Қазақстан Республикасы Конституциясының 54-бабы 7) тармақшасын ресми түсiндiру туралы

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 2001 жылғы 13 желтоқсандағы N 16-17/3 Қаулысы

Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi, құрамында Төраға Ю.А.Хитрин, Кеңес мүшелерi Н.I.Өкеев, Ж.Д.Бұсырманов, А. Есенжанов, А.К.Котов, Қ.Ә.Омарханов және В.Д.Шопин қатысқан, мына өкiлдердiң:
өтiнiш субъектiсiнің - Қазақстан Республикасы Парламентi Мәжiлiсiнің депутаты В.Б.Косаревтің,
Республика Әдiлет министрлiгiнің - әдiлет вице-министрi Н.В.Белоруковтың,
Республика Сыртқы iстер министрлiгiнің - халықаралық-құқық департаментiнiң халықаралық шарттар бөлiмi бастығының мiндетiн атқарушы А.Қ.Кинжебаеваның, халықаралық-құқық департаментi халықаралық-құқық проблемалары бөлiмiнің референтi Н.Ш.Мұқаевтің қатысуымен,
өзiнің ашық отырысында Қазақстан Республикасы Парламентi депутаттарының Қазақстан Республикасы Конституциясының 54-бабы 7) тармақшасын ресми түсiндiру жөнiндегi өтiнiштерiн қарады.
Қолда бар материалдарды зерделеп, баяндамашылар - Кеңес мүшелерi Н.I.Өкеев пен Қ.Ә.Омархановтың және отырысқа қатысушылардың сөйлеген сөздерiн тыңдап шығып, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi мынаны анықтады:

Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесiне 2001 жылғы 20 қарашада Қазақстан Республикасы Парламентi депутаттарының Қазақстан Республикасы Конституциясының K951000_ 54-бабы 7) тармақшасына ресми түсiндiрме беру жөнiндегi екi өтініші келіп түсті.
Өтiнiш беруге, Республика Үкiметi "Дүниежүзiлiк пошта одағының Жарғысына Бесінші қосымша хаттаманы бекiту туралы" P010965_ және "Дүниежүзiлiк пошта одағының Жарғысына Алтыншы қосымша хаттаманы бекiту туралы" P011345_ заңдардың жобасын, сондай-ақ "Халықаралық электр байланысы одағының Жарғысы мен Конвенциясына түзету құжаттарын бекiту туралы" P010524_ заңның жобасын Республика Парламентi Мәжiлiсiне қарауға енгiзуi себеп болған.
Қазақстан Республикасы 1992 жылғы 27 тамызда Дүниежүзiлiк пошта одағының Жарғысына (бұдан әрi - ДПО Жарғысы), ДПО-ның төрт қосымша хаттамасына және өзге де құжаттарына, ал 1994 жылғы 28 шiлдеде - Халықаралық электр байланысы одағының Жарғысы мен Конвенциясына (бұдан әрi - ХЭО Жарғысы мен Конвенциясы) қосылды. Бұл халықаралық құжаттар Республика Парламентiнде бекiту рәсiмiнен өтпеген.
Өтiнiште атап көрсетiлгенi, заңдардың жобаларын талқылау барысында жоғарыда аталған халықаралық актiлердi бекiтудің мүмкiндiгi туралы мынадай: олар бекiтуге жатпайды, өйткенi негiзгi құжаттар - ДПО Жарғысы және ХЭО Жарғысы мен Конвенциясы - бекiтiлмеген; оларды заңмен бекiту мүмкiн; Үкiмет актiлерiн қабылдау жеткiлiктi, деген әртүрлi жорамал айтылған.
Баяндалғанды ескерiп, Парламент депутаттары өздерiнің өтiнiштерiнде Қазақстан Республикасы Конституциясының 54-бабы 7) тармақшасына жоғарыда аталған жағдайға қатысты қолданыста түсiндiрме берудi сұрайды.
Өтiнiштерде Республика Конституциясының сол бәз бiр нормаларын сол бәз бiр мәселелер бойынша түсiндiру туралы сөз болатындықтан, Қазақстан Республикасы Президентiнің "Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi туралы" U952737_ конституциялық заң күшi бар Жарлығының 26-бабы 2-тармағына сай өтiнiштер бiр iс жүргiзуге бiрiктiрiлдi.
Республика Конституциясының нормаларын және конституциялық iс жүргiзу материалдарын талдап шығып, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi мынаны ескердi.
Республика Конституциясының K951000_ 54-бабы 7) тармақшасына сәйкес, Республиканың халықаралық шарттарын бекiту және олардың күшiн жою Парламенттің өкілеттiгi болып табылады. Одан тыс, Конституцияның 54-бабы бұл аталған құқықты жүзеге асыру тәртiбiн көздейдi - Парламент Палаталардың бөлек отырысында мәселелердi әуелi Мәжiлiсте, ал содан кейiн Сенатта өз кезегiмен қарау арқылы Республиканың халықаралық шарттарын бекiтедi және олардың күшiн жояды.
Бекiтуге жататын халықаралық шарттардың тiзбесi мен оларды жүзеге асыру тәртiбiн белгiлеуге келер болсақ, Конституцияда ол жөнiнде қандай да болсын норма жоқ.
Басқа бiр, "Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабы 3-тармағын ресми түсiндiру туралы" 2000 жылғы 11 қазандағы N 18/2 S000018_ қаулыда Конституциялық Кеңес сондай-ақ, халықаралық шарттар Конституцияға сәйкес болуға тиiс, және оларды жасасу тәртiбi заңдармен белгiленедi, ал бекiту заңмен белгiленген жағдайларда Республика Парламентiнің тиiстi заң қабылдауы арқылы жүзеге асырылады, деп түсiндiрген болатын.
Осылайша, Республика Конституциясының K951000_ 54-бабы 7) тармақшасы, өтiнiш нысанына қатысты қолданыста, Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарын бекiту жөнiндегi өкілеттiк Республика Парламентiнің төтенше құзыры болып табылады дегендi бiлдiредi. Бекiтуге жататын шарттардың тiзбесi мен бекiтудi жүзеге асыру тәртiбi заңдармен белгiленедi. Бекiту және күшiн жою туралы заңдардың нормаларын қолдану барысында туындаған нақты жағдайларды бағалау, және олар бойынша шешiм қабылдау Парламенттің құзырына жатқызылған. Конституциялық Кеңестің өкiлеттiгiне бұл кiрмейдi.
Ескерту. Қаулының дәлелдеу бөлігіне өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 2008.09.24 N 7 Нормативтік қаулысымен.
Баяндалғанның негiзiнде, Қазақстан Республикасы Конституциясының K951000_ 72-бабы 1-тармағының 4) тармақшасын, Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi туралы" U952737_ конституциялық заң күшi бар Жарлығының 17-бабы 3-тармағының 1) тармақшасын, 32, 33, 37 және 41-баптарын басшылыққа алып, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi қаулы етедi:

