағасы мен электр энергиясы үшін төлемдердің өсуі, ипотека құнының өсуі және жалдау ақысының өсуі, сондай-ақ көрсетілетін қызметтердің жоғары бағасы ЕОА аймағы елдері халқының едәуір бөлігінің өмір сүру деңгейіне нұқсан келтіреді.

      Қазақстанға қатысты экономиканың өсу қарқыны 2023 жылы 3,5 %-ға дейін және негізінен көмірсутектер секторы есебінен шамалы 2024 жылы 4 %-ға дейін ұлғаяды деп күтілуде, өйткені мұнай өндіру бірнеше жаңа жобаның арқасында ұлғаюы мүмкін.

      Жалғасу үстіндегі тау-кен секторына тікелей инвестициялар және үкіметтік тұрғын үй бағдарламалары инвестицияларды қолдайды. Бұл ретте үй шаруашылықтарының тұтынуының өсуі жоғары инфляциямен, кредиттер құнының ұлғаюымен және қарыздың ұлғаюымен шектелуі мүмкін.

      Инфляция төмендейді деп күтілуде, бірақ 2023 жылы азық-түліктің жоғары бағасының әсерінен жоғары болып қалады. Қатаң ақша-кредит саясаты 2025 жылға қарай инфляцияның таргеттің жоғарғы шегіне дейін төмендеуіне ықпал етеді.

      2023 жылға арналған бюджетте нақты шығыстардың, әсіресе әлеуметтік қамсыздандыру мен жалақыны көтеру шығыстарының бірқалыпты өсуі жоспарланған. Қазақстан Республикасының Үкіметі Ұлттық қордан түсетін трансферттерді қысқартуды және уақыт өте келе мұнай емес салықтардан түсетін түсімдерді ұлғайтуды жоспарлап отыр. Мұнай бағасы төмендейді және 2023 жылы экспорттық кірістер мен ағымдағы операциялар шотының сальдосына әсер етеді деп болжануда, бірақ мұнай бағасы төмендей бергендіктен, кейінгі жылдары тапшылық болуы мүмкін.

      Өңірлік тәуекелдердің ішінде экспортталатын мұнайдың көп бөлігі тасымалданатын Каспий құбыры консорциумының жұмысын, сондай-ақ табысы төмен үй шаруашылықтарының нақты тұтыну себетін төмендететін сақталып отырған жоғары инфляцияны атап өтуге болады.​

      Қазақстан Республикасының 2023 – 2027 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамына сәйкес орта мерзімді перспективада Қазақстан экономикасы негізінен агроөнеркәсіптік кешеннің (бұдан әрі – АӨК), өңдеу өнеркәсібінің, құрылыстың және көрсетілетін қызметтер өндірісінің өсуі есебінен орта есеппен 4 % деңгейінде өсетін болады.

      Мегатрендтер

      Жаһандық трендтер әлемдік экономиканың ұзақ мерзімді дамуына айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Қазіргі уақытта әлемдік экономиканың даму векторын айқындай алатын заманауи мегатрендтер өзекті болып табылады.

      1. Орнықты даму – бұл қазіргі ұрпақтың қажеттіліктерін қанағаттандыратын және бұл ретте болашақ ұрпақтың өз қажеттіліктерін қанағаттандыру қабілетіне нұқсан келтірмейтін даму.

      Әлемнің дамыған елдері даму институттары арқылы әлеуметтік маңызды нәтижелерге қол жеткізу үшін негіз болып табылатын қаржылық қолдау көрсету кезінде экологиялық және әлеуметтік аспектілерге көбірек назар аудара отырып, өз экономикаларының орнықты дамуына ықпал етуге ұмтылады.

      Мысалы, Германияның мемлекеттік даму банкі (KfW) өзінің негізгі қызметі шеңберінде климат пен қоршаған ортаны қорғау жөніндегі, атап айтқанда, жаңартылатын энергия көздерін дамытуға және энергия тиімділігін арттыруға бағытталған жобаларға басымдық береді. 2014 жылы KfW өзінің "Green bonds-Made by KfW" жасыл облигациялар бағдарламасын іске қосты және 2020 жылдың қорытындысы бойынша ең ірі эмитенттердің қатарына кіреді. "Жасыл облигациялар" портфелінің көлемі 2014 жылдан бастап 14,5 млрд еуроға жетті. Сонымен қатар KfW энергиямен және сумен жабдықтау, денсаулық сақтау және білім беру сияқты салалардағы жобаларды қаржыландырады.

      Қытайдың мемлекеттік даму банкі (CDB) – әлеуетті жобаны оның ресурс және энергия тиімділігі тұрғысынан қарастыратын Қытайдағы "жасыл кредиттеуді" енгізудің көшбасшысы. Атап айтқанда, CDB энергия үнемдеу, зиянды шығарындыларды азайту және қоршаған орта ластануының алдын алу және т.б. жобаларға кредит береді. CDB жобалардың экологиялық және әлеуметтік тәуекелдерін бағалау жүйесін қолданады, бұл ретте олардың мониторингі жобаны қаржыландыру келісімшарттарының талаптарына кіреді. Осылайша, CDB ауыр оқиғалар мен жобаның экологиялық және әлеуметтік тәуекелдері тиісінше басқарылмаған жағдайларда қаржыландыруды тоқтату құқығын өзінде қалдырады. Қытайдың банк секторының құрылымындағы CDB "жасыл жобалар" портфолиосы айтарлықтай үлесті алады.

      2. Индустрия 4.0: адамзат қызметінің барлық салаларын цифрландыру. Өзгерістер өмірдің барынша әртүрлі аспектілеріне әсер етеді: еңбек нарығы, өмір сүру ортасы, саяси жүйелер, технологиялық құрылым, адамның бірегейлігі. "Цифрландырудың" мақсаттары орта мерзімді перспективада цифрлық технологияларды пайдалану есебінен экономиканың даму қарқынын жеделдету және халықтың өмір сүру сапасын жақсарту, сондай-ақ ұзақ мерзімді перспективада болашақтың цифрлық экономикасын құруды қамтамасыз ететін экономиканың түбегейлі жаңа даму траекториясына көшуі үшін жағдайлар жасау болып табылады.

      Халықаралық практикада дамыған мемлекеттер даму институттары арқылы экономикаға "цифрландыруды" енгізуге ықпал етеді. "Цифрландыру" тренді шеңберінде Германияның мемлекеттік даму банкі (KfW) қаржыландыру және қаржылық ынтымақтастық бөлігінде blockchain технологиясын кеңейтуге назар аударады. KfW венчурлік қаржыландыру тетігі арқылы инновацияны қолдау саласындағы өз қызметін тұрақты түрде кеңейтуде.

      3. Жасанды интеллекттің дамуы – бұл зияткерлік машиналардың дәстүрлі түрде адамның прерогативасы болып саналатын шығармашылық функцияларды орындау қабілеті. Жасанды интеллект Индустрия 4.0 негізгі элементтеріне жатады және автоматтандыруды енгізу, өндірістік процестерді роботтандыру арқылы еңбек өнімділігін арттыру мақсатында экономика саласына енгізу үшін қажет.

      4. Өнімділікті арттыру экономиканы дамытудың негізгі айқындаушы факторы болып табылады. Өнімділікті арттыру бәсекеге қабілетті экономиканы құру үшін қажет. Өнімділіктің өсуі Қазақстан экономикасының орнықты ұзақ мерзімді дамуының негізгі қозғалтқышы болып табылады. Соңғы 20 жыл ішінде төмендеген өнімділіктің өсуіндегі құлдырау Қазақстанда ЖІӨ өсуінің орта мерзімді перспективаларының төмендеуіне себеп болатын басты фактор болып табылады. Өнімділік деңгейі 2000 жылдардың басында жоғары деңгейде болды және ЖІӨ-нің жылдық өсуінде шамамен 6 пайыздық тармақты (бұдан әрі – п.т.) қамтамасыз етті. Алайда 2010 жылдардың басына қарай өнімділіктің жылдық өсуі орташа есеппен 2 п.т-ға дейін төмендеді, ал 2014 – 2020 жылдары өнімділіктің өсуі теріс болып, жылына шамамен 2 п.т-ға төмендеді.

      Бұл құлдырау негізінен экономиканың барлық негізгі секторларында – ауыл шаруашылығында, өнеркәсіпте және көрсетілетін қызметтерде салаішілік өнімділіктің өсу қарқынының төмендеуімен байланысты. Өнімділіктің төмен өсу қарқыны жеке сектордың шағын көлеміне, нарықтың жоғары шоғырлану дәрежесіне және "жасампаз талқандау" процесінің болмауына байланысты. Соңғы онжылдықтарда байқалған өнімділіктің өсуіндегі құлдырау жаңа компаниялардың нарыққа кіруінің төмен деңгейінде көрінетін жеке сектордың дамуындағы шектеулерден туындайды.

      Осы Жоспарда "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тарапынан өз миссиясын іске асыру бойынша күшейтуді талап ететін ағымдағы макроэкономикалық үрдістер мен мегатрендтер көрсетілген. Стратегиялық мақсаттар мен міндеттер мемлекеттік саясатты іске асыру және "Қазақстан-2050" – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты" стратегиясында қойылған мақсаттарға қол жеткізу мақсатында Қазақстан Республикасының орнықты дамуына бағытталған.

      Осыған байланысты "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Қазақстан экономикасының дамуына әсер ететін заманауи жаһандық сын-қатерлерді назарға ала отырып, экономикалық өсудің жаңа көздерін дамыту жөніндегі нақты шараларға шоғырлануы қажет.

      Бенчмаркинг

      Ең танымал анықтамалардың біріне сәйкес даму институттары – бұл айтарлықтай оң сыртқы әсерлерді (экономикалық және әлеуметтік) тудыратын, бірақ бұл ретте жеке сектор толық қаржыландыра алмайтын жобаларды ұзақ мерзімді қаржыландыруды қамтамасыз ететін мамандандырылған қаржы институттары. Көп жағдайда даму институттарының негізгі меншік иесі мемлекет болып табылады.

      Бүгінгі таңда әлемде 750-ге жуық даму институты бар, олардың қызметі көптеген елдерді қамтиды. Олар ірі елдердің экономикаларында маңызды рөл атқарады және оларға әлемнің ірі өңірлері мен елдеріндегі (мысалы, Оңтүстік Азия – 12 %, Латын Америкасы – 10 %, Германия – 8 %) жиынтық банк активтерінің едәуір үлесі, сондай-ақ ұлттық банктер берген кредиттердің айтарлықтай үлесі (Латын Америкасы елдерінде – орта есеппен 30 %) тиесілі.

      Даму институттарының қызметіне неғұрлым күшті әсер ететін секторларға экономикалық және әлеуметтік инфрақұрылым (энергетика, көлік, байланыс, ирригация, тұрғын үй құрылысы, денсаулық сақтау, білім беру), капиталды көп қажет ететін өнеркәсіп салалары (мұнай өндіру, металлургия, химия және мұнай химиясы, ауыр машина жасау және т.б.), ауыл шаруашылығы жатады.

      Әртүрлі елдердегі даму институттарының қызметі келесі міндеттерді шешуге бағытталған:

      ұлттық компаниялардың ұзақ мерзімді қаржыландыруға қол жеткізуін қамтамасыз ету, ұзақ мерзімді капиталдың ұлттық нарықтарын қалыптастыру;

      экономикалық және әлеуметтік инфрақұрылым салаларында, сондай-ақ ауыл шаруашылығында инвестициялық жобаларды жүзеге асыру;

      дамуы ұлттық бәсекеге қабілеттілік үшін стратегиялық маңызы бар, бірақ "нарықтың сәтсіздіктерімен" шектелген қызметтің жаңа салаларын қолдау;

      өңірлік даму диспропорцияларын теңестіруді қамтамасыз ететін инвестициялық жобаларды жүзеге асыру;

      шағын және орта бизнеске қаржыландыруға және қажетті ақпараттық-консультациялық қызметтерге қол жеткізу үшін жағдайлар жасау;

      халықаралық ынтымақтастық бағдарламаларында көзделген инвестициялық жобаларды іске асыру;

      дағдарыс жағдайында кредиттік және қаржы нарықтарының тұрақтылығын сақтау (қаржылық көрсетілетін қызметтердің жеке секторының қысылуын өтеу).

      Төменде холдингтің және халықаралық аналогтардың қызметіне салыстырмалы талдау келтірілген.

      1-кесте. Холдингті және халықаралық аналогтарды салыстырмалы талдау.




      Qatar Investment Authority (бұдан әрі – QIA)

      QIA – Қатар мемлекетінің егеменді әл-ауқат қоры. QIA 2005 жылы Қатардың қаржылық активтерін қорғау және көбейту әрі экономиканы әртараптандыру мақсатында құрылды. Қатардың энергия тасығыштардың бағасына тәуелділігімен байланысты тәуекелдерді азайту стратегиясының шеңберінде қор негізінен халықаралық нарықтарға (АҚШ, Еуропа және Азия-Тынық мұхиты), сондай-ақ энергетика секторынан тыс Қатарға инвестиция салады. 2021 жылдың соңына қарай QIA активтері 450 млрд АҚШ долларына бағаланды. Қорландырудың негізгі көзі Қатардың мұнай-газ қоры болып табылады.




      1-сурет. QIA-ның география және секторлар бөлінісіндегі портфелі.

      Mubadala Investment Company (бұдан әрі – Mubadala)

      Mubadala – Біріккен Араб Әмірліктерінің егеменді әл-ауқат қоры ретінде жұмыс істейтін мемлекеттік холдингтік компаниясы. Mubadala-ның міндеті өзінің акционері – Абу-Даби Үкіметі үшін орнықты қаржылық қайтарым алу үшін Біріккен Араб Әмірліктерінің мұнай қорының қаражатын инвестициялау және Біріккен Араб Әмірліктеріндегі және шетелдегі активтер мен инвестициялардың әртүрлі портфелін басқару арқылы Абу-Даби экономикасын әртараптандыруға жәрдемдесуге негізделеді.

      2021 жылдың қорытындысы бойынша Mubadala қызметінің нәтижелері:

      Басқарудағы активтер – 284 млрд АҚШ долл.;

      Активтер –134 млрд АҚШ долл.;

      Міндеттемелер – 51 млрд АҚШ долл.;

      Капитал – 83 млрд АҚШ долл.;

      Таза пайда – 10 млрд АҚШ долл..




      2-сурет. Mubadala-ның география және секторлар бөлінісіндегі портфелі.

      Korea Development Bank (бұдан әрі – KDB)

      KDB –1954 жылы Оңтүстік Корея өнеркәсібінің дамуын қаржыландыру үшін құрылған Кореяның мемлекеттік банкі. 19 елде филиалдары мен өкілдіктері бар. Банк көлік, электр энергетикасы, тұрғын үй және офистік жылжымайтын мүлік салаларындағы жобаларды қаржыландыруды жүзеге асырады, сондай-ақ шағын және орта бизнеске кредит береді. Банк өзінің басқаруындағы зейнетақы қорлары активтерінің мөлшері бойынша 11-орында. Капиталдың негізгі көзі облигацияларды, оның ішінде сыртқы нарықтарда шығару болып табылады.

      2021 жылдың қорытындысы бойынша KDB қызметінің нәтижелері:

      Активтер – 274 млрд АҚШ долл.;

      Міндеттемелер – 236 млрд АҚШ долл.;

      Капитал – 38 млрд АҚШ долл.;

      Таза пайда – 1 млрд АҚШ долл..




      3-сурет. KDB-ның география және транзакция түрлері бөлінісіндегі портфелі.

1.2 Сыртқы ортаның құқықтық және саяси факторлары. Мемлекеттік экономикалық саясаттың негізгі бағыттары

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өз қызметінде өнеркәсіптік-инновациялық даму, ұлттық өнім экспортын ілгерілету, шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту, агроөнеркәсіптік кешенді дамыту, тұрғын үй-құрылыс секторындағы міндеттерді іске асыру және халықтың әл-ауқатын арттыру саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметі қойған басқа да міндеттерді басшылыққа алады.

      Мемлекет дамуының негізгі векторларын айқындау мақсатында Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіруі жөніндегі тұжырымдамада, сондай-ақ Қазақстан Республикасының бес жылдық кезеңге арналған Ұлттық даму жоспарында іске асырылуы Қазақстанның әлемнің ең дамыған елдерінің қатарына кіруіне ықпал ететін бірқатар стратегиялық бағыттар мен жалпыұлттық басымдықтар белгіленген.

      Атап айтқанда, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мынадай стратегиялық бағыттарды іске асыруға жұмылдырылған:

      1) инновацияның негізгі қозғалтқышы – адами капиталды дамыту;

      2) бизнесті және кәсіпкерлік бастамаларды дамыту үшін қолайлы жағдайларды қамтамасыз ететін институционалдық ортаны жетілдіру;

      3) ұзақ мерзімді перспективада ғылымды қажетсінетін экономикаға көшу үшін қажетті салалық базаны қалыптастыруға негізделген кезеңдік тәсілді қабылдау арқылы ғылымды қажетсінетін экономика салаларын дамыту;

      4) ұлттық инновациялық жүйені құру, инфрақұрылымды жаңғырту және энергия тиімділігін арттыру арқылы ғылымды қажетсінетін экономика құруды қолдайтын инфрақұрылымды жедел қалыптастыру;

      5) халықаралық қатынастар жүйесіне интеграцияны тереңдету.

      Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіруі жөніндегі тұжырымдамада дамыған экономиканың негізгі элементтері – инвестициялар мен кәсіпкерлік айқындалған.

      Экономикалық өсудің негізі еңбек өнімділігінің ұзақ мерзімді өсуі, өндіріс пен экспортты әртараптандыру, сондай-ақ сыртқы, ішкі ресурстарды тарту және оларды белсенді пайдалану есебінен елдің бизнес-секторларын дамыту болуға тиіс.

      Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев 2022 жылғы 5 мамырдағы Реформалар жөніндегі жоғарғы кеңестің отырысында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жұмысын нақты баптауды жүзеге асыруды тапсырды, бұл көп жағдайда Қазақстан Республикасының барлық экономикалық саясатының тиімділігін айқындайды.

      Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі "Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі" атты Жолдауында Қазақстан Республикасының Үкіметіне берген тапсырмасына сәйкес портфельдік компанияларды екі есе және олардың штат санын бір жарым есе қысқарта отырып, "ҚазАгро" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамын (бұдан әрі – "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ға қосу арқылы бірыңғай даму институты құрылды.

      Бұдан басқа, Мемлекет басшысының 2023 жылғы 1 қыркүйектегі "Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары" атты Жолдауында мемлекеттік қолдаудың операциялық тиімділігі мақсатында "Бәйтерек "ҰБХ" АҚ құрылымдық трансформациясын және оны ауқымды цифрландыруды жүзеге асыру тапсырылды.

1.2.1 Даму тұжырымдамалары

      Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы

      "Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасының негізгі мақсаты жоғары өнімді және экспортқа бағдарланған өңдеу өнеркәсібін құру болып табылады.

      Осы Даму тұжырымдамасы шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өңдеу өнеркәсібіндегі еңбек өнімділігі және өңдеу өнеркәсібіндегі негізгі капиталға инвестициялар сияқты бағыттарды іске асыру жөніндегі негізгі операторлардың бірі болып табылады.

      Атап айтқанда, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ еншілес компаниялар арқылы барлық қайтарымды қаржылық қолдау шараларының операторы болып қала береді, оның өкілеттіктеріне өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындарына жеңілдікті кредит беруді қамтамасыз ету үшін борыш пен капиталдың сыртқы және ішкі нарықтарынан ресурстарды тарту, сондай-ақ қолдаудың өзге де қаржылық және қаржылық емес құралдарын (оның ішінде экспорттық кредит беру, лизингтік қаржыландыру, екінші деңгейдегі банктердің (бұдан әрі – ЕДБ) кредиттерін кепілдендіру, негізгі капиталға инвестициялар, мезониндік қаржыландыру, жобаларды консультациялық сүйемелдеу, инвесторларды іздеу және басқалар) беру. Сондай-ақ "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мынадай қаржылық қолдау қағидаттарын ұстана отырып, өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындарын кешенді қолдау тәсілін белсенді түрде кеңейтетін болады:

      1) тиімсіз және сұранысы жоқ қолдау шараларын қайта қарау;

      2) квазимемлекеттік кәсіпорындардың қатысуымен инвестицияларға қажеттіліктің 50 %-ынан астам мөлшерде жобаларды қаржыландыруды алып тастау (бірлесіп қаржыландыру немесе синдикатталған қаржыландыру кезінде);

      3) нарықтық бағаларды бұрмалайтын және жеке сектордың дамуына теріс әсер ететін қолдау бағдарламаларын қаржыландыруды қысқарту;

      4) мемлекеттік қаражаттан қаржыландыру кезінде жеке сектор бірлесіп қаржыландыратын жобаларды басым қолдау.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындарына мемлекеттік ынталандыру шараларын көрсету кезінде Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамыту тұжырымдамасын басшылыққа алатын болады.

      Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамытудың жоғарыда көрсетілген тұжырымдамасының нысаналы индикаторларына қол жеткізу үшін қаржылық қолдау құралдарын кеңейту арқылы өңдеу өнеркәсібі саласындағы кәсіпкерлік субъектілерінің көп санын қамту қажеттігі туындайды. Нәтижесінде баламалы қаржыландыру көздерінің, оның ішінде тікелей инвестициялар қорлары құралдарының маңыздылығы артады. Осы бағыт бойынша "Qazaqstan Investment Corporation" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – QIC) үлестік қаржыландыру құралдары арқылы өңдеу өнеркәсібі саласындағы қазақстандық кәсіпорындарды қолдауды жалғастырады.

      Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасы

      "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – Даму) Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасының қаржы агенті болып табылады және кредиттер/борыштық бағалы қағаздар бойынша сыйақы мөлшерлемелерін субсидиялау және ЕДБ кредиттеріне/облигацияларына кепілдік беру арқылы микро, шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерін (бұдан әрі – МШОБ) қолдауды жүзеге асырады.

      Тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымды дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы

      Халықтың тұрғын үйге деген жоғары сұранысына байланысты Тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымды дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы әзірленді. Негізгі назар инженерлік-әлеуметтік инфрақұрылымды дайындау, тұрғын үй құрылысына жеке инвестициялар тарту, тұрғын үй-құрылыс жинақтары жүйесін тиімді пайдалану және кредиттік тұрғын үй құрылысын бюджеттен тыс қаржыландыруға көшіру мәселелеріне аударылады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның еншілес ұйымдары (бұдан әрі – ЕҰ) қызметінің үш стратегиялық бағытының бірі тұрғын үйдің қолжетімділігі мен жайлылығын арттыру мақсатында жоғарыда аталған Даму тұжырымдаманы іске асыру болып табылады. Қойылған мақсаттарға қол жеткізу мынадай міндеттер бойынша сұраныс пен ұсынысты ынталандыру жолымен бірыңғай тұрғын үй саясатын іске асыру арқылы көзделеді:

      1) "Отбасы банк" тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – Отбасы банк) арқылы тұрғын үй сатып алуға және жеке тұрғын үй қорында жалға алынған тұрғын үй үшін төлемнің бір бөлігін субсидиялауға жеңілдікті қарыздар беру;

      2) жергілікті атқарушы органдарда (бұдан әрі – ЖАО) кезекте тұрғандар мен Отбасы банкінің салымшылары үшін кредиттік және әлеуметтік тұрғын үй құрылысын ЖАО бағалы қағаздарын сатып алу, жеке құрылыс салушыларды жобалық қаржыландыру, халықаралық қаржы ұйымдарының қаражатын тарту, нарықтық қарыз алумен өз қаражатын араластыру және тұрғын үй құрылысын қаржыландырудың өзге де тетіктері арқылы қаржыландыру;

      3) коммерциялық кредиттер бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау есебінен жеке құрылыс салушылардың тұрғын үй салуын ынталандыру;

      4) Бірыңғай тұрғын үй құрылысы операторы – "Қазақстан тұрғын үй компаниясы" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – ҚТК) арқылы халықтың үлестік салымдарын қорғау тетігін іске асыру;

      5) ҚТК арқылы сатып алумен жалға берілетін тұрғын үй нарығын дамыту;

      6) ақпараттық технологиялар мен талдамалық зерттеулерді дамыту.

      Қазақстан Республикасының АӨК дамытудың 2021 – 2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы

      Қазақстан Республикасының АӨК дамытудың 2021 – 2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ "Аграрлық несие корпорациясы" (бұдан әрі – АНК) және "ҚазАгроҚаржы" (бұдан әрі – ҚАҚ) акционерлік қоғамдары арқылы қаржылық қолдау құралдары операторының функциясын атқарады. Бұл құжат еңбек өнімділігін, бидай түсімділігін арттыру, ауыл шаруашылығы техникасын жаңарту, отандық өндірістің азық-түлік тауарларымен қамтамасыз ету, ауыл шаруашылығына және азық-түлік өндірісіне негізгі капиталға инвестициялар тарту арқылы бәсекеге қабілетті АӨК құруға бағытталған.

2. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ағымдағы жағдайын талдау. Ішкі ортаны талдау

2.1 "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның және ЕҰ-ның ағымдағы құрылымы

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ құрамына бұрын әртүрлі мемлекеттік органдардың және/немесе квазимемлекеттік сектор субъектілерінің басқаруында болған 8 ЕҰ (осы жоспарға 2-қосымша) кіреді.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ әртүрлі қолдау құралдарын ұсыну арқылы Қазақстан экономикасының дамуына жәрдемдесуді жүзеге асырады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-дағы барлық қолданыстағы қолдау құралдарын (қаржылық, сол сияқты қаржылық емес) шартты түрде қызметтің 3 бағытына бөлуге болады: үлестік қаржыландырудың экожүйесін дамыту (РЕ), кәсіпкерлікті қолдау (оның ішінде өнеркәсіпті дамыту, экспортты қолдау, МШОК дамыту, АӨК дамыту) және халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету (төмендегі 4-суретті қараңыз).




      4-сурет. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-да экономиканы дамытатын қолдау құралдарының матрицасы

      Аталған үш бағыт бірқатар сипаттамалары бойынша бір-бірінен айтарлықтай ерекшеленеді, мысалы:

      1) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ активтер портфеліндегі үлесі;

      2) активтердің кірістілік деңгейі;

      3) қызмет көрсетілетін клиенттер саны;

      4) инвестициялау/қолдау аясы;

      5) қорландырудың типтік құрылымы;

      6) кредиттік портфельдің сапасы;

      7) активтерді басқаруға арналған операциялық шығыстар.

      Сонымен қатар "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің төрт бағыты экономиканы дамытудың байланысқан мемлекеттік бағдарламалары шеңберінде іске асырылуда (төмендегі 5-суретті қараңыз).




      5-сурет. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің бағыттарын бірқатар сипаттамалар бойынша салыстыру

      Дереккөз: ЕҰ деректері (2022)

      Халықаралық практиканы салыстырмалы талдау қызметтің әртүрлі нақты бағыттарын біріктіру нәтижесінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ теңдесі жоқ бірегей даму институты болып табылатынын көрсетеді.

      Қызмет бағыттарының сипаттамаларындағы елеулі айырмашылықтарды және салыстырмалы талдау нәтижелерін ескере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметін көрсетілген бағыттар контекстінде жоспарлау, талдау және бағалау қажет.

2.2 ҚТК орындалуын және SWOT талдау

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның даму жоспары "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның интеграцияланған даму институты ретінде қалыптасуы және қызметтің үш стратегиялық бағытын іске асыру міндетін орындау үшін қызметтің 13 түйінді көрсеткішін қамтиды.

      2019 – 2023 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарының орындалуы жөніндегі есепке сәйкес 2022 жылдың қорытындысы бойынша қызметтің барлық стратегиялық түйінді көрсеткіштері (бұдан әрі – ҚТК) орындалды:


Р/с

 

Көрсеткіш

Жоспарлы мәндер

Іс жүзіндегі мәндер

Қазақстан Республикасы экономикасының орнықты дамуына жәрдемдесуді қамтамасыз ету бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ шоғырландырылған ҚТК

1.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның жалпы активтерінен кредиттік және инвестициялық портфельдің үлесі

70,67 %

75,08 %

2.

Есепті жылдағы қарыз алудың жалпы құрылымындағы мемлекеттік емес қарыз алу көздерінің үлесі

67,18 %

70,80 %

3.

ROA (шоғырландырылған)

0,78 %

3,44 %

4.

Кредиттік портфельдегі жеке сектордың үлесі

86,62 %

89,05 %

5.

Клиенттердің қанағаттануы

-

-

6.

Корпоративтік басқару рейтингі

-

-

7.

Орнықты даму рейтингі

-

-

Қызметтің 1-стратегиялық бағыты. Кәсіпкерлікті қолдау

8.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қолдауына ие болған кәсіпорындар түсімінің көлемі (бір жыл ішінде)

8 594,80 млрд теңге

13 705,06 млрд теңге

9.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қолдауына ие болған кәсіпорындардың экспорттық түсімінің көлемі (бір жыл ішінде)

1 138,60 млрд теңге

1 709,15 млрд теңге

10.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қаражат бірлігіне шаққанда ҚР-ға тартылған инвестициялар коэффициенті

≥ 1,8

2,07

Қызметтің 2-стратегиялық бағыты. Агроөнеркәсіптік кешенді дамыту

11.

АӨК саласындағы негізгі капиталға инвестициялар көлемі (бір жыл ішінде):
- ауыл шаруашылығында;
- тамақ өнімдерін өндіру саласында

251,70 млрд теңге

353,14 млрд теңге

12.

Ауыл шаруашылығы техникасы мен жабдықтары лизингінің көлемі (бір жыл ішінде)

105 млрд теңге

182 млрд теңге

Қызметтің 3-стратегиялық бағыты. Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету

13.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның Қазақстан Республикасында қолжетімді тұрғын үй салуға қосқан үлесі (бір жыл ішінде)

17,88 %

34,46 %

      2-кесте. 2022 жылы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ҚТК орындалуы.

      SWOT-талдау 3-кестеде берілген.

Мықты тұстары

Әлсіз тұстары

1) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ-на Қазақстан Республикасының Үкіметі атынан жалғыз акционер тарапынан елеулі қолдау көрсетілуі;
2) дамыған инфрақұрылым, экономиканы қолдаудың айтарлықтай тәжірибесі, жеке бизнеспен өзара іс-қимыл тәжірибесі;
3) валюталық, пайыздық, кредиттік және басқа портфельдік тәуекелдерді тиімді басқару;
4) халықаралық және жергілікті капитал нарықтарында қаржыландыруды тарту тәжірибесі;
5) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-да қаржылық және қаржылық емес қолдау құралдарының кең жиынтығы;
6) ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің (бұдан әрі – АШТӨ) кең клиенттік базасы, АӨК субъектілерін қолдау бойынша ЕҰ-ның жұмыс тәжірибесі;
7) ЕҰ филиалдарының кең өңірлік желісінің болуы;
8) нысаналы топтардың "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне сенімінің жоғары деңгейі;
9) нысаналы топтардың "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметі туралы хабардар болуының жоғары деңгейі.

1) бұрын ұсынылған шараларды алдын ала талдамай мемлекеттік қолдау шараларын ұсыну;
2) ірі жобаларды кредиттеудің тым ұзақтығы, бұл тұтастай алғанда кәсіпорын қызметі тиімділігінің төмендеуіне әкеледі;
3) Индустрия 4.0-ге дайындығы тұрғысынан технологиялық сараптама бойынша көрсетілетін қызметтердің болмауы;
4) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ клиенттерінен алынған мемлекеттік қолдау шараларына қанағаттану туралы жеткіліксіз кері байланыс;
5) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның кредиттік талаптардың жоғары деңгейі бар банк секторындағы теріс трендтер;
6) АӨК секторының мемлекеттік қаржыландыруға тәуелділігі.

Мүмкіндіктер

Қауіптер

1) Қазақстан экономикасының дамуды қаржылық және қаржылық емес қолдауға сұранысының жоғары болуы;
2) қазақстандық компаниялардың бәсекеге қабілеттілігін одан әрі арттыру қажеттігі;
3) инфрақұрылымды дамытуға және жаңғыртуға инвестицияларды ұлғайту қажеттігі;
4) мемлекеттік емес қаржыландыру көздерінен қаражат тарту мүмкіндігі;
5) жеке сектормен ынтымақтастықты кеңейту, атап айтқанда жеке қаржы институттарымен бірлесіп қаржыландыру;
6) ЕҰ арасында синергияны өрістету мүмкіндігі;
7) венчурлік қорлар және стартап акселераторлар түріндегі венчурлік кәсіпкерлікті және инновациялық инфрақұрылымды дамыту.

1) сыртқы факторларға байланысты елдегі макроэкономикалық жағдайдың нашарлауы. Бұл ұлттық валютаның одан әрі әлсіреуіне және елдік тәуекелдердің нашарлауына әкелуі мүмкін;
2) Қазақстан Республикасы қор нарығының дамымауы;
3) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ кредиттік рейтингі төмендеген жағдайда сыртқы қаржыландыру көздеріне қолжетімділік шектеледі;
4) Қазақстандағы жобалардың әлсіз инвестициялық тартымдылығы;
5) ЕДБ портфельдеріндегі проблемалық кредиттердің жоғары үлесінің сақталуы;
6) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ клиенттеріне қайталама санкциялардың салыну тәуекелдері.

      3-кесте. SWOT-талдау

3. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ миссиясы мен пайымы

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ миссиясы қоғам алдындағы жауапкершілік қағидаттарында бәсекеге қабілетті бизнесті дамыту, тұрғын үймен қамтамасыз ету және азық-түлік қауіпсіздігін нығайту болып табылады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ пайымы – жаңа салалық "өсу нүктелерін" дамыту арқылы Қазақстан экономикасының құрылымын сапалы түрлендіретін проактивті басқарушы холдинг.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өз миссиясын іске асыру шеңберінде шешетін түйінді міндеттер:

      1) экономиканың шикізаттық емес салаларын дамыту;

      2) кәсіпкерлікті дамыту;

      3) өңдеу өнеркәсібін дамыту;

      4) шикізаттық емес өнімдер экспортын қолдау;

      5) еңбек өнімділігін арттыру;

      6) бәсекеге қабілетті АӨК дамыту;

      7) экономиканың инвестициялық тартымдылығын арттыру;

      8) халықтың әл-ауқатын жақсарту.

      Алғашқы алты міндет "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның микро, шағын, орта және ірі кәсіпкерлік субъектілерін қолдауды, өнеркәсіпті дамытуды және өңірлік дамытуды қамтитын "Кәсіпкерлікті қолдау" стратегиялық бағыты бойынша негізгі қызметін жүзеге асыру жолымен шешіледі.

      Экономиканың инвестициялық тартымдылығын арттыру жөніндегі жетінші міндет Қазақстанда ғана емес, сондай-ақ макроөңірде де үлестік қаржыландыру экожүйесін дамытудың стратегиялық бағыты шеңберінде шешіледі.

      Халықтың әл-ауқатын жақсарту жөніндегі сегізінші міндет "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның "Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету" қызметінің стратегиялық бағыты шеңберінде шешіледі.

      Стратегиялық бағыттардың әрқайсысы бойынша осы Жоспардың 5-бөлімінде 2033 жылға дейінгі нысаналы мәнді айқындай отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің ҚТК көзделген.

      Жылдық аралық нысаналы мәндері мен іс-шаралары бар егжей-тегжейлі кіші міндеттер "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Директорлар кеңесі бес жылға бекітетін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Іс-шаралар жоспары шеңберінде көзделетін болады.

4. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің стратегиялық бағыттары

4.1 Қызметтің 1-стратегиялық бағыты. Кәсіпкерлікті қолдау

4.1.1 Өнеркәсіпті дамыту

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның өнеркәсіптік жобаларды қолдау жөніндегі қызметі борыштық қаржыландыру және лизинг құралдары шеңберінде қолдау көрсететін "Қазақстанның Даму Банкі" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – ҚДБ) және оның еншілес ұйымы "Өнеркәсіпті дамыту қоры" акционерлік қоғамы қызметінің бағыттарының бірі болып табылады. Қызметтің осы бағытындағы негізгі проблемалық мәселелер мыналар болып табылады:

      1) қарыз алушылар бойынша кредиттік портфельдің құрылымы: "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ кредиттік портфелі 2022 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша 8,2 трлн теңгені құрады. Кредиттік портфельдің үштен бірі (32 %) ҚДБ-ға тиесілі. ҚДБ қолдау құралдарымен іске асырылған жобаларды (құны бойынша) талдауға сәйкес жобалар құнының шамамен 30 %-ы квазимемлекеттік сектор субъектілерін қоса алғанда, мемлекет қатысатын компанияларға (жобаларға 50 % және одан да көп қатысуымен) тиесілі.

      Осыған байланысты квазимемлекеттік сектордың жобалары мен операцияларын қаржыландыру ерекше жағдайларда, олар мынадай өлшемшарттарға сәйкес келген кезде жүзеге асырылатын болады:

      қаржыландыру өзге кредиторлармен (бірлесіп қаржыландыру немесе синдикатталған қаржыландыру кезінде) бірлесіп жүзеге асырылады;

      экологиялық, әлеуметтік және корпоративтік басқару (ESG) қағидаттарына сәйкестігі.

      Осылайша, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ағымдағы қаржыландыру саясаты жеке сектор жобаларын қаржыландырудың басымдығы қағидатын ескереді;

      2) жобаларды қаржыландыруға мемлекеттік және жеке көздерден тартылған қаражаттың айналымы: ұзақ мерзімді жеңілдікті қаржыландыру кәсіпорындардың қаржылық тәртібіне теріс әсер етуі және нарықтық ортада неғұрлым бәсекеге қабілетті болуға ынталандыруды болдырмауы мүмкін.

      Қазіргі уақытта жобаларға кредит беруде проблемалар бар, сондықтан ЕДБ несие портфелінің ЖІӨ-ге қатынасы 2009 жылғы 56,7 %-дан 2022 жылдың қорытындысы бойынша 24 %-ға дейін төмендеді. Себептері: кәсіпорындардың қайта кредиттелуі, қарыз алушылар активтерінің қайта кепілге қойылуы, кепілмен қамтамасыз етілмеуі, жеке инвесторлар үшін тартымдылық пен кепілдіктердің болмауы болып табылады.

      Жоғарыда аталған проблемаларды шешу үшін 1) және 2) тармақшаларда жеткілікті өтімділік қана емес, сонымен қатар жеке инвесторлар үшін тартымды жаңа инвестициялық жобалар көп болуы қажет.

      Басым жобаларға кредит беруді жүзеге асыру кезінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мемлекеттік қатысуды қысқарта отырып, жобаларды қаржыландыру құрылымына жеке инвесторларды барынша тартуға ұмтылатын болады. Осыған байланысты бірлескен қаржыландыру (синдикатталған кредиттеуді қоса алғанда) және кредиттер портфелін секьюритилендіру құралдарын кеңінен қолдану жалғасады. Мұндай құралдарды пайдалану жобаларды тиімді құрылымдау, бірлесіп қаржыландырушы тараптар арасында тәуекелдерді бөлу, кәсіпорындардағы менеджменттің ашықтығы мен сапасына қойылатын талаптарды жақсарту есебінен бастамашылар үшін қаржыландырудың экономикалық құнын төмендетуге мүмкіндік береді.

      Синдикатталған кредит беру ҚДБ мен ЕДБ қатысуымен жүзеге асырылады. ҚДБ инвестициялық фаза кезеңінде қаржыландыруға қатысады. Кейіннен жобаның нысаналы көрсеткіштеріне (жобаның инвестициядан кейінгі фазасы) қол жеткізген кезде кредит үлесін ЕДБ пайдасына кезең-кезеңімен беру болжанады.

      Сонымен қатар жеке инвесторлардың жобаларды қаржыландырудың бастапқы кезеңіне қатысуы олардың табысты іске асырылу ықтималдығын және қосымша сапалы сараптама және бірқатар жағдайларда жаңа экономикалық байланыстарды енгізу есебінен олар өндіретін өнімге сұранысты едәуір арттырады. Өз кезегінде, қаржыландыру құрылымында ұлттық даму институты тұлғасында мемлекеттік әріптестің болуы жеке инвесторлардың бірлескен жобаларды іске асыруға ұзақ мерзімді мүдделілігіне деген сенімі мен сенімділігін арттырады.

