Қоршаған ортаны қорғау саласындағы жекелеген әдістемелік құжаттарды бекіту туралы

Қазақстан Республикасының Қоршаған орта және су ресурстары министрінің 2014 жылғы 12 маусымдағы № 221-ө бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2014 жылы 15 шілдеде № 9585 тіркелді.

      Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 9 қаңтардағы Экологиялық кодексінің 17-бабы 28)-тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

      1. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы келесі әдістемелік құжаттар бекітілсін:

      1) Осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес Газ сақтау және көлік нысандарындағы атмосфераға ластану заттар шығарындылар есептеу әдістемесі;

      2) Осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес Мұнай өңдеу және мұнай-химия саласындағы кәсіпорындарға арналған атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың жалпы шығарындысын есептеу әдістемесі;

      3) Осы бұйрыққа 3-қосымшаға сәйкес Жылу электростанциялар және қазандықтар жұмысында атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу әдістемесі;

      4) Осы бұйрыққа 4-қосымшаға сәйкес Машина жасау кәсіпорындарының негізгі технологиялық жабдықтарынан атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың жалпы шығарындысын есептеу әдістемесі;

      5) Осы бұйрыққа 5-қосымшаға сәйкес Пластмасса материалдарымен жұмыс істеу кезінде атмосфераға шығарылатын зиянды заттарды есептеу әдістемесі;

      6) Осы бұйрыққа 6-қосымшаға сәйкес Цемент өндіру мекемесінен атмосфераға ластаушы заттар шығарындыларын есептеу әдістемесі;

      7) Осы бұйрыққа 7-қосымшаға сәйкес 4-санаттағы нысандардан атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу әдістемесі;

      8) Осы бұйрыққа 8-қосымшаға сәйкес Ұйымдастырылмаған көздерден шығарындылар нормативтерін есептеу әдістемесі;

      9) Осы бұйрыққа 9-қосымшаға сәйкес Стационарлы дизелді құрылғылар шығарындыларының нормативтерін есептеу әдістемесі;

      10) Осы бұйрыққа 10-қосымшаға сәйкес Қатты отында жұмыс істейтін қуаттылығы әртүрлі қазандықтар үшін күлді қоқыс қалдықтарын орналастырудың нормативтерін есептеу әдістемесі;

      11) Осы бұйрыққа 11-қосымшаға сәйкес Тұрмыстық қатты қалдықтар полигонындарынан атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу әдістемесі;

      12) Осы бұйрыққа 12-қосымшаға сәйкес Кәсіпорындар шығарындыларынан болатын атмосфералық ауадағы зиянды заттардың концентрациясын есептеу әдістемесі;

      13) Осы бұйрыққа 13-қосымшаға сәйкес Металлургиялық өндірістегі кейбір технологиялық үдерістер кезінде атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу әдістемесі.

      2. Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары министрлігі Экологиялық реттеу және бақылау комитетіне осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді қамтамасыз етуді және заңнамада көзделген тәртіппен оны ресми түрде бұқаралық ақпараттық құралдарда жариялауды.

      3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары вице-министрі Т. Ахсамбиевке жүктелсін.

      4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланғаннан бастап он күнтізбелік күн өткеннен кейін қолданысқа енгізіледі.


Министр

Н. Қаппаров



  Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары Министрінің 2014 жылғы 12 маусымдағы № 221-ө бұйрығына № 1-қосымша

Газ сақтау және көлік нысандарындағы атмосфераға
ластану заттар шығарындыларын есептеу әдістемесі
1. Жалпы ережелер

      1. Газ сақтау және көлік нысандарындағы атмосфераға ластану заттар шығарындыларын есептеу әдістемесі магистральді газқұбырлардың: газдың жер асты қоймасы (ГЖҚ), компрессорлық станцалардың (КС), газ үйлестіру станцалардың (ГҮС), - шығарындылардағы зиянды заттардың шоғырлану мен газ ағындар параметрлер анықтауының үндестірілген әдістер негізінде газды тасымалдау жүйенің нысандары үшін атмосфераға ластану заттар шығарындыларды мөлшерлеу бойынша бірыңғай талаптарды бекіту мақсатында әзірленді.

      2. Осы әдістеменің ережелері тұтынушыларға газ үйлестіру мен сақтау, тасымалдау қолданыстағы және қайта жобаға түскен нысандар үшін шектеулі рұқсат етілген шығарындылар (ШРШ) мөлшерін анықтауға бірыңғай әдістемені қолдануға мүмкіндік береді.

2. Газ сақтау мен тасымалдау нысандарының сипаттамасы

      3. ГЖҚ сипаттамасы. Газдың жер асты қоймалар газдың жер қыртысында сақтау үшін (газды сору кезеңінде) және оны тұтынушыларға жер қыртысынан (газ үйлестіру кезеңінде) тарту үшін арналған. ГЖҚ технологиялық қондырғылардың пайдалануы газды тұтыну маусымына байланысты және топтамалы сипаты бар.

      4. ГЖҚ өнімділігі газ қойма көлемінің еніне байланысты. Шартты түрде қоймаларды үш топқа бөледі: 1-сі –газдың 1 млрд. м3дейін кіші өнімділігімен; 2-сі –– газдың 1 - 3 млрд. м3 орта өнімділігімен, 3-сі ––газдың 3 млрд. м3 артық ірі өнімділігімен.

      5. Газ қоймасы келесі негізгі гидравликалық байланысты элементтерден құралған: жер қыртысы, суыту мен тазартудағы пайдаланатын аппараттардың, газқұбырлардың жалғаулы тегіс жерінен, КС және ГҮС (жеңілдеткен газдар бекетінен.)

      6. КС сипаттамасы. Компрессорлық станцалары газдың магистральді газқұбырлар бойынша тасымалдау үшін арналған. КС технологиялық қондырғылардың орнатуы желілік бөлім жұмысына, атмосфераға түсетін зиянды заттардың саны мен құрамы қолданыстағы газ тасымалдайтын агрегаттарға (ГТА) байланысты.

      7. КС өнімділігі газ тасымалдайтын агрегаттардың қуатының бекітілген жиынтығына байланысты. Шартты түрде КС үш топқа бөледі: 1-сі – кіші өнімділігімен, яғни бекітілген қуатының жиынтығы 100 мВт дейін; 2-сі ––орта өнімділігімен100-200 мВт; 3-сі - 200 мВт артық ірі өнімділігімен.

      8. КС келесі технологиялық байланысты негізгі нысандардан құралған: газқұбырының желілік бөлімінен, газ суыту бойынша кептіру қоңдырғыдан, компрессорлық цехі мен газ жеңлдету бекеті.

      9. Қазандық, сумен қамту учаскесі, майлы шаруашылығы, ауалы компрессорлар, бақылау - өлшеу құралдар, байланыс, электро жабдықтау, кәріз саланың қосалқы газ тасымалдайтын нысандарға жатады.

      10. КС зиянды заттар газ және оның жану өнімдері болып табылады. Газ бөлінуі регламентпен қарастырылған эпизодтық технологиялық операциялармен (аппараттар, шлейфтер, газқұбырлар, ұңғымалар және т.б.үрлеп тазарту) және құрылғының ашылуына байланысты.

      Жану өнімдерінің бөлінуі газ тасымалдайтын агрегаттардың, құбырмотогенераторлардың, қазандықагрегаттардың, жалау буландырғыштар мен алау шаруашылық жұмысына байланысты. Газ және жану өнімдерінің бөлінуі атмосфераға шығарындылардың ұйымдастырылған көздері арқылы бөлінеді.

      11. ГЖҚ, КС мен ГҮС газ шығарындылар көздері (шаңұстағыш, сүзгі аппараттар, контакторлар) аппараттардың үрмелі білтелері, тұтату білтелері және газ тасымалдайтын агрегаттар, дегазация білтелер, желдеткіш шахталар және т.б. болып табылады.

      Газ жағудың шығарынды өнімдерінің көздері газ тасымалдайтын агрегаттардың, турбомотогенераторлардың, қазандықагрегаттардың түтін құбырлар, жалау буланғыштары және т.б..

      12. Осы Әдістемеге 1-қосымшаға сәйкес 1 және 2 кестесінде ГЖҚ және КС атмосфераға газ бөлінуімен байланысты технологиялық операцияларға газ шығындар баптары көрсетілген.

      ГЖҚ пайдаланып құрғанда технологиялық операцияларға газ шығындарының нормативтері пайдалану кезеңінде (тасымалдайтын газ көлемінен % - бен ) 0,6-0,7 және қойманың режимге шығарған кезеңінде 1,0-1,2 құрастырады.

      Қазіргі уақытта КС мен ГЖҚ қатарында аппараттарды үрлеп тазартудың шағын шығынды немесе шығынсыз кестелер енгізілген, ұңғыманың көбісі атмосфераға шығынсыз сыналады.

      13. КС мен ГЖҚ атмосфераға газдың, газдың тұрақты шығарындылар жоқ. Олар эпизодтық сипаттағы (2 кесте, осы Әдістемеге 1-қосымшаға сәйкес). Газ тасымалдайтын агрегаттардың жұмыс ұзақтығы КС пайдалану тәртібімен анықталады. Осы Әдістемеге 1-қосымшаға сәйкес 3-кестесінде газ тасымалдайтын агрегаттардың әр түрінің жұмыс беріктігінің орташа көрсеткіші келтірілген.

      14. КС мен ГЖҚ пайдаланудағы ауа бассейіннің негізгі ластаушылары, егер табиғи газ құрамында күкірт қоспалары, меркаптандары, күкіртсутегі мен күкірт ангидриді, көмір сутектері, азот, көміртек қышқылдары болып табылады.

3. ГЖҚ және КС пайдалану кезеңіндегізиянды заттар шығарындыларының есептелуі

      15. Атмосфераға табиғи газдың шығарындыларымен байланысты негізгі операциялар, аппараттардан газды отау мен үрлеп тазарту сонымен қатар алаулардағы және отты буландырғыштар, қазандық агрегаттар оттығында, газ тасымалдайтын агрегаттардың жағу камералардағы газ жағуы болып табылады.

      16. Сепараторлық қондырғыларды үрлеп тазартуында табиғи газ шығарындылардың есептеуі.

      17. Сепараторлық қондырғылардағы сұйықты үрлеп тазартуында гидравликалық сүйемелдеуімен d диаметрмен белгілі ұзындығымен дренажды желіге газ аппараттан түседі және конденсаттың жинақтағыш сыйымдылығы арқылы білтеге бағыттанады.

      Түрлі диаметрлердегі және 100 м дренажды желінің ұзындығында газдың салмақты шығыны (1.1.) формуладан шығарылған осы Әдістемеге 1-қосымшаға сәйкес 4 кестеде ұсынылған жеңілдеткен формулалар бойынша есептеледі осы Әдістемеге 1-қосымшаға сәйкес.

      18. Конденсатжинақтағыш және шаңұстағышты бір рет үріп тазартуына газ шығынның жеке бастапқы нормалары (Н?пк) (1.2.) формула бойынша (осы Әдістемеге 1-қосымшаға сәйкес 13-кесте) нормалар анықталатын осы Әдістемеге 1-қосымшаға сәйкес 5 кесте келесі шарттармен ұсынылған: t = 10 с шүмектің жабылу уақыты,шаң ұстағышта (конденсат жинақтағышта) газы қысымы Ра= 5,4 МПа, Та = 293 К газ температурасы, қашықты тұрақты конденсаттың көлемі

      Vкст = 1м3

      19. Білтеге (м3) жалғау газқұбырлардың және шлейфтердің, метанольницалардан газды отап салуында шығарынды көлемінің есебі келесі формула бойынша есептейді:

     


      (3.1.)

      мұнда Vk – жалғау газқұбырлар мен шлейфтер, метанольницалардың герметикалық көлемі (м3), S= ПD?/4 тең және tа температурасы және Ра қысымымен, ПR? (м?), қимасымен, ? (м) ұзындығымен газ орналасқан

      Ро , t0 – атмосфералық қысым (МПа) және газ температурасы 0 0С;

      Ра, tа – (МПа) қысымы мен және температурасы (0 0С) тиісті құрылғы мен немесе құрылысымен.

      D – құрылғы диаметрі, м;

      Z – газ қысылудың коэффициенті (1 сурет, осы Әдістеменің 2 қосымшасына сәйкес). Білте арқылы газды отап салу уақытын жалғау газқұбыр арқылы осы Әдістеменің 2 қосымшасына сәйкес 2 суреттегі жүйе бойынша анықтайды.

      Жүйеде келесі белгілер қабылданған:

      Dвн – жалғау газқұбырының ішкі диаметрі (м); dвн – үрмелі білтенің ішкі диаметрі (м);

      т – үрмелі білте қимасына үрмелі білтесіне шүмектің қолданбалы қимасына қарасты;

      ? - газқұбырдың телім ұзындығы (м);

      р – газқұбырдағы қысымы (атм);

      t - газқұбыр телімінің босату уақыты (мин.).

      m жүйедегі көрсетілгеннен ерекше басқа көрсеткіштегі, газқұбыр телімінің отау уақытының есептеуі (мин.) келесі формуласы бойынша есептеледі

      t''=t


      * (3.2.)

      бұл жерде t - газқұбыр бөлігінің m = 0,4 болғандығы босату уақыты.

      Газқұбырдың әр түрлі ұзақтығы телімімен осы Әдістеменің 2 қосымшасындағы 3 суретінде атмосфераға газ шығарынды көлемінің жүйелік есептеуі көрсетілген.

      (Білтелер арқылы) dr - газқұбыр диаметрмен 1 км үрлеп тазартуына газ шығынның жеке шығынды нормалар осы Әдістеменің 1 қосымшасына сәйкес 6 кестедегі формула қолданған осы Әдістеменің 1 қосымшасына сәйкес (14 кесте) келесі шарттармен ұсынылған: 5,5 МПа –дан 1,0 МПа дейін газ қысымының төмендетуі, Тор = 293 К орташа температурасы.