1. Қазақстан Республикасы Конституциясының K951000_ 54-бабы 7) тармақшасы, өтiнiш нысанына қатысты қолданыста, Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарын бекiту Қазақстан Республикасы Парламентiнің құзыретiне жатады дегендi бiлдiредi. Бекiтуге жататын халықаралық шарттардың тiзбесi мен бекiтудi жүзеге асыру тәртiбi Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленедi.
Қазақстан Республикасының Парламентi Республиканың халықаралық шарттарын бекiту және олардың күшiн жою туралы мәселелердi дербес түрде шешедi.
2. Қазақстан Республикасы Конституциясының 74-бабы 3-тармағына сәйкес осы қаулы оны қабылдаған күннен бастап күшiне енедi және шағымдануға жатпайды, Республиканың бүкiл аумағында жалпыға бiрдей мiндеттi және Қазақстан Республикасы Конституциясының 73-бабы 4-тармағында көзделген жағдайды ескерiп, түпкiлiктi болып табылады. 3. Осы қаулы республикалық ресми басылымдарда қазақ және орыс тiлдерiнде жариялансын. Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің Төрағасы Мамандар: Қасымбеков Б.А. Багарова Ж.А.

Об официальном толковании подпункта 7) статьи 54 Конституции Республики Казахстан

Постановление Конституционного Совета Республики Казахстан от 13 декабря 2001 года N 16-17

