Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының активтерін басқару жөніндегі 2030 жылға дейінгі тұжырымдаманы бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің 2023 жылғы 10 шілдедегі № 282 Жарлығы.

Қазақстан Республикасының
Президенті мен Үкiметі
актiлерiнiң жинағында
жариялануға тиiс

Қазақстан Республикасы Президентінің 2022 жылғы 10 қыркүйектегі № 1005 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының мемлекеттік қаржысын басқарудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспарының 2-тармағына сәйкес ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының активтерін басқару жөніндегі 2030 жылға дейінгі тұжырымдама бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі, Қазақстан Республикасының Үкіметі осы Жарлықтан туындайтын шараларды қабылдасын.

3. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне жүктелсін.

4. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Президенті

Қ.Тоқаев

Қазақстан Республикасы Президентінің 2023 жылғы 10 шілдедегі № 282 Жарлығымен БЕКІТІЛГЕН

Қазақстан Республикасы
Ұлттық қорының активтерін басқару жөніндегі 2030 жылға дейінгі
ТҰЖЫРЫМДАМА

Мазмұны

1-бөлім. Паспорт (негізгі параметрлер)

2-бөлім. Ағымдағы жағдайды талдау

3-бөлім. Халықаралық тәжірибеге шолу

4-бөлім. Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының активтерін басқаруды дамыту пайымы

5-бөлім. Қазақстан Республикасы Ұлттық қорын басқарудың негізгі қағидаттары мен тәсілдері

5.1. Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының активтерін басқарудың негізгі қағидаттары

5.2. Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының активтерін басқарудың негізгі тәсілдері

6-бөлім. Нысаналы индикаторлар және күтілетін нәтижелер

Қосымша. Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының активтерін басқару жөніндегі 2030 жылға дейінгі тұжырымдаманы іске асыру бойынша іс-қимыл жоспары.

l-бөлім. Паспорт (негізгі параметрлер)

Атауы	Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының (бұдан әрі - Ұлттық қор) активтерін басқару жөніндегі 2030 жылға дейінгі тұжырымдама
Әзірлеу негіздемесі	Қазақстан Республикасы Президентінің 2022 жылғы 10 қыркүйектегі № 1005 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының мемлекеттік қаржысын басқарудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасы Мемлекет басшысының 2021 жылғы 1 қыркүйектегі "Халық бірлігі және жүйелі реформалар - ел өркендеуінің берік негізі" атты Қазақстан халқына Жолдауы
Тұжырымдаманы әзірлеуге жауапты мемлекеттік орган	Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі (бұдан әрі - Ұлттық Банк), Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі, Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі
Тұжырымдаманы іске асыруға жауапты мемлекеттік органдар, ұйымдар	Ұлттық Банк
Іске асыру мерзімі	2023 - 2030 жылдар

Осы Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының активтерін басқару жөніндегі 2030 жылға дейінгі тұжырымдамада (бұдан әрі - Тұжырымдама) Ұлттық Банк пен Үкімет арасында жасалған Ұлттық қорды сенімгерлік басқару туралы шарттың негізінде Ұлттық Банкке сенімгерлік басқаруға берілген, Қазақстан Республикасы Үкіметінің Ұлттық Банктегі шоттарында шоғырланатын қаржы активтерін басқару пайымы айқындалады.

2-бөлім. Ағымдағы жағдайды талдау

Ұлттық қор Қазақстан Республикасы Үкіметінің Ұлттық Банктегі шоттарында шоғырландырылатын қаржы активтері, Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес айқындалатын мөлшерде пайдалы қазбаларды өндіру салығын, өңделмеген мұнай, газ конденсаты бойынша экспортқа рента салығын, роялтиді және заттай нысандағы өнімді бөлу бойынша Қазақстан Республикасының үлесін төлеу жөніндегі салық міндеттемелерін орындау есебіне берілетін пайдалы қазбалар немесе оларды өткізуден түскен ақша түріндегі, сондай-ақ материалдық емес активтерді қоспағанда, өзге де мүлік түріндегі мемлекет активтерін білдіреді.

Ұлттық Банк Ұлттық қордың активтерін сенімгерлік басқарады.

Ұлттық қорды құрудың негізгі мақсаты болашақ ұрпақ үшін жинақтарды қалыптастыру арқылы қаржы ресурстарын жинақтау және республикалық бюджет пен ел экономикасының мұнай секторына тәуелділігін және қолайсыз сыртқы факторлардың ықпалын төмендету болып табылады.

Тиісінше Ұлттық қор жинақтау және тұрақтандыру функцияларын жүзеге асырады:

жинақтау функциясы материалдық емес активтерді қоспағанда, қаржы активтері мен өзге мүлікті жинақтауды және тәуекелдің қалыпты деңгейі кезінде ұзақ мерзімді перспективада Ұлттық қор активтерінің кірістілігін қамтамасыз етеді, осылайша мұнай кірісін елдің болашақ ұрпағы үшін жинақтаудың ұзақ мерзімді міндетін шешуге бағытталады;

тұрақтандыру функциясы Ұлттық қор активтері өтімділігінің жеткілікті деңгейін ұстап тұруға арналған және республикалық бюджеттің ағымдағы қажеттілігін қамтамасыз етудің қысқа мерзімді міндеттерін шешуге бағытталады.

Тұрақтандыру функциясын іске асыру бөлу көлемі мен мерзімдері көп жағдайда бір жыл ішінде бірнеше рет қайта қаралып ұлғайтылатын, республикалық бюджетке берілетін нысаналы трансферттерді бөлуді, сондай-ақ жыл сайынғы кепілді трансферта қамтамасыз етуді көздейтіндігіне байланысты Ұлттық қор құрамындағы тұрақтандыру портфелінің жоғары үлесін ұстап тұру қажет. Өз кезегінде тұрақтандыру портфелі жоғары өтімді тәуекелсіз, соған орай ақша нарығының кірісі төмен құралдарынан тұрады.

Ұлттық қордың жинақтау портфелін басқару кезіндегі тәсілдер де активтерді сақтау мақсатының басымдығымен консервативті қағидаттар негізінде құрылды. Мәселен, 2008 жылғы әлемдік қаржы дағдарысы мен қор нарықтарының құлдырауынан кейін жинақ портфелі дамыған елдер облигацияларының 80%-дық жоғары үлесімен және 20%-дық акциялардың салыстырмалы түрде төмен үлесімен қалыптастырылды. Нәтижесінде соңғы 10-15 жылда активтерді басқарудан алынған кірістілік бірқатар тәуелсіз әл-ауқат қорларының кірістілігінен төмен, оның ішінде Норвегияның Жаһандық зейнетақы қорының кірістілігінен төмен қалыптасты.

Ұлттық қордың бүкіл жұмыс істеу тарихында (2000-2022 жылдары) оның орташа жылдық кірістілігі 3,02%-ды құрады, ал шетел валютасындағы активтерді басқарудан түскен инвестициялық кіріс 15,1 млрд АҚШ долларын (Ұлттық қордың валюталық активтерінің шамамен 27%-ы) құрады.

2022 жылы әлемдік қаржы нарықтарында айтарлықтай өзгерістер орын алды, үлкен геосаяси өзгерістер энергия көздеріне бағаның күрт өсуіне ықпал етті, бұл жоғары сұраныспен және ұсыныс жағынан шектеулердің болуымен бірігіп, бүкіл әлемде инфляцияның айтарлықтай өсуіне әкелді. Дамыған елдердің орталық банктері жоғары инфляцияға қарсы күресте пайыздық мөлшерлемені көтеру арқылы ақша-кредит саясатын қатаңдатты. Бұл ретте рекордты жоғары инфляция жағдайында акциялар мен облигациялар арасындағы дәстүрлі байланыс бұзылып, олардың бір мезгілде теріс кірістілігіне әкелді. Ұлттық қордың активтері жаһандық деңгейде инвестицияланатындықтан, оның активтері бойынша теріс кірістілікті болдырмау мүмкін болмады.

Ұлттық қордың активтерін басқару үйлесімді жұмыс істеуі тиіс, көптеген бөлшектері бар күрделі механизмге ұқсас. Мәселен, ондаған елде реттеуші талаптардың сақталуын қамтамасыз ету, мыңдаған транзакцияларды мониторингтен өткізу және бақылау, кибершабуылдардан қорғауды қолдау, жаңа инвестициялық мүмкіндіктерді үнемі бағалау және сонымен бірге жаман инвестициялардан аулақ болу қажет. Ұлттық Банктің мамандар тобы бүкіл әлемдегі әріптестерімен бірлесе отырып, Ұлттық қор құрылған кезден бастап 20 жылдан астам осындай күрделі механизмнің жұмысын қамтамасыз етіп келеді.

Қаржы нарығындағы құбылмалылық және соның салдары ретінде төмен, ал кейбір жылдары салымдардың теріс кірістілігі инвестициялық процестің ажырамас және бұлтартпайтын бөлігі болып табылатынын атап өткен жөн. Кірістілік мақсаты неғұрлым жоғары болса, қабылданатын тәуекелдер, яғни ықтимал шығын соғұрлым жоғары болады.

Мысалы, қаржы дағдарысы салдарынан жаһандық акциялар нарығы 2008 жылы (-)40,3%-ға құлдырады. Келесі 2 жылдың қорытындысы бойынша MSCI индексі 47,1%-ға өсті. 2020 жылы пандемия мен жаһандық локдаун аясында акциялар нарығы (-)31,7%-ға төмендеді. Алайда дамыған елдер үкіметтерінің экономиканы қолдауға бағытталған ынталандыру шаралары жаһандық қор нарығына серпін берді, оның нәтижесінде сол жылы акциялар индексі өзінің ең төменгі мәндерінен 70,7%-ға өсті.

Сонымен қатар әзірленуі ұзақ мерзімді инвесторлардың базалық қағидаттары мен тәсілдеріне негізделуге және осы Тұжырымдамада көрініс табуға тиіс, тәуекелі көп және тиісінше табысы да неғұрлым мол инвестициялық саясатты сақтаған және мүлтіксіз орындаған жағдайда ғана Ұлттық қордың активтерін басқарудан түсетін кірістілікті арттыру нәтижесіне қол жеткізу мүмкін болады.

