Электр энергетикасындағы жекешелендiру және қайта құрылымдау бағдарламасын орындау және электр энергетикасы нарығын одан әрi реформалаудағы қосымша шаралар туралы

Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысы 1997 жылғы 31 шiлдедегi N 1193

      "Электр энергетикасындағы жекешелендiру және қайта құрылымдау бағдарламасы туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1996 жылғы 30 мамырдағы N 663 P960663_ қаулысымен бекiтiлген электр энергетикасындағы жекешелендiру және қайта құрылымдау бағдарламасына сәйкес энергия өндiретiн кәсiпорындар Ұлттық энергетикалық жүйеден ажыратылды және олар акционерлендi. Негiзiнен Ұлттық электр жүйесi мен аймақтық электр тораптық компаниялар қалыптасып, оларға аймақтарды электр энергиясымен жабдықтау жөнiндегi функциялар берiлдi. Электр станцияларын жекешелендiру аяқталып келедi. Осылайша, Бағдарламаның бiрiншi және екiншi кезеңдерiндегi басты мәселелерi шешiлдi.
      Бағдарламаның үшiншi кезеңiн жүзеге асыру және электр энергиясының еркiн нарығын қалыптастыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкiметi қаулы етедi:
      1. Қазақстан Республикасының Энергетика және табиғи ресурстар министрлiгi мен "KEGOS" Электр жүйелерiн басқару жөнiндегi Қазақстан компаниясы" акционерлiк қоғамы ұсынған электр энергиясының нарығын ұйымдастыру моделi қабылдансын және 1997-2000 жылдарға арналған электр энергиясы нарығын одан әрi дамыту бағдарламасы бекiтiлсiн (қоса берiлiп отыр).
      1997-2000 жылдарға арналған электр энергиясы нарығын одан әрi дамыту бағдарламасына сәйкес электр энергиясының көтерме сауда нарығын ұйымдастырушының функцияларын "KEGOC" Электр жүйелерiн басқару жөнiндегi Қазақстан компаниясы" акционерлiк қоғамы жүзеге асырады деп белгiленсiн.
      2. Қазақстан Республикасының Экономика және сауда министрлiгi 1997 жылдың 29 тамызына дейiн мерзiмде электр беру желiлерi бойынша электр энергиясын тасымалдау жөнiндегi қызмет көрсетуге тарифтер есептеу әдiстемесiн әзiрлеп, бекiтсiн.
      3. Қазақстан Республикасының Энергетика және табиғи ресурстары министрлiгi:
      1997 жылдың 10 тамызына дейiн мерзiмде Қазақстан Республикасының Қаржы министрлiгiмен бiрлесе отырып, заңдарда белгiленген тәртiппен "KEGOC" Электр жүйелерiн басқару жөнiндегi Қазақстан компаниясы" акционерлiк қоғамының жарғылық қорына "Ерекше мемлекеттiк меншiктегi және 1996-1998 жылдарда жекешелендiруге жатпайтын объектiлердiң тiзбесi туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1996 жылғы 1 қарашадағы N 1336 P961336_ қаулысына сәйкес 1996-1998 жылдары жекешелендiруге жатпайтын электр беру желiлерiн беру жөнiндегi қажеттi ұйымдастыру шараларын қабылдасын.
      Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiмен және Экономика

және сауда министрлiгiмен бiрлесе отырып, электр энергиясы нарығының
жұмыс iстеуiн нормативтiк-құқықтық базасын дайындауды қамтамасыз
етсiн;
     бiр ай мерзiм iшiнде Қазақстан Республикасының Әдiлет
министрлiгiмен келiсе отырып, Үкiметтiң бұрын қабылдаған шешiмдерi
мен ведомстволық нормативтiк актiлердi осы қаулыға сәйкес келтiру
туралы Қазақстан Республикасының Үкiметiне ұсыныстар енгiзсiн.