      20. Ұңғымалар үрлеуінде атмосфераға шығарылатын газ көлемінің анықтауы.

      Ұңғымаларды үрмелеген кезде оталатын газ көлемін V1 (м3/тәулігіне) жақты статистикалық қысым тәсілі бойынша бағытпен анықтау керек:

      V1=396*D2 *




      (3.3)

      мұнда D –ұңғымалардың үрлеп тазартуы өтетін арқылы білте диаметрі м,

      р – білтенің өткізетін тесігі алдында газ қысымы кг/см2 (Р ұңғымаларды үрлеп тазартуында ұңғыма қондыруында өлшенеді);

      ?r – газдың орташа тығыздығы, кг/м3;

      t – газ температурасы, 293 К;

      Т – тәулігіне ұңғыманы үрлеп тазарту уақыты (орташа 15 мин).

      21. Компрессор тарқату мен тоқтату кезінде атмосфераға шығарылатын газ көлемінің есебі.

      Тоқтатуда оталатын газ көлемі және бір компрессордың босатуы (м2), келесі формула бойынша анықтайды / 4 /:

     


      (3.4.)

      Vk – КЖ қабылдау мен шығысында коллекторлармен бірге компрессорлық бөлімнің геометриялық көлемі, м3;

      Ра, Та – оталу алдында газдың қысымы мен температурасы, МПа, К;

      Z – осы Әдістеменің 2 қосымшасына сәйкес 1 суретпен анықталатын қолдану жағдайында газдың сығылу коэффициенті.

      Атмосфераға оталатын газ көлемі (м3/с) уақыт бірлігінде компрессор босатуында келесі формула арқылы анықтайды:

      V1


      = (3.5.)

      Атмосфераға оталатын газ салмақты көлемі (кг/с) уақыт бірлігінде компрессор босатуында келесі формула арқылы анықтайды:

      G1=V1*?r (3.6.)

      мұнда ?r – газ тығыздығы, кг/м3

      22. Бұрғылау немесе күрделі жөндеуден шыққан ГЖҚ ұңғымаларға сынақ жүргізген кезде атмосфераға шығарылатын газдың жылдық шығынын бағалау (м3), келесі формула бойынша арқылы өткізеді:

      V=

      мұнда V1ср – i - ұңғыманың сынауындағы шығарындының орта көлемі жылына м3, j = 1,2.3... N;

      N – жылына сыналған ұңғымалардың саны;

      ГЖҚ шығын болатын м3 жылына бір ұңғыманың сынауында, V1cp – газдың орта көлемі.

      Бір ұңғыманы үрмелеп тазартуында м3/тәулігіне атмосфераға оталатын газ көлемі – Vсст ұңғыманың тәулік дебит бойынша немесе (15 кесте) осы Әдістеменің 1 қосымшасына сәйкес формула бойынша анықтайды.

      23. Газ тасымалдайтын агрегаттардың шығарылатын құбырлар арқылы атмосфераға шығарылатын зиянды заттар саны мен табиғи газ жағылуының көлем есебі.

      24. Шығарынды газдардың көлемі (м3/ч) орташа келесі формула арқылы анықтайды:

      V1=d1*К*В (3.8)

      мұнда В – жанар май газдың шығыны, м3/ч;

      К - стехиометриялық коэффициент, 10 тең;

      d1 – ауа араластыру коэффициенті (газомоторлық компрессорлар үшін d1 = 2-3, газотурбинді компрессорлар үшін d1 – 3-9).

      25. Газ тасымалдайтын агрегаттарды пайдаланғанда бөлінетін зиянды заттар көлемі, олардың түрінен және техникалық қалпына байланысты. 15% - оттегінің шартты шоғырлануының шығарынды шартында, турбинді газ тасымалдайтын агрегаттар үшін шығарынды газдардағы азот қышқыл саны 220 мг/м3 аспауы керек. 2 бөлімде зауыт – өндіруші мәліметтер мен сынама көрсеткіштер бойынша қабылданған газ тасымалдайтын агрегаттардың кейбір түрлер үшін зиянды заттарының салыстырмалы шығарындылар мен техникалық сипаттамалар бойынша мәліметтер көрсетілген осы Әдістеменің 1 қосымшасына сәйкес (14 кесте).

      Газ тасымалдайтын агрегаттың шығарынды газдардағы зиянды заттар санын келесі формула бойынша анықтайды:

     


      (3..9.)

      мұнда mi i – заттың меншікті шығарындысы (NO2, CO ж т.б. ) г/м3 ;

      Vi – шығарынды газдардың көлемі, м3/с

      (NO2) азоттың қос қышқылды шығарынды өлшемін 0,05-0,2 көлемінде NОХ шығарындылар көлемінен қабылдайды.

      26. Шығарынды газдар құрамының талдау мәліметтер болмағанда зиянды заттардың салыстырмалы шығарынды маңызын жанатын өнімнің 1м3 азот қышқылдар үшін 320 мг, көміртек қышқылы үшін 250 мг тең, олардың жоғарғы өлшемдері бойынша алу қажет. Агрегаттардың кейбір түрлері үшін зиянды заттардың салыстырмалы шығарындылар маңыздары бұдан әрі дәлелдеу мүмкін.

      27. Алаудағы жағуымен ұңғыма үріп тазартуында атмосфераға шығаратын, зиянды заттар көлемін анықтауы.

      28. (м3/ч) жағылу үрдісінің тегістірулер бойынша есептеп шығаратын V1 түтінді газдар көлемін, ұқсас формула бойынша анықтайды:

      V1=7,84*B*d*Э (3.10)

      қайда d – ауа коэффициент шығыны;

      В – жағуына газ шығыны, м3/с;

      Э – оттегінің калориялық эквиваленті, (4 кесте) осы Әдістеменің 1 қосымшасына сәйкес.

      Алаудағы табиғи газдың жағуында білтеге берілетін табиғи газдың он реттік сұйылту есебінен түтінді газдардың көлемін болжамдап анықтайды.

      29. Түтінді газдар құрамы туралы мәліметтер жоқ болған кезде, (кг/ч) алаудағы газ жағуында атмосфераға зиянды заттар көлемін атмосфераға шығарып, шамамен формула арқылы анықтайды:

      Vi= Кi*В (3.11)

      мұнда В –алаудағы газ шығыны, кг/ч;

      К - i- заттың тәжірибелік коэффициенті;

      бу беруімен Ксо= 2*10-2, КСH4=5*10-4, КNO2=3*10-3

      бу берусіз Ксо = 0,057, КCH4 = 0,015, КNO2 = 0,001.

      Күкірт ангидрид шығарындысын (кг/ч) (H2S,RSH, % салмағы) жағылатын газдағы күкірт қоспаларының құрамына сәйкес келесі формула бойынша анықтайды:

      NSO2=1.88*CH2S(RSH)*В*10-2

      мұнда СH2S,RSH - жағуға түсетін газдағы күкірт қоспаларының концентрациялары, салмақты %.

      30. Жалынды буландырғыштар мен қазандықтар оттығында табиғи газдардың жануы кезінде атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың көлемі мен жағылу өнімдерінің анықталуы.

      31. Жалынды буландырғыштар мен қазандықтар оттықтарында табиғи газдардың жағылуында түтінді газдарының шығынын V (м3/ч) келесі формула арқылы анықтайды /11,12/

      V = В * V1 (3.13)

      қайда В – табиғи газдың шығыны, м3/ч;

      V1 – табиғи газды жандырған кездегі толық жанған дымқыл өнімдердің көлемі м3 тең:

      V1= Ve +Vb (d-1) (3.14)

      Vе, Vb – сәйкесінше жағылатын өнімдердің теориялық көлемі және жағылуына ауаның теориялық, қажетті көлемі, м3/м3 (15 кесте) осы Әдістеменің 1 қосымшасына сәйкес;

      d – түтінді газдардағы ауа шығынның коэффициенті тең:

      d =




      мұнда О2 – газдың түтінінде оттегі құрамы, %.

      32. Көміртек қышқылының шығарынды есебі.

      Қазандық агрегаттың түтінді газдармен атмосфераға шығарылатын көміртек қышқылының көлемі (т/ж), формула бойынша есептеп шығарады:

      Gw = 0.001*B*QHp*Усо (3.15.)

      қайда В – (қатты, сұйық немесе газ тәрізді) отын шығыны т/ж немесе м3/жылына;

      QHp- отын жағылуының ортажылдық төменгі жылуы, МДж/кг немесе МДж/м3, егер ккал/кг (ккал/м3) отын жағылуының жылуы анық болса, 3.15 формулаға ауыстыру үшін оны 0,00419 көбейту керек;

      Усо - кг/ГДж отын жағуындағы бөлінетін, 1 ГДж жылуында тап болатын; көміртек қышқыл көлемін және оттық құрылғы құрылысын сипаттайтын отын түріне байланысты параметр оның маңызы осы Әдістеменің 1 қосымшасына сәйкес 8 кестедегі мәліметтер бойынша қабылданады.

      Егер газ талдауы мәліметтер бойынша оттықтағы жағылу өнімдегі ауа артықтығының коэффициенті осы Әдістеменің 1 қосымшасына сәйкес 8 кестедегі оның көрсетілген нормалық маңызынан көп болса, сонда 3.15. формула бойынша есептеу нәтижесін нақтылығымен ауа артығының коэффициентің нормалық маңызының шамасына көбейтіп Gw нормативтіге қарағанда аз маңызында нөлге тең деп қабылданады.

      Егер түтінді газдардағы көміртек қышқыл құрамының тікелей анықтау нәтижелері бар болса, сонда Усо (кг/ГДж ) маңызын келесі формула бойынша есептейді:

      Усо = 12,5*dух*Ссо*?*? (3.16)

      қайда Ссо – түтінді газдардағы көміртек қышқылының құрамы, % көл;

      dух – газды талдауының мәліметтер бойынша қазандық агрегаты үшін ауа артығының коэффициенті;

      ? – м3/МДж отынымен оттықа енгізілген 1 МДж жылудың жағылу өнімдерінің көлемі;

      ? – отын түрінен және ауа артығына байланысты түзету коэффицент.

      Табиғи газ үшін v = 0,30; ? = 0,88 dух = 1,8 және ? = 0,9 – да, dух = 2,0 - 2,2.

      Қазандықтың түтінді газдармен атмосфераға шығарылатын көміртек қышқылының көлемі (т/ж), сонымен қатар формула бойынша есептеп шығарады:

      Gw=0,001*Ссо*В (3.17)

      мұнда Ссо – кг/тыс.м3 газтәрізді отынды жағуындағы көміртек қышқылының формула бойынша анықтайтын, шығыны:

      Ссо=q3*R*Qрн (3.18)

      мұнда q3 – отынның толық химиялық жағылмауынан жылу шығындары, %;

      R – толық жағылмау өнімдерінде СО құрамына байланысты, отынның толық химикалық жағылмауынан жылу шығындар үлесін есепке алатын коэффициент, газ үшін = 0,5;

      Qрн – табиғи отынның жағылу жылуы кДж/м3.

      Ауа артығының нормативті коэффицентпен газ жағуында (L) q3 = 0,25% қабылдау керек (СО шоғырланудың және салыстырмалы шығарындылар бойынша әдебиет мәліметтерін өндеу нәтижелеріне сәйкес СО). L маңызды көп ретінде, нормадан аса q3 = 0 қабылдау керек.

      33. Азот қышқылдар шығарындылардың есебі.

      Қазандық агрегаттардың түтінді газдармен атмосфераға шығарылатын NО2 (т/ж) есептеуінше азот қышқылының саны, келесі формула бойынша есептейді:

      GNo2=0.001*B*Qhp*YNO2 (3.19)

      мұнда В – табиғи отынның шығыны т/ж немесе мың.м3/ж;

      Qhp – жұмсап алынған отын жағуының ортажылдық төменгі жылуы, МДж/кг;

      Табиғи газ үшін YNO2 өлшемін кг/ГДж отын жағуындағы бөлінетін 1 ГДж жылу туғызатын азот қышқылдар санын туғызатын, азот қышқылдар санын сипаттайтын және қазандық агрегатта жүктелуіндегі және қуатын, оттық құрылысы, отын түріне байланыстыYNO2- параметрін формулалар арқылы есептеп шығарады:

      YNO2=0,061 + 0,014 (3.20)

      YNO2=0,061 +0,014 600D; (3.21)

      мұнда N –номинальды режимдегі жылу өнімділік, кВт;

      D – номинальды режимдегі бу өнімділігі, т/ч.

      Агрегат жүктелуі кезінде номиналды режимнен ерекшеленетін меншікті шығарынды, тең:

      YNO2= YNO2ном *N0.25

      мұнда N = Nфакт / Nном или Дфакт / Дном (3.22)

      Тәжірибелі мақсаттар үшін YNO2 жылу өнімділігінен және бу өнімділігінен байланысты жүйелер құрастырылған. (4 сурет) осы Әдістеменің 2 қосымшасына сәйкес.

      Егер түтінді газ азот қышқылдар шоғырлануда тікелей анықтауының мәліметтері болса, сонда YNO2(кг/ГДж) формула бойынша есептеп шығарады:

      УNO2 = 20,5*dух*С NO2 *?*? (3.23)

      34. Технологиялық операциялардағы жалпы шығарындылардың есебі Аппараттардан газ оталдыруымен, үрлеп тазартуымен және жағуымен байланысты зиянды заттарының жалпы шығарындыларын (т/жыл), келесі формула бойынша анықтайды /16/:

     


      Мұнда Мi – атмосфераға зиянды ингридиенттердің түсуімен байланысты i заттың технологиялық шығарындылар операциялар саны, г/с;

      ?i –технологиялық операциялардың ұзақтығы, с;

      Кi – жылына операциялардың саны;

      ni – жылына атмосфераға шығарындылармен операциясы орындалатын аппараттар саны.