Ұлттық қордың активтерін басқару тәсілдерді жетілдіру жұмысы 2016 жылы басталды. Мәселен, Ұлттық қор қаражатын қалыптастыру мен пайдаланудың жаңа тұжырымдамасы әзірленіп, бекітілді, тұрақтандыру портфелінің 10 млрд АҚШ долларындағы ең көп мөлшеріне шектеу белгіленді.

2019 жылы Ұлттық қордың жинақ портфелінің активтерін консервативті бөлуден (облигацияларда 80% және акцияларда 20%) теңгерімді бөлуге (60% облигациялар, 30% акциялар, 5%-ға дейін балама құралдар және 5%-ға дейін алтын) көшу басталды. Бұл ретте 2001-2018 жылдар кезеңінде консервативті бөлінген жинақ портфелінің тарихи орташа жылдық табыстылығы 3,79%-ды құрады.

Жаңадан бөлу де облигациялар портфелін дамыған мемлекеттердің мемлекеттік облигацияларына, корпоративтік облигацияларына және дамушы мемлекеттердің мемлекеттік облигацияларына әртараптандыруды болжайды.

Әлемдік экономикалық өсудің бұдан былайғы белгісіздігі, 2019 жылдың ортасындағы сауда, саяси және геосаяси шиеленістер активтерді әртараптандырудың келесі қадамы - үлесін 3%-дан 5%-ға дейін біртіндеп ұлғайта отырып, алтын портфелін қосуға әкелді.

Ұлттық қор активтерін құралдардың балама сыныптарына - дәстүрлі емес қаржы құралдарының (активтерінің) белгілі бір сыныбына инвестициялау кірістілікті ұлғайтуға және қосымша әртараптандыруды кеңейте отырып, дәстүрлі қаржы құралдарының нарығына инвестициялардың корреляциясын төмендетуге мүмкіндік береді.

Осылайша, Тұжырымдаманы әзірлеудің мақсаты Ұлттық Банктің ұзақ мерзімді институционалдық инвестор ретіндегі мәртебесін растау үшін қажетті іргетасын нығайту және негіздерін бекіту болып табылады.

Ал ұзақ мерзімді стратегияны іске асыру жинақ портфелінен алу мәселесі бойынша айқындылық болған жағдайда ғана мүмкін болады. Өйтпесе қаржы нарықтарындағы құлдырау кезеңдерінде шығындарды белгілеу ықтималдығы жоғары болып, активтерді басқарудан түсетін кірістілікті ұлғайту міндетін орындау мүмкіндігін болдырмайды.

Соңғы 10 жылда Ұлттық қордың валюталық активтері 77,4 млрд АҚШ долларынан 55,7 млрд АҚШ долларына дейін азайды. Ел активтерінің осылай елеулі қысқару себептерінің бірі Ұлттық қордан республикалық бюджетке мұнай секторынан түсетін түсімнен тыс алу үрдісінің орнығуы болып табылады. Мысалы, 2014 жылдан бастап Ұлттық қордың қарқынды жұмсалуы байқалды, алдыңғы кезеңге қарағанда 39%-дан астам артты, ал 2017 және 2020 жылдары ол ең жоғары мәнге жетті (2017 жылы 2,1 трлн теңге түсім кезінде 4,4 трлн теңге алынды, 2020 жылы 1,4 трлн теңге түсім кезінде 4,8 трлн теңге алынды).

Сондай-ақ 2022 жылдан бастап Ұлттық қордан квазимемлекеттік сектор субъектілеріне облигациялық қарыздар бөлу практикасы қайта жанданды.

Ұлттық қордың таусылу проблемасы шешімдерінің бірі ретінде Қазақстан Республикасының Үкіметі Ұлттық Банкпен бірлесіп республикалық бюджеттің жоспарланатын шығыстарының өсу қарқынына алдыңғы 10 жылдағы ЖІӨ-нің инфляция бойынша нысанаға ұлғайтылған орташа нақты өсуінен аспайтын деңгейде тікелей шектеу белгілейтін контрциклді бюджет қағидасын әзірледі. Бұл ретте кепілді трансферттің мөлшері мұнайдың есептік бағасы ("кесімді" бағасы) кезінде болжанатын мұнай секторынан Ұлттық қорға түсетін түсімдер көлемінен аспайтын мөлшерде айқындалады. Бұл бюджеттік қағида Ұлттық қор активтерін одан әрі жинақтауға бағытталатын болады.

Проблеманы шешудің қосымша құралы аса маңызды инфрақұрылымды дамытуға және жалпы ел үшін маңызы бар жобаларды іске асыруға бағытталған жобаларды да, Ұлттық қор есебінен қаржыландыру ұсынылатын квазимемлекеттік сектор жобаларын да бағалаудың, талдаудың және пысықтаудың міндетті кешенді рәсімін жүргізу, сондай-ақ оларды Ұлттық қордан қаржыландыру туралы шешім қабылданғанға дейін балама қаржы көздерін іздеу болып табылады.

Сонымен қатар, Ұлттық қордың алдында оның активтерін 2030 жылы 100 млрд АҚШ долларына дейін ұлғайту және Қазақстан Республикасы Президентінің 2024 жылдан бастап Ұлттық қордың инвестициялық кірісінің бір бөлігін балаларға төлеуді жүзеге асыру туралы бастамасын іске асыру жөніндегі міндеттер тұр. Осы ауқымды бастамаларды жүзеге асыру Ұлттық қор активтерін жинаудың жоғары деңгейімен, оның ішінде алып қоюды шектеу және қордың толымдылығын арттыру, сондай-ақ басқару сапасын арттыру және лайықты инвестициялық кірісті қамтамасыз ету есебінен қамтамасыз етілуге тиіс.

Бұл өз кезегінде осы Тұжырымдаманы әзірлеуді, Ұлттық қор активтерінің жинақталуына ықпал ететін басқарудың базалық қағидаттары мен тәсілдерін айқындауды талап етеді.

3-бөлім. Халықаралық тәжірибеге шолу

Global Sovereign Wealth Funds агенттігінің деректері бойынша 2022 жылдың соңында әлемде шамамен 174 тәуелсіз әл-ауқат қоры болды, олардың басқаруындағы активтердің нарықтық құны 11,4 трлн АҚШ доллары мөлшерінде бағаланады (Global SWF Annual Report, 2023).

Әлемде жаңартылмайтын пайдалы қазбалар экспортынан салық түсімдерінің артығымен түсуінің салдарынан бюджет профициті есебінен қалыптастырылатын мемлекеттік әл-ауқат қорларына (тұрақтандыру және (немесе) жинақтау) ие болып отырған 30-дан астам ел бар.

Ұлттық қорды қалыптастыру және оның активтерін басқару жөніндегі тұжырымдамаларды әзірлеу кезінде Норвегияның Жаһандық зейнетақы қоры, Жаңа Зеландияның Зейнетақы қоры, Алясканың тұрақты қоры және басқалар сияқты ірі шетелдік қорлардың активтерін басқарудың озық тәжірибесі назарға алынды.

Норвегияның Жаһандық зейнетақы қоры 1990 жылы құрылған және екі: жинақтау және тұрақтандыру функцияларын жүзеге асырады. Қор мұнай кірістерінің профициті есебінен қаржыландырылады (бюджетке берілетін жыл сайынғы трансферттерді шегергенде). Мұнай түсімдерінің бір бөлігі деңгейі жыл сайын жылдық бюджетті қалыптастыру кезінде белгіленетін мұнайға қатысты емес тапшылықты өтеу үшін пайдаланылады және қордың күтілетін орташа нақты (инфляцияға түзетілген) кірістілігімен шектеледі.

Норвегияның Жаһандық зейнетақы қорының (бұдан әрі - Норвегия қоры) активтері Норвегия экономикасының теріс үдеуін болдырмау және осы қордың резервтерін мұнай бағасының құбылуы салдарынан қорғау үшін тек қана шетелге инвестицияланады. Қордың инвестициялық портфелі әртараптандырылған және 60%-дан 80%-ға дейін акцияларға салынған инвестициялардан, 20%-дан 40%-ға дейін белгіленген кірісі бар облигациялардан тұрады. Кірісті барынша ұлғайту мақсатында және тәуекелдерді ескере отырып, инвестициялық саясат шеңберінде активтердің балама сыныптарына: жылжымайтын мүлікке - 7%-ға дейін және жаңартылатын энергия көздеріне арналған инфрақұрылымға - қор активтерінің 2%-на дейін инвестициялауға рұқсат етілген. Бүл инвестициялық стратегия барынша жоғары тәуекелдерді қабылдауды көздейді, бұл ретте Норвегия қорының ұзақ мерзімді кірістілігі де артады.

Норвегия Банкі нақты инвестициялық басқаруды жүзеге асырады. Норвегияның қорын басқару жөніндегі мандатқа сәйкес Норвегия Банкі Норвегияның Қаржы министрлігіне тәуелсіз шешімдер қабылдайды және меншік құқығын жүзеге асырады. Бұл ретте Норвегияның Қаржы министрлігі осы қорды басқару үшін жалпы жауапты болады және оны басқару жөніндегі стратегияны айқындайды.

Жаңа Зеландияның Зейнетақы қоры 2001 жылы жалпыға бірдей зейнетақы төлемдерін қамтамасыз етуге арналған болашақ шығыстарды төлеу үшін қаражатты шоғырландыру мақсатында құрылған жән ұзақ мерзімді, өсуге бағдарланған жаһандық инвестициялық қор болып табылады.