      Осылайша, басқа да тең шарттарда жобаларды іріктеу кезінде басымдық жеке инвесторлар мен бастамашылардың қатысуының үлесі үлкен жобаларға берілетін болады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ бизнеспен бірлескен жобаларды қаржыландыруды тепе-тең негізде жүзеге асыруға ұмтылатын болады, осылайша тәуекелдерді тиімді бөледі және қосымша жеке инвестицияларды тарту арқылы қаржы тетігінің әсерін арттырады.

      Басым инвестициялық жобаларды кредиттеуге жеке қаржы ұйымдары қаражатының үлкен көлемін тарту мақсатында кепілдік беру құралы қосымша дамуға ие болады. Бұл ретте кепілдік беру тетігін іске асыру жеке әріптестермен тепе-тең шарттарда да жүзеге асырылатын болады.

      Нәтижесінде бұл шаралар мемлекеттік қаражаттың айналымын арттыруға, сол арқылы республикалық бюджетке қысымды төмендетуге мүмкіндік береді. Қор нарығының құралдарын пайдалана отырып, жобаларды нарықтық қаржыландыруға аудару мүмкіндігі қосымша қаралатын болады.

      Сонымен қатар жобаларға бірлесіп инвестициялау тетігі QIC қатысуымен жүзеге асырылады. QIC жеке капиталының портфельдік қорлары бірлескен инвестициялау келісімдері шеңберінде халықаралық институционалдық инвесторлардан қосымша инвестицияларды тарту мүмкіндігіне ие, бұл басқа инвесторларға жеке капитал қорына қатыспай-ақ ықтимал жоғары кірісті инвестицияларға қатысуға мүмкіндік береді;

      3) қарыз алудың жоғары құны: 2022 жылы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және еншілес ұйымдар 1 жылдан 10 жылға дейінгі мерзімге 838 млрд теңге сомаға нарықтық қарыз тартса, тартудың орташа өлшенген мөлшерлемелері: теңгемен – жылдық 16,6 %-ды, АҚШ долларымен – жылдық 4,9 %-ды құрады. Мысалы, 2019 – 2021 жылдар аралығында орташа өлшенген мөлшерлемелер: теңгемен жылдық 10,8 %-ды және АҚШ долларымен жылдық 2,7 %-ды құрады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның еншілес ұйымдары нарықтық қорландырудың неғұрлым қолжетімді көздерін іздеу, оның ішінде кредиттік рейтингтің жоғары деңгейін ұстап тұру және орнықты даму рейтингін ұлғайту түріндегі өзінің іскерлік беделін арттыру бойынша жұмысты тұрақты негізде жалғастырады;

      4) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның мәмілелерді іздеуге және құрылымдауға реактивті тәсілі: "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ағымдағы операциялық моделінде кәсіпкерлермен тікелей өзара іс-қимылдың шектеулі көлемі бар, өйткені тікелей қолдау ЕҰ деңгейінде іске асырылады. Бұл ретте "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жобаны дамытудың тиісті картасын әзірлеу арқылы ірі бизнес сегментіндегі жобаларды кешенді қолдау шеңберінде экономиканың басым секторларындағы белгілі бір бағыттарды қолдауға белсенді түрде бастамашылық жасайтын болады.

      Сондай-ақ инвестициялық жобаларды іріктеу кезінде холдинг Қазақстан Республикасы экономикасының дамуына үлес қосуға және ықпал етуге қабілетті неғұрлым әлеуметтік маңызы бар жобаларды бөліп көрсетуге және осындай жобаларға неғұрлым тиімді жағдайлар жасауға мүмкіндік беретін даму индексін басшылыққа алады;

      5) қолдау құралдары деңгейіндегі кросс-функционалдылық (кешенді қолдау): 2022 жылдың аяғындағы жағдай бойынша кешенді қолдау шеңберінде, мысалы, Hyundai жеңіл автомобильдерін өндіру жөніндегі жоба, ферросилиций өндіретін зауытты, сондай-ақ байыту фабрикасын салу сияқты жобалар іске асырылуда. Бұл ретте "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде үйлестіру мен қатысушылықтың болуы жағдайында кешенді қолдау практикасын кеңейтудің елеулі әлеуетінің болуы байқалады.

      Қолдау көрсету үшін жобаларды іріктеу еңбек өнімділігінің ұлғаюы, өткізу нарықтарының кеңеюі, сондай-ақ жобаларды іске асыру кезінде тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алудағы елішілік құндылықтың ұлғаюы ескеріле отырып жүзеге асырылатын болады;

      6) проблемалық активтер/жобалар: "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жұмыс істемейтін қарыздардан болатын залалдың ықтималдығын барынша азайту үшін мәмілелердегі тәуекелдерді басқару тәсілдерін жетілдіру жұмыстарын жалғастыратын болады.

      Мәселен, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның еншілес ұйымы QIC проблемалық активтер нарығын оларды басқару үшін тәжірибелі басқарушы серіктестерді (бұдан әрі – GP) тарта отырып, стрестік активтер қорларын құру және соларға инвестициялау, сондай-ақ осы сегментке басқа инвесторлардың қаражатын тарту арқылы сауықтыру бойынша жұмыс жүргізетін болады;

      7) жеңілдікті қаржыландыруды алушылардың қарсы міндеттемелері: өнеркәсіпті мемлекеттік ынталандыру шараларын көрсетудің тиімділігін арттыру мақсатында кәсіпорынның өндірістің экономикалық көрсеткіштерін орындау жөніндегі міндеттемелерінің жиынтығын көздейтін кәсіпорындардың қарсы міндеттемелері енгізілетін болады, оның ішінде, бірақ онымен шектелмей, өндірістік персоналдың орташа жалақысын арттыру, өткізілетін өнім көлемін ұлғайту, кәсіпорын өндірісінің көлемін ұлғайту, жұмыс орындарын құру және/немесе сақтау, кәсіпорынның кіріс көлемін ұлғайту, өнімнің экспорты;

      8) қарыз алушы компаниялар құнының өсуін ынталандыру: "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тұрақты және бәсекеге қабілетті кәсіпорындар құруға жәрдемдеседі. ҚДБ қарыз алушылары мен QIC жобалау компанияларының құнын арттыру, сондай-ақ оларды жария компаниялар қатарына қосу үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ басқарудың озық практикаларын тираждау, атқарушы компаниялардың ашықтығын арттыру, сондай-ақ қаржылық есептіліктің сапалы сыртқы аудитінің міндетті түрде болуы және басқалар бойынша талаптарды қою сияқты құралдарды әзірлеу және ұсыну арқылы қарыз алушы компаниялардың ашықтығы деңгейін және ҚДБ қарыз алушы компаниялары мен QIC жобалау компанияларының еңбек өнімділігін арттыратын болады.

      Бұл шара қарыз алушыларды өзінің өндірістік процесін үнемі жақсартуға, жаңа бәсекелестік артықшылықтарды іздеуге, үнемі өзгеріп отыратын жағдайларға тиімді бейімделуге ынталандыруға мүмкіндік береді және қарыз алушы компаниялардың құнын ұлғайтуға ықпал етеді және нәтижесінде олардың сауда алаңдарындағы инвестициялық тартымдылығын арттырады;

      9) ірі кәсіпорындардың айналасында шағын және орта бизнестің (бұдан әрі – ШОБ) экожүйесін құру: қарыздарды қайтару, шикізатты жеткізу және жобалардың аутсорсингі тұрғысынан жеткізу тізбектерінде ірі кәсіпорындарды қолдауды ұлғайту арқылы оларды ШОБ-пен ынтымақтастыққа ынталандыру қажет. Ол үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жеңілдікті қаржыландыруды ұсыну кезінде қарсы міндеттемелерді қолданатын болады. Сондай-ақ пакеттік қолдау қағидаты және жобалық қаржыландыруды дамыту (синдикатталған қарыз құралдары және бірлескен инвестициялар) арқылы ірі инвесторлардың айналасында экожүйелерді дамыту орындалатын болады.

      Елге ірі (зәкірлі) инвесторларды тарту үшін шикізат/жабдық жеткізушілерінен бастап сату арналарына дейін қосылған құн тізбегін құрудың тұрақтылығын сақтайтын кешенді тәсіл қажет.

      Ірі кәсіпорындар жобаларының айналасында экожүйе құру шетелдік қатысушылармен жобаларды бірлесіп іске асыру шеңберінде серіктес болып табылатын қазақстандық кәсіпорындарды қаржылық қолдаудан тұратын болады. Бұл шаралар тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді өндіру мен өткізудің жаһандық тізбектеріне енуге мүмкіндік береді, сондай-ақ Қазақстан экономикасына шетелдік компанияларды тартуға ықпал ететін болады.

      Осылайша, құралдарды ұсынудың пакеттік қағидаты кәсіпкерлердің көп бөлігін қолдау шараларының орбитасына тартуға және қаржы ресурстарының айналымын арттыруға ықпал етеді.

4.1.2 Микро, шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның МШОК сегментіндегі бизнесті қолдау жөніндегі қызметін холдингтің еншілес ұйымы – Даму іске асырады, ол қаржылық (сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау, ЕДБ кредиттеріне кепілдік беру, қаражатты ЕДБ-ға шартты орналастыру, микрокредиттеу), сондай-ақ қаржылық емес құралдар (жобаларды консультациялық сүйемелдеу) шеңберінде қолдау көрсетеді.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ құрылған кезден бастап Қазақстанда МШОК дамуының оң серпіні байқалады. ЖІӨ құрылымындағы МШОК үлесінің көрсеткіші 2014 жылғы 25,9 %-дан 2022 жылы 36,5 %-ға дейін өсті (алдын ала деректер бойынша). Белсенді әрекет ететін субъектілердің саны 9 жылда 2 есеге артып, 2022 жылы 1,87 млн субъектіні құрады. Алдын ала деректер бойынша 2022 жылы 4,1 млн адамды құраған МШОК секторында жұмыспен қамтылған халықтың көрсеткіші артты (төмендегі 6-суретті қараңыз).




      6-сурет. МШОК негізгі көрсеткіштерінің динамикасы

      Дереккөз: Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы

      Тиісінше, Қазақстанның МШОК секторын дамытуда елеулі әлеуеті бар. МШОК секторының даму деңгейі Аргентина, Бразилия, Оңтүстік Африка және Қытай сияқты дамушы елдерге қарағанда айтарлықтай төмен болып қалуда. Дамушы елдердің ЖІӨ құрылымындағы МШОК үлесінің орташа көрсеткіші 42 %-ға тең, ал жұмыспен қамтылғандардың үлесі елдің жалпы халқының 64 %-ын құрайды. Қазақстанның ЖІӨ құрылымындағы МШОК үлесінің көрсеткіштері дамушы елдердің орташа көрсеткішінен 25 %-ға төмен (2022 жылдың алдын ала деректерінің қорытындылары бойынша 36,5 %), ал 2022 жылдың қорытындылары бойынша республиканың экономикалық белсенді халқынан МШОК-та жұмыспен қамтылғандардың үлесі 41,5 %-ға тең.

      Қазақстанда МШОК дамытуды қаржыландыруды шектейтін негізгі факторлар МШОК секторындағы кәсіпкерлерді шектеулі қамту (саны бойынша), даму институттары тарапынан қолдаудың орта бизнестің қосалқы сегментіне бағдарлануы, мемлекеттік қолдаудың жеткіліксіздігі, даму институттары тарапынан қаржылық қолдау құралдарында уәждемелік құрамдас бөліктің болмауы, сондай-ақ ЕДБ-ге кредит берудің жоғары мөлшерлемелері болып табылады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ны МШОК-ты қолдау жөніндегі негізгі қаржы құралдары ЕДБ-де қаражатты шартты орналастыру, сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау және кредитке кепілдік беру болып табылады.

      Төмендегі 7-суретте шығарылатын өнім көлемінің 82,1 %-ы және жұмыс орындарының 89,9 %-ы микро және шағын бизнес субъектілеріне тиесілі екендігі көрсетілген.




      7-сурет. Жұмыс істеп тұрған ШОБ субъектілерінің саны, шығарылатын өнімнің көлемі және 2022 жылғы бизнес субъектілігі бойынша жұмыс орындарының саны

      Дереккөз: Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы


      Осылайша, құрылатын жұмыс орындары және шығаратын өнім көлемін ұлғайту тұрғысынан барынша тиімділікке қол жеткізу үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ МШОК сегментіндегі бизнесті қолдау бағытында қаржылық қолдау құралдарын көбірек дәрежеде микро және шағын бизнестің қосалқы сегменттеріне бағыттайтын болады.

      Ол үшін Даму пайыздық мөлшерлемені субсидиялау, ЕДБ және микроқаржы ұйымдарының кредиттеріне кепілдік беру, оның ішінде апекстік тетіктер арқылы микро, шағын бизнесті қолдауды жүзеге асыруды жалғастырады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ МШОК-қа қаржылық қолдау шараларын көрсету кезінде қолдау көрсетілетін кәсіпорындар тарапынан өзінің әлеуметтік-экономикалық тиімділігін арттыру бойынша қарсы міндеттемелердің тетіктері көзделетін болады.

      Қалыптасқан макроэкономикалық жағдайда қайта қаржыландырудың жоғары мөлшерлемесі кезінде ЕДБ тарапынан арнайы бағдарламалар бойынша (оның ішінде Дамудың халықаралық қаржы ұйымдарымен және жергілікті атқарушы органдармен бірлескен бағдарламалары бойынша) МШОК-ты кредиттеу мөлшерлемесі 6-дан 21 %-ға дейін құрайды. МШОК құрылатын және дамитын салалардағы маржиналдық деңгейі көбінесе кредиттеу мөлшерлемесінен сәл асады, яғни қарыз қаражаты есебінен бизнестің өсу мен даму мүмкіндіктері өте шектелген.

      Бұл ретте Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасына сәйкес қолдау көрсету үшін жобаларды іріктеу еңбек өнімділігінің ұлғаюын, өндірісті жаңғырту мен кеңейтуді, сондай-ақ іске асырылып жатқан жобалардың тиімділігін ескере отырып жүзеге асырылатын болады.

      Бұдан басқа, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ШОБ-ты қолдау мақсатында:

      ірі кәсіпорындарды жеткізу тізбектерінде қолдау арқылы оларды ШОБ-пен ынтымақтастыққа ынталандыру;

      ШОБ-ты дамыту бойынша өңірлермен проактивті жұмыс бойынша шаралар қабылдайтын болады.

4.1.3 Экспорттық әлеуетті арттыру

      Ескерту.4.13-кіші бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 08.04.2024 № 261 қаулысымен.

      Экспорттық әлеуетті арттыру блогын экспорттаушыларды қолдаудың бірыңғай терезесі – "Қазақстанның Экспорттық-кредиттік агенттігі" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – "ЭКА" АҚ) іске асырады.

      Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі "Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі" атты Қазақстан халқына Жолдауына сәйкес шикізаттық емес орта кәсіпорындарға бағытталған экспорттық акселерация бағдарламасын іске қосу тапсырылды, компанияларды сыртқы нарықтарға бағдарлау, экспорттық қолдауды күшейту және қазақстандық тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді экспортқа ілгерілету қажеттігі айтылды.

      Сондай-ақ бұған дейін Мемлекет басшысының 2012 жылғы 14 желтоқсандағы "Қазақстан-2050" Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты" атты Қазақстан халқына Жолдауында 2040 жылға қарай экспорттың жалпы көлеміне шикізаттық емес экспорттың үлесін үш есеге арттыру тапсырылды.

      Бұдан басқа, Мемлекет басшысының 2023 жылғы 1 қыркүйектегі "Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары" атты Қазақстан халқына Жолдауында қажетті құралдарды шоғырландыра отырып, экспортты ілгерілетудің толыққанды институтын құру тапсырылды.

      Қазақстанның экспорттық әлеуетін ынталандыру, сондай-ақ жоғары қосылған құнға бағдарлана отырып, экспортты әртараптандыру жөніндегі жоғарыда көрсетілген міндеттерді іске асыру мақсатында экспорттаушыларды қаржылық қолдауды күшейтетін "ЭКА" АҚ қызметінің стратегиялық маңызды бағыты мәселесі пысықталатын болады.

      Әлемдік практикада шикізаттық емес экспортты ілгерілетудің классикалық түсінігі елден тыс жердегі қызметті (сауда келісімдері, шетелдік өкілдіктерді, шетелде түрлі іс-шаралар және т.б. ұйымдастыру) қамтиды, сонымен бірге шикізаттық емес экспорттың өсуі үшін шикізаттық емес экспортты ілгерілету үшін жағдай жасауды, сондай-ақ қажетті қолдау инфрақұрылымын және ел ішіндегі құзыреттер құруды көздейтін ішкі бағыттағы мәселелерге көбірек көңіл бөлінеді.

      Экспортты мемлекеттік қолдау және оны қаржыландыру жүйесі саласындағы шет елдердің практикасына талдау жүргізу нәтижелері бойынша мынадай негізгі тұжырымдар қалыптастырылды:

      1) экспорт саласындағы қолдау мемлекеттік қолдау құралдарын (гранттар бөлу, субсидиялау, сақтандыру, кредиттеу, ақпараттық қолдау, мәмілелерді сүйемелдеу және т.б.) қолдану арқылы жүзеге асырылады;

      2) экспорт саласындағы мемлекеттік қолдау ШОБ дамыту үшін жағдай жасау шеңберінде жүзеге асырылады. Ақпараттық және консультациялық сипаттағы тегін қызметтер ұсынылады. Қаржылық (салықтық және кредиттік) қолдау көрсету үшін нысаналы қаражат көзделген;

      3) көптеген елдерде экспортты қолдау экономиканы дамытудың ажырамас бөлігі болып табылады. Осыған байланысты мемлекет отандық брендтердің сақталуын және басымдылығын қамтамасыз етеді, оларды шетелдік бәсекелестерден қорғайды және өз компанияларының мүдделерін шетелде жобаларды іске асырудың барлық кезеңдерінде белсенді түрде қорғайды;

      4) мемлекеттің экспорттық қолдауы негізінен қайта өңдеу өнеркәсібі мен АӨК-ке бағытталады;

      5) экспортты мемлекеттік қолдауды және жеке инвестицияларды қорғауды іске асыру мақсатында көптеген елдерде ЭКА мамандандырылған мекемелері жұмыс істейді.

      ЭКА сыртқы сауда операцияларын кредиттеуді, экспорттық кредиттерге мемлекеттік кепілдік беруді, экспорттық кредиттер мен мәмілелерді сақтандыруды, сондай-ақ ақпараттық-талдамалық қолдауды ұсынады.

      Бұдан басқа, экспортты ілгерілету жөніндегі агенттіктердің халықаралық тәжірибесіне сүйене отырып, "Өнеркәсіптік саясат туралы" Қазақстан Республикасының Заңы шеңберінде шикізаттық емес сектордың отандық тауарларының бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін қаржы институттары беретін сақтандыру қорғануын қамтамасыз ете отырып, экспорттық операцияларды қаржыландыру кезінде сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау құралы енгізілген.

      Экспорттың географиясы кеңейтіліп, басым және мүддесі жоғары елдердегі әріптестер мен клиенттерді ұлғайту үшін "ЭКА" АҚ-ның шетелдік және өңірлік қатысуы арқылы проактивті жұмыс жүргізілетін болады.

      Бизнес-процестерді цифрландыру шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ отандық экспорттаушылардың bgov.kz арқылы көрсетілетін қызметтерге қолжетімділігін арттыру үшін қызметті оңтайландыру және автоматтандыру бойынша жұмыс жүргізілетін болады.

      Бұдан басқа, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жаңа экспорттаушылар санын арттыру үшін экспорттаушыларды ("ЭКА" АҚ, QIC, ҚДБ, АНК, Даму) дамыту мақсатында экспорттаушыларды қолдайтын барлық құралдарды холдингте шоғырландыра отырып, пакеттік қолдау көрсетуді жалғастыратын болады.

4.1.4 АӨК-ті дамыту

      Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі "Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі" атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі Жалпыұлттық іс-шаралар жоспарының 52-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметіне "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ға "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ-ны қосу арқылы портфельдік компанияларды екі есе қысқартумен және штат санын тиісті түзетумен бірыңғай даму институтын құру тапсырылды.

      Осыған байланысты "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ 2021 жылдан бастап Қазақстан Республикасының АӨК дамытудың 2021 – 2030 жылдарға арналған тұжырымдамасында белгіленген міндеттер шеңберінде ауыл шаруашылығын дамытуды көздейді.

      Қазақстан Республикасының Президенті Қ.К. Тоқаевтың 2019 жылғы 23 шілдедегі Қазақстан Республикасы Үкіметінің кеңейтілген отырысында берген тапсырмасын орындау шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ оған "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ-ны қосу жолымен қайта ұйымдастыру сәтінде "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ еншілес ұйымдарының саны 3 ұйымды құрады – ҚАҚ, АНК және "Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – АШҚҚҚ).

      2021 жылғы желтоқсанда АШҚҚҚ АНК-ға қосылу жолымен қайта құрылды және 2022 жылғы шілдеде ҚАҚ еншілес ұйым ретінде АНК-ға берілді.

      Бұл іс-шаралар АНК мен АШҚҚҚ кредиттеудегі қайталануды жоюға, АНК базасында АӨК дамытудың тігінен интеграцияланған институтын құра отырып, "бір терезе" қағидатын іске асыруға мүмкіндік берді.

4.1.4.1 АӨК-тегі ағымдағы жағдай

      Қазақстанның ауыл шаруашылығы өнімінің (бұдан әрі – АШӨ) жалпы өндірісінің көлемі 2012 жылдан бастап орнықты өсуде.




      *2022 жылғы қаңтар-желтоқсандағы деректер (өткен жылдың тиісті кезеңіне НКИ)

      8-сурет. Ауыл шаруашылығындағы өндіріс динамикасы, млрд теңге

      Дереккөз: Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы

      Мал шаруашылығындағы дәйекті өсу қарқыны жағдайында өсімдік шаруашылығында негізгі ауыл шаруашылығы дақылдары өнімділігінің ауытқуына әсер ететін табиғи-климаттық факторларға жоғары тәуелділік байқалады.

      Республикадағы негізгі егіс алқаптары дәнді дақылдарға бөлінеді, олардың арасында бидай басым. Мәселен, 2022 жылы дәнді дақылдардың 12,9 млн га немесе 80 %-ы (немесе ауыл шаруашылығы дақылдарының барлық егіс алқаптарының 56 %-ы) бидайға тиесілі болды. Бидай өндірісі ұлттық тұтыну деңгейінен асып түседі, ал артық мөлшері экспортталады. Қазақстан дәстүрлі түрде астық пен ұн бойынша ірі экспорттаушылардың қатарына кіреді.

      Саладағы оң үрдістерге қарамастан, Қазақстанның ауыл шаруашылығы бірқатар проблемалармен сипатталады.

      1. Еңбек өнімділігінің төмендігі ауыл шаруашылығы дақылдарының төмен шығымдылығымен және ауыл шаруашылығы жануарларының өнімділігімен, еңбек көп жұмсалатын ескірген технологияларын пайдаланылуымен, сала субъектілерінің инновациялық белсенділігінің әлсіздігімен байланысты.

      Елдің ауыл шаруашылығында елеулі, бірақ жеткіліксіз тракторлар, комбайндар және басқа да ауыл шаруашылығы техникасы (бұдан әрі – ауыл шаруашылығы техникасы) паркі бар. Мәселен, ҚР АШМ деректері бойынша машина-трактор паркінің орташа тозуы шамамен 80 %-ды құрайды. Ауыл шаруашылығы техникасының өте тозған негізгі түрлерінің (15 жылдан асқан) үлесі: тракторлар – 79 %-ды, комбайндар – 54 %-ды, сепкіштер – 86 %-ды, дестелегіштер – 63 %-ды құрайды.

      2. АӨК өндірісінің ұсақ тауарлылығы. 2022 жылы сиыр етінің 63 %-ы, қой етінің 68 %-ы, сүттің 70 %-ы, картоптың 48 %-ы, қызанақтың 54 %-ы және қиярдың 53 %-ы жеке қосалқы шаруашылықтарда өндірілді.

      3. Жемістердің негізгі түрлері (2022 жылы – 44 %), жүзім (57 %), сондай-ақ жылыжай шаруашылықтарында заманауи сақтау қуаттылығы мен өндіріс көлемінің жетіспеушілігі салдарынан маусымаралық кезеңдегі көкөністер бойынша жоғары импортқа тәуелділік.

      4. Ірі қара малдың (бұдан әрі – ІҚМ), ұсақ малдың (2022 жылдың басына 14 %) жалпы басындағы асыл тұқымды мал басының төмен үлес салмағы (2022 жылдың басына 13 %), негізгі мал басының халық шаруашылықтарында шоғырлануы (2022 жылдың аяғындағы деректер бойынша ІҚМ – 51 %, ұсақ мал – 51 %, жылқылар – 43 %, түйелер – 49 %, шошқалар – 58 %), жоғары өнімді малды тез молайту үшін әлсіз репродуктивті база, мал шаруашылығы қажеттіліктеріне жемшөп өндіру көлемінің сәйкес келмеуі мал шаруашылығы өнімі өндірісінің өсуін тежейді.

      5. Импорттаушы елдердің талаптарына сәйкес өндірісті сертификаттау. Мысалы, Қытай, Орталық Азия елдері сияқты тұтыну нарықтарының жақын орналасуына байланысты экспорттық нарықтарға жеткізу үшін сиыр, қой, шошқа етін өндіру өсудің неғұрлым жоғары әлеуетіне ие болды.

      Қайта өңдеу өнеркәсібінде тамақ өнімдерінің өндірісі көлемінің жыл сайын орнықты өсуі байқалады.




      *2022 жылғы қаңтар-желтоқсандағы жедел деректер (физикалық өндіріс индексі, өткен жылдың тиісті кезеңіне %-бен)

      9-сурет. Тамақ өнімдерінің өндірісі, млрд теңге

      Дереккөз: Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы

      Саланың өсуіне үкіметтік даму бағдарламалары арқылы іске асырылатын қолдау шаралары ықпал етеді, бұл 2022 жылы негізгі капиталға инвестициялардың 2011 жылдан бастап 4,5 есеге (34 млрд теңгеден 141 млрд теңгеге дейін) өсуіне әсер етті.

      Қазақстанның тамақ өнеркәсібі Еуразиялық экономикалық одақ елдерінің өндірушілерімен бәсекелестіктің өсуімен сипатталады. Отандық тамақ өндірушілердің бәсекеге қабілеттілігіне мыналар теріс әсер етеді:

      1) отандық шикізаттың өнеркәсіптік өңдеуді қиындататын төмен сапасы;

      2) шикізатты дайындау, тасымалдау, сақтау және өткізу инфрақұрылымының дамымауы;

      3) ескірген жабдық;

      4) жаңа және инновациялық технологияларды қолданудың төмен деңгейі;

      5) сауда желілерінің монополизмі;

      6) шикізатты маусымдық сатып алуға айналым қаражатының жетіспеушілігі;

      7) ішкі нарықта арзан сапасыз импорттық тамақ өнімдерінің болуы.

      Ет, май, көкөніс және басқалар түріндегі шикізат ресурстарының болуына қарамастан, елде шұжық өнімдері (2022 жылы – 39 %), ет консервілері (37 %), өсімдік майлары (29 %), жеміс-көкөніс консервілері (85 %) және құс еті (35%) сияқты өнім түрлері бойынша импорттың жоғары үлесі байқалады. Сондай-ақ ірімшік пен сүзбе (2022 жылы – 51 %), құрғақ сүт (83 %) бойынша импортқа тәуелділік деңгейі жоғары.

4.1.4.2 Саланы дамытудың драйвері ретінде ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді қолдау

      АӨК саласында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ көрсетілетін қызметтерін тұтынушылардың негізгі санаты шаруа және фермер қожалықтары, ауыл шаруашылығы кәсіпорындары болып табылады.

      Мәселен, 2023 жылдың басындағы жағдай бойынша Қазақстанда ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер ретінде 1 630 974 үй шаруашылығы, 271 693 шаруа және фермер қожалығы, сондай-ақ 20 017 заңды тұлға тіркелген.

      2023 жылдың басындағы жағдай бойынша АНК мен ҚАҚ кредиттік портфелі 87,5 мыңнан астам түпкілікті қарыз алушылардан тұрады, олардың 65,8 мыңы тікелей және шамамен 21,7 мыңы – АНК-ның ЕДБ, КС мен МҚҰ қорландыру арқылы қаржыландырылды.

      АӨК субъектілері үшін кредиттік ресурстардың негізгі көздері АНК, ЕДБ, КС, МҚҰ болып табылады.

      Бұл ретте соңғы жылдары АӨК нарығындағы негізгі кредитор АНК және ҚАҚ болып табылады (4-кесте).

      млрд теңге


2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

2022

АНК (оның ішінде ҚАҚ)

161,2

168,8

224,3

245,7

385,2

448,6

445,7

464,2

522,3

ЕДБ (АНК қорландыруды шегергенде)

450,6

159,7

198,2

139,2

76,4

88,8

138,2

240,5

246

ЖИЫНЫ

611,9

328,4

422,5

384,9

461,7

537,5

583,9

704,6

768,3

      4-кесте. АӨК қаржыландыру көлемі




      * ЕДБ деректері "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ, АНК қорландыруын есепке алмағанда

      10-сурет. АНК (оның ішінде ҚАҚ) және ЕДБ ауыл шаруашылығына кредит беру көлемі, млрд теңгеде.

      Дереккөз: Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы және "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ, "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ іс-шаралар жоспары

      Республиканың ЖІӨ құрылымындағы ауыл шаруашылығының үлесі 2011 жылдан бастап аса өзгермегенін атап өту маңызды (2011 жылы – 4,9 %, 2022 жылы – 5,2 %). Бұл ретте ЕДБ-ның несие портфеліндегі ауыл шаруашылығының үлесі 2022 жылдың соңында 1,8 %-ды құрады, бұл ЕДБ тарапынан саланың айтарлықтай жеткіліксіз қаржыландырылғанын көрсетеді.

      ЕДБ тарапынан ауыл шаруашылығын қаржыландырудың өсуі мынадай себептермен шектеледі:

      1) ішінара талдаудың әлсіз әдіснамасына, ауыл шаруашылығы жобаларын қаржыландырудың жинақталған тәжірибесінің болмауына, ірі астық холдингтерінің дефолтына байланысты ауыл шаруашылығы өндірісіндегі салалық тәуекелдерді консервативті бағалау;

      2) салалық тәуекелдерді хеджирлеудің пәрменді құралдарының болмауы;

      3) ауылдық жерлерде, оның ішінде көптеген АШТӨ үшін негізгі кепіл құралы болып табылатын жер нарығының және жер пайдалану құқықтарының әлсіз дамуымен байланысты кепілмен қамтамасыз етудің төмен өтімділігі;

      4) ұзақ мерзімді өтелу мерзімі бар жобаларды қаржыландыру үшін талап етілетін теңгемен ұзақ мерзімді қорландыру көздерінің жетіспеушілігі;

      5) АНК-мен салыстырғанда қарыздар бойынша неғұрлым жоғары сыйақы мөлшерлемелері;

      6) ауылдық жерлерде өңірлік желіні дамытуға және қолдауға арналған жоғары шығасылар.

      ЕДБ-ны және басқа да жеке қаржы ұйымдарын АӨК-ті кредиттеуге тартуға қарыздар мен лизинг бойынша сыйақы мөлшерлемелерін субсидиялауды, қарыздарға кепілдік беру жүйесін дамытуды, агросақтандыру жүйесінің тиімділігін арттыруды, үлестік қаржыландыруды, қоса қаржыландыруды, АНК арқылы қорландыруды және басқа да шараларды қоса алғанда, Қазақстан Республикасының АӨК дамытудың 2021 – 2030 жылдарға арналған тұжырымдамасының шаралар кешені бағытталған.

      АНК бизнес-процестерін автоматтандыру бойынша жұмыс үздік практикалар мен қаржылық қызмет көрсету стандарттарына сәйкес жалғастырылатын болады.

      Жалпы ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді қаржыландыру және ауылды дамыту бойынша фокус сақталатын болады. Ауыл шаруашылығы мен агроөнеркәсіптік саланы қаржыландыру қарқынына Қазақстан Республикасының АӨК дамытудың 2021 – 2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы шеңберінде бөлінетін қаражат ескеріле отырып, қолдау көрсетілетін болады.

4.2 Қызметтің 2-стратегиялық бағыты. Үлестік қаржыландырудың экожүйесін дамыту

      Венчурлік қаржыландыру нарығын дамыту

      Венчурлік қаржыландыру – бұл фирмалар немесе венчурлік капитал қорлары стартаптарға, дамудың бастапқы сатысындағы компанияларға және өсу әлеуеті жоғары немесе жоғары өсу қарқынын көрсеткен дамушы компанияларға беретін тікелей инвестициялар (бұдан әрі – ТИ) нысанындағы қаржыландыру құралы.

      2022 жылы әлемдік ауқымдағы венчурлік қаржыландырудың жиынтық көлемі шамамен 415,1 млрд АҚШ долларын құрады, бұл инвестициялар 638,4 млрд АҚШ долларына жеткен 2021 жылғы нәтижеден 35 %-ға аз. Бірақ соған қарамастан, инвестициялар көлемі жылына 300 млрд АҚШ долларынан аспайтын пандемияға дейінгі деңгейден асты.

      Айта кету керек, америкалық нарыққа венчурлік қаржыландырудың жалпы көлемінің жартысына жуығы – 48 % немесе шамамен 198,4 млрд АҚШ доллары тиесілі болды. Бұл 2021 жылғы нәтижеден 37 %-ға аз, бірақ 2020 жылмен салыстырғанда 31 %-ға көп. Еуропада венчурлік қаржыландыру 2022 жылы жылдық есептеуде 17 %-ға, ал Азияда 40 %-ға қысқарды.

      Денсаулық сақтау секторы 2021 жылмен салыстырғанда 2022 жылы шамамен 25,9 млрд АҚШ долларын құрап, ең үлкен құлдырауды көрсетті. Қаржы технологиялары саласындағы инвестициялар да қысқарды, бір жыл ішінде төмендеу шамамен 46 %-ды құрады.

      Әлемдік практикада венчурлік бизнес инновациялық әзірлемелер мен технологияларды коммерцияландыруға қаржыландырудың негізгі көзі болып табылады. Бұл ретте әлемде венчурлік капитал нарығын дамытуда бірінші кезеңдерде мемлекет венчурлік қорларды қоса қаржыландыру, инновациялық фирмалар мен венчурлік кәсіпорындар үшін жеңілдіктер беру және салық ауыртпалығын азайту арқылы шешуші рөл атқарады.

      QIC халықаралық қорлардың қоры ретінде жаһандық венчурлік қорлармен ынтымақтастық жасау мүмкіндігіне де ие, бұл қазақстандық жобалардың жаһандық нарықтағы тартымдылығын одан әрі арттыруға көмектеседі. QIC инвестицияларға ерте (егістіктен кейінгі) және өсу кезеңдеріне назар аудара отырып, венчурлік қаржыландыру сегментін дамытуға қатысады.

      Жобаның ең бастапқы кезеңдеріндегі инвестициялар өте тәуекелді және сәтсіздіктердің үлкен пайызына ие болғандықтан, венчурлік инвестициялар егістіктен кейінгі кезеңдегі жобаларға да, сондай-ақ оларды нарықта масштабтау кезеңіндегі қолданыстағы, неғұрлым перспективалы инновациялық жобаларға да салынатын болады.

      Венчурлік қаржыландыру бағытын дамыту шеңберінде QIC жеке венчурлік қорларды бірлесіп қаржыландыру бағдарламасының операторы ретінде әрекет етеді, оларды сүйемелдеуді қамтамасыз етеді, инновациялардың жаһандық экожүйесіне біртіндеп интеграциялауды қамтамасыз ету үшін венчурлік нарыққа кәсіби қатысушылардың стандарттарын, үздік практикаларын және қызметінің талдамалық шолуларын таратуға жәрдемдеседі. Бұған венчурлік қорларды құру және оларға қатысу, серіктестердің тармақталған желісін құру және жобалар пулын кеңейту арқылы қол жеткізіледі.

      Үлестік қаржыландыру нарығын дамыту

      Шетелдік инвестициялар капиталдандырудың, елдің инфрақұрылымын дамытудың және жаңа технологиялардың қайнаркөзі бола отырып, Қазақстан экономикасында ерекше рөл атқарады. Қазақстан Республикасының экономикасына шетелдік инвестициялар тарту, сондай-ақ оларды тиімді пайдалану жаңа жұмыс орындарын және қосылған құны жоғары жаңа инновациялық кәсіпорындарды құрады.

      2022 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанға тікелей шетелдік инвестициялардың (бұдан әрі – ТШИ) жалпы легі 28 млрд АҚШ долларын құрады (2021 жылы 23,8 млрд АҚШ доллары). Қазақстандағы ТШИ негізінен мұнай-газ секторы мен өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындарында жүзеге асырылды. 2022 жылы Қазақстанның негізгі тікелей инвестор елдері Нидерланды (шетелдік тікелей инвестициялардың жалпы түсімдерінің 29,6 %-ы), АҚШ (18,2 %), Швейцария (10,0 %), Бельгия (5,7 %), Оңтүстік Корея және Ресей Федерациясы (5,3 %-дан) және Қытай (5,0 %) болды.




      11-сурет. Қазақстан Республикасына тікелей шетелдік инвестициялар, 2010 – 2022 жылдар

      Дереккөз: ҚР ҰБ


      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ компаниялар тобы арасында тікелей инвестициялар нарығындағы (бұдан әрі – ТИ) негізгі ойыншы QIC болып табылады, оның міндеттері тікелей инвестициялар қорлары (бұдан әрі – ТИҚ) арқылы үлестік қаржыландыруды ұсыну арқылы ТИ тарту және Қазақстанның орнықты экономикалық дамуына жәрдемдесу болып табылады. QIC одан әрі өсу және бәсекеге қабілеттілікті арттыру мақсатында халықаралық институционалдық инвесторлармен, егеменді қорлармен және халықаралық қаржы ұйымдарымен серіктестікте ТИҚ инвестициялайды және басқарады.

      QIC мемлекеттік экономикалық саясаттың басым бағыттарына сәйкес келетін компанияларға қолдау көрсетеді. 2022 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша он жеті қордың он төрті барлық басым секторларды қамти отырып, Қазақстан Республикасының аумағындағы жобаларға инвестициялау бойынша толық немесе ішінара мандатқа ие.

      QIC негізгі салалардағы іскерлік байланыс желісін дамыту, кэптивті қорлармен бірлесіп жұмыс істеу және инвестициялық активтерді сатып алуда GP командаларын қолдау арқылы портфельдік компаниялардың қосымша құнын құруға бағытталған.

      Қазақстанның орнықты экономикалық дамуына жәрдемдесу шеңберінде QIC елдің экономикалық әртараптандырылуына ықпал ете алатын нарықта көшбасшы бизнестер құру үшін ТИ әлеуетін іске қосады; өңірлік нарықта үлкен әлеуеті бар ШОБ-қа бағдарланады; ESG танылған экологиялық, әлеуметтік және басқару стандарттарына негізделген орнықты бизнесті дамытуға ықпал етеді.

      2022 жылдың соңында QIC қатысуымен тікелей инвестициялар қорларының саны жалпы инвестиция көлемі 2,4 млрд АҚШ долларын құрайтын 17 қорды құрады. Қорлар әртүрлі салалар мен инвестициялық бағыттардағы жобаларға бағытталған. QIC инвестицияларының ең көп үлесі көлік пен логистикаға (36 %), тамақ өнімдерінің өндірісі (22 %) мен энергетика (16 %) тиесілі болды.

      ТИ нарығын одан әрі дамыту елімізде Қазақстанның инвестициялық тартымдылығын арттыруға, ТИ жаһандық нарығындағы капиталға қол жеткізуге ықпал етеді және нарықта көшбасшы компаниялар құруға мүмкіндік береді, олар өз кезегінде болашақта экономикалық әртараптандыруға ықпал ете алады.

      Стрестік активтер нарығын дамыту

      Қазақстан Республикасы Президентінің 2020 жылғы 11 мамырдағы Төтенше жағдай жөніндегі мемлекеттік комиссияның қорытынды отырысында айтылған тапсырмасына сәйкес жұмыс істемейтін активтердің өркениетті нарығын құру қажет.

      Қазақстандағы стрестік активтер нарығында мамандандырылған қорларды басқарушылар тұлғасындағы белсенді қатысушылар жоқ. Дегенмен, стрестік активтер нарығының көлемі айтарлықтай үлкен және даму әлеуеті жоғары. Ол негізінен коммерциялық банктермен және мемлекеттік қорлармен ұсынылған.