     Қазақстан Республикасының
          Премьер-Министрi

                                       Қазақстан Республикасы
                                              Үкiметiнiң
                                       1997 жылғы 31 шiлдедегi
                                           N 1193 қаулысымен
                                               бекiтiлген

            1997-2000 жылдарға арналған электр энергиясы
                       нарығын одан әрi дамыту
                            бағдарламасы
     Осы Бағдарлама:
     Қазақстан Республикасының аумағында электр энергиясы нарығын
ұйымдастыру моделiн;


      республика аумағында электр энергиясы нарығын дамыту жөнiндегi

Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң iс-қимылының кезең-кезеңдiк
жоспарын;
     Қазақстан Республикасы Энергетика және табиғи ресурстар
министрлiгi мен "KEGOS" электр жүйелерiн басқару жөнiндегi Қазақстан
компаниясы" акционерлiк қоғамының электр энергиясының бәсеке қабiлетi
бар, өзiн-өзi реттейтiн нарығын құру жөнiндегi мiндеттерiн, осы
саладағы мемлекеттiк реттеудiң мақсаттары мен әдiстерiн айқындайды.

     1. Қазақстан Республикасының аумағында электр
        энергиясы нарығын ұйымастырудың моделi

     Инфрақұрылым

     Электр энергиясын беру жүйелерiн ұйымдастыру.
     Электр энергиясын беру жүйелерi үш деңгейге бөлiнедi:
аймақаралық, аймақтық және жергiлiктi.


      Аймақаралық деңгей электр энергиясын берудiң ұлттық жүйесiн құрайтын және электр энергиясын жалпы пайдаланыстағы өндiрушiлерден және өндiрушi аймақтық жүйелерден тұтынушы аймақтық жүйелер мен аса iрi тұтынушыларға жеткiзетiн 1150, 500 және 220 кВ жоғары кернеулi желiлерден тұрады. Тасымалдау құны берiлген энергия көлемiне және өндiрушi мен тұтынушы арасындағы ара қашықтыққа қарай сараланған тариф арқылы есептеледi.
      Аймақтық деңгей электр энергиясын аймақаралық деңгей жүйелерiнiң көмекшi станцияларынан, жергiлiктi шағын өндiрушiлерден үлкен және орташа қуатты түпкiлiктi тұтынушылар мен ықшам аудандар жүйелерiне қызмет көрсететiн тарату кәсiпорындарына жеткiзетiн 110, 35 және одан төмен кВ аймақтық ЭБЖ тұрады. Осы жүйелер бойынша тасымалдау тарифi кiру үшiн төленетiн ақы түрiнде белгiленедi. Кең аумақты аймақтарда аймақты зоналарға бөлуге жол берiледi; бұл ретте кiру үшiн ақы энергия көзiнен тұтынушыға дейiн аймақтық шекарасын әрбiр қиып өткен сайын алынады.
      Жергiлiктi деңгей энергияны аз қуат тұтынатын түпкiлiктi тұтынушылар мен халыққа жеткiзудi жүзеге асыратын ықшам аудан масштабының жүйелерi түрiнде болады. Тариф кiруге төленетiн ақы түрiнде белгiленедi.

      Электр энергиясын жүйелер бойынша тасымалдау тарифтерiн
      барынша төмендету

      Электр энергиясын тасымалдау тарифтерiн барынша төмендету мақсатында жүйелердi шектелген уақыт кезеңiне мүлiктiк жалға берудi (жүйелердiң деңгейiне қарай - 1 жылдан 5 жылға дейiн) тәжiрибеге енгiзу көзделiп отыр. Бұл ретте үмiткерде жүйелердi дамыту бағдарламасының болуы, осы бағдарламада жабдықтарды ауыстыру нормаларының және сенiмдiлiк резервi жөнiндегi талаптардың:
      аймақаралық жүйелер бойынша - Қазақстан Республикасының Үкiметi;
      аймақтық және тарату жүйелерi бойынша - жергiлiктi атқарушы органдар белгiлеуге тиiс талаптардың орындалуы жалдаудың мiндеттi шарттары болуға тиiс.
      Жүйелердi мүлiктiк жалға беру мүмкiн болмаған жағдайда (олар жекешелендiрiлген жағдайда және басқа да себептермен), оларға арнайы әдiстеме бойынша монополияға қарсы реттеу шаралары қолданылады.

