"Суармалы егiс алқаптарына қойылатын талаптар" санитарлық-эпидемиологиялық ережесi мен нормаларын бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің 2006 жылғы 3 тамыздағы N 336 Бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2006 жылғы 5 қыркүйекте тіркелді. Тіркеу N 4368. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2010 жылғы 30 маусымдағы N 476 бұйрығымен

Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2010.06.30 N 476 бұйрығымен.

"Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабының 6) тармақшасына, 17-бабының 12) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:
1. Қоса берiлiп отырған "Суармалы егiс алқаптарына қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар" санитарлық-эпидемиологиялық ережесi мен нормалары бекiтiлсiн.
2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлiгiнiң Мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау комитетi (Белоног А.А.) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде мемлекеттiк тiркеуге жiберсiн.
3. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлiгiнiң Ұйымдастыру-құқықтық жұмыс департаментi (Акрачкова Д.В.) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде мемлекеттiк тiркеуден өткеннен кейiн ресми жариялауға жiберсiн.
4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылауды өзiме қалдырамын.
5. Осы бұйрық ресми жарияланған күнiнен бастап қолданысқа енгізіледі.

Министрдiң мiндетiн
атқарушы

"КЕЛIСIЛГЕH"
Қазақстан Республикасының
Қоршаған ортаны қорғау
министрі
2006 жылғы 8 тамыз

Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау министрінің м.а.
2006 жылғы 3 тамыздағы
N 336 бұйрығымен бекітілген

"Суармалы егіс алқаптарына қойылатын
санитарлық-эпидемиологиялық талаптар"
санитарлық-эпидемиологиялық ережесі мен нормалары

1. Жалпы ережелер

1.»"Суармалы егіс алқаптарына қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар" санитарлық-эпидемиологиялық ережесі мен нормалары (бұдан әрі - санитарлық ереже) меншік нысанына қарамастан қызметі суармалы егіс алқаптарын (бұдан әрі - СЕА) жобалауға, күтіп-ұстауға және пайдалануға байланысты жеке және тұлғаларға арналған.

2. Ұйымдардың басшылары және жеке тұлғалар осы санитарлық ереже талаптарын орындалуын қамтамасыз етуі тиіс.

3. Осы санитарлық ереже мал шаруашылығы кешендері мен фермалардың сұйық көңдері және сарқынды сулары қолданылатын мелиоративтік жүйелерге қолданылмайды.

4. СЕА жұмысын өндірістік бақылау жоспарына сәйкес ведомстволық зертханалық зерттеулерін жүргізілуі тиіс.

5. Осы санитарлық ережеде мынадай терминдер мен анықтамалар пайдаланылған:
1) биологиялық тоғандар - су қоймаларының өзіндік тазалануы кезіндегі процестерге негізделген, сарқынды суларды биологиялық тазарту үшін арнайы жасалған жасанды су қоймалары;
2) гидромелиоративтік жүйе - жерлерді суаруға, суландару және құрғатуға арналған технологиялық өзара байланысты құрылыстардың, қондырғылар мен жабдықтардың кешені;
3) СЕА - ауыл шаруашылық дақылдарын суаруға, тыңайтуға және өсіруге арналған, арнайы дайындалған және жоспарланған жер участкелері;
4) суару желісі - суармалы көздерден, суаруды қажет ететін учаскелерге су тасымалдауға үшін арналған жасанды құрылғы.

2. СЕА орнату аумағына қойылатын
санитарлық-эпидемиологиялық талаптар

6. СЕА-на арналған жер учаскелері жердің рельефін, топырақтың түрін, су режимін, өсірілетін дақылдардың құрамын, топырақты сулардың жату деңгейін және санитарлық қорғау аймағының (бұдан әрі - СҚА) өлшемін сақтау қажеттігін ескеріп таңдап алынуы керек.

7. СЕА-на арналған жердің табиғи еңістігі 0,02 аспайтын рельефі болуы тиіс. Ойпатты және су басқа аумақтар СЕА ұйымдастыру үшін пайдаланылмауы керек.

8. Суару алаңдары елді мекендер бойынша ық жағынан орналасуы тиісті.

9. СЕА топырағы құмды және құмайтты жер учаскесінде орналасуы тиіс; оларды саздақты және қара топырақты жерде орнатуға рұқсат етіледі, бұл ретте оларға сарқынды сулар көлемінің жүктемесін азайту керек.