      Қазақстандағы стрестік активтер нарығы 2016 – 2018 жылдары экономикалық құлдырау мен қарыз алушылардың тиісінше басқарылмауынан туындаған өсуді көрсетті. 2022 жылғы қазандағы жағдай бойынша стрестік активтердің көлемі 2,5 трлн теңгеге бағаланады, бұл банк секторының барлық активтерінің 6 %-ын құрайды.

      Осы нарыққа жеке инвесторларды тарту мақсатында жеке инвесторларды, оның ішінде резидент еместерді қосу арқылы стрестік активтерді сатып алушылар тізімін кеңейту заңды түрде көзделген. Бұл банктердің баланстарын жұмыс істемейтін кредиттерден тазартудың нарықтық тетігін жасайды, сонымен қатар жаңа инвесторлардың, оның ішінде халықаралық инвесторлардың стрестік активтер нарығына қол жеткізуін қамтамасыз етеді.

      Алайда, қазіргі уақытта стрестік активтер нарығына жақсы ойластырылған нормативтік база, жұмыс істемейтін қарыздарды қалпына келтіру инфрақұрылымы және мемлекеттік қорлар мен ЕДБ арасындағы ынтымақтастықты жақсарту үшін коммерциялық жағдайларға қатысты құрылымдық әдіснама қажет екенін атап өткен жөн.

      Стрестік активтер нарығын сауықтыру мақсатында QIC стрестік активтер қорларына қатысады, олар, өз кезегінде, стрестік активтерге, оның ішінде өз борыштарына қызмет көрсете алмайтын компаниялардың немесе өтімділік проблемаларына тап болған және қайта құрылымдау мен операциялық өзгерістерді жүзеге асыру үшін қосымша капиталды қажет ететін компаниялардың борыштық міндеттемелеріне инвестиция салады. Осы сегментке инвестициялауға бөлінген қаражаттың қолжетімді капиталын тиімді басқару үшін QIC қайта құрылымдау есебінен пайда табу мақсатында сенімді бизнес-моделі және елеулі ішкі құны (intrinsic value) бар компанияларға инвестиция салатын тәуелсіз және тәжірибелі GP тартуды жоспарлап отыр.

      Инфрақұрылымдық активтер нарығын дамыту

      Инфрақұрылымдық нарық әлемдік тікелей инвестициялар нарығының салыстырмалы түрде аз бөлігін құрайды, алайда инфрақұрылымдық инвестициялық жобалардың тұрақты жоғары кірістілігінің арқасында осы сектордың басқаруындағы активтер көлемі тұрақты өсуде. Бұл ретте инфрақұрылымның басты артықшылығы – бұл сектор басқа активтермен төмен корреляцияға ие, инфляциядан хеджирленеді және табыстың сенімді ағынын қамтамасыз етеді.

      Инфрақұрылымдық инвестициялар негізінен МЖӘ арқылы жүзеге асырылады. Тұтастай алғанда, МЖӘ – бұл инфрақұрылымды дамытуға жеке инвестицияларды тарту мақсатында бір жағынан мемлекеттік әріптес пен екінші жағынан жеке әріптес арасындағы белгілі бір мерзімге заңды түрде ресімделген және ресурстарды біріктіруге, тәуекелдерді бөлуге негізделген ынтымақтастық.

      Мемлекеттік-жекешелік әріптестік орталығының деректері бойынша 2022 жылғы 2 маусымдағы жағдай бойынша жалпы сомасы 2,2 трлн теңгеге 1 025 шарт жасалды.

      Жасалған шарттардың санды жағынан 86 %-дан астамы 3 салаға тиесілі: білім беру, денсаулық сақтау және әлеуметтік көрсетілетін қызметтер, энергетика және ТКШ. Алайда, құнды жағынан шамамен 39 %-ы көлік және инфрақұрылым саласына тиесілі.

      МЖӘ тетігі тарихи жобаларды қаржыландыру саны мен мөлшері шектеулі Қазақстан үшін салыстырмалы түрде жаңа болып табылады. Муниципалитеттердің коммерциялық бағдарланған инфрақұрылымдық жобаларда жеткілікті құзыретінің болмауы МЖӘ тетігін дамыту проблемаларының бірі болып табылады.

      Жалпы Қазақстанда транзиттік инфрақұрылымды, энергетиканы, әлеуметтік, сондай-ақ коммуналдық құрылысты қоса алғанда, барлық бағыттар мен секторларда инфрақұрылымдық инвестициялар нарығының белсенділігі байқалады. Елдің қолайлы географиялық орналасуына, жол, теміржол және су арналарының болуына байланысты транзиттік инфрақұрылым инфрақұрылымдық құрылыстың неғұрлым перспективалы бағыттарының бірі болып табылады.

      Әлеуметтік инфрақұрылымға өсіп келе жатқан сұраныс медициналық және білім беру салаларында МЖӘ жобаларын іске асыру үшін де мүмкіндіктер ашады. Аурухана құрылысындағы МЖӘ-нің ағымдағы жобалары инвесторларға тиімді шарттар ұсынады, оның ішінде күрделі шығындардың тұрақты және бюджетпен қорғалған өтемақылары, операциялық және басқару ағымдары, сондай-ақ әртүрлі салықтық субсидиялар.

      Сондай-ақ орнықты энергетика мемлекет үшін негізгі ұзақ мерзімді басымдық болып қала беретінін және қазіргі уақытта үкімет жеке инвесторлар үшін жаңартылатын энергия секторында тартымды инвестициялық жағдайлар ұсынатынын атап өткен жөн.

      Нарықтың одан әрі даму үшін әлеуетін ескере отырып, QIC жергілікті институционалдық инвесторларды тарта отырып, жоғарыда аталған салаларда инфрақұрылымдық жобаларды қаржыландыруға бағдарланған қор/платформалар құру арқылы инфрақұрылымдық активтер нарығын дамытуға ықпал ететін болады.

4.3 Қызметтің 3-стратегиялық бағыты. Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның тұрғын үйге қолжетімділікті арттыру жөніндегі қызметі ЕҰ – "Отбасы банк" АҚ және ҚТК арқылы іске асырылады, олар Тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымды дамыту тұжырымдамасының (бұдан әрі – Тұжырымдама) шеңберінде мынадай қолдау түрлерін ұсынады:

      1) ЖАО облигацияларын сатып алу арқылы тұрғын үй құрылысын қаржыландыру;

      2) жеке құрылыс салушылардың кредиттерін субсидиялау;

      3) үлестік тұрғын үй құрылысына кепілдік беру;

      4) кешенді құрылыс жобаларын қаржыландыру;

      5) жалға берілетін тұрғын үй сатып алу және жалға берілетін тұрғын үй қорын басқару;

      6) тұрғын үй сатып алу және жалдау ақысын субсидиялау үшін қарыздар беру.

      Қазақстан экономикасы өсуінің болашақта халықтың урбанизациясына тәуелділігін ескере отырып, тұрғын үйдің қолжетімділігін арттыру экономиканы дамытудың негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Тұрғын үйдің қолжетімділігі халықты жұмыспен қамтумен қатар елдің нақты экономикалық өсімін табысты іске асырудың басты факторлары болып табылады.

      Тұрғын үйдің қолжетімділігі сұраныс пен ұсынысқа әсер ететін факторлардың жиынтығынан тұрады. Сұранысқа әсер ететін негізгі факторлар халықтың табысы мен жинақтарының көлемі, халықтың өсімі, урбанизация деңгейі, қолданыстағы тұрғын үй қорының ескіру жылдамдығы мен көлемі, сондай-ақ ипотекалық кредиттеу мен жалға алудың құны мен қолжетімділігі болып табылады. Сұранысқа тұрғын үйдің сапалық сипаттамалары да әсер етуі мүмкін – ілеспе (әлеуметтік және көлік) инфрақұрылым, географиялық орналасуы, ауданның мәртебесі, құрылыс сапасы (жайғасымы, қабаттылығы).

      Ұсынысқа (құрылыс көлеміне) тұрғын үйдің бір шаршы метрінің өзіндік құны және құрылыс салушы үшін қаржыландырудың (үлестік, сол сияқты борыштық) қолжетімділігі, құрылыстағы жаңа технологиялар, адами капитал (білікті мамандардың болуы, білікті кадрлардың қажетті санының қолжетімділігіндегі іркілістер, оқыту және сабақтастық), макроэкономикалық трендтер, баламалы жобалардың тартымдылығы (коммерциялық, әлеуметтік, инфрақұрылымдық), индустрияның құрылымы мен сипаттамасы (ойыншылар саны, рөлдердің бөлінуі, шетелдік қатысушылардың болуы) әсер етеді.

      Мұның бәрі халық үшін қажетті әлеуметтік және коммерциялық инфрақұрылымы бар тұрғын үй құрылысында кешенді тәсілді әзірлеу қажеттігін негіздейді.

      Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету бойынша холдинг жұмысты жалғастыратын негізгі сын-қатерлер:

      1. Тұрғын үй қорын ұлғайту

      Соңғы 10 жылда (2013 – 2022 жылдар) Қазақстан халқының саны 17 %-ға артып, 2022 жылдың соңында 19,5 млн адамды құрады. Орташа жылдық өсім қарқыны 2022 жылы 3,3 %-ға дейін үдеумен 1,6 %-ды құрады. Осы кезеңде тұрғын үймен қамтамасыз ету тұратын бір адамға шаққанда 19,4 %-ға (+3,8 ш.м), 19,6 ш.м-ден 23,4 ш.м-ге дейін өсті.

      БҰҰ стандарттары бойынша 1 адамға шаққандағы тұрғын үй алаңының нормасы 30 ш.м сай келуге тиіс. 2022 жылдың соңындағы жағдай бойынша бұл норма Қазақстан бойынша орташа есеппен 23,6 ш.м-ді құрайды.

      БҰҰ-ның жоғарыда аталған нормасына қол жеткізу үшін тұрғын үй қорын орта есеппен 27 %-ға ұлғайту қажет.

      Тұрғын үй қорын ұлғайту мақсатында Бірыңғай тұрғын үй құрылысы операторының құралдары жетілдірілетін болады.

      Сондай-ақ инженерлік инфрақұрылымның тозуының жоғары дәрежесін (кейбір өңірлерде 80 %-ға дейін) ескеру қажет, бұл жеке құрылыс салушыларды азаматтар үшін аумақтарға кешенді құрылыс салудан тежейді, осыған байланысты құрылыс көлемін ұлғайту және жайлы қалалық орта құру мақсатында ҚТК әртүрлі көздер есебінен, оның ішінде араластыруды пайдалана отырып, жеделдік, қайтарымдылық және қамтамасыз етілу шарттарында кешенді құрылыс салу жобаларын қаржыландыруды ұлғайтатын болады.

      2. Халық үшін тұрғын үйдің қаржылық қолжетімділігін арттыруға жәрдемдесу

      2022 жылы жылжымайтын мүлік бағасының өсуі жалғасты, әсіресе қайталама тұрғын үйге бір шаршы метріне 482 197 теңгеге 66 %-ға дейін өсті, жаңа тұрғын үй бір шаршы метріне 437 459 теңгеге дейін 21 %-ға қымбаттады. 2022 жылы жайластырылған тұрғын үй үшін жалдау ақысы бір шаршы метріне 4 678 теңгеге дейін немесе рекордтық 142 %-ға өсті, бұл Қазақстанға келгендер санының артуына байланысты болды.

      Бұл ретте халықтың номиналды мәндегі табысы 2022 жылы 23,4 %-ға, ал нақты мәнде тек 2,6 %-ға өсті, осыған байланысты жан басына шаққандағы номиналды табыстың тұрғын үйдің бір шаршы метрінің құнына қатынасы ретінде есептелген тұрғын үйдің қолжетімділігі 0,39 ш.м-ге дейін қысқарды.




      12-cурет. Тұрғын үйдің қолжетімділігі

      Дереккөз: Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы

      Халықтың төлемге қабілетті сұранысын қолдау мақсатында табысы әртүрлі азаматтарға тұрғын үй мәселелерін шешуге мүмкіндік беретін бірқатар ипотекалық бағдарламалар іске асырылуда.

      2023 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша ипотекалық кредиттер портфелінің жиынтық көлемі 5,1 трлн теңгеге жетті, оның ішінде "7-20-25" ипотекалық бағдарламалары шеңберінде 880,3 млрд теңгеге, тұрғын үй құрылысы жинақтары жүйесі бойынша 2,97 трлн теңгеге ипотекалық тұрғын үй қарыздары берілді.

      Мемлекеттік қолдау шаралары шеңберінде тұрғын үй жағдайларын "2-10-20" ("Бақытты отбасы"), "5-10-20" ("Шаңырақ" пилоттық жобасы) шарттары бойынша жеңілдікті қарыздар, сондай-ақ жергілікті атқарушы органдар мен квазимемлекеттік сектор субъектілерінің жалға берілетін және кредиттік тұрғын үйлері берілген 124,8 мың азамат жақсартты.

      Алайда жүргізілген талдау қорытындысы бойынша ЕДБ нарықтық ипотекасының болмауы "қанағаттандырылмаған сұранысты" (жылына 450-500 млрд теңге) тудырады. Жеке құрылыс салушылардың 30-35 мың пәтерге арналған жобалары дефолт қаупіне ұшырауы мүмкін, осыған байланысты Отбасы банк жыл сайынғы көлемі 100 млрд теңге болатын (2023 жылдан бастап), ҚТК кепілдігімен қамтамасыз етілген салынып жатқан тұрғын үйге кредит берудің жеке бағдарламаларын ұлғайтатын болады.

      3. Кезекте тұрғандарды тұрғын үймен қамтамасыз ету

      Мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйге немесе жеке тұрғын үй қорынан жергілікті атқарушы орган жалдаған тұрғын үйге мұқтаждардың есебінде тұрған азаматтар (бұдан әрі – кезекте тұрғандар) Қазақстан Республикасы халқының неғұрлым осал санаттары болып табылады.

      2022 жылдың соңында кезекте тұрғандар саны 635 846 адамды құрады. 2033 жылдың соңына қарай орташа жылдық 6,9 % өсу қарқыны сақталған кезде олардың саны 1 321 826 адамға дейін өседі. Кезекте тұрғандардың осы санын тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін бір отбасына 60 ш.м нормамен 10 жыл ішінде 79,3 млн ш.м тұрғын үй немесе жыл сайын 7,9 млн ш.м тұрғын үй салу қажет болады.

      Ұсынысты қолдау шеңберінде холдинг кезекте тұрғандар үшін қолжетімді тұрғын үй ұсынысын ұлғайту мақсатында Тұжырымдама шеңберінде 839 млрд теңге сомаға ЖАО облигацияларын сатып алу арқылы қолжетімді тұрғын үй құрылысын қаржыландыруды қамтамасыз етеді. Осы қаражат есебінен холдинг 7,6 млн ш.м тұрғын үй құрылысын немесе 2033 жылға қарай қажеттіліктің 8,8 %-ын қаржыландыра алады. Осыған байланысты холдинг уәкілетті мемлекеттік органдармен бірлесіп кезекте тұрғандардың өсуін төмендету үшін құрылыс және қаржыландыру көлемін ұлғайту мүмкіндігін қарайды.

      Холдинг бюджеттен бөлінген қаражатқа сәйкес үкіметтік бағдарламалар шеңберінде кезекте тұрғандар үшін жеңілдікті кредиттер беруді жалғастырады. Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуін арттыру үшін тұрғын үй саясатының тұтастығы шеңберінде "тұрғын үйдің қолжетімділік сатысы" белсенді түрде енгізілетін болады.

      Тұрғын үймен қамтамасыз ету мақсатында кезекте тұрғандарды шартты түрде олардың табыс деңгейін тұрғын үймен қамтамасыз ету құралдарымен (тұрғын үйдің қолжетімділік сатысы) салыстыратын үш топқа бөлуге болады:


Шығыстарды шегергендегі кірістер

Топ саны

Құралдар

Ең төмен 2 күнкөріс деңгейіне дейін (81 134 теңге)

217 мың адам (35 %)

Сатып алусыз жалға берілетін тұрғын үй

Ең төмен 2-ден 5-ке дейінгі күнкөріс деңгейі

180 мың адам (29 %)

Сатып алу арқылы жалға берілетін тұрғын үй

5-тен жоғары ең төмен күнкөріс деңгейі

224 мың адам (36 %)

Нарықтық ипотека

      5-кесте. Тұрғын үйдің қолжетімділік сатысы.

      Тұрғын үй мәселесін шешу тұрғын үйді сатып алумен және сатып алусыз ҚТК құралдарының есебінен мүмкін болады, бұл құралдардың түрлері ең төмен табыс деңгейі бар кезекте тұрғандар үшін жарамды (бірінші және екінші топ). Кезекте тұрғандардың үшінші тобы Отбасы банктің тұрғын үй бағдарламаларын пайдалана алады.

      Бұған қоса холдинг мүдделі мемлекеттік органдармен және ЖАО-мен бірлесіп, ЖАО-ның сатып алусыз жалға берілетін тұрғын үй қорын (39 мың пәтер) өз табысын растаған кезекте тұрғандарға "мәңгі" жалға беруден тұрғын үй сатып алуға көшу құқығымен ҚТК-ға беру мәселесін қарайтын болады (жыл сайынғы жалға берілетін ағындарды бюджеттен қосымша қаражат бөлмей, жаңа жалға берілетін тұрғын үй сатып алу үшін қайта инвестициялауға мүмкіндік береді).

      4. Көппәтерлі тұрғын үйлер нарығын үлестік құрылыс тетіктерімен қамтуды ұлғайту

      Бұдан басқа, көппәтерлі тұрғын үйдің көлеңкелі нарығының жоғары үлесі (2022 жылдың қорытындысы бойынша бағалау – 54 %) нарықтың дамуына теріс әсер етеді, бұл салынып жатқан тұрғын үй сапасының төмендеуінен және объектілерді тапсыру мерзімдерінің бұзылуынан ғана емес, сонымен қатар жоба бойынша дефолттардың және жаңа "алданған үлескерлердің" пайда болу тәуекелдерінен де көрініс табады.

      Көлеңкелі нарықтың үлесін қысқарту үшін холдинг бірқатар іс шараларды іске асыруды жоспарлап отыр:

      1) заңнамалық нормаларды бұзғаны үшін жауапкершілікті арттыра отырып (айыппұл санкцияларын күшейту, салынып жатқан объектілерді жарнамалауға қойылатын талаптар және т.б.), құрылыс салушылар мен жобаларға қойылатын "кіру" заңнамалық талаптарын (жұмыс тәжірибесі, іске асырылған алаңдар және т.б.) 2 есеге төмендету есебінен ұсынысты ынталандыру;

      2) нотариустар мен ЕДБ тарапынан тұрғын үй құрылысы шарттарына (тұрғын үй-құрылыс кооперативтерін қоса алғанда) қосымша мониторингті ендіру (брондау, инвестициялау шарттарына тыйым салуды енгізу), сондай-ақ жылжымайтын мүлікке байланысты мәмілелерді қолма-қол ақшасыз есеп айырысуға аудару мәселесін пысықтау;

      3) "7-20-25" бағдарламасына кепілдендірілген салынып жатқан тұрғын үй сатып алуды енгізу.

4.4 Қызметтің үш бағыты шеңберіндегі стратегиялық мақсаттар мен міндеттер

4.4.1 "Жасыл" және бейтарап көміртекті экономикаға көшу

      "Жасыл" және бейтарап көміртекті экономикаға көшу – елдің басым стратегиялық міндеті. Холдинг елдің негізгі қаржы институты ретінде ұлттық "жасыл" күн тәртібін қалыптастыруда және оны іске асыруда маңызды рөл атқарады.

Қазақстан Республикасының көміртегі бейтараптығына қол жеткізуінің 2060 жылға дейінгі стратегиясы

      Қазақстан Республикасы Президентінің 2023 жылғы 2 ақпандағы № 121 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының көміртегі бейтараптығына қол жеткізуінің 2060 жылға дейінгі стратегиясы (бұдан әрі – Стратегия) Қазақстан Республикасы экономикасының "жасыл" транзитін регламенттейтін, Қазақстан Республикасының "жасыл экономикаға" көшуі жөніндегі тұжырымдаманың орнына келген бірінші деңгейдегі құжат болып табылады.

      Стратегияның орта мерзімді мақсаты (ҚР ҰНАС-қа сәйкес) – 2030 жылға қарай парниктік газдар шығарындыларын 1990 жылғы шығарындылар деңгейіне қатысты 15 %-ға қысқарту (шартсыз мақсат) және экономиканы карбонсыздандыруға халықаралық қолдау алған жағдайда қысқартуды 25 %-ға жеткізу (шартты мақсат).

      Стратегияның қойылған мақсатына қол жеткізу төмен көміртекті саясатты кешенді іске асыру және секторлық (энергетикада, өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында және орман шаруашылығында, қалдықтарды басқаруда) және өтпелі тәсілдерді (әділ көшу, "жасыл" қаржыландыру, ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар мен білім беру, қоғамдық сана, халықаралық ынтымақтастық, климаттық өзгерістерге бейімделу, көміртекті реттеу жүйесі) қолдану арқылы қамтамасыз етілетін болады.

      Бұл ретте төмен көміртекті саясат қолайлы инвестициялық ахуалды қамтамасыз ету жөніндегі қадамдармен қатар жүретін болады.

      Ол үшін қолайлы заңнамалық және институционалдық орта құру, "жасыл" экономиканың қажетті қаржылық және физикалық инфрақұрылымын құруды және дамытуды қолдау көзделеді.

      Карбонсыздандыру процесіне жеке инвестицияларды (оның ішінде халықаралық инвестицияларды) тұрақты тарту және қолдау жөніндегі жұмысқа ерекше назар аударылатын болады.

      Төмен көміртекті дамуға және көміртегі бейтараптығына көшуге қажетті қосымша ресурстарды тарту мақсатында нормативтік құқықтық және институционалдық база, сондай-ақ инновациялық құралдар мен "жасыл" қаржыландыру стандарттарын дамыту үшін жағдайлар жетілдірілетін болады, "жасыл" жобалардың таксономияларын әзірлеудің халықаралық тәжірибесін және инвесторлардың күтулерін ескере отырып, осындай таксономиялар жаңартылатын болады.

      Инвестициялық тартымдылықты арттыру үшін халықаралық стандарттар, оның ішінде "жасыл" құрылыс, "жасыл" көлік, ғимараттар мен тұрғын үй-жайлардың энергия тиімділігі және экологиялық менеджмент салаларында да енгізілетін болады.

      "Жасыл" инвестицияларды ынталандыру жөніндегі саясат "жасыл" инвестициялар үшін ашық өлшемшарттарды – ESG-өлшемшарттарды назарға ала отырып, Қазақстандағы жалпы іскерлік орта мен инвестициялық ахуалды жақсарту жөніндегі шаралармен толықтырылатын болады. Бұл ретте "жасыл" жобалардың таксономиясы халықаралық тәсілдерді ескере отырып, энергия тиімділігін арттыру және энергия үнемдеу, парниктік газдар шығарындыларын азайту, климаттың өзгеруіне бейімделу сияқты кәсіпорындар қызметінің тиісті "экологиялық" көрсеткіштерін нақты айқындауға тиіс.

      Қойылған міндеттерді іске асыру мақсатында Қазақстанға барлық секторлардың неғұрлым бірқалыпты энергетикалық ауысуын қамтамасыз ету үшін халықаралық қоғамдастық тарапынан қаржылық және институционалдық қолдау қажет. Осыған байланысты Қазақстан Париж келісімінің орнықты даму тетігі бойынша жобаларды іске асыратын болады.

      Қазақстан БҰҰ жанындағы Климаттық технологиялар орталығымен және желісімен (Climate Technology Center and Network) және Жасыл климаттық қормен (Green Climate Fund) өзара іс-қимылды жалғастырады. Нысаналы сұраулар тұжырымдалады және осы ұйымдарға тиісті өтініш жасала отырып, нақты жобаларға бастама жасалады.

      Қазақстан Республикасының Экология кодексіне сәйкес экологиялық заңнаманың міндеттерінің бірі мемлекеттің "жасыл" инвестициялар тартуды және ең үздік қолжетімді техникаларды, ресурс үнемдеуші технологиялар мен практикаларды кеңінен қолдануды, түзілетін қалдықтардың көлемін қысқартуды және қауіптілік деңгейін төмендетуді және оларды тиімді басқаруды, жаңартылатын энергия көздерін пайдалануды, су үнемдеуді, сондай-ақ энергия тиімділігін арттыру, табиғи ресурстарды тұрақты пайдалану, қалпына келтіру және молықтыру жөніндегі шараларды жүзеге асыруды көтермелеуі және ынталандыруы болып табылады.

      Қоршаған ортаны қорғауға бағытталған қызметті экономикалық ынталандыру "жасыл" технологиялар трансферін ұйымдастыру және бейімдеу, "жасыл" инвестицияларды тартуға жәрдемдесу, Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген шарттарда және тәртіппен "жасыл" қаржыландыру шеңберінде мемлекеттік қолдау шараларын ұсыну арқылы да жүзеге асырылады.

      Бұл ретте "жасыл" технологиялар деп ғылымның заманауи жетістіктері негізінде құрылған, орнықты дамудың экологиялық, экономикалық, әлеуметтік аспектілерін ескеретін, мынадай салаларды қамтитын және:

      1) "өндіріс – кәдеге жарату – жаңа өндіріс" тұйық циклі бойынша улы емес өнімдерді өндіруге;

      2) технологиялар мен тұтыну құрылымындағы инновациялар арқылы қалдықтарды барынша азайтуға;

      3) жаңартылмайтын табиғи ресурстарды шикізат пен энергияның баламалы жаңартылатын көздеріне ауыстыруға;

      4) ауыл шаруашылығына, мал шаруашылығына және ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеуге, ауыл шаруашылығына арналған биологиялық препараттар өндірісіне биотехнологияларды енгізуге;

      5) жаңартылатын энергия көздерінен (күн энергиясы, жел энергиясы, гидро-, геотермалдық энергия, биомасса, сутегі) энергия өндіруге, атмосфераға зиянды шығарындыларды азайтуға, отынды пайдалану тиімділігін, сондай-ақ ғимараттар мен тұрмыстық аспаптардың энергия тиімділігін арттыруға;

      6) климаттың өзгеру салдарын жеңілдетуге бағытталған қоршаған ортадан парниктік газдарды жоғары сіңіру әсері бар орнықты жасыл екпелерді шығаруға;

      7) өндіріс және тұтыну қалдықтарын пайдалана отырып, құрамында улы және канцерогенді заттар жоқ құрылыс материалдарын өндіруге бағытталған экологиялық қауіпсіз өндіріс технологиялары түсініледі.

      "Жасыл" технологиялар жобаларын енгізу және іске асыру үшін "жасыл" инвестициялар, оның ішінде ұлттық даму институттарының гранттары және (немесе) инвестициялары, жергілікті бюджеттер қаражаты және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған басқа да ұйымдардың өзге де көздері есебінен тартылады.

      Тұжырымдамаға сәйкес мемлекеттік инвестициялық саясат сапалы шетелдік және ішкі инвестицияларды тарту арқылы ел экономикасының орнықты дамуына жәрдемдесуге бағытталатын болады, нәтижесінде экономикалық белсенділік пен халық табысы, оның ішінде инвестициялық жобаларды іске асыру есебінен жаңа жұмыс орындарын құру арқылы өседі.

      Инвестицияларды тарту саясаты ESG, жаһандық энергетикалық және технологиялық ауысу талаптарын ескере отырып қайта қаралатын болады.

      Инвестицияларды тарту мәселесінде АХҚО әлеуетін, атап айтқанда, оларға ESG қағидаттарын енгізу және қолдану есебінен отандық инвестициялық жобалардың тартымдылығын арттыру арқылы тарту мүмкіндігі қаралатын болады.

      Жұмыс істеп тұрған өндірістерде ЭЫДҰ стандарттары бойынша ең үздік қолжетімді технологияларды енгізуге және "жасыл" технологияларды дамытуға, баламалы энергия көздерін, оның ішінде "жасыл" сутекті дамытуға бағытталған жобаларды іске асыру бойынша жұмыс жалғасады.

      "Жасыл" жобаларға инвестициялар тартуды ынталандыру орнықты даму мақсаттарына (ОДМ 7 "Арзан және таза энергия", ОДМ 8 "Лайықты жұмыс және экономикалық өсу", ОДМ 9 "Индустрияландыру, инновациялар және инфрақұрылым") қол жеткізуді, карбонсыздандыруды және жобаларды іске асыру кезінде ESG қағидаттарын ілгерілету негізінде жүргізілетін болады.

      ESG қағидаттарын енгізу/сақтау арқылы қолайлы инвестициялық имиджді қалыптастыру – Қазақстанның инвестициялық экожүйесін одан әрі дамытудың маңызды бағыттарының бірі.

      Жаһандық капитал нарығы инвестициялық ағындарды экология, қоғам және корпоративтік басқару мәселелеріне жауапкершілікпен қарайтын және оң экологиялық және әлеуметтік нәтижелерге бағытталған секторларға/өндірістерге/компанияларға бағыттайды. ESG мәселелерінің күн тәртібін ескеруден бас тарту – жалпы ел мен жекелеген компаниялар үшін орта мерзімді, сол сияқты ұзақ мерзімді перспективада капитал нарықтары жабылуының айқын жолы.

      Осы бағыт шеңберінде ESG үздік халықаралық тәжірибелеріне терең талдау және бағалау жүргізілетін болады, бұл оларды Қазақстан жағдайларына бейімдеу бойынша тиісті ұсынымдар мен ұсыныстарды қалыптастыруға мүмкіндік береді.

      ESG қағидаттарын мемлекеттік жоспарлау жүйесіне енгізу мәселесі пысықталатын болады, өйткені ESG қағидаттарын сақтамау қаржыландыруды толық алмауға әкелуі мүмкін.

      Персоналды басқару (әлеуметтік сала), қоршаған ортаны қорғау (экологиялық сала) және корпоративтік басқару мәселелері бойынша орнықты даму туралы есептілікті жариялау міндеттілігі бойынша жария компанияларға (листингке алынатын/жария мүддені білдіретін/квазимемлекеттік секторға кіретін) қойылатын талаптар (халықаралық стандарттарды ескере отырып) әзірленетін болады. Бұл ретте Қазақстанның барлық бизнесін қамту мақсатында ESG тәуекелдеріне ұшырау дәрежесі, сондай-ақ барлық компаниялар үшін осы тәуекелдерді анықтау, әсер етуін бағалау және басқару рәсімі туралы ақпаратты ашу бойынша әдістемелік ұсынымдар мен нұсқаулықтар әзірленетін болады, бұл барлық компанияларға әлсіз жақтарын айқындауға және қарсы шаралар әзірлеуге мүмкіндік береді.

      Бұл шаралар компанияларды өз қызметінің экология мен қоғамға әсер ету нәтижелерінің ашықтығын арттыруға ынталандыруға мүмкіндік береді. Орнықты даму саласындағы ақпаратты ашу басқару процестерінің ашықтығы мен тиімділігін көрсетуге көмектесетінін атап өткен жөн, ол ұзақ мерзімді ресурстарды тарту үшін қолайлы жағдай жасайды.

      Жеке және институционалдық инвесторлар үшін жауапты инвестициялаудың бірыңғай өлшемшарттарын (жауапты инвестициялау қағидаттарын іске асыру жөніндегі ұсынымдар) енгізу бойынша ұсынымдар әзірлеу көзделеді. Бірыңғай өлшемшарттар ESG инвестициялау ағындарын айқындауға мүмкіндік береді. Осы қағидаттарды қолдана отырып, инвесторлар қызметі экологиялық тәуекелдермен және ірі ақшалай шығындармен байланысты компаниялардан аулақ бола алады.

      Сондай-ақ ESG қағидаттарын енгізуді ынталандыру мақсатында ESG қағидаттарын ағымдағы қызметке және даму стратегиясына/даму жоспарына интеграциялау верификацияланатын компаниялар үшін қолдаудың әртүрлі бағыттары әзірленетін болады.

      ESG қағидаттарына сәйкес келетін "жасыл" қаржыландыруды қоса алғанда, орнықты қаржыландыру құралдарын дамыту жөніндегі шаралар қабылданатын болады.

      Осылайша, холдинг үшін орнықты даму және ESG саласындағы басым бағыттар:

      1. Төмен көміртекті даму бойынша ұлттық күн тәртібін орындауға жәрдемдесу

      Осы бағытты іске асыру үшін холдинг тобында қажет болған жағдайда осындай таксономияларды әзірлеудің халықаралық тәжірибесін және инвесторлардың күтулерін ескере отырып, "жасыл" жобалар өлшемшарттары өзектілендірілетін болады.

      Бұл ретте "жасыл" жобалар, ең алдымен, БҰҰ-ның Орнықты даму мақсаттарына сәйкес келетін және экономикалық өсуге, климаттың өзгеруіне қарсы күреске, таза энергияға, теңсіздікті азайтуға және т.б. бағытталған жобаларды білдіреді;

      2. ESG қағидаттарына сәйкес келетін орнықты қаржыландыру құралдарын дамыту

      Төмен көміртекті даму және көміртекті бейтараптыққа көшу үшін қажетті қосымша ресурстарды тарту мақсатында "жасыл" жобалардың таксономиясын жаңартуды қоса алғанда, құралдарды, "жасыл" қаржыландыру стандарттарын және нарықтарды дамыту үшін жағдайлар жетілдірілетін болады.

      ҚР Экология және табиғи ресурстар министрлігі "жасыл" облигациялар және "жасыл" кредиттер арқылы қаржыландыруға жататын "жасыл" жобаларды (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 31 желтоқсандағы № 996 қаулысы) жіктеу үшін "жасыл" таксономияны әзірлеп, енгізді.

      Қазақстан Республикасының Инвестициялық саясат тұжырымдамасына сәйкес "ашық аспан" режимінде ірі әлемдік қаржы орталықтарымен тікелей әуе қатынастарын ашу, сондай-ақ квазимемлекеттік сектордағы қазақстандық институционалдық инвесторлардың өздерінің инвестициялау стратегияларын қайта қарауы және "жасыл" облигацияларға инвестициялаудың міндетті үлесін белгілеу бөлігінде инвестициялық декларацияларға өзгерістер енгізу жөнінде шаралар қабылданатын болады.

      Бұдан басқа, холдинг және оның ЕҰ құралдың басқа түрін – "әлеуметтік" облигацияларды дамытуды жалғастыратын болады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ "жасыл" және әлеуметтік жобаларды қаржыландыру үшін халықаралық қорлардың қаражаты мен жеке инвестицияларды тартатын болады.

      Сонымен қатар борыштық міндеттемелер нарығында "орнықты даму облигациялары", "орнықты дамуға байланысты облигациялар" және т.б. сияқты құралдардың жаңа түрлері қарқын алуда.




      13-сурет. Үлгілік бөліністегі орнықты облигациялардың жыл сайынғы жаһандық шығарылымы, млрд теңге

      Дереккөз: Moody’s Investors Service and Environmental Finance Data

      Осыған байланысты холдинг және оның ЕҰ "жасыл" облигациялар шығарумен қатар борыштық міндеттемелердің әлемдік нарығының қажеттіліктері мен үрдістеріне байланысты орнықты облигациялардың әртүрлі түрлерін қолдануды жоққа шығармайды.

      3. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ қызметінің ашықтығын арттыру

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ атынан даму институттары қызметінің жоғары экономикалық және әлеуметтік маңыздылығын ескере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ нысаналы аудиторияларды өз қызметі туралы белсенді хабардар етуге ұмтылатын болады. Бұл азаматтар мен іскер қоғамдастықты "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ іске асыратын бағдарламаларға тартуға, сондай-ақ оның іскерлік беделін мақсатты түрде нығайтуға мүмкіндік береді. Мәселен, 2022 жылдың қорытындысы бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметі туралы хабардар ету индексі 98,23 %-ды құрады.

      Осы міндетті іске асыру шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ холдингтің және оның ЕҰ-ның бірыңғай коммуникациялық саясатын жүргізеді, ол холдингтің қабылдауын жүйелеуге, холдингтің және оның ЕҰ-ның ақпараттық ағындарын басқаруды құрылымдауға мүмкіндік береді.

      Квазимемлекеттік сектор субъектісі ретінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне назар аударудың жоғары деңгейін ескере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ұлттық жобаларды іске асыру бөлігінде қабылданатын шешімдердің, сондай-ақ сыртқы аудиториялардың (сатып алу, жұмысқа қабылдау, қаржылық және қаржылық емес қолдау құралдарын ұсыну) барынша назарын аударатын жекелеген ішкі рәсімдердің ашықтығының жоғары деңгейін қамтамасыз етеді. Осы міндетті орындау үшін заманауи ақпараттық технологиялар мен дәстүрлі коммуникация құралдарын пайдалану жоспарлануда.

      Салыстырмалы даму институттарымен ұқсастығы бойынша, сондай-ақ Қазақстан Республикасының акционерлік қоғамдар туралы қолданыстағы заңнамасына сәйкес "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қаржылық жай-күйі, дивидендтік саясат және кредиттік тарих, сондай-ақ ЕҰ даму перспективалары туралы өзекті ақпаратты ашуға ұмтылатын болады, бұл "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ мәртебесін көтеруге ықпал ететін болады. Қызметтің ашықтығын арттыру халықтың сенім деңгейін арттыру үшін де қажет.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне мақсатты аудиториялардың сенімін арттырудың маңызды факторы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ көрсететін қызметтердің сапасына клиенттердің қанағаттану деңгейін дәйекті түрде күшейту болады. Ол үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ клиенттердің қанағаттану деңгейін бағалауды жүргізеді және осы көрсеткішті мақсатты түрде жақсартады.

      Бұдан басқа, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жыл сайын "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне деген сенім деңгейін бағалауды жүргізеді, оның шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ туралы мақсатты аудиториялардың хабардар болу деңгейі де бағаланады. Бағалау қорытындысы бойынша холдинг қызметіне деген сенім деңгейін одан әрі арттыру жөніндегі іс-шаралар жоспары қабылданады, бұл нысаналы топтардың сенімінің жоғары көрсеткіштерін және олардың холдинг қызметі туралы хабардар болуының жоғары деңгейін сақтауға мүмкіндік береді.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне деген сенім деңгейін арттыру оның қызметінің тиімділігіне оң әсерін тигізеді, өйткені ашықтықтың жеткіліксіз деңгейі сыртқы қорландыруды тартуға және оның құнына әсер етуі мүмкін.

      Ішкі және сыртқы мүдделі тұлғалар үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және ЕҰ ашықтығының жаңа деңгейі бірнеше бағытты қамтитын болады:

      1) инвестициялық және стратегиялық шешімдер қабылдау тәсілдерінің проактивті коммуникациясы;

      2) ЕҰ жұмысының құралдары мен қағидаттары туралы клиенттерді жан-жақты хабардар ету;

      3) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің елдің ЖІӨ-не әсері туралы ақпаратты ашуды қоса алғанда, қол жеткізілген әлеуметтік-экономикалық әсер туралы хабардар ету, жұмыс орындарын құру;

      4) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен сыртқы мүдделі тараптар арасындағы диалогты кеңейту жөніндегі іс-қимылдардың мысалдары:

      4.1) бағдарламалардың іске асырылу барысын талқылау, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ, Қазақстан Республикасының Парламенті мен жұртшылық арасында пікір алмасу үшін жұртшылықпен тұрақты кездесулер (дөңгелек үстелдер, брифингтер, ақпаратты ашық қолжетімділікте орналастыру) ұйымдастыру;

      4.2) клиенттерге жаңа құралдар мен жұмыс қағидаттары туралы ақпаратты жеткізу;

      4.3) кері байланыс алу.

      ЭЫДҰ мен Дүниежүзілік банк елдердің үкіметтеріне (атап айтқанда қадағалау органдарына) ESG ашу үшін есептіліктің өзектілігі мен ашықтығын арттыруға ықпал етуді ұсынады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ ESG ақпаратын (экологиялық және әлеуметтік ақпаратты, сондай-ақ корпоративтік басқару туралы ақпаратты) жеке ESG есебі түрінде немесе Халықаралық қаржы корпорациясының (IFC) қолдауымен KASE әзірлеген ESG есебін жасау жөніндегі әдістемеге сәйкес жылдық есеп құрамында ашады. Бұл ретте ақпарат Есептілік жөніндегі жаһандық бастаманың (Global Reporting Initiative, GRI) Ақпаратты ашу жөніндегі халықаралық стандартының қағидаттарына және листингтік компаниялардың жылдық есебінде ақпаратты ашу жөніндегі KASE талаптарына сәйкес ашылуға тиіс.