Жаңа Зеландияның Зейнетақы қорын Жаңа Зеландияның үкіметінен тәуелсіз жұмыс істейтін, елдің дербес заңды тұлғасы болып табылатын Guardians of New Zealand Superannuation ұйымы басқарады. Осылайша, ол инвестициялық шешімдерге қатысты жедел тәуелсіздікке ие, оны тәуелсіз директорлар кеңесі бақылайды. Тәуекел мен кірістілік жөніндегі болжамдар тұрғысынан 80% акциялардан және 20% облигациялардан тұратын портфель Жаңа Зеландияның Зейнетақы қорын нысаналы бөлу болып табылады. Бұл ретте қор кірістілік бойынша өте жоғары бағдарларға жету үшін жеке капитал мен инфрақұрылымға салым сияқты өтімсіз активтерге белсенді түрде инвестициялайды.

Аляска тұрақты қоры - 1976 жылы АҚШ, Аляска штатының тұрғындары штаттың қалпына келмейтін мұнайы мен минералды байлығын сақтау және Аляска тұрғындарының барлық ұрпақтары үшін қаржы ресурсына айналдыру үшін құрған тәуелсіз әл-ауқат қоры.

Қорды Аляска тұрақты қоры мен басқа қорлардың активтерін басқару мен инвестициялау жүктелген тәуелсіз мемлекеттік ұйым - Аляска тұрақты қорының Корпорациясы басқарады.

Аляска тұрақты қоры екі бөліктен: негізгі шот пен кірістердің резервтік шотынан тұрады. Екі шоттың қаражаты да активтерді бірдей бөлуді пайдалана отырып инвестицияланады, бірақ олардың заң бойынша қалай пайдалануға болатындығында айтарлықтай айырмашылықтар бар: негізгі сома - бұл тұрақты жинақтар, ал кірістердің резервтік шотындағы қаражатты пайдалануға болады. 2023 жылға арналған Аляска тұрақты қорының активтерін эталондық бөлу: акциялар - 36%, облигациялар - 20%, балама құралдар - 41%, ақша нарығының өтімді құралдары - 3%. Бұл қорда балама инвестицияларға, оның ішінде жеке капиталға, жылжымайтын мүлікке, инфрақұрылымдық компанияларға шоғырландырылған, активтердің әртараптандырылған құрылымы бар.

Қорлардан қаражат алудың қатаң қағидаларының болуы, ал кейбір жағдайларда қаражатты алуға толық тыйым салу жоғарыда келтірілген мысалдардың жалпы сипаттамасы болып табылады. Кейбір елдерде түсімдер мен қаражатты алуды жоспарлау өте жоғары деңгейде, бұл қорға қаражат аударылғанға дейін түсімдер деңгейіндегі қаражатты алуды қысқартуға мүмкіндік береді

Мысалы, Норвегия қорының қаражаты тек Норвегия парламентінің қарарына сәйкес мемлекеттік бюджетке берілетін трансферттер ретінде ғана пайдаланылуы мүмкін. Норвегия қорынан қаражатты алу фискалдық қағидаға сәйкес жүзеге асырылады, оған сәйкес трансферттің көлемі осы қордың ұзақ мерзімді күтілетін нақты кірістілігінен аспауға тиіс. Ал Аляска штатының заңына сәйкес Аляска тұрақты қорынан алынатын қаражат осы қордың алдыңғы алты қаржы жылының алғашқы бес жылындағы орташа нарықтық құнының 5%-ын құрайды. Жаңа Зеландияның Зейнетақы қорын басқару стратегиясы қысқа мерзімді және орта мерзімді перспективада қаражатты алу мүмкіндігін көздемейді (бұл қордың қаражатын 2050 жылдан бұрын пайдалану жоспарланбаған).

Жалпы әртүрлі елдер экономикаларының ішкі ерекшеліктеріне байланысты қорларға қаражатты толықтыру/алу қағидаларының бір-бірінен өзгеше болуына қарамастан, белгіленген қағидаларды қатаң сақтау және олардың тұрақтылық сипаты аталған қорларға қаражаттың алудан қорғалған бөлігін не басқару кезінде агрессивті стратегияны іске асыруға, неғұрлым көп тәуекелді қабылдауға болатын ұзақ мерзімді портфель ретінде бүкіл қорды айқындауға мүмкіндік береді, бұл тиісінше активтерді басқару нәтижесінде көрініс табады.

Озық тәжірибені қолдану практикасын одан әрі дамыту мен бекіту, сондай-ақ егеменді әл-ауқат қорларын басқару мәселелері бойынша білім алмасу мақсатында Ұлттық Банк Егеменді қорлардың халықаралық форумына (IFSWF) кіру бойынша жұмыс жүргізеді.

4-бөлім. Ұлттық қордың активтерін басқаруды дамыту пайымы

Болжауға келмейтін геосаяси ахуал, "жасыл экономикаға" көшу және төмен көміртекті стратегия аясында Ұлттық қордың жинақ функциясын күшейту барынша басым болып барады.

Контрциклдік бюджеттік қағиданы қатаң сақтау арқылы қаржылық тәртіпті арттыру Ұлттық қордан қаражатты алуды қысқартуға ықпал етеді, бұл жинақ портфелінен тұрақтандыру портфеліне қаражат аудару тәуекелдерін айтарлықтай төмендетеді.

Тиісінше контрциклдік бюджеттік қағиданы сақтау Ұлттық қордың жинақ және тұрақтандыру функцияларын бір-бірімен теңестіруге мүмкіндік береді, бұл жинақ портфелінің активтерін теңгерімді стратегиялық бөлуді қолдаумен бірге Ұлттық қорды басқарудың тиімділігін арттырады.

Ұлттық қор болашақ ұрпақтың қоры болып табылады, оны басқарудан түсетін инвестициялық кірістің бір бөлігі балаларға кәмелетке толғанға дейін беріледі. Соған сәйкес Ұлттық қордың активтерін басқарудың ұзақ мерзімді инвестициялау мүмкіндігі бар, мұнда кірістіліктің қысқа мерзімді ауытқуларына және жекелеген жылдардағы теріс кірістілікке қарамастан, белгіленген кезеңде жинақ портфелінің активтерін жүйелі түрде стратегиялық бөлу көзделеді.

Жетекші әлемдік қаржы институттарының капитал нарығы (LTCMA) бойынша соңғы ұзақ мерзімді (10-15 жылға) болжамдарға сәйкес жинақ портфелі активтерінің әлеуетті орташа жылдық кірістілігі 2023-2030 жылдар аралығындағы кезеңде активтерді консервативті бөлуге қатысты 1%-ға өседі.

Қаржы нарықтарындағы қысқа мерзімді үрдістер аясында алыпсатарлық көңіл-күй пайдасына жинақ портфелінің активтерін стратегиялық бөлуді іске асыру кезінде орныққан тәсілді бұзу тәуекеліне жол бермеу үшін жинақ портфелін стратегиялық бөлуді жиі қайта қарау көзделмейді.

5-бөлім. Ұлттық қорды басқарудың негізгі қағидаттары мен тәсілдері

5.1. Ұлттық қордың активтерін басқарудың негізгі қағидаттары

Ұлттық қордың активтерін басқару мынадай қағидаттарға негізделеді:

1) инвестицияларды әртараптандыру - инвестицияларды активтердің сыныптары, елдер мен валюталар, басқару стильдері бойынша, соның ішінде сыртқы басқарушыларды тарту арқылы бөлу, бұл бір актив құнының құлдырауы екіншісінің құнының өсуімен өтелетін өтемақы әсерінің арқасында инвестициялардың кірістілігін төмендетпей, тәуекелдерді азайтуды болжайды;

2) тәуекелдерді басқару - тәжірибелі персоналдың, сандық және сапалық талдау құралдарының және тәуекелдерді бақылаудың сенімді тетіктерінің үйлесімімен қамтамасыз етілетін активтердің жекелеген сыныптары шеңберінде және жиынтығында қаржы нарықтарының белгісіздігі жағдайында кірістілікті барынша ұлғайту мен тәуекелдерді барынша азайту бойынша мақсат арасындағы теңгерімді тұрақты түрде іздеу;

3) есеп беру - Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен бекітілетін Ұлттық қордың қаражатын қалыптастыру және пайдалану туралы есеп шеңберінде Ұлттық қордың активтерін сенімгерлік басқару туралы ақпаратты соңғы 5 және 10 жылдағы және Ұлттық қордың активтерін басқару басталғаннан бергі ұзақ мерзімді аралықта инвестициялық кірістілік бойынша нәтижелерді көрсете отырып, жыл сайын міндетті түрде жариялау;

4) тиімділік - тәуекелдің қалыпты деңгейінде және контрциклдік бюджеттік қағиданың қатаң сақталуы жағдайында ұзақ мерзімді перспективада кірістілікке жету жолымен активтерді көбейту және сақталуын қамтамасыз ету қажеттілігіне негізделген Ұлттық қордың активтерін басқару.

5.2. Ұлттық қордың активтерін басқарудың негізгі тәсілдері

Ұлттық Банк Ұлттық қордың активтерін басқару кезінде бірқатар инвестициялық стратегияларды пайдалануды жалғастырады, мұнда жинақ портфелінде стратегиялық бөлуді пайдалану негізгі стратегия болып табылады. Бұл стратегия қордың кірістілігіне ең үлкен оң үлес қосады. Бұл өтімділіктің шектеулі қажеттілігі қор құнының айтарлықтай ауытқу кезеңін еңсеруге және жоспарланған пайданы алу үшін инвестициялауды жалғастыруға көмектесетін ұзақ инвестициялық кезеңнің артықшылықтарын іске асыруға мүмкіндік береді.

Стратегиялық бөлуге қосымша Ұлттық Банк ішкі, сондай-ақ сыртқы құзыреттерді қолдана отырып, іргелі талдауға негізделген инвестицияларды таңдау тәсілін қолданады. Ұлттық Банк мамандарының тәжірибесі және өкілеттіктердің бір бөлігін сыртқы басқарушыларға беру нарықтық ахуалға қарамастан сараланған және уақтылы инвестициялық шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді.

Ұлттық қордың активтерін инвестициялау үшін рұқсат етілетін құралдардың толық тізімі Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын басқару кеңесінің ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының Үкіметі Ұлттық Банкпен бірлесіп айқындайтын Ұлттық қорды орналастыру үшін материалдық емес активтерді қоспағанда, рұқсат етілген қаржы құралдарының тізбесінде көрсетілген.