10. СЕА жобалау кезінде жақын елді мекеннің даму перспективасы, өнеркәсіптік объектілер сарқынды сулар көлемінің ұлғаю ықтималдылығы суландырылатын аумақтан тыс ағызбай және оның барлық көлемін тиімді пайдалану мақсатымен, маңайындағы елді мекендердің, өнеркәсіптік объектілердің келешекте дамуын, іркінді сулардың көлемінің ұлғаю ықтималын, олардың тәулік ішіндегі режимін ескеру қажет.

11. СЕА орнатуға рұқсат етілмейді:
1) орталықтанған шаруашылық - ауыз сумен қамтамасыз етуші көздердің санитарлық қорғау аймағында;
2) су горизонттарының жер бетіне шығу орындарында, сондай-ақ су өткізбеуші қабатпен қорғалмаған жарықшақты тау жыныстары мен карсттардың аумағында;
3) курорттардың санитарлық қорғау аумақтарының шегінде;
4) жер бетінен грунт суларының жату тереңдігі құмды және құмайтты топырақтарда 1,25 метр (бұдан әрі - м) және саздақты және сазды жерлерде 1,0 м. кем болуында.
СЕА салу аталған топырақтарда топырақты сулардың одан жоғары деңгейде жатуында да рұқсат етіледі, бұл жағдайда құрғатқыш (дренажды) қондырғыларының орнатылуы және СЕА әсер ету аймағында болушы елді мекендерге орталықтанған шаруашылық - ауыз сумен қамтамасыздандыруды ұйымдастыру керек.
Дренажды суларды жинау және соңынан оларды суландыру қажетіне пайдалануы үшін тоған-жинағыштарды орнату қарастырылуы керек.
Суару алаңдарының шекаралары бойынша елді мекендер жағына қарай ені ең кемінде 15 м, ал магистралдық жолдар бойы - ең кемінде 10 м санитарлық қорғаушы жасыл желектер отырғызылуы тиісті.

12. Жылдың кейбір кезеңдерінде сарқынды су СЕА жіберуіне рұқсат етілмейді:
1) суару алаңдарының көпшілік участкелерін жазғы вегетациялық кезеңіне дайындығы жүретін;
2) көктем мезгілінде, өнімді жинау және қыстық суаруға алаңдарды дайындауы жүргізілетін күз мезгілінде;
3) жауын кезеңдерінде.
Осы уақыттарда сарқынды суды қабылдау үшін, дақылдарды өсіруіне арналмаған резервтік учаскелер қарастырылуы қажет. Суару алаңдарының резервтік ауданын алдын ала есептеуде пайдалы ауданның 25% дейінгі шамасы алынуы керек.

13. Сарқынды сулар алқаптарға су тарату каналдар желісі арқылы берілуі тиісті. Егер топырақтың жағдайлары қажет ететін болса, сүзіліп тазартылған сарқынды суды құрғатушы (дренажды) желісі арқылы шығарады. Алаңдарды жеке карталарға бөлу керек.

14. Карталардың өлшемі алқаптардың тағайындалуына және бірқатар басқа жағдайларына (жердің рельефіне, топырақтың сипатына, алаңдардың жалпы аудандарына, карталардағы жұмысты механикаландыру жағдайын қамтамасыз етуге т.б.) байланысты алынуы тиісті. Жерді механикалық өңдеу мүмкіндігін жасау үшін карталардың ұзындығын 300-1500м алу керек. Карталардың ені жердің рельефіне, топырақтың жағдайларына және суару әдісіне байланысты, белгілі шектен (екі жақтан ағызуда 100-200м) жоғары болмауы керек. Жеңіл топырақтар үшін карталардың ені, ауыр топырақтарға қарағанда, кеңірек алынады.
Су таратушы үймешіктердің алдында екі қатарлас орналасқан карталардың биіктігінің айырмашылығы (террассалық орналасуында) 1м. биік болмауы керек.

15. Жыралардың біркелкі толуы үшін карталарды ұзындық және көлденеңдік еңістігі бойынша жоспарлау керек. Ұзындық және көлденеңдік еңістіктері сәйкесті алынады: жеңіл саздақтар үшін 0,001 және 0,002, құмайттар үшін 0,002 және 0,003, құмдар үшін 0,003 және 0,004.

16. Суару желісі, осы желі арқылы алқаптардың барлық участкісіне іркінді судың өздігінен ағатындай жобалануы тиісті. Жердің жыраларын трапециялы кесімді түрінде, ал каналдар мен науаларды - қаптауланған тік бұрышты кесімді түрінде орнату қажет.
Қоршаушы және таратушы үймешіктердің жоғары жағы бойынша ені 0,7 м кем болмау керек.