      4. Холдингтің бірыңғай кадр саясатын қалыптастыру

      Холдингтің бірыңғай кадр саясатының мақсаты – қойылған стратегиялық міндеттерді орындау үшін жеткілікті жоғары кәсіби және ұтқыр еңбек ресурстарын орнықты дамытуды талап ететін ұйымның позицияларын нығайту.

      Алға қойылған мақсатқа қол жеткізуге бағытталған кадр саясатының міндеттері:

      Холдингті алуандық пен инклюзивтілік қағидаттарын сақтай отырып, қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін қажетті кадрлармен қамтамасыз ету. Ол үшін өтемақыны халықаралық баламалардағы және Қазақстан Республикасының қаржы секторындағы бәсекелі деңгейге дейін теңестіру есебінен холдинг қызметкерлерінің біліктілігін арттыру қажет.

      Адами капиталдың дамуын, әсіресе цифрлық дағдылар бөлігінде қамтамасыз ету үшін холдинг қызметкерлерінің құзыреттілік деңгейін арттыру.

      Холдинг пен ЕҰ персоналының қатысушылығы мен белсенділігін арттыру және қолдау.

      Іріктеу және жалдау, тиімділікті бағалау, сондай-ақ даму және оқыту процесін қоса алғанда, холдингтің HR процестерін цифрландыру.

      Холдингтің өзінде, сол сияқты оның барлық ЕҰ-да тиімділікті басқару процесін баптау және қалыптау.

      Холдингте және ЕҰ-да ESG-қағидаттарына негізделген корпоративтік мәдениетті дамыту.

      5. Жауапты сатып алуға жәрдемдесу

      Әлемнің дамыған елдерінің көпшілігінде "экологиялық" мемлекеттік сатып алу үлесін арттыру бойынша ұлттық бағдарламалар әзірленіп, практикада белсенді қолданылады. Мысалы, ЕО елдерінде "жасыл" сатып алу жалпы сатып алу жүйесіне, мемлекеттік органдардың саясаты мен жұмысына органикалық түрде енгізілген, заңнамалық нормативтік актілерде, ұлттық іс-қимыл жоспарларында көрсетілген, сатып алудың экологиялық өлшемшарттары өнімдер мен көрсетілетін қызметтердің белгілі бір топтары үшін бекітілген.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ сатып алуға қатысты шешімдер қабылдау кезінде сатып алынатын тауарлардың, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің (бұдан әрі – ТЖҚ) экологиялық, әлеуметтік және этикалық сипаттамаларын, мүмкіндігінше оларды сатып алу практикасына интеграциялай отырып назарға алады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ қоршаған ортаға барынша аз әсер ететін ТЖҚ-ға артықшылық береді, атап айтқанда, қалдықтардан, қайталама шикізаттан, ЖЭК энергиясын пайдаланып өндірілген тауарларды басым сатып алу мүмкіндігін қарастырады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ орнықты даму қағидаттарын ескере отырып, тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алу туралы шарттардың үлгілік нысандарын өзектілендіреді, оның ішінде жеткізу тізбегінде орнықты даму қағидаттарын сақтау саласындағы жекелеген Саясатты/Стандартты немесе Өнім берушілердің мінез-құлық кодексін әзірлеу мүмкіндігі қаралатын болады.

      6. ESG-тәуекелдерін басқару

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ ESG-тәуекелдерін үздік халықаралық практика негізінде холдингтің қолданыстағы тәуекелдерді басқару жүйесіне интеграциялады. Осыған байланысты жауапты қызметкерлер осы тәуекелдерді басқару бойынша мерзімді негізде оқытудан өтеді.

4.4.2 ЕҰ функцияларының портфелін оңтайландыру

      Қызметтің үш стратегиялық бағытында (кәсіпкерлікті қолдау, үлестік қаржыландыру экожүйесін дамыту және халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету) тиімді жұмыс істеу үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ 2033 жылға дейінгі перспективада ЕҰ функцияларының портфелін оңтайландыру және олардың одан әрі дамуын айқындау бойынша жұмыс істейтін болады. Бұл ретте "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ функциялардың нысаналы портфелін қалыптастыру кезінде мынадай өлшемшарттарға бағдарланатын болады:

      Функцияларды қайталаудың болмауы

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ішіндегі функциялардың, сондай-ақ басқа ұйымдар функцияларының қайталануы тиісті ұйымдар арасындағы қызмет нәтижелері үшін жауапкершілікті бөлуге қатысты түсініксіздікке әкеледі. Функциялар қайталанатын жағдайларда – "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ функцияны "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ның біреуінің айрықша құзыреті ретінде орталықтандырады не функцияны басқа мемлекеттік органдарда орталықтандыру шеңберінде оны орта мерзімді немесе ұзақ мерзімді перспективада қысқартады.

      Даму институтының рөліне сәйкестігі

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ даму тұжырымдамаларының қаржы операторы болып табылады, бұл ретте "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ функциялары "Бәйтерек"ҰБХ" АҚ рөлі мен миссиясына сәйкес келуге тиіс.

      "YellowPages" қағидаттарына сәйкестігі

      Қазақстан Республикасының Үкіметі үшін басым міндеттердің бірі мемлекеттің экономикаға қатысу үлесін қысқарту болып табылады. Осы міндетке сәйкес "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ жеке секторда жеткілікті көлемде және деңгейде іске асырылатын функцияларды жүзеге асырмауға тиіс.

4.4.3 Басқару функцияларын корпоративтік орталықтан ЕҰ-ның директорлар кеңесі мен басқармалары етіп орталықсыздандыру

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ құрылымы корпоративтік орталықтың басқару функцияларының шектеулі жиынтығында ғана құндылық құруын көздейді. Атап айтқанда, валюталық, кредиттік және пайыздық тәуекелдерге қатысты шоғырландырылған тәуекелдерді басқару портфель деңгейінде жүзеге асырылады. Сонымен қатар шоғырландырылған көзқарас "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ активтері мен пассивтері арасындағы валюталық және пайыздық теңгерімсіздікті дәлірек айқындауға, тиісті тәуекелдерді уақтылы басқаруға мүмкіндік береді.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның жекелеген құжаттарымен (тәуекелдерді басқару саясаты, тәуекелдерді басқару қағидалары және т.б.) регламенттелген тәуекелдерді басқарудың қолданыстағы жүйесіне сәйкес барлық ықтимал қауіптер, тәуекелдерді сипаттау және олардың ықтимал салдары, тәуекелдің алдын алу және оның басталуы жағдайында оған ден қою жөніндегі іс-шаралар тәуекелдер тіркелімінде көрсетіледі, ол тұрақты негізде өзектілендіріледі/қайта қаралады.

      Сонымен қатар корпоративтік орталық арқылы мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл бірыңғай терезе рөлін орындау есебінен үлкен құндылық туғызады. Орталықтандыру "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ бүкіл тобы бойынша келіп түсетін сұрау салуларды үйлестіре пысықтауға мүмкіндік береді.

      Корпоративтік басқару әділеттілік, адалдық, жауапкершілік, ашықтық, кәсібилік және құзыреттілік негізінде құрылады. Корпоративтік басқару жүйесі органдар, лауазымды адамдар мен қызметкерлер арасындағы өкілеттіктердің аражігі мен жауапкершілікті нақты ажыратуды көздейді.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өз қызметінде корпоративтік басқарудың негіз қалаушы қағидаттарын қатаң сақтайды:

      1) өкілеттіктердің аражігін ажырату қағидаты;

      2) жалғыз акционердің құқықтары мен мүдделерін қорғау қағидаты;

      3) Директорлар кеңесі мен Басқарманы тиімді басқару қағидаты;

      4) орнықты даму қағидаты;

      5) тәуекелдерді басқару, ішкі бақылау және ішкі аудит қағидаты;

      6) корпоративтік жанжалдар мен мүдделер қақтығысын реттеу қағидаты;

      7) ақпаратты ашудың ашықтығы мен объективтілігі қағидаттары.

      Жоғары орган – жалғыз акционер, басқару органы – Директорлар кеңесі, атқарушы орган – Басқарма.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ корпоративтік басқару жүйесі мыналарды қамтамасыз етеді:

      1) нақты басқару жүйесінің, аражігі ажыратылған өкілеттіктердің және шешім қабылдау процесінің болуы, функциялар мен процестерді қайталаудың болмауы;

      2) бірыңғай стандарттар, саясаттар мен процестер, оның ішінде жоспарлауға, мониторингтеу мен бақылауға, нәтижелілікті бағалауға және түзету іс-қимылдарын қолдануға бірыңғай тәсілдерді айқындау бөлігінде;

      3) сапалы ақпаратқа қол жеткізу;

      4) тәуекелдерді тиісті түрде басқару;

      5) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ның операциялық қызметіне араласпау.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің экономикалық және операциялық тиімділігін арттырудың негізгі жолдарының бірі "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жалғыз акционер ретінде басқаруды жүзеге асыратын стратегиялық органдар ретінде директорлар кеңестерін жұмысқа белсенді тарту арқылы корпоративтік басқару жүйесін жетілдіру болып табылады.

      Бұл ретте директорлардың тәуелсіздігі қызметтің айқындығы мен ашықтығын қамтамасыз ету мақсатында Директорлар кеңесінің тиімді жұмысының аса маңызды факторы болып табылады. Мемлекеттің тарихи жоғары қатысу үлесін ескере отырып, өз салаларында шетелдік практиктер және/немесе сарапшылар болып табылатын тәуелсіз директорларды неғұрлым кеңірек тартудың орындылығы қаралатын болады.

      Дүниежүзілік банктің холдингке берген ұсынымдарына сәйкес тиімділікті, есептілікті арттыру, сондай-ақ олардың қызметін тәуелсіз бағалау бөлігінде тәуелсіз директорларға қойылатын талаптар мәселесі пысықталатын болады. Бұдан басқа, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Директорлар кеңесінің құрамындағы тәуелсіз директорлар санын саяси ықпалға тәуелділікті төмендету мақсатында ұлғайтуға ұмтылу маңызды.

4.4.4 Жұмысты ұйымдастырудың жаңа құзыреттері мен әдістерін дамыту

      Цифрлық технологияларды дамыту

      Цифрлық технологияларды дамыту "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ даму жоспарында келтірілген негізгі міндеттерді шешуге ықпал ететін аса маңызды факторлардың бірі болып табылады.

      Мемлекет басшысының 2023 жылғы 1 қыркүйектегі "Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары" атты Жолдауына сәйкес мемлекеттік қолдаудың операциялық тиімділігі мақсатында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне ауқымды цифрландыруды жүзеге асыру да тапсырылды.

      Осы тапсырманы іске асыру үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ны цифрландыру стратегиясы (бұдан әрі – Цифрландыру стратегиясы) бекітілді, онда басты назар ішкі бизнес-процестерді автоматтандыруға, көрсетілетін қызметтердің клиентке бағдарлануын дамытуға, істен шығуға төзімді инфрақұрылымды құруға, "paper free" қағидатын енгізуге, деректерді басқаруға, сондай-ақ цифрлық технологияларды басқарудың заманауи әдістерін енгізуге аударылады.

      Холдингтің ішкі бизнес-процестері "SimBase" bpm-жүйесінде автоматтандырылған. Бірыңғай bpm-жүйеде холдинг процестерін автоматтандырудың артықшылықтары процестерді орындау мерзімдерін едәуір қысқартуда, холдинг функцияларының қайталануын болдырмауда және тұтастай алғанда холдинг ішіндегі қағазсыз құжат айналымына көшуді қамтамасыз етуде.

      Холдингтің ішкі бизнес-процестерін, оның ішінде құжаттамалық қамтамасыз ету, кадрлық есепке алу, ақпараттық технологиялар, тәуекелдерді басқару және басқалар бойынша автоматтандыру көрсеткіші 87,6 %-ды құрайды (формалданған 89 бизнес-процестің 78-і автоматтандырылған). холдингте қаржы активтерін басқару үшін 1С өнімдері пайдаланылады, олардың негізінде холдингтің бизнес-процестері де автоматтандырылған.

      Холдингтің және ЕҰ-ның алқалы органдарына пікірлердің барлық спектрін ескеруге, алқалы орган мүшелерінің білімі мен ұжымдық тәжірибесін жинақтауға, өкілдері холдингте және ЕҰ-да дауыс беру және шешімдер қабылдау рәсімдеріне қашықтан қатысуды қамтамасыз ететін алқалы органның құрамына кіретін барлық мүдделі топтардың мүдделерін ескеруге, басқарушылық және стратегиялық шешімдерді жедел қабылдауға мүмкіндік беретін ақпараттық құралды ұсыну мақсатында, ақпаратқа кез келген уақытта және кез келген жерде қауіпсіз қол жеткізуді ескере отырып, сондай-ақ алқалы органдар жұмысының тиімділігін арттыру үшін Алқалы органдар порталы құрылды.

      Сонымен қатар холдингтің компаниялар тобының қызметкерлері файлдық алмасу, тәуекелдер туралы дерекқор, оқиғалар күнтізбелері, анықтамалықтар, сауалнамалар, жаңалықтар және т.б. орналастырылған Ұжымдық жұмыс жүйесінде ақпарат алмасады.

      Цифрландыру стратегиясын тиімді іске асыру және цифрландыруды дамыту қарқынын жеделдету мақсатында холдингте цифрлық трансформация, цифрландырудың жаңа тәсілдерін енгізу, ақпараттандыру және ақпараттық-коммуникациялық технологиялар объектілерін құру және дамыту, қолданыстағы бизнес-процестерді автоматтандыру және олардың реинжинирингі мәселелері қаралатын алқалы консультативтік-кеңесші орган – Цифрландыру офисі жұмыс істейді.

      Сондай-ақ осы міндетті табысты іске асыру үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мемлекеттік қолдаудың барлық шараларын пайдалана отырып, кешенді шешімдерді ұсынуда "бір терезе" қағидатын қолданады. Бұл бизнеске мемлекеттік қолдау мен қызметтерді ұсынатын "бір терезе" ретінде "bgov.kz" бизнесті қолдаудың бірыңғай порталын дамыту арқылы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде кешенді қолдауды қалыптастыруды білдіреді, сондай-ақ клиенттермен өзара қарым-қатынасты басқару жүйесін (CRM) қамтиды. Жұмыстың нәтижесі барлық қолдау құралдарын онлайн форматқа ауыстыру болады: өтінім беру, қарау мәртебесі, мақұлдау, қажетті құжаттарды ұсыну, қолдау, консультация беру және т.б.

      Мемлекеттік қолдаудың 5 бағытын қамтитын холдингтің еншілес компаниялары көрсететін қызметтердің паспорттары bgov.kz платформасында цифрландырылды: кредит беру, субсидиялау, лизинг, сақтандыру, кепілдік беру және инвестициялау.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ цифрлық технологияларды енгізу, реинжиниринг және деректерді пайдалану жөніндегі іс-шаралар кешенін қамтитын цифрлық трансформация бойынша басымдықтарды айқындайды.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ орталық аппараты мен еншілес ұйымдардың процестерін өтпелі цифрландыру, оларды Қазақстан Республикасының цифрлық қаржы инфрақұрылымына интеграциялау табыстың маңызды факторы болып табылады.

      Атап айтқанда, тиімді цифрлық инфрақұрылым операциялардың толық ашықтығын және оларды кейіннен талдау мен басқару шешімдерін қабылдауды автоматтандыру үшін транзакциялық деректерді шоғырландыруды қамтамасыз ете отырып, нақты уақытқа жақын режимде мемлекеттік қаржылық қолдау шараларын жүзеге асыруды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

      Цифрландыру "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен еншілес ұйымдардан пайдаланушылардың барлық топтары үшін "бірыңғай терезе" қағидаты бойынша кез келген сервисті алуды, сондай-ақ "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің субъектілері үшін барлық қажетті ақпараттың шоғырландырылған қайнаркөзін құруды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

      Сондай-ақ жасанды интеллектті кеңінен қолдану қызметкерлердің еңбек өнімділігін арттыруға, бизнес өтінімдері бойынша шешімдер қабылдау уақытын қысқартуға және мемлекеттік қолдау көрсету процесін бюрократиядан арылтуға мүмкіндік береді.

      Қазақстан Республикасы Президентінің 2023 жылғы 12 қазанда "Digital Bridge" форумында айтылған тапсырмасын орындау үшін әзірленген "Отбасының цифрлық картасына" ұқсас "Бизнестің цифрлық картасы" іске асырылатын болады. Нәтижесінде әр компания бойынша цифрлық портрет жиналады. Бұл өсу әлеуеті жоғары кәсіпкерлерді анықтауға мүмкіндік береді.

      Бизнес-процестерді басқару жүйесін жетілдіру

      Бизнес-процестерді басқару – бұл даму стратегиясын/даму жоспарын және компанияның мақсаттарын тиісті өтпелі процестерді ұйымдастыру арқылы клиенттердің күтулері мен қажеттіліктерімен байланыстыратын басқару тұжырымдамасы.

      Компанияны басқарудағы процестік тәсіл тиімді басқару шешімдерін қабылдаудағы және оларды іске асырудағы икемділік пен айқындылыққа бағытталған және процестер шеңберінде қабылданатын шешімдер, оларды қабылдау тетіктері, шешімдер қабылдауға жауаптылар алдын ала формалданып, күні бұрын анықталатындай процестерді етіп қалыптастырудан көрініс табады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметін сапалы жақсарту мақсатында бизнес-процестерді басқару жүйесін жетілдіру бойынша жұмыстар жалғасуда. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мынадай қойылымдық мақсаттарға қол жеткізуге ұмтылады:

      1) жылдамдық – процестерге арналған уақытты қысқарту: регламенттеу, автоматтандыру және уақыттық шектеулер;

      2) сапа – бизнес-процестердің ашықтығы, регламенттеу және мониторинг;

      3) көрсеткіштерге негізделген басқару – шығындар, уақыт және ресурстарды жүктеу көрсеткіштері арқылы бақылау;

      4) ұйымдастырушылық икемділік – процестерді модельдеу және қайта құру.

      "Бір терезе" қағидаты бойынша клиенттерді кешенді қолдау

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ клиенттеріне "бір терезе" қағидаты бойынша кешенді қолдау көрсету кәсіпкерлік субъектілері мен халыққа мемлекет белгілеген басым бағыттарда ұсынылатын қолдау құралдарының тиімділігін арттыру арқылы клиентке бағдарлану бөлігінде өз қызметін жетілдіру бойынша үздіксіз жұмысты талап етеді.

      Жоғарыда аталған міндетті табысты іске асыру "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның кәсіпкерлерді қолдау құралдарының кешенді пакетін ұсыну үшін сервистерді тиімді дамытуының берік негізін жасайды.

      Клиентке бағдарланған тәсілді дамыту аясындағы қадамдардың бірі – "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ құрылымы арқылы клиенттермен жұмыс деңгейін арттыру және кешенді шешімдер ұсыну мақсатында "бір терезе" қағидатын енгізді.

      "Бір терезе" қағидаты bgov.kz ақпараттық жүйесі базасында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде кешенді қолдауды қалыптастыруды білдіреді. Бұл ретте кешенді қолдау құралдарын тікелей іске асыру және ұсыну қосымша адами ресурстарды тартпай-ақ, процесті әкімшілендіру шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тарапынан шектеулі қатысумен ЕҰ деңгейінде жүзеге асырылады.

      Кешенді қолдауды іске асыру бірыңғай даму институты ретінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ аясында даму институттарының жұмысынан қосымша синергетикалық әсер алуға мүмкіндік береді.

      Талдау орталығы

      Қазіргі уақытта "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ экономиканы қолдау мен дамытудың бекітілген бағдарламалары, Қазақстан Республикасы Үкіметінің және басқа да мемлекеттік органдардың шешімдері мен тапсырмалары шеңберінде мемлекет белгілеген басымдықтарды басшылыққа алады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ жинақталған тәжірибенің арқасында клиенттердің қажеттіліктерін, атап айтқанда, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің барлық стратегиялық бағыттарындағы институционалдық жады негізінде терең түсінеді. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ның көрсетілетін қызметтерді алушы клиенттермен тікелей байланысы қазіргі проблемалар мен күрделіліктерге, ағымдағы және болашақ қажеттіліктерге, сондай-ақ даму институттары тарапынан қажетті құралдар мен қолдау көлемдеріне қатысты өзекті ақпаратты алуға мүмкіндік береді. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ осы ақпаратқа қолжетімділікті тиімді пайдалана алады және оны орталықтандырылған түрде өңдей алады. Осыған байланысты талдау орталығының негізі холдингтің цифрлық түрдегі барлық "жинақталған тәжірибесін" қамтитын орталықтандырылған деректертерді сақтау орны болып табылады және Қазақстан Республикасының заңнамасымен қорғалатын ақпараттың құпиялылығын сақтау қағидатын ескере отырып, пайдаланушылардың кең ауқымына қолжетімді болады.

      Дамудың өзекті мәселелері бойынша шешімдер қабылдаудың динамикалық процесі оң тәжірибені зерделеуге және жалпылауға негізделген жүйелі білімді қажет етеді.

      Талдау орталығы холдингтің барлық тобы бойынша Big Data өңдеуді негізге ала отырып, азаматтар мен бизнес-кәсіпорындарға көрсетілетін қолдауды таргеттеуге, сондай-ақ data-driven шешімдерді қабылдау арқылы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен ЕҰ қызметінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

      Талдау орталығының негізгі міндеттері:

      1) даму тұжырымдамалары, сондай-ақ өңірлер мен экономика секторлары бөлінісінде қолдау көрсетілген жобаларды кеңейтілген талдау негізінде экономиканы дамытуды қолдауда басымдықтарды айқындау;

      2) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және ЕҰ-ның қолдау құралдарын процестерді оңтайландыруды қоса алғанда, олардың тиімділігі, өзектілігі мен қолданылуы тұрғысынан талдау;

      3) бизнесті қолдаудың жаңа шешімдері бойынша ұсыныстар тұжырымдау және басқалар.

      Талдау орталығының міндеттерін іске асыру үшін:

      1) деректерді өңдеу бөлігінде автоматтандыру дәрежесін арттыру;

      2) жобаны іске асыруға басымдық бере отырып, Big Data саласында талдау орталығының қызметін қамтамасыз ететін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және ЕҰ қызметкерлерінің біліктілігін арттыру;

      3) есептілік нысандарының көлемін қайта қарау, Excel нысандарын қолмен өңдеуден бас тарту есебінен "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ департаменттерінің күнделікті міндеттерін оңтайландыру;

      4) сыртқы дереккөздермен интеграциялау;

      5) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің есеп-қисаптарын автоматтандыру және көрсеткіштерін визуализациялау есебінен басқарушылық есептілікті интерактивті талдау панельдеріне аудару қажет.

      Сонымен қатар қызметкерлердің еңбек өнімділігін арттыру, бизнестің өтінімдері бойынша шешімдер қабылдау уақытын қысқарту және мемлекеттік қолдау көрсету процесін бюрократиядан арылту үшін жасанды интеллектті кеңінен қолдану қажет.

5. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2033 жылға дейінгі ҚТК

      Ескерту. 5-бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 08.04.2024 № 261 қаулысымен.


Р/с№

Қызметтің түйінді көрсеткіші

Өлшем бірлігі

Негіздеме

Есептеу әдіснамасы

2033 жылға арналған нысаналы мәні1

Деректер көзі


1

2

3

4

5

6

7

Қазақстан Республикасы экономикасының орнықты дамуына жәрдемдесуді қамтамасыз ету бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ шоғырландырылған ҚТК

1.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның жалпы активтерінен кредиттік және инвестициялық портфельдің үлесі

%

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ активтері қазынашылық портфельде орналастырылмай, экономиканы дамыту үшін жұмыс істеуі маңызды

(Кредиттік портфель (нетто) + "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ компаниялар тобы бойынша инвестициялық портфель)/есепті кезеңнің соңындағы активтердің жиыны (шоғырландырылған)

77

Іс-шаралар жоспары/ есепті жылдағы іс-шаралар жоспарының орындалуы жөніндегі есеп, кредиттік және инвестициялық қызметті жүзеге асыратын ЕҰ деректері
* Даму үшін бұл ҚТҚ стратегиялық болып табылмайды

2.

Клиенттердің қанағаттануы

%

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өз клиенттерінен тұрақты негізде кері байланыс арқылы қолдау шараларының тиімділігін арттыруы маңызды

Есепті жылдың қорытындысы бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ клиенттеріне тәуелсіз сұрау жүргізу.
Сұрау жүргізу екі жылда бір рет жүргізіледі.

95

Тәуелсіз сұрау жүргізу компаниясының сауалнамалық деректері

1-міндет. Экономиканың шикізаттық емес салаларын дамыту.
2-міндет. Кәсіпкерлікті дамыту.
3-міндет. Өңдеу өнеркәсібін дамыту.
4-міндет. Шикізаттық емес өнімдер экспортын қолдау.
5-міндет. Еңбек өнімділігін арттыру.
6-міндет. Бәсекеге қабілетті АӨК дамыту

Қызметтің 1-стратегиялық бағыты. Кәсіпкерлікті қолдау

3.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қолдауына ие болған кәсіпорындар түсімінің көлемі (бір жыл ішінде)

млрд теңге

"Стратегия-2050", Қазақстан Республикасының бес жылдық кезеңге арналған Ұлттық даму жоспарын, Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасын және Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасының ЖІӨ-дегі шағын және орта кәсіпкерліктің үлесін және өңдеуші өнеркәсіптегі еңбек өнімділігін ұлғайту жөніндегі міндеттерін іске асыру үшін

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның бірнеше ЕҰ – ҚДБ*, АНК**, Даму қолдауына ие болған кәсіпорындар түсімінің қайталама көлемін алып тастауды ескере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қолдауына ие болған кәсіпорындар түсімі көлемінің сомасы***

16 910

ҚДБ, Даму, АНК даму жоспарының есепті жылдағы орындалуы бойынша есептер

* ҚДБ үшін кәсіпорындар түсімінің көлемі кәсіпорындардың өнімді, оның ішінде экспортқа өткізуден түскен түсімі бойынша іс жүзіндегі және бағаланатын деректер бойынша есептеледі:
- толингтік көрсетілетін (сервистік) қызметтерден: үшінші тұлғалардың шикізатын өңдеуден, оқытудан, сауықтыру және туристік көрсетілетін қызметтерден, отандық компаниялардың елден тыс жерлерде құрылыс-монтаждау жұмыстарын жүргізу қызметтерінен және тағы басқалардан экспорттық түсімдерді ескере отырып, жобалық қуаттарды ресми пайдалануға енгізу (оның ішінде жаңғыртуды аяқтау) жоспарланатын күннен кейінгі келесі есепті кезеңнің қорытындылары бойынша инвестициялық жобалар (лизингтік операциялар) бойынша;
- "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ іс жүзінде ұсынылған немесе ұсынуға жоспарланатын қаржы құралдарын ескере отырып, есепті кезеңнің қорытындылары бойынша экспорттық және экспорт алдындағы операциялар бойынша.
1. Болжалды мәндерді айқындау формуласы
1) Инвестициялық фазадағы инвестициялық жобалар (лизингтік операциялар):
ИТ = ҚЭМ бойынша Т * ЕҰ жоспар
Ескертпе: Т көрсеткіші жобалық қуаттарды іске қосу кезеңінен кейінгі кезең үшін қабылданады;
2) экспорттық/экспорт алдындағы операциялар:
ЭОТ = ҚЭМ бойынша Т * ЕҰ жоспар
Жалпы ескертпе: қаржыландыруға жоспарланатын жобалар бөлігінде (қарастыру сатысындағы жобалар) осы ҚТК бойынша болжамды мәндерді есептеу мақсатында әрбір саланы болашақтағы қаржыландыру көлемін ескере отырып, экономика салалары бойынша, жобаны пайдалануға берудің уақыт жағынан кешеуілдеуі бойынша (әрбір сала бойынша) экономикалық жол берулер мен бағалау пайымдаулары, әрбір саланың бір инвестицияланған теңгесінен түскен түсім бойынша тарихи коэффициенттер, әрбір сала бойынша ЕҰ жоспар және басқалар негізінде болжау моделі пайдаланылады.
2. Жобаны іске асырудың пайдалану фазасындағы нақты мәндерді айқындау формуласы:
1) пайдалану фазасындағы инвестициялық жобалар:
ИТ = (ҚЕ бойынша Т + (ЭӨ1 * Б1 +…+ ЭӨn * Бn)) * ЕҰ факт
Ескертпе: Т, ЭҚ және Б көрсеткіштері жобалық қуаттарды іске қосу кезеңінен кейінгі кезең үшін қабылданады;
2) экспорттық/экспорт алдындағы операциялар:
ЭОТ = ҚЕ бойынша Т * ЕҰ факт
Шартты белгілердің толық жазылуы кестеден кейін берілген.
** АНК үшін кәсіпорындар түсімінің көлемі инвестициялық жобалар бойынша кәсіпорындардың өнімді, оның ішінде экспортқа өткізуден түскен түсімі бойынша іс жүзіндегі және бағаланатын деректер бойынша жобалық қуаттарды ресми пайдалануға енгізу (оның ішінде жаңғыртуды аяқтау) жоспарланатын күннен кейінгі есепті кезеңнің қорытындылары бойынша есептеледі.
1. Болжамды мәндерді айқындау формуласы
Инвестициялық фазадағы инвестициялық жобалар
ИТ = (ӨМНТ * өсім коэфф. (13 %)) * АҚҚҮ) + (ТӨНТ * өсім коэфф. (4,6 %)) * АҚҚҮ)
Ескертпе: АӨК саласы сыртқы саяси жағдай (өндірілген өнім экспортын шектеу); экспорттаушы елдер өңірлерінің қолайсыз эпидемиологиялық жағдайы (бұл импорттық мал басын әкелудің жоспарланған мерзімдеріне теріс әсер етеді); ел ішіндегі қолайсыз эпидемиологиялық жағдай (малдың өлім-жітімімен, мәжбүрлі союмен ұштасады), табиғи-климаттық (су тасқыны, құрғақшылық, үсік шалу) сынды тәуекелдермен ұштасады және т.б. Көрсетілген тәуекелдер жобалардың жобалық қуатқа кезең-кезеңімен шығуына теріс әсер етеді.
2. Жобаны іске асырудың пайдалану фазасындағы іс жүзіндегі мәндерді айқындау формуласы
Пайдалану фазасындағы инвестициялық жобалар
ИТ = ҚЕ бойынша Т * инвестициялық жобаға іс жүзінде қатысу үлесі
Ескертпе: Т көрсеткіштері жобалық қуаттарды іске қосу кезеңінен кейінгі кезең үшін түсініледі.
Шартты белгілердің толық жазылуы кестеден кейін берілген.
*** Даму үшін кәсіпорындар түсімінің көлемі есепті жылдың ішінде одан қолдау алған кәсіпорындардың жиынтық түсімінің сомасы ретінде есептеледі. Кәсіпорындардың жиынтық түсімін көрсету әділ болып табылады, өйткені Даму қолдау құралдарының мақсаты ЕДБ кредит беруінің қолжетімділігін қамтамасыз ету болып табылады.

4.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қолдауына ие болған кәсіпорындардың экспорттық түсімінің көлемі (бір жыл ішінде)

млрд теңге

"Стратегия – 2050", Қазақстан Республикасының бес жылдық кезеңге арналған Ұлттық даму жоспарының шикізаттық емес экспорт көлемін ұлғайту бөлігіндегі міндеттерін іске асыру үшін

"Бәйтерек "ҰБ" АҚ-ның (ҚДБ*, АКК**, "ЭКА" АҚ***) дейін қолдау алған кәсіпорындардың экспорттық түсімдерінің қайталама сомаларын алып тастауды ескере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның экспорттық қолдауын алған кәсіпорындардың экспорттық түсімінің сомасы

3 236

ҚДБ, АКК даму жоспарының және "ЭКА" АҚ іс-шаралар жоспарының есепті жылдағы орындалуы жөніндегі есептер

* ҚДБ үшін экспорттық түсімнің сомасы кәсіпорынның өнімді экспортқа өткізуден түскен түсімі бойынша есептеледі
- толингтік көрсетілетін (сервистік) қызметтерден: үшінші тұлғалардың шикізатын өңдеуден, оқытудан, сауықтыру және туристік көрсетілетін қызметтерден, отандық компаниялардың елден тыс жерлерде құрылыс-монтаждау жұмыстарын жүргізу қызметтерінен және тағы басқалардан экспорттық түсімдерді ескере отырып, жобалық қуаттарды ресми пайдалануға енгізу (оның ішінде жаңғыртуды аяқтау) күнінен кейін есепті кезеңнің қорытындылары бойынша инвестициялық жобалар (лизингтік операциялар) бойынша;
- "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның іс жүзінде ұсынылған немесе ұсынуға жоспарланатын қаржы құралдарын ескере отырып, есепті кезеңнің қорытындылары бойынша экспорттық және экспорт алдындағы операциялар бойынша.
1. Болжамды мәндерді айқындау формуласы:
1) Инвестициялық фазадағы инвестициялық жобалар (лизингтік операциялар):
ИЭТ = ҚЭМ бойынша ЭТ * ЕҰ жоспар
Ескертпе: ЭТ көрсеткіші жобалық қуаттарды іске қосу кезеңінен кейінгі кезең үшін қабылданады;
2) Экспорттық/экспорт алдындағы операциялар:
ЭЭТ = ҚЭМ бойынша ЭТ * ЕҰ жоспар
Жалпы ескертпе: қаржыландыруға жоспарланатын жобалар бөлігінде (қарастыру сатысындағы жобалар) осы ҚТК бойынша болжамды мәндерді есептеу мақсатында әрбір саланы болашақтағы қаржыландыру көлемін ескере отырып, экономика салалары бойынша, жобаны пайдалануға берудің уақыт жағынан кешеуілдеуі бойынша (әрбір сала бойынша) экономикалық жол берулер мен бағалау пайымдаулары, әрбір саланың бір инвестицияланған теңгесінен түскен түсім бойынша тарихи коэффициенттер, әрбір сала бойынша ЕҰ жоспар және басқалар негізінде болжау моделі пайдаланылады.
2. Жобаны іске асырудың пайдалану фазасындағы нақты мәндерді айқындау формуласы:
1) Пайдалану фазасындағы инвестициялық жобалар:
ИЭТ = (ҚЕ бойынша ЭТ + (ЭӨ 1 * Б1 +…+ ЭӨ n * Бn)) * ЕҰ факт
Ескертпе: ЭТ, ЭӨ және Б көрсеткіштері жобалық қуаттарды іске қосу кезеңінен кейінгі кезең үшін қабылданады;
2) Экспорттық/экспорт алдындағы операциялар:
ЭЭТ = ҚЕ бойынша ЭТ * ЕҰ факт
Шартты белгілердің толық жазылуы кестеден кейін берілген.
** АНК үшін экспорттық түсімнің сомасы инвестициялық жобалар бойынша кәсіпорынның өнімді экспортқа өткізуден түскен түсімі бойынша жобалық қуаттар ресми пайдалануға енгізілген (оның ішінде жаңғырту аяқталған) күннен кейінгі есепті жылдың қорытындылары бойынша есептеледі.
1. Болжамды мәндерді айқындау формуласы:
Инвестициялық фазадағы инвестициялық жобалар
ИЭТ = ҚЭМ бойынша ЭТ * инвестициялық жобаға жоспарлы қатысу үлесі
Ескертпе: ЭТ көрсеткіші жобалық қуаттарды іске қосу кезеңінен кейінгі кезең үшін қабылданады;
2. Жобаны іске асырудың пайдалану фазасындағы іс жүзінде мәндерді айқындау формуласы
Пайдалану фазасындағы инвестициялық жобалар
ИЭТ = экспорттаушылар құжатпен растаған экспорт көлемі * инвестициялық жобаға іс жүзінде қатысу үлесі.
Шартты белгілердің толық жазылуы кестеден кейін берілген.
*** "ЭКА" АҚ үшін экспорттық түсімнің сомасы құралдардың екі тобы бойынша жеке есептеледі, олардың әрқайсысы үшін экспорттық түсімді есептеудің арнайы тәсілі қолданылады:
1) құралдардың бірінші тобы үшін есепті жылдың ішінде қолдау көрсетілген кәсіпорындардың жиынтық экспорттық түсімін қосу тәсілі қолданылады: "Қарыздарды сақтандыру", "Жобалық қаржыландыруды сақтандыру", "Лизингті сақтандыру", "Облигациялар бойынша экспорттаушының АҚЖ сақтандыру", "Валюталық операциялар бойынша экспорттаушының АҚЖ сақтандыру", "Кепілдіктерді сақтандыру", "Аванстық төлемдерді қайтару бойынша экспорттаушының АҚЖ сақтандыру", "Қаржы ұйымдарының алдындағы АҚЖ сақтандыру", "Қаржы ұйымдарының залалдарын сақтандыру".
2) құралдардың екінші тобы үшін есепті жылдың ішінде сақтандыру шарттары бойынша қабылданған сақтандыру міндеттемелерінің мөлшері шегінде қолдау көрсетілген кәсіпорындардың экспорттық түсімін қосу тәсілі қолданылады: "Экспорттық кредиттерді сақтандыру"; "Аккредитивтерді сақтандыру", "Қысқа мерзімді дебиторлық берешекті сақтандыру", "Факторингті сақтандыру", "Экспорттаушының жұмыстарды орындауға/қызметтерді көрсетуге байланысты залалдарын сақтандыру", "Шетелдік банк берген банктік кепілдіктерді сақтандыру", "Шетелдік контрагентті қаржыландыру кезінде кредиттік ұйымды сақтандыру".
Ескертпе: жоғарыда көрсетілген екі топта санамаланған құралдардың тізбесі "ЭКА" АҚ тиісті ішкі нормативтік құжатында "ЭКА" АҚ жаңа құралдарының әзірленуіне қарай толықтырылуы мүмкін.

5.

Нарықта жұмыс істеп тұрған МШОК субъектілерінің жалпы санына шаққанда қаржылық қолдау көрсетілген МШОК субъектілерінің үлесі

%

"Стратегия-2050", Қазақстан Республикасының бес жылдық кезеңге арналған Ұлттық даму жоспарының, Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасының ЖІӨ-дегі ШОБ үлесін ұлғайту жөніндегі міндеттерін іске асыру үшін

X / Y * 100 %, мұндағы
Х – 2024 жылдан бастап жинақталған ҚДБ, Даму, АНК,
QIC құралдары арқылы қолдау тапқан бірегей МШОК субъектілерінің саны
Y – есепті жылдың соңындағы нарықта жұмыс істеп тұрған МШОК субъектілерінің саны
* ҚДБ және QIC үшін бұл ҚТК стратегиялық болып табылмайды және ҚТК (Х) алымы холдинг деңгейінде жоспарлы және іс жүзіндегі мәндерді  шоғырландыру мақсатында ҚДБ және QIC даму жоспарының  3-нысанына декомпозияланады.
АНК үшін бөлгіште жұмыс істеп тұрған шаруа қожалықтары мен ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің саны ғана ескеріледі.

7

Даму жоспары/есепті жылдағы даму жоспарының орындалуы бойынша есеп, ҚДБ, Даму, АНК, QIC деректері, ҚР СЖРА ҰСБ деректері

6.

