КСРО Жоғарғы Соты Пленумының "Сот үкімі туралы" 1969-жылғы 30-маусымдағы N 4 қаулысын Республика соттарының орындауы туралы

Қаулы Қазақ КСР Жоғарғы Соты Пленумы 1985 жылғы 12 сәуір N 2, Пленумның 1996-жылғы 20-желтоқсандағы N 11 қаулысымен енгізілген өзгерістерімен бірге. Күші жойылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2002.08.15. N 19 қаулысымен. ~P02019s.

Сот үкiмдерiн шығару тәжiрибесiн зерттеудің нәтижелерiн талқылай келе, Пленум қылмыстық iстердi қараудың сапасын арттыруда республика соттарының нақты жұмыстар жүргiзгенiн және заң және КСРО Жоғарғы Соты Пленумының "Сот үкiмi туралы" 1969-жылғы 30-маусымдағы қаулысы талаптарын негiзiнен қатаң сақтай отырып, үкiм шығарып отырғанын атап көрсетедi.

Соған қарамастан жеке iстер бойынша үкiм шығарған кезде заңды бұрмалауға жол берiлетіні, Пленумның басшылыққа алынуға тиiстi түсіндiрмелерiн қолдануда оның орындала бермейтіні кассациялық және қадағалау тәжiрибесiн зерттеп, қорыту материалдарынан көрiнiп отыр.

Сотталушыны ақтайтын әрi бетiн ашып беретiн iстiң мән-жайын жан-жақты, толық және объективтi зерттеу, сондай-ақ оның жауаптылығын ауырлататын және жеңілдететiн мән-жайлар туралы ҚIЖК-нiң 15-бабының талаптарын соттар үнемi сақтай бермейдi.

Үкiмнiң кiрiспе, баяндау және қорытындылау бөлiктерінің мазмұны туралы заң талаптары әркез орындала бермейді, iстiң мән-жайын, айыпты ойының ниетi мен бағытын, қылмыстың мақсаты мен дәлелдi себептерiн, басқа да елеулi мән-жайларды баяндау олардың кейбiреулерiнен толық көрiнiсiн таппайды. Қолда бар дәлелдерге барлық жағдайда қажеттi талдау жасалмайды, оған баға беруде және айыптың дәлелденгенi немесе дәлелденбегені туралы сот қорытындысын тұжырымдағанда қателіктер жiберiледi. Бiрнеше қылмыс жасағаны үшiн сотталушы айыпталған iстер бойынша да үкiм шығарғанда сот айыптың әрқайсысы бойынша және сотталушының әрқайсысына қатысты дәлелдерге әркез талдау жасамайды.

Жазаның түрi мен мөлшерiн тағайындаған кезде соттар жазаны жеке-жеке айырып алу принципiн әлi де болса бұрмалап келедi, жасалған қылмыстың, айыптының жеке басының қоғамға қаншалықты қауiптi екендiгi сипаты мен деңгейiн ескермейдi. Үкiмде қандай да бiр жаза шараларын таңдап алудың дәлелдерi әркез көрсетiлмейдi. Бiрнеше қылмыс жасаған айыпты деп танылған адамға қосымша жаза әр қылмысы үшiн бөлек емес, тек оның жиынтығы бойынша берiледi. Пайдақорлық қылмысымен айыпталған адамға кейде мүлкiн тәркiлеу, белгiлi бiр қызметтi атқару немесе белгiлi бiр кәсiппен айналысу құқығынан айыру секiлдi қосымша жаза қолдану мәселесi қаралмай қалып қояды.

Қазақ КСР Жоғарғы Сотының Пленумы қаулы етеді:

1. Республика соттарының назары үкiм шығарғанда КСРО Жоғарғы Соты Пленумының "Сот үкiмi туралы" 1969-жылғы 30-маусымдағы N 4 қаулысында көрсетiлген материалдық және iс жүргiзу заңының қалыптарын және оны қолдану жөнiндегi түсiнiктердi қатаң сақтау қажеттiгiне аударылсын.

2. Соттарға үкiмнiң тек iстiң мән-жайын жан-жақты, толық және объективтi зерттеу негiзiнде шығарылатыны атап көрсетiлсiн. Онда жасалған, соның iшiнде қылмыстың себептерi мен мақсаты анықталып, сот таныған, сондай-ақ бұл дәлелдердiң негiзiнде ол қылмыстың орын алған немесе алмағаны негiзiнде сот бiр ұйғарымға келген мән-жайлар толық айтылуға тиiс.

Үкiм айқын және түсiнiктi тiлмен жасалуға тиiс, онда бұлғалақ тұжырымдаманы пайдалануға, сөздердi қысқартуға, сондай-ақ қаралған iске қатысы жоқ оқиғаларды тiзбелеуге болмайды.

3. ҚIЖК-нiң 299-бабына сәйкес, iстiң басқа да мән-жайларымен қатар жаза тағайындау үшiн ерекше мәнi бар сотталушының жеке басына қатысты толық мәлiметтер, еңбек-түзеу колониясының түрi, сотталушының ерекше қауiптi баукеспе ұры екендігін мойындайтындығы (жасы, туған жерi,азаматтығы, сотталғаны, босату негiздерi т.б.), үкiмнiң кiрiспе бөлiгiнде көрсетiлуге тиiс екенiн соттардың ескергенi жөн.