17. Қолайсыз топырақ жағдайларында СЕА құрғатушы (суды әкетуші) желісін орнату қажет. Ол дренаждан, жинаушы және әкетуші желісінен және ағызу қондырғысынан тұруы керек.

18. Дренаж топырақтың артық ылғалын уақытында әкетуін және аэробты тотықтыру процессінің өтуіне қажетті ауаны өткізуін қамтамасыз ету керек. Топырақты судың карталардың бетінен 1,5м төмен жатуында дренаж орнатылуы тиісті.

19. Топырақтың сипатына байланысты дренаж желісі ашық құрғатушы жыралар немесе жабық дренаж түрінде орнатылуы керек. Су өткізімдігі нашар топырақтарда (саздақты) жабық дренаждар орнатылады, ал өткізімдігі жақсы топырақтарда (құм, құмайтты) ашық құрғатушы жыраларды жасауға тиіс.

20. Дренаждар карталардың бетінен 1,5 м тереңдікте орнатылуы керек, ал кейбір жағдайларда, оларды 1,25 м тереңдікте орнатуға рұқсат етіледі. Дрендердің арасындағы қашықтығы болуы керек: құмды жерде 16-25м, құмайтты топырақта 12-15 м және жеңіл саздақты жерде 8-10 м. Құрғатушы каналдардың еңістігі 0,003 кем болмауы қажет.

21. Жабық дренаждар диаметрі 75-100 миллиметр (одан әрі - мм) керізделген керамикалық құбырлардан немесе асбестоцементтік құбырлардан жасалынады. Дренді құбырлар грунт суларының ағысының бағытына перпендикулярлы, яғни жергіліктің горизонталіне параллелді орналасуы тиісті. Шөгінділердің түзілуін алдын алу үшін құбырлардағы судың ағу жылдамдығы 0,2-0,25 м/с кем болмауы керек.

22. Дрендердің ұзындығы 120 м аспауы керек. Құбырлар бір-бірімен тығыз, араларындағы саңылаулары 4-6 мм болатындай салынуы керек. Түйіскен орындарының астына саздан жасалған төсеніш салынуы қажет. Түйісу орны қара қағазбен, киізбен, қайыңның қабығымен, шыммен жабылып, жұмыртаспен жабылуы қажет.

3. Суару үшін сарқынды суды дайындау әдістеріне
қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар

23. СЕА жеке орналасқан жануар текті шикізаттарды өңдеу кәсіпорындарының, ет комбинаттарының, емдеу-профилактикалық мекемелерінің, ұйымдардың вакциналарды және сывороткаларды өндіру бойынша сарқынды суды пайдалануына тиым салынады.

24. СЕА-да өндірістік сарқынды суды қолданылмайды.

25. Сарқынды судың 1000-50000 м ³ /тәулік көлемінде, және жасанды биологиялық тазалау құрылымдарының болмауында сарқынды суларды механикалық тазалау қондырғыларында және биологиялық тоғандарда немесе тоған-жинағыштар жүйесінде тазартуына рұқсат етіледі.
Биологиялық тоғандарда сарқынды судың болу ұзақтығы әрбір климаттық аудандар үшін сәйкесті зертханалық зерттеулермен анықталуы тиісті. Әрбір климаттық аудандарда жылдың мезгіліне байланысты (көктем, жаз, күз) бұл мерзімдер 5 тен 14 күнге дейін алынады. Қыс мезгілінде іркінді суды тоған-жинағыштарға жіберілуі керек.
Сарқынды суды тазалау жүйесінде биологиялық тоғандардың болуында қансорушы шыбын-шіркейлердің өсіп-өнуін алдын-алуына бағытталған шаралар жүргізілуі тиісті. Мұнда тоғандардың жағалары мен түбі тығыздалып, су өсімдіктерінен мезгілді тазартылып тұруы керек.

26. СЕА тазартылған өндірістік және араласты сарқынды суларды пайдалану мүмкіндігі әрбір нақты жағдайда санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау және ветеринарлық бақылау органдарымен рұқсат етілуі керек.

27. СЕА пайда болған сарқынды судың шөгінділерін пайдалану, оларды зиянсыздандырудан кейін ғана рұқсат етіледі. Дайындалған шөгінділерді топыраққа енгізу нормалары, олардың топырақта және ауыл шаруашылық дақылдарында жиналуы.