АӨК саласындағы негізгі капиталға инвестициялар көлемі (бір жыл ішінде)

млрд теңге

"Стратегия-2050", Қазақстан Республикасының бес жылдық кезеңге арналған Ұлттық даму жоспарының, Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасының және Қазақстан Республикасының АӨК дамытудың 2021 – 2030 жылдарға арналған тұжырымдамасының Қазақстан Республикасының экономикасына инвестициялар тарту жөніндегі міндеттерін іске асыру үшін

АӨК субъектілерінің АНК мен ҚДБ кредиттері мен лизингі, ЕДБ, КС, МҚҰ, ЛК қорландыру, ЕДБ-ның қоса қаржыландыруы, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қатысатын ТИҚ-нің тікелей инвестициялары есебінен негізгі құралдарды сатып алуы және ҚМЖ жүргізуі мақсаттарына арналған қаржыландыру (кассалық әдіс бойынша) көлемінің сомасы

536

АНК, QIC және ҚДБ даму жоспарының есепті жылдағы орындалуы бойынша есептер

7-міндет. Экономиканың инвестициялық тартымдылығын арттыру

Қызметтің 2-стратегиялық бағыты. Үлестік қаржыландыру экожүйесін дамыту

7.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қаражат бірлігіне шаққанда ҚР-ға тартылған инвестициялар коэффициенті

коэффициент

"Стратегия-2050", Қазақстан Республикасының бес жылдық кезеңге арналған Ұлттық даму жоспарының, Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасының негізгі капиталға инвестициялар тарту бөлігіндегі міндеттерін іске асыру үшін

X/Y, мұндағы
Х – шетелдік қатысуы бар тікелей инвестициялар қорларындағы QIC инвестицияларын шегергенде, бірлескен инвестициялау туралы келісімдер шеңберінде шетелдік инвестицияларды қоса алғанда, шетелдік қатысуы бар тікелей инвестициялар қорларының (шетелдік қатысуы бар таратылған тікелей инвестициялар қорларын қоспағанда) бүкіл өміршеңдігі ішінде жүзеге асырылған ҚР жобаларына инвестициялардың іс жүзіндегі көлемі;
Y – шетелдік қатысуы бар тікелей инвестициялар қорларының бүкіл өміршеңдігі ішінде жүзеге асырылған шетелдік қатысуы бар тікелей инвестициялар қорлары (шетелдік қатысуы бар таратылған тікелей инвестициялар қорларын қоспағанда) арқылы ҚР жобаларына QIC инвестицияларының іс жүзіндегі көлемі

кемінде 2

Бекітілген даму жоспары, QIC даму жоспарының есепті жылдағы орындалуы туралы бекітілген есеп, ТИҚ атауларын, есепті кезеңдегі ҚР жобаларына іс жүзіндегі инвестициялар туралы ақпаратты (есепті күнге абсолютті мәндер), инвесторлардың үлестерін (оның ішінде шетелдік) көрсете отырып, ЕҰ лауазымды тұлғасы қол қойған осы көрсеткіштің орындалуына және (немесе) мониторингіне жауапты QIC бөлімшесінің есебі және ТИҚ деректеріндегі QIC және өзге де параметрлер.

8.

Салынған капиталдың жиынтық құны (total Value to Paid-in Capital, TVPI)

коэффициент

"Стратегия-2050", Қазақстан Республикасының бес жылдық кезеңге арналған Ұлттық даму жоспарының, Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасының негізгі капиталға инвестициялар тарту бөлігіндегі міндеттерін іске асыру үшін

TVPI* = Total Value / Paid-In Capital
Total Value – QIC инвестициялық портфелінен және QIC инвестициялық портфелінің ағымдағы баланстық құнынан жалпы қайтарымдар сомасы (қазынашылық операцияларды қоспағанда)
Paid-in Capital – QIC инвестицияларының жалпы салынған көлемі
* есептеу кезінде 2020 жылға дейін құрылған тікелей инвестициялар қорларының (ТИҚ) (кэптивтік қорларды қоспағанда), сондай-ақ қатысу үлесі QIC-ке берілген ТИҚ көрсеткіштері ескерілмейді

кемінде 1,5

Бекітілген даму жоспары, QIC даму жоспарының есепті жылдағы орындалуы туралы бекітілген есеп

8-міндет. Халықтың әл-ауқатын жақсарту

Қызметтің 3-стратегиялық бағыты. Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету

9.

Көппәтерлі тұрғын үйлер нарығын үлестік құрылыс тетіктерімен қамтуды ұлғайту

%

"Стратегия-2050", Қазақстан Республикасының бес жылдық кезеңге арналған Ұлттық даму жоспарының, Тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымды дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасының қолжетімді шаршы метр тұрғын үйдің жеткілікті санын қамтамасыз етуге арналған міндеттерін іске асыру үшін

X/Y*100 %
X – есепті жылдағы тұрғын үй құрылысына үлестік қатысуды ұйымдастырудың үш заңды тәсілі есебінен тұрғын үйді іске қосу көлемі (ҚТК кепілдігі (пайдалануға беру актілері), ЕДБ жобасына қатысу (QazReestr деректері), көппәтерлі тұрғын үйдің қаңқасы тұрғызылғаннан кейін үлескерлердің ақшасын тарту (ЖАО рұқсаты) (QazReestr деректері) және ҚТК құралдары есебінен іске қосылған тұрғын үй (ЖАО облигацияларын сатып алу, құрылыс салушылардың кредиттерін субсидиялау, дайын тұрғын үйді сатып алу, қала құрылысы инвестициялық жобаларын қаржыландыру).
Y – тұрғын үйді іске қосу көлемі (көппәтерлі тұрғын үйлер), есепті жылдағы ҚР бойынша жиыны

82

ҚТК даму жоспарының есепті жылдағы орындалуы бойынша есеп, ҚР СЖРА ҰСБ деректері, ЖАО деректері, Qazreestr деректері

10.

Бастапқы және салынып жатқан тұрғын үйге арналған қарыздар үлесін ұлғайту

%

"Стратегия-2050", Қазақстан Республикасының бес жылдық кезеңге арналған Ұлттық даму жоспарының, Тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымды дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасының қолжетімді шаршы метр тұрғын үйдің жеткілікті санын қамтамасыз етуге арналған міндеттерін іске асыру үшін

X/Y * 100 %, мұндағы
Х – бастапқы және салынып жатқан тұрғын үйді (КТҮ) сатып алуға берілген, оның ішінде есепті жылы ҚТК кепілдігімен қамтамасыз етілген қарыздардың сомасы
Y – есепті жылы берілген қарыздардың жалпы сомасы

43

Отбасы банктің даму жоспарының есепті жылдағы орындалуы жөніндегі есеп

11.

Тұрғын үймен қамтамасыз етілген кезекте тұрғандардың үлесі (2024 жылдан бастап жинақталумен)

%

"Стратегия-2050", Қазақстан Республикасының бес жылдық кезеңге арналған Ұлттық даму жоспарының, Тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымды дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасының қолжетімді шаршы метр тұрғын үйдің жеткілікті санын қамтамасыз етуге арналған міндеттерін іске асыру үшін

X/Y*100 %
X – 2024 жылдан бастап жинақталған Отбасы банк (жеңілдікті ипотека) және ҚТК (сатып алумен жалға алу) желісі бойынша тұрғын үймен қамтамасыз етілген кезекте тұрғандардың саны
Y – есепті жылдың соңында кезекте тұрғандардың жалпы саны
* ҚТК үшін бұл ҚТК холдинг деңгейінде жоспарлы және іс жүзіндегі мәндерді шоғырланлыру мақсатында алым бөлігінде ғана декомпозицияланады.

8,8

Отбасы банк пен ҚТК даму жоспарының есепті жылдағы орындалуы бойынша есептер, ЖАО деректері

      \

      6-кесте. Холдинг қызметінің негізгі көрсеткіштері

      1 Көрсеткіштердің нысаналы мәндері индикативті болып табылады және Қазақстан экономикасы үшін күтпеген экономикалық дағдарыстардың және геосаяси жағдайдың нашарлауының ықтимал салдарын ескермейді

      № 3 және № 4 ҚТК есептеу әдістемелеріне шартты белгілер:

      Т – өнімдер мен көрсетілетін қызметтерді сатудан түсетін түсім

      ЭТ – экспорттық түсім

      ЕҰ жоспар – "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ұсынған қаржы құралдары үлесінің (оның ішінде берілген кепілдіктер, облигациялық қарыздар және басқалары ескеріледі) кәсіпорынның және/немесе ФЭМ деректеріне сәйкес есепті кезеңдегі кәсіпорынның борыштық міндеттемелеріндегі (амортизациялық құны бойынша қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді бағаланатын) жоспарлы орташа мәні

      ЕҰ факт – "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ұсынған қаржы құралдары үлесінің орташа мәні (оның ішінде берілген кепілдіктер, облигациялық қарыздар және басқалары ескеріледі) кәсіпорынның есепті кезеңдегі борыштық міндеттемелерінде (амортизациялық құны бойынша қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді бағаланатын), ФО деректеріне сәйкес

      АҚҚҮ – инвестициялық жобадағы АНК қаржыландыруының қатысу үлесі

      ҚЭМ – жобаның қаржылық-экономикалық моделі

      ИТ – инвестициялық жобалар бойынша түсім

      ИЭТ – инвестициялық жобалар бойынша экспорттық түсім

      Өсім коэфф. – 4,6 % – Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының деректеріне сәйкес 2019 жылғы "Тамақ өнімдері мен сусындар өндірісі" салаларындағы толық шығындар коэффициенті

      Өсім коэфф. – 13 % – Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының деректеріне сәйкес 2019 жылғы "Өсімдік шаруашылығы және мал шаруашылығы, аңшылық және осы салаларда қызметтер көрсету" салаларындағы толық шығындар коэффициенті

      Стат. деректер – Қазақстан Республикасының статистикалық ақпаратты автоматтандырылған жинауды, өңдеуді, сақтауды және таратуды қамтамасыз ету саласындағы уәкілетті мемлекеттік және/немесе квазимемлекеттік органнан ресми түрде алынған ҚР кәсіпорындары бойынша жинақталған статистикалық деректер

      ТӨНТ – өткен жылғы "Тамақ өнімдері мен сусындар өндірісі" бағыты бойынша инвестициялық жобалардың іс жүзіндегі түсімі

      ӨМНТ – өткен жылғы "Өсімдік шаруашылығы және мал шаруашылығы" бағыты бойынша инвестициялық жобалардың іс жүзіндегі түсімі

      ҚЕ – кәсіпорынның қаржылық есептілігі

      Б – есепті кезеңдегі тауардың және/немесе көрсетілетін қызметтердің экспорттық бағасының орташа мәні ресми деректер көздерінде ұсынылған іс жүзіндегі деректер бойынша есептеледі

      ЭОТ – экспорттық және/немесе экспорт алдындағы операциялар бойынша түсім

      ЭЭТ – экспорттық және/немесе экспорт алдындағы операциялар бойынша экспорттық түсім

      ЭӨ – толинг қызметтерін (келушілерге қызмет көрсету бойынша көрсетілетін қызметтер) көрсететін кәсіпорындардың мониторингтік есебіне сәйкес заттай мәндегі экспорттық өнім


      Ескертпе: Даму жоспарының мәтінінде пайдаланылған аббревиатуралардың толық жазылуы:

      АНК – "Аграрлық несие корпорациясы" акционерлік қоғамы

      Даму – "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" акционерлік қоғамы

      ЕДБ – екінші деңгейдегі банктер

      ЕҰ – "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының еншілес ұйымдары

      ЖАО – жергілікті атқарушы органдар

      ҚАҚ – "ҚазАгроҚаржы" акционерлік қоғамы

      ҚДБ – "Қазақстанның Даму Банкі" акционерлік қоғамы

      ҚР СЖРА ҰСБ – Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы

      ҚР ҰЭМ – Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі

      ҚТК – "Қазақстан тұрғын үй компаниясы" акционерлік қоғамы

      МШОК – микро, шағын және орта кәсіпкерлік

      Отбасы банк – "Отбасы банк" тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" акционерлік қоғамы

      ШОБ – шағын және орта бизнес

      "ЭКА" АҚ" – "Қазақстанның Экспорттық-кредиттік агенттігі" акционерлік қоғамы

      QIC – "Qazaqstan Investment Corporation" акционерлік қоғамы

  "Бәйтерек" ұлттық басқарушы
холдингі" акционерлік
қоғамының
  2024 – 2033 жылдарға
арналған даму жоспарына
1-қосымша

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ стратегиялық картасы


Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің (бұдан әрі – МЖЖ) бірінші деңгейдегі құжаты
 

МЖЖ екінші деңгейдегі құжаты

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ҚТК

1

2

3

Қазақстан Республикасы экономикасының орнықты дамуына жәрдемдесуді қамтамасыз ету бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ шоғырландырылған ҚТК

Қазақстан Республикасының бес жылдық кезеңге арналған Ұлттық даму жоспары


1) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның жалпы активтерінен кредиттік және инвестициялық портфельдің үлесі;
2) клиенттердің қанағаттануы;

Қызметтің 1 стратегиялық бағыты. Кәсіпкерлікті қолдау

Қазақстан Республикасының бес жылдық кезеңге арналған Ұлттық даму жоспары

Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамыту тұжырымдамасы:
1) өңдеу өнеркәсібіндегі еңбек өнімділігі
2) өңдеу өнеркәсібінің жалпы қосылған құны
3) өңдеу өнеркәсібі өндірісінің НКИ
Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамыту тұжырымдамасы
1) ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігін арттыру
2) агроөнеркәсіптік кешен өнімдерінің экспортын ұлғайту
Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту тұжырымдамасы
1) ЖІӨ-дегі ШОК үлесі
Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамыту тұжырымдамасы
3) ауыл шаруашылығы техникасын жаңарту деңгейі
4) азық-түлік тауарларымен (оның ішінде әлеуметтік маңызы бар) қамтамасыз етілу деңгейі
5) ауыл шаруашылығына негізгі капиталға тартылған инвестициялар көлемін ұлғайту
6) тамақ өнімдерін өндіруге негізгі капиталға тартылған инвестициялар көлемін өсіру

3) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қолдауына ие болған кәсіпорындар түсімінің көлемі (бір жыл ішінде);
4) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қолдауына ие болған кәсіпорындардың экспорттық түсімінің көлемі (бір жыл ішінде);
 
5) нарықта жұмыс істеп тұрған МШОК субъектілерінің жалпы санына шаққанда қаржылық қолдау көрсетілген МШОК субъектілерінің үлесі;
4) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қолдауына ие болған кәсіпорындардың экспорттық түсімінің көлемі (бір жыл ішінде);
6) АӨК саласындағы негізгі капиталға инвестициялар көлемі (бір жыл ішінде);

Қызметтің 2 стратегиялық бағыты. Үлестік қаржыландыру экожүйесін дамыту

Қазақстан Республикасының бес жылдық кезеңге арналған Ұлттық даму жоспары

Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамыту тұжырымдамасы
3) өңдеу өнеркәсібінде негізгі капиталға салнған инвестициялар

7) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қаражат бірлігіне шаққанда ҚР-ға тартылған инвестициялар коэффициенті;
8) салынған капиталдың жиынтық құны (total Value to Paid-in Capital, TVPI);

Қызметтің 3 стратегиялық бағыты. Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету

Қазақстан Республикасының бес жылдық кезеңге арналған Ұлттық даму жоспары

Тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымды дамыту тұжырымдамасы
1) тұрғын үйдің қолжетімділігі

9) нарықты үлестік құрылыс тетіктерімен қамтуды ұлғайту;
10) бастапқы және салынып жатқан тұрғын үйге арналған қарыздар үлесін ұлғайту;
11) тұрғын үймен қамтамасыз етілген кезекте тұрғандардың үлесі (2024 жылдан бастап жинақталумен).


  "Бәйтерек" ұлттық басқарушы
холдингі" акционерлік
қоғамының 2024 – 2033
жылдарға арналған даму
жоспарына
2-қосымша

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ еншілес ұйымдарының тізімі

      Ескерту. 2-қосымшаға өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 08.04.2024 № 261 қаулысымен.

      1. "Қазақстанның Даму Банкі" АҚ

      2. "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" АҚ

      3. "Отбасы банк" тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ

      4. "Qazaqstan Investment Corporation" АҚ

      5. "Қазақстан тұрғын үй компаниясы" АҚ

      6. "Қазақстанның Экспорттық-кредиттік агенттігі" АҚ

      7. "Аграрлық несие корпорациясы" АҚ

      8. "Bereke Bank" АҚ

Об утверждении Плана развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2024 – 2033 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 25 декабря 2023 года № 1180.

      Вводится в действие с 1 января 2024 года.

      В соответствии с подпунктом 2) пункта 2 статьи 184 Закона Республики Казахстан "О государственном имуществе" Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      1. Утвердить прилагаемый План развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2024 – 2033 годы.

      2. Настоящее постановление вводится в действие с 1 января 2024 года.

      Премьер-Министр
Республики Казахстан
А. Смаилов

  Утвержден
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 25 декабря 2023 года № 1180

План развития акционерного общества
"Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2024 – 2033 годы

      Сноска. План с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 08.04.2024 № 261.

Введение

1. Анализ текущего состояния АО "НУХ "Байтерек". Анализ внешней среды

1.1 Хозяйственные и технологические факторы внешней среды. Макроэкономические тенденции и мегатренды, влияющие на План развития АО "НУХ "Байтерек" на 2024 – 2033 годы

1.2 Правовые и политические факторы внешней среды. Основные направления государственной экономической политики

1.2.1 Концепции развития

2. Анализ текущего состояния АО "НУХ "Байтерек". Анализ внутренней среды

2.1 Текущая структура АО "НУХ "Байтерек" и ДО

2.2 Анализ исполнения КПД и SWOT

3. Миссия и видение АО "НУХ "Байтерек"

4. Стратегические направления деятельности АО "НУХ "Байтерек"

4.1 Стратегическое направление деятельности 1. Поддержка предпринимательства

4.1.1 Развитие промышленности

4.1.2 Поддержка микро, малого и среднего предпринимательства

4.1.3 Повышение экспортного потенциала

4.1.4 Развитие АПК

4.1.4.1 Текущая ситуация в АПК

4.1.4.2 Поддержка сельхозтоваропроизводителей, как драйвера развития отрасли

4.2 Стратегическое направление деятельности 2. Развитие экосистемы долевого финансирования

4.3 Стратегическое направление деятельности 3. Обеспечение населения жильем

4.4 Стратегические цели и задачи в рамках трех направлений деятельности

4.4.1 Переход к "зеленой" и углеродно-нейтральной экономике

4.4.2 Оптимизация портфеля функций ДО

4.4.3 Децентрализация функций управления с корпоративного центра на советы директоров и правления ДО

4.4.4 Развитие новых компетенций и методов организации работы

5. КПД АО "НУХ "Байтерек" до 2033 года показателей

Приложение 1 к Плану развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2024 – 2033 годы

Приложение 2 к Плану развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2024 – 2033 годы

Введение

      Акционерное общество "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" (далее – АО "НУХ "Байтерек", холдинг) создано в соответствии с Указом Президента Республики Казахстан от 22 мая 2013 года № 571 "О некоторых мерах по оптимизации системы управления институтами развития1, финансовыми организациями и развития национальной экономики" и постановлением Правительства Республики Казахстан от 25 мая 2013 года № 516 "О мерах по реализации Указа Президента Республики Казахстан от 22 мая 2013 года № 571 "О некоторых мерах по оптимизации системы управления институтами развития, финансовыми организациями и развития национальной экономики".

      Единственным акционером АО "НУХ "Байтерек" является Правительство Республики Казахстан.

      План развития АО "НУХ "Байтерек" на 2014 – 2023 годы утвержден постановлением Правительства Республики Казахстан от 18 июня 2014 года № 674 (далее – План развития) и дважды актуализирован в связи с произошедшим в первые 10 лет деятельности холдинга рядом изменений в документах системы государственного планирования, в реализации которых участвует АО "НУХ "Байтерек", а также рядом социально-экономических событий.

      Настоящий План развития является очередным стратегическим документом на очередной десятилетний период (2024 – 2033 годы) и разработан в соответствии с Правилами разработки, утверждения планов развития национальных управляющих холдингов, национальных холдингов, национальных компаний, акционером которых является государство, а также мониторинга и оценки их реализации, утвержденными приказом Министра национальной экономики Республики Казахстан от 27 февраля 2015 года № 149.

      План развития учитывает поручения, данные АО "НУХ "Байтерек" в рамках посланий Президента Республики Казахстан о положении в стране и основных направлений внутренней и внешней политики, положения в стратегических и программных документах системы государственного планирования, а также изменений внутренней и внешней среды, имеющих существенный эффект на деятельность АО "НУХ "Байтерек":

      ______________________________
      1Институты развития представляют собой специализированные организации, которые созданы для поддержки развития частного сектора в развивающихся странах. Данные институты, как правило, принадлежат правительству и финансируются из национальных или международных фондов развития или через использование государственных гарантий, обеспечивая их кредитоспособность и позволяя привлекать большие суммы денег на международных рынках капитала на очень выгодных условиях. Институты развития являются одним из инструментов государственной политики, стимулирующих рост экономики, инновационные процессы и развитие инфраструктуры, в том числе с использованием механизмов государственно-частного партнерства. Основная цель институтов развития – преодоление так называемых "провалов рынка" для решения задач, которые не могут быть оптимально реализованы рыночными механизмами, для обеспечения устойчивого экономического роста и диверсификации экономики. Институты развития выступают в качестве катализатора частных инвестиций в приоритетных секторах и отраслях экономики и создают условия для формирования инфраструктуры, обеспечивающей доступ предприятиям, функционирующим в приоритетных сферах экономики, к необходимым финансовым и информационным ресурсам. (Источник: ОБСЕ)


      1) ожидание восстановления темпов роста мировой экономики в особенности развивающихся рынков по ряду причин: окончание пандемии; рост цен на энергоресурсы; нестабильная геополитическая ситуация вокруг России и Украины, обострение соответствующих санкций, что оказывает давление на регион и национальные валюты;

      2) пять глобальных мегатрендов, озвученных Главой государства на Астанинском экономическом форуме в 2018 году;

      3) участие в реализации посланий Главы государства и национальных проектов:

      3.1) Национальный план развития Республики Казахстан на пятилетний период;

      3.2) Послание Главы государства от 31 января 2017 года "Третья модернизация Казахстана: глобальная конкурентоспособность";

      3.3) Послание Главы государства от 10 января 2018 года "Новые возможности развития в условиях четвертой промышленной революции";

      3.4) Послание Главы государства от 5 октября 2018 года "Рост благосостояния казахстанцев: повышение доходов и качества жизни";

      3.5) Послание Главы государства от 2 сентября 2019 года "Конструктивный общественный диалог – основа стабильности и процветания Казахстана";

      3.6) Послание Главы государства от 1 сентября 2020 года "Казахстан в новой реальности: время действий";

      3.7) Послание Главы государства от 1 сентября 2021 года "Единство народа и системные реформы – прочная основа процветания страны";

      3.8) Послание Главы государства от 16 марта 2022 года "Новый Казахстан: путь обновления и модернизации";

      3.9) Послание Главы государства от 1 сентября 2022 года "Справедливое государство. Единая нация. Благополучное общество";

      3.10) Послание Главы государства от 1 сентября 2023 года "Экономический курс Справедливого Казахстана";

      3.11) Концепции развития: Концепция развития малого и среднего предпринимательства в Республике Казахстан до 2030 года, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 27 апреля 2022 года № 250; Концепция развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2021-2030 годы, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 декабря 2021 года № 960; Концепция развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан на 2023-2029 годы, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 20 декабря 2018 года № 846; Концепция развития жилищно-коммунальной инфраструктуры на 2023 – 2029 годы, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 сентября 2022 года № 736.

      Данный документ разработан с учетом основных направлений государственной политики в промышленно-инновационной, социально-экономической, иных сферах по направлениям деятельности АО "НУХ "Байтерек" и определяет его миссию, видение, стратегические направления, цели и задачи на 2024 – 2033 годы.

1. Анализ текущего состояния АО "НУХ "Байтерек". Анализ внешней среды

1.1 Хозяйственные и технологические факторы внешней среды. Макроэкономические тенденции и мегатренды, влияющие на План развития АО "НУХ "Байтерек" на 2024 – 2033 годы

      Макроэкономические тенденции

      По данным Всемирного банка рост мирового ВВП в 2022 году составил 3,4 %. Экономический рост в странах с формирующимися рынками и развивающейся экономикой в регионах Европа и Центральная Азия (далее – ЕЦА) в 2022 году существенно замедлился и составил 1,2 процента, поскольку на его темпы негативно повлияли растущая инфляция, перебои в поставках энергоносителей и в цепочке формирования добавленной стоимости, а также заметное ужесточение кредитно-денежной политики.

      Прогноз Международного валютного фонда по среднегодовому росту мировой экономики до 2027 года составляет 3 %. Темпы роста мировой экономики замедлятся и окажутся одними из самых низких за последние почти тридцать лет, уступая лишь показателям, отмеченным во время глобальных рецессий 2009 и 2020 годов. Ожидается, что в странах с формирующимся рынком и развивающейся экономикой темпы роста инвестиций будут оставаться ниже среднего уровня за последние два десятилетия. Особенно уязвимыми к экономическим шокам являются государства, зависимые от внешней торговли, слабой диверсификации экономики, высокого уровня долга и подверженности стихийным бедствиям.

      Темпы экономического роста ЕЦА в 2023 году останутся незначительными, реальный ВВП вырастет на 1,4 процента. На Китай и Индию придется половина прироста глобального ВВП в 2023 году. Напротив, в США и Еврозоне экономическая активность замедляется, потому что высокие ставки сказываются на спросе. Ожидается снижение темпов роста примерно 90 % всех развитых экономик. Для стран с низкими доходами положение тоже ухудшается: заимствовать становится дороже, а спрос на экспорт подвержен снижению.

      Темпы инфляции в 2022 году резко ускорились, хотя в 2021 году по мере того, как экономики открывались после пандемии COVID-19, их повышение уже было существенным. Показатели инфляции в регионе остаются высокими. Согласно прогнозам базовая инфляция – без учета цен на продовольствие и топливо – останется на высоком уровне, и для ее снижения потребуется больше времени, чем ожидает большинство участников рынка и представителей органов, отвечающих за формирование политики.

      Ужесточение финансовых условий в большинстве стран продолжит оказывать негативное воздействие на частные инвестиции; при этом возрастает вероятность дальнейшего повышения ключевой процентной ставки основными центральными банками. Неприятие риска, характерное для большей части 2022 года, привело к нестабильной динамике рынка, что стало причиной повышения риска финансовых потрясений, который сохранился в 2023 году. С учетом значительных государственных расходов, в ситуации следующих друг за другом кризисов одной из первоочередных задач для восстановления бюджетных возможностей и восполнения буферов ликвидности в большинстве стран региона станет бюджетная консолидация.

      В среднесрочной и долгосрочной перспективе для наращивания производительного потенциала ЕЦА потребуется устранять структурные ограничения в условиях, когда во многих странах не завершен переход к рынку и отмечаются низкая производительность труда, неудовлетворительные образовательные результаты, ограниченное применение инноваций и быстрое старение населения. Недавний энергетический кризис дает региону возможность ускорить достижение целей "зеленого" перехода. Приняв политику поддержки устойчивого и разумного перехода от высокой зависимости от ископаемых видов топлива к альтернативным источникам энергии, страны ЕЦА могут способствовать снижению высокой энергоемкости региона и уменьшить масштабы деградации окружающей среды.

      С учетом ситуации с низкими темпами роста и высокой инфляцией проблема "кризиса стоимости жизни" существенно влияет на уровень жизни населения стран ЕЦА. Рост цен на продукты питания и платы за электроэнергию, повышение стоимости ипотечных кредитов и рост арендной платы, а также более высокие цены на услуги подрывают уровень жизни значительной части населения стран региона ЕЦА.

      Относительно Казахстана ожидается умеренное увеличение темпов роста экономики до 3,5 % в 2023 году и до 4 % в 2024 году в основном за счет сектора углеводородов, поскольку добыча нефти может увеличиться благодаря нескольким новым проектам.

      Продолжающиеся прямые инвестиции в горнодобывающий сектор и правительственные жилищные программы поддержат инвестиции. При этом рост потребления домашних хозяйств, вероятно, будет сдерживаться высокой инфляцией, ростом стоимости кредитов и увеличением задолженности.

      Ожидается, что инфляция снизится, но останется высокой в 2023 году под влиянием высоких цен на продукты питания. Жесткая денежно-кредитная политика будет способствовать снижению инфляции до верхней границы таргета к 2025 году.

      В бюджете на 2023 год запланирован умеренный рост реальных расходов, особенно на соцобеспечение и повышение заработной платы. Правительство Республики Казахстан планирует сократить трансферты из Национального фонда и со временем увеличить поступления от ненефтяных налогов. Прогнозируется, что цены на нефть снизятся и повлияют на экспортные доходы и сальдо счета текущих операций в 2023 году, но в последующие годы может возникнуть дефицит, поскольку цены на нефть продолжают падать.

      Среди региональных рисков можно отметить работу Каспийского трубопроводного консорциума, по которому транспортируется большая часть экспортируемой нефти, а также сохраняющуюся высокую инфляцию, снижающую реальную потребительскую корзину домохозяйств с низким уровнем дохода.

      Согласно прогнозу социально-экономического развития Республики Казахстан на 2023–2027 годы в среднесрочной перспективе экономика Казахстана будет расти в среднем на уровне 4 % в основном за счет роста агропромышленного комплекса (далее – АПК), обрабатывающей промышленности, строительства и производства услуг.

      Мегатренды

      Глобальные тренды могут оказать значительное влияние на долгосрочное развитие мировой экономики. В настоящее время актуальны современные мегатренды, которые способны определить вектор развития мировой экономики.

      1. Устойчивое развитие – это развитие, которое удовлетворяет потребности нынешнего поколения и при этом не ставит под угрозу способность будущих поколений удовлетворять свои собственные потребности.

      Развитые страны мира через институты развития стремятся способствовать устойчивому развитию своих экономик, все больше уделяя внимание экологическим и социальным аспектам при предоставлении финансовой поддержки, которые являются основополагающими для достижения социально значимых результатов.

      К примеру, Государственный банк развития Германии (KfW) в рамках своей основной деятельности отдает приоритеты проектам по защите климата и окружающей среды, в частности, направленным на развитие источников возобновляемой энергии и повышение энергоэффективности. В 2014 году KfW запустил свою программу зеленых облигаций "Green Bonds-Made by KfW" и по итогам 2020 года входит в число крупнейших эмитентов. Объем портфеля "зеленых облигаций" с 2014 года достиг 14,5 млрд евро.2 Кроме того, KfW финансирует проекты в таких сферах, как энерго- и водоснабжение, здравоохранение и образование.

      ___________________________
      2 Green bond second opinion report https://www.kfw.de/PDF/Investor-Relations/PFD-Dokumente-Green-Bonds/SPO-CICERO-Framework-V2019.pdf


      Государственный банк развития Китая (CDB) – лидер внедрения "зеленого кредитования" в Китае, рассматривающий потенциальный проект с точки зрения его ресурсо- и энергоэффективности, в частности, он кредитует проекты в области энергосбережения, сокращения вредных выбросов и предотвращения загрязнения окружающей среды и другие. CDB применяет систему оценки экологических и социальных рисков проектов, при этом их мониторинг входит в условия контрактов финансирования проекта. Таким образом, CDB оставляет за собой право прекратить финансирование в случаях серьезных происшествий и ненадлежащего управления экологических и социальных рисков проекта. Портфель "зеленых проектов" CDB в структуре банковского сектора Китая3 занимает значительную долю.

      ___________________________
      3CDB Sustainability report for 2018 http://www.cdb.com.cn/English/shzr/kcxfzbg/shzr_2018/


      2. Индустрия 4.0: цифровизация всех сфер деятельности человечества. Изменения коснутся самых разных сторон жизни: рынок труда, жизненная среда, политические системы, технологический уклад, человеческая идентичность. Целями "цифровизации" являются ускорение темпов развития экономики и улучшение качества жизни населения за счет использования цифровых технологий в среднесрочной перспективе, а также создание условий для перехода экономики на принципиально новую траекторию развития, обеспечивающую создание цифровой экономики будущего в долгосрочной перспективе.

      В международной практике развитые государства через институты развития способствуют внедрению "цифровизации" в экономику. В рамках тренда "цифровизация" Государственный банк развития Германии (KfW) акцентирует внимание на расширение технологии blockchain в части финансирования и финансового сотрудничества. KfW устойчиво расширяет свою деятельность в области поддержки инноваций через механизм венчурного финансирования.

      3. Развитие искусственного интеллекта – это способность интеллектуальных машин выполнять творческие функции, которые традиционно считаются прерогативой человека. Искусственный интеллект относится к основным элементам Индустрии 4.0 и необходим для внедрения в отрасли экономики для повышения производительности труда путем внедрения автоматизации, роботизации производственных процессов.

      4. Повышение производительности является главным определяющим фактором развития экономики. Увеличение производительности необходимо для создания конкурентоспособной экономики. Рост производительности является основным двигателем устойчивого долгосрочного развития экономики Казахстана. Спад в росте производительности, который снижался в течение последних 20 лет, является главным фактором, обуславливающим низкие среднесрочные перспективы роста ВВП в Казахстане. Уровень производительности держался на высоком уровне в начале 2000-х годов и обеспечивал около 6 процентных пунктов (далее – п.п.) в годовом росте ВВП. Однако к началу 2010-х годов годовой рост производительности снизился до менее 2 п.п. в среднем, а в 2014–2020 годах рост производительности стал отрицательным и снижался примерно на 2 п.п. в год.

      Этот спад связан, главным образом, со снижением темпов роста внутриотраслевой производительности во всех основных секторах экономики – сельском хозяйстве, промышленности и услугах. Низкие темпы роста производительности объясняются небольшим размером частного сектора, высокой степенью концентрации рынка и отсутствием процесса "созидательного разрушения". Наблюдающийся в последние десятилетия спад в росте производительности вызван ограничениями в развитии частного сектора, которые находят отражение в низком уровне входа новых компаний на рынок.

      В данном Плане отражены текущие макроэкономические тенденции и мегатренды, требующие усиления со стороны АО "НУХ "Байтерек" по реализации своей миссии. Стратегические цели и задачи нацелены на устойчивое развитие Республики Казахстан в целях реализации государственной политики и достижения целей, поставленных в Стратегии "Казахстан-2050" – новый политический курс состоявшегося государства".

      В этой связи АО "НУХ "Байтерек" необходимо, принимая во внимание современные глобальные вызовы, влияющие на развитие экономики Казахстана, концентрироваться на конкретных мерах по развитию новых источников экономического роста.

      Бенчмаркинг

      В соответствии с одним из наиболее признанных определений институты развития – это специализированные финансовые институты, обеспечивающие долгосрочное финансирование проектов, которые создают значительные позитивные внешние эффекты (экономические и социальные), но при этом не могут быть полностью профинансированы частным сектором. В подавляющем большинстве случаев основным собственником институтов развития является государство.

      Сегодня в мире насчитывается около 750 институтов развития, деятельность которых охватывает большинство стран. Они играют важную роль в экономиках крупных стран, и на них приходятся значительная доля совокупных банковских активов в крупных регионах и странах мира (например, Южная Азия – 12 %, Латинская Америка – 10 %, Германия – 8 %), а также существенная доля выданных национальными банками кредитов (в странах Латинской Америки – в среднем 30 %).

      К секторам, на которые деятельность институтов развития оказывает наиболее сильное воздействие, относятся экономическая и социальная инфраструктура (энергетика, транспорт, связь, ирригация, жилищное строительство, здравоохранение, образование), капиталоемкие отрасли промышленности (нефтедобывающая, металлургия, химия и нефтехимия, тяжелое машиностроение и др.), сельское хозяйство.

      Деятельность институтов развития в различных странах нацелена на решение следующих задач:

      обеспечение национальным компаниям доступа к долгосрочному финансированию, формирование национальных рынков долгосрочного капитала;

      осуществление инвестиционных проектов в отраслях экономической и социальной инфраструктуры, а также в сельском хозяйстве;

      поддержка новых областей деятельности, развитие которых стратегически значимо для национальной конкурентоспособности, но сдерживается "провалами рынка";

      осуществление инвестиционных проектов, обеспечивающих выравнивание региональных диспропорций развития;

      создание малому и среднему бизнесу условий для доступа к финансированию и необходимым информационно-консультационным услугам;

      реализация инвестиционных проектов, предусмотренных программами международного сотрудничества;

      поддержание стабильности кредитных и финансовых рынков в условиях кризисов (компенсация сжатия частного сектора финансовых услуг).

      Ниже приводится сравнительный анализ деятельности холдинга и международных аналогов.

      Таблица 1. Сравнительный анализ холдинга и международных аналогов.



АО "НУХ" Байтерек"


Qatar Investment Authority


Mubadala Investment Company


Indonesia Investment Authority


Корейский Банк Развития


Kreditanstalt für Wiederaufbau

Отдельный закон







География

Внутр.

Внутр. и внеш.

Внутр. и внеш.

Внутр. и внеш.

Внутр. и внеш.

Внутр. и внеш.

Управление суверенным фондом







Председатель СД

ПМ РК

ЗПМ Катара

Президент ОАЭ

Министр Финансов

НД

Министр Финансов

Структура

ДО

ДО

ДО

ДО

ДО

ДО

Поддержка среднего и крупного предпринимательства







Поддержка микро, малого и среднего предпринимательства








      Qatar Investment Authority (далее – QIA)

      QIA является суверенным фондом благосостояния государства Катар, была создана в 2005 году для защиты и приумножения финансовых активов Катара и диверсификации экономики. В рамках стратегии по минимизации рисков, связанных с зависимостью Катара от цен на энергоносители, фонд в основном инвестирует на международных рынках (США, Европа и Азиатско-Тихоокеанский регион), а также в Катар за пределами энергетического сектора. К концу 2021 года активы QIA оценивались в 450 млрд долл. США. Основным источником фондирования является нефтегазовый фонд Катара.





      Рисунок 1. Портфель QIA в разрезе географии и секторов.

      Mubadala Investment Company (далее – Mubadala)

      Mubadala - государственная холдинговая компания Объединенных Арабских Эмиратов, действующая как суверенный фонд благосостояния. Задача Mubadala заключается в содействии диверсификации экономики Абу-Даби за счет инвестирования средств нефтяного фонда Объединенных Арабских Эмиратов и управления разнообразным портфелем активов и инвестиций в Объединенных Арабских Эмиратах и за рубежом, чтобы получать устойчивую финансовую отдачу для своего акционера, правительства Абу-Даби.

      Результаты деятельности Mubadala по итогам 2021 года:

      Активы под управлением – 284 млрд долл. США;

      Активы – 134 млрд долл. США;

      Обязательства – 51 млрд долл. США;

      Капитал – 83 млрд долл. США;

      Чистая прибыль – 10 млрд долл. США.





      Рисунок 2. Портфель Mubadala в разрезе географии и секторов.

      Korea Development Bank (далее – KDB)

      KDB - государственный банк Кореи, созданный в 1954 году для финансирования развития промышленности Южной Кореи. Имеет отделения и представительства в 19 странах. Банк осуществляет финансирование проектов в сферах транспорта, электроэнергетики, жилой и офисной недвижимости, а также кредитует малый и средний бизнес. Банк занимает 11-е место по размеру активов пенсионных фондов под его управлением. Основным источником капитала является выпуск облигаций, в том числе на зарубежных рынках.

      Результаты деятельности KDB по итогам 2021 года:

      Активы – 274 млрд долл. США;

      Обязательства – 236 млрд долл. США;

      Капитал – 38 млрд долл. США;

      Чистая прибыль – 1 млрд долл. США.






      Рисунок 3. Портфель KDB в разрезе географии и видов транзакций.

1.2 Правовые и политические факторы внешней среды. Основные направления государственной экономической политики

      АО "НУХ "Байтерек" в своей деятельности руководствуется основными направлениями государственной политики в сфере промышленно-инновационного развития, продвижения экспорта национальной продукции, развития малого и среднего предпринимательства, развития агропромышленного комплекса, реализации задач в жилищно-строительном секторе и повышения уровня благосостояния населения, а также другими задачами, поставленными Президентом и Правительством Республики Казахстан.

      В целях определения основных векторов развития государства в Концепции по вхождению Казахстана в число 30 самых развитых государств мира, а также Национальном плане развития Республики Казахстан на пятилетний период обозначен ряд стратегических направлений и общенациональных приоритетов, реализация которых будет способствовать вхождению Казахстана в число самых развитых стран мира.

      В частности, АО "НУХ "Байтерек" задействован в реализации следующих стратегических направлений:

      1) развитие человеческого капитала – главного двигателя инноваций;

      2) совершенствование институциональной среды, обеспечивающей благоприятные условия для развития бизнеса и предпринимательских инициатив;

      3) развитие отраслей наукоемкой экономики путем принятия поэтапного подхода, основанного на формировании необходимой отраслевой базы для перехода к наукоемкой экономике в долгосрочной перспективе;

      4) ускоренное формирование инфраструктуры, поддерживающей создание наукоемкой экономики через создание национальной инновационной системы, модернизацию инфраструктуры и повышение энергоэффективности;

      5) углубление интеграции в систему международных отношений.

      В Концепции по вхождению Казахстана в число 30 самых развитых государств мира определены главные элементы развитой экономики – инвестиции и предпринимательство.

      Основой для экономического роста должны стать долгосрочный рост производительности труда, диверсификация производства и экспорта, а также развитие бизнес-секторов страны за счет привлечения внешних, внутренних ресурсов и их активного использования.