Ұлттық қорды басқару кезіндегі Ұлттық Банктің міндеті өтімділіктің жеткілікті деңгейін сақтау, ұстап тұру және Ұлттық қор активтерін көбейту мақсатында қалыпты тәуекел кезінде ұзақ мерзімді перспективада кірістіліктің жоғары деңгейін қамтамасыз ету болып табылады.

Ұлттық экономиканың теріс үдеуіне жол бермеу және Ұлттық қор активтерін мұнай бағасының ауытқуы салдарынан қорғау үшін Ұлттық қордың активтері шетелдік қаржы нарықтарында айналыстағы қаржы құралдарына орналастырылады.

Ұлттық қордың инвестициялық параметрлерінің егжей-тегжейлі сипаттамасы Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 4361 болып тіркелген, Ұлттық Банк Басқармасының 2006 жылғы 25 шілдедегі № 65 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының инвестициялық операцияларын жүзеге асыру қағидаларында (бұдан әрі - Қағидалар) айқындалған. Дефолт тәуекелдерін азайту үшін Қағидаларда барлық қажетті лимиттер мен шектеулер, соның ішінде ең төменгі кредиттік рейтинг бойынша лимиттер мен шектеулер регламенттелген.

Қағидалар шеңберінде Ұлттық Банк Ұлттық қор активтерінің бір бөлігін сыртқы басқарушының басқаруына беруді қоса алғанда, Ұлттық қордың активтерін шетелдік қаржы нарықтарында айналыстағы құралдарға дербес инвестициялайды. Сыртқы басқарушылардың қызметін бақылау Ұлттық Банкке жүктеледі. Бұл ретте Ұлттық қор активтерінің бір бөлігін сыртқы басқаруға беру Ұлттық Банктің шоттарындағы активтердің бір бөлігіне қол жеткізуді ғана білдіреді.

Экономикалық өсу кезеңінде Ұлттық қор валютаның артық ағынын қалыпқа келтіруді, теңгенің айырбастау бағамына және инфляцияға қысымды төмендетуді қамтамасыз етеді, осылайша ел экономикасының макроэкономикалық тұрақтылығын қамтамасыз етеді.

Ұлттық қордың активтерін басқару саясатына мынадай тәсілдер негіз болған:

1) активтерді портфельдік басқару. Бұл тәсіл Ұлттық қор портфельдерінің мақсаттарына сәйкес инвестицияларды неғұрлым тиімді түрде іріктеу болып табылады. Тиісінше тұрақтандыру портфелінің активтері республикалық бюджетке тұрақты алуға байланысты ақша нарығының құралдарына инвестицияланады, ал жинақ портфелінің активтері активтердің теңгерімді стратегиялық бөлінуіне сәйкес ұзақ мерзімді қаржы құралдарына инвестицияланады.

Тұрақтандыру функциясын іске асыру республикалық бюджетке трансферттерді қамтамасыз етуді көздейді. Тұрақтандыру функциясын жүзеге асыру үшін пайдаланылатын Ұлттық қордың бір бөлігі кепілдендірілген трансферта қамтамасыз етуге қажетті мөлшерде айқындалады.

Тиісінше тұрақтандыру портфелінің негізгі мақсаты - Ұлттық қор активтерінің жеткілікті өтімділік деңгейін ұстап тұру. Ұлттық қордың тұрақтандыру портфелінің кірістілігі қысқа және ұзақ мерзімді перспективада Ұлттық қордың активтерін басқару тиімділігінің көрсеткіші болып табылмайды.

Барлық түсімдер мен активтерді алу Ұлттық қордың тұрақтандыру портфелі арқылы жүзеге асырылады.

Ұлттық қордың тұрақтандыру портфелінің ең жоғары мөлшері 10 млрд АҚШ долларын құрайды. Жыл қорытындысы бойынша тұрақтандыру портфелінің мөлшері 10 млрд АҚШ долларынан асқан жағдайда айырма сомасындағы қаражат тұрақтандыру портфелінен жинақ портфеліне аударылады.

Республикалық бюджетке трансферттер бөлу және (немесе) Ұлттық қорды қазақстандық қаржы құралдарына орналастыру үшін тұрақтандыру портфелінің активтері жеткіліксіз болған кезде активтердің бір бөлігі жинақ портфелінен тұрақтандыру портфеліне аударылады.

Тұрақтандыру мақсатын іске асыру шеңберінде Ұлттық Банк қаржы нарығында қалыптасқан жағдайға байланысты Ұлттық Банктің Басқармасы белгілеген тәртіппен Ұлттық қордың активтерін ұйымдастырылған валюта нарығында конвертациялауды және қайта конвертациялауды жүргізеді. Бұл операциялар республикалық бюджетке трансферттерді бөлу үшін жүргізіледі және Ұлттық Банктің интервенциясына жатпайды.

Жинақ функциясын іске асыру болашақ ұрпақ үшін жаңартылмайтын энергия ресурстарын өткізуден түскен қаражатты жинақтауды, сондай-ақ оларды инвестициялық кіріс есебінен көбейтуді білдіреді. Бұл ретте қаржы нарықтарындағы құбылмалылыққа байланысты Ұлттық қор активтерінің құны жылдан жылға айтарлықтай ауытқуы мүмкін.

Тиісінше қалыпты тәуекел деңгейінде ұзақ мерзімді перспективада кірістіліктің жоғары деңгейін қамтамасыз ету жинақ портфелінің мақсаты болып табылады.

Бұл ретте кірістіліктің ұлғаюы көбінесе тәуекелдердің үйлесімсіз ұлғаюына, яғни ықтимал кірістілікпен салыстырғанда шығын ықтималдығының едәуір өсуіне әкеледі. Шектен тыс тәуекелдер қабылдауды болдырмау үшін Ұлттық Банк Ұлттық қордың активтерін басқарудан түсетін кірістілікті арттыру әрекетінде тәуекел үшін сыйлықақыны сақтауға не ұлғайтуға ұмтылады, бұл сенімгерлік басқарушы үшін елеулі сын-қатер болып табылады. Ұлттық қордың жинақ портфелінің көлемі бойынша шектеулер жоқ.

Ұлттық қордың жинақ портфелін стратегиялық бөлу оның күтілетін кірістілігін және тәуекелінің қалыпты деңгейін айқындайды. Жинақ портфелін стратегиялық бөлудің нысаналы үлестері: 60% - облигациялар, 30% - акциялар, 5%-ға дейін - балама құралдар және 5%-ға дейін - алтын.

Бұл облигацияларды дамыған елдердің мемлекеттік облигацияларына, корпоративтік облигацияларға және дамушы елдердің мемлекеттік облигацияларына әртараптандыруды да көздейді.

Ұлттық қордың активтерін басқару тиімділігін арттыру және үстеме кірістілікке қол жеткізу мақсатында Қағидаларда белгіленген шектеулерге сәйкес жинақ портфелінің активтерін теңгерімді стратегиялық бөлуден тактикалық ауытқуға жол беріледі.

Жинақ портфелінің ұзақ мерзімді күтілетін кірістілігін арттыру және жалпы жүйелі тәуекелін ұстап тұру жөніндегі мақсатқа қол жеткізу үшін нысаналы үлестерге қайтару - портфельді қайта теңгерімдеу жүзеге асырылады, яғни инвестициялардың контрциклділік тәсілі қолданылатын болады.

Жинақ портфелінің активтерін нысаналы стратегиялық бөлуге міндетті түрде кері қайтаруды көздейтін портфельдерді тұрақты қайта теңгерімдеу "sell high, buy low"¹ стратегиясының арқасында пайда алуға ғана мүмкіндік бермейді, сондай-ақ құбылмалылық кезеңдерінде алыпсатарлық инвестициялық шешімдерден қорғаныш болып табылады.

Портфельдерді қайта теңгерімдеу теңгерімді бөлу активтері сыныбының үлесі оның нысаналы салмағынан шекті мәнінің 3%-ынан жоғары ауытқыған жағдайда жыл сайынғы негізде жүргізіледі. Бұл ретте баламалы құралдарға қатысты ол өтімділікті және портфельдерді қайта теңгерімдеуге байланысты шығындарды ескере отырып жүргізіледі. Ұлттық қорды теңгерімді стратегиялық бөлуге кешу аяқталғаннан кейін 2023 жылдың қорытындысы бойынша қаржы құралдарының белгіленген нысаналы үлестеріне жыл сайынғы қайтару практикасы енгізілетін болады, бұл Қағидаларда бекітілетін болады;

2) активтерді басқару процестерін жетілдіру. Бұл тәсіл инновациялық технологиялардың көмегімен активтерді басқару процесін жетілдіруді және Ұлттық Банк қызметкерлерінің құзыреттілігін, сондай-ақ озық шетелдік тәжірибеге негізделген инвестициялық мәдениетті арттыруды көздейді.

Инвестициялық шешімдерді тиімді іске асыру үшін инновацияларға бағдарлана отырып, активтерді басқару кезінде қазіргі заманғы технологияларды пайдалану практикасы жалғасатын болады.

Бұдан басқа Ұлттық Банк біліктілігі ең жоғары қызметкерлердің шоғырлануын ұдайы арттыруға, сондай-ақ активтерді басқару саласындағы үздік шетелдік басқарушылардың сараптамалары мен консультацияларын қолдануға келіп саятын құзыреттерді дамытуға күш-жігерін салады;

_______________________

¹ Құны ең жоғары кезінде сатуды, ең төмен кезінде сатып алуды көздейтін кеңінен таралған инвестициялық стратегиялардың бірі.

3) Ұлттық қордың активтерін басқару тиімділігін бағалау. Ұлттық қордың активтерін инвестициялық басқаруды бағалау ұзақ мерзімді перспективада соңғы 5, 10 жылда және активтерді басқару басталғаннан бері жылжымалы бағалау әдісімен жүргізіледі.