28. Сарқынды судың шөгінділерін зиянсыздандыру келесі әдістердің бірімен жүргізілуі тиісті:
1) метантектерде термофильді зиянсыздандырумен немесе термиялық кептірумен;
2) инфрақызыл сәулелерімен өңдеу арқылы;
3) температурасы 70 ^о С 20 минут бойы пастеризациялаумен;
4) температурасы 60-65 ^о С 1,5 сағат бойы шөгінді мен белсенді тұнбаның қоспасын алдын ала жылытып, анаэробтық стабилизациялау әдісімен. Ол патогенді микрофлора мен гельминт жұмыртқаларының 5-6 тәулік ішінде толық жойылуын қамтамасыз етеді;
5) коогулянт ретінде әкті қолданып (рН= 11,0 және жоғары), сүзгіш - пресстерде немесе вакуумдық қондырғыларында сусыздандырумен;
6) 5-6 ай бойы компостаумен, мұнда оның 1-2 айы жылдың жылы мезгіліне келіп, компостың барлық бөлігіндегі температурасы +60 ^о С кем болмауы керек;
7) шөгінді алаңдарында 1-3 жыл кептіріледі.
Сарқынды судың шөгінділерін шөгінді алаңдарында ұстау мерзімі нақты жағдайда патогенді микрофлора мен гельминттердің тірі жұмыртқаларының жоқтығын күәлеуші, зертханалық зерттеу нәтижелерінің негізінде.

29. Сарқынды судың шөгінділерін пайдалану технологиясы оны өңдеу және зиянсыздандыру әдісіне байланысты алынуы тиісті. Шөгіндіні мелиоративтік алаңына, құрғақ затқа есептегенде 5-15т/га нормасы есебімен мезгілдігі ең кемінде 2-3 жылдан кейін енгізілуі керек. Сұйық шөгіндіні топыраққа енгізуді жерді жыртуда суару әдісімен жүргізу қажет.

4. СЕА пайдалануына қойылатын
санитарлық-эпидемиологиялық талаптар

30. СЕА пайдалану топырақты, ауыл шаруашылық дақылдарын, су қоймаларын, топырақты сулардың инфекция қоздырғыштарымен, инвазиялармен ластау ықтималын, сондай-ақ оларда уытты заттардың шектік-рұқсатталған концентрациялардан асатын шамада жиналуын алдын-алуға бағытталған, суару технологиясын сақтау бойынша жұмыстарды орындаудан кейін ғана рұқсат етіледі.

31. Жер шаруашылық суару алқаптары сарқынды судың мезгілдік және тәуліктік түсуінің біркелкісіздігін ескеріп, олардың есепті көлемін қабылдауын қамтамасыз етуі керек.

32. Суару желісінің қирау немесе алқаптарға сарқынды судың есепті көлемін қабылдау мүмкіндігінің болмау жағдайларында тоған-жинағыштарды немесе резервтік және буферлік алаңдарды орнатуы қарастырылуы керек. Олар жердің рельефі бойынша ең төмен орындарында орналасуы тиісті. Резервті алаңдар чек түрінде, қоршаушы үймешіктердің биіктігі ең кемінде 0,5 м орнатылады. Буферлік және резервтік алаңдардың жалпы ауданы СЕА аумағының ең кемінде 5% алуы керек. СЕА төменгі шекарасы, биіктігі ең кемінде 0,5 м үймешіктермен үймеленуі тиісті.

33. СЕА сарқынды сумен суарудың оңтайлы әдісі болып керізделген полиэтилендік құбырлар арқылы және 25-60см тереңдікте салынған кротовиналар арқылы топырақ ішкі суландыру әдісі саналады. Сарқынды суды жер беткі әдісімен (жыралар, тілкемдер арқылы), сондай-ақ жауындық әдісімен суаруға рұқсат етіледі.

34. Сарқынды судың суландыру және суару нормалары әрбір нақты жағдайда төмендегілерді:
1) климаттық ауданын;
2) топырақтың физикалық-химиялық қасиеттерін;
3) топырақ бетіндегі сулардың деңгейін;
4) ауыл шаруашылығы дақылдарының түрін;
5) сарқынды судың химиялық құрамын;
6) суару алаңының еңістігін (су қоймасына қарай 5 % жоғары емес) ескере отырып жүргізілуі керек.

35. СЕА техникалық, дәндік және басқа мал азықтық дақылдарын, сондай-ақ ағаштар мен бұталарды өсіруіне рұқсат етіледі. СЕА көкөністерді (оның ішінде картопты), жидектерді, жемістерді, бақша өсімдіктерін, жүзімдерді өсіруге тиым салынады.