      Глава государства Касым-Жомарт Токаев на заседании Высшего совета по реформам от 5 мая 2022 года поручил осуществить четкую настройку работы АО "НУХ "Байтерек", что во многом определит эффективность всей экономической политики Республики Казахстан.

      Согласно поручению в Послании Главы государства от 1 сентября 2020 года "Казахстан в новой реальности: время действий", данному Правительству Республики Казахстан, создан единый институт развития путем присоединения к АО "НУХ "Байтерек" акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "КазАгро" (далее – АО "НУХ "КазАгро) с двукратным сокращением портфельных компаний и в полтора раза их штатной численности.

      Кроме того, в Послании Главы государства от 1 сентября 2023 года "Экономический курс Справедливого Казахстана" в целях операционной эффективности государственной поддержки поручено осуществление структурной трансформации АО "НУХ "Байтерек" и его масштабной цифровизации.

1.2.1 Концепции развития

      Концепция развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан на 2023–2029 годы

      Основной целью Концепции развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан на 2023–2029 годы является создание высокопроизводительной и экспортоориентированной обрабатывающей промышленности.

      В рамках данной Концепции развития АО "НУХ "Байтерек" выступает одним из основных операторов по реализации таких направлений как производительность труда в обрабатывающей промышленности и инвестиции в основной капитал в сфере обрабатывающей промышленности.

      В частности, АО "НУХ "Байтерек" продолжает быть оператором всех возвратных финансовых мер поддержки через дочерние компании, в полномочия которого входит привлечение ресурсов с внешних и внутренних рынков долга и капитала для обеспечения льготного кредитования предприятий обрабатывающей промышленности, а также предоставления иных финансовых и нефинансовых инструментов поддержки (в том числе экспортное кредитование, лизинговое финансирование, гарантирование кредитов банков второго уровня (далее – БВУ), инвестиции в основной капитал, мезонинное финансирование, консультативное сопровождение проектов, поиск инвесторов и другие). АО "НУХ "Байтерек" также будет проактивно расширять подход комплексной поддержки предприятий обрабатывающей промышленности, придерживаясь следующих принципов финансовой поддержки:

      1) пересмотр неэффективных и невостребованных мер поддержки;

      2) исключение финансирования проектов с участием квазигосударственных предприятий в размере более 50% от потребностей в инвестициях (при софинансировании или синдицированном финансировании);

      3) сокращение финансирования программ поддержки, искажающих рыночные цены и негативно влияющих на развитие частного сектора;

      4) преимущественная поддержка проектов, софинансируемых частным сектором, при финансировании из государственных средств.

      АО "НУХ "Байтерек" при оказании мер государственного стимулирования предприятиям обрабатывающей промышленности будет руководствоваться Концепцией развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан.

      Для достижения целевых индикаторов вышеуказанной Концепции развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан имеется необходимость охвата большого количества субъектов предпринимательства в сфере обрабатывающей промышленности путем расширения инструментария финансовой поддержки. В результате усиливается важность альтернативных источников финансирования, в том числе инструментов фондов прямых инвестиций. По данному направлению акционерное общество "Qazaqstan Investment Corporation" (далее – QIC) продолжит поддерживать казахстанские предприятия в сфере обрабатывающей промышленности через инструменты долевого финансирования.

      Концепция развития малого и среднего предпринимательства в Республике Казахстан до 2030 года

      Акционерное общество "Фонд развития предпринимательства "Даму" (далее – Даму) является финансовым агентом Концепции развития малого и среднего предпринимательства в Республике Казахстан до 2030 года и осуществляет поддержку субъектам микро, малого и среднего предпринимательства (далее – ММСП) путем субсидирования ставок вознаграждения по кредитам/долговым ценным бумагам и гарантирования кредитов БВУ/облигаций.

      Концепция развития жилищно-коммунальной инфраструктуры на 2023 – 2029 годы

      В связи с высокой потребностью населения в жилье разработана Концепция развития жилищно-коммунальной инфраструктуры на 2023 – 2029 годы. Основное внимание акцентировано на вопросах подготовки инженерно-социальной инфраструктуры, привлечения частных инвестиций в жилищное строительство, эффективного использования системы жилищно-строительных сбережений и перевода строительства кредитного жилья на внебюджетное финансирование.

      Одним из трех стратегических направлений деятельности АО "НУХ "Байтерек" и его дочерних организаций (далее – ДО) является реализация вышеуказанной Концепции развития в целях повышения доступности и комфорта жилья. Достижение поставленных целей предусматривается посредством реализации единой жилищной политики через стимулирование спроса и предложения по следующим задачам:

      1) выдача льготных займов на покупку жилья и субсидирование части платы за жилье, арендованное в частном жилищном фонде, через акционерное общество "Жилищный строительный сберегательный банк "Отбасы банк" (далее – Отбасы банк);

      2) финансирование строительства кредитного и социального жилья для очередников местных исполнительных органов (далее – МИО) и вкладчиков Отбасы банк путем приобретения ценных бумаг МИО, проектного финансирования частных застройщиков, привлечения средств международных финансовых организаций, микширования собственных средств с рыночным заимствованием и иных механизмов финансирования строительства жилья;

      3) стимулирование строительства жилья частными застройщиками за счет субсидирования ставки вознаграждения по коммерческим кредитам;

      4) реализация механизма защиты долевых вкладов населения через Единого оператора жилищного строительства - акционерное обществе "Казахстанская жилищная компания" (далее – КЖК);

      5) развитие рынка арендного жилья с выкупом через КЖК;

      6) развитие информационных технологий и аналитических исследований.

      Концепция развития АПК Республики Казахстан на 2021 – 2030 годы

      АО "НУХ "Байтерек" выполняет функцию оператора финансовых инструментов поддержки в рамках Концепции развития АПК Республики Казахстан на 2021 – 2030 годы через акционерные общества "Аграрная кредитная корпорация (далее – АКК) и "КазАгроФинанс" (далее – КАФ). Данный документ нацелен на создание конкурентоспособного АПК путем повышения производительности труда, урожайности пшеницы, обновления сельскохозяйственной техники, обеспеченности продовольственными товарами отечественного производства, привлечения инвестиций в основной капитал в сельское хозяйство и в производство продуктов питания.

2. Анализ текущего состояния АО "НУХ "Байтерек". Анализ внутренней среды

2.1 Текущая структура АО "НУХ "Байтерек" и ДО

      В состав АО "НУХ "Байтерек" входит 8 ДО (приложение 2 к настоящему Плану), которые в прошлом находились под управлением различных государственных органов и/или субъектов квазигосударственного сектора.

      ДО АО "НУХ "Байтерек" осуществляют содействие развитию экономики Казахстана посредством предоставления различных инструментов поддержки. Все существующие в ДО АО "НУХ "Байтерек" инструменты поддержки (как финансовые, так и нефинансовые) можно условно разбить на 3 направления деятельности: развитие экосистемы долевого финансирования (PE), поддержка предпринимательства (в т.ч. развитие промышленности, поддержка экспорта, развитие ММСП, развитие АПК) и обеспечение населения жильем (см. рисунок 4 ниже).

     


      Рисунок 4. Матрица инструментов поддержки развития экономики в ДО АО "НУХ "Байтерек"

      Три упомянутых направления значительно отличаются друг от друга по ряду характеристик, таких как:

      1) доля в портфеле активов АО "НУХ "Байтерек";

      2) уровень доходности активов;

      3) количество обслуживаемых клиентов;

      4) горизонт инвестирования/поддержки;

      5) типичная структура фондирования;

      6) качество кредитного портфеля;

      7) операционные расходы на управление активами.

      Более того, четыре направления деятельности АО "НУХ "Байтерек" реализуются в рамках связанных государственных программ развития экономики (см. рисунок 5 ниже).

     


      Рисунок 5. Сравнение направлений деятельности АО "НУХ "Байтерек" по ряду характеристик

      Источник: данные ДО (2022)

     

      Сравнительный анализ международной практики указывает, что в результате объединения различных специфичных направлений деятельности АО "НУХ "Байтерек" является уникальным институтом развития, не имеющим аналогов.

      Учитывая существенные различия в характеристиках направлений деятельности и результаты сравнительного анализа, деятельность АО "НУХ "Байтерек" следует планировать, анализировать и оценивать в контексте указанных направлений.

2.2 Анализ исполнения КПД и SWOT

      План развития АО "НУХ "Байтерек" включает в себя 13 ключевых показателей деятельности для выполнения задачи становления АО "НУХ "Байтерек" как интегрированного института развития и реализации трех стратегических направлений деятельности.

      Согласно отчету по исполнению Плана мероприятий на 2019 – 2023 годы по итогам 2022 года все стратегические ключевые показатели деятельности (далее – КПД) выполнены:


п/п

Показатель

Плановые значения

Фактические значения

Консолидированные КПД АО "НУХ "Байтерек" по обеспечению содействия устойчивому развитию экономики Республики Казахстан

1.

Доля кредитного и инвестиционного портфеля от общих активов АО "НУХ "Байтерек"

70,67 %

75,08 %

2.

Доля негосударственных источников заимствования в общей структуре заимствования за отчетный год

67,18 %

70,80 %

3.

ROA (консолидированно)

0,78 %

3,44 %

4.

Доля частного сектора в кредитном портфеле

86,62 %

89,05 %

5.

Удовлетворенность клиентов

-

-

6.

Рейтинг корпоративного управления

-

-

7.

Рейтинг устойчивого развития

-

-

Стратегическое направление деятельности 1. Поддержка предпринимательства

8.

Объем выручки предприятий, получивших поддержку АО "НУХ "Байтерек" (за год)

8 594,80 млрд тенге

13 705,06 млрд тенге

9.

Объем экспортной выручки предприятий, получивших поддержку АО "НУХ "Байтерек" (за год)

1 138,60 млрд тенге

1 709,15 млрд тенге

10.

Коэффициент привлеченных инвестиций в РК к единице средств АО "НУХ "Байтерек"

≥ 1,8

2,07

Стратегическое направление деятельности 2. Развитие агропромышленного комплекса

11.

Объем инвестиций в основной капитал в отрасли АПК (за год):
- в сельском хозяйстве
- в отрасли производства продуктов питания

251,70 млрд тенге

353,14 млрд тенге

12.

Объем лизинга сельхозтехники и оборудования (за год)

105 млрд тенге

182 млрд тенге

Стратегическое направление деятельности 3. Обеспечение населения жильем

13.

Вклад АО "НУХ "Байтерек" в строительство доступного жилья в Республике Казахстан (за год).

17,88 %

34,46 %

      Таблица 2. Исполнение КПД АО "НУХ "Байтерек" в 2022 году.

      SWOT-анализ приведен в таблице 3.

Сильные стороны

Слабые стороны

значительная поддержка АО "НУХ "Байтерек" и его ДО со стороны единственного акционера в лице Правительства Республики Казахстан;
развитая инфраструктура, существенный опыт поддержки экономики, опыт взаимодействия с частным бизнесом;
эффективное управление валютными, процентными, кредитными и другими рисками портфеля;
опыт привлечения финансирования на международном и местном рынках капитала;
широкий набор финансовых и нефинансовых инструментов поддержки в ДО АО "НУХ "Байтерек";
широкая клиентская база сельскохозяйственных товаропроизводителей (далее – СХТП), наработанный опыт работы ДО по поддержке субъектов АПК;
наличие обширной региональной сети филиалов ДО;
высокий уровень доверия целевых групп к деятельности АО "НУХ "Байтерек";
высокий уровень информированности целевых групп о деятельности АО "НУХ "Байтерек".

предоставление мер господдержки без предварительного анализа ранее предоставленных мер;
высокая длительность кредитования крупных проектов, что приводит к снижению эффективности деятельности предприятия в целом;
отсутствие услуг по технологической экспертизе на предмет готовности Индустрии 4.0;
недостаточная обратная связь от клиентов АО "НУХ "Байтерек" об удовлетворенности полученными мерами господдержки;
негативные тренды в банковском секторе, к которому АО "НУХ "Байтерек" имеет высокий уровень кредитных требований;
зависимость сектора АПК от государственного финансирования.

Возможности

Угрозы

высокая потребность экономики Казахстана в финансовой и нефинансовой поддержке развития;
необходимость дальнейшего повышения конкурентоспособности казахстанских компаний;
необходимость наращивания инвестиций в развитие и модернизацию инфраструктуры;
возможность привлечения средств из негосударственных источников финансирования;
расширение сотрудничества с частным сектором, в частности, софинансирование с частными финансовыми институтами;
возможность наращивания синергии между ДО;
развитие венчурного предпринимательства и инновационной инфраструктуры в виде венчурных фондов и стартап акселераторов.

ухудшение макроэкономической ситуации в стране из-за внешних факторов, что может привести к дальнейшему ослаблению национальной валюты и ухудшению страновых рисков;
неразвитость фондового рынка Республики Казахстан;
в случае понижения кредитного рейтинга АО "НУХ "Байтерек" доступ к внешним источникам финансирования будет ограничен;
слабая инвестиционная привлекательность проектов в Казахстане;
сохранение высокой доли проблемных кредитов в портфелях БВУ;
риски наложения вторичных санкций на клиентов ДО АО "НУХ "Байтерек".

      Таблица 3. SWOT-анализ

3. Миссия и видение АО "НУХ "Байтерек"

      Миссией АО "НУХ "Байтерек" является развитие конкурентоспособного бизнеса, обеспечение жильем и укрепление продовольственной безопасности на принципах ответственности перед обществом.

      Видение АО "НУХ "Байтерек" – проактивный управляющий холдинг, качественно преобразующий структуру экономики Казахстана путем развития новых отраслевых "точек роста".

      Ключевыми задачами, которые решает АО "НУХ "Байтерек" в рамках реализации своей миссии, являются:

      1) развитие несырьевых отраслей экономики;

      2) развитие предпринимательства;

      3) развитие обрабатывающей промышленности;

      4) поддержка экспорта несырьевой продукции;

      5) повышение производительности труда;

      6) развитие конкурентоспособного АПК;

      7) повышение инвестиционной привлекательности экономики;

      8) улучшение благосостояния населения.

      Первые шесть задач решаются путем осуществления основной деятельности АО "НУХ "Байтерек" по стратегическому направлению "Поддержка предпринимательства", охватывающему поддержку субъектов микро, малого, среднего и крупного предпринимательства, развитие промышленности и региональное развитие.

      Седьмая задача по повышению инвестиционной привлекательности экономики решается в рамках стратегического направления развития экосистемы долевого финансирования не только в Казахстане, но и в макрорегионе.

      Восьмая задача по улучшению благосостояния населения решается в рамках стратегического направления деятельности АО "НУХ "Байтерек" "Обеспечение населения жильем".

      По каждому из стратегических направлений в разделе 5 настоящего Плана предусмотрены КПД деятельности АО "НУХ "Байтерек" с определением целевого значения до 2033 года.

      Детальные подзадачи с годовыми промежуточными целевыми значениями и мероприятиями будут предусмотрены в рамках Плана мероприятий АО "НУХ "Байтерек", утверждаемого Советом директоров АО "НУХ "Байтерек" на пять лет.

4. Стратегические направления деятельности АО "НУХ "Байтерек"

4.1 Стратегическое направление деятельности 1. Поддержка предпринимательства

4.1.1 Развитие промышленности

      Деятельность АО "НУХ "Байтерек" по поддержке промышленных проектов является одним из направлений деятельности акционерного общества "Банк Развития Казахстана" (далее – БРК) и ее дочерней организации –акционерного общества "Фонд развития промышленности", которые оказывают поддержку в рамках инструментов долгового финансирования и лизинга. Основными проблемными вопросами в данном направлении деятельности являются:

      1) структура кредитного портфеля по заемщикам: кредитный портфель АО "НУХ "Байтерек" по состоянию на 31 декабря 2022 года составил 8,2 трлн тенге. Треть (32 %) кредитного портфеля приходится на БРК. Согласно анализу проектов (по стоимости), реализованных с инструментами поддержки БРК, порядка 30 % стоимости проектов приходится на компании с государственным участием, включая субъекты квазигосударственного сектора (с участием в проектах от 50 % и более).

      В связи с этим финансирование проектов и операций квазигосударственного сектора будет осуществляться в исключительных случаях, при соответствии их следующим критериям:

      финансирование осуществляется совместно с иными кредиторами (при софинансировании или синдицированном финансировании);

      соответствие принципам экологического, социального и корпоративного управления (ESG).

      Таким образом, текущая политика финансирования АО "НУХ "Байтерек" учитывает принцип приоритетности финансирования проектов частного сектора;

      2) оборачиваемость привлеченных средств из государственных и частных источников на финансирование проектов: долгосрочное льготное финансирование может негативно повлиять на финансовую дисциплину предприятий и исключить стимулы стать более конкурентоспособным в рыночной среде.

      В настоящее время существуют проблемы с кредитованием проектов, так отношение ссудного портфеля БВУ к ВВП снизилось с 56,7 % в 2009 году, до 24 % по итогам 2022 года. Причинами являются: перекредитованность предприятий, перезаложенность активов заемщиков, отсутствие залогового обеспечения, отсутствие привлекательности и гарантий для частных инвесторов.

      Для решения вышеупомянутых проблем в подпунктах 1) и 2) необходимы не только достаточная ликвидность, но и наличие критической массы новых инвестиционных проектов, привлекательных для частных инвесторов.

      При осуществлении кредитования приоритетных проектов АО "НУХ "Байтерек" будет стремиться максимально вовлекать частных инвесторов в структуру финансирования проектов, сокращая тем самым государственное участие. В этой связи широкое применение продолжат получать инструменты совместного финансирования (включая синдицированное кредитование) и секьюритизации портфеля кредитов. Использование таких инструментов позволит снизить экономическую стоимость финансирования для инициаторов за счет эффективной структуризации проектов, распределения рисков между софинансирующими сторонами, улучшения требований к прозрачности и качеству менеджмента на предприятиях.

      Предоставление синдицированного кредита будет осуществляться с участием БРК и БВУ. БРК будет участвовать в финансировании в период инвестиционной фазы. В последующем при достижении целевых показателей проекта (постинвестиционная фаза проекта) предполагается поэтапная передача доли кредита в пользу БВУ.

      Помимо этого, участие частных инвесторов на начальном этапе финансирования проектов значительно увеличит вероятность их успешной реализации и востребованность производимой ими продукции за счет привнесения дополнительной качественной экспертизы и в ряде случаев новых экономических связей. В свою очередь, наличие в структуре финансирования государственного партнера в лице национального института развития повысит доверие и уверенность частных инвесторов в долгосрочной заинтересованности реализации совместных проектов.

      Таким образом, приоритет при отборе проектов на прочих равных условиях будет отдаваться проектам с большей долей участия частных инвесторов и самих инициаторов. АО "НУХ "Байтерек" будет стремиться осуществлять финансирование совместных с бизнесом проектов на паритетных основах, тем самым эффективно разделяя риски и увеличивая эффект финансового рычага путем привлечения дополнительных частных инвестиций.

      В целях привлечения большего объема средств частных финансовых организаций в кредитование приоритетных инвестиционных проектов дополнительное развитие получит инструмент гарантирования. При этом реализация механизма гарантирования будет осуществляться также на паритетных условиях с частными партнерами.

      В итоге данные меры позволят повысить оборачиваемость государственных средств, тем самым снизив давление на республиканский бюджет. Дополнительно будет рассматриваться возможность перевода проектов на рыночное финансирование с использованием инструментов фондового рынка.

      Кроме того, механизм соинвестирования в проекты осуществляется с участием QIC. Портфельные фонды прямых инвестиций QIC имеют возможность привлечения дополнительных инвестиций от международных институциональных инвесторов в рамках соглашений о соинвестировании, что позволяет другим инвесторам участвовать в потенциально высокодоходных инвестициях без участия в фонде прямых инвестиций;

      3) высокая стоимость заимствования: в 2022 году АО "НУХ "Байтерек и дочерние организации привлекли рыночные заимствования на сумму 838 млрд тенге на срок от 1 до 10 лет, средневзвешенные ставки привлечения составили: в тенге – 16,6 % годовых, в долларах США – 4,9 % годовых. К примеру, за период с 2019 по 2021 годы средневзвешенные ставки составили: 10,8 % годовых в тенге и 2,7 % годовых в долларах США.

      АО "НУХ "Байтерек" и его дочерние организации продолжат на постоянной основе работать над поиском наиболее доступных источников рыночного фондирования, в том числе работая над повышением своей деловой репутации в виде поддержания высокого уровня кредитного рейтинга и увеличения рейтинга устойчивого развития.

      4) реактивный подход АО "НУХ "Байтерек" к поиску и структурированию сделок: в текущей операционной модели АО "НУХ "Байтерек" имеет ограниченный объем прямого взаимодействия с предпринимателями, поскольку непосредственная поддержка реализуется на уровне ДО. При этом АО "НУХ "Байтерек" будет проактивно инициировать поддержку тех или иных направлений в приоритетных секторах экономики в рамках комплексной поддержки проектов в сегменте крупного бизнеса путем разработки соответствующей карты развития проекта.

      Также, при отборе инвестиционных проектов холдинг руководствуется индексом развития, который позволяет выделить наиболее социально значимые проекты, способные внести вклад, оказать влияние на развитие экономики Республики Казахстан и дать таким проектам наиболее выгодные условия;

      5) кросс-функциональность (комплексная поддержка) на уровне инструментов поддержки: по состоянию на конец 2022 года в рамках комплексной поддержки реализуются такие проекты как, например, проект по производству легковых автомобилей Hyundai, строительство завода по производству ферросилиция, а также обогатительной фабрики. При этом отмечается наличие значительного потенциала расширения практики комплексной поддержки при условии наличия координации и вовлеченности на уровне АО "НУХ "Байтерек".

      Отбор проектов для предоставления поддержки будет осуществляться с учетом увеличения производительности труда, расширения рынков сбыта, а также увеличения внутристрановой ценности в закупках товаров, работ и услуг при реализации проектов;

      6) проблемные активы/проекты: АО "НУХ "Байтерек" будет продолжена работа по совершенствованию подходов к управлению рисками в сделках, чтобы минимизировать вероятность потерь от неработающих займов.

      Так, АО "НУХ "Байтерек" и его дочерняя организация QIC будут проводить работу по оздоровлению рынка проблемных активов путем создания и инвестирования в фонды стрессовых активов с привлечением опытных управляющих партеров (далее – GP) для их управления, а также привлечения средств других инвесторов в данный сегмент;

      7) встречные обязательства получателей льготного финансирования: в целях повышения эффективности оказания мер государственного стимулирования промышленности будут введены встречные обязательства предприятий, которые предусматривают набор обязательств предприятия по исполнению экономических показателей производства, в том числе, но не ограничиваясь, повышение средней заработной платы производственного персонала, увеличение объема реализуемой продукции, увеличение объема производства предприятия, создание и/или сохранение рабочих мест, увеличение объема доходов предприятия, экспорт продукции.

      8) стимулирование роста стоимости компаний-заемщиков: АО "НУХ "Байтерек" содействует созданию стабильных и конкурентоспособных предприятий. Для повышения стоимости заемщиков БРК и проектных компаний QIC, а также их включения в ряды публичных компаний АО "НУХ "Байтерек" будет повышать уровень прозрачности компаний-заемщиков и производительность труда компаний-заемщиков БРК и проектных компаний QIC путем разработки и предоставления таких инструментов как тиражирование лучших практик управления, выставление требований по повышению прозрачности исполнительных органов, а также по обязательному наличию качественного внешнего аудита финансовой отчетности и другие.

      Данная мера позволит стимулировать заемщиков постоянно улучшать свой производственный процесс, искать новые конкурентные преимущества, эффективно приспосабливаться к постоянно изменяющимся ситуациям, будет способствовать увеличению стоимости компаний-заемщиков и, как следствие, повысит их инвестиционную привлекательность на торговых площадках;

      9) создание экосистемы малого и среднего бизнеса (далее – МСБ) вокруг крупных предприятий. Необходимо стимулировать крупные предприятия к сотрудничеству с МСБ путем увеличения их поддержки в цепочках поставок с точки зрения возврата займов, поставок сырья и аутсорсинга проектов. Для этого АО "НУХ "Байтерек" будет применять встречные обязательства при предоставлении льготного финансирования. Также будет выполняться развитие экосистем вокруг крупных инвесторов через пакетный принцип поддержки и развитие проектного финансирования (инструменты синдицированного займа и соинвестиции).

      Для привлечения крупных (якорных) инвесторов в страну необходим комплексный подход, который будет поддерживать устойчивость создания цепочки добавленных стоимостей, начиная от поставщиков сырья/оборудования и заканчивая каналами сбыта.

      Создание экосистемы вокруг проектов крупных предприятий будет заключаться в финансовой поддержке казахстанских предприятий, являющихся партнерами в рамках совместной реализации проектов с иностранными участниками. Данные меры позволят встраиваться в глобальные цепочки производства и сбыта товаров и услуг, а также будут способствовать привлечению в экономику Казахстана иностранных компаний.

      Таким образом, пакетный принцип предоставления инструментов будет способствовать вовлечению широкой массы предпринимателей в орбиту мер поддержки и увеличению оборачиваемости финансовых ресурсов.

4.1.2 Поддержка микро, малого и среднего предпринимательства

      Деятельность АО "НУХ "Байтерек" по поддержке бизнеса в сегменте ММСП реализуется дочерней организацией Даму, которая оказывает поддержку в рамках как финансовых (субсидирование ставки вознаграждения, гарантирование кредитов БВУ, обусловленное размещение средств в БВУ, микрокредитование), так и нефинансовых (консультативное сопровождение проектов) инструментов.

      С момента создания АО "НУХ "Байтерек" наблюдается положительная динамика развития ММСП в Казахстане. Показатель доли ММСП в структуре ВВП вырос с 25,9 % в 2014 году до 36,5 % в 2022 году (по предварительным данным). Количество активно действующих субъектов увеличилось в 2 раза за 9 лет и составило 1,87 млн субъектов в 2022 году. Увеличился показатель занятого населения в секторе ММСП, который по предварительным данным составил 4,1 млн человек в 2022 году (см. рисунок 6 ниже).

     


     


      Рисунок 6. Динамика основных показателей ММСП

      Источник: Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

      Соответственно, Казахстан имеет существенный потенциал в развитии сектора ММСП. Уровень развития сектора ММСП остается значительно ниже, чем в таких развивающихся странах, как Аргентина, Бразилия, Южная Африка и Китай. Средний показатель доли ММСП в структуре ВВП развивающихся стран равен 42 %, в то время как доля занятых составляет 64 % от общего населения страны. Показатели доли ММСП в структуре ВВП Казахстана на 25 % ниже среднего показателя развивающихся стран (36,5 % по итогам предварительных данных 2022 года), а доля занятых в ММСП от экономически активного населения республики по итогам 2022 года равна 41,5 %.

      Основными факторами, ограничивающими финансирование развития ММСП в Казахстане, являются ограниченный охват (по количеству) предпринимателей в секторе ММСП, ориентация поддержки со стороны институтов развития на суб-сегмент среднего бизнеса, недостаточность государственной поддержки, отсутствие мотивационной составляющей в инструментах финансовой поддержки со стороны институтов развития, а также высокие ставки кредитования БВУ.

      Основными финансовыми инструментами ДО АО "НУХ "Байтерек" по поддержке ММСП являются обусловленное размещение средств в БВУ, субсидирование ставки вознаграждения и гарантирование кредита.

      На рисунке 7 ниже показано, что что 82,1 % объема выпускаемой продукции и 89,9 % рабочих мест относится к субъектам микро- и малого бизнеса.

     


      Рисунок 7. Количество действующих субъектов МСБ, объем выпускаемой продукции и количество рабочих мест по субъектности бизнеса за 2022 год

      Источник: Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

      Таким образом, для достижения максимального эффекта с точки зрения создаваемых рабочих мест и увеличения объемов выпускаемой продукции ДО АО "НУХ "Байтерек" в направлении поддержки бизнеса в сегменте ММСП будет ориентировать финансовые инструменты поддержки в большей степени на суб-сегменты микро и малого бизнеса.

      Для этого Даму продолжит осуществлять поддержку микро-, малого бизнеса через субсидирование процентной ставки, гарантирование кредитов БВУ и микрофинансовые организации, в т.ч. посредством апексных механизмов.

      При оказании ДО АО "НУХ "Байтерек" финансовых мер поддержки ММСП будут предусмотрены механизмы встречных обязательств со стороны поддерживаемых предприятий по повышению своей социально-экономической эффективности.

      В сложившейся макроэкономической ситуации при высокой ставке рефинансирования ставка кредитования ММСП со стороны БВУ по специальным программам (в том числе по совместным программам Даму с международными финансовыми организациями и местными исполнительными органами) составляет от 6 до 21 %. Уровень маржинальности в отраслях, где создаются и развиваются ММСП, зачастую ненамного превышает ставку кредитования, то есть возможности роста и развития бизнеса за счет заемных средств сильно ограничены.

      При этом в соответствии с Концепцией развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы отбор проектов для предоставления поддержки будет осуществляться с учетом увеличения производительности труда, модернизации и расширения производства, а также эффективности реализуемых проектов.

      Кроме того, в целях поддержки МСБ АО "НУХ "Байтерек" будут приняты меры по:

      стимулированию крупных предприятий к сотрудничеству с МСБ путем их поддержки в цепочках поставок;

      проактивной работе с регионами по развитию МСБ.

4.1.3 Повышение экспортного потенциала

      Блок повышения экспортного потенциала реализуется единым окном поддержки экспортеров – акционерным обществом "Экспортно-кредитное агентство Казахстана" (далее – АО "ЭКА").

      В соответствии с Посланием Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2020 года "Казахстан в новой реальности: время действий" Правительству Республики Казахстан поручено запустить программу экспортной акселерации, направленной на средние несырьевые предприятия, озвучена необходимость ориентирования компаний на внешние рынки, усиления экспортной поддержки и продвижения на экспорт казахстанских товаров и услуг.

      Также ранее в Послании Главы государства народу Казахстана от 14 декабря 2012 года "Стратегия "Казахстан-2050": новый политический курс состоявшегося государства" к 2040 году Правительству Республики Казахстан поручено увеличить долю несырьевого экспорта общем объеме экспорта в три раза.

      Кроме того, в Послании Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2023 года "Экономический курс Справедливого Казахстана" была отмечена необходимость создания полноценного института продвижения экспорта с консолидацией в нем необходимых инструментов.

      В целях реализации вышеуказанных задач по стимулированию экспортного потенциала Казахстана, а также диверсификации экспорта с ориентацией на высокую добавленную стоимость будет проработан вопрос стратегически важного направления АО "ЭКА", который усилит финансовую поддержку экспортеров.

      В мировой практике классическое понимание продвижения несырьевого экспорта включает деятельность за пределами страны (торговые соглашения, организация зарубежных представительств, различных мероприятий за рубежом и другое), вместе с тем для роста несырьевого экспорта уделяют все больше внимания вопросам внутренней направленности, которые подразумевают создание условий для продвижения несырьевого экспорта, а также построение необходимой поддерживающей инфраструктуры и компетенции внутри страны.

      По результатам проведения анализа практики зарубежных стран в сфере государственной поддержки экспорта и системы ее финансирования сформированы следующие основные выводы:

      1) поддержка в сфере экспорта осуществляется через применение инструментов государственной поддержки (выделение грантов, субсидирование, страхование, кредитование, информационная поддержка, сопровождение сделок и др.);

      2) государственная поддержка в сфере экспорта осуществляется в рамках создания условий для развития МСБ. Предоставляются бесплатные услуги информационного и консультационного характера. Для оказания финансовой (налоговой и кредитной) поддержки предусмотрены целевые средства;

      3) поддержка экспорта во многих странах является неотъемлемой частью развития экономики. В связи с этим государство обеспечивает сохранность и приоритетность отечественных брендов, защищает их от зарубежных конкурентов и активно осуществляет защиту интересов своих компаний на всех этапах реализации проектов за рубежом;

      4) экспортная поддержка государства в основном направляется на перерабатывающие промышленности и АПК;

      5) с целью реализации государственной поддержки экспорта и защиты частных инвестиций во многих странах функционируют специализированные учреждения ЭКА.

      ЭКА предоставляет кредитование внешнеторговых операций, государственное гарантирование экспортных кредитов, страхование экспортных кредитов и сделок, а также информационно-аналитическую поддержку.

      Кроме того, основываясь на международном опыте агентств по продвижению экспорта, внедрен инструмент субсидирования ставки вознаграждения при финансировании экспортных операций с обеспечением страховой защиты, выдаваемого финансовыми институтами для повышения конкурентоспособности отечественных товаров несырьевого сектора в рамках Закона Республики Казахстан "О промышленной политике".

      Будут расширена география экспорта и проведена проактивная работа через зарубежное и региональное присутствие АО "ЭКА" для увеличения партнеров и клиентов в странах приоритетного и высокого интереса.

      В рамках цифровизации бизнес-процессов АО "НУХ "Байтерек" будет проведена работа по оптимизации и автоматизации деятельности для повышения доступа отечественных экспортеров к предоставляемым услугам через bgov.kz.

      Кроме того, АО "НУХ "Байтерек" для повышения количества новых экспортеров будет продолжено оказание пакетной поддержки с целью взращивания экспортеров (АО "ЭКА", QIC, БРК, АКК, Даму) с концентрацией в холдинге всех инструментов поддержки экспортеров.

4.1.4 Развитие АПК

      В соответствии с пунктом 52 Общенационального плана мероприятий по реализации Послания Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2020 года "Казахстан в новой реальности: время действий" Правительству Республики Казахстан поручено создать единый институт развития путем присоединения к АО "НУХ "Байтерек" АО "НУХ "КазАгро" с двукратным сокращением портфельных компаний и соответствующей корректировкой штатной численности.

      В связи с этим АО "НУХ "Байтерек" с 2021 года предусматривает развитие сельского хозяйства в рамках задач, обозначенных в Концепции развития АПК Республики Казахстан на 2021 – 2030 годы.

      В рамках исполнения поручения Президента Республики Казахстан Токаева К.К. от 23 июля 2019 года, данного на расширенном заседании Правительства Республики Казахстан, на момент реорганизации АО "НУХ "Байтерек" путем присоединения к нему АО "НУХ "КазАгро" количество дочерних организаций АО "НУХ "КазАгро" составило 3 организации – КАФ, АКК и акционерное общество "Фонд финансовой поддержки сельского хозяйства" (далее – ФФПСХ).

      В декабре 2021 года ФФПСХ реорганизовано путем присоединения к АКК и в июле 2022 года КАФ передан в АКК в качестве дочерней организации.

      Данные мероприятия позволили устранить дублирование в кредитовании АКК и ФФПСХ, реализовать принцип "одного окна" с построением вертикально интегрированного института развития АПК на базе АКК.

4.1.4.1 Текущая ситуация в АПК

      Объемы валового производства сельскохозяйственной продукции (далее – сельхозпродукция) Казахстана с 2012 года устойчиво растут.

     


      *данные за январь-декабрь 2022 г. (ИФО к соответствующему периоду предыдущего года)

      Рисунок 8. Динамика производства в сельском хозяйстве, млрд тенге

      Источник: Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

      В условиях последовательных темпов роста в животноводстве в растениеводстве наблюдается высокая зависимость от природно-климатических факторов, сказывающаяся на колебаниях урожайности основных сельскохозяйственных культур.

      Основные посевные площади в республике отводятся под зерновые культуры, среди них преобладает пшеница. Так, в 2022 году 12,9 млн га или 80 % посевов зерновых (или 56 % от всех посевных площадей сельхозкультур) пришлось на пшеницу. Объемы производства пшеницы превышают уровень национального потребления, а избыток экспортируется. Казахстан традиционно входит в число крупнейших экспортеров по зерну и муке.

      Несмотря на положительные тенденции в отрасли, сельское хозяйство Казахстана характеризуется рядом проблем.

      1. Низкая производительность труда обусловлена невысокой урожайностью сельхозкультур и продуктивностью сельскохозяйственных животных, использованием устаревших трудозатратных технологий, слабой инновационной активностью субъектов отрасли.

      Сельское хозяйство страны располагает значительным, но недостаточным парком тракторов, комбайнов и другой сельскохозяйственной техники (далее – сельхозтехника). Так, по данным МСХ РК средний износ машинно-тракторного парка составляет порядка 80 %. Доля крайне изношенных основных видов сельхозтехники (старше 15 лет) составляет: тракторов – 79 %, комбайнов – 54 %, сеялок – 86 %, жаток – 63 %.

      2. Мелкотоварность производства в АПК. В 2022 году 63 % говядины, 68 % баранины, 70 % молока, 48 % картофеля, 54 % помидоров и 53 % огурцов было произведено в личных подсобных хозяйствах.

      3. Высокая импортозависимость по основным видам фруктов (в 2022 году – 44 %), винограду (57 %), а также овощам в межсезонье вследствие нехватки современных мощностей хранения и объемов производства в тепличных хозяйствах.

      4. Низкий удельный вес племенного поголовья в общем поголовье крупного рогатого скота (далее – КРС) (13 % на начало 2022 г.), мелкого рогатого скота (далее – МРС) (14 % на начало 2022 г.), концентрация основного поголовья скота в хозяйствах населения (по данным на конец 2022 г., КРС – 51 %, МРС – 51 %, лошади – 43 %, верблюды – 49 %, свиньи – 58 %), слабая репродуктивная база для быстрого воспроизводства высокопродуктивного скота, несоответствие объемов кормопроизводства потребностям животноводства сдерживают рост производства животноводческой продукции.

      5. Сертификация производства в соответствии с требованиями стран-импортеров. В связи с близким расположением рынков потребления, как, например, Китай, страны Центральной Азии, наиболее высокий потенциал роста для поставки на экспортные рынки имеет производство говядины, баранины, свинины.

      В перерабатывающей промышленности наблюдается устойчивый ежегодный рост объемов производства продуктов питания.

     


      *оперативные данные за январь-декабрь 2022 г. (индекс физического производства, в % к соответствующему периоду предыдущего года)

      Рисунок 9. Производство продуктов питания, в млрд тенге

      Источник: Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

     

      Росту отрасли способствуют меры поддержки, реализуемые через правительственные программы развития, что повлияло на рост инвестиций в основной капитал в 2022 году в 4,5 раза с 2011 года (с 34 млрд тенге до 141 млрд тенге).

      Пищевая промышленность Казахстана характеризуется ростом конкуренции с производителями из стран Евразийского Экономического Союза. Отрицательно на конкурентоспособность отечественных производителей продуктов питания влияют:

      1) низкое качество отечественного сырья, затрудняющее его промышленную переработку;

      2) неразвитость инфраструктуры заготовки, транспортировки, хранения и реализации сырья;

      3) устаревшее оборудование;

      4) низкий уровень применения новых и инновационных технологий;

      5) монополизм торговых сетей;

      6) недостаток оборотных средств на сезонный закуп сырья;

      7) наличие на внутреннем рынке дешевой недоброкачественной импортной пищевой продукции.

      Несмотря на наличие сырьевых ресурсов в виде мяса, жира, овощей и других, в стране наблюдается высокая доля импорта по таким видам продукции, как колбасные изделия (в 2022 году – 39 %), мясные консервы (37 %), растительные масла (29 %), плодовоовощные консервы (85 %) и мясо птицы (35 %). Также высок уровень импортозависимости по сыру и творогу (в 2022 году – 51 %), сухому молоку (83 %).

4.1.4.2 Поддержка сельхозтоваропроизводителей, как драйвер развития отрасли

      Основной категорией потребителей услуг АО "НУХ "Байтерек" в области АПК являются крестьянские и фермерские хозяйства, сельскохозяйственные предприятия.

      Так, по состоянию на начало 2023 года в Казахстане в качестве сельхоз товаропроизводителей зарегистрировано 1 630 974 домашних хозяйств, 271 693 крестьянских и фермерских хозяйств, а также 20 017 юридических лиц.

      Всего по состоянию на начало 2023 года кредитный портфель АКК и КАФ состоит из более чем 87,5 тыс. конечных заемщиков, из которых порядка 65,8 тыс. профинансировано напрямую и порядка 21,7 тыс. – через фондирование АКК БВУ, КТ и МФО.

      Основными источниками кредитных ресурсов для субъектов АПК являются АКК, БВУ, КТ, МФО.

      При этом последние годы основным кредитором на рынке АПК являются АКК и КАФ (таблица 4).