4. Сот мәжiлiсiндегi зерттелген iс материалдарының оның баяндау бөлiгiне сәйкестiгi соттың заңды және тиянақты үкiм шығару шарттарының бiрi екендігін ескерiп, соттың, iстің мән-жайларын, дәлелдердi талдап, оған баға берiлуiн толық баяндауға баса назар аударуы керек. Ондайда сот мәжiлiсiнде қаралған барлық дәлелдерге үкiмде баға берiлуге тиiс екенiн де естен шығармау қажет.

5. Қылмыстық кодекстiң белгiлi бiр немесе басқа да бабы, оның бөлiгi немесе тармағы бойынша қылмысты саралау туралы сот үкiмiнiң қорытындысы дәлелдi болуы қажеттiгiне соттардың назары аударылсын. Үкiм бiрнеше сотталушыға шығарылған немесе сотталушы бiрнеше қылмысы үшiн айыпталған жағдайда, сот әрбiр сотталушыға және әр қылмысқа қатысы бар қылмысты саралауды қамтамасыз етуге тиiс.

6. Соттардың үкiмде жаза тағайындау дәлелдерiн келтiру туралы заң талаптарын қатаң сақтауы қажет. Шартты соттаудың, жасалған қылмыс үшiн заңда көрсетiлген жаза тағайындаудың төменнен де төмен шегiн қолданудың, басқа да неғұрлым жеңiл жазаға көшудiң, жазадан босатудың, жалпы ережелерден ауытқып, еңбек-түзеу колониясын тағайындаудың барлық жағдайында сот үкiмiнiң баяндау бөлiгiнде қабылданған шешiмнiң дәлелдерiн көрсетуi тиiс.

Егер заңның қолдануға болатын жазалау шараларында бас бостандығынан айыру ғана емес, басқаларына да жеңiлiрек жаза шарасын тағайындау мүмкiндiгi көрсетiлген болса, соның негiзiнде соттың дәл сол бас бостандығынан айыруға шешiм шығаруының дәлелдерiн үкiмнiң баяндау бөлiгiнде көрсеткенi жөн.

7. Қылмыстық кодекстiң ерекше бөлігiндегi әртүрлi баптарда көрсетiлген бiрнеше қылмысты жасаған адам айыбын мойындағанда, негiзгiсi секiлдi қосымша жазаның алдымен бiреуiне немесе бiрнеше қылмыс үшiн бөлек, содан соң олардың жиынтығы бойынша тағайындалатынын соттардың ескергенi жөн.

8. Үкiм шығарған кезде соттардың азаматтық талап арызды, айғақты дәлелдер тағдырын шешуге, сондай-ақ сот шығындарын бөлiстіруге және мемлекеттiк баж салығын өндiруге қатысы бар ҚIЖК-нiң 301-бабының талаптарын қатаң орындауы қажет.

9. Қазақ КСР Жоғарғы Сотының қылмыстық iстер жөнiндегi сот алқасы,

облыстық және Алматы қалалық соттары материалдық және iс жүргiзу заңы

үкiмдерiн шығарған және КСРО Жоғарғы Соты Пленумының "Сот үкiмi туралы"

1969-жылғы 30-маусымдағы N 4 қаулысын орындаған кезде соттардың оның

дұрыс қолданылуы үшiн қадағалауды күшейтуi тиiс. Iстi кассациялық және

қадағалау тәртiбiмен қараған кезде қателiктер түзетiлетiн, үкiмдi бұзу

мен өзгертудiң себептерi талданатын, олардың жою шаралары қолданылатын

болсын.

Мамандар:

Қасымбеков Б.А.

Икебаева Ә.Ж.

О выполнении судами республики постановления Пленума Верховного Суда СССР от 30 июня 1969 г. № 4 "О судебном приговоре" (с изменением, внесенным постановлением Пленума от 20 декабря 1996 г., № 11)

Постановление Пленума Верховного Суда Казахской ССР от 12 апреля 1985 г., № 2. Сборник постановлений Пленума Верховного Суда Республики Казахстан (Казахской ССР), 1997 г., том 1, стр.349. Утратило силу - нормативным постановлением Верховного Суда Республики Казахстан от 15 августа 2002 г. N 19 ~P02019s .