Ұлттық қордың активтерін басқару кірістілігін бағалау мақсатында АҚШ доллары Ұлттық қордың базалық валютасы болып табылады.

Шетелдік қаржы нарықтарында айналыстағы құралдарға инвестициялау шеңберінде Ұлттық қордың инвестициялық операцияларын шетел валютасында жүзеге асыру қорытындылары Ұлттық қордың активтерін басқару нәтижелері деп түсініледі. Бұл ретте қазақстандық қаржы құралдары бойынша Ұлттық қордың активтерін басқару тиімділігін бағалау жүргізілмейді

Қағидаларда белгіленген шектеулер сақталған кезде Ұлттық қор портфельдерінің белгілі бір уақыт кезеңіндегі үстеме кірістілігі Ұлттық қорды басқару тиімділігін бағалаудың өлшемшарттары болып табылады. Үстеме кірістілік нақты кірістілік пен тиісті эталондық портфельдің кірістілігі арасындағы айырма ретінде айқындалады.

Ұлттық қордың активтерін теңгерімді бөлу бірнеше эталондық портфельдің болуын білдіреді. Жетекші әлемдік қаржы компаниялары не Ұлттық Банк әзірлеген және қадағалайтын, Қағидаларға сәйкес айқындалатын индекстер эталондық портфель ретінде пайдаланылады.

Қаржы құралдарының жекелеген сыныптарының инфляция көрсеткіштері мен кірістілігі Ұлттық қор активтерін басқару тиімділігін бағалау үшін бағдар болып табылмайды. Бұдан басқа Ұлттық қордың активтерімен жекелеген операциялардың кірістілігі, сондай-ақ Ұлттық қордың жекелеген портфельдерінің кірістілігі Ұлттық қордың активтерін басқару тиімділігінің көрсеткіші болып табылмайды.

Есепті кезең ішінде жойылған жекелеген портфельдер бойынша басқару нәтижелері портфель кірістілігінің құрамдас бөліктері ретінде тарихи талдауға енгізіледі.

Жинақ портфелін басқару тиімділігі ұзақ мерзімді перспективада бағаланады және тұтас алғанда, Ұлттық қордың активтерін басқару тиімділігін білдіреді.

Ұлттық қордың ұзақ мерзімді инвестициялық кезеңі Ұлттық қор активтерін ахуалдық, әсіресе, қаржы нарықтарындағы елеулі өзгерістер кезеңдерінде инвестициялық шешімдер қабылдаудан қорғайды. Сонымен бірге кірістіліктің қысқа мерзімді көрсеткіштері негізінде Ұлттық қордың активтерін басқару тиімділігін бағалау теріс салдарға және активтерді басқару тиімділігінің төмендеуіне әкеледі.

6-бөлім. Нысаналы индикаторлар және күтілетін нәтижелер

Нысаналы индикатор - активтерді консервативтік бөлумен (80% - дамыған елдердің облигациялары, 20% - акциялар) салыстырғанда Ұлттық қор активтерін теңгерімді стратегиялық бөлу (облигациялар - 60%, акциялар - 30%, балама құралдар - 5%-ға дейін және алтын - 5%-ға дейін нысаналы бөлумен) кезінде Ұлттық қордың жинақ портфелінің ұзақ мерзімді (2023-2030 жылдар кезеңінде) кірістілігін ұлғайту.

Күтілетін нәтиже - 2023-2030 жылдар кезеңінде Ұлттық қор активтерінің кірістілігін активтерді консервативті бөлуге қарағанда 1%-дан кем емес мөлшерге (жылдық мәнде) ұлғайту, бұл 2030 жылға қарай Ұлттық қор активтерінің көлемін 100 млрд АҚШ долларына дейін ұлғайтуға (контрциклдік бюджеттік қағида сақтанған жағдайда) ықпал ететін болады.

Тұжырымдаманы іске асыру бойынша іс-шаралар осы Тұжырымдамаға қосымшаға сәйкес Ұлттық қордың активтерін басқару жөніндегі 2030 жылға дейінгі тұжырымдаманы іске асыру бойынша іс-қимыл жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.

Қазақстан Республикасының Ұлттық қорының активтерін басқару жөніндегі 2030 жылға дейінгі 2023жылғы 10 шілдедегі № 282 тұжырымдамаға ҚОСЫМША

Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының активтерін басқару жөніндегі
2030 жылға дейінгі тұжырымдаманы іске асыру бойынша
ІС-ҚИМЫЛ ЖОСПАРЫ

Р/с №	Атауы	Аяқталу нысаны	Аяқтау мерзімі	Жауапты орындаушылар
1	2	3	4	5
1. Ұлттық қордың активтерін басқару саясаты
Нысаналы индикатор: Ұлттық қор активтерін теңгерімді стратегиялық бөлу (облигациялар - 60%, акциялар - 30%, балама құралдар - 5%-ға дейін және алтын - 5%-ға дейін нысаналы бөлумен) кезінде консервативтік бөлумен (80% - дамыған елдердің облигациялары, 20% - акциялар) салыстырғанда Ұлттық қордың жинақ портфелінің ұзақ мерзімді (2023-2030 жылдар кезеңінде) кірістілігін ұлғайту.
1.	"Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының инвестициялық операцияларын жүзеге асыру қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2006 жылғы 25 шілдедегі № 65 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу	Ұлттық Банк Басқармасы қаулысының жобасы	2023 жыл	Ұлттық Банк, Қаржымині
2.	Ұлттық Банктің жылдық есебі шеңберінде Ұлттық қор активтерін инвестициялық басқару нәтижелерін жариялау	есепті интернет-ресурста орналастыру	жыл сайын, маусым	Ұлттық Банк
3.	Егемен қорлардың халықаралық форумына (IFSWF) кіру	Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне ақпарат	2027 жыл	Ұлттық Банк, Қаржымині
4.	Ұлттық қордың жинақ портфелін теңгерімді бөлуге көшкеннен кейінгі 5 жылдың қорытындысы бойынша кірістілікті аралық бағалау	есепті интернет-ресурста орналастыру	2028 жыл	Ұлттық Банк

Ескертпе: аббревиатуралар мен қысқартулардың толық жазылуы:

Ұлттық Банк – Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі

Ұлттық қор – Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры

Қаржымині - Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі

Об утверждении Концепции по управлению активами Национального фонда Республики Казахстан до 2030 года

Указ Президента Республики Казахстан от 10 июля 2023 года № 282

Подлежит опубликованию в Собрании актов Президента и Правительства Республики Казахстан

В соответствии с пунктом 2 Плана действий по реализации Концепции управления государственными финансами Республики Казахстан до 2030 года, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 10 сентября 2022 года № 1005, ПОСТАНОВЛЯЮ:

1. Утвердить прилагаемую Концепцию по управлению активами Национального фонда Республики Казахстан до 2030 года.

2. Национальному Банку Республики Казахстан, Правительству Республики Казахстан принять меры, вытекающие из настоящего Указа.

3. Контроль за исполнением настоящего Указа возложить на Администрацию Президента Республики Казахстан.

4. Настоящий Указ вводится в действие со дня его подписания.

Президент Республики Казахстан

К. Токаев

УТВЕРЖДЕНА Указом Президента Республики Казахстан от 10 июля 2023 года № 282

КОНЦЕПЦИЯ
по управлению активами Национального фонда Республики Казахстан до 2030 года

Астана, 2023 год

Содержание:

Раздел 1. Паспорт (основные параметры)

Раздел 2. Анализ текущей ситуации

Раздел 3. Обзор международного опыта

Раздел 4. Видение развития управления активами Национального фонда Республики Казахстан

Раздел 5. Основные принципы и подходы управления Национальным фондом Республики Казахстан

5.1. Основные принципы управления активами Национального фонда Республики Казахстан

5.2. Основные подходы управления активами Национального фонда Республики Казахстан

Раздел 6. Целевые индикаторы и ожидаемые результаты

Приложение. План действий по реализации Концепции по управлению активами Национального фонда Республики Казахстан до 2030 года.

Раздел 1. Паспорт (основные параметры)

Наименование	Концепция по управлению активами Национального фонда Республики Казахстан (далее - Национальный фонд) до 2030 года
Основание для разработки	Концепция управления государственными финансами Республики Казахстан до 2030 года, утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 10 сентября 2022 года № 1005 Послание Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2021 года "Единство народа и системные реформы — прочная основа процветания страны"
Государственный орган, ответственный за разработку Концепции	Национальный Банк Республики Казахстан (далее - Национальный Банк), Министерство финансов Республики Казахстан, Министерство национальной экономики Республики Казахстан
Государственные органы, организации, ответственные за реализацию Концепции	Национальный Банк
Сроки реализации	2023-2030 годы

Настоящая Концепция по управлению активами Национального фонда Республики Казахстан до 2030 года (далее - Концепция) определяет видение управления финансовыми активами, сосредоточиваемыми на счетах Правительства Республики Казахстан в Национальном Банке, переданными в доверительное управление Национальному Банку на основании договора о доверительном управлении Национальным фондом, заключенного между Национальным Банком и Правительством.

Раздел 2. Анализ текущей ситуации

Национальный фонд представляет собой активы государства в виде финансовых активов, сосредоточиваемых на счетах Правительства Республики Казахстан в Национальном Банке, полезных ископаемых, передаваемых в счет исполнения налоговых обязательств по уплате налога на добычу полезных ископаемых, рентного налога на экспорт по сырой нефти, газовому конденсату, роялти и доли Республики Казахстан по разделу продукции в натуральной форме или денег от их реализации, в размере, определяемом в соответствии с налоговым законодательством Республики Казахстан, а также в виде иного имущества, за исключением нематериальных активов.

Доверительное управление активами Национального фонда осуществляется Национальным Банком.

Основной целью создания Национального фонда являются сбережение финансовых ресурсов посредством формирования накоплений для будущих поколений и снижение зависимости республиканского бюджета и экономики страны от нефтяного сектора и воздействия неблагоприятных внешних факторов.

