Қазақстан Республикасы Конституциясының 45-бабының 2-тармағын, 53-бабының 3) және 4) тармақшаларын ресми түсіндіру туралы

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 2008 жылғы 26 маусымдағы N 5 Нормативтік қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 2017 жылғы 17 сәуірдегі № 2 нормативтік қаулысы

Ескерту. Күші жойылды – ҚР Конституциялық Кеңесінің 17.04.2017 № 2 нормативтік қаулысы.

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі, төраға И.И.Рогов, Кеңес мүшелері І.Ж.Бақтыбаев, Н.В.Белоруков, А.Н.Жайылғанова, В.А.Малиновский, А.М.Нұрмағамбетов, Ү.М.Стамқұлов қатысқан құрамда, мыналардың:

өтініш субъектісінің өкілі — Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты, Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Заңнама және құқық мәселелері жөніндегі комитетінің төрағасы Е.Ж.Жұмабаевтың,

Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің өкілі — Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Мемлекеттік құқық бөлімінің меңгерушісі Т.С.Донақовтың,

Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің өкілі — Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты, Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің Заңнама және сот-құқықтық реформа жөніндегі комитетінің төрағасы С.Н.Баймағанбетовтің,

Қазақстан Республикасы Үкіметінің өкілі — Қазақстан Республикасының Әділет вице-министрі Д.Р.Құсдәулетовтің,

Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының өкілі — Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының орынбасары А.Қ.Дауылбаевтың қатысуымен,

өзінің ашық отырысында Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Төрағасы К.К.Тоқаевтың Қазақстан Республикасы Конституциясының 45-бабының 2-тармағы, 53-бабының 3) және 4) тармақшаларын ресми түсіндіру туралы өтінішін қарады.

Баяндамашы — Конституциялық Кеңестің мүшесі В.А.Маляновскийдің хабарлауын, отырысқа қатысушылардың сөздерін тыңдап, конституциялық іс жүргізу материалдарын зерделеп, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі

анықтады:

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесіне 2008 жылғы 4 маусымда Қазақстан Республикасы Парламенті Сенаты Төрағасының Қазақстан Республикасы Конституциясының 45-бабының 2-тармағын, 53-бабының 3) және 4) тармақшаларын ресми түсіндіру туралы өтініші келіп түсті. Конституцияның аталған нормаларын түсіндіру кезінде өтініш субъектісі: — "Қазақстан Республикасы Конституциясы 45-бабының 2-тармағында, 53-бабының 3) және 4) тармақшаларында қамтылған нормалардың мағынасын негізге ала отырып, Парламент заң шығару өкілеттігін берген жағдайда республика Президенті аталған өкілеттікті жүзеге асыруға құқылы ма және бұл ретте өкілеттікті жүзеге асырудың шегі қандайлық екенін анықтауды" өтінеді.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 45-бабының 2-тармағын, 53-бабының 3) және 4) тармақшаларын түсіндірген кезде Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі мынаны негізге алды.

1. Парламенттің заңдар қабылдау жөніндегі өз өкілеттігін мемлекет басшысына не үкіметке уақытша беруі (өкілеттік берілген заңнама институты) аралас не парламентарлық басқару нысанындағы бірқатар шет елдерде тараған. Ол конституцияларда не заңдарда белгіленген талаптарды сақтай отырып, заңнамалық актілер шығару құқығын президенттерге (мемлекет басшыларына) немесе үкіметтерге беру арқылы заңнаманы жеделдете жетілдіру жолымен қоғамдық дамудың күрделі жағдайларынан шығу құралының бірі болып табылады.

Мұндай талаптарға өкілеттік беру туралы заңды қабылдаудың ерекше рәсімдерін, өкілеттік беру мерзімін, заңнамалық реттеу нысанын (аясын) және өзге де шарттарды жатқызуға болады.

2. Қазақстан Республикасы Конституциясының 3-бабының 1-тармағына сәйкес "мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы - халық".