      Сапаны бақылау және диспетчерлендiру

      Электр энергиясының қажеттi сапасын (жиiлiк тұрақтығын) қамтамасыз ету үшiн энергия өндiрушi станцияларда жедел қуаттың жеткiлiктi қоры болуы тиiс. Электр энергиясы нарығының қатысушылары энергия агрегаттарының қосымша қуат қажет болмаған кезеңдегi ерiксiз бос тұрғаны үшiн қажеттi артық қуатты алу үшiн опциондар сатып алу арқылы ақы төлеуi тиiс.
      Алынған және тұтынылатын қуаттың сәйкестiлiгiне бақылауды Ұлттық энергия жүйесiнiң Орталық диспетчерлiк басқармасы жүзеге асырады.

      Нарықтың тетiгi

      Көтерме сауда нарығы

      Энергия өндiрушi станциялар технологиялық шарттар бойынша өз энергия агрегаттарының негiзгi және жедел қуаттарын айқындайды және күнтiзбелiк жұмыс жоспарына сәйкес форвардтар мен опциондардың тиiстi санын шығарады.
      Форвардтар сатушының сатып алушыға нақтылы уақыт кезеңiнде нақты қуаттағы электр энергиясын беру жөнiндегi келiсiм-шарттар болып табылады. Қуатты сатып алу мен берудi бастаудың арасындағы мерзiмдi өндiрушi белгiлейдi.
      Опциондар артық және қарбалас жүктемелер кезiнде жедел қуатты өзгертудi төлеу үшiн сатылады.
      Электр энергиясын көтерме сатып алушылар (сауда компаниялары, энергияпулдар және iрi өнеркәсiп орындары) өздерiнiң қуатқа деген қажеттiлiктерiн дербес айқындайды және қалыптасқан бағаларға сүйене отырып, форвардтар мен опциондардың қажеттi санын сатып алады. Бұл ретте форвард сатып алғанда алынған және тұтынылған энергияның арасында дәлме-дәл сәйкестiк болуға тиiс, өйткенi диспетчерлiк басқарма электр энергиясының артық немесе кем тұтынылуына жол бермейдi.
      Қуаттың тербелiсiн реттеу опциондар арқылы жүзеге асырылады. Жедел қуат өндiрушiлер үшiн форвардтар бойынша түсiмнiң деңгейiнде алуды күтетiндiктен (олай болмаған жағдайда жедел қуаттың төмен бағасы оның көлемдерiнiң тарылуы әкеп соғады), көтерме сауда нарығында жедел қуат опциондарының бағасы форвардтардың құнымен бара-бар болуы тиiс.
      Форвардтар мен опциондарды сатып алу-сату биржаларда, биржадан тыс нарықта немесе аймақаралық электр жүйелерiн басқару жөнiндегi компания ұйымдастыратын сауда жүйесiнде жүргiзiледi. Барлық мәселелер электр жүйелерiн басқару жөнiндегi компанияда диспетчерлендiру

жөнiнде өкiмдер әзiрлеу үшiн ашылған депозитарийде тiркеледi.

     Бөлшек сауда нарығы

     Энергияны көтерме бағамен сатушылар стандарттық тұтыну және
қарбалас жүктемелер бойынша өздерi дайындаған есептерге сәйкес
форвардтар мен опциондар сатып алады, түпкiлiктi тұтынушылар мен 
дилерлiк компанияларға "нақтылы" сату үшiн қуат резервiн 
қалыптастырады.