4. КС мен ГЖҚ –ғы шектеулі рұқсат етілген және нақты шығарындылардың анықтау

      35. Зиянды заттың шеткі рұқсат етілген шығарындысын суытқан (үрмелі білте, газсыздандыру білтесі) және қыздырған (түтінді мұржасы, алауы) шығарындылар көздері үшін есептейді.

      36. Қыздырылған газ ауалы қоспаның шығарындылар үшін ШРШ есебі.

      Атмосфераға зиянды заттың шектеулі рұқсат етілген қыздырмалы шығарындысын (г/с) формула бойынша анықтайды:

     


      (4.1.)

      Мұнда ПДК – тұрғын мекендердің атмосфераның жер қасындағы қабатында зиянды заттарының шектеулі рұқсат етілген шоғырлануы, мг/м3;

      Н – жер деңгей үстіндегі шығарынды көзінің биіктігі, м;

      V1 – қоршаған ауаның және газауалы қоспаның көлемі, м3.;

      ?? – қоршаған ауаның және газ ауалы қоспа температураларының айырмасы, град.;

      А –стратификация, коэффициенті (С2/3.мг.град1/3 г.);

      F – ауа атмосферада зиянды заттар қоспаларын есепке алатын өлшеусіз коэффициент;

      m, n – шығарынды көздер сағасынан ауалы қоспаның шығу есепке алатын өлшеусіз коэффиценті;

      n – жер бедерін есепке алатын өлшеусіз коэффициент.

      37. ?? (0C) өлшемді жылдың ең ыстық айының 13 с. сыртқы ауаның орташа температурасы бойынша Та қоршаған атмосфералық ауаның температурасын есепке алып, ал осы өндіріс үшін қолданатын норматив бойынша Тг га ауалы қоспаның атмосфераға шығарылатын температурасын анықтау керек.

      38. А коэффиценті Орта Азия субтропикалық аймағы үшін (400 оңтүстікке қарай о.т.) – 240; Қазақстан үшін – 200 үшін зиянды заттарының шоғырлануы атмосфералық ауада шығарынды көздерінен максималды маңызға жететін қолайсыз метеорологиялық жағдайлар үшін қолдану керек.

      39. F өлшемі – атмосфералық ауада зиянды заттарының тұну жылдамдығын есепке алатын өлшемсіз коэффициенті. Оның маңыздары қабылданатын:

      газ тәрізді зиянды заттар үшін (күкірт газ, көміртек, табиғи газ, меркаптандар, күкіртсутегі, азот қышқылдар және т.б.) және шағын дисперстік аэрозольдер үшін (шаң, күл және т.б., олардың тәртіптік тұну жылдамдығы нөлге тең) - I;

      шаң мен күл үшін ( "а" да көрсетілгеннен басқа ), егер орта пайдалану тазарту коэффициенті: 90% кем емес- 2; 75-тен 90% дейін- 2,5; 75% кем- 3тең.

      40. Газ ауалы қоспа көлемін (м3/с) келесі формула бойынша анықтайды:

      V = ПД2 * w / 4, (4.2.)

      қайда Д – шығарынды көзінің саға диаметрі м;

      w – шығарынды көзі сағасынан газ ауалы қоспа шығудың орташа жылдамдығы, м/с.

      4.2 формуламен докритикалық аяқталуында шығарындының көзі сағасынан газ ауалы қоспаның шығу жылдамдығын анықтау үшін пайдалануға болады (w).

      Шығарынды көздерінен газ ауалы қоспаның критикалық аяқталуында (м/с) жылдамдығын бойынша анықтайды:

     


      (4.3.)

      мұнда i1 – білтеден шыққан кезде газ ауалы қоспаның энтальпиясы, кДж/кг, (Ро * Тр);

      i2 -газ ауалы қоспаның пайдалану жағдайында энтальпиясы, кДж/кг (Рр, То).

      газ бітуінің пайдалану жағдайлар үшін i1, i2 маңыздары осы Әдістеменің 1 қосымшасына сәйкес 15 кестесіндегі көрсетілген.

      Критикалық жылдамдықтардағы газ қоспаларының көлемін (мі/с) келесі формула бойынша анықтайды:

      V1 = F*w (4.4.)

      мұнда F мәні ПД2 / 4 тең, білте сағаның көлденең қимасының алаңы, м2.

      Газ ауалы қоспаның салмақты шығынды (кг/с) формула бойынша анықтайды :

      G = V1*? (4.5.)

      мұнда ? – газ тығыздығы, кг/м3 (Р раб, Т раб).

      Газ ауалы қоспа көлемін анықтау әдістері V1, w өлшеуіне мүмкін болмаса түрлі көздер үшін 3 тарауында көрсетілген.

      41. m өлшеусіз коэффицент маңызын келесі формула бойынша анықтайды:

     


      (4.6.)

      қайда келесі формула бойынша(м/сІ град) анықталатын f – параметр:

     




      (4.7.)

      42. n өлшеусіз коэффицент маңызын келесі маңыздар бойынша анықтайды:

      ?м?0,3 n = 3 (4.8.)

      0,3‹?м?2 n=3-


      (4.9.)

      ? м > 2 n = 1 (4.10.)

      Осы кезде ?м (м/с) келесі формула бойынша есептеп шығарады:

     


      (4.11)

      43. егер шығу көзінен мұржалардың 50 биіктік радиустағы жер белгілердің ауысуы 1 км 50 м аспаса, n өлшеусіз коэффицент өлшемін 1 тең деп қабылдайды.

      44. Суық шығарындының шектеулі рұқсат етілген есебі.

      45. суық шығарынды кезең үшін(г/с) зиянды заттарының ШРШ өлшемін келесі формула бойынша анықтайды:

     


      (4.12.)

      V1 газ ауалы қоспа көлемін 3 тарауда көрсетілген формулалар бойынша анықтайды.

      46. А коэффициенті (4.12.) формулада м3 мг/г біркелкілігімен. Ел аумағындағы шығу көзінен орналасуынан оның маңыздарының тәуелдігі қызған шығарындылардағы.

      47. n өлшеусіз коэффициентін төмендегі формула (м/с) бойынша есептеп шығаратын м параметр өлшеміне байланысты (4.5.)4.7) формулар бойынша анықтайды:

      ?м=1,3


      (4.13.)

      48. Зиянды заттар шығарындылардың нақты есебі.

      КС мен ГЖҚ атмосфераға газ шығарындылары қоймасына жолданатын газ, кең орынның режимімен, газ кептіру мен тазарту қондырғыға түсетін, газ сапасымен екпіндігі анықталатын үрлеп тазартуларға, сонымен қатар пайдаланатын технологиялық құрылғының техникалық қалпына байланысты.

      49. Регламентке байланысты технологиялық операциялардағы құрылғыдан газ отауы немесе үрлеп тазартуы жылдың бір ретінен тәулігіне бірнеше ретке дейін.

      Атмосфераға (NOx>CO, S02) зиянды заттарының түсуі газ тасымалдайтын агрегаттар, қазандық агрегаттар, жалынды буландырғыштарды пайдаланғанға және жұмыс ұзақтығына байланысты.

      50. КС пен қоймаларды пайдалану кезеңдерінде атмосфераға зиянды шығарындылар бөлінуіне байланысты технологиялық нысандар мен операцияларды пайдаланудың егжей-тегжейлі талдау негізінде зиянды заттарының шығарынды көздері, олардың көлемдері, шығарындылардың сапалық және көлемдік құрамдары орнатылған. Осы Әдістеменің 1 қосымшасына сәйкес 10 кестесінде технологиялық нысандарындағы шығарынды көздерінен ауалы бассейін жағдайын зерттеу негізінде эксперименттік және есептеу жолмен алынған зиянды заттарының нақты шығарындылар бойынша мәліметтер көрсетілген.

      51. Қойманың пайдалынатын көлемінен және түсетін газдың сапасына газ шығарындылар, табиғи газдың жағылу өнімдерінің шығарындылары (N0X, СО) – оттық газдың номинальді шығынға байланысты.

      52. 1-3 топтарға жататын КС мен ГЖҚ жылдық шығарындылар есебі, 5.3.1 т. көрсетілген.

      Шығарындылар нормаларын газ тасымалдайтын агрегаттар пайдалануында атмосфераға бөлінетін (N0X, СО, SO2) зиянды заттарына компрессорлық станцасы мен жинақтау бекет білтелерінен атмосфераға түсетін шығарынды нормаларын газға орналастыру керек.

      КС шығарындыларына қарағанда қазанагрегаттарлардан және жалынды буландырғыштардан зиянды заттарының шығарындылар маңызды емес және КС жалпы шығарындылардан 2% дейін құрастырады.

      53. ГЖҚ пайдалану кезеңіндегі газ шығару нормасы тасымалдайтын газ көлемінен 0,6-0,7% құрастырады.

      ГЖҚ саласындағы қолданыстағы және жоба түріндегі жылдық шығарындылар (т/жылына), келесі формула бойынша газ шығындарының нормативтеріне сәйкес есептелінуі мүмкін:

     


      (4.14)

      қайда Gr – атмосфераға газдың жылдық шығарындысы, т/ж;

      К – пайдалану кезеңіндегі газ шығындарының нормасы. ГЖҚ, К = 0,6-0,7;

      ?г – газ тығыздығы, кг/м3;

      Vr – жылына тасымалдайтын газ көлемі, млрд. м3.

      (4.14) формуласы пайдалынатын және қайта жобаға түскен ГЖҚ үшін газдың болжамды соммалық жылдық есебі үшін пайдалынылады.

      54. қолданыстағы және жобаға түскен нысандарының компрессорлық пайдаланатын цехтарда газ тасымалдайтын агрегаттардан (N0x,C0, S02) зиянды заттарының жылдық шығарындысын газ тасымалдайтын агрегаттар саны мен оларды пайдаланудың ұзақтығына, түріне, жобалық мәліметтер есебімен, осы Әдістеменің 1 қосымшасына сәйкес 7 кестесінде көрсетілген салыстырмалы шығарындылар бойынша мәліметтерімен сәйкес есептейді.

      Осы Әдістеменің 1 қосымшасына сәйкес 7, 10 және 14 кестесінде көрсетілген зиянды заттар шығарындылар бойынша нәтижелер негізінде (Vr.r) газ отынның номинальді шығыны мен зиянды заттарының байланыстыратын шығарынды қуаты, функционалдығы алынған болатын.

      (L) Ауа артықшылығының коэффициенті 3-9 тең, ал шығарынды газдардағы оттегі құрамы I5-I9% көлемін құрайды, ұйғарылған.

      Оттық газ шығыннан (м3/ч), зиянды заттар (г/с) шығарындылар көлеміне байланысты зерттеу негізінде алынған, жуық формула бойынша көміртек қышқылдары мен азот қышқылдарының нақты шығарындылар есептелінеді,

      Mi =Ki*Vt*r (4.15)

      Газ турбиндік агрегаттар үшін есептеу жолымен нұсқалынған:

      KNOx=2,83*10-3 Ксо=3,12*10-3

      газомоторокомпрессорлар үшін KNOx =8,2*10-3 Ксо=2,9 *10-3

      55. КС мен ГЖҚ пайдалынатын энергетикалық қондырғылар үшін азот қышқылдар шығарындылардың нормативтерін,салыстырмалы шығарындылар мен жылу техникалық сипаттамалар бойынша мәліметтеріне, осы Әдістеменің 1 қосымшасына сәйкес 11 кестедегі көрсетілген мәліметтерге сәйкес есептейді.

      NОх шығарындылар нормативтердің анықтауы ДЭГа қалпына келтіру қондырғылары және қазандықтар үшін және агрегат санын оларды пайдалану уақытын есептеуімен, бір агрегат үшін жалпы жылдық маңызы шығарынды қуаты негізінде өткізіледі.

      56. Шектеулі рұқсат етілген және нақты шығарындылар есептеу нәтижелерінің салыстырылуы. Осы Әдістеменің 1 қосымшасына сәйкес 11 кестеде нақты шығарындылар мен ШРШ нормалардың жобалар есептеулердің нәтижелері көрсетілген.

      Есептеу нәтижелерін салыстыру үшін 1-3 топтарға жататын КС мен ГЖҚ қаланған болатын.

5. Жылдық шығарындылар есебі

      57. Барлық үш топқа, сонымен қатар ГҮС 3 топқа жататын КС мен ГЖҚ жылдық шығарындылар, келесі формулалар бойынша есептелінеді (т/ж):

      ГЖҚ газ шығарындылары үшін Gr=К*?г*V*10?5 (5.1)

      мұнда ГЖҚ үшін газ шығындардың технологиялық операциялар К - коэффициент (К=0,6-0,7);

      ?г – газ тығыздығы, кг/м3;

      Vr – жылына тасымалдайтын газ көлемі (тасымалдау кезеңімен қоса іріктеу кезеңі)

      КС газ шығарындылары үшін Gr =() ?г *10-3 (5.2)

      мұнда Vri - i-лі технологиялық операциядағы газ шығару көлемі, м3 (шаңұстағышты үрлеп тазартуы, компрессорлардан газ оталдыруы мен т.б.) (3 тарауында көрсетілген формулалар бойынша Vri есебі технологиялық операциялардың әр түрі үшін есеп өткізіледі);

      n – жылына атмосфераға газ шығарындысымен байланысты технологиялық операциялардың саны;

      ?г - – газ тығыздығы, кг/м3;.

      Газ шығару үшін ГҮС Gr = 0,31* Q3/4, (5.3)

      Мұнда ГҮС, млн. м3 /тәулігіне Q - өнімділігі.

      58. Егер газ құрамында күкірторганикалық заттар болса (меркаптандар, күкіртсутегі), сонда КС мен ГЖҚ мен ГҮС үшін күкірторганикалық заттардың жалпы шығарындылар есебін келесі формулалар бойынша өткізеді (т/жылына):

      59. ГЖҚ шығарындылары үшін


      (5.4.)