Соответственно, Национальный фонд осуществляет сберегательную и стабилизационную функции:

сберегательная функция обеспечивает накопление финансовых активов и иного имущества, за исключением нематериальных активов, и доходность активов Национального фонда в долгосрочной перспективе при умеренном уровне риска, таким образом направлена на решение долгосрочной задачи по сбережению нефтяных доходов для будущих поколений страны;

стабилизационная функция предназначена для поддержания достаточного уровня ликвидности активов Национального фонда и направлена на решение краткосрочных задач по обеспечению текущих потребностей республиканского бюджета.

Требуется поддержание высокой доли стабилизационного портфеля в составе Национального фонда в связи с тем, что реализация стабилизационной функции предполагает выделение передаваемых в республиканский бюджет целевых трансфертов, а также обеспечение ежегодного гарантированного трансферта, объемы и сроки выделения которых зачастую подвергаются пересмотру и увеличению в течение года. Стабилизационный портфель, в свою очередь, состоит из высоколиквидных безрисковых и потому низкодоходных инструментов денежного рынка.

В то же время подходы при управлении сберегательным портфелем Национального фонда также строились на консервативных принципах с преобладанием цели по сохранности активов. Так, после мирового финансового кризиса 2008 года и обвала фондовых рынков сберегательный портфель был сформирован с высокой долей облигаций развитых стран в 80% и относительно низкой долей акций в 20%. В результате доходность, полученная от управления активами, за последние 10-15 лет сложилась ниже доходности ряда суверенных фондов благосостояния, в том числе ниже доходности Глобального пенсионного фонда Норвегии.

Всего за всю историю существования Национального фонда (2000-2022 годы) его среднегодовая доходность составила 3,02%, а инвестиционный доход от управления активами в иностранной валюте составил 15,1 млрд долларов США (порядка 27% от валютных активов Национального фонда).

В 2022 году произошли значительные изменения на мировых финансовых рынках, большие геополитические потрясения способствовали резкому росту цен на энергоносители, что в сочетании с высоким спросом и ограничениями со стороны предложения привело к заметному росту инфляции во всем мире. Центральные банки развитых стран в борьбе с высокой инфляцией ужесточили денежно-кредитную политику путем повышения процентной ставки. При этом в условиях рекордно высокой инфляции традиционная корреляция между акциями и облигациями была нарушена, приведя к их одновременной отрицательной доходности. Поскольку активы Национального фонда инвестируются глобально, избежать негативной доходности по его активам не представлялось возможным.

Управление активами Национального фонда аналогично сложному механизму с многочисленным количеством деталей, которые должны работать слаженно. Так, необходимо обеспечить соблюдение регуляторных требований в десятках странах, мониторить и контролировать тысячи транзакций, поддерживать защиту от кибератак, постоянно оценивать новые инвестиционные возможности и в то же время избегать плохих инвестиций. Команда специалистов в Национальном Банке совместно с партнерами по всему миру обеспечивает работу столь сложного механизма более 20 лет с момента создания Национального фонда.

Важно отметить, что колебания на финансовых рынках и, как следствие, низкая, а в некоторые годы - отрицательная доходность вложений является неотъемлемой и неизбежной частью инвестиционного процесса. При этом чем выше цели по доходности, тем выше принимаемые риски, то есть возможные убытки.

К примеру, в результате финансового кризиса глобальный рынок акций упал в 2008 году на (-)40,3%. По итогам последующих 2 лет индекс MSCI показал рост на 47,1 %. В 2020 году: на фоне пандемии и глобальных локдаунов рынок акций снизился на (-)31,7%. Однако, стимулирующие меры для поддержки экономики от правительств развитых стран дали импульс глобальному фондовому рынку, в результате чего в том же году индекс акций вырос со своих минимальных значений на 70,7%.

В то же время достижение результата по повышению доходности от управления активами Национального фонда возможно при условии соблюдения и дисциплинированной реализации более рискованной и, соответственно, более доходной инвестиционной политики, разработка которой должна основываться на базовых принципах и подходах долгосрочных инвесторов, и найти отражение в настоящей Концепции.

Работа по совершенствованию подходов управления активами Национального фонда началась в 2016 году. Так, была разработана и утверждена новая Концепция формирования и использования средств Национального фонда, было установлено ограничение на максимальный размер стабилизационного портфеля в 10 млрд долл. США.

В 2019 году начался переход от консервативного (80% в облигациях и 20% в акциях) к сбалансированному распределению активов сберегательного портфеля Национального фонда (60% облигаций, 30% акций, до 5% альтернативных инструментов и до 5% золота). При этом историческая среднегодовая доходность сберегательного портфеля с консервативным распределением за период 2001-2018 годы составила 3,79%.

Новое распределение также предполагает диверсификацию портфеля облигаций на государственные облигации развитых стран, корпоративные облигации и государственные облигации развивающихся стран.

НеопределҰнность дальнейшего мирового экономического роста, торговая, политическая и геополитическая напряженность в середине 2019 года привели к следующему шагу диверсификации активов - включению портфеля золота с постепенным увеличением своей доли с 3% до 5%.

Инвестирование активов Национального фонда в альтернативные классы инструментов - определенный класс нетрадиционных финансовых инструментов (активов), позволит увеличить доходность и снизить корреляцию инвестиций к рынку традиционных финансовых инструментов, расширяя дополнительную диверсификацию.

Таким образом, целью разработки Концепции является укрепление фундамента и утверждение основ, необходимых Национальному Банку для подтверждения своего статуса как долгосрочного институционального инвестора.

В то же время реализация долгосрочной стратегии возможна исключительно в случае наличия определҰнности по вопросу изъятий из сберегательного портфеля. В противном случае высока вероятность фиксирования убытков в периоды спада на финансовых рынках, что делает невозможным выполнение задачи по увеличению доходности от управления активами.

За последние 10 лет валютные активы Национального фонда снизились с 77,4 млрд долларов США до 55,7 млрд долларов США. Одной из причин столь существенного сокращения активов страны является укрепившаяся тенденция изъятий из Национального фонда в республиканский бюджет сверх поступлений от нефтяного сектора. Так, начиная с 2014 года наблюдалось наиболее интенсивное расходование Национального фонда с ростом к предыдущему периоду более чем на 39% с пиковыми значениями в 2017 и 2020 годах (в 2017 году при поступлениях в 2,1 трлн тенге, изъятия составили 4,4 трлн тенге, в 2020 - при поступлениях в 1,4 трлн тенге, изъятия составили 4,8 трлн тенге).

Также с 2022 года возобновилась практика выделения из Национального фонда облигационных займов субъектам квазигосударственного сектора.

В качестве одного из решений проблемы истощения Национального фонда Правительством Республики Казахстан совместно с Национальным Банком было разработано контрцикличное бюджетное правило, устанавливающее прямое ограничение на темпы роста планируемых расходов республиканского бюджета на уровне не выше среднего реального роста ВВП за предыдущие 10 лет, увеличенного на цель по инфляции. При этом размер гарантированного трансферта будет определяться в размере, не превышающем объем поступлений в Национальный фонд от нефтяного сектора, прогнозируемых при расчетной цене на нефть (цена "отсечения"). Данное бюджетное правило будет направлено на дальнейшее накопление активов Национального фонда.

Дополнительным инструментом решения проблемы является проведение обязательной комплексной процедуры оценки, анализа и проработки как проектов, направленных на развитие критической инфраструктуры и реализацию проектов общестранового значения, так и проектов квазигосударственного сектора, предлагаемых к финансированию за счет Национального фонда, а также поиска альтернативных финансовых источников до принятия решения об их финансировании из Национального фонда.

В то же время перед Национальным фондом стоят задачи по увеличению его активов до 100 млрд долларов США в 2030 году и, начиная с 2024 года, по реализации инициативы Президента Республики Казахстан об осуществлении выплат детям части инвестиционного дохода Национального фонда. Осуществление данных масштабных инициатив должно быть обеспечено высоким уровнем сбережения активов Национального фонда, в том числе за счет ограничения изъятий и увеличения наполняемости фонда, а также повышения качества управления и обеспечения достойного инвестиционного дохода.

Это, в свою очередь, требует разработки настоящей Концепции, определения базовых принципов и подходов управления, способствующих накоплению активов Национального фонда.

Раздел 3. Обзор международного опыта

По данным агентства Global Sovereign Wealth Funds, на конец 2022 года существует порядка 174 суверенных фондов благосостояния в мире, рыночная стоимость активов под их управлением оценивается в размере 11,4 трлн долл. США (Global SWF Annual Report, 2023).

В мире насчитывается более 30 стран, которые имеют государственные фонды благосостояния (стабилизационные и (или) сберегательные), формируемые за счет профицита бюджета вследствие избытка налоговых поступлений от экспорта невозобновляемых полезных ископаемых.

При формировании Национального фонда и разработке концепций по управлению его активами принимался во внимание передовой опыт управления активами крупнейших зарубежных фондов, таких как Глобальный пенсионный фонд Норвегии, Пенсионный фонд Новой Зеландии, постоянный фонд Аляски и другие.

Глобальный пенсионный фонд Норвегии был образован в 1990 году и осуществляет две функции: накопительную и стабилизационную. Фонд финансируется за счет профицита нефтяных доходов (за вычетом ежегодных трансфертов в бюджет). Часть нефтяных поступлений используется для покрытия ненефтяного дефицита, уровень которого устанавливается ежегодно во время формирования годового бюджета и ограничивается ожидаемой средней реальной (скорректированной на инфляцию) прибыльностью фонда.

Активы Глобального пенсионного фонда Норвегии (далее - Норвежский фонд) инвестируются исключительно за границей во избежание перегрева экономики Норвегии и защиты резервов данного фонда от последствий колебаний нефтяных цен. Инвестиционный портфель фонда диверсифицирован и состоит из инвестиций в акции - от 60% до 80%, в облигации с фиксированным доходом - от 20% до 40%. В целях максимизации дохода и с учетом рисков в рамках инвестиционной политики разрешены инвестиции в альтернативные классы активов: в недвижимое имущество - до 7% и в инфраструктуру для возобновляемых источников энергии - до 2% от активов фонда. Данная инвестиционная стратегия предполагает принятие более высоких рисков, при этом долгосрочная доходность Норвежского фонда также возрастает.