     II. Бiрiншi кезең: нарықтың инфрақұрылымын құру
         (1997 жылдың тамызы - 1998 жылдың мамыры)

     Жүйелердiң құрылымы



      Бұл кезеңде сенiмдiлiктi, қауiпсiздiктi қамтамасыз ету принциптерiнде аймақаралық электр жүйелерiн қалыптастыру және бәсекелестiк ортаны дамыту үшiн жағдайлар жасау аяқталады. "KEGOC" акционерлiк қоғамының жарғылық қорына 1996-1998 жылдарда жекешелендiруге жатпайтын электр беру желiлерiнiң тiзбесiне сәйкес электр беру желiлерi берiледi.
      Аймақтың энергетикалық тарату компаниялары функционалдық белгiсi бойынша бөлiнедi. Монополиялық функцияны (электр энергиясын тасымалдау) жүзеге асыратын активтер 1997 жылдың аяғына дейiн жеке кәсiпорын болып бөлiнедi.
      Желiлер бойынша тасымалдау тарифтерiн монополияға қарсы органдар реттейдi.
      Баға және монополияға қарсы саясат жөнiндегi аумақтық комитеттер жүйелердi басқарудың тиiмдiлiгiн арттыру мақсатында 1997 жылдың аяғына дейiн тарату жүйелерiн оларға қызмет көрсету жөнiндегi жеке кәсiпорындар құра отырып, аудандық деңгейге дейiн одан әрi бөлудiң орындылығы туралы және тарифтердi есептеудiң үш әдiстемесiнiң: қашықтыққа қарай, аймақтар бойынша ақы төлеу және "кiру үшiн төлем" - бiрiнiң қолданылуы туралы шешiм қабылдауы тиiс.
      Осымен бiрге электр энергиясын тасымалдау жөнiндегi қызмет көрсету тарифiн есептеу үшiн бiрыңғай әдiстеме (1997 жылдың тамызы) және жүйелердi мүлiктiк жалға беру жөнiндегi шарттар (1998 жылдың наурызы) әзiрленуге тиiс.
      "KEGOC" АҚ барлық деңгейдегi жүйелердiң электр энергиясын коммерциялық есепке алу аспаптарымен және телебасқару құралдарымен (1997 жылдың қазан, ал төмен деңгейдегi жүйелер үшiн - 1998 жылдың мамыры) жарақтандырылуы үшiн қажеттi жұмыс жүргiзуi тиiс.

      Электр энергиясын берiп тұру

      Электр энергиясын берiп тұру фукнцияларын энергияның көтерме берiп отырушыларына тапсыру көзделiп отыр. Жергiлiктi атқарушы органдар энергияның бәсекелес берiп тұрушыларының пайда болуы үшiн жағдай жасауы тиiс.
      Электр энергетикасы саласының экономикалық тұрақтылығын арттыру мақсатында электр энергиясын берiп тұрушылар босатылған электр энергия үшiн қаражат жөнiнде қатаң саясат жүргiзуге мәжбүр болады. Қазақстан Республикасының Энергетика және табиғи ресурстар министрлiгi "KEGOC" АҚ және электр энергиясын көтерме сатушылармен бiрлесе отырып, осыған байланысты қажеттi түсiндiру жұмыстарын жүргiзуге тиiс болады.
      Осы кезеңдегi "KEGOS" АҚ:
      шеттен қаржыландыруды пайдалана отырып, өндiрушiлерден жедел келiсiм -шарттар бойынша энергияны көтерме сатып алушы болуға;
      жасалған келiсiм-шарттардың негiзiнде қуатты басқару технологиясын қалыптастыруға;
      1998 жылдың наурызына дейiн келiсiм-шарттарды есепке алу жүйелерiн (депозитарийлердi), сауда жүйесiн әзiрлеуге тиiс болады.
      Баға және монополияға қарсы саясат жөнiндегi аумақтық комитеттер монополиялық берiп тұрушылардың электр энергиясының тарифтерiн реттеуге тиiс болады. Жоғары бәсекелестiк деңгейi бар аймақтарда жұмыс iстейтiн электр энергиясын берiп тұрушылардың электр энергиясының бағасын реттеуден босатылуы тиiс.

      III. Екiншi кезең: нарықтық тетiктi iске қосу
           (1998 жылдың маусымы - 1998 жылдың желтоқсаны)

      Жүйелердiң құрылымы

      Мемлекет меншiгiндегi электр жүйелерiн тарату кәсiпорындары бұл кезеңде мүлiктiк жалға берiлуге тиiс. Осы кәсiпорындар бойынша электр энергиясын тасымалдау тарифтерi басқарушы компаниялардың жүйелердi басқару құқығы үшiн бәсекелестiк күрес нәтижесiнде қалыптасатын болады. Жеке меншiктегi тарату жүйелерiнiң қызметi электр энергетикасы жөнiндегi мемлекеттiк реттеу комиссиясының тарапынан реттеуге жатады. Жүйелердi басқаратын барлық компаниялардың қызметi лицензияланады.