Халық пен мемлекет атынан билік жүргізуге Қазақстан Республикасы Президентінің, сондай-ақ өзінің конституциялық өкілеттігі шегінде Республика Парламентінің құқығы бар (Конституцияның 3-бабының 3-тармағы). Республикада мемлекеттік билік біртұтас, ол Конституция мен заңдар негізінде заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөліну, олардың тежемелік әрі тепе-теңдік жүйесін пайдалану арқылы, өзара іс-қимыл жасау принципіне сәйкес жүзеге асырылады (Конституцияның 3-бабының 4-тармағы).

Мемлекеттік биліктің институционалдық түрде тармақтарға бөліне отырып, жиынтықтала келгенде біртұтастығы биліктің тиімділігі мен орнықтылығын, сондай-ақ биліктің әртүрлі тармағына жататын мемлекеттік органдардың үйлесімділігі мен өзара іс-қимылын қамтамасыз етеді.

Негізгі Заңның 40-бабында мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын айқындайтын, ел ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкілдік ететін; халық пен мемлекеттік билік бірлігінің, Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрі кепілі болып табылатын; мемлекеттік биліктің барлық тармағының келісіп жұмыс істеуін және өкімет органдарының халық алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз ететін республика Президентінің — Мемлекет басшысының, оның ең жоғары лауазымды тұлғасының функциялары баянды етілген.

Қазақстан Республикасының Парламенті — заң шығару қызметін жүзеге асыратын республиканың ең жоғары өкілді органы болып табылады (Конституцияның 49-бабының 1-тармағы).

Республика Президентінің және Парламенттің конституциялық функциялары мен өкілеттіктері Мемлекет басшысының құқық қолдану саласында да, норма шығармашылығы саласында да жеке-дара шешімдер қабылдауы арқылы ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттары жүзеге асырылуын, аса маңызды қоғамдық қатынастардың заңнамалық реттелуін қамтамасыз етеді. Нәтижесінде жоғары мемлекеттік органдардың қызметінде келісімділікке және жеделдікке қол жеткізіледі.

3. Президенттік басқару нысанының қазақстандық моделі, қалыптасқан объективті жағдайды негізге ала отырып, Республика Конституциясына және республика Президенті мен Парламентінің ерік білдіруіне сәйкес, заң шығармашылық өкілеттігін уақытша қайта бөлісуге мүмкіндік береді.

Еліміздің қолданыстағы Негізгі Заңымен Парламенттің республика Президентіне заң шығару өкілеттігін беруінің екі негізі қөзделген.

Негізгі Заңның 53-бабының 3) тармақшасына сәйкес Парламент Президентке оның бастамасы бойынша әр палата депутаттары жалпы санының үштен екісінің даусымен бір жылдан аспайтын мерзімге заң шығару өкілеттігін беруге хақылы. Бұл нормада бастама субъектісі, Парламенттің шешім қабылдауының тәртібі және өкілеттік берілетін мерзім айқындалады. Конституциялық Кеңестің пікірінше, Конституцияның осы ережесінің қолданылуы бейбіт уақытта жедел түрде тиісті заңнамалық актілер қабылдау немесе оларға өзгерістер енгізу қажет болатын кезеңдерге есептелген.

"Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" 2007 жылғы 21 мамырдағы N 254-ІІІ Қазақстан Республикасының Заңымен Парламенттің республика Президентіне заң шығару өкілеттігін беруінің тағы бір негізі еңгізілді. Конституцияның 45-бабының 2-тармағында: "Конституцияның 53-бабының 4) тармақшасында көзделген ретте республика Президент заңдар шығарады...", — деп белгіленген. Конституцияның 53-бабының 4) тармақшасында болса, палаталардың бірлескен отырысында Парламент "соғыс және бітім мәселелерін шешеді" деп белгіленген.