      Қайда m м3 газдағы - күкірторганикалық заттың саны , г/м3;

      КС үшін Gs=(


      ) ms *10-6 (5.5)

      ГҮС үшін


      , (5.6)

      мұнда ГҮС, млн.м3/тәулігіне Q - өнімділігі.

      60. j- түрлі газ тасымалдайтын агрегаттың жұмысында оттық газдың жағылу өнімдерінің жылдық шығарындыларын (NOх, CO, SО2) (т/ж) келесі формула бойынша есептейді:

     


      (5.7.)

      i – зиянды заттың түрі (NОХ, СО,S02,...);

      mi - i- затының 1 м3 отынды газдың г/м3 салыстырмалы шығарындысы;

      Vi' - j-лі газ тасымалдайтын агрегаттар түріне отын газдың көлемі, м3 /жылына;

      j – газ тасымалдайтын агрегаттар түрі (j = 1,2,3,..,n);

      n – газ тасымалдайтын агрегаттар саны.

      Егер газ тасымалдайтын агрегаттардың әр түрі үшін (г/м3) түтінді газдар 1м3 i-лі заттың салыстырмалы шығарындылар және газ тасымалдайтын агрегаттардың жағылу камераларда газ отынның жағуында алынатын (м3/год) түтінді газ көлемдері анық болса,сонда жағылу өнімдерінің жылдық шығарындылары (т/ж), келесі формула бойынша анықтайды:

     


      (5.8.)

      Зиянды заттарының салыстырмалы шығарындылар бойынша мәліметтер болмағанда жағылу өнімдерінің жылдық шығарындыларын (т/ж) келесі жуық формула бойынша анықтайды:

     


      (5.9)

      мұнда Ki - i-лі заттың шығарынды коэффициенті, тең болады:

      К


      = 2,83*10??; Ксо=3,12*I0?? газотурбинді агрегаттар үшін;

      К


      =0,2*10


      ; Ксо = 2,3*10?? газомоторлы агрегаттар үшін.

      Күкірт органикалық қоспалары бар отын газдар үшін күкірт ангидрид шығарындысын (т/жылына) келесі формула бойынша анықтайды:

     


      (5.10)

      мұнда Сs – отын газдағы күкірт қоспаның шоғырлану, % салмағы;

      ?г – газ тығыздығы, кг/м3.

      61. Жалпы шығарындылар есебінен мысалдар.

      1 есеп.

      Жұмыстың толық мерзімі үшін ГЖҚ –ғы тасымалдайтын газдың көлемі Vr (тасымалдау мен қоса іріктеу) 2 млрд.м3 құрастырады. Газда 5 мг/м3 меркаптан бар (mRSH). Газ тығыздығы рr 0,7 кг/м3 құрайды. Атмосфераға зиянды заттарының жылдық шығарындыларын анықтау.

      Атмосфераға газ шығарындылары.

     


      т/жылына.

      Меркаптандардың атмосфераға шығаруы

     


      т/жылына.

      2 есеп.

      (КС) компрессорлық станцадағы 8 ГПА Ц-6,3 түрлі 8 агрегат пен 10 ГКН түрлі 5 агрегат орнатылған. Бір газ тасымалдайтынЦ-6,3 агрегатқа отын газдың номинальді шығындары 2920 м3/ч, ал бір 10 ГКН 404,8 м3/ч құрайды. Бір Ц 6,3 отын газдың жылдық шығыны 16820000 м3/жылына, ал бір 10 ГКН 2332000 м3/жылына құрайды. Отын газдың 1 м3 жағылу өнімдерінің салыстырмалы шығарындылар:

      ГПА Ц-6,3үшін –азот қышқылдары - 7,53 г/м3, сутегі қышқылы – 32,5 г/м3;

      ГПА 10 ГКН үшін – азот қышқылдары – 3,27 г/м3, сутегі қышқылы – 9,07 г/м3 құрайды.

      Отын газдағы күкірт органикалық қоспалардың құрамы Сs – 0,002% салмағы. Әр агрегат жылына 240 күн пайдалынады. (i=240). Отын газдың тығыздығы рr = 0,7 кг/м3.

      Атмосфераға зиянды заттарының жылдық шығарындыларын анықтау.

      1) Жылдық шығарындыларын анықтау NОх и СО (т/жылына):

     


      Азот қышқылдарының жылдық шығарындылары

     


      +


      = 8*7.53*16820000*10


      + 5 * 3.27 * 2332000 *10


      = 1050.84 т/жылына.

      Сутегі қышқылдарының жылдық шығарындылары (i = СО):

     




      = 8 (32,5 * 16820000 * 10


      ) = 4477,5 т/жылына.

      2) Жылдық шығарындыларын анықтау SО2 (т/ж)

     


      = 0,025 *10-2*0,002*0,7 (8*2920*240+5*404,8*240) = 4,16 т/ж.

      3 есеп. NО2 (т/жылына) есептеуіндегі қазандық агрегаттың 6 қуаты түтінді газдармен атмосфераға шығарылатын азот қышқыл санын анықтау. n = 20 агрегаттың секция саны; В1 = 49 м3/ч табиғи газдың сағаттық шығыны; Qr = 8500 = 35,36 мДж/м3 газдың төменгі жағылу жылуы; ? = 0,8, агрегаттың пқк агрегат жылына 210 күні тәулігіне 24 сағат жұмыс істеп тұрады.

      1) Агрегаттың жылуөнімділігі:

     


      =49*8500*0,8=0,33 Гкал/ч=383,8 кВт

      2) Азот қышқылдарының салыстырмалы шығарындысы (кг/ГДж)

     


      =0,051+0,014 lg383.8=0.067 кг/ГДж

      3) Азот қышқылдарының жылдық шығарындысы(т/жылына):

      В =В1*?*10??=49*24*210*10??=247 тыс.м?/жылына

     


      т/жылына.

      62. КС мен ГЖҚ үшін зиянды заттарының тарау есептерін өткізуге тиімсіз. Қажетті болған кезде КС мен ГЖҚ зерттелген орналасу аймағында зиянды заттар шоғырлануы бойынша 5 бөлімте көрсетілген мәліметтерге жүгінуге жеткілікті.


  Газ сақтау және көлік нысандарындағы атмосфераға ластану заттар шығарындыларын есептеу әдістемесіне 1-қосымша


1-кесте

ГЖҚ пайдалану кезеңіндегі атмосфераға табиғи газдың бөлінуімен өтетін технологиялық операциялар (үрлеп тазарту) газ шығындары

Атмосфераға газдың технологиялық операциялардың аталуы

Газ шығару уақыты (t)

Операция кезеңдігі

Жөндеу жұмыстар мен алдын алу байқауларындағы газ тасымалдайтын агрегаттарды байланысу жүйеден және компрессорлық цилиндрлерден газды отап салу

5-200

Заңдылығы жоқ

Сұйық немесе қатты бөлшектерінің жоюында газ тазарту жүйесінің құрылғыда газды отап салу

30-120

Ауысымға 1-2 рет

Метанольницаларына ингибирмен газды отап салу

300

жылына 2 рет

Шлефтер мен газқұбырларда отты жұмыстар өндірісінде газ кептіру жүйе құрылғыдағы бітеуіштің бөлшектеу мен құрастырудың ГЖҚ жұмысының әр кезеңі аяғында жалғау газқұбырларын және шлейфтен газды отап салу

900 дейін

жылына 2 рет

Шлейфтер, жалғастыру газқұбырлардың олардың ішіндегі сұйық және қатты бөлшектерін жою үшін үрлеп тазарту

900 дейін

жылына 2 рет

Өлшеу диафрагмалар мен бекіту арматураны аяқтау үшін ГЖҚ жұмысының әр кезеңі алдында бұрмалардың газ құбырларынан газды отап салу

(1-2) 3600

Көп жылдың ішінде 1

Күрделі жөндеуден немесе бұрғылаудан шыққаннан, сонымен қатар газ іріктеуін аяқтағаннан кейін кенжарларды лас пен сұйықтан тазарту кезінде ұңғыманың үрлеп тазартуы

900 дейін

Пайдалынатын ұңғыма санынан 25%артық емес



2- кесте


Қондырғы атауы

Бөліну көздері

Атмосфераға шығарындымен сүйемелденетін операция сипаты

Зиянды заттың түрі

Бір операцияның ұзақтығы,(t)

Жылына операциялардың саны, (К),

1/жыл

Шығарынды көздері

1. Газ кептіргіші мен тазартқышын орнату 

Шаңұстатқыш, сепаратор, конденсатор-бөлшектегіш/

үрмелі білте

Газ үрмелеуі

Табиғи газ

30 - 190

Газ сапасына байланысты

-"-"

Жалынды буландырғыш/

түтінді құбыр

Газ жағуы

Газ жағудың өнімдері

24*3600

Пайдаланатын кезеңіндегі күн саны

2. Компрессорлық

цех

Газ тасымалдайтын агрегат/ шығарынды құбыр

-"-"-

-"-"-

-"-"-

-"-"

-"-"

Газ тасымалдайтын агрегат / үрмелі білте

Газды отап салу

Табиғи газ

5 - 200

Заңдылығы жоқ

-"-"

Газ тасымалдайтын агрегат

/ үрмелі білте

-"-"-

-"-"-

5 - 200

-"-"

3. Газ тазартудың қондырғысы

Шаңұстағы /

Үрмелі білте

Газды үрлеп тазарту

Табиғи газ

30 - 120

Газ сапасына байланысты



3-кестесі

ГТА-дың жұмыс беріктігінің орташа көрсеткіштері

Агрегаттың бекітілген

түрі

Агрегаттың бір даналы қуаты,

КВт

Бекітілген агрегаттардың саны

Агрегаттың жұмыстағы болуының орташа уақыты, %

Агрегаттың резервтегі болуының орташа уақыты, %

Агрегаттың жөндеудегі тұрып қалуының орташа уақыты, (ППР), %

Жылдағы агрегат басталуының және тоқтату бойынша орташа мәліметтер

тоқтату

бастау

Газтурбинді ГТА

ГТ-70С-4

4000

39

32,2

59,6

8,2

5

5

ГТ-70-С-5

(ГТК-3)

4250

(4400)

162

52,7

38,2

9,2

6

6

ГТ-750-6

6000

258

56,7

33,2

10,1

7

7

ГТК-6

6000

182

69,9

17,7

12,4

6

6

ГТК-9-75С

9000

45

56,7

26,2

17,1

6

6

ГТК-10

10000

10

75,8

6,1

18,1

5

7

ГТК-16

16000

878

64,5

23,4

12,1

7

3

ГТА-16

16000

9

62,2

8,2

29,6

4

16

ГТБ-25

25000

8

65,4

10,8

33,8

16

20

ГПУ-10

10000

14

56,2

20,6

23,2

20

21

ГПА-Ц-6,3

6300

152

52,1

36,6

11,3

22

73

ГПА-Ц-16

16000

504

45,0

31,3

23,7

70

27

АГТУ-6000

6000

44

33,2

43,2

23,6

27

12

Солар

2620

6

34,1

47,0

18,9

12

12

ГТК-10И

10000

38

61,5

25,9

12,6

12

12

ГТК-25И

25000

232

63,3

22,5

14,2

13

13

Коберра-18

2

12900

16

56,4

27,6

6,0

33

33

Электрожетекті ГТА

АЗ-4500

4500

136

26,5

70,4

3,1

6

6

СТМ:СТД-40

0

4000

574

52,2

40,2

7,6

13

13

СТД-12500

10000

129

52,7

36,4

10,9

25

25

Газомоторлық агрегаттар


КС

/Станциясы

ГЖҚ


ГОГК,

10КГН

736/1100

581/240

36/35,7

53,4/50,1

10,6/14,2

7/12

-

МК-3

2060

55/21

27,4/31,0

51,5/43,5

21,1/35,5

12/10

-

МК-10

2500

4

50,6

40,7

9,7

12

-

ГПА-5000

3680

6

21,2

51,7

27,1

9

-

ДР-12

5500

2/3

23,2/16,8

72,1/31,8

4,7/51,4

2/7

-

ГМК

м.қуаты.(МК

-2;8ГК;

Кларк)

147-220

22

58,7

33,2

8,1

4

-



4- кесте

R = 52 см2* К /кг, Т=283 К газдың салмақты шығынын анықтау үшін есептеу формулалары

Дренажды желінің шартты диаметрі, (d), м

Дренажды желінің көлем қимасы, (S), м2

Гидравликалық қарсыласудың коэффициенті, (?)

Газдың салмақты шығыны, (G), кг/с

0,05

0,00196

0,0193

0,8145



0,08

0,00502

0,0176

2,765



0,10

0,0785

0,01169

4,93



0,15

0,01766

0,0155

14,17




      Бұл жерде Ра, Ро –сепараторлық аппараттағы қысым және атмосфералық қысым, кг/см?.


5- кесте

Конденсатжинақтағыш пен шаңұстағыш бір үріп тазартуына газ шығынның жеке бастапқы нормалар (25,50 және 75 мм диаметрлі үрмелі келте түтік)

d патр., мм

25

50

75

Ескертпе

*Нпк01, м3

24,7

98,8

247,0


**Нпк011, м3

58,7

58,7

58,7


Нопк, м3

83,4

157,5

305,7



      *Нпк01 – Жоюдан кейін конденсатжинақтағыш пен шаңұстағышты үріп тазарту үрдісінде газ біткенде шығын нормасы.

      **Нпк011 – үріп тазарту үрдісінде жойылған, су мен конденсат дегазация кезінде газ шығынның нормасы.


6- кестесі

Диаметрмен 1 км газқұбырдың үрлеп тазартуына газ шығынның жеке шығын нормалар (білтелер арқылы)

dr

0,42

0,53

0,72

0,82

1,02

1,22

1,42

Ноп, тыс.м3/км

1,40

2,22

4,42

5,76

9,04

13,04

17,67

Құбыр өлшемімен

Но1п, тыс.м3/км

7,98

12,64

25,18

32,85

51,51

74,31

100,74

Но2п, тыс.м3/км

1,40

2,22

4,42

5,76

9,04

13,04

17,67

Ноп, тыс.м3/км

9,38

14,86

29,60

38,61

60,55

87,35

118,41


      қайда Но1п – құбыр кесу алдында үрмелі телімінің 1 км –не оталатын газдың шығын нормасы;

      Но2п - 1 км тазарту үшін жұмылған үрмелі телімінде газ шығынның нормасы.