      Электр энергиясын берiп тұру

      Өндiрушi станциялар 1998 жылдың қыркүйегiнен бастап электр энергиясын қолданылып жүрген схема бойынша (өтiнiм-факттөлем) сатуды тоқтатады және электр энергиясын тұрақты қуат берiп отыру жөнiндегi (форвардтар) келiсiм-шарттардан және шетел қуат алу (опциондар) жөнiндегi келiсiм-шарттардан құрылған шұғыл келiсiм-шарттар негiзiнде сататын болады. Сауда жүйесi мен шұғыл келiсiм-шарттарды есепке алу жүйесi (депозитарий) жұмыс iстейтiн болады. Қуаттарды орталық диспетчерлiк басқару кезең-кезеңiмен депозитарийден берiлетiн бұйрықтар бойынша басқаруға көшiрiледi. Осы мақсатта жүйелердi пайдаланудың мiндеттi шарттарының бiрi электр энергиясын берiп тұру жөнiндегi келiсiм-шарттарды тiркеу болуға тиiс. 1998 жылдың қыркүйегiнен бастап "KEGOC" акционерлiк қоғамының құрамынан электр энергиясының дербес көтерме сатушысы болатын сауда құрылымын шығару көзделiп отыр.
      Электр энергиясының көтерме сатушылары станциялар мен жүйелердегi авариялардың зардаптарын өтеу үшiн өзара сақтандыру қорын құруы қажет болады (1998 жылдың қыркүйегi). Қор авариялар мен апаттар кезiнде энергиямен жабдықтауды тұрақтандыру жөнiндегi қуаттың қажеттi резервiн сақтауға байланысты шығыстарды өзiне алады.
      1998 жылдың аяғына дейiн "KEGOC" АҚ мүлiктiк жалға беру көзделiп отыр. Мүлiктiк жалға беру шарттарының бiрi аймақтардың электрмен жабдықталуына жәрдемдесу әрекетiн жасайтын электр беру желiлерiн салу мiндеттемесi болуға тиiс.

      IV. Үшiншi кезең: бәсекелестiктi дамыту
          (1999 жылдың қаңтары - 2000 жылдың желтоқсаны)

      Жүйелердiң құрылымы

      Электр энергиясын тасымалдаудың барлық тарифтерi мүлiктiк жалға алу құқығы үшiн бәсекелестiк күрес нәтижесiнде не мемлекеттiк монополияға қарсы реттеу жолымен белгiленедi.

      Электр энергиясын берiп тұру

      Көтерме сауда нарығында форвардтар мен опциондарды сату қолданылады. Электр энергиясы бағаларының алыпсатарлық тербелiсi көтерме сауда нарығының ережелерiмен өтелуге тиiс.
      Бөлшек сауда нарығында энергияның көтерме берiп тұрушылары дилерлiк компаниялар құрады. Тұтынушылардың белсендi бөлiгi де өз тарапынан көтерме сатушылардан электр энергиясын сатып алу үшiн өз қауымдастықтарын құрады. Қазақстан Республикасының Үкiметi электр энергиясын жеке берiп тұрушыларды қолдау және монополияға қарсы заңдарды дамыту арқылы электр энергиясының бөлшек сауда нарығында бәсекелестiктi дамыту жөнiнде күш салатын болады. Бәсекелестiктiң дамуына қарай электр энергиясының бағаларын реттеудi жою көзделiп отыр.

О дополнительных мерах по выполнению Программы приватизации и реструктуризации в электроэнергетике и дальнейшему реформированию электроэнергетического рынка