36. Суару алқаптарын пайдалануда соңғы суару уақыты мен егісті жинау арасында карантиндік мерзім орнатылуы қажет. Карантиндік мерзімі алынуы керек:
1) аридті аймақ үшін (шөлді және жартылай шөлді) - ең кемінде 8 күн;
2) субаридті аймақ үшін (далалық, орман-далалық аймақ) - ең кемінде 10 күн;
3) гумидті аймақ үшін (орманды-шалғынды аймақ) - ең кемінде 14 күн.
Карантиндік мерзім әрбір нақты жағдайда өсірілетін дақылдардың түрін және оларды пайдалану әдісін ескеріп.
Тұрғындардың арасында тениаринхоз бойынша және ірі қара малдың арасында финноз бойынша салауатты емес аудандарда өсірілетін шөптер шөптік (витаминдік) ұнға, гранулаларға, брикеттерге ұнтақталуы немесе ең кемінде 3 ай мерзімге сенажға салынуы тиісті.

37. СЕА жұмыскерлері арнайы киімдерімен жұмыс істеуі керек. Жаңбырлатқыш қондырғыларда қызмет ететін адамдар респираторлармен қамтамасыз етілуі керек.

38. СЕА қызметкерлері жұмысқа орналасу алдында және кезеңді медициналық байқаудан нормативтік құқықтық актілерді Мемлекеттік тіркеу тізілімінде N 2780 тіркелген "Өндірістік ортаның қолайсыз және қауіпті, зиянды факторларының тигізетін әсерінде болатын қызметкерлер мен жұмысшылардың міндетті алдын алу және кезеңді медициналық байқауды өткізу бойынша Нұсқаулар мен алдын алу және кезеңді медициналық байқаудан өтуге міндетті өндірістік зиянды факторлары мен қызметкерлердің тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2004 жылғы 12 наурыздағы N 243 бұйрығының талаптарына сәйкес өтуі керек.

Об утверждении санитарно-эпидемиологических правил и норм "Санитарно- эпидемиологические требования к земледельческим полям орошения"

Приказ и.о. Министра здравоохранения Республики Казахстан от 3 августа 2006 года № 336. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 5 сентября 2006 года № 4368. Утратил силу приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от от 30 июня 2010 года № 476

Сноска. Утратил силу приказом Министра здравоохранения РК от 30.06.2010 № 476.

В соответствии с подпунктом 6) статьи 7, подпунктом 12) статьи 17 Закона Республики Казахстан "О санитарно-эпидемиологическом благополучии населения", ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые санитарно-эпидемиологические правила и нормы "Санитарно-эпидемиологические требования к земледельческим полям орошения".

2. Комитету государственного санитарно-эпидемиологического надзора Министерства здравоохранения Республики Казахстан (Белоног А.А.) направить настоящий приказ на государственную регистрацию в Министерство юстиции Республики Казахстан.

3. Департаменту организационно-правовой работы Министерства здравоохранения Республики Казахстан (Акрачкова Д.В.) направить настоящий приказ на официальное опубликование после его государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

4. Контроль за исполнением настоящего приказа оставляю за собой.

5. Настоящий приказ вводится в действие со дня официального опубликования.

И.о. Министра

"СОГЛАСОВАН"
Министр охраны окружающей
среды Республики Казахстан
8 августа 2006 года

Утверждены
приказом и.о. Министра
здравоохранения
Республики Казахстан
от 3 августа 2006 года
N 336

Санитарно-эпидемиологические правила и нормы
"Санитарно-эпидемиологические требования
к земледельческим полям орошения" 1. Общие положения

1. Санитарно-эпидемиологические правила и нормы "Санитарно-эпидемиологические требования к содержанию и эксплуатации земледельческих полей орошения" (далее - санитарные правила) предназначены для физических и юридических лиц, независимо от форм собственности, деятельность которых связана с проектированием, содержанию строительством и эксплуатацией земледельческих полей орошения (далее - ЗПО).

2. Руководители организаций и физические лица должны обеспечивать соблюдение требований настоящих санитарных правил.

3. Настоящие санитарные правила не распространяются на мелиоративные системы с использованием жидкого навоза и сточных вод животноводческих комплексов и ферм.

4. За работой ЗПО должен осуществляться производственный лабораторный контроль, согласно ведомственному плану лабораторных исследований.