7-кесте

Газ тасымалдайтын агрегаттардың пайдалануындағы көздерінің орташа сипаттамасы

Газ тасымалдайтын агрегаттың түрі

Жанар май газдың номинальды шығыны 

(Vrr),

м?/с

Шығарындылар көздерінің параметрлері

ГТА тұтатудағы үрмелі білте

Тоқтатудағы және босатудағы үрмелі білте

Диаметр,

м

Биіктігі,

м

Тұтатудағы газдың шығыны,м/с

Диаметр,

м

Биіктігі, м

L??/D

Оталдыратын газ көлемі, м3

Уақыт, с

ГТН-25

2,33-2,64

0,1-0,2

3-12

3,0-3,2

0,1

3-20

40/1,0

31,4

60-90

ГТН-16

1,60

0,1-0,2

3-10

3,6

0,1

5-20

40/1,0

31,4

60

ГТН-9-750

1,52

0,25

15

11,9

0,15

12

40/1,0

31,4

60

ГТК-16

1,85

0,25

10

5,9

0,15

3-20

40/1,0

31,4

50

ГТА Ц-16

1,68

0,25

10

0,3

0,15

3-10

40/1,0

31,4

60

Коберра-182

1,35

0,15

10

0,03

0,08-0,1

4-10

--

21,7

30-60

ГПУ-10

1,1

0,25

10

1,6

0, 05

4-13

30/1,0

23,5

20-60

ГТН-6

0,76

0,25

до 14

1,54

0,15

12

40/0,7

20,4

60

АГТУ-6000

0,72

0,08

5

-

0,08

5

-

-

-

ГТ-700-4

0,72

0,2

до 14

1,1

0,05

20-254

40-0,7

15,4

20-60

ГТ-700-5

0,49

0,2

до 14

1,4

0,06

10-20

40/0,7

15,4

20-90

ГТ750-6

0,64

0,2

до 14

2,0

0,05

20-25

40/0,7

15,4

30-100

ГТ-6-750

0,72

0,2

до 14

1,5

0,19

13

40/0,7

15,4

5-30

ГТК-5

0,48

0,2

до 14

1,4

0,05-0,15

10-25

40-0,7

15,4

20-40

Газомоторлы агрегаттар

ГТА-5000

0,44

-

-

-

0,1

20

-

16,7

60

ДР-12

0,43

-

-

-

0,15

12-18

40/0,4

5,0

40-180

МК-8

0,13

-

-

-

0,1

12-13

40/0,25

2,0

5-10

МК-10

0,6

-

-

-

0,15

15

40/0,25

2,0

90 дейін

ТЛА

0,18

-

-

-

0,15

15

-

1,0

90 дейін

10 ГК;

10ГКМ

0,09

-

-

-

0,05-

0,15

10-12

40/0,25

2,0

5-10

8 ГК,

МК-2,

Кларк

0,01-

0,02

-

-

-

0,05

8

-

1,0

5

Купер-

Бессемер

0,09

-

-

-

0,05-0,1

3,5-10

-

-

-

3,64

11,421,7

385



81,5-136,8

50

510

4,1-6,6

41,5-69,6

3,2

28

410



66,9

220

250

14,7

16,7

2,5

25

470



61,3

220

250

13,5

15,3

3,2-3,8

22

412



78,7

220

250

17,3

19,7

4,8-2,5

13-22

380



78,6

220

400

17,3

31,4

3,05-3,55

11,3-5,9-12,8

411



59,8

220

250

13,2

14,9

3,0-2,463,65

-4,6

6-8, 8,76

10

9

340-410



43,8

200

600

8,7

26,3

2,5

25

415



35,7

140

170

5,0

6,1

2,67

5

300



30,5

220

250

7,4

8,4

2,5

20-25

420



33,5

90

150

3,0

5,0

2,5-3,0

15-20

475



35,2

90

150

3,2

5,3

1,4

25

476



45,4

120

150

5,4

6,8

3,0

14

415



35,7

40

600

1,4

21,4

2,4+3,0

15-25

475



35,2

60

120

2,1

4,2

Газомоторлық агрегаттар



0,4

20

360-400



13,3

220

340

2,9

4,5

0,7-0,4

18-12

400



12,9

110

310

1,4

4,9

0,5-0,7

12-15

400



4,5

60

220

0,26

0,99

0,5

15

400



4,3

60

220

0,26

0,95

0,5

15

250



4,5

70

230

0,31

1,0

0,-0,3

10-12

250



2,8

110

310

0,31

0,87

0,2-0,3

6

250



0,3-0,5

110

310

0,06

0,15

1,83-0,3

4,5-10

240



2,8

110

310

0,31

0,87


      жалғанған коллектор L??/D – ұзындығы/диаметр, м/м.


8-кесте

Оттық құрылғылардың сипаттамасы

Оттық түрі

Отын түрі

ауаның оттықтағы артығының КУ коэффициенті

Ссо, кг/ГДж

Булы және су жылытатын қазандықтар

Табиғи бағыттас коксты газ

1,1+1,15

0,25

Тұрмыстық жылу агрегаттар

Табиғи газ

1,15+1,25

0,08



9-кесте

/14-15/ кіші қуаттағы қуатты қондырғылар үшін табиғи газдың жағылу өнімдерінде зиянды заттарының салыстырмалы шығарындылар

Жылу өнімділігі,

Гкал/ч

Табиғи газдың шығыны

газа, м3/ч

Жағылу өнімдерінің шығыны, м3

/ L=1

Салыстырмалы шығарынды, NO2, кг/Гкал

Шығарынды қуаты NO2,

г/с

Жағылу өнімдерінің шығарындысы,

мг/м3 при L=1

Қазандықагрегаттар

0,12+2,65

17+342

0,05+1,04

0,30+0,42

0,01+0,31

200+298

1,30+15,84

546+2021

1,57+6,18

0,43+0,46

0,51+2,03

305+328

Жалынды буландырғыштар

0,07+2,10

8-250

0,02+0,76

0,32+0,41

0,006+0,24

300+315



10- кесте

КС мен ГЖҚ пайдалынатын кіші қуаттағы қуатты қондырғылар үшін азот қышқылдарының шығарынды нормативтері (газ шығыны Q3b = 8500 ккал/м3)

Агрегат түрі

Гкал/сағат,

Жылу өнімділігі

м3/сағ Табиғи газдың шығыны

г/с Шығарынды қуаты

т/жылына жалпы шығарындылар

ДКВР – 2,5-13

1,56

203

0,17

3,16

ДКВР -4-13

2,65

342

0,31

5,55

ДКВР – 6,5-13

4,30

546

0,51

9,28

ДКВР-10-13

6,61

843

0,81

14,63

ДВКР-20-13

15,84

2021

2,03

36,77

Қуат 3,6

0,33+0,74

49+109

0,03+0,08

0,60+1,40

Әмбебап 3

0,18+0,46

26+66

0,02+0,05

0,32+0,86

Әмбебап 5

(екі жақты)

0,18+0,51

26+73

0,02+0,05

0,32+0,96

Әмбебап 6

(бір жақты )

0,12+0,22

17+32

0,1+0,02

0,20+0,39

Әмбебап 6

(екі жақты)

0,24+0,55

34+80

0,02+0,06

0,43+1,06

Минно-1

0,49+0,93

68+129

0,05+0,10

0,91+1,81

Тула – 1

0,43+0,81

62+116

0,04+0,09

0,81+1,56

НР-18

0,27+0,53

40+78

0,03+0,07

0,49+1,00

Қайраған (3моделі)

0,24+0,56

35+82

0,02+0,06

0,43+1,06

ПКН -1,2

0,60

87

0,06

1,16

МЗК (2Г, 1Г)

0,25+0,60

36+84

0,03+0,06

0,45+1,16

Алау

0,85

110

0,09

1,66

Бреток

0,85

110

0,09

1,66

ТНГ – 1,5

1,50

204

0,17

3,02

ТНГ – 8

8,00

1100

0,99

17,90

КЧММ; КЧМ

(0,95+7,30)*10-2

1,4+10,8

(0,07+0,70)*10

-2

0,01+0,12

ММЗ -0,8/9

ММЗ -0,4/9

0,48

70

0,05

0,91

Е-0,4/9Г; Е-1/9Г

0,60+1,00

82+136

0,06+0,11

1,15+1,97

ВС – 1

1,0

170

0,11

1,97

КСГМ

0,34+1,50

54+239

0,03+0,17

0,60+3,02

ФНКВ (1;1М)

0,90+1,00

148+164

0,10+0,11

1,76+1,97



11-кесте

ГЖҚ пайдаланғанда газ шығындарды анықтау үшін формулалар кестесі

Атмосфераға газ шығарындысына операцияның себепті түрі

Формула

Формулалар №

1. Сепаратор қондырғысын үрлеп тазартуындағы газ шығындары




1.1.

2. Шаңұстағыштар мен конденсатжинақтағыштарды үрлеп тазартуындағы шығындар




1.2.

3. Газ құбыр телімін газда жартылай босатуындағы газ шығыны





1.3.



12-кесте

Газ шығындар формуларға жататын өлшемдер кестесі

Шартты белгілер

СИ жүйедегі біркелкілігі

Өлшемдерінің физикалық маңызы

Ра

кг/см2

Сепарлық аппараттағы қысым

Ро

кг/см2

Атмосфералық қысым

d, ?

м

дренажды желінің ұзындығы мен диаметрі

S

м2

дренажды желінің көлденең қимасының алаңы

T

К

дренажды желідегі газ температурасы.

R

Н, м

газды тұрақты

?


гидравликалық қарсыласудың коэффициенті

B

30 18,36 м/МПа*с

Ауыспалы коэффициент =3018,36

?

м2

үрлеп тазартуы өткізетін және конденсат ағызылатын шүмектің өтпелі тесік қимасының алаңы

?

с

құрылғының жұмыс істеу уақыты немесе технологиялық операциялардың өткізілуі

Pcp

МПа

үрлеп тазартуындағы шаң ұстағыштағы орта қысымы

n


бір аппараттың үрлеп тазарту саны

Tr

К

газдың орта жылдық температурасы

Z


Газ сығылуының коэффициент

Ck

м3

автоматты үрлеп тазартуында 1,65 тең, ал қолды тазартуында 3,2 тең экспериментальдық коэффицент

K

К/МПа

Ауыспалы коэффициент =2891,9

V

м3

аппараттың, газ құбырдың геометрикалық көлемі

Pcp1, Pcp2

МПа

Газ бітуінің докритикалық және критикалық тәртіптегі үрленетін қима алдындағы құбырдағы орта қысымы

Z1, Z2


Газқұбырдан газдың шығаруға дейін және кейінгі газ сығылу коэффициенті



13-кесте

Ауа артығының коэффицентіне байланысты шығатын түтін газдардың жағылудың ылғалды өнімдеріне құрғақ өнімдерінің салыстыруы мен (Э) отындардың калорийлік эквиваленттің маңызы

Отын аталуы

Маңызы (Э)

Значение Vсr, Vr Ауа артығының коэффициенті, (?)

1,0

1,2

1,4

1,6

1,8

2,0

Табиғи газ

1,62

0,81

0,34

0,86

0,88

0,89

0,90

Мұнай өндірісті газ

1,50

0,83

0,85

0,87

0,88

0,89

0,90

Тура тасымалдаудағы газ

1,50

0,85

0,87

0,89

0,90

0,91

0,92

Су құрамды газ

3,30

0,76

0,80

0,82

0,84

0,86

0,87

Термикалық каталикалық крекинг пен кокстауының газы

1,60

0,84

0,96

0,87

0,88

0,89

0,90

Мазут, жартылай шайыр, шайыр, крекинг- қалдық экстракті

1,37

0,85

0,87

0,83

0,90

0,91

0,92


      14-кесте

Метан айналымның 90% артық құрамды газдың термодинамикалық көрсеткіштері

Температурасы, (Т), К

Қысымы (Р), МПа

Тызыздығы (?), кг/м?