      млрд тенге


2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

2022

АКК (в т.ч. КАФ)

161,2

168,8

224,3

245,7

385,2

448,6

445,7

464,2

522,3

БВУ (за вычетом фондирования АКК)

450,6

159,7

198,2

139,2

76,4

88,8

138,2

240,5

246

ИТОГО

611,9

328,4

422,5

384,9

461,7

537,5

583,9

704,6

768,3

      Таблица 4. Объемы финансирования АПК.

     


      * данные БВУ без учета фондирования от АО "НУХ "КазАгро", АКК

      Рисунок 10. Объем кредитования сельского хозяйства АКК (в т.ч. КАФ) и БВУ, в млрд тенге

      Источник: Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан и План мероприятий АО "НУХ "Байтерек", АО "НУХ "КазАгро"

      Важно отметить, что доля сельского хозяйства в структуре ВВП республики с 2011 года особо не меняется (в 2011 году – 4,9 %, в 2022 году – 5,2 %). При этом доля сельского хозяйства в ссудном портфеле БВУ на конец 2022 года составила 1,8 %, что свидетельствует о значительном недофинансировании отрасли со стороны БВУ.

      Рост финансирования сельского хозяйства со стороны БВУ сдерживается следующими причинами:

      1) консервативная оценка отраслевых рисков в сельскохозяйственном производстве, отчасти обусловленная слабой методологией анализа, нехваткой наработанного опыта финансирования сельскохозяйственных проектов, дефолтом крупных зерновых холдингов;

      2) нехватка действенных инструментов хеджирования отраслевых рисков;

      3) низкая ликвидность залогового обеспечения в сельской местности, в том числе связанная со слабым развитием рынка земли и прав землепользования, являющихся основным залоговым инструментом для многих СХТП;

      4) нехватка источников долгосрочного фондирования в тенге, требуемых для финансирования проектов с длительным сроком окупаемости;

      5) более высокие, в сравнении с АКК, ставки вознаграждения по займам;

      6) высокие издержки на развитие и поддержание региональной сети в сельской местности.

      На вовлечение БВУ и других частных финансовых организаций в кредитование АПК направлен комплекс мер Концепции развития АПК Республики Казахстан на 2021 – 2030 годы, включая субсидирование ставок вознаграждения по займам и лизингу, развитие системы гарантирования займов, повышение эффективности системы агрострахования, долевое финансирование, софинансирование, фондирование через АКК и другие меры.

      Работа по автоматизации бизнес процессов АКК будет продолжена в соответствии с лучшими практиками и стандартами финансового обслуживания.

      В целом будет сохранен фокус по финансированию сельхозтоваропроизводителей и развитию села. Темпы финансирования сельского хозяйства и агропромышленной отрасли будут поддерживаться с учетом выделяемых средств в рамках Концепции развития АПК Республики Казахстан на 2021 – 2030 годы.

4.2 Стратегическое направление деятельности 2. Развитие экосистемы долевого финансирования

      Развитие рынка венчурного финансирования

      Венчурное финансирование – это инструмент финансирования в форме прямых инвестиций (далее – ПИ), который предоставляется фирмами или фондами венчурного капитала стартапам, компаниям, находящимся на ранней стадии развития, и развивающимся компаниям, которые обладают высоким потенциалом роста или продемонстрировали высокие темпы роста.

      В 2022 году по оценкам суммарный объҰм венчурного финансирования в мировом масштабе составил приблизительно 415,1 млрд долл. США. Это на 35 % меньше результата за 2021 год, когда вложения достигали 638,4 млрд долл. США. Но несмотря на это, объем инвестиций превысил допандемийный уровень, не превышавший 300 млрд долл. США в год.

      Необходимо отметить, что на американский рынок пришлась практически половина от общего объҰма венчурного финансирования — 48 %, или около 198,4 млрд долл. США. Это на 37 % меньше результата за 2021 год, но на 31 % больше по сравнению с 2020 годом. В Европе венчурное финансирование в 2022 году сократилось на 17 % в годовом исчислении, а в Азии — на 40 %.

      Сектор здравоохранения продемонстрировал наибольшее падение в 2022 году в сравнении с 2021 годом, составив приблизительно 25,9 млрд долл. США. Инвестиции в области финансовых технологий также сократились, за год снижение составило порядка 46 %.

      В мировой практике венчурный бизнес является основным источником финансирования в инновационные разработки и коммерциализацию технологий. При этом ключевую роль в развитии рынка венчурного капитала в мире на первых этапах осуществляет государство через софинансирование венчурных фондов, предоставление льгот и снижение налогового бремени для инновационных фирм и венчурных предприятий.

      QIC как международный фонд фондов также имеет возможность сотрудничества с глобальными венчурными фондами, что поможет в дальнейшем повысить привлекательность казахстанских проектов на глобальном рынке. QIC будет участвовать в развитии сегмента венчурного финансирования с фокусом на инвестиции в ранних (после посевных) стадиях и стадиях роста.

      В связи с тем, что инвестиции на посевных стадиях проекта очень рискованны и имеют большой процент неудач, венчурные инвестиции будут вкладываться как в проекты в послепосевном периоде, так и уже действующие, наиболее перспективные инновационные проекты на этапе их масштабирования на рынке.

      В рамках развития направления венчурного финансирования QIC выступит в качестве оператора программы софинансирования частных венчурных фондов, будет обеспечивать их сопровождение, содействовать распространению стандартов, лучших практик и аналитических обзоров деятельности профессиональных участников венчурного рынка для обеспечения постепенной интеграции в глобальную экосистему инноваций. Это будет достигнуто путем создания и участия в венчурных фондах, создания разветвленной сети партнеров и расширения пула проектов.

      Развитие рынка долевого финансирования

      Иностранные инвестиции играют особую роль в экономике Казахстана, являясь источником капитализации, развития инфраструктуры страны и новых технологий. Привлечение иностранных инвестиций в экономику Республики Казахстан, а также их эффективное использование создают новые рабочие места и новые инновационные предприятия с высокой добавленной стоимостью.

      По итогам 2022 года валовый приток прямых иностранных инвестиций (далее – ПИИ) в Казахстан составил 28 млрд долл. США (23,8 млрд долл. США в 2021 году). ПИИ в Казахстан осуществлялись в основном в предприятия нефтегазового сектора и обрабатывающей промышленности. Основными странами-прямыми инвесторами Казахстана в 2022 году являлись Нидерланды (29,6 % от валовых поступлений иностранных прямых инвестиций), США (18,2 %), Швейцария (10,0 %), Бельгия (5,7 %), Южная Корея и Российская Федерация (по 5,3 %) и Китай (5,0 %).

     


      Рисунок 11. Прямые иностранные инвестиции в Республику Казахстан, 2010 – 2022 годы

      Источник: НБ РК

      Ключевым игроком на рынке прямых инвестиций (далее – ПИ) среди группы компаний АО "НУХ "Байтерек" является QIC, задачами которого являются привлечение ПИ и содействие устойчивому экономическому развитию Казахстана путем предоставления долевого финансирования через фонды прямых инвестиций (далее – ФПИ). QIC инвестирует и управляет ФПИ в партнерстве с международными институциональными инвесторами, суверенными фондами и международными финансовыми организациями с целью дальнейшего роста и повышения конкурентоспособности.

      QIC предоставляет поддержку компаниям, которые соответствуют приоритетным направлениям государственной экономической политики. По состоянию на 31 декабря 2022 года четырнадцать из семнадцати фондов имеют полный или частичный мандат по инвестированию в проекты на территории Республики Казахстан, охватывая все приоритетные сектора.

      QIC ориентирован на создание дополнительной стоимости портфельных компаний путем развития деловой сети контактов в ключевых отраслях, совместной работы с кэптивными фондами и поддержки команд GP в приобретении инвестиционных активов.

      В рамках содействия устойчивому экономическому развитию Казахстана QIC задействует потенциал ПИ для создания лидирующих на рынке бизнесов, которые смогут способствовать экономической диверсификации страны; ориентируется на МСБ, имеющий большой потенциал на региональном рынке; способствует развитию устойчивого бизнеса, основанного на признанных экологических, социальных и управленческих стандартах ESG.

      На конец 2022 года количество фондов прямых инвестиций с участием QIC составило 17 фондов с общим объемом инвестиций в 2,4 млрд долл. США. Фонды ориентированы на проекты в различных отраслях и инвестиционных направлениях. Наибольшая доля инвестиций QIC пришлась на транспорт и логистику (36 %), производство продуктов питания (22 %) и энергетика (16 %).

      Дальнейшее развитие рынка ПИ в стране способствует повышению инвестиционной привлекательности Казахстана, получению доступа к капиталу, имеющемуся на глобальном рынке ПИ, и позволит создать лидирующие на рынке компании, которые в свою очередь смогут в дальнейшем способствовать экономической диверсификации.

      Развитие рынка стрессовых активов

      В соответствии с поручением Президента Республики Казахстан, озвученным на заключительном заседании Государственной комиссии по чрезвычайному положению от 11 мая 2020 года, необходимо создание цивилизованного рынка неработающих активов.

      Рынок стрессовых активов в Казахстане не имеет активных участников в лице специализированных управляющих фондами. Тем не менее, размер рынка стрессовых активов значительно большой и обладает высоким потенциалом для развития. В основном он представлен коммерческими банками и государственными фондами.

      Рынок стрессовых активов в Казахстане демонстрировал рост в 2016 – 2018 годы, вызванный экономическими спадами и ненадлежащим управлением заемщиками. По состоянию на октябрь 2022 года объем стрессовых активов оценивается в 2,5 трлн тенге, что составляет 6 % от всех активов банковского сектора.

      С целью привлечения частных инвесторов на этот рынок законодательно предусмотрено расширение списка покупателей стрессовых активов путем включения частных инвесторов, в том числе нерезидентов. Это создает рыночный механизм очистки балансов банков от неработающих кредитов, а также обеспечивает доступ на рынок стрессовых активов новых инвесторов, включая международных.

      Однако стоит отметить, что на данный момент рынок стрессовых активов нуждается в хорошо продуманной нормативной базе, инфраструктуре по восстановлению неработающих займов и структурированной методологии в отношении коммерческих условий для улучшения сотрудничества между государственными фондами и БВУ.

      В целях оздоровления рынка стрессовых активов QIC будет участвовать в фондах стрессовых активов, которые, в свою очередь, будут инвестировать в стрессовые активы, в том числе в долговые обязательства компаний, которые не в состоянии обслуживать свои долги, или компаний, которые испытывают проблемы с ликвидностью и нуждаются в дополнительном капитале для реструктуризации и осуществления операционных изменений. Для эффективного управления доступным капиталом средств, выделенных для инвестирования в данный сегмент, QIC планирует привлекать независимых и опытных GP, которые будут инвестировать в компании с надежной бизнес-моделью и существенной внутренней стоимостью (intrinsic value) с целью получения прибыли за счет реструктуризации.

      Развитие рынка инфраструктурных активов

      Инфраструктурный рынок представляет собой относительно небольшую часть мирового рынка прямых инвестиций, однако объем активов под управлением данного сектора неуклонно растет благодаря стабильно высокой доходности инфраструктурных инвестиционных проектов. При этом основное преимущество инфраструктуры заключается в том, что данный сектор имеет низкую корреляцию с другими активами, хеджируется от инфляции и обеспечивает надежный поток доходов.

      Инфраструктурные инвестиции в основном осуществляются путем ГЧП. В целом ГЧП – это юридически оформленное на определенный срок и основанное на объединении ресурсов, распределении рисков сотрудничество государственного партнера с одной стороны и частного партнера с другой стороны в целях привлечения в развитие инфраструктуры частных инвестиций.

      По данным центра государственно-частного партнерства по состоянию на 2 июня 2022 года заключено 1 025 договоров на общую сумму 2,2 трлн тенге.

      Более 86 % заключенных договоров в количественном выражении приходится на 3 сферы: образование, здравоохранение и социальные услуги, энергетика и ЖКХ. Однако в стоимостном выражении порядка 39% приходится на сферу транспорта и инфраструктуры.

      Механизм ГЧП является относительно новым для Казахстана с ограниченным количеством и размером финансирования исторических проектов. Отсутствие у муниципалитетов достаточной компетенции в коммерчески-ориентированных инфраструктурных проектах является одной из проблем развития механизма ГЧП.

      В целом в Казахстане наблюдается активность рынка инфраструктурных инвестиций во всех направлениях и секторах, включая транзитную инфраструктуру, энергетику, социальное, а также коммунальное строительство. В связи с благоприятным географическим расположением страны, наличием дорожных, железнодорожных и водных каналов транзитная инфраструктура является одним из наиболее перспективных направлений инфраструктурного строительства.

      Растущий спрос на социальную инфраструктуру также открывает возможности для реализации проектов ГЧП в медицинской и образовательной сферах. Текущие проекты ГЧП в области строительства больниц предлагают инвесторам выгодные условия, включая фиксированные и защищенные бюджетом компенсации капитальных затрат, операционные и управленческие сборы, а также различные налоговые субсидии.

      Также стоит отметить, что устойчивая энергетика остается ключевым долгосрочным приоритетом для государства и в настоящее время правительство предлагает привлекательные инвестиционные условия в секторе возобновляемых источников энергии для частных инвесторов.

      Учитывая потенциал рынка для дальнейшего развития, QIC будет способствовать развитию рынка инфраструктурных активов через создание фонда/платформ, ориентированных на финансирование инфраструктурных проектов в вышеуказанных отраслях с привлечением местных институциональных инвесторов.

4.3 Стратегическое направление деятельности 3. Обеспечение населения жильем

      Деятельность АО "НУХ "Байтерек" по повышению доступности жилья реализуется ДО – Отбасы банк и КЖК, которые в рамках Концепции развития жилищно-коммунальной инфраструктуры (далее – Концепция) оказывают поддержку в виде:

      1) финансирования строительства жилья через приобретение облигаций МИО;

      2) субсидирования кредитов частных застройщиков;

      3) гарантирования долевого жилищного строительства;

      4) финансирования проектов комплексной застройки;

      5) приобретения арендного жилья и управления фондом арендного жилья;

      6) выдачи займов для покупки жилья и субсидирования арендной платы.

      Ввиду зависимости роста экономики Казахстана от урбанизации населения в будущем повышение доступности жилья является одним из ключевых направлений развития экономики. Доступность жилья наряду с занятостью населения является главным фактором для успешной реализации реального экономического роста страны.

      Доступность жилья состоит из совокупности факторов, влияющих на спрос и предложение. Основными факторами, влияющими на спрос, являются доходы и объем сбережений населения, прирост населения, уровень урбанизации, скорость и объемы устаревания существующего жилищного фонда, а также стоимость и доступность ипотечного кредитования и аренды. На спрос также могут влиять качественные характеристики жилья – сопутствующая (социальная и транспортная) инфраструктура, географическое расположение, престижность района, качество застройки (планировка, этажность).

      На предложение (объем строительства) влияют себестоимость квадратного метра жилья и доступность финансирования (как долевого, так и долгового) для застройщика, новые технологии в строительстве, человеческий капитал (наличие квалифицированных специалистов, перебои в доступности необходимого количества квалифицированных кадров, обучение и преемственность), макроэкономические тренды, привлекательность альтернативных проектов (коммерческие, социальные, инфраструктурные), структура и характеристика индустрии (количество игроков, распределение ролей, наличие иностранных участников).

      Все это обуславливает необходимость разработки комплексного подхода в жилищном строительстве с необходимой социальной и коммерческой инфраструктурой для населения.

      Основные вызовы по обеспечению населения жильем, с которыми продолжит работу холдинг:

      1. Увеличение жилищного фонда

      За последние 10 лет (2013 – 2022 годы) численность населения Казахстана увеличилась на 17 % и на конец 2022 года составила 19,5 млн человек. Среднегодовой темп прироста составил 1,6 % с ускорением в 2022 году до 3,3 %. За аналогичный период обеспеченность жильем выросла на 19,4% (+3,8 кв. м), с 19,6 кв. м до 23,4 кв. м на одного проживающего человека.

      По стандартам ООН, норма площади жилья на 1 одного человека должна соответствовать 30 кв. м. По состоянию на конец 2022 года данная норма в среднем по Казахстану составляет 23,6 кв. м.

      Для достижения вышеуказанной нормы ООН в среднем требуется увеличить жилищный фонд на 27 %.

      С целью увеличения жилищного фонда будут совершенствоваться инструменты Единого оператора жилищного строительства.

      Также необходимо учитывать высокую степень изношенности инженерной инфраструктуры (до 80 % в некоторых регионах), что сдерживает частных застройщиков самостоятельной от комплексной застройки территорий для граждан, в связи с чем КЖК с целью увеличения объемов строительства и создания комфортной городской среды будет увеличивать финансирование проектов комплексной застройки на условиях срочности, возвратности и обеспеченности за счет различных источников, в том числе с использованием микширования.

      2. Содействие в увеличении финансовой доступности жилья для населения

      В 2022 году продолжился рост цен на недвижимость, особенно сильный прирост произошел на вторичное жилье 66 % до 482 197 тенге за кв. м, новое жилье подорожало на 21 % до 437 459 тенге за кв. м. Арендная плата за благоустроенное жилье в 2022 году выросла до 4 678 тенге за кв. м. или на рекордные 142%, что связано с увеличением числа прибывших в Казахстан.

      При этом доходы населения в номинальном выражении за 2022 год выросли на 23,4 %, а в реальном выражении только на 2,6 %, в связи с чем доступность жилья, рассчитанная как отношение номинального дохода на душу населения к стоимости одного квадратного метра жилья, сократилась до 0,39 кв. м.

     


      Рисунок 12. Доступность жилья

      Источник: Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

      С целью поддержания платежеспособного спроса населения реализуется ряд ипотечных программ, позволяющих гражданам с различными уровнями доходов решить жилищные вопросы.

      Совокупный объем портфеля ипотечных кредитов по состоянию на 1 января 2023 года достиг 5,1 трлн тенге, из них в рамках ипотечных программ "7-20-25" предоставлены ипотечные жилищные займы на 880,3 млрд тенге по системе жилищных строительных сбережений на 2,97 трлн тенге.

      В рамках государственных мер поддержки жилищные условия улучшили 124,8 тыс. граждан, которым предоставлены льготные займы по условиям "2-10-20" ("Бақытты отбасы"), "5-10-20" (пилотный проект "Шаңырақ"), а также арендное и кредитное жилье местных исполнительных органов и субъектов квазигосударственного сектора.

      Однако по итогам проведенного анализа отсутствие рыночной ипотеки БВУ создает "неудовлетворенный спрос" (450-500 млрд тенге в год). Под риском дефолта могут оказаться проекты частных застройщиков на 30-35 тыс. квартир, в связи чем Отбасы банк будет увеличивать собственные программы кредитования на строящееся жилье, обеспеченное гарантией КЖК, с ежегодным объемом 100 млрд тенге (с 2023 года).

      3. Обеспечение жильем очередников

      Наиболее уязвимыми категориями населения Республики Казахстан являются граждане, состоящие на учете нуждающихся в жилище из государственного жилищного фонда или жилище, арендованном местным исполнительным органом в частном жилищном фонде (далее – очередники).

      На конец 2022 года численность очередников составила 635 846 человек. К концу 2033 года при сохранении среднего ежегодного темпа прироста 6,9 % их количество возрастет до 1 321 826 человек. Для обеспечения данного количества очередников жильем при норме 60 кв. м на одну семью за 10 лет потребуется построить 79,3 млн кв. м жилья или 7,9 млн кв. м жилья ежегодно.

      В рамках поддержки предложения холдинг в целях увеличения предложения доступного жилья для очередников обеспечит финансирование строительства доступного жилья путем выкупа облигаций МИО на сумму
839 млрд тенге в рамках Концепции. За счет данных средств холдинг сможет профинансировать строительство 7,6 млн кв. м жилья или 8,8 % от потребности к 2033 году. В связи с этим холдинг совместно с уполномоченными государственными органами рассмотрит возможность увеличения объемов строительства и финансирования для снижения роста увеличения очередников.

      Холдинг продолжит предоставлять льготные кредиты для очередников в рамках правительственных программ в соответствии с выделенными средствами из бюджета. Для повышения обеспеченности населения жильем будет активно внедряться "лестница доступности жилья" в рамках целостности жилищной политики.

      С целью обеспечения жильем очередников условно можно разбить на три группы, сопоставляющие их уровень доходов с инструментами обеспечения жильем (лестница доступности жилья):

Доходы за вычетом расходов

Численность группы

Инструменты

До 2 прожиточных минимумов (81 134 тенге)

217 тыс. человек (35 %)

Арендное жилье без выкупа

От 2 до 5 прожиточных минимумов

180 тыс. человек (29 %)

Арендное жилье с выкупом

Свыше 5 прожиточных минимумов

224 тыс. человек (36 %)

Рыночная ипотека

      Таблица 5. Лестница доступности жилья.

      Решение жилищного вопроса возможно за счет инструментов КЖК с выкупом и без выкупа жилья, данные виды инструментов подходят для очередников с минимальным уровнем доходов (первая и вторая группа). Третья группа очередников может воспользоваться жилищными программами Отбасы банк.

      Дополнительно холдингом совместно с заинтересованными государственными органами и МИО будет рассмотрен вопрос передачи фонда арендного жилья без выкупа МИО (39 тыс. квартир) в КЖК с правом очередникам, подтвердившим свой доход, перейти из "вечной" аренды на выкуп жилья (позволит ежегодные арендные притоки реинвестировать на приобретение нового арендного жилья без дополнительного выделения средств из бюджета).

      4. Увеличение охвата рынка многоквартирных жилых домов механизмами долевого строительства

      Кроме этого, высокая доля теневого рынка многоквартирного жилья (оценочно – 54 % по итогам 2022 года) оказывает отрицательное влияние на развитие рынка, что выражается не только в снижении качества возводимого жилья и нарушении сроков сдачи объектов, но и рисков образования дефолтов по проекту и новых "обманутых дольщиков".

      Для сокращения доли теневого рынка холдинг планирует реализовать ряд мероприятий:

      1) стимулирование предложения за счет снижения в 2 раза "входных" законодательных требований к застройщикам и проектам (опыт работы, реализованные площади и т.д.), при этом повысив ответственность за нарушение законодательных норм (усиление штрафных санкций, требований к рекламе строящихся объектов и т.д.);

      2) внедрение дополнительного мониторинга за договорами строительства жилья (включая жилищно-строительные кооперативы) со стороны нотариусов и БВУ (введение запрета на договора бронирования, инвестирования), а также проработка вопроса перевода сделок, связанных с недвижимостью, в безналичный расчет;

      3) включение в программу "7-20-25" приобретение прогарантированного строящегося жилья.

4.4 Стратегические цели и задачи в рамках трех направлений деятельности

4.4.1 Переход к "зеленой" и углеродно-нейтральной экономике

      Переход к "зеленой" и углеродно-нейтральной экономике – приоритетная стратегическая задача страны. Холдинг, как ключевой финансовый институт страны, играет важную роль в формировании национальной "зеленой" повестки и ее реализации.

      Стратегия достижения углеродной нейтральности Республики Казахстан до 2060 года

      Документом первого уровня, регламентирующим "зеленый" транзит экономики Республики Казахстана, пришедшим на смену Концепции по переходу Республики Казахстан к "зеленой экономике", является Стратегия достижения углеродной нейтральности Республики Казахстан до 2060 года (далее – Стратегия), утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 2 февраля 2023 года № 121.

      Среднесрочные цели Стратегии (в соответствии с ОНУВ РК4) – сокращение выбросов ПГ к 2030 году на 15 % относительно уровня выбросов 1990 года (безусловная цель) и доведение сокращения на 25 % при условии получения международной поддержки на декарбонизацию экономики (условная цель).

      ____________________________
      4Определяемые на национальном уровне вклады (ОНУВ) являются ключевым элементом Парижского соглашения и способствуют достижению его долгосрочных целей. ОНУВ отражают усилия конкретных стран по снижению выбросов на национальном уровне и по адаптации к последствиям изменения климата


      Достижение поставленной цели Стратегии будет обеспечено посредством комплексной реализации низкоуглеродной политики и применения секторальных (в энергетике, промышленности, сельском и лесном хозяйстве, управлении отходами) и сквозных подходов (справедливый переход, "зеленое" финансирование, научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы и образование, общественное сознание, международное сотрудничество, адаптация к изменению климата, система углеродного регулирования).

      При этом низкоуглеродная политика будет сопровождаться шагами по обеспечению благоприятного инвестиционного климата.

      Для этого предусматриваются создание благоприятной законодательной и институциональной среды, поддержка создания и развитие необходимой финансовой и физической инфраструктуры "зеленой" экономики.

      Особое внимание будет уделено работе по постоянному привлечению и поддержке частных инвестиций (в том числе международных) в процесс декарбонизации.

      С целью привлечения дополнительных ресурсов, необходимых для низкоуглеродного развития и перехода к углеродной нейтральности, будут усовершенствованы нормативная правовая и институциональная база, а также условия для развития инновационных инструментов и стандартов "зеленого" финансирования, обновлены таксономии "зеленых" проектов с учетом международного опыта разработки подобных таксономий и ожиданий инвесторов.

      Для повышения инвестиционной привлекательности будут также внедрены международные стандарты, в том числе в области "зеленого" строительства, "зеленого" транспорта, энергоэффективности зданий, жилых помещений и экологического менеджмента.

      Политика по стимулированию "зеленых" инвестиций будет дополнена мерами по улучшению общей деловой среды и инвестиционного климата в Казахстане, принимая во внимание прозрачные критерии для "зеленых" инвестиций – ESG-критерии. При этом таксономия "зеленых" проектов должна четко определить с учетом международных подходов соответствующие показатели "экологичности" деятельности предприятий, такие как повышение энергоэффективности и энергосбережение, сокращение выбросов ПГ, адаптация к изменению климата.

      С целью реализации поставленных задач Казахстану необходима финансовая и институциональная поддержка со стороны международного сообщества для обеспечения более плавного энергетического перехода всех секторов. В этой связи Казахстан будет реализовывать проекты по механизму устойчивого развития Парижского соглашения.

      Казахстан продолжит взаимодействие с Центром и Сетью климатических технологий (Climate Technology Center and Network) при ООН и Зеленым климатическим фондом (Green Climate Fund). Будут сформулированы предметные запросы и инициированы конкретные проекты с соответствующим обращением в данные организации.

      В соответствии с Экологическим кодексом Республики Казахстан одними из задач экологического законодательства являются поощрение и стимулирование государством привлечения "зеленых" инвестиций и широкого применения наилучших доступных техник, ресурсосберегающих технологий и практик, сокращения объемов и снижения уровня опасности образуемых отходов и эффективного управления ими, использования возобновляемых источников энергии, водосбережения, а также осуществления мер по повышению энергоэффективности, устойчивому использованию, восстановлению и воспроизводству природных ресурсов.

      Экономическое стимулирование деятельности, направленной на охрану окружающей среды, осуществляется в том числе посредством организации трансфера и адаптации "зеленых" технологий, содействия привлечению "зеленых" инвестиций, предоставления мер государственной поддержки в рамках "зеленого" финансирования на условиях и в порядке, установленных законами Республики Казахстан;

      При этом под "зелеными" технологиями понимаются экологически безопасные технологии производства, созданные на основе современных достижений науки, учитывающие экологические, экономические, социальные аспекты устойчивого развития, которые охватывают следующие сферы и направлены на:

      1) производство нетоксичных продуктов по замкнутому циклу "производство – утилизация – новое производство";

      2) максимальное сокращение отходов за счет инноваций в технологиях и структуре потребления;

      3) замену невозобновляемых природных ресурсов на альтернативные возобновляемые источники сырья и энергии;

      4) внедрение биотехнологий в земледелие, животноводство и переработку сельскохозяйственной продукции, производство биологических препаратов для сельского хозяйства;

      5) производство энергии из возобновляемых источников энергии (солнечной энергии, энергии ветра, гидро-, геотермальной энергии, биомассы, водорода), снижение вредных выбросов в атмосферу, повышение эффективности использования топлива, а также энергоэффективности зданий и бытовых приборов;

      6) выведение устойчивых зеленых насаждений, имеющих высокий поглотительный эффект парниковых газов из окружающей среды, направленный на смягчение последствий изменения климата;

      7) производство строительных материалов, не содержащих токсичных и канцерогенных веществ, с использованием отходов производства и потребления.

      Для внедрения и реализации проектов "зеленых" технологий привлекаются "зеленые" инвестиции, в том числе за счет грантов и (или) инвестиций национальных институтов развития, средств местных бюджетов и иных источников других организаций, не запрещенных законодательством Республики Казахстан.

      В соответствии с Концепцией государственная инвестиционная политика будет направлена на содействие устойчивому развитию экономики страны путем привлечения качественных иностранных и внутренних инвестиций и как следствие рост экономической активности и доходов населения, в том числе путем создания новых рабочих мест за счет реализации инвестиционных проектов.

      Политика привлечения инвестиций будет пересмотрена с учетом требований ESG, глобального энергетического и технологического перехода.

      Будет рассмотрена возможность задействования потенциала МФЦА в вопросе привлечения инвестиций, в частности, посредством повышения привлекательности отечественных инвестиционных проектов за счет внедрения и применения к ним принципов ESG.

      Продолжится работа по реализации проектов, направленных на внедрение наилучших доступных технологий по стандартам ОЭСР на действующих производствах, и развитию "зеленых" технологий, развитию альтернативных источников энергии, в том числе "зеленого" водорода.

      Стимулирование привлечения инвестиций в "зеленые" проекты будет проводиться с учетом достижения целей устойчивого развития (ЦУР 7 "Недорогая и чистая энергия", ЦУР 8 "Достойная работа и экономический рост", ЦУР 9 "Индустриализация, инновации и инфраструктура"), декарбонизации и на основе продвижения принципов ESG при реализации проектов.

      Формирование благоприятного инвестиционного имиджа посредством внедрения/соблюдения ESG принципов – одно из важных направлений по дальнейшему развитию инвестиционной экосистемы Казахстана.

      Глобальный рынок капитала переориентирует инвестиционные потоки в сектора/производства/компании, которые ответственно подходят к вопросам экологии, общества и корпоративного управления и нацелены на положительные экологические и социальные результаты. Отказ от учета повестки вопросов ESG – очевидный путь к закрытию рынков капитала как в среднесрочной, так и долгосрочной перспективе в целом для страны и отдельных компаний.

      В рамках данного направления будут проведены глубокий анализ и оценка лучших международных практик ESG, что позволит сформировать соответствующие рекомендации и предложения по их адаптации к условиям Казахстана.

      Будет проработан вопрос внедрения принципов ESG в систему государственного планирования, так как несоблюдение принципов ESG может привести к недополучению финансирования.

      Будут разработаны требования (с учетом международных стандартов) к публичным компаниям (листингуемым/представляющим публичный интерес/входящим в квазигосударственный сектор) по обязательности публикации отчетности об устойчивом развитии по вопросам управления персоналом (социальная сфера), охраны окружающей среды (экологическая сфера) и корпоративного управления. При этом с целью охвата всего бизнеса Казахстана будут разработаны методические рекомендации и руководства по раскрытию информации о степени подверженности рискам ESG, а также процедуре выявления, оценки влияния и управления этими рисками для всех компаний, что позволит всем компаниям определять слабые стороны и вырабатывать контрмеры.

      Данные меры позволят стимулировать компании к повышению прозрачности результатов воздействия их деятельности на экологию и социум. Следует отметить, что раскрытие информации в области устойчивого развития помогает демонстрировать прозрачность и эффективность управленческих процессов, что создает благоприятные условия для привлечения долгосрочных ресурсов.

      Для частных и институциональных инвесторов предусматривается разработка рекомендаций по внедрению единых критериев ответственного инвестирования (рекомендации по реализации принципов ответственного инвестирования), которые позволят определять потоки ESG инвестирования. Применяя данные принципы, инвесторы могут избежать компаний, деятельность которых связана с экологическими рисками и крупными денежными потерями.

      Также с целью стимулирования внедрения принципов ESG будут разработаны различные направления поддержки для компаний, у которых будет верифицирована интеграция ESG принципов в текущую деятельность и стратегию развития/план развития.

      Будут приняты меры по развитию инструментов устойчивого финансирования, включая "зеленое" финансирование, отвечающих принципам ESG.

      Таким образом, для холдинга приоритетными направлениями в области устойчивого развития и ESG являются:

      1. Содействие выполнению национальной повестки по низкоуглеродному развитию.

      Для реализации данного направления в Группе холдинга при необходимости будут актуализированы критерии "зеленых" проектов с учетом международного опыта разработки подобных таксономий и ожиданий инвесторов.

      При этом под "зелеными" проектами, в первую очередь, подразумеваются проекты, которые соответствуют Целям устойчивого развития ООН и направлены на экономический рост, борьбу с изменением климата, чистую энергию, уменьшение неравенства и другое.

      2. Развитие инструментов устойчивого финансирования, отвечающих принципам ESG.

      С целью привлечения дополнительных ресурсов, необходимых для низкоуглеродного развития и перехода к углеродной нейтральности, будут усовершенствованы условия для развития инструментов, стандартов "зеленого" финансирования и рынков, включая обновление таксономии "зеленых" проектов.

      Минэкологии и природных ресурсов РК разработана и внедрена "зеленая" таксономия для классификации "зеленых" проектов (постановление Правительства Республики Казахстан от 31 декабря 2021 года № 996), подлежащих финансированию через "зеленые" облигации и "зеленые" кредиты.

      Согласно Концепции инвестиционной политики Республики Казахстан будут приняты меры по открытию прямых авиасообщений с крупнейшими мировыми финансовыми центрами в режиме "открытое небо", а также пересмотру казахстанскими институциональными инвесторами из квазигосударственного сектора своих стратегий инвестирования и внесения изменения в инвестиционные декларации в части установления обязательной доли инвестирования в "зеленые" облигации, как отдельного вида инструмента.

      Кроме того, холдингом и его ДО будет продолжено развитие другого вида инструмента - "социальные" облигации.

      Для финансирования "зеленых" и социальных проектов АО "НУХ "Байтерек" и его ДО будут привлекать средства международных фондов и частные инвестиции.

      Помимо этого на рынке долговых обязательств набирают обороты новые виды инструментов такие как "облигации устойчивого развития", "облигации, связанные с устойчивым развитием" и прочее.

     


      Рисунок 13. Ежегодный глобальный выпуск устойчивых облигаций в типовой разбивке, млрд тенге

      Источник: Moody’s Investors Service and Environmental Finance Data

      В этой связи холдинг и его ДО помимо выпуска "зеленых" облигаций не исключают применение различных видов устойчивых облигаций в зависимости от потребностей и тенденций мирового рынка долговых обязательств.

      3. Повышение прозрачности в деятельности АО "НУХ "Байтерек" и его ДО

      Учитывая высокую экономическую и социальную значимость деятельности институтов развития в лице АО "НУХ "Байтерек" и его ДО, АО "НУХ "Байтерек" будет стремиться к активному информированию целевых аудиторий о своей деятельности. Это позволит добиваться вовлечения граждан и делового сообщества в программы, реализуемые АО "НУХ "Байтерек", а также целенаправленно укреплять его деловую репутацию. Так, по итогам 2022 года индекс информированности о деятельности АО "НУХ "Байтерек" составил 98,23 %.

      В рамках реализации данной задачи АО "НУХ "Байтерек" проводит единую коммуникационную политику Холдинга и его ДО, которая позволяет систематизировать восприятие холдинга, структурировать управление информационными потоками холдинга и его ДО.

      Учитывая высокий уровень внимания к деятельности АО "НУХ "Байтерек", как к субъекту квазигосударственного сектора, АО "НУХ "Байтерек" обеспечит высокий уровень прозрачности принимаемых решений в части реализации национальных проектов, а также отдельных внутренних процедур, привлекающих наибольшее внимание внешних аудиторий (закупки, прием на работу, предоставление финансовых и нефинансовых инструментов поддержки). Для выполнения данной задачи планируется использовать возможности современных информационных технологий и традиционные средства коммуникаций.

      По аналогии с сопоставимыми институтами развития, а также в соответствии с действующим законодательством Республики Казахстан об акционерных обществах АО "НУХ "Байтерек" будет стремиться к раскрытию актуальной информации о финансовом состоянии, дивидендной политике и кредитной истории, а также перспективах развития ДО, что будет способствовать повышению статуса АО "НУХ "Байтерек" и его ДО. Повышение прозрачности деятельности также необходимо для повышения уровня доверия населения.

      Важным фактором повышения доверия целевых аудиторий к деятельности АО "НУХ "Байтерек" станет последовательное усиление уровня удовлетворенности клиентов качеством услуг, оказываемых АО "НУХ "Байтерек" и его ДО. Для этого АО "НУХ "Байтерек" будет проводить оценку уровня удовлетворенности клиентов и целенаправленно улучшать данный показатель.

      Кроме того, АО "НУХ "Байтерек" ежегодно проводит оценку уровня доверия к деятельности АО "НУХ "Байтерек", в рамках которой также оценивается уровень информированности целевых аудиторий об АО "НУХ "Байтерек". По итогам оценки принимается План мероприятий по дальнейшему повышению уровня доверия к деятельности холдинга, что позволяет сохранять высокие показатели доверия целевых групп и их высокий уровень информированности о деятельности холдинга.

      Повышение уровня доверия к деятельности АО "НУХ "Байтерек" позитивно отразится на эффективности его деятельности, так как недостаточный уровень прозрачности может влиять на привлечение внешнего фондирования и его стоимость.

      Новый уровень прозрачности АО "НУХ "Байтерек" и ДО для внутренних и внешних заинтересованных лиц будет включать несколько направлений:

      1) проактивная коммуникация подходов к принятию инвестиционных и стратегических решений;

      2) всестороннее информирование клиентов об инструментах и принципах работы ДО;

      3) информирование о достигнутом социально-экономическом эффекте, включая раскрытие информации о влиянии деятельности АО "НУХ "Байтерек" на ВВП страны, создание рабочих мест;

      4) примеры действий по расширению диалога между АО "НУХ "Байтерек" и внешними заинтересованными сторонами:

      4.1) организация регулярных встреч с общественностью (круглых столов, брифингов, размещение информации в открытом доступе) для обсуждения хода реализации программ, обмена мнениями между АО "НУХ "Байтерек", Парламентом Республики Казахстан и общественностью;

      4.2) доведение до клиентов информации о новых инструментах и принципах работы;

      4.3) получение обратной связи.

      ОЭСР и Всемирный банк рекомендуют правительствам стран (а именно надзорным органам) способствовать повышению актуальности и прозрачности отчетности для раскрытия ESG.

      АО "НУХ "Байтерек" и его ДО раскрывают ESG информацию (экологическую и социальную информацию, а также информацию о корпоративном управлении) в виде отдельного ESG отчета или в составе годового отчета в соответствии с методикой по составлению ESG отчета, разработанной KASE при поддержке Международной финансовой корпорации (IFC). При этом информация должна быть раскрыта в соответствии с принципами Международного стандарта по раскрытию информации Глобальной инициативы по отчетности (Global Reporting Initiative, GRI) и требованиями KASE по раскрытию информации в годовом отчете листинговых компаний.

      4. Формирование единой кадровой политики холдинга

      Цель Единой кадровой политики холдинга – укрепление позиций организации, требующее устойчивого развития высокопрофессиональных и мобильных трудовых ресурсов, достаточных для выполнения поставленных стратегических задач.

      Задачи кадровой политики, направленные на достижение поставленной цели:

      Обеспечение холдинга кадрами, необходимыми для достижения поставленных целей, соблюдая при этом принципы разнообразия и инклюзивности. Для этого необходимо повышение квалификации работников холдинга за счет выравнивания компенсации до конкурентного уровня международных аналогов и финансового сектора Республики Казахстан.

      Повышение уровня компетентности работников холдинга, чтобы обеспечить развитие человеческого капитала, особенно в части цифровых навыков.

      Повышение и поддержание уровня вовлеченности и отдачи от персонала холдинга и ДО.

      Цифровизация HR процессов холдинга, включая процесс подбора и найма, оценки эффективности, а также развития и обучения.

      Настройка и калибровка процесса управления эффективностью как внутри самого холдинга, так и всех его ДО.

      Развитие корпоративной культуры, основанной на ESG-принципах в холдинге и ДО.

      5. Содействие ответственным закупкам

      В большинстве развитых стран мира уже разработаны и активно применяются на практике национальные программы по увеличению доли "экологичных" государственных закупок. Например, в странах ЕС "зеленые" закупки органично встроены в общую систему закупок, политику и работу государственных органов, отражены в законодательных нормативных актах, национальных планах действий, экологические критерии закупок утверждены для определенных групп продукции и услуг.