Обсудив результаты изучения практики вынесения судебных приговоров, Пленум отмечает, что суды республики провели определенную работу, направленную на повышение качества рассмотрения уголовных дел, и в основном выносили приговоры в строгом соответствии с требованиями закона и постановления Пленума Верховного Суда СССР от 30 июня 1969 г. № 4 "О судебном приговоре".
Вместе с тем материалы обобщения, изучение кассационной и надзорной практики свидетельствуют о том, что при постановлении приговоров по отдельным делам допускаются нарушения закона, не выполняются руководящие разъяснения Пленума по его применению.
Нередко судами не соблюдаются требования ст. 15 УПК о всестороннем, полном и объективном исследовании обстоятельств дела, выявлении как уличающих, так и оправдывающих подсудимого, а также отягчающих и смягчающих его ответственность обстоятельств.
Не всегда выполняются требования закона о содержании вводной, описательной и резолютивной частей приговора, в некоторых из них не находят полного описания обстоятельства дела, содержание и направленность умысла виновного, цель и мотивы преступления и иные существенные обстоятельства. Не во всех случаях дается необходимый анализ имеющихся доказательств, допускаются ошибки в их оценке и мотивировке выводов суда о доказанности или недоказанности обвинения. В приговорах по делам, по которым подсудимый обвиняется в совершении нескольких преступлений, и по делам, где преступления совершены несколькими лицами, суды иногда не дают анализ доказательств по каждому обвинению и в отношении каждого подсудимого.
При назначении вида и размера наказания суды все еще допускают нарушение принципа индивидуализации наказания, не учитывают характер и степень общественной опасности совершенного преступления, личность виновного. Не всегда в приговоре содержатся мотивы избрания той или иной меры наказания. Лицам, признанным виновными в совершении нескольких преступлений, дополнительные наказания назначаются отдельно не за каждое преступление, а лишь по совокупности. Иногда остаются без рассмотрения вопросы применения к лицам, виновным в корыстных преступлениях, дополнительного наказания в виде конфискации имущества, лишения права занимать определенные должности или заниматься определенной деятельностью.

Пленум Верховного Суда Казахской ССР
ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Обратить внимание судов республики на необходимость строжайшего соблюдения при постановлении приговора норм материального и процессуального законодательства и разъяснений по его применению, содержащихся в постановлении Пленума Верховного Суда СССР от 30 июня 1969 года № 4 "О судебном приговоре".
2. Указать судам, что приговор может быть постановлен только на основе всестороннего, полного и объективного исследования обстоятельств дела. В нем должны быть полно изложены обстоятельства, признанные судом установленными, в том числе мотивы и цели совершенного деяния, а также доказательства, на основании которых суд пришел к убеждению, что эти деяния имели или не имели место.
Приговор должен быть составлен в ясных и понятных выражениях, в нем недопустимы употребление неточных формулировок, сокращение слов, а также описание событий, не относящихся к существу рассматриваемого дела.
3. Судам надлежит иметь в виду, что в соответствии со ст. 299 УПК вводная часть приговора должна содержать полные сведения о личности подсудимого, которые наряду с другими обстоятельствами дела имеют существенное значение для назначения наказания, вида исправительно-трудовой колонии, признания подсудимого особо опасным рецидивистом (возраст, место рождения, гражданство, судимости, основания освобождения и т. п.).
4. Учитывая, что одним из условий постановления судом законного и обоснованного приговора является соответствие его описательной части материалам дела, исследованным в судебном заседании, судам необходимо особое внимание обращать на полноту изложения обстоятельств дела, анализ и оценку доказательств. При этом следует иметь в виду, что в приговоре должны получить оценку все доказательства, рассмотренные в судебном заседании.
5. Обратить внимание судов на необходимость мотивировки в приговоре вывода суда о квалификации преступления по той или иной статье уголовного кодекса, ее части или пункту. В случаях, когда приговор выносится нескольким подсудимым или подсудимый обвиняется в совершении нескольких преступлений, суд должен обосновать квалификацию преступления в отношении каждого подсудимого и в отношении каждого преступления.
6. Судам необходимо строго соблюдать требования закона о приведении в приговоре мотивов назначения наказания. Во всех случаях применения условного осуждения, назначения наказания ниже низшего предела, предусмотренного законом за данное преступление, перехода к другому более мягкому наказанию, освобождении от наказания, назначении исправительнотрудовой колонии с отступлением от общих правил суд должен указать в описательной части приговора мотивы принятого решения.
Если санкция закона, подлежащего применению, предусматривает возможность назначения не только лишения свободы, но и других, менее строгих мер наказания, в описательной части приговора следует указать мотивы, на основании которых суд решил применить именно лишение свободы.
7. Судам следует иметь в виду, что при признании лица виновным в совершении нескольких преступлений, предусмотренных различными статьями Особенной части Уголовного кодекса, дополнительное наказание, также как и основное, сначала должно быть назначено за одно или отдельно за несколько преступлений, а затем по их совокупности.
8. При постановлении приговора судам необходимо строго выполнять требования ст. 301 УПК, касающиеся разрешения гражданского иска, судьбы вещественных доказательств, а также распределения судебных издержек и взыскания госпошлины.
9. Судебной коллегии по уголовным делам Верховного Суда Казахской

ССР, областным и Алма-Атинскому городскому судам усилить надзор за 
правильным применением судами при постановлении приговоров материального и 
процессуального законодательства и выполнением ими постановления Пленума 
Верховного Суда СССР от 30 июня 1969 г. № 4 "О судебном приговоре". При 
рассмотрении дел в кассационном и надзорном порядке исправлять ошибки, 
анализировать причины отмены и изменений приговоров, принимать меры к их 
устранению.
     
     
(специалист Р.Жантасова
            02.12.98 г.)