Соғыс кезін Қазақстан Республикасына басқа мемлекет (мемлекеттер тобы не коалициясы) қарулы шабуыл жасаған жағдайда, сондай-ақ Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарда көзделген жағдайларда Республика Парламенті жариялайды ("Қазақстан Республикасының қорғанысы және Қарулы Күштері туралы" 2005 жылғы 7 қаңтардағы N 29-ІІІ Қазақстан Республикасының Заңы — бұдан әрі Заң). Бұл ретте "соғыс жағдайы" — "мемлекеттер арасындағы соғыс жарияланған (соғыс қимылдары іс жүзінде басталған) кезден бастап ол аяқталғанға (іс жүзінде тоқтатылғанға) дейінгі қарым-қатынастар" (осы Заңның 1-бабы ). Соғыс кезі жарияланған немесе соғыс қимылдары нақты басталған сәттен бастап соғыс уақыты басталады, ол соғыс қимылдарын тоқтату туралы хабарланған кезден бастап аяқталады, бірақ соғыс қимылдары нақты тоқтатылғаннан бұрын аяқталмайды (Заңның 28-бабы ).

Соғыс кезі мемлекеттік биліктің ұйымдастырылуына, елдің құқықтық жүйесіне тікелей әсер етіп, түрлі заңдық қатынастарға қозғау болады. Заңға сәйкес бұл кезеңде әскери басқару органдарының өкілеттігі кеңейтіліп, оларға мемлекеттік билік пен басқару органдарының қорғаныс және қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету саласындағы барлық функциялары өтеді; азаматтардың және өзге де тұлғалардың құқықтары мен бостандықтарын уақытша шектеуді; мемлекеттік органдар мен өзге де ұйымдарды, сондай-ақ Республика экономикасын соғыс жағдайында жұмыс істеуге көшіруді қосатын шаралар қабылдануы мүмкін ("Соғыс жағдайы туралы" 2003 жылғы 5 наурыздағы N 391-ІІ Қазақстан Республикасының Заңы ). Аталған, сондай-ақ кейбір өзге де қатынастар, бейбіт уақытта республика Парламенті қабылдаған заңдармен реттелген.

Демек, мұндай құқықтық қатынастар заңдық күші жағынан тең нормативтік құқықтық актілермен — заңдармен ғана тоқтатыла тұруы немесе өзгертілуі мүмкін. Алайда соғыс кезі мен соғыс жағдайы заң щығармашылығы процесінің Конституциямен көзделген парламенттік рәсімдерінің бәрін орындауға мүмкіндік бермейді.

Конституциялық Кеңестің пікірінше, Президенттің заң шығару құқығын Республика соғыс кезінде тұрғанда да Конституция арқылы қолдану әбден орынды болады. Бұл ретте, Конституцияның 63-бабының 2-тармағына сай Парламентті және Парламент Мәжілісін соғыс жағдайы кезеңінде таратуға болмайды.

Қазақстан соғыс кезінде (соғыс уақытында) тұрғанда Мемлекет басшысының заң шығару функцияларын іске асыруы республика Конституциясының 39-бабы 1-тармағының, 44-бабы 17) тармақшасының, 61-бабы 3-тармағының 1)-11) тармақшаларының нормаларына тікелей сәйкес келеді.

Республика Президентінің бұл құқықтық өкілеті сондай-ақ Конституцияның 44-бабының 21) тармақшасына негізделген, оған сай республика Президенті "республиканың Конституциясы мен заңдарына сәйкес басқа да өкілеттіктерді жүзеге асырады".

Осылайша, өтініш тақырыбына қатысты қолданыста бұл баяндалғандар, Парламент заң шығару өкілеттігін берген жағдайда республика Президенті бейбіт уақытта да (Конституцияның 53-бабының 3) тармақшасы), соғыс уақытында да (Негізгі Заңның 45-бабының 2-тармағы және 53-бабының 4) тармақшасы) заңдар шығаруға хақылы екендігін білдіреді.