5. В настоящих санитарных правилах использованы следующие термины и определения:

1) биологические пруды - искусственно созданные водоемы для биологической очистки сточных вод, основанной на процессах, которые происходят при самоочищении водоемов;

2) гидромелиоративная система - комплекс технологически взаимосвязанных гидротехнических сооружений, устройств и оборудования, предназначенных для орошения, обводнения и осушения земель;

3) ЗПО - специально подготовленные и спланированные земельные участки, предназначенные для орошения, удобрения и для выращивания на них сельскохозяйственных культур;

4) оросительная сеть - искусственное сооружение, предназначенное для транспортировки воды от источников орошения к участкам, требующим орошения.

2. Санитарно-эпидемиологические
требования к территории ЗПО

6. Земельные участки для ЗПО должны выбираться с учетом рельефа местности, типа почвы, водного режима, состава возделываемых культур, уровня стояния грунтовых вод и необходимости соблюдения размеров санитарно-защитных зон (далее - СЗЗ).

7. Участки для ЗПО должны иметь рельеф местности, с естественным уклоном не более 0,02. Низинные и затопляемые водами территории не должны использоваться для организации ЗПО.

8. Площадки очистных сооружений сточных вод должны устраиваться с подветренной стороны для господствующих ветров теплого периода года по отношению к жилой застройке и ниже населенного пункта по течению водотока.

9. ЗПО должны устраиваться на песчаном и супесчаном грунте; допускается устраивать их на суглинистых и черноземных почвах, при этом снижая нагрузку на них сточных вод.

10. При проектировании ЗПО должна учитываться перспектива развития ближайших населенных мест, промышленных объектов, возможность увлечения объема сточных вод, режим их поступления как по сезонам года, так и в течение суток для обеспечения рационального использования всего объема сточных вод без сброса за пределы орошаемой территории.

11. Не допускается устройство ЗПО:
1) в зоне санитарной охраны источников централизованного хозяйственно-питьевого водоснабжения;
2) на территории выклинивания водоносных горизонтов, а также трещиноватых пород и карстов, не перекрытых водоупорным слоем;
3) в пределах санитарной охраны курортов;
4) при глубине залегания грунтовых вод от поверхности земли менее 1,25 метров (далее - м) на песчаных и супесчаных почвах и менее 1,0 м на суглинистых и глинистых почвах.
Строительство ЗПО допускается и при более высоком стоянии грунтовых вод на указанных почвах, при наличии дренажа и организации централизованного хозяйственно-питьевого водоснабжения для населенных пунктов, находящихся в зоне влияния ЗПО. При этом местоположение водоисточника должно быть выбрано с учетом возможности организации зоны санитарной охраны и соблюдения режима в пределах ее поясов.
Для сброса дренажных вод с последующим использованием их на орошение должно предусматриваться устройство прудов-накопителей.
По границам орошаемых полей со стороны населенных пунктов должно быть предусмотрено устройство санитарно-защитных лесополос шириной не менее 15 м, а вдоль магистральных дорог - 10 м.

12. Выпуск на поля орошения сточной воды не допускается:
1) в весенний период, когда большинство участков полей орошения подготавливают к летнему вегетационному периоду;
2) в осенний период, когда убирают урожай и готовят поля к зимнему орошению;
3) в периоды дождей для приема сточных вод в это время должны служить резервные, не занимаемые под культуры участки. Для предварительных подсчетов резервная площадь полей орошения должна приниматься не более 25 процентов (далее - %) от полезной.

13. Сточные воды на поля должны поступать с помощью сети распределительных каналов. Профильтровавшаяся очищенная сточная вода, если это требуется по грунтовым условиям, должна отводиться осушительной (дренажной) сетью. Поля должны разделяться на отдельные карты.

14. Размер карт зависит от назначения полей и других условий (рельефа местности, характера грунтов, общей площади полей, обеспечения условий для механизации работ на картах). Для возможности механизированной обработки земли длина карт должна быть равной 300-1500 м. Ширина карты не должна быть выше некоторого предела (100-200 м при двухстороннем напуске), обусловливаемого рельефом местности, грунтовыми условиями и способом полива. Для легких грунтов ширина карт должна быть меньше, чем для тяжелых.
Разность отметок двух соседних карт (располагающихся террасами) у разделительного валика не должна быть больше 1 м. во избежание просачивания воды через него и оползания откосов.

15. Для равномерного заполнения борозд карты должны быть с продольными и поперечными уклонами. Продольные и поперечные уклоны должны быть равны для легких суглинков - 0,001 и 0,002, для супесей - 0,002 и 0,003, для песков - 0,003 и 0,004.