Энтальпиясы (i), кДж/кг

260

0,1

0,74

1112,4

0,5

3,76

1107,4

1,0

7,36

1101,1

1,5

11,62

1094,6

2,0

15,72

1088,0

2,5

19,95

1081,3

3,0

24,32

1074,5

3,5

28,82

1067,5

4,0

33,46

1060,4

4,5

38,46

1053,2

5,0

43,21

1045,9

6,0

53,59

1030,9

7,0

64,64

1015,5

8,0

76,39

999,9

270

0,1

0,72

1134,1

0,5

3,62

1129,4

1,0

7,33

1123,5

1,5

11,13

1117,5

2,0

15,03

1111,4

2,5

19,03

1105,2

3,0

23,14

1096,9

3,5

27,36

1092,6

4,0

31,69

1086,1

4,5

36,13

1079,6

5,0

40,70

1073,0

6,0

50,18

1059,6

7,0

60,14

1046,0

8,0

70,55

1032,2

280

0,1

0,69

1155,6

0,5

3,48

1151,5

1,0

7,04

1146,0

1,5

10,68

1140,4

2,0

14,40

1134,8

2,5

18,20

1129,0

3,0

22,09

1123,3

3,5

26,07

1117,4

4,0

30,13

1111,5

4,5

34,29

1105,0

5,0

38,53

1099,6

6,0

47,30

1087,4

7,0

56,42

1075,1

8,0

65,87

1062,6

290

0,1

0,67

1178,0

0,5

3,36

1173,9

1,0

6,78

1168,7

1,5

10,27

1163,4

2,0

13,83

1158,2

2,5

17,45

1152,9

3,0

21,15

1147,5

3,5

24,92

1142,1

4,0

28,75

1136,7

4,5

32,66

1131,2

5,0

36,64

1125,7

6,0

44,81

1114,6

7,0

53,26

1103,4

8,0

61,95

1092,3

300

0,1

0,64

1200,2

0,5

3,24

1196,3

1,0

6,54

1191,5

1,5

9,89

1186,6

2,0

13,31

1181,7

2,5

16,77

1176,7

3,0

20,30

1171,7

3,5

23,88

1166,7

4,0

27,52

1161,7

4,5

31,21

1156,5

5,0

34,97

1151,5

6,0

42,64

1141,4

7,0

50,52

1131,2

8,0

52,60

1121,0

310

0,1

0,62

1222,7

0,5

3,14

1219,0

1,0

6,32

1214,5

1,5

9,55

1209,9

2,0

12,82

1205,3

2,5

16,15

1200,6

3,0

19,52

1196,0

3,5

22,94

1191,3

4,0

26,40

1186,6

4,5

29,91

1181,9

5,0

33,47

1177,2

6,0

40,72

1167,8

7,0

48,13

1158,4

8,0

55,69

1149,1





Газ сақтау және көлік нысандарындағы атмосфераға ластану заттар шығарындыларын есептеу әдістемесіне 2-қосымша

Анықтаудың реттілігі : Р >?>t>Z

      Мысалдары:

      Р=43 атм

      ?=0,65

      t=20?С

      Жауабы: Z=0,902

      Сығылу коэффициенті Z

      Коэффициент сжимаемости Z

0,95

0,90


      0,85

     


      Қысымы Р, атм

      1-сурет. Температура мен орташа салмағы Р қысымы бойынша газ сығылуының коэффицент анықтауы.

      Шүмек үшін m=0,6

     


      Шүмек үшін m=0,4

      2-сурет. Газ құбырының босатылуының анықтау жүйесі

     



      3-сурет. Үрлеп тазартуында шығарылатын газдың көлемі

S3^S Н

0,459.

0,417.

0.375

0,09










     


      4-сурет. (0 до 28) Гкал/с жылу өнімділігінен (УNO2) азот қышқылының салыстырмалы шығарындысының байланыс жүйесі.

     



  Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары Министрінің 2014 жылғы 12 маусымдағы № 221-ө бұйрығына № 2-қосымша

Мұнай өңдеу және мұнай-химия саласындағы кәсіпорындарға арналған атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың жалпы шығарындысын есептеу әдістемесі
Жалпы ережелер

      1. Осы Мұнай өңдеу және мұнай-химия саласындағы кәсіпорындарға арналған атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың жалпы шығарындысын есептеу әдістемесі атмосфераға зиянды заттардың шығарылатын ең көп мөлшерін (г/сек) және зиянды заттардың шығарылуын нормалау жөніндегі жұмыстарды жүргізу үшін зиянды заттардың жалпы шығарындысын (т/жыл) анықтауда бірыңғай әдістерді белгілеу мақсатында әзірленді.

      2. Осы Әдістеме Қазақстан Республикасының өнеркәсіп мекемелеріне және мұнай-химия өнеркәсібі ұйымдарына арналған.

2. Шығарындыларды анықтау жөніндегі есептік әдістемелер

      3. Сұйыққоймалық парктер.

      Мұнай, жеңіл мұнай өнімдері және хош иісті көмірсутегілер құйылған сұйыққоймалар /17/

      1) Көмірсутегі шығарындыларын (жиынтық мөлшерін) есептеу

      Жеке сұйыққоймадан немесе бір мақсатты сұйыққоймалар тобынан көмірсутегілердің жылдық ысырабы, келесі формула бойынша есептелетін тоқсандық ысыраптарды қосындылау арқылы анықталады:

     


      , т (2.1.1.)

      мұндағы:


      - тиісті тоқсан бойы сұйыққоймаға немесе бір мақсатты сұйыққоймалар тобына түсетін мұнай өнімінің көлемі, м


      ;

     


      - сұйыққойманың газ кеңістігінің орташа тоқсандық температурасы кезінде сұйықтықтың газ кеңістігіндегі көмірсутегілердің қаныққан буларының қысымы, мм сын.бағ.;

     


      - сұйыққоймалардың газ кеңістігіндегі орташа барометрлік қысымы (ол шамамен атмосфералық қысымға тең келеді), мм сын.бағ.;

     


      - газ кеңістігіндегі орташа тоқсандық температура ауқымында сұйыққоймалардың газ кеңістігіндегі мұнай өнімдері буларының орташа тығыздығы, кг/м


      ;

     


      - сұйыққоймалардың орташа тоқсандық айналымдылығын ескере отырып, көмірсутегілердің үлестік ысырабын сипаттайтын тәжірибелік коэффициент (осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 1-сурет);

     


      - буланудан орын алатын ысырап мөлшерін қысқартатын техникалық құралдардың болуын және сұйыққойманы пайдалану тәртіптемесін ескеретін коэффициент (осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 1-кесте);

     


      - булануға әсер ететін климат шарттарын ескеретін коэффициент (осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 2-кесте).

      Органикалық қосындылардың температураға тәуелді қаныққан буларының қысымы


/ 1 /


- қаныққан буларының қысымы, мм рт.ст;



/ 2 /


 - абсолюттік температура



 - температура, ҮС


      Барлық тоқсандар мен климаттық аймақтарға арналған жеке хош иісті көмірсутегілер үшін


      =1.

      Орташа тоқсандық айналымдылық мәні мынаған тең келеді:

     


      (2.1.2.)

      мұндағы:


      - сұйыққойманың немесе бір мақсатты сұйыққоймалар тобының көлемі, м


      ;

     


      қаныққан буларының қысын анықтауға қажетті


      сұйыққойманың газ кеңістігінің орташа тоқсандық температурасы ретінде мыналар қабылданады: I және IV тоқсандар үшін

     


      , ҮС (2.1.3.)

      II және III тоқсандар үшін

     


      , ҮС (2.1.4.)

      мұндағы:


      - сұйыққоймадағы мұнай өнімінің орташа тоқсандық температурасы, ҮС;

     


      - атмосфералық ауаның орташа тоқсандық температурасы, ҮС.

      Мұнай өнімдерінің қаныққан буларының қысымы (ҚБҚ), тауарлық мұнай өнімдерін аттестаттау үшін МЕМСТ 1756-52 (Рейд бомбасы) бойынша мұнай өнімдерінің қаныққан буларының қысымын дүркін-дүркін анықтайтын кәсіпорындардың ОЗЗ бойынша қабылданады.


      кестесі бойынша (осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 2-сурет), ҚБҚ (


      ) бастапқы мәндері газ кеңістігіндегі орташа тоқсандық температурасына келтіріледі.

      Көмірсутегі буларының тығыздығы келесі формула бойынша анықталады:

     


      , кг/м


      (2.1.5.)

      мұндағы:


      - мұнай өнімі буларының молекулалық салмағы,

     


      =760 мм сын.бағ.

     


      =273 ҮК

      Молекулалық салмағы келесі формулалар бойынша анықталады:

      бензин фракцияларының булары:

     


      (2.1.6.)

      мұнай мен мұнай өнімдерінің булары:

     


      (2.1.7.)

      мұндағы:


      - мұнай өнімінің қайнай бастайтын температурасы, ҮС.

      2) Жеке заттардың және көмірсутегілер топтарының шығарындысын анықтау

      Шектік, шектік емес, хош иісті көмірсутегілер сұйыққоймаларынан атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың шығарындысы келесі формула бойынша есептеледі:

     


      (2.1.8.)

      мұндағы:


      - сұйыққоймалардан шығарылатын көмірсутегілердің жылдық ысырабы, т/ж;

     


      - жеке заттардың немесе шектік, шектік емес және хош иісті көмірсутегілердің салмақтық концентрациясы, % салм., осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 4-кесте бойынша қабылданады

      3) Күкіртті сутегінің шығарындысын анықтау

      Ашық түсті мұнай өнімдерін күкіртті қосылыстардан тазарту үшін сілтілеу және гидротазарту әдістері қолданылатындықтан, бензин құйылған сұйыққоймалардан күкіртті сутегінің шығарылуы іс жүзінде орын алмайды.

      Мұнай құйылған сұйыққоймалардан күкіртті сутегінің шығарылуы* (т/г) келесі формула бойынша есептеледі:

     


      (2.1.9.)

      мұндағы: 0,08 - сұйыққойманың газ кеңістігінде күкіртті сутегі буларының салмақтық концентрациясы, % салм.

      * Егер де мұнайдың құрамында бос күкіртті сутегі болмаса, онда мұнай құйылған сұйыққоймалардан күкіртті сутегінің шығарылуын нөлге тең деп қабылдау керек

      Мысал. І-ші тоқсан бойынша 5 жерүсті металл сұйыққоймаларынан (олардың 3 сұйыққоймасы ысыраптарды қысқартатын техникалық құралдармен жабдықталмаған, ал 2 сұйыққоймасы понтондармен жабдықталған) атмосфераға шығарылған зиянды заттардың шығарындысын есептеу қажет. Әрбір сұйыққойманың сыйымдылығы 10000 м


      . І тоқсанның ішінде сұйыққоймаларға 500000 м


      бензин әкелінді. Сұйыққоймадағы бензиннің орташа тоқсандық температурасы +20ҮС, ал атмосфералық ауаның температурасы -10ҮС. Бензиннің қайнай бастайтын температурасы +52ҮС; Рейд бомбасында анықталған қаныққан булардың қысымы 38ҮС ауқымында сын.бағ. құрайды. Газ кеңістігіндегі орташа тоқсандық барометрлік қысымы сын.бағ.

      Сұйыққоймалардың газ кеңістігінің орташа тоқсандық температурасын 2.1.3-формула бойынша анықтаймыз.

     


      ҮС

     


      ҮС ауқымындағы бензиннің қаныққан буларының қысымын


      кестесі бойынша анықтаймыз және


      =130 мм сын.бағ. нәтижесін аламыз (осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 2-суреттегі мысалды қараңыз).

      Бензин буларының молекулалық салмағын 2.1.6-формула бойынша анықтаймыз.

     


      Сұйыққоймалардың газ кеңістігінің орташа тоқсандық температурасы ауқымында және орташа барометрлік қысым шамасында бензин буларының тығыздығы (2.1.5-формула):

     


      кг/м


      Сұйыққоймалардың орташа тоқсандық айналымдылығы 2.1.2-формула бойынша анықталады:

     



     


      коэффициентін кесте (осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 1-сурет) бойынша табамыз.



     


      коэффициенті осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 2-кесте бойынша қабылданады.

      Ысыраптардың қысқартатын техникалық құралдармен жабдықталмаған сұйыққоймалар үшін,


      , ал понтондармен жабдықталған сұйыққоймалар үшін


      ; онда сұйыққоймалардың осындай тобы үшін


      мынаған тең болады:

     



      I-ші тоқсан үшін


      (осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 2-кесте).

      І-ші тоқсанның ішінде көмірсутегілердің атмосфераға шығарылуы келесідей болады

     


      т

      4. Керосин, дизельдік жанармай, мазут, май және жанармайға қосатын зат құйылған сұйыққоймалар /18/

      1) Көмірсутегі шығарындыларын (жиынтық мөлшерін) есептеу.

      Осындай мұнай өнімдері құйылған сұйыққоймалардың ішінен булануынан болған көмірсутегілердің ысырабы, жылдың 6 аса жылы және 6 аса суық айлары бойы болған ысыраптарды қосындылау арқылы анықталады және келесі формула бойынша есептеледі

     


      , т (2.1.9.)*

      мұндағы:


      - жылдың жылы (суық) кезеңі бойы сұйыққоймаға немесе бір мақсатты сұйыққоймалар тобына түсетін мұнай өнімінің көлемі, м


      ;

     


      - жылдың тиісті кезеңі бойы сұйыққоймалардың газ кеңістігінің орташа температурасы ауқымында қаныққан булардың салмақтық концентрациясы, г/м


      (осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 3-сурет).

      Сұйыққоймалардың газ кеңістігінің орташа температурасы,


      коэффициенттерінің мәндері, мұнай мен бензин құйылған сұйыққоймалар сияқты анықталады (осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 1-суретті қараңыз).


      коэффициентінің мәндері осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 4-сурет бойынша анықталады.

     



      2) Жеке заттардың және көмірсутегілер топтарының шығарындысын есептеу

      Жоғары дәрежеде қайнайтын мұнай өнімдері бар сұйыққоймалардан ығыстырылатын бу-газ қоспасы, іс жүзінде 100%-ға шектік көмірсутегілерден құралған.

      Керосиндер, лигроиндер, дизельдік жанармайлар күкірттен тазартыла алатындықтан (күкірттен тазарту, сілтілеу), осындай мұнай өнімдері бар сұйыққоймалардан күкіртті сутегінің шығарылуы орын алмайтын болады.

      Мазуттар, майлар және жанармайға қосатын заттар құйылған сұйыққоймалардан күкіртті сутегі шығарылмайды, себебі ауыр фракциялардың құрамында күкіртті сутегі болмайды.

      Мысал. Жылдың жылы кезеңі ішінде мазут құйылған сұйыққоймалардан шығатын көмірсутегілердің мөлшерін анықтау. Жылы кезеңнің ішінде сұйыққоймалар паркіне 100000 м


      мазут әкелінді, сұйыққоймалардың жиынтық көлемі құрайды


      . Жылы кезеңнің ішінде мазуттың орташа температурасы +52ҮС, жылы кезеңнің ішінде ауаның орташа температурасы +.