Фактическое инвестиционное управление осуществляется Норвежским Банком. Согласно мандату по управлению Норвежским фондом, Норвежский Банк принимает решения и осуществляет права собственности независимо от Министерства финансов Норвегии. При этом Министерство финансов Норвегии несет общую ответственность за управление данным фондом и определяет стратегию по его управлению.

Пенсионный фонд Новой Зеландии был основан в 2001 году с целью аккумуляции средств для оплаты будущих расходов на обеспечение всеобщих пенсионных выплат и является долгосрочным, ориентированным на рост глобальным инвестиционным фондом.

Пенсионный фонд Новой Зеландии управляется организацией Guardians of New Zealand Superannuation, которая является автономным юридическим лицом страны, действующим независимо от правительства Новой Зеландии. Таким образом, он обладает оперативной независимостью в отношении инвестиционных решений и контролируется независимым советом директоров. Целевым распределением Пенсионного фонда Новой Зеландии с точки зрения ожиданий по риску и доходности является портфель, состоящий из акций на 80% и облигаций на 20%. При этом для достижения столь высоких ориентиров по доходности фонд активно инвестирует в неликвидные активы, такие как частный капитал и вложения в инфраструктуру.

Постоянный фонд Аляски является суверенным фондом благосостояния, созданным в 1976 году жителями штата Аляска, США для сохранения и преобразования невозобновляемых нефтяных и минеральных богатств штата в финансовый ресурс для всех поколений жителей Аляски.

Управление фондом осуществляет независимая государственная организация - Корпорация Постоянного фонда Аляски, которой поручено управлять и инвестировать активы Постоянного фонда Аляски и других фондов.

Постоянный фонд Аляски состоит из двух частей: основного счета и резервного счета доходов. Средства обоих счетов инвестируются с использованием одного и того же распределения активов, но есть значительные различия в том, как они могут использоваться по закону: основная сумма — это постоянные сбережения, а средства резервного счета доходов доступны для использования. Эталонное распределение активов Постоянного фонда Аляски на 2023 год: акции - 36%, облигации - 20%, альтернативные инструменты - 41%, ликвидные инструменты денежного рынка - 3%. Данный фонд имеет диверсифицированную структуру активов с фокусом на альтернативные инвестиции, в том числе частный капитал, недвижимость, инфраструктурные компании.

Общей характеристикой приведенных примеров является наличие строгих правил изъятия средств из фондов, а в некоторых случаях полный запрет на изъятия. У части стран планирование поступлений и изъятий находится на достаточно высоком уровне, что позволяет отсекать изъятия на уровне поступлений до перечисления средств в фонд.

Например, средства Норвежского фонда могут быть использованы в качестве трансфертов в государственный бюджет только в соответствии с резолюцией Норвежского парламента. Изъятия средств из Норвежского фонда осуществляются в соответствии с фискальным правилом, согласно которому объем трансферта не должен превышать долгосрочную ожидаемую реальную доходность данного фонда. Тогда как изъятия из Постоянного фонда Аляски в соответствии с законом штата Аляска составляют 5% от средней рыночной стоимости данного фонда за первые пять из предыдущих шести финансовых лет. Стратегия управления Пенсионным Фондом Новой Зеландии не предусматривает возможности изъятия средств в краткосрочной и среднесрочной перспективе (использование средств данного фонда не планируется ранее 2050 года).

В целом, несмотря на то, что правила по пополнению/изъятию средств у фондов ввиду внутренних особенностей экономик различных стран могут отличаться друг от друга, строгое соблюдение установленных правил и их статическая природа позволяет указанным фондам определить часть средств, защищенную от изъятий, либо полностью весь фонд как долгосрочный портфель, при управлении которым возможно реализовывать агрессивные стратегии, принимать более высокие риски, что, соответственно, отражается на результатах управления активами.

В целях дальнейшего развития и закрепления практики применения передового опыта, а также обмена знаниями по вопросам управления суверенными фондами благосостояния Национальным Банком будет проведена работа по вступлению в Международный форум суверенных фондов (IFSWF).

Раздел 4. Видение развития управления активами Национального фонда

На фоне непредсказуемой геополитической ситуации, перехода к "зеленой экономике" и низкоуглеродной стратегии задача по усилению сберегательной функции Национального фонда становится наиболее приоритетной.

Повышение финансовой дисциплины благодаря строгому соблюдению контрцикличного бюджетного правила будет способствовать сокращению изъятий из Национального фонда, что значительно снизит риски переводов средств из сберегательного портфеля в стабилизационный портфель.

Соответственно, соблюдение контрцикличного бюджетного правила позволит уравновесить между собой сберегательную и стабилизационную функции Национального фонда, что вкупе с поддержанием сбалансированного стратегического распределения активов сберегательного портфеля повысит эффективность управления Национальным фондом.

Национальный фонд является фондом будущих поколений, часть инвестиционного дохода от управления которым будет направляться детям до достижения совершеннолетия. Следовательно, управление активами Национального фонда имеет долгосрочный горизонт инвестирования, что предусматривает последовательную реализацию стратегического распределения активов сберегательного портфеля в установленный период, невзирая на краткосрочные колебания доходности и получение отрицательной доходности в отдельно взятые годы.

В соответствии с последними долгосрочными (на 10-15 лет) ожиданиями по рынку капитала (LTCMA) ведущих мировых финансовых институтов потенциальная среднегодовая доходность активов сберегательного портфеля вырастет на 1% относительно консервативного распределения активов за период с 2023 года по 2030 год.

Во избежание риска нарушения дисциплинированного подхода при реализации стратегического распределения активов сберегательного портфеля в угоду спекулятивных настроений на фоне краткосрочных тенденций на финансовых рынках не предполагается частый пересмотр стратегического распределения сберегательного портфеля.

Раздел 5. Основные принципы и подходы управления Национальным фондом

5.1. Основные принципы управления активами Национального фонда

Управление активами Национального фонда основано на следующих принципах:

1) диверсификация инвестиций - распределение инвестиций по классам активов, странам и валютам, стилям управления, в том числе за счет привлечения внешних управляющих, что предполагает минимизацию рисков, не снижая доходность инвестиций, благодаря компенсационному эффекту, когда падение стоимости одного актива компенсируется ростом стоимости другого;

2) управление рисками - постоянный поиск баланса между целями по максимизации доходности и минимизации рисков в условиях неопределенности финансовых рынков в рамках отдельных классов активов и в совокупности, что обеспечивается сочетанием опытного персонала, количественных и качественных инструментов анализа и надежных механизмов контроля рисков;

3) подотчетность - обязательная ежегодная публикация информации о доверительном управлении активами Национального фонда в рамках Отчета о формировании и использовании Национального фонда, утверждаемого Указом Президента Республики Казахстан, с указанием результатов по инвестиционной доходности в долгосрочном горизонте за последние 5 и 10 лет и с начала управления активами Национального фонда;

4) эффективность - управление активами Национального фонда, исходя из необходимости приумножения и обеспечения сохранности активов путем достижения доходности в долгосрочной перспективе при умеренном уровне риска и в условиях строгого соблюдения контрцикличного бюджетного правила.

5.2. Основные подходы управления активами Национального фонда

Национальный Банк продолжит использование ряда инвестиционных стратегий при управлении активами Национального фонда, где основной является использование стратегического распределения в сберегательном портфеле. Эта стратегия вносит наибольший положительный вклад в доходность фонда. Она позволяет реализовать преимущества длительного инвестиционного горизонта, когда ограниченная потребность в ликвидности помогает преодолеть период значительного колебания стоимости фонда и продолжать инвестирование для извлечения заложенной выгоды.

В дополнение к стратегическому распределению Национальным Банком применяется подход по выбору инвестиций, основанный на фундаментальном анализе с использованием как внутренних, так и внешних компетенций. Опыт специалистов Национального Банка и делегирование части полномочий внешним управляющим позволяют принимать взвешенные и своевременные инвестиционные решения независимо от рыночной ситуации.

Полный список допустимых инструментов для инвестирования активов Национального фонда указан в Перечне разрешенных финансовых инструментов, за исключением нематериальных активов, для размещения Национального фонда, определяемом Правительством Республики Казахстан совместно с Национальным Банком по предложению Совета по управлению Национальным фондом Республики Казахстан.

Задача Национального Банка при управлении Национальным фондом заключается в том, чтобы обеспечить высокий уровень доходности в долгосрочной перспективе при умеренном риске, в целях сохранности, поддержания достаточного уровня ликвидности и приумножения активов Национального фонда.

Во избежание перегрева национальной экономики и защиты активов Национального фонда от последствий колебаний нефтяных цен размещение активов Национального фонда осуществляется в финансовые инструменты, обращающиеся на зарубежных финансовых рынках.

Детальное описание инвестиционных параметров Национального фонда определены в Правилах осуществления инвестиционных операций Национального фонда Республики Казахстан, утвержденных постановлением Правления Национального Банка от 25 июля 2006 года № 65, зарегистрированным в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 4361 (далее - Правила). Для минимизации рисков дефолта Правилами регламентированы все необходимые лимиты и ограничения, в том числе по минимальному кредитному рейтингу.

В рамках Правил Национальный Банк самостоятельно осуществляет инвестирование активов Национального фонда в инструменты, обращающиеся на зарубежных финансовых рынках, включая передачу части активов Национального фонда под управление внешним управляющим. Контроль за деятельностью внешних управляющих возлагается на Национальный Банк. При этом передача части активов Национального фонда во внешнее управление подразумевает лишь предоставление доступа к части активов на счетах Национального Банка.

В периоды экономического роста Национальный фонд обеспечивает стерилизацию избыточного притока валюты, снижение давления на обменный курс тенге и инфляцию, обеспечивая тем самым макроэкономическую стабильность экономики страны.