      При принятии решений относительно закупок АО "НУХ "Байтерек" и его ДО принимают во внимание экологические, социальные и этические характеристики закупаемых товаров, работ и услуг (далее – ТРУ), по возможности их интегрируя в практику закупок.

      АО "НУХ "Байтерек" и его ДО отдают предпочтение ТРУ, оказывающим минимальное воздействие на окружающую среду, в частности, рассматривают возможность приоритетного закупа товаров, произведенных из отходов, вторичного сырья, при использовании энергии ВИЭ.

      АО "НУХ "Байтерек" и его ДО актуализируют типовые формы договоров о закупках товаров, работ и услуг с учетом принципов устойчивого развития, в том числе будет рассмотрена возможность разработки отдельной Политики / Стандарта в области соблюдения принципов устойчивого развития в цепочке поставок или Кодекса поведения поставщиков.

      6. Управление ESG-рисками

      АО "НУХ "Байтерек" и его ДО интегрируют ESG-риски в существующую систему управления рисками холдинга на основе лучшей международной практики. В этой связи на периодической основе ответственные работники проходят обучение по управлению данными рисками.

4.4.2 Оптимизация портфеля функций ДО

      Для эффективного функционирования в трех стратегических направлениях деятельности (поддержка предпринимательства, развитие экосистемы долевого финансирования и обеспечение населения жильем) АО "НУХ "Байтерек" будет работать над оптимизацией портфеля функций ДО и определением их дальнейшего развития в перспективе до 2033 года. При этом АО "НУХ "Байтерек" будет ориентироваться на следующие критерии при формировании целевого портфеля функций:

      Отсутствие дублирования функций

      Дублирование функций внутри АО "НУХ "Байтерек", а также функций других организаций приводит к неясности в отношении разделения ответственности за результаты деятельности между соответствующими организациями. В случаях, где функции дублируются, – АО "НУХ "Байтерек" централизует функцию, как исключительную компетенцию одной из ДО АО "НУХ "Байтерек", либо сократит ее в среднесрочной или долгосрочной перспективе в рамках централизации функции в других государственных органах.

      Соответствие роли института развития

      АО "НУХ "Байтерек" является финансовым оператором концепций развития, при этом функции ДО АО "НУХ "Байтерек" должны соответствовать роли и миссии АО "НУХ "Байтерек".

      Соответствие принципам "YellowPages"

      Одной из приоритетных задач для Правительства Республики Казахстан является сокращение доли участия государства в экономике. В соответствии с данной задачей ДО АО "НУХ "Байтерек" не должны осуществлять функции, которые в достаточном объеме и уровне реализуются в частном секторе.

4.4.3 Децентрализация функций управления с корпоративного центра на советы директоров и правления ДО

      Структура АО "НУХ "Байтерек" предполагает создание ценности корпоративным центром только в ограниченном наборе функций управления. В частности, осуществляется управление консолидированными рисками на уровне портфеля в отношении валютного, кредитного и процентного рисков. Более того, консолидированный взгляд позволит более точно определять валютный и процентный дисбаланс между активами и пассивами АО "НУХ "Байтерек", своевременно управлять соответствующими рисками.

      Согласно действующей системе управления рисками, зарегламентированной отдельными документами АО "НУХ "Байтерек" (политика управления рисками, правила управления рисками и др.), все потенциальные угрозы, описания риска и их возможные последствия, мероприятия по предупреждению риска и реагированию компании в случае его наступления отражаются в регистре рисков, который актуализируется/пересматривается на постоянной основе.

      Вместе с тем взаимодействие с государственными органами через корпоративный центр создает большую ценность за счет выполнения роли единого окна. Централизация позволит скоординировано отрабатывать запросы, поступающие по всей группе АО "НУХ "Байтерек".

      Корпоративное управление строится на основах справедливости, честности, ответственности, прозрачности, профессионализма и компетентности. Система корпоративного управления предусматривает четкое разграничение полномочий и ответственности между органами, должностными лицами и работниками.

      АО "НУХ "Байтерек" в своей деятельности строго соблюдает основополагающие принципы корпоративного управления:

      1) принцип разграничения полномочий;

      2) принцип защиты прав и интересов единственного акционера;

      3) принцип эффективного управления Советом директоров и Правлением;

      4) принцип устойчивого развития;

      5) принцип управления рисками, внутреннего контроля и внутреннего аудита;

      6) принцип регулирования корпоративных конфликтов и конфликта интересов;

      7) принципы прозрачности и объективности раскрытия информации.

      Высший орган – единственный акционер, орган управления – Совет директоров, исполнительный орган – Правление.

      Система корпоративного управления АО "НУХ "Байтерек" обеспечивает:

      1) наличие четкой системы управления, разграниченных полномочий и процесса принятия решений, отсутствие дублирования функций и процессов;

      2) единые стандарты, политики и процессы, в том числе в части определения единых подходов к планированию, мониторингу и контролю, оценке результативности и применению корректирующих действий;

      3) доступ к качественной информации;

      4) надлежащее управление рисками;

      5) невмешательство в операционную деятельность ДО АО "НУХ "Байтерек".

      Одним из основных путей повышения экономической и операционной эффективности деятельности АО "НУХ "Байтерек" является совершенствование системы корпоративного управления через активное вовлечение в работу советов директоров, как стратегических органов, через которые АО "НУХ "Байтерек" осуществляет управление, выступая в качестве единственного акционера.

      При этом независимость директоров является важнейшим фактором эффективной работы Совета директоров в целях обеспечения прозрачности и открытости деятельности. Учитывая, исторически высокую долю участия государства будет рассмотрена целесообразность более широкого привлечения независимых директоров, являющихся зарубежными практиками и/или экспертами в своих областях.

      В соответствии с рекомендациями Всемирного банка холдингу будет проработан вопрос требований к независимым директорам в части повышения эффективности, подотчетности, а также независимой оценки их деятельности. Кроме того, важно стремится, чтобы количество независимых директоров в составе Совета директоров АО "НУХ "Байтерек" увеличивалось с целью снижения зависимости от политического влияния.

4.4.4 Развитие новых компетенций и методов организации работы

      Развитие цифровых технологий

      Развитие цифровых технологий является одним из важнейших факторов, способствующих решению ключевых задач, приведенных в Плане развития АО "НУХ "Байтерек".

      В соответствии с Посланием Главы Государства от 1 сентября 2023 года "Экономический курс Справедливого Казахстана" в целях операционной эффективности государственной поддержки, в том числе поручено осуществление масштабной цифровизации деятельности АО "НУХ "Байтерек".

      Для реализации данного поручения утверждена Стратегия цифровизации АО "НУХ "Байтерек" (далее – Стратегия цифровизации), в которой делается основной фокус на автоматизацию внутренних бизнес-процессов, развитие клиентоориентированности услуг, построение отказоустойчивой инфраструктуры, внедрение принципа "paper free", управление данными, а также внедрение современных методов управления цифровыми технологиями.

      Внутренние бизнес-процессы холдинга автоматизированы в bpm-системе "SimBase". Преимущества автоматизации процессов Холдинга в единой bpm-системе в существенном сокращении сроков исполнения процессов, исключении дублирования функций холдинга и обеспечении перехода на безбумажный документооборот внутри холдинга в целом.

      Показатель автоматизации внутренних бизнес-процессов холдинга составляет 87,6 % (из формализованных 89 бизнес-процессов автоматизированы 78 процессов), в том числе по документационному обеспечению, кадровому учҰту, информационным технологиям, управлению рисками и другие. Для управления финансовыми активами в холдинге используются продукты 1С, на базе которых также автоматизированы бизнес-процессы холдинга.

      В целях предоставления коллегиальным органам холдинга и ДО информационного инструмента, позволяющего учесть весь спектр мнений, аккумулировать знания и коллективный опыт членов коллегиального органа, учесть интересы всех заинтересованных групп, представители которых входят в состав коллегиального органа, обеспечивающего удаленное участие в процедурах голосования и принятия решений в холдинге и ДО, оперативное принятие управленческих и стратегических решений с учетом безопасного доступа к информации в любое время и в любом месте, а также для повышения эффективности работы коллегиальных органов создан портал коллегиальных органов.

      Кроме того, работники группы компаний холдинга обмениваются информацией в Системе коллективной работы, где размещены файловый обменник, база данных по рискам, календари событий, справочники, опросы, новости и т.д.

      С целью эффективной реализации Стратегии цифровизации и ускорения темпов развития цифровизации в холдинге работает коллегиально консультативно-совещательный орган – Офис цифровизации, где рассматриваются вопросы цифровой трансформации, внедрения новых подходов цифровизации, создания и развития объектов информатизации и информационно-коммуникационных технологий, автоматизации и реинжиниринга существующих бизнес-процессов.

      Также для успешной реализации данной задачи АО "НУХ "Байтерек" внедряет принцип "одного окна" в предоставлении комплексных решений с использованием всех мер господдержки. Это подразумевает формирование комплексной поддержки на уровне АО "НУХ "Байтерек" путем развития Единого портала поддержки бизнеса "bgov.kz" как "единого окна" по предоставлению господдержки и услуг для бизнеса, что также включает в себя систему управления взаимоотношениями с клиентами (CRM). Результатом работы станет перевод всех инструментов поддержки в онлайн формат: подача заявки, статус рассмотрения, одобрение, предоставление необходимых документов, поддержка, консультация и другое.

      На платформе bgov.kz оцифрованы паспорта услуг дочерних компаний холдинга, охватывающие 5 направлений государственной поддержки: кредитование, субсидирование, лизинг, страхование, гарантирование и инвестирование.

      АО "НУХ "Байтерек" определит приоритеты по цифровой трансформации, включающие в себя комплекс мероприятий по внедрению цифровых технологий, реинжиниринг и использование данных.

      Сквозная цифровизация процессов центрального аппарата АО "НУХ "Байтерек" и дочерних организаций, их интеграция в цифровую финансовую инфраструктуру Республики Казахстан являются критическим фактором успеха.

      В частности, эффективная цифровая инфраструктура позволит обеспечить осуществление мер государственной финансовой поддержки в режиме, близком к реальному времени, при этом обеспечивая полную прозрачность операций и консолидацию транзакционных данных для их последующего анализа и автоматизации принятия управленческих решений.

      Цифровизация позволит обеспечить получение любого сервиса от АО "НУХ "Байтерек" и дочерних организаций по принципу "единого окна" для всех групп пользователей, а также создание консолидированного источника всей необходимой информации для субъектов деятельности АО "НУХ "Байтерек".

      Также широкое применение искусственного интеллекта позволит повысить производительность труда сотрудников, сократить время принятия решений по заявкам бизнеса и дебюрократизировать процесс предоставления государственной поддержки.

      Во исполнение поручения Президента Республики Казахстан, озвученного 12 октября 2023 года на форуме "Digital Bridge", по аналогии с разработанной "Цифровой картой семьи" будет реализована "Цифровая карта бизнеса". В результате будет собран цифровой портрет по каждой компании. Это позволит выявлять предпринимателей с высоким потенциалом роста.

      Совершенствование системы управления бизнес-процессами

      Управление бизнес-процессами – это концепция управления, связывающая стратегию развития/план развития и цели компании с ожиданиями и потребностями клиентов путем соответствующей организации сквозных процессов.

      Процессный подход в управлении компанией нацелен на гибкость и определенность в принятии эффективных управленческих решений, их реализации и выражается в формировании процессов таким образом, что решения, принимаемые в рамках процессов, механизмы их принятия, ответственные за принятие решений заблаговременно формализованы и предопределены.

      В целях качественного улучшения деятельности АО "НУХ "Байтерек" продолжается работа по совершенствованию системы управления бизнес-процессами. АО "НУХ "Байтерек" стремится к достижению следующих постановочных целей:

      1) скорость – сокращение времени на процессы: регламентация, автоматизация и временные ограничения;

      2) качество – прозрачность бизнес-процессов, регламентация и мониторинг;

      3) управление на основе показателей – контроль через показатели по затратам, времени и загрузке ресурсов;

      4) организационная гибкость – моделирование и перестройка процессов.

      Комплексная поддержка клиентов по принципу "одного окна"

      Предоставление клиентам АО "НУХ "Байтерек" комплексной поддержки по принципу "одного окна" требует непрерывной работы по совершенствованию своей деятельности в части клиентоориентированности через повышение эффективности предоставляемых инструментов поддержки субъектам предпринимательства и населению в заданных государством приоритетных направлениях.

      Успешная реализация вышеуказанной задачи создает прочную основу для эффективного развития АО "НУХ "Байтерек" сервисов для предоставления комплексного пакета инструментов поддержки предпринимателей.

      Одним из шагов в рамках развития клиентоориентированного подхода – АО "НУХ "Байтерек" внедрило принцип "одного окна" в целях повышения уровня работы с клиентами через структуру АО "НУХ "Байтерек" и предоставления комплексных решений.

      Принцип "одного окна" подразумевает формирование комплексной поддержки на уровне АО "НУХ "Байтерек" на базе информационной системы bgov.kz. При этом непосредственная реализация и предоставление инструментов комплексной поддержки осуществляются на уровне ДО с ограниченной вовлеченностью со стороны АО "НУХ "Байтерек" в рамках администрирования процесса без привлечения дополнительных человеческих ресурсов.

      Реализация комплексной поддержки позволяет получить дополнительный синергетический эффект от работы институтов развития под эгидой АО "НУХ "Байтерек", как единого института развития.

      Аналитический центр

      В настоящее время АО "НУХ "Байтерек" руководствуется приоритетами, обозначенными государством в рамках утвержденных программ поддержки и развития экономики, решений и поручений Правительства Республики Казахстан и других государственных органов.

      Благодаря наработанному опыту АО "НУХ "Байтерек" и его ДО имеют глубокое понимание потребностей клиентов, в частности, на основе институциональной памяти во всех стратегических направлениях деятельности АО "НУХ "Байтерек". Прямой контакт ДО АО "НУХ "Байтерек" с клиентами – получателями услуг позволяет получать актуальную информацию относительно существующих проблем и сложностей, текущих и будущих потребностей, а также необходимых инструментов и объемов поддержки со стороны институтов развития. АО "НУХ "Байтерек" может эффективно использовать доступ к данной информации и централизованно ее обрабатывать. В связи с этим основой аналитического центра будет являться централизованное хранилище данных, которое содержит в себе весь "наработанный опыт" холдинга в цифровом виде и будет доступна широкому кругу пользователей с учетом принципа соблюдения конфиденциальности информации, охраняемой законодательством Республики Казахстан информации.

      Динамичный процесс принятия решений по актуальным вопросам развития требует системных знаний, основанных на изучении и обобщении положительного опыта.

      Аналитический центр, основываясь на обработке Big Data со всей группы холдинга, позволит таргетировать поддержку для граждан и бизнес-предприятий, а также повысить эффективность деятельности АО "НУХ "Байтерек" и ДО через приятие data-driven решений.

      Основные задачи аналитического центра:

      1) определение приоритетов в поддержке развития экономики на основе концепций развития, а также расширенного анализа поддержанных проектов в разрезе регионов и секторов экономики;

      2) анализ инструментов поддержки АО "НУХ "Байтерек" и ДО на предмет их эффективности, актуальности и применимости, включая оптимизацию процессов;

      3) выработка предложений по новым решениям поддержки бизнеса и другие.

      Для реализации задач аналитического центра необходимы:

      1) повышение степени автоматизации ДО в части обработки данных;

      2) повышение квалификации работников АО "НУХ "Байтерек" и ДО, обеспечивающих деятельность аналитического центра, в сфере Big Data с приоритетом на реализацию проекта;

      3) оптимизация рутинных задач департаментов АО "НУХ "Байтерек" за счет пересмотра объема форм отчетности, отказа от ручной обработки форм Excel;

      4) интеграция с внешними источниками данных;

      5) перевод управленческой отчетности в интерактивные аналитические панели за счет автоматизации расчетов и визуализации показателей деятельности АО "НУХ "Байтерек".

      Вместе с тем для повышения производительности труда работников, сокращения времени принятия решений по заявкам бизнеса и дебюрократизации процесса предоставления господдержки необходимо широкое применение искусственного интеллекта.

5. КПД АО "НУХ "Байтерек" до 2033 года

№ п/п

Ключевой показатель деятельности

Ед. измерения

Обоснование

Методология расчета

Целевое значение на 2033 год1

Источник данных


1

2

3

4

5

6

7

Консолидированные КПД АО "НУХ "Байтерек" по обеспечению содействия устойчивому развитию экономики Республики Казахстан

1.

Доля кредитного и инвестиционного портфеля от общих активов АО "НУХ "Байтерек"

%

Важно, чтобы активы АО "НУХ "Байтерек" работали для развития экономики, а не размещались в казначейском портфеле

(Кредитный портфель (нетто) + инвестиционный портфель по группе компаний АО "НУХ "Байтерек")/Итого активы на конец отчетного периода (консолидированно)

77

План мероприятий/отчет по исполнению плана мероприятий за отчетный год, данные ДО, осуществляющих кредитную и инвестиционною деятельность
*Данный КПД для Даму не является стратегическим КПД

2.

Удовлетворенность клиентов

%

Важно, чтобы АО "НУХ "Байтерек" повышало эффективность мер поддержки через обратную связь от своих клиентов на постоянной основе

Независимый опрос клиентов АО "НУХ "Байтерек" по итогам отчетного года.
Опрос проводится раз в два года.

95

Анкетные данные независимой опросной компании

Задача 1. Развитие несырьевых отраслей экономики.
Задача 2. Развитие предпринимательства.
Задача 3. Развитие обрабатывающей промышленности.
Задача 4. Поддержка экспорта несырьевой продукции.
Задача 5. Повышение производительности труда.
Задача 6. Развитие конкурентоспособного АПК

Стратегическое направление деятельности 1. Поддержка предпринимательства

3.

Объем выручки предприятий, получивших поддержку АО "НУХ "Байтерек" (за год)

млрд тенге

В реализацию задач "Стратегии – 2050", Национального плана развития Республики Казахстан на пятилетний период, Концепции развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы и Концепции развития малого и среднего предпринимательства Республики Казахстан до 2030 года по увеличению доли малого и среднего предпринимательства в ВВП и производительности труда в обрабатывающей промышленности

Сумма объемов выручки предприятий, получивших поддержку АО "НУХ "Байтерек", с учетом исключения дублирующих объемов выручки предприятий, получивших поддержку от нескольких ДО АО "НУХ "Байтерек" - БРК*, АКК**, Даму***

16 910

Отчеты по исполнению плана развития БРК, Даму, АКК за отчетный год

* для БРК объем выручки предприятий рассчитывается по фактическим и оцениваемым данным по выручке предприятий от реализации продукции, в том числе на экспорт:
- по инвестиционным проектам (лизинговым операциям) по итогам отчетного периода, следующего после планируемой даты официального ввода проектных мощностей в эксплуатацию (в том числе завершение модернизации), с учетом экспортной выручки по ним от толинговых (сервисных) услуг: переработки сырья третьих лиц, обучения, оздоровительных и туристических услуг, услуг по оказанию строительно-монтажных работ отечественными компаниями за пределами страны и другие.
- по экспортным и предэкспортным операциям по итогам отчетного периода с учетом фактически предоставленных или планируемых к предоставлению финансовых инструментов АО "НУХ "Байтерек".
1. Формула определения прогнозных значений
1) Инвестиционные проекты (лизинговые операции) на инвестиционной фазе:
ИВ = В по ФЭМ * ДО план
Примечание: показатель В принимается за период, следующий после периода ввода проектных мощностей;
2) экспортные/предэкспортные операции:
ЭВ = В по ФЭМ * ДО план
Общее примечание: в целях расчета прогнозных значений по данному КПД в части планируемых к финансированию проектов (проекты на этапе рассмотрения) используется модель прогнозирования на основе экономических допущений и оценочных суждений по отраслям экономики с учетом будущих объемов финансирования каждой отрасли, по временному лагу введения проекта в эксплуатацию (по каждой отрасли), исторических коэффициентов по выручке на один инвестированный тенге каждой отрасли, ДО план по каждой отрасли и другие.
2. Формула определения фактических значений на эксплуатационной фазе реализации проекта:
1) инвестиционные проекты на эксплуатационной фазе:
ИВ = (В по ФО + (ЭФ1 * Ц1 +…+ ЭФn * Цn)) * ДО факт
Примечание: показатели В, ЭФ и Ц принимаются за период, следующий после периода ввода проектных мощностей;
2) экспортные/предэкспортные операции:
ЭВ = В по ФО * ДО факт
Расшифровка условных обозначений приведена после таблицы.
** для АКК объем выручки предприятий рассчитывается по фактическим и оцениваемым данным по выручке предприятий от реализации продукции, в том числе на экспорт по инвестиционным проектам по итогам отчетного периода, следующего после планируемой даты официального ввода проектных мощностей в эксплуатацию (в том числе завершение модернизации).
1. Формула определения прогнозных значений
Инвестиционные проекты на инвестиционной фазе
ИВ = (ФВРЖ * коэфф. прироста (13 %)) * ДФАО) + (ФВПП * коэфф. прироста (4,6 %)) * ДФАО)
Примечание: отрасль АПК сопряжена большими рисками, такими как: внешнеполитическая ситуация (ограничение экспорта произведенной продукции); неблагоприятная эпидемиологическая ситуация регионов стран экспортеров (что отрицательно влияет на запланированные сроки завоза импортного поголовья скота); неблагоприятная эпидемиологическая ситуация внутри страны (сопряжена падежом скота, вынужденным забоем), природно-климатические (паводки, засуха, заморозки) и другие). Указанные риски отрицательно влияют на поэтапный выход проектов на проектную мощность.
2. Формула определения фактических значений на эксплуатационной фазе реализации проекта
Инвестиционные проекты на эксплуатационной фазе
ИВ = В по ФО * фактическая доля участия в инвестиционном проекте
Примечание: показатели В понимается за период, следующий после периода ввода проектных мощностей.
Расшифровка условных обозначений приведена после таблицы.
*** для Даму объем выручки предприятий рассчитывается как сумма совокупной выручки предприятий за отчетный год, получивших их поддержку. Указание совокупной выручки предприятий является справедливой, т.к. целью инструментов поддержки Даму является обеспечение доступности кредитования БВУ.

4.

Объем экспортной выручки предприятий, получивших поддержку АО "НУХ "Байтерек" (за год)

млрд тенге

В реализацию задач "Стратегии – 2050", Национального плана развития Республики Казахстан на пятилетний период в части увеличения объема несырьевого экспорта

Сумма экспортной выручки предприятиями, получившими экспортную поддержку АО "НУХ "Байтерек", с учетом исключения дублирующих сумм экспортной выручки предприятий, получивших поддержку от нескольких ДО АО "НУХ "Байтерек" (БРК*, АКК**, АО "ЭКА"***)

3 236

Отчеты по исполнению плана развития БРК, АКК и плана мероприятий АО "ЭКА" за отчетный год

* для БРК сумма экспортной выручки рассчитывается по выручке предприятия от реализации продукции на экспорт:
- по инвестиционным проектам (лизинговым операциям) по итогам отчетного года, после даты официального ввода проектных мощностей в эксплуатацию (в том числе завершение модернизации), с учетом экспортной выручки по ним от толинговых (сервисных) услуг: переработки сырья третьих лиц, обучения, оздоровительных и туристических услуг, услуг по оказанию строительно-монтажных работ отечественными компаниями за пределами страны и другие.
- по экспортным и предэкспортным операциям по итогам отчетного года с учетом фактически предоставленных финансовых инструментов АО "НУХ "Байтерек".
1. Формула определения прогнозных значений
1) Инвестиционные проекты (лизинговые операции) на инвестиционной фазе:
ИВЭ = ВЭ по ФЭМ * ДО план
Примечание: показатель ВЭ принимается за период, следующий после периода ввода проектных мощностей
2) Экспортные/предэкспортные операции:
ЭВЭ = ВЭ по ФЭМ * ДО план
Общее примечание: в целях расчета прогнозных значений по данному КПД в части планируемых к финансированию проектов (проекты на этапе рассмотрения) используется модель прогнозирования на основе экономических допущений и оценочных суждений по отраслям экономики с учетом будущих объемов финансирования каждой отрасли, по временному лагу введения проекта в эксплуатацию (по каждой отрасли), исторических коэффициентов по выручке на один инвестированный тенге каждой отрасли, ДО план по каждой отрасли и другие.
2. Формула определения фактических значений на эксплуатационной фазе реализации проекта
1) Инвестиционные проекты на эксплуатационной фазе:
ИВЭ = (ВЭ по ФО + (ЭФ1 * Ц1 +…+ ЭФn * Цn)) * ДО факт
Примечание: показатели ВЭ, ЭФ и Ц принимаются за период, следующий после периода ввода проектных мощностей.
2) Экспортные/предэкспортные операции:
ЭВЭ = ВЭ по ФО * ДО факт
Расшифровка условных обозначений приведена после таблицы/
** для АКК сумма экспортной выручки рассчитывается по выручке предприятия от реализации продукции на экспорт по инвестиционным проектам по итогам отчетного года после даты официального ввода проектных мощностей в эксплуатацию (в том числе завершение модернизации).
1. Формула определения прогнозных значений
Инвестиционные проекты на инвестиционной фазе
ИВЭ = ВЭ по ФЭМ * плановая доля участия в инвестиционном проекте
Примечание: показатель ВЭ принимается за период, следующий после периода ввода проектных мощностей
2. Формула определения фактических значений на эксплуатационной фазе реализации проекта
Инвестиционные проекты на эксплуатационной фазе
ИВЭ = объем экспорта, подтвержденный экспортерами документально, * фактическая доля участия в инвестиционном проекте.
Расшифровка условных обозначений приведена после таблицы.
*** Для АО "ЭКА" сумма экспортной выручки рассчитывается отдельно по двум группам инструментов, для каждой из которых применяется специальный подход расчета экспортной выручки:
1) Для первой группы инструментов применяется подход суммирования совокупной экспортной выручки поддержанных предприятий за отчетный год: "Страхование займов", "Страхование проектного финансирования", "Страхование лизинга", "Страхование ГПО экспортера по облигациям", "Страхование ГПО экспортера по валютным операциям", "Страхование гарантий", "Страхование ГПО экспортера по возврату авансовых платежей", "Страхование ГПО перед финансовыми организациями", "Страхование убытков финансовых организаций".
2) Для второй группы инструментов применяется подход суммирования экспортной выручки поддержанных предприятий в пределах размеров принятых страховых обязательств по договорам страхования за отчетный год: "Страхование экспортных кредитов", "Страхование аккредитивов", "Страхование краткосрочной дебиторской задолженности", "Страхование факторинга", "Страхование убытков экспортера, связанных с выполнением работ/оказанием услуг", "Страхование банковских гарантий, выданных иностранным банком", "Страхование кредитной организации при финансировании иностранного контрагента".
Примечание: перечень инструментов, перечисленных в вышеуказанных двух группах, может быть дополнен по мере разработки новых инструментов АО "ЭКА" в соответствующем внутреннем нормативном документе АО "ЭКА".

5.

Доля субъектов ММСП, которым оказана финансовая поддержка, к общему числу действующих субъектов ММСП на рынке

%

В реализацию задач "Стратегии – 2050", Национального плана развития Республики Казахстан на пятилетний период, Концепции развития малого и среднего предпринимательства в Республике Казахстан до 2030 года по увеличению доли МСБ в ВВП

X/Y * 100 %, где
Х – Количество поддержанных уникальных субъектов ММСП через инструменты БРК, Даму, АКК, QIC с накоплением с 2024 года
Y – Количество действующих субъектов ММСП на рынке на конец отчетного года
*для БРК и QIC данный КПД не является стратегическим и числитель (Х) КПД декомпозируется в форму 3 Плана развития БРК и QIC с целью консолидации плановых и фактических значений на уровне холдинга.
Для АКК в знаменателе учитываются только количество действующих крестьянских хозяйств и сельхоз товаропроизводителей.

7

План развития/отчет по исполнению плана развития за отчетный год, данные БРК, Даму, АКК, QIC, данные БНС АСПИР РК

6.

Объем инвестиций в основной капитал в отрасли АПК (за год)

млрд тенге

В реализацию задач "Стратегии – 2050", Национального плана развития Республики Казахстан на пятилетний период, Концепции развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы и Концепции развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2021 – 2030 годы по привлечению инвестиций в экономику Республики Казахстан

Сумма объемов финансирования (по кассовому методу) на цели закупа субъектами АПК основных средств и проведения СМР за счет кредитов и лизинга АКК и БРК, фондирования БВУ, КТ, МФО, ЛК, софинансирование БВУ, прямых инвестиций ФПИ, в которых участвует АО "НУХ "Байтерек"

536

Отчеты по исполнению плана развития АКК, QIC и БРК за отчетный год

Задача 7. Повышение инвестиционной привлекательности экономики

Стратегическое направление деятельности 2. Развитие экосистемы долевого финансирования

7.

Коэффициент привлеченных инвестиций в РК к единице средств АО "НУХ "Байтерек"

Коэффициент

В реализацию задач "Стратегии – 2050", Национального плана развития Республики Казахстан на пятилетний период, Концепции развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы в части привлечения инвестиций в основной капитал

X/Y, где
Х – фактический объем инвестиций в проекты РК, осуществленный за весь период жизни фондов прямых инвестиций с иностранным участием (за исключением ликвидированных фондов прямых инвестиций с иностранным участием), включая иностранные инвестиции в рамках соглашений о соинвестировании, за вычетом инвестиций QIC в фондах прямых инвестиций с иностранным участием;
Y – фактический объем инвестиций QIC в проекты РК через фонды прямых инвестиций с иностранным участием (за исключением ликвидированных фондов прямых инвестиций с иностранным участием), осуществленный за весь период жизни фондов прямых инвестиций с иностранным участием

Не менее 2

Утвержденный план развития, утвержденный отчет об исполнении плана развития за отчетный год QIC, отчет подразделения QIC, ответственного за исполнение и (или) мониторинг данного показателя, подписанный должностным лицом ДО, с отражением наименований ФПИ, информации о фактических инвестициях в проекты РК в отчетном периоде (абсолютные значения на отчетную дату), долей инвесторов (в том числе иностранных) и QIC в данных ФПИ и иные параметры.

8.

Суммарная стоимость на вложенный капитал (Total Value to Paid-in Capital, TVPI)

Коэффициент

В реализацию задач "Стратегии – 2050", Национального плана развития Республики Казахстан на пятилетний период, Концепции развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы в части привлечения инвестиций в основной капитал

TVPI* = Total Value/ Paid-In Capital
Total Value – сумма общих возвратов от инвестиционного портфеля QIC и текущей балансовой стоимости инвестиционного портфеля QIC (за исключением казначейских операций)
Paid-In Capital – общий объем вложенных инвестиций QIC
*при расчете не учитываются показатели фондов прямых инвестиций (ФПИ), созданных до 2020 года (за исключением кэптивных фондов), а также ФПИ, доля участия в которых была передана QIC

Не менее 1,5

Утвержденный план развития, утвержденный отчет об исполнении Плана развития за отчетный год QIC

Задача 8. Улучшение благосостояния населения

Стратегическое направление деятельности 3. Обеспечение населения жильем

9.

Увеличение охвата рынка многоквартирных жилых домов механизмами долевого строительства

%

В реализацию задач "Стратегии – 2050", Национального плана развития Республики Казахстан пятилетний период, Концепции развития жилищно-коммунальной инфраструктуры на 2023 – 2029 годы для обеспечения достаточного количества доступных квадратных метров жилья

X/Y * 100 %
X – Объем ввода жилья за счет трех законных способов организации долевого участия в жилищном строительстве (гарантия КЖК (акты ввода в эксплуатацию), участие в проекте БВУ (данные из QazReestr), привлечение денег дольщиков после возведения каркаса многоквартирного жилого дома (разрешение МИО) (данные из QazReestr) и введенное жилье за счет инструментов КЖК (выкуп облигаций МИО, субсидирование кредитов застройщиков, приобретение готового жилья, финансирование градостроительных инвестиционных проектов) за отчетный год.
Y – Объем ввода жилья (многоквартирные жилые дома) итого по РК за отчетный год

82

Отчет по исполнению плана развития КЖК за отчетный год, данные БНС АСПИР РК, данные МИО, данные Qazreestr

10.

Увеличение доли займов на первичное и строящееся жилье

%

В реализацию задач "Стратегии-2050", Национального плана развития Республики Казахстан на пятилетний период, Концепции развития жилищно-коммунальной инфраструктуры на 2023 – 2029 годы для обеспечения достаточного количества доступных квадратных метров жилья

X/Y * 100 %, где
Х – Сумма выданных займов на покупку первичного и строящегося жилья (МЖД), в том числе обеспеченного гарантией КЖК за отчетный год
Y – Общая сумма выданных займов за отчетный год

43

Отчет по исполнению плана развития Отбасы банк за отчетный год

11.

Доля очередников, обеспеченных жильем (с накопл. с 2024 г.)

%

В реализацию задач "Стратегии-2050", Национального плана развития Республики Казахстан на пятилетний период, Концепции развития жилищно-коммунальной инфраструктуры на 2023 – 2029 годы для обеспечения достаточного количества доступных квадратных метров жилья

X/Y * 100 %
X – Количество очередников, обеспеченных жильем по линии Отбасы Банка (льготная ипотека) и КЖК (аренда с выкупом) с накоплением с 2024 года
Y – Общее количество очередников на конец отчетного года
*для КЖК данный КПД декомпозируется только в части числителя с целью консолидации плановых и фактических значений на уровне холдинга.

8,8

Отчеты по исполнению плана развития Отбасы банк и КЖК за отчетный год, данные МИО


      Таблица 6. Ключевые показатели деятельности холдинга.

      1 Целевые значения показателей являются индикативными и не учитывают возможные последствия непредвиденных экономических кризисов и ухудшения геополитической ситуации для экономики Казахстана

      Условные обозначения к методологиям расчета КПД № 3 и № 4:

      В – выручка от реализации продукции и услуг

      ВЭ – экспортная выручка

      ДО план – плановое среднее значение доли предоставленных АО "НУХ "Байтерек" финансовых инструментов (в том числе учитываются предоставленные гарантии, облигационные займы и другие) в долговых обязательствах предприятия (краткосрочные и долгосрочные, оцениваемые по амортизационной стоимости) за отчетный период, согласно данным предприятия и/или ФЭМ

      ДО факт – фактическое среднее значение доли предоставленных АО "НУХ "Байтерек" финансовых инструментов (в том числе учитываются предоставленные гарантии, облигационные займы и другие) в долговых обязательствах предприятия (краткосрочные и долгосрочные, оцениваемые по амортизационной стоимости) за отчетный период, согласно данным ФО

      ДФАО – доля участия финансирования АКК в инвестиционном проекте

      ФЭМ – финансово-экономическая модель проекта

      ИВ – выручка по инвестиционным проектам

      ИВЭ – экспортная выручка по инвестиционным проектам

      Коэфф. прироста – 4,6 % – коэффициент полных затрат в отраслях "Производство продуктов питания и напитков" за 2019 г. согласно данным Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

      Коэфф. прироста – 13 % – коэффициент полных затрат в отраслях "Растениеводство и животноводство, охота и предоставление услуг в этих областях" за 2019 г. согласно данным Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

      Стат. данные – агрегированные статистические данные по предприятиям РК, официально полученные от уполномоченного государственного и/или квазигосударственного органа в области обеспечения автоматизированного сбора, обработки, хранения и распространения статистической информации РК

      ФВПП – фактическая выручка инвестиционных проектов по направлению "Производство продуктов питания и напитков" предыдущего года

      ФВРЖ – фактическая выручка инвестиционных проектов по направлению "Растениеводство и животноводство" предыдущего года

      ФО – финансовая отчетность предприятия

      Ц – среднее значение экспортной цены товара и/или услуг за отчетный период рассчитывается по фактическим данным, представленным в официальных источниках данных

      ЭВ – выручка по экспортным и/или предэкспортным операциям

      ЭВЭ – экспортная выручка по экспортным и/или предэкспортным операциям

      ЭФ – экспортная продукция в натуральном выражении согласно мониторинговому отчету предприятий, оказывающих толинговые услуги (услуги по обслуживанию посетителей)


      Примечание: расшифровка аббревиатур, использованных в тексте Плана развития

      АКК – акционерное общество "Аграрная кредитная корпорация"

      БНС АСПИР РК – Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

      БВУ – банки второго уровня

      БРК – акционерное общество "Банк Развития Казахстана"

      Даму – акционерное общество "Фонд развития предпринимательства "Даму"

      ДО – дочерние организации акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек"

      КАФ – акционерное общество "КазАгроФинанс"

      КЖК – акционерное общество "Казахстанская Жилищная Компания"

      МИО – местные исполнительные органы

      ММСП – микро малое и среднее предпринимательство

      МНЭ РК – Министерство национальной экономики Республики Казахстан

      МСБ – малый и средний бизнес

      Отбасы банк – акционерное общество "Жилищный строительный сберегательный банк "Отбасы банк"

      АО "ЭКА" – акционерное общество "Экспортно-кредитное агентство Казахстана

      QIC – акционерное общество "Qazaqstan Investment Corporation"

      _________________________

  Приложение 1 к Плану
развития акционерного
общества "Национальный
управляющий холдинг
"Байтерек" на 2024 – 2033 годы

Стратегическая карта АО "НУХ "Байтерек

Документ первого уровня системы государственного планирования (далее – СГП)

Документ второго уровня СГП

КПД АО "НУХ "Байтерек"


1

2

3

Консолидированные КПД АО "НУХ "Байтерек" по обеспечению содействия устойчивому развитию экономики Республики Казахстан

Национальный план развития Республики Казахстан на пятилетний период


1) доля кредитного и инвестиционного портфеля от общих активов АО "НУХ "Байтерек";
2) удовлетворенность клиентов;

Стратегическое направление деятельности 1. Поддержка предпринимательства

Национальный план развития Республики Казахстан на пятилетний период

Концепция развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан:
1) производительность труда в обрабатывающей промышленности
2) валовая добавленная стоимость обрабатывающей промышленности
3) ИФО производства обрабатывающей промышленности
Концепции развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан
1) повышение производительности труда в сельском хозяйстве
2) увеличение экспорта продукции агропромышленного комплекса
Концепция развития малого и среднего предпринимательства в Республике Казахстан:
1) доля МСП в ВВП
Концепция развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан
3) уровень обновления сельскохозяйственной техники
4) уровень обеспеченности продовольственными товарами (в том числе социально значимыми)
5) рост объема привлеченных инвестиций в основной капитал в сельское хозяйство
6) рост объема привлеченных инвестиций в основной капитал в производство продуктов питания

3) объем выручки предприятий, получивших поддержку АО "НУХ "Байтерек" (за год);
4) объем экспортной выручки предприятий, получивших поддержку АО "НУХ "Байтерек" (за год);
5) доля субъектов ММСП, которым оказана финансовая поддержка к общему числу действующих субъектов ММСП на рынке;
4) объем экспортной выручки предприятий, получивших поддержку АО "НУХ "Байтерек" (за год);
6) объем инвестиций в основной капитал в отрасли АПК (за год);

Стратегическое направление деятельности 2. Развитие экосистемы долевого финансирования

Национальный план развития Республики Казахстан на пятилетний период

Концепция развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан
3) инвестиции в основной капитал в обрабатывающую промышленность

1) коэффициент привлеченных инвестиций в РК к единице средств АО "НУХ "Байтерек";
2) суммарная стоимость на вложенный капитал (Total Value to Paid-in Capital, TVPI);

Стратегическое направление деятельности 3. Обеспечение населения жильем

Национальный план развития Республики Казахстан на пятилетний период

Концепция развития жилищно-коммунальной инфраструктуры
1) доступность жилья

1) увеличение охвата рынка механизмами долевого строительства;
2) увеличение доли займов на первичное и строящееся жилье;
3) доля очередников, обеспеченных жильем (с накопл. с 2024 г.)

  Приложение 2 к Плану
развития акционерного
общества "Национальный
управляющий холдинг
"Байтерек" на 2024 – 2033 годы

Список дочерних организаций АО "НУХ "Байтерек"

      Сноска. Приложение 2 с изменением, внесенным постановлением Правительства РК от 08.04.2024 № 261.

      1. АО "Банк Развития Казахстана"

      2. АО "Фонд развития предпринимательства "Даму"

      3. АО "Жилищный строительный сберегательный банк "Отбасы банк"

      4. АО "Qazaqstan Investment Corporation"

      5. АО "Казахстанская Жилищная Компания"

      6. АО "Экспортно-кредитное агентство Казахстана"

      7. АО "Аграрная кредитная корпорация"

      8. АО "Bereke Bank"

      _________________________