      Сұйыққоймалардың газ кеңістігінің температурасын 2.1.4-формула бойынша анықтаймыз:

     


      ҮС

      Мазуттар үшін


      ҮС ауқымындағы қаныққан газдардың салмақтық концентрациясын осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 3-сурет бойынша табамыз

     


      г/м


      Жылдың алты аса жылы айларының ішінде сұйыққоймалардың айналымдылығы (II-ші және III-ші тоқсандар):

     



     




      тұсындағы коэффициент (осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 4-сурет). Сұйыққоймалар "өлшеуіштер" ретінде қолданылатындықтан және ысыраптарды қысқартатын техникалық құралдары болмағандықтан,


      .

     


      т

      5. Тасымалдауға арналған сыйымды ыдыстар.

      Мұнай мен жеңіл мұнай өнімдері құйылған тасымалдауға арналған сыйымды ыдыстар.

      Тасымалдауға арналған сыйымды ыдыстарға құйған кезде мұнайдың және ашық түсті мұнай өнімдерінің буланудан болған ысырабы (т):

     


      (2.2.1.)

      мұндағы:


      - белгілі бір уақыт (тоқсан, жыл) кезеңі ішінде мұнайдың немесе мұнай өнімдерінің ысырабы;

     


      - белгілі бір уақыт (тоқсан, жыл) кезеңі ішінде құйылатын мұнай өнімдерінің көлемі (м


      );

     


      - құйылатын мұнай өнімінің есептік кезеңдегі орташа температурасы кезіндегі қаныққан булардың қысымы, мм сын.бағ.;

     


      - атмосфералық қысым, мм сын. бағ. мәндерін


      мм сын.бағ. мәніне тең деп қабылдауға болады;

     


      - құйылатын мұнай өнімінің есептік кезеңдегі орташа температурасы, ҮС;

     


      - 273 ҮС;

     


      - Тн температурасындағы мұнай өнімі буларының тығыздығы, кг/м


      ;

     


      - құюдың ұзақтығына және шарттарына ысырап мөлшерінің тәуелділігін сипаттайтын коэффициент;

     


      - құйған кездегі сыйымды ыдыстың газ кеңістігіндегі қысымға ысырап мөлшерінің тәуелділігін сипаттайтын коэффициент.

     


      және


      коэффициенттерінің мәндері осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 1 және 2-суреттерде келтірілген.

      Құйылатын мұнай өнімінің


      қаныққан буларының қысымы келесідей анықталады:

      бензиндер үшін 38ҮС (МЕМСТ 1756-52) ауқымындағы қаныққан газдардың қысымының белгілі бір төлқұжаттық мөлшері мен құйылатын өнімнің температурасы бойынша осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 2-суреттегі кесте арқылы;

      мұнайлар үшін


      құйылатын мұнайдың белгілі бір температурасы бойынша осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 2-суреттегі кесте арқылы қабылданады.

      Мұнай және мұнай өнімдері буларының тығыздығы есептеу арқылы немесе белгіленген


      және


      бойынша осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 3-суреттегі кесте арқылы анықталады.

      Мысал. Темір жол цистерналарына 600000 т өнімді құйған кезде буланудан болған автобензиннің жылдық ысырабын есептеу. Қазанның көлемі


      м


      , түрі 25, биіктігі


      м құрайтын цистерна. АСН-14 жүйесінің құрылғысы арқылы,


      м


      /сағ. өндіргіштігімен, газбен байланыстырусыз құйылады. Үстінен құйылады. Құятын келте құбырдың ұзындығы . Құю үдерісінде газ кеңістігіндегі артық қысым


      мм сын.бағ.

      Құйылатын өнімнің сипаттамасы:

      А-72 автомобиль бензині;

      38 ҮС ауқымындағы қаныққан булардың қысымы


      мм сын.бағ.;

      қайнай бастайтын температурасы


      ҮС;

      құйылатын бензиннің орташа температурасы


      ҮС;

      бензиннің тығыздығы


      т/м


      .

      Құйылатын ұзақтығы


      сағат.

      Жартылай ашық ағын бойынша үстінен құю шарттары үшін осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 5 және 6-суреттер бойынша


      және


      анықтаймыз:


      ;


      .

      Осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 2-сурет бойынша бензиннің қаныққан буларының қысымын анықтаймыз


      мм сын.бағ.

      Бензиннің ысырабы келесідей болады

     


      т/г.

      6. Ауыр мұнай өнімдері құйылған тасымалдауға арналған сыйымды ыдыстар.

      Темір жол, автомобиль цистерналарына керосин, дизельдік жанармай, мазут құйған кездегі ысыраптар 2.1.9-формула бойынша анықталады (5-бөлімді қараңыз).

      7. Тазарту құрылыстары. Шығарылатын зиянды заттардың мөлшерін есептеу (жиынтық мөлшері).

      1) Мұнай ұстап алғыштар.

      Тазарту құрылыстарының І-ші және ІІ-ші жүйесінің мұнай ұстап алғыштарынан және күкіртті-сілтілі ағындардың (КСА) мұнай ұстап алғыштарынан атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың мөлшері (кг/сағ) келесі теңдеу бойынша есептеледі:

     


      (2.3.1.)*

      мұндағы:


      * -


      -ші жүйенің мұнай ұстап алғыштарының сұйықтық қабатының ауданы, м


      ;

     


      -


      -ші жүйенің мұнай ұстап алғышының қабатынан шығарылатын зиянды заттардың үлестік шығарындысы (жиынтық мөлшері), кг/сағ·м


      , осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 5-кесте бойынша қабылданады;

     


      - ашық қабаттарды шифермен немесе басқа материалмен жабу деңгейін ескеретін коэффициент, осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 6-кесте бойынша қабылданады;

     


      - мұнай ұстап алғыштардың бүйір жақтан жабылу дәрежесін ескеретін коэффициент;

     


      - егер нысан бүйір жақтан ашық болса;

     


      - егер нысан бүйір жақтан жабық болса.

      2) Механикалық тазартудың басқа да нысандары.

      Құм ұстап алғыштардан, тоғандардан, шлам жинағыштардан шығарылатын зиянды заттардың шығарындысы (кг/сағ) келесі теңдеу бойынша есептеледі

     


      (2.3.2.)

      мұндағы


      - тазарту құрылыстарының


      -ші нысанынан жалпы шығарындысы, кг/сағ.;

     


      - тиісті жүйенің мұнай ұстап алғышынан шығарылатын зиянды заттардың үлестік шығарындысы (жиынтық мөлшері), кг/сағ·м


      , осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 5-кесте бойынша қабылданады;

     


      - тиісті жүйенің


      -ші нысанының ауданы, м


      ;

     


      - тазарту құрылыстары нысанының сипатын ескеретін коэффициент осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 7-кесте бойынша қабылданады.

      3) Биологиялық тазарту нысандары.

      Ағынды суларды биологиялық түрде тазартатын барлық нысандардың шығарындысын мынаған тең деп қабылдаған жөн:

 көмірсутегілер (жиынтық мөлшері)

- 3,8%

күкіртті сутегі

- 0,11%

фенолдар

- 0,021%


      механикалық түрде тазартылатын нысандардың шығарылатын әрекеттегі мөлшерінен.

      8. Жеке заттардың және көмірсутегілер топтарының шығарылатын мөлшерін есептеу

      Тазарту құрылыстарының нысандарынан құрауыштар бойынша (кг/сағ) атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың шығарындысын есептеу:

     


      (2.3.3.)

      мұндағы


      -


      -ші нысаннан атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың шығарындысы, кг/сағ.;

     


      -


      -ші нысаннан шығатын мұнай өнімінің буларындағы


      -ші құрауыштың салмақтық концентрациясы, % салм., осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 8-кесте бойынша қабылданады.

      Мысал. Канализацияның І-ші жүйесінің мұнай ұстап алғыштарынан көмірсутегілердің шығарындысын (жиынтық мөлшерін) анықтау. Мұнай ұстап алғыштың қабаты 60%-ға шифермен жабылған, бүйір жақтары жабық, жалпы ауданы - 2160 м


      .

      Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 5-кесте бойынша


      кг/сағ·м



      Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 6-кесте бойынша



     


      кг/сағ

      Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 7-кесте бойынша


      % салм.

     


      кг/сағ

      9. Айналымды сумен қамту блоктары.

      Шығарылатын зиянды заттардың шығарындысын есептеу (жиынтық мөлшері).

      1) Мұнай бөлгіштер.

      Айналымды сумен қамту жүйелерінің 1, 2, 3 және 4 мұнай бөлгіштерінің қабатынан атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың ысырабы (кг/сағ) келесі формула бойынша есептеледі:

     


      (2.4.1.)

      мұндағы


      -


      -ші жүйенің мұнай бөлгіштерінің сұйықтық қабатының ауданы, м


      ;

     


      -


      -ші жүйенің мұнай бөлгішінің қабатынан шығарылатын зиянды заттардың үлестік шығарындысы (жиынтық мөлшері), кг/м


      ·сағ, осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 9-кесте бойынша қабылданады;

     


      - ашық қабаттарды шифермен немесе басқа материалмен жабу деңгейін ескеретін коэффициент, осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 6-кесте бойынша қабылданады;

     


      - мұнай бөлгіштердің бүйір жақтан жабылу дәрежесін ескеретін коэффициент.

      2) Градирнялар

      Айналымды сумен қамту жүйелерінің 1, 2, 3 және 4 градирняларынан атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың ысырабы (кг/сағ) келесі формула бойынша есептеледі:

     


      , (2.4.2.)

      мұндағы


      -


      -ші жүйенің градирняларының су бойынша өндіргіштігі, м


      /сағ;

     


      -


      -ші жүйенің градирняларынан шығарылатын зиянды заттардың үлестік шығарындысы (жиынтық мөлшері), кг/м


      , осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 9-кесте бойынша қабылданады

      10. Жеке заттардың және көмірсутегілер топтарының шығарылатын мөлшерін есептеу

      Мұнай бөлгіштерден және айналымды сумен қамту блоктарынан атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың мөлшері (кг/сағ) келесі формула бойынша есептеледі:

     


      , (2.4.3.)

      мұндағы


      - тиісті айналымды сумен қамту жүйесінің мұнай бөлгіштерінен (градирняларынан) атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың жалпы шығарындысы, кг/сағ;

     


      - мұнай бөлгіштерден (градирнялардан) буланған мұнай өнімінің буларындағы


      -ші құрауыштың концентрациясы, осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 10-кесте бойынша қабылданады.

      Ескертпе: фенол шығарындылары, айналымды су және құрамында фенол бар мұнай өнімдері жанасқан кезде есептеледі

      Мысал. Айналымды сумен қамтудың І-ші жүйедегі градирняларынан шығатын зиянды заттардың шығарындыларын анықтау. Су бойынша өндіргіштігі 8600 м


      /сағ. осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 9-кесте бойынша І-ші жүйедегі градирнялардан шығарылатын үлестік шығарындылар


      кг/м


      ·сағ құрайды

     


      кг/сағ

      Жеке заттардың шығарындылары келесідей болады:

      көмірсутегілер (жиынтық мөлшері)


      кг/сағ, соның ішінде:

шектік



 кг/сағ

шектік емес



кг/сағ

хош иісті



 кг/сағ

хош иісті: олардың ішінен


бензол



 кг/сағ

толуол



 кг/сағ

ксилол



 кг/сағ

фенол



кг/сағ

күкіртті сутегі



кг/сағ


      11. . Түтін шығаратын құбырлар.

      Күкірт диоксидін есептеу.

      Күкірт диоксидінің шығарындылары (кг/сағ) формула бойынша анықталады /19/

     


      (2.5.1.)

      мұндағы


      - табиғи сұйық жанармайдағы күкірт мөлшері, % салм.:

     


      - газ тәрізді жанармайдағы күкіртті сутегінің мөлшері, % салм.;

     


      - сұйық жанармайдың шығыны, кг/сағ;

     


      - газ тәрізді жанармайдың шығыны, кг/сағ;

     


      - қыздырғыш пештің газ құбырларында ұшпа күлмен ұсталатын күкірт диоксидінің үлесі.

      12. Ұшпа күл шығарындыларының (қатты заттардың) есебі /20/

      Ұшпа күл шығарындылары (кг/сағ) келесі формула бойынша есептеледі

     


      (2.5.2.)

      мұндағы


      - табиғи сұйық жанармайдағы күл мөлшері, % салм.:

      13. Ванадий оксидтері шығарындыларының есебі.

      Атмосфераға шығарылатын ванадий оксидтері шығарындыларының есебі келесі формула


      (кг/сағ) бойынша қайта есептеледі:

     


      (2.5.3.)

      мұндағы


      - сұйық жанармайдың шығыны, кг/сағ;

     


      -


      мәніне қайта есептегенде сұйық жанармайдағы ванадий тотығының мөлшері, г/т;

     


      - қазандардың қызатын қабаттарында ванадий тотықтарының шөгу коэффициенті. Қыздыру қабаттары тоқтатылған күйде тазартылатын аралық бу ысытқыштары бар қазандар үшін


      ; аралық бу ысытқыштары жоқ қазандар үшін, дәл сондай тазарту жағдайларында


      , қалған жағдайларда


      ;

     


      - мазут қазандарының газдарын тазартуға арналған құрылыстарда ұстап алынатын сұйық жанармайдың жану өнімдерінің қатты бөлшектерінің үлесі.

      Жанармайды талдау нәтижелері болмағанда, жандырылатын жанармайдағы ванадий тотықтарының мөлшері (г/т) келесі формула бойынша шамамен анықталады:

     



      мұндағы


      - мазуттағы күкірт мөлшері, % салм.

      Жұмыс жанармайындағы күкірт мөлшері 0,4% салм. мөлшерінен көп болған кезде, формула дұрыс болады.

      14. Азот оксидтерін, азот диоксидін, көміртегі оксидін және метанды есептеу

      Азот оксидтері, соның ішінде азот диоксиді, көміртегі оксиді және метан келесі формула бойынша есептеледі

     


      (2.5.4.)