4. Конституцияда Парламент заңдар қабылдау арқылы реттейтін аса маңызды қоғамдық қатынастар баянды етілген. Мұндай қатынастардың тізбесі Негізгі Заңның 61-бабының 3-тармағымен белгіленген және ол толық болып табылады, мұны Конституциялық Кеңес "Парламенттің және оның Палаталарының өкілеттігін белгілейтін Қазақстан Республикасы Конституциясының 53-57-баптарын ресми түсіндіру туралы" 1997 жылғы 15 қазандағы N 17/2 Нормативтік қаулыда атап өткен болатын. Демек, Парламент Мемлекет басшысына заң шығару өкілеттігін берген жағдайда, ол Конституцияның 61-бабының 3-тармағында санамаланған мәселелер бойынша заңдар шығаруға хақылы.

"Қазақстан Республикасы Конституциясы 44-бабының 2) тармақшасын, 45-бабының 2-тармағын, 61-бабының 2-тармағын, 62-бабының 2-тармағын, 72-бабы 1-тармағының 2) тармақшасын ресми түсіндіру туралы" Конституциялық Кеңестің 2000 жылғы 3 шілдедегі N 15/2 нормативтік қаулысында , Конституцияның 45-бабының 2-тармағындағы "заң" санатымен заңдардың барлық түрі, солардың ішінде конституциялық заңдар да қамтылған, деп атап көрсетілген. Осылайша, заң шығару өкілеттігі берілген жағдайда республика Президенті заңдар, солардың ішінде конституциялық заңдар шығара алады.

Баяндалғанның негізінде, Қазақстан Республикасы Конституциясының 72-бабы 1-тармағының 4) тармақшасын, "Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі туралы" 1995 жылғы 29 желтоқсандағы N 2737 Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының 17-бабы 3-тармағының 1) тармақшасын, 31-33 , 37 және 41-бабы 1-тармағының 2) тармақшасын басшылыққа алып, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі

қаулы етеді:

1. Қазақстан Республикасы Парламенті:

бейбіт уақытта Конституцияның 53-бабының 3) тармақшасына сәйкес;

соғыс уақытында Конституцияның 45-бабының 2-тармағына және 53-бабының 4) тармақшасына сәйкес республика Президентіне заң шығару өкілеттігін беруге хақылы.

Конституцияның аталған баптары негізінде республика Президенті заңдар шығару, олардың қолданылуын тоқтата тұру және күшін жою, заңдарға өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөніндегі Парламент берген өкілеттікті іске асыруға хақылы.

2. Республика Президентінің өзіне берілген заң шығару өкілеттігін іске асыруының шегі мыналар:

бейбіт уақытта, Конституцияның 53-бабының 3) тармақшасын негізге ала отырып, — Парламенттің республика Президентінің бастамасы бойынша Палаталардың бірлескен отырысында әр палата депутаттары жалпы санының үштен екісінің даусымен Мемлекет басшысына бір жылдан аспайтын мерзімге заң шығару өкілеттігін уақытша беру туралы заң қабылдауы;

соғыс уақытында, Конституцияның 45-бабының 2-тармағын және 53-бабының 4) тармақшасын негізге ала отырып, — Парламенттің палаталардың бірлескен отырысында соғыс кезін жариялауы.

Республика Президенті өзіне заң шығару өкілеттігі берілген жағдайда, Қазақстан Республикасы Конституциясының 61-бабының 3-тармағында көрсетілген қатынастар реттелетін заңдар шығаруға хақылы.

3. Қазақстан Республикасы Конституциясының 74-бабының 3-тармағына сәйкес қаулы оны қабылдаған күннен бастап күшіне енеді, шағымдануға жатпайды, республиканың бүкіл аумағында жалпыға бірдей міндетті және Қазақстан Республикасы Конституциясының 73-бабының 4-тармағында көзделген ретті ескере отырып, түпкілікті болып табылады.

4. Осы қаулы республикалық ресми басылымдарда қазақ және орыс тілдерінде жариялансын.

Қазақстан Республикасы
Конституциялық Кеңесінің
төрағасы	И. РОГОВ.

Об официальном толковании пункта 2 статьи 45, подпунктов 3) и 4) статьи 53 Конституции Республики Казахстан

Нормативное постановление Конституционного совета Республики Казахстан от 26 июня 2008 года N 5. Отменено нормативным постановлением Конституционного Совета Республики Казахстан от 17 апреля 2017 года № 2

Сноска. Отменено нормативным постановлением Конституционного Совета РК от 17.04.2017 № 2.