В основе политики по управлению активами Национального фонда заложены следующие подходы:

1) портфельное управление активами. Данный подход заключается в подборе инвестиций наиболее эффективным образом в соответствии с целями портфелей Национального фонда. Соответственно, инвестирование активов стабилизационного портфеля производится в инструменты денежного рынка в связи с регулярными изъятиями в республиканский бюджет, а инвестирование активов сберегательного портфеля осуществляется в долгосрочные финансовые инструменты в соответствии со сбалансированным стратегическим распределением активов.

Реализация стабилизационной функции предполагает обеспечение трансфертов в республиканский бюджет. Часть Национального фонда, используемая для осуществления стабилизационной функции, определяется в размере, необходимом для обеспечения гарантированного трансферта.

Соответственно, основной целью стабилизационного портфеля является поддержание достаточного уровня ликвидности активов Национального фонда. Доходность стабилизационного портфеля Национального фонда не является показателем эффективности управления активами Национального фонда как в краткосрочной, так и в долгосрочной перспективе.

Все поступления и изъятия активов осуществляются через стабилизационный портфель Национального фонда.

Максимальный размер стабилизационного портфеля Национального фонда составляет 10 млрд долл. США. В случае, если по итогам года размер стабилизационного портфеля превышает 10 млрд долл. США, деньги в сумме разницы переводятся из стабилизационного в сберегательный портфель.

При недостаточности активов стабилизационного портфеля для выделения трансфертов в республиканский бюджет и (или) размещения Национального фонда в казахстанские финансовые инструменты, производится перевод части активов из сберегательного портфеля в стабилизационный портфель.

В рамках реализации стабилизационной цели Национальный Банк в зависимости от сложившейся ситуации на финансовом рынке производит конвертацию и реконвертацию активов Национального фонда на организованном валютном рынке в порядке, установленном Правлением Национального Банка. Данные операции проводятся для выделения трансфертов в республиканский бюджет и не относятся к интервенциям Национального Банка.

Реализация сберегательной функции подразумевает накопление средств от реализации невозобновляемых энергетических ресурсов для будущих поколений, а также их преумножение за счет инвестиционного дохода.

При этом ввиду волатильности на финансовых рынках стоимость активов Национального фонда может значительно колебаться из года в год.

Соответственно, целью сберегательного портфеля является обеспечение высокого уровня доходности в долгосрочной перспективе при умеренном уровне риска.

При этом увеличение доходности зачастую приводит к диспропорциональному увеличению рисков, т.е. гораздо более значительному росту вероятности убытков в сравнении с потенциальной доходностью. Во избежание принятия чрезмерных рисков Национальный Банк в попытках повысить доходность от управления активами Национального фонда стремится сохранить либо увеличить премию за риск, что является существенным вызовом для доверительного управляющего. Сберегательный портфель Национального фонда не имеет ограничений по объему.

Стратегическое распределение сберегательного портфеля Национального фонда определяет его ожидаемую доходность и умеренный уровень риска. Целевые доли стратегического распределения сберегательного портфеля: 60 % облигаций, 30 % акций, до 5 % альтернативных инструментов и до 5 % золота.

Это также предполагает диверсификацию облигаций на государственные облигации развитых стран, корпоративные облигации и государственные облигации развивающихся стран.

В целях повышения эффективности управления активами Национального фонда и достижения сверхдоходности допускаются тактические отклонения от сбалансированного стратегического распределения активов сберегательного портфеля в соответствии с ограничениями, установленными в Правилах.

Для достижения цели по повышению долгосрочной ожидаемой доходности и поддержания общего систематического риска сберегательного портфеля осуществляется возврат к целевым долям - ребалансировка портфеля, то есть будет применен подход контрцикличности инвестиций.

Регулярная ребалансировка портфелей, предусматривающая обязательный возврат к целевому стратегическому распределению активов сберегательного портфеля, позволяет не только получать выгоду благодаря стратегии "sell high, buy low" ¹, но и является защитой от спекулятивных инвестиционных решений в периоды волатильности.

Ребалансировка портфелей проводится на ежегодной основе в случае отклонения доли класса активов сбалансированного распределения от его целевого веса свыше 3 % порогового значения. При этом в отношении альтернативных инструментов она проводится с учетом ликвидности и затрат, связанных с ребалансированием портфелей. После завершения перехода на сбалансированное стратегическое распределение Национального фонда по итогам 2023 года будет введена практика ежегодного возврата к установленным целевым долям финансовых инструментов, что будет закреплено в Правилах;

2) совершенствование процессов управления активами. Данный подход предполагает совершенствование процесса управления активами с помощью инновационных технологий и повышения компетентности сотрудников Национального Банка, а также инвестиционной культуры, основанной на передовом зарубежном опыте.

Будет продолжена практика по использованию современных технологий при управлении активами с ориентацией на инновации для эффективной реализации инвестиционных решений.

Кроме того, Национальный Банк направит усилия на развитие компетенций, которое заключается в постоянном повышении концентрации сотрудников с наивысшей квалификацией, а также в применении экспертиз и консультаций лучших зарубежных управляющих в области управления активами;

3) оценка эффективности управления активами Национального фонда. Оценка инвестиционного управления активами Национального фонда производится в долгосрочном горизонте методом скользящей оценки за последние 5, 10 лет и с начала управления активами.

Базовой валютой Национального фонда для целей оценки доходности управления его активами является доллар США.

Под результатами управления активами Национального фонда понимаются итоги осуществления инвестиционных операций Национального фонда в иностранной валюте в рамках инвестирования в инструменты, обращающиеся на зарубежных финансовых рынках. При этом оценка эффективности управления активами Национального фонда по казахстанским финансовым инструментам не осуществляется.

Критерием для оценки эффективности управления Национальным фондом является сверхдоходность портфелей Национального фонда за определенный период времени при соблюдении ограничений, установленных Правилами. Сверхдоходность определяется как разница между фактической доходностью и доходностью соответствующего эталонного портфеля.

Сбалансированное распределение активов Национального фонда подразумевает наличие нескольких эталонных портфелей. В качестве эталонного портфеля используются индексы, разработанные и отслеживаемые ведущими мировыми финансовыми компаниями либо Национальным Банком и определяемые в соответствии с Правилами.

Показатели инфляции и доходности отдельных классов финансовых инструментов не являются ориентирами для оценки эффективности управления активами Национального фонда. Кроме того, доходность отдельных операций с активами Национального фонда, а также доходность отдельных портфелей Национального фонда не является показателем эффективности управления активами Национального фонда.

________________________________________

¹ Одна из распространенных инвестиционных стратегий, предусматривающая продажу на пике, покупку на дне.

Результаты управления по отдельным портфелям, прекратившим свое существование в течение отчетного периода, включаются в исторический анализ как составляющие доходности портфеля.

Эффективность управления сберегательного портфеля оценивается в долгосрочной перспективе и, в целом, отражает эффективность управления активами Национального фонда.

Долгосрочный инвестиционный горизонт Национального фонда защищает активы Национального фонда от принятия ситуативных инвестиционных решений, в особенности в периоды значительных потрясений на финансовых рынках. В то же время оценка эффективности управления активами Национального фонда на основе краткосрочных показателей доходности ведет к негативным последствиям и снижению эффективности управления активами.

Раздел 6. Целевые индикаторы и ожидаемые результаты

Целевой индикатор - увеличение долгосрочной доходности (за период с 2023 года по 2030 год) сберегательного портфеля Национального фонда при сбалансированном стратегическом распределении активов Национального фонда (с целевым распределением: 60% облигаций, 30% акций, до 5% альтернативных инструментов и до 5% золота) по сравнению с консервативным распределением (80% - облигации развитых стран, 20% - акции).

Ожидаемый результат - увеличение доходности активов Национального фонда за период с 2023 года по 2030 год в размере не менее чем на 1% (в годовом выражении) относительно консервативного распределения активов, что будет способствовать увеличению (при условии соблюдения контрцикличного бюджетного правила) к 2030 году объема активов Национального фонда до 100 млрд долларов США.

Мероприятия по реализации Концепции будут осуществлены согласно Плану действий по реализации Концепции по управлению активами Национального фонда до 2030 года в соответствии с приложением к настоящей Концепции.

	ПРИЛОЖЕНИЕ к Концепции по управлению активами Национального фонда Республики Казахстан до 2030 года от 10 июля 2023 года № 282

ПЛАН ДЕЙСТВИЙ
по реализации Концепции по управлению активами Национального фонда Республики Казахстан до 2030 года

№ п/п	Наименование	Форма завершения	Срок завершения	Ответственные исполнители
1	2	3	4	5
1. Политика управления активами Национального фонда
Целевой индикатор: Увеличение долгосрочной доходности (за период с 2023 по 2030 год) сберегательного портфеля Национального фонда при сбалансированном стратегическом распределении (с целевым распределением: 60% облигаций, 30% акций, до 5% альтернативных инструментов и до 5% золота) по сравнению с консервативным распределением активов Национального фонда (80% - облигации развитых стран, 20% - акции).
1.	Внесение изменений и дополнений в постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 25 июля 2006 года № 65 "Об утверждении Правил осуществления инвестиционных операций Национального фонда Республики Казахстан"	проект постановления Правления Национального Банка	2023 год	Национальный Банк, МФ
2.	Публикация результатов инвестиционного управления активами Национального фонда в рамках годового отчета Национального Банка	размещение отчета на интернет-ресурсе	ежегодно, июнь	Национальный Банк
3.	Вступление в Международный форум суверенных фондов (IFSWF)	информация в Администрацию Президента Республики Казахстан	2027 год	Национальный Банк, МФ
4.	Промежуточная оценка доходности по итогам 5 лет после перехода к сбалансированному распределению сберегательного портфеля Национального фонда	размещение отчета на интернет-ресурсе	2028 год	Национальный Банк

Примечание: расшифровка аббревиатур и сокращений:

Национальный Банк	-	Национальный Банк Республики Казахстан
Национальный фонд	-	Национальный фонд Республики Казахстан
МФ	-	Министерство финансов Республики Казахстан