      мұндағы


      -


      -ші ингредиенттің шығарындысы, кг/сағ;

     


      -


      -ші ингредиенттің, шартты жанармайдың үлестік шығарындысы осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 11-кесте бойынша анықталады;

     


      - шартты жанармай шығыны, т/сағ.

      Шартты жанармай шығыны келесі формула бойынша анықталады

     


      (2.5.5.)

      мұндағы


      ,


      - сұйық және газ тәрізді жанармайдың шығыны, т/сағ.;

     


      ,


      - сұйық және газ тәрізді жанармайдың калориялық баламалары осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 12-кесте бойынша анықталады.

      Мысал. Гидротазарту қондырғысының түтін шығаратын құбырынан шығатын зиянды заттардың шығарындысын анықтау. Пештің ішінде, тікелей айдалатын газдың 1,5 т/сағ мөлшері және мазуттың 0,8 т/сағ мөлшері жанады. Мазуттағы күкірттің мөлшері -1,8% салм., газ тәрізді жанармайдағы күкіртті сутегі мөлшері - 0,01% салм., күл мөлшері - 0,3% салм.

      Күкірт диоксидінің шығарындыларын анықтаймыз

     


      кг/сағ

      Ұшпа күл шығарындылары (қатты заттар)

     


      кг/сағ

      Сұйық жанармайдағы ванадий оксидтерінің мөлшері:

     


      г/т

      Ванадий оксидтерінің шығарындылары келесідей болады:

     


      кг/сағ

      Қалған зиянды заттардың шығарындылары келесідей болады:

     


      кг/сағ

     



     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

      15. АВТ қондырғыларының вакуум құрушы жүйелері .

      Көмірсутегі шығарындыларын (жиынтық мөлшерін) есептеу.

      АВТ вакуумды бағанының бу-эжекторлы агрегатының соңғы сатысынан көмірсутегі шығарындысы (жиынтық мөлшері) (кг/сағ) келесі формула бойынша есептеледі:

     


      (2.6.1.)

      мұндағы


      - вакуумды бағанның шикізат (мазут) мөлшері, т/сағ;

     


      - көмірсутегілердің үлестік шығарындысы, кг/т әрбір қуат тобы үшін, осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 13-кесте бойынша анықталады.

      16. Күкіртті сутегінің шығарылатын мөлшерін есептеу.

      Конденсацияланбаған газдары бар күкіртті сутегінің шығарындылары (кг/сағ) келесі формула бойынша анықталады:

     


      (2.6.2.)

      мұндағы


      - вакуум құру тәсіліне және қуат тобына байланысты түзетпе коэффициент, осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 13-кесте бойынша анықталады.;

     


      - вакуумдық бағанның шикізатындағы жалпы күкірт мөлшері, % салм.

      Мысал. АВТ қондырғысында мұнайлар қоспасы өңделеді. Вакуумды бағанға мазуттың жұмсалатын шығыны 65,8 т/сағ құрайды. Мазуттағы күкірт мөлшері 1,8% салм. Баған барометрлік араластыру конденсаторларымен жабдықталған. Бу-эжекторлы агрегаттың соңғы сатысынан көмірсутегілердің және күкіртті сутегінің шығарындысын анықтау.

      Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 13-кестеден


      кг/т табамыз.

     



      Сонда


      кг/сағ

     


      кг/сағ

      17. Газ-моторлы сығымдағыштар.

      Газ-моторлы сығымдағыштар жұмыс істеген кезде, шығарындылардың үш түрі болады:

      пайдаланылған түтін газдары;

      картерден желдетілетін газдарды үрлеу;

      газ-моторлы сығымдағыштардың тығыздамаларынан газдардың үрлеу.

      ГМС пайдаланылған түтін газдарына, жанармай жанған кезде түзілетін жанбай қалған химиялық өнімдерінің жоғары мөлшері тән болып келеді. Жану үдерісі жүзеге асырылатын аздаған уақыт аралығында (секундтың жүз үлесі), жұмыс қоспасының құрамында жанармай молекулаларына оттегінің жетуін қиындататын алдыңғы циклдан қалған газдардың болуы және басқа да себептер көмірқышқыл газ бен су түріндегі түпкілікті өнімдерге дейін жанармайдың толығымен тотығуына кедергі келтіреді.

      1) Газ-моторлы сығымдағыштардың бәсеңдеткіштері.

      Зиянды заттардың шығарындылары (кг/сағ) келесі формула бойынша анықталады:

     


      *


      кг/сағ үшін (2.7.1)

      мұндағы


      ,


      - мәндері осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 14-кесте бойынша қабылданатын коэффициенттер;

     


      - газ-моторлы сығымдағышқа жұмсалатын жанармайдың шығыны, кг/сағ

      Күкіртті ангидрид шығарындылары (кг/сағ) келесі формула бойынша есептеледі:

     


      (2.7.2.)

      мұндағы


      - жанармай газындағы күкіртті сутегінің мөлшері, % салм.

      Газ-моторлы сығымдағыштар, шығарылатын газдардағы артық ауаның аз мәндері саласында жұмыс істейді ~1,2-1,3. Сондықтан, пайдаланылған газдардың көлемін шамалап есептеу үшін келесі формуланы қолданған жөн:

     


      , м


      (2.7.3.)

      мұндағы


      - мәні осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 12-кестеде келтірілген жанармайдың калориялық баламасы.

      2) Картерден желдетілетін газдардың үрлеу білтесі.

      Картердің білтесінен шығатын зиянды заттардың шығарындысы (кг/сағ) келесі формула бойынша анықталады:

     


      (2.7.4.)

      мұндағы


      - кг/кг жанармайдағы зиянды заттардың орташа үлестік шығарындысы

     




      Картердің білтесінен шығатын газдардың көлемін, үрлеуші сорғыдан берілетін газдардың көлеміне тең деп қабылдау қажет.

      3) Тығыздамаларды үрлеп тазартатын газдардың үрлеу білтесі.

      Тығыздамаларды үрлеп тазарту кезінде шығатын зиянды заттардың шығарындысы келесідей болады:

      көмірсутегілер - 6,12 кг/сағ

      көмірсутегі тотығы - 0.037 кг/сағ

      Тығыздамаларды үрлеп тазарту кезінде шығатын газдардың көлемі үрлеп тазартатын сорғыдан берілетін ауаның мөлшеріне тең.

      Мысал. Газ-моторлы сығымдағыштың бәсеңдеткішінен шығатын көміртегі оксидінің шығарындыларын анықтау. Газ-моторлы сығымдағышқа жұмсалатын жанармайдың шығыны - 100 кг/сағ.

     


      кг/сағ

      18. Оқшау газдарды және ауаны үрлеу.

      Парафиннен және майдан айыратын қондырғыларда оқшау газдар үрленеді. Осы газдар метилэтилкетон, ацетон, көмірсутегілер (с.і. бензол, толуол), сондай-ақ көміртегі оксиді және азот диоксидтері сияқты зиянды заттардың буларымен қаныққан. Көміртегі оксидінің және азот диоксидтерінің шығарындылары аздаған болып келеді (CO~0,5 т/г, NO


      0,1 т/г).

      Оқшау газды немесе ауаны үрлеуге байланысты үдерістер кезіндегі еріткіштердің зиянды шығарындылары, осы газдардың жалпы шығыны бойынша (


      , м


      /сағ) және жүйедегі осындай температура ауқымында және қысым шамасында сұйық фазамен салмағы тең болып келетін бу-газ фазасының құрамы бойынша анықталады.

     


      , (2.8.1.)

      мұндағы


      - үрлеу қысымы шамасында және температурасы ауқымында бу фазасындағы зиянды заттардың салмақтық концентрациясы, кг/м


      .

      Мұнай фракциялары мен бір құрауышты жүйелер үшін


      келесі формула бойынша анықталады

     


      (2.8.2.)

      мұндағы


      - үрлеу температурасындағы өнімнің қаныққан буларының қысымы , мм сын.бағ., осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 2-сурет бойынша анықталады;

     


      - үрлеу желісіндегі абсолютті қысымы, мм сын.бағ.;

     


      - өнім буларының молекулалық салмағы;

     


      - үрлеу температурасы, ҮС,

      Көп құрауыштың жүйелердің құрамына кіретін заттар үшін (бензол, толуол және басқалар)


      келесі формула бойынша анықталады:

     


      (2.8.3.)

      мұндағы


      - үрлеу температурасындағы таза құрауыштың қаныққан буының қысымы, мм сын.бағ.; осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 5-кесте бойынша анықталады;

     


      - сұйық фазадағы құрауыштың моль үлесі.

      Бағдарланған есеп үшін бензолға қабылдауға болады

     



      толуға


      .

      Мысал. Оқшау газды үрлеген кезде лақтырылатын МЭК мөлшерін анықтау. Есептеуге арналған бастапқы деректер:

      қондырғыға келіп түсетін оқшау газдың мөлшері - 0,3 т/сағ.;

      оқшау газдың тығыздығы


      кг/м


      ;

      үрлеу газының температурасы - -10 ҮС;

      сыйымды ыдыстардағы абсолютті қысым - сын.бағ.

      Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 5-кесте бойынша -10 ҮС ауқымында МЭК қаныққан буларының қысымын анықтаймыз.

     



      МЭК молекулалық салмағы -


      (C


      H


      O)

      Сонда


      кг/м



     


      кг/сағ

      19. Технологиялық қондырғылар катализаторының регенераторлары.

      1) Каталитикалық крекинг қондырғыларының катализаторын регенерациялау.

      Катализаторды регенерациялаған кезде көміртегі оксидінің шығарындылары (кг/сағ) келесі формула бойынша есептеледі:

     


      (2.9.1.)

      мұндағы 1,25 - 0 ҮС және сын.бағ. болғанда көміртегі оксидінің тығыздығы;

     


      - катализаторды регенерациялаған кезде түзілетін газдардың шығарындылар көлемі (


      , м


      /сағ),ауаның регенерациясына берілетін мөлшерге тең келеді;

     


      - шығатын газдардағы көміртегі оксидінің көлемдік концентрациясы, % көл.;

     


      - регенератордан шыққан кезде газдардың температурасы, ҮС.

      Көмірсутегілер мен азот оксидтерінің шығарындылары (кг/сағ) келесі формула бойынша есептеледі:

     


      (2.9.2.)

      мұндағы


      - шығатын газдардағы зиянды заттың концентрациясы, мг/м


      .

      Катализаторлық тозаңның шығарындылары (кг/сағ) келесі формула бойынша есептеледі:

     


      (2.9.3.)

      мұндағы


      - шикізат бойынша қондырғының өндіргіштігі, т/сағ;

     


      - қондырғыда өңделетін шикізаттың бір тоннасы үшін кг шамасындағы катализаторлық тозаңның үлестік шығарындысы, кг/т.

     


      ,


      және


      мәндері осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 15-кестеде ұсынылған.

      * Промоторларды қолданған кезде шығатын газдардағы көміртегі оксидінің көлемдік концентрациясы 0,02% көл. дейін азаяды.

      Күкірт диоксидінің шығарынды саны (кг/сағ) кокстағы жалпы күкірттің мөлшері бойынша есептеледі (


      , % салм.):

     


      (2.9.4.)

      немесе қондырғы шикізатындағы жалпы күкірттің мөлшері бойынша (


      , % салм.):

     


      (2.9.5.)

      мұндағы


      - катализатордың қабатынан жанып кететін кокстың мөлшері, кг/сағ.

     


      (2.9.6.)

      мұндағы


      - катализатордың айналым еселігі, т/т шикізат;

     


      - шикізат бойынша қондырғының өндіргіштігі, т/сағ;

     


      ,


      - регенерацияға дейін немесе одан кейін катализатордағы кокс мөлшері, % салм.

      Мысал. Каталитикалық крекинг қондырғысында шарикті катализаторды регенерациялаған кезде зиянды заттардың шығарындыларын анықтау. Қондырғының өндіргіштігі 46,4 т/сағ, регенерацияға берілетін ауаның көлемі 20000 м


      /сағ. Қондырғының шикізатындағы күкірт мөлшері 0,8% салм. Катализатордың салмағы 110 т, катализатордағы кокс мөлшері - регенерацияға дейін 1,65% салм., регенерациядан кейін 0,2% салм.

     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

      Күкірт диоксидінің шығарындыларын есептеу үшін, катализатордың қабатынан жанып кеткен кокс мөлшерін анықтаймыз.

     


      кг/сағ

     



      Сонда


      кг/сағ

      20. Катализаторды риформинг және гидротазарту қондырғыларында регенерациялау.

      Катализаторды регенерациялаған кезде зиянды заттардың шығарындылары (кг/сағ) келесі формула бойынша есептеледі:

     


      (2.9.7.)

      мұндағы


      - катализатордың салмағы, кг;

     


      - регенерация циклының ұзақтығы, сағ;

     


      - кокстың немесе күкірттің шөгу дәрежесі, % салм.;

     


      - түзілген зиянды заттың үлестік шығарындысы (кг/кг) осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 16-кесте бойынша анықталады.

      Мысал. Л-24/6 қондырғысында катализаторды регенерациялаған кезде зиянды заттардың бір жылдық шығарындыларын анықтау. Катализатордың салмағы , бір регенерация циклының ұзақтығы 120 сағ, бір жылда 2 регенерация жүргізіледі.

     



     


      21. Сыйымды ыдыстардың аспа жолы.

      Аммиакты сыйымды ыдыстардың аспа жолы.

      Аммиакты сыйымды ыдыстардың аспа жолдарынан атмосфераға шығарылатын аммиак шығарындысы (т/г) келесі формула бойынша есептеледі:

     


      (2.10.1)

      мұндағы


      - жүктеп толтырылған аммиакты судың көлемі, м


      /г;

     


      - Генри константасы, мм сын.бағ., осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 17-кесте бойынша анықталады;

     


      - аммиакты судағы аммиактың моль мөлшері;

     


      - аммиак буларының тығыздығы, кг