Конституционный совет Республики Казахстан в составе Председателя Рогова И.И., членов совета Бахтыбаева И.Ж., Белорукова Н.В., Жаилгановой А.Н., Малиновского В.А., Нурмагамбетова А.М., Стамкулова У.М. с участием:

представителя субъекта обращения - депутата Сената Парламента Республики Казахстан, председателя Комитета по законодательству и правовым вопросам Сената Парламента Республики Казахстан Жумабаева Е.Ж.,

представителя Администрации Президента Республики Казахстан - заведующего Государственно-правовым отделом Администрации Президента Республики Казахстан Донакова Т.С.,

представителя Мажилиса Парламента Республики Казахстан - депутата Мажилиса Парламента Республики Казахстан, председателя Комитета по законодательству и судебно-правовой реформе Мажилиса Парламента Республики Казахстан Баймаганбетова С.Н.,

представителя Правительства Республики Казахстан - вице-министра юстиции Республики Казахстан Куставлетова Д.Р.;

представителя Генеральной прокуратуры Республики Казахстан - заместителя Генерального прокурора Республики Казахстан Даулбаева А.К.

рассмотрел в открытом заседании обращение Председателя Сената Парламента Республики Казахстан Токаева К.К. об официальном толковании пункта 2 статьи 45 , подпунктов 3) и 4) статьи 53 Конституции Республики Казахстан.

Заслушав сообщение докладчика - члена Конституционного совета Малиновского В.А., выступления участников заседания, изучив материалы конституционного производства, Конституционный совет Республики Казахстан

установил:

В Конституционный совет Республики Казахстан 4 июня 2008 года поступило обращение Председателя Сената Парламента Республики Казахстан об официальном толковании пункта 2 статьи 45, подпунктов 3) и 4) статьи 53 Конституции Республики Казахстан. При толковании указанных норм Конституции субъект обращения просит "установить: - вправе ли Президент Республики, исходя из смысла норм, содержащихся в пункте 2 статьи 45, подпунктах 3) и 4) статьи 53 Конституции Республики, в случае делегирования Парламентом законодательных полномочий осуществлять данные полномочия и каковы при этом пределы осуществления полномочий?".

При толковании норм пункта 2 статьи 45, подпунктов 3) и 4) статьи 53 Конституции Республики Казахстан Конституционный совет Республики Казахстан исходит из следующего.

1. Временная передача парламентом своих полномочий по принятию законов главе государства либо правительству (институт делегированного законодательства) распространена в ряде зарубежных стран со смешанной либо парламентарной формами правления. Она представляет собой одно из средств выхода из сложных ситуаций в общественном развитии через ускоренное совершенствование законодательства путем предоставления права издавать законодательные акты президентам (главам государств) либо правительствам с соблюдением установленных в конституциях либо в законах требований. К таковым могут быть отнесены особые процедуры принятия закона о передаче полномочий, сроки делегирования, предметы (сферы) законодательного регулирования и другие условия.

2. В соответствии с пунктом 1 статьи 3 Конституции Республики Казахстан "единственным источником государственной власти является народ".

Право выступать от имени народа и государства принадлежит Президенту Республики Казахстан, а также Парламенту Республики в пределах его конституционных полномочий (пункт 3 статьи 3 Конституции). Государственная власть в республике едина, осуществляется на основе Конституции и законов в соответствии с принципом ее разделения на законодательную, исполнительную и судебную ветви и взаимодействия между собой с использованием системы сдержек и противовесов (пункт 4 статьи 3 Конституции).

Единство государственной власти в совокупности с институциональным разделением ее на ветви обеспечивает эффективность и устойчивость власти, а также скоординированность и взаимодействие принадлежащих к различным ветвям власти государственных органов.