16. Оросительная сеть должна быть запроектирована так, чтобы сточная вода подавалась самотеком в любой из участков обслуживаемой этой сетью территории. Земельные канавы должны быть трапециевидного сечения, каналы и лотки - с облицовкой прямоугольного сечения.
Ширина по верху оградительных и разделительных валиков должна быть не менее 0,7 м.

17. При неблагоприятных грунтовых условиях на полях орошения должна устраиваться осушительная (водоотводящая) сеть. Она должна состоять из дренажа, сборной сети, отводящих линий и выпусков.

18. Дренаж должен позволять своевременно отводить излишнюю влагу почвы и способствовать проникновению воздуха в осушаемый деятельный слой, без чего не может проходить аэробный окислительный процесс. Устройство дренажа обязательно при залегании грунтовых вод на глубине менее 1,5 м от поверхности карт.

19. В зависимости от характера грунтов дренажная сеть должна устраиваться в виде открытых осушительных канав или закрытого дренажа. В слабопроницаемых грунтах (суглинках) должен устраиваться закрытый дренаж, в сильно проницаемых грунтах (песок, супесь) должны устраиваться открытые осушительные канавы.

20. Дренажи должны укладываться на глубине 1,5 м от поверхности карты. Допускается укладывать их на глубине 1,25 м. При предварительных расчетах расстояние между дренажами должно быть равным: в песках 16-25 м, в супесях - 12-15 м. в легких суглинках - 8-10 м. Меньшие расстояния между дренажами должны приниматься при глубине их заложения 1,25 м. Наименьший уклон осушительных канав должен быть 0,003.

21. Закрытый дренаж должен устраиваться из керамических дренажных труб или из асбестоцементных безнапорных труб диаметром 75-100 миллиметров (далее - мм). Дренажи должны располагаться перпендикулярно направлению потока грунтовых вод, параллельно горизонталям местности. Уклон дренажа должен быть от 0,002 до 0,005 и соответствовать уклону поверхности земли. Во избежание заиливания скорость в дренажах должна быть не менее 0,2-0,25 метров в секунду.

22. Длина дренажа должна быть не более 120 м. Трубы должны укладываться вплотную с зазорами 4-6 мм. Под стыком должна быть глиняная подушка. Место стыка сверху должно закрываться толем, войлоком, березовой корой, дерниной, засыпаться щебенкой или гравием.

3. Санитарно-эпидемиологические требования
к методам подготовки сточных вод для орошения

23. Не допускается использование на ЗПО сточных вод отдельно стоящих организаций по обработке сырья животного происхождения, мясокомбинатов, лечебно-профилактических организаций, организаций по производству вакцин и сывороток.

24. Не допускается использование на ЗПО производственных сточных вод.

25. При количестве сточных вод до 1000 - 50 000 м ³ /сут. и отсутствии сооружений искусственной биологической очистки допускается подготовка сточных вод на сооружениях механической очистки в биологических прудах или в системе прудов-накопителей.
Продолжительность нахождения сточных вод в биологических прудах для каждого климатического района должна определяться соответствующими лабораторными исследованиями. В разных климатических районах в зависимости от сезона года (весна, лето, осень) эти сроки колеблются от 5 до 14 дней. В зимний период сточные воды должны направляться в пруд-накопитель.
При наличии в системе подготовки сточных вод биологических прудов должны проводиться мероприятия, направленные на предупреждение размножения кровососущих насекомых. При этом берега и дно прудов должны уплотняться и регулярно освобождаться от водной растительности.

26. Для орошения следует использовать подготовленные хозяйственно-бытовые, производственные и смешанные сточные воды. Пригодность сточных вод для орошения должна быть определена по химическим и физическим показателям с учетом почвенных условий проектируемого объекта.

27. Использование осадка сточных вод на ЗПО допускается после его обезвреживания. Внесение подготовленного осадка не должно вызывать накопление его в почве и в сельскохозяйственных культурах выше допустимых количеств.