Конституционный Совет Республики Казахстан в составе Председателя Совета Хитрина Ю.А., членов Совета Акуева Н.И., Бусурманова Ж.Д., Есенжанова А., Котова А.К., Омарханова К.А. и Шопина В.Д. с участием представителей:
субъекта обращения - депутата Мажилиса Парламента Республики Казахстан Косарева В.Б.,
Министерства юстиции Республики - вице-Министра юстиции Белорукова Н.В.,
Министерства иностранных дел Республики - и.о. начальника отдела международных договоров международно-правового департамента Кинжебаевой А.К., референта отдела международно-правовых проблем международно-правового департамента Мукаева Н.Ш.,
рассмотрел в открытом заседании обращения депутатов Парламента Республики Казахстан об официальном толковании подпункта 7) статьи 54 Конституции Республики Казахстан.
Изучив имеющиеся материалы, заслушав выступления докладчиков-членов Совета Акуева Н.И. и Омарханова К.А. и участников заседания, Конституционный Совет Республики Казахстан установил:
В Конституционный Совет Республики 20 ноября 2001 года поступили два обращения депутатов Парламента Республики Казахстан об официальном толковании подпункта 7) статьи 54 K951000_ Конституции Республики Казахстан.
Поводом для обращений послужило внесение Правительством Республики на рассмотрение Мажилиса Парламента Республики проектов законов P010965_ "О ратификации Пятого дополнительного протокола к Уставу Всемирного почтового союза" и P011345_ "О ратификации Шестого дополнительного протокола к Уставу Всемирного почтового союза", а также проекта закона P010524_ "О ратификации Поправочных документов к Уставу и Конвенции Международного союза электросвязи".
Республика Казахстан 27 августа 1992 года присоединилась к Уставу Всемирного почтового союза (далее - Устав ВПС), четырем дополнительным протоколам и другим документам ВПС, а 28 июля 1994 года - к Уставу и Конвенции Международного союза электросвязи (далее - Устав и Конвенция МСЭ). Эти международные документы не проходили процедуру утверждения в Парламенте Республики.
В обращениях отмечено, что в ходе обсуждения законопроектов в комитетах Парламента были высказаны разные предположения о возможности ратификации вышеупомянутых международных актов: они не подлежат ратификации, поскольку основные документы - Устав ВПС и Устав и Конвенция МСЭ - не были ратифицированы; их утверждение возможно законом; достаточно принятия актов Правительства.
С учетом изложенного, депутаты в своих обращениях просят дать толкование подпункта 7) статьи 54 Конституции Республики Казахстан применительно к указанной выше ситуации.
В связи с тем, что в обращениях речь идет о толковании одной и той же нормы Конституции Республики и по одним и тем же вопросам, согласно пункту 2 статьи 26 Указа Президента Республики Казахстан, имеющего силу Конституционного закона, U952737_ "О Конституционном Совете Республики Казахстан" обращения объединены в одно производство.
Проанализировав нормы Конституции Республики и материалы конституционного производства, Конституционный Совет Республики Казахстан исходит из следующего.
В соответствии с подпунктом 7) статьи 54 K951000_ Конституции Республики ратификация и денонсация международных договоров Республики являются полномочием Парламента. Кроме того, статья 54 Конституции предусматривает порядок реализации указанного правомочия - международные договоры Республики ратифицируются и денонсируются путем последовательного рассмотрения соответствующих вопросов в раздельном заседании Палат вначале в Мажилисе, а затем в Сенате.
Что касается установления перечня международных договоров, подлежащих ратификации, и порядка ее осуществления, то Конституция не содержит на этот счет каких-либо норм.
В другом постановлении от 11 октября 2000 года N 18/2 S000018_ "Об официальном толковании пункта 3 статьи 4 Конституции Республики Казахстан" Конституционный Совет также разъяснил, что международные договоры должны соответствовать Конституции, и что порядок их заключения устанавливается законодательством, а ратификация в установленных законом случаях осуществляется путем принятия Парламентом Республики соответствующего закона.
Таким образом, подпункт 7) статьи 54 K951000_ Конституции Республики применительно к предмету обращения означает, что полномочие по ратификации международных договоров Республики Казахстан является прерогативой Парламента Республики. Перечень подлежащих ратификации договоров и порядок осуществления ратификации устанавливается законодательством. Оценка конкретных ситуаций, возникших в ходе применения норм законодательства о ратификации и денонсации, и принятие решений по ним отнесены к компетенции Парламента. В полномочия Конституционного Совета это не входит.
Сноска. Мотивировочная часть с изменениями, внесенными нормативным постановлением Конституционного Совета РК от 24.09.2008 N 7 .
На основании изложенного, руководствуясь подпунктом 4) пункта 1 статьи 72 K951000_ Конституции Республики Казахстан, подпунктом 1) пункта 3 статьи 17, статьями 32, 33, 37 и 41 Указа Президента Республики Казахстан, имеющего силу Конституционного закона, U952737_ "О Конституционном Совете Республики Казахстан", Конституционный Совет Республики Казахстан постановляет:
1. Подпункт 7) статьи 54 K951000_ Конституции Республики Казахстан, применительно к предмету обращения, означает, что ратификация международных договоров Республики Казахстан относится к компетенции Парламента Республики Казахстан. Перечень подлежащих ратификации международных договоров и порядок осуществления ратификации устанавливается законодательством Республики Казахстан.
Парламент Республики Казахстан самостоятельно решает вопросы о ратификации и денонсации международных договоров Республики Казахстан.
2. В соответствии с пунктом 3 статьи 74 Конституции Республики Казахстан постановление вступает в силу со дня его принятия и не подлежит обжалованию, является общеобязательным и окончательным на всей территории Республики с учетом случая, предусмотренного пунктом 4 статьи 73 Конституции Республики Казахстан.
3. Опубликовать настоящее постановление на казахском и русском языках в официальных республиканских печатных изданиях.

Председатель
Конституционного Совета
Республики Казахстан