В статье 40 Основного закона закреплены функции Президента Республики - Главы государства, его высшего должностного лица, определяющего основные направления внутренней и внешней политики государства и представляющего Казахстан внутри страны и в международных отношениях; выступающего символом и гарантом единства народа и государственной власти, незыблемости Конституции, прав и свобод человека и гражданина; обеспечивающего согласованное функционирование всех ветвей государственной власти и ответственность органов власти перед народом.

Парламент Республики Казахстан является высшим представительным органом республики, осуществляющим законодательные функции (пункт 1 статьи 49 Конституции).

Конституционные функции и полномочия Президента Республики и Парламента обеспечивают реализацию основных направлений внутренней и внешней политики, законодательной регламентации важнейших общественных отношений с принятием Главой государства единоличных решений как в области правоприменения, так и нормотворчества. В результате достигается согласованность и оперативность в деятельности высших государственных органов.

3. Казахстанская модель президентской формы правления позволяет, исходя из сложившихся объективных обстоятельств, в соответствии с Конституцией Республики и волеизъявлением Президента и Парламента Республики, проводить временное перераспределение законотворческих полномочий.

Действующим Основным законом страны предусмотрено два основания делегирования Парламентом законодательных полномочий Президенту Республики.

В соответствии с подпунктом 3) статьи 53 Основного закона Парламент на совместном заседании палат двумя третями голосов от общего числа депутатов каждой из палат по инициативе Президента вправе делегировать ему законодательные полномочия на срок, не превышающий одного года. В данной норме определяется субъект инициативы, порядок принятия Парламентом решения и срок, на который передаются полномочия. По мнению Конституционного совета, действие настоящего положения Конституции рассчитано на периоды, когда в условиях мирного времени требуется оперативное принятие или изменение соответствующих законодательных актов.

Законом Республики Казахстан от 21 мая 2007 года N 254-III "О внесении изменений и дополнений в Конституцию Республики Казахстан" введено еще одно основание для делегирования Парламентом законодательных полномочий Президенту Республики. В пункте 2 статьи 45 Конституции закреплено: "В случае, предусмотренном подпунктом 4) статьи 53 Конституции, Президент Республики издает законы...". В подпункте же 4) статьи 53 Конституции установлено, что Парламент на совместном заседании Палат "решает вопросы войны и мира".

Парламентом Республики в случае вооруженного нападения на Республику Казахстан другого государства (группы либо коалиции государств), а также в случаях, предусмотренных международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан, объявляется состояние войны ( Закон Республики Казахстан от 7 января 2005 года N 29-III "Об обороне и Вооруженных силах Республики Казахстан"). При этом "состояние войны" - это "отношения государств с момента объявления войны между ними (фактического начала военных действий) до ее окончания (фактического прекращения)" ( статья 1 названного закона). С момента объявления состояния войны или фактического начала военных действий наступает военное время, которое истекает с момента объявления о прекращении военных действий, но не ранее их фактического прекращения ( статья 28 названного закона).

Состояние войны непосредственно влияет на организацию государственной власти, правовую систему страны, затрагивает различные юридические отношения. В местностях, где введено военное положение, расширяются полномочия органов военного управления, к ним переходят все функции органов государственной власти и управления в области обороны и обеспечения общественного порядка; могут быть приняты меры, включающие временное ограничение прав и свобод граждан и других лиц; перевод государственных органов и иных организаций, а также экономики республики на функционирование в условиях военного положения ( Закон Республики Казахстан от 5 марта 2003 года N 391-II "О военном положении"). Перечисленные, а также некоторые иные отношения в мирное время урегулированы принятыми Парламентом республики законами.

Следовательно, подобные правоотношения могут быть приостановлены или изменены только равными по юридической силе нормативными правовыми актами - законами. Однако ситуации состояния войны и военного положения не всегда смогут позволить исполнять все предусмотренные Конституцией парламентские процедуры законотворческого процесса.

По мнению Конституционного совета, вполне обоснованным является распространение Конституцией права Президента издавать законы и на случаи пребывания республики в состоянии войны. При этом, согласно пункту 2 статьи 63 Конституции, Парламент и Мажилис Парламента не могут быть распущены в период военного положения.