28. Обезвреживание осадка сточных вод может быть осуществлено одним из следующих способов:
1) термофильным сбраживанием в метантанках или термосушкой;
2) облучением инфракрасными лучами;
3) пастеризацией при температуре 70 ⁰ С и времени теплового воздействия не менее 20 минут;
4) методом анаэробной стабилизации с предварительным прогревом смеси сырого осадка с активным илом при температуре 60-65 ⁰ в течение 1,5 часа, что обеспечивает полную гибель патогенной микрофлоры и яиц гельминтов в течение 5-6 суток;
5) обезвоживанием на фильтр - прессах или вакуумных установках с использованием извести в качестве коагулянта (при рН - 11,0 и более);
6) компостированием в течение 5-6 месяцев, из которых 1-2 месяца должны приходиться на теплое время года, при условии достижения во всех частях компоста температуры не менее +60 ⁰ С;
7) подсушиванием на иловых площадках в течение 1-3 лет.
Сроки выдерживания осадка сточных вод на иловых площадках должны устанавливаться в каждом конкретном случае на основании результатов лабораторных исследований, свидетельствующих об отсутствии патогенной микрофлоры и жизнеспособных яиц гельминтов.

29. Технология использования осадка сточных вод зависит от способа его обработки и обезвреживания. Осадок должен вноситься на мелиоративное поле с периодичностью не менее чем через 2-3 года с нормой 5-15 т/га в пересчете на сухое вещество. Внесение в почву жидкого осадка должно проводиться методом полива при вспашке, компостированного осадка обычным запахиванием.

4. Санитарно-эпидемиологические
требования к эксплуатации ЗПО

30 . Эксплуатация ЗПО должна проводиться после полного завершения работ по их устройству с соблюдением технологии орошения исключающей возможность инфицирования, инвазирования, а также накопления токсических веществ в почве, сельскохозяйственных культурах, водоемах, грунтовых водах в количествах, превышающих предельно допycтимые концентрации.

31. ЗПО должны обеспечивать прием расчетного количества сточных вод с учетом неравномерности их сезонного и суточного поступления.

32. В случаях возникновения аварий на оросительной сети или невозможности приема расчетного количества сточных вод на поля должно быть предусмотрено устройство прудов-накопителей или резервных и буферных площадок. Последние должны располагаться на самых низких отметках по рельефу местности. Резервные площадки устраиваются в виде чеков с контурными валиками высотой не менее 0,5 м. Общая площадь буферных и резервных площадок должна составлять не менее 5 % от территории ЗПО. Нижняя граница ЗПО должна быть обвалована валиками высотой не менее 0,5 м.

33. Оптимальным способом полива сточными водами на ЗПО является внутрипочвенное орошение по гончарным и полиэтиленовым перфорированным трубам и кротовинам, уложенным на глубине 25-60 см. Допускается полив сточными водами поверхностным способом (по бороздам, чекам, полосам), а также дождеванием.

34. Оросительные и поливные нормы сточных вод должны рассчитываться в каждом конкретном случае с учетом:
1) климатического района;
2) физико-химических свойств почвы и водно-физическими свойствами почвы;
3) уровня грунтовых вод;
4) вида сельскохозяйственных культур;
5) химического состава стоков;
6) уклона орошаемой территории (не более 5 % в сторону водоема).

35. На ЗПО разрешается выращивание технических, зерновых и других культур кормового назначения, а также древесных и кустарниковых пород деревьев. Культивирование на ЗПО овощей (в том числе картофеля), ягод, фруктов и бахчевых, а также винограда - не допускается.

36. При эксплуатации ЗПО должен устанавливаться карантинный срок между последним поливом и уборкой урожая. Карантинный срок должен быть:
1) для аридной зоны (пустыни, полупустыни) - не менее 8 дней;
2) для субаридной (степная, лесостепная зона) - не менее 10 дней;
3) для гумидной (лесо-луговая зона) - не менее 14 дней.
Карантинные сроки должны уточняться в каждом конкретном случае с учетом возделываемых культур и способа их использования.
В районах, неблагополучных по тениаринхозу среди населения и финнозу среди крупного рогатого скота, выращиваемые травы должны перерабатываться на травяную (витаминную) муку, гранулы, брикеты или закладываться в сенаж сроком не менее чем на 3 месяца.

37. Персонал ЗПО должен работать в специальной одежде. Лица, обслуживающие дождевальные установки, должны пользоваться респираторами.

38. Рабочий персонал ЗПО должен проходить предварительный при поступлении на работу и периодический осмотр в соответствии с требованиями приказа Министра здравоохранения Республики Казахстан от 12 марта 2004 года N 243 "Об утверждении Перечня вредных производственных факторов, профессий, при которых обязательны предварительные и периодические медицинские осмотры и Инструкции по проведению обязательных предварительных и периодических медицинских осмотров работников, подвергающихся воздействию вредных, опасных и неблагоприятных производственных факторов, зарегистрированного в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за N 2780.