Постановление Правительства Республики Казахстан от 31 июля 1997 г. N 1193

      В соответствии с Программой приватизации и реструктуризации в электроэнергетике, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 мая 1996 г. N 663 P960663_ "О Программе приватизации и реструктуризации в электроэнергетике", осуществлено отделение энергопроизводящих предприятий от Национальной энергетической системы и проведено их акционирование. В основном сформированы национальная электрическая сеть и региональные электросетевые компании с передачей им функций по электроснабжению регионов. Завершается приватизация электростанций. Таким образом, решены главные задачи первого и второго этапов Программы.
      В целях реализации третьего этапа Программы и формирования свободного рынка электроэнергии Правительство Республики Казахстан постановляет:
      1. Принять предложенную Министерством энергетики и природных ресурсов Республики Казахстан и акционерным обществом "Казахстанская компания по управлению электрическими сетями "KEGOC" модель организации рынка электроэнергии и утвердить Программу дальнейшего развития рынка электроэнергии на 1997-2000 годы (прилагается).
      Установить, что функции организатора оптового рынка электроэнергии в соответствии с Программой дальнейшего развития рынка электроэнергии на 1997-2000 годы осуществляет акционерное общество "Казахстанская компания по управлению электрическими сетями "КЕGОС".
      2. Министерству экономики и торговли Республики Казахстан в срок до 29 августа 1997 года разработать и утвердить методологию расчета тарифов на услуги по транзиту электроэнергии по линиям электропередачи.
      3. Министерству энергетики и природных ресурсов Республики Казахстан:
      в срок до 10 августа 1997 года совместно с Министерством финансов Республики Казахстан принять в установленном законодательством порядке необходимые организационные меры по передаче в уставный фонд акционерного общества "Казахстанская компания по управлению электрическими сетями "KEGOC" линий электропередачи, которые в соответствии с постановлением Правительства Республики Казахстан от 1 ноября 1996 г. N 1336 P961336_ "О перечне объектов, находящихся в исключительной государственной собственности и не подлежащих приватизации" не подлежат приватизации в 1996-1998 годах;
      совместно с Министерством юстиции и Министерством экономики и торговли Республики Казахстан обеспечить разработку нормативно-правовой базы функционирования рынка электроэнергии;
      в месячный срок по согласованию с Министерством юстиции Республики Казахстан внести в Правительство Республики Казахстан предложения о приведении ранее принятых решений Правительства и ведомственных нормативных актов в соответствие с настоящим постановлением.
     Премьер-Министр
  Республики Казахстан


                                         Утверждена

постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 июля 1997 г. N 1193


                              Программа

             дальнейшего развития рынка электроэнергии
                         на 1997-2000 годы

     Настоящая Программа определяет:
     модель организации рынка электроэнергии на территории
Республики Казахстан;
     поэтапный план действий Правительства Республики Казахстан по
развитию рынка электрической энергии на территории республики;
     задачи Министерства энергетики и природных ресурсов Республики
Казахстан и акционерного общества "Казахстанская компания по
управлению электрическими сетями ("KEGOC") по созданию
конкурентного саморегулирующегося рынка электроэнергии, цели и
методы государственного регулирования в этой области.

            I. Модель организации рынка электроэнергии
                 на территории Республики Казахстан

     Инфраструктура

     Организация сетей подачи электроэнергии

     Сети подачи электроэнергии подразделяются на три уровня:
межрегиональный, региональный и местный.


      Межрегиональный уровень включает в себя линии высокого напряжения 1150, 500 и 220 кВ, образующие национальную систему передачи электрической энергии и осуществляющие доставку электроэнергии от производителей общего пользования и производящих региональных сетей до потребляющих региональных сетей и крупнейших потребителей. Стоимость транспортировки исчисляется из объема переданной энергии и расстояния между производителем и потребителем с помощью дифференцированного тарифа.
      Региональный уровень включает в себя региональные ЛЭП 110, 35 и менее кВ, осуществляющие передачу электрической энергии от подстанций сетей межрегионального уровня, небольших местных производителей до конечных потребителей большой и средней мощности и распределительных предприятий, обслуживающих сети микрорайонов. Тариф за транзит по этим сетям устанавливается в виде платы за вход. В регионах с обширной территорией допускается деление региона на зоны; плата за вход при этом взимается при каждом пересечении границы зоны от источника до потребителя.
      Местный уровень представлен сетями масштаба микрорайона, осуществляющими доставку энергии до конечных потребителей малой мощности и населения. Тариф устанавливается в виде платы за вход.

      Минимизация тарифов на транзит электроэнергии по сетям

      В целях минимизации тарифов на транзит электроэнергии предполагается практиковать передачу сетей в имущественный наем на конкурсной основе на ограниченный период времени (от 1 до 5 лет - в зависимости от уровня сетей). При этом обязательными условиями найма должно быть наличие у претендента программы развития сетей, определение в этой программе норм замены оборудования и соблюдение требований по резерву надежности, которые должны определяться:
      Правительством Республики Казахстан - по межрегиональным сетям;
      местными исполнительными органами - по региональным и распределительным сетям.
      При невозможности передачи сетей в имущественный наем (в случае их приватизации и по другим причинам) к ним применяются меры антимонопольного регулирования по специальной методике.

      Контроль качества и диспетчеризация

      Для обеспечения необходимого качества электрической энергии (стабильность частоты) на энергопроизводящих станциях необходимо иметь достаточный запас мгновенной мощности. Участники рынка электроэнергии должны оплачивать вынужденный простой энергоагрегатов в периоды отсутствия необходимости в дополнительной мощности путем покупки опционов на получение необходимой превышающей мощности.
      Контроль за соответствием приобретенной и потребляемой мощности осуществляет Центральное диспетчерское управление Национальной энергосистемы.

      Механизм рынка

      Оптовый рынок

      Энергопроизводящие станции по технологическим условиям определяют основную и мгновенную мощность своих энергоагрегатов и в соответствии с календарными планами деятельности выпускают соответствующее количество форвардов и опционов.
      Форварды представляют собой контракты на подачу продавцом покупателю электроэнергии конкретной мощности в конкретный период времени. Срок между приобретением и началом поставки мощности определяется производителем.
      Опционы продаются для оплаты изменений мгновенной мощности в моменты избыточных и пиковых нагрузок.
      Оптовые покупатели электроэнергии (торговые компании, энергопулы и крупнейшие промышленные предприятия) самостоятельно определяют свою потребность в мощности и, исходя из сложившихся цен, приобретают необходимое количество форвардов и опционов. При этом при приобретении форварда предполагается точное соответствие между приобретенной и потребленной энергией, поскольку излишнее или меньшее потребление электроэнергии не будет допущено диспетчерским управлением.
      Регулирование колебаний мощности осуществляется через опционы. Поскольку производители мгновенной мощности ожидают получить выручку за опционы на уровне выручки по форвардам (иначе низкая цена на мгновенную мощность приведет к сужению ее объемов), то на оптовом рынке цена на опционы по мгновенной мощности должна быть сопоставима со стоимостью форвардов.
      Купля-продажа форвардов и опционов происходит на биржах, на внебиржевом рынке либо в торговой системе, организуемой компанией по управлению межрегиональными электрическими сетями. Все сделки регистрируются в депозитарии, открытом в компании по управлению

электросетями для подготовки распоряжений по диспетчеризации.

     Розничный рынок

     Оптовые торговцы энергией приобретают форварды и опционы в
соответствии с подготовленными ими расчетами по стандартному
потреблению и пиковым нагрузкам, формируют резерв мощности для
реализации "по факту" конечным потребителям и дилерским компаниям.

           II. Первый этап: создание инфраструктуры рынка
                  (август 1997 года - май 1998 года)

     Структура сетей



      На этом этапе заканчивается формирование межрегиональных электрических сетей на принципах обеспечения надежности, безопасности и создания условий для развития конкурентной среды. В уставный фонд АО "KEGOC" передаются линии электропередачи согласно перечню линий электропередачи, не подлежащих приватизации в 1996-1998 годах.
      Региональные распределительные энергетические компании разделяются по функциональному признаку. Активы, осуществляющие монопольную функцию (транспортировка электроэнергии), до конца 1997 года выделяются в отдельное предприятие. Тариф на транзит по сетям регулируется антимонопольными органами.
      Территориальные комитеты по ценовой и антимонопольной политики в целях повышения эффективности управления сетями до конца 1997 года должны принять решение о целесообразности дальнейшего разделения распределительных сетей до уровня районных с образованием отдельных предприятий по их обслуживанию и о применении одной из трех методик начисления тарифа: от расстояния, оплата по зонам и "плата за вход".
      Вместе с тем должна быть выработана единая методология для расчета тарифа на услуги по транспортировке электроэнергии (август 1997 года) и условия по передаче сетей в имущественный наем (март 1998 года).
      АО "KEGOC" должно провести необходимую работу для того, чтобы сети всех уровней были оснащены приборами коммерческого учета электроэнергии и средствами телеуправления (октябрь 1997 года; а для сетей низшего уровня - май 1998 года).

      Поставка электроэнергии

      Функции поставки электроэнергии предполагается передать оптовым поставщикам энергии. Местные исполнительные органы должны создать условия для появления конкурирующих поставщиков энергии.
      В целях повышения экономической стабильности электроэнергетической отрасли поставщики электроэнергии будут вынуждены проводить жесткую политику по сбору средств за отпущенную электроэнергию. Министерство энергетики и природных ресурсов Республики Казахстан совместно с АО "KEGOC" и оптовыми продавцами электроэнергии должны будут провести в этой связи необходимую разъяснительную работу.
      На этом этапе АО "KEGOC" должен будет:
      используя стороннее финансирование, выступить оптовым

покупателем энергии у производителей по срочным контрактам;
     сформировать технологию управления мощностью на основании
заключенных контрактов;
     до марта 1998 года произвести подготовку системы учета
контрактов (депозитарий), торговую систему.
     Территориальные комитеты по ценовой и антимонопольной политике
должны будут регулировать тарифы на электроэнергию у монопольных
поставщиков. Цены на электроэнергию у поставщиков, работающих в
регионах с высоким уровнем конкуренции, должны быть освобождены от
регулирования.

            III. Второй этап: запуск рыночного механизма
                (июнь 1998 года - декабрь 1998 года)

     Структура сетей



      Предприятия распределительных электросетей, находящиеся в государственной собственности, должны быть на этом этапе переданы в имущественный наем. Тариф на транспортировку электроэнергии по этим предприятиям будут формироваться в результате конкурентной борьбы управляющих компаний за право управлять сетями. Деятельность распределительных сетей, находящихся в частной собственности, подлежит регулированию со стороны Государственной регулирующей комиссии по электроэнергетике. Деятельность всех компаний, управляющих сетями, лицензируется.

      Поставка электроэнергии

      Производящие станции с сентября 1998 года прекратят продажу электроэнергии по существующей схеме (заявка-фактоплата) и будут продавать электроэнергию исключительно на основании срочных контрактов, которые структурируются на контракты по поставке постоянной мощности (форварды) и контракты на право получения мгновенной мощности (опционы). Будут функционировать торговая система и система учета (депозитарий) срочных контрактов. Центральное диспетчерское управление мощностями будет поэтапно переведено на управление по командам из депозитария. С этой целью одним из обязательных условий использования сетей должна быть регистрация контрактов на поставку электроэнергии. С сентября 1998 года предполагается вывести из состава АО "KEGOC" торговую структуру, которая станет самостоятельным оптовым продавцом электроэнергии.
      Оптовым торговцам электроэнергией необходимо будет создать взаимный страховой фонд для компенсации последствий аварий на станциях и в сетях (сентябрь 1998 года). Фонд примет на себя расходы, связанные с поддержанием необходимого резерва мощности по стабилизации энергоснабжения в моменты аварий и катастроф.
      До конца 1998 года в имущественный наем предполагается передать АО "КЕGОС". Одним из условий имущественного найма должно быть обязательство строительства линий электропередачи, диверсифицирующих электроснабжение регионов.

                IV. Третий этап: развитие конкуренции
                (январь 1999 года - декабрь 2000 года)

      Структура сетей

      Все тарифы на транспортировку электроэнергии будут устанавливаться либо в результате конкурентной борьбы за право имущественного найма, либо путем государственного антимонопольного регулирования.

      Поставка электроэнергии

      На оптовом рынке будет действовать торговля форвардами и опционами. Спекулятивные колебания цен на электроэнергию должны компенсироваться правилами оптового рынка.
      На розничном рынке оптовые поставщики энергии создадут дилерские компании. Активная часть потребителей, со своей стороны, также создаст свои ассоциации для покупки электроэнергии у оптовых торговцев. Правительством Республики Казахстан будут предприниматься усилия по развитию конкуренции на розничном рынке электроэнергии путем поддержки розничных поставщиков электроэнергии и развития антимонопольного законодательства. По мере развития конкуренции регулирование цен на электроэнергию предполагается отменить.