Осуществление Главой государства законодательных полномочий в условиях пребывания Казахстана в состоянии войны (военного времени) непосредственно корреспондируется с нормами пункта 1 статьи 39 , подпункта 17) статьи 44 , подпунктов 1)-11) пункта 3 статьи 61 Конституции республики.

Данное правомочие Президента республики основано также на подпункте 21) статьи 44 Конституции, согласно которому Президент республики "осуществляет другие полномочия в соответствии с Конституцией и законами республики".

Таким образом, применительно к предмету обращения изложенное означает, что Президент республики в случае делегирования ему Парламентом законодательных полномочий вправе издавать законы как в мирное время (подпункт 3) cтатьи 53 Конституции), так и в военное время (пункт 2 статьи 45 и подпункт 4) статьи 53 Основного закона).

4. Конституцией закреплены важнейшие общественные отношения, которые регулируются Парламентом посредством принятия законов. Перечень таких отношений установлен пунктом 3 статьи 61 Основного закона и является исчерпывающим, что было констатировано Конституционным советом в нормативном постановлении от 15 октября 1997 года N 17/2 "Об официальном толковании статей 53-57 Конституции Республики Казахстан, устанавливающих полномочия Парламента и его палат". Следовательно, при делегировании Парламентом законодательных полномочий Главе государства он вправе издавать законы по вопросам, перечисленным в пункте 3 статьи 61 Конституции.

В нормативном постановлении Конституционного совета от 3 июля 2000 года N 15/2 "Об официальном толковании подпункта 2) статьи 44, пункта 2 статьи 45, пункта 2 статьи 61, пункта 2 статьи 62, подпункта 2) пункта 1 статьи 72 Конституции Республики Казахстан" указано, что в пункте 2 статьи 45 Конституции категорией "закон" охватываются все виды законов, в том числе и конституционные. Таким образом, в случае делегирования законодательных полномочий Президент республики может издавать законы, в том числе конституционные.

На основании изложенного, руководствуясь подпунктом 4) пункта 1 статьи 72 Конституции Республики Казахстан, подпунктом 1) пункта 3 статьи 17 , статьями 31-33 , 37 и подпунктом 2) пункта 1 статьи 41 Конституционного закона Республики Казахстан от 29 декабря 1995 года N 2737 "О Конституционном совете Республики Казахстан", Конституционный совет Республики Казахстан

постановляет:

1. Парламент Республики Казахстан вправе делегировать Президенту республики полномочия по изданию законов:

в мирное время в соответствии с подпунктом 3) статьи 53 Конституции;

в военное время в соответствии с пунктом 2 статьи 45 и подпунктом 4) статьи 53 Конституции.

На основании указанных статей Конституции Президент республики вправе осуществлять делегированные Парламентом полномочия по изданию, приостановлению действия и отмене законов, внесению в законы изменений и дополнений.

2. Пределами осуществления Президентом Республики делегированных законодательных полномочий являются:

в мирное время, исходя из подпункта 3) статьи 53 Конституции, - принятие Парламентом на совместном заседании палат двумя третями голосов от общего числа депутатов каждой из палат по инициативе Президента республики закона о временном делегировании Главе государства законодательных полномочий на срок, не превышающий одного года;

в военное время, исходя из пункта 2 статьи 45 и подпункта 4) статьи 53 Конституции, - принятие Парламентом на совместном заседании палат решения об объявлении состояния войны.

Президент республики в случаях делегирования ему законодательных полномочий вправе издавать законы, которыми регулируются отношения, указанные в пункте 3 статьи 61 Конституции Республики Казахстан.

3. В соответствии с пунктом 3 статьи 74 Конституции Республики Казахстан настоящее постановление вступает в силу со дня его принятия, обжалованию не подлежит, является общеобязательным на всей территории республики и окончательным с учетом случая, предусмотренного пунктом 4 статьи 73 Конституции Республики Казахстан.

4. Опубликовать настоящее постановление на казахском и русском языках в официальных республиканских печатных изданиях.

Председатель
Конституционного совета
Республики Казахстан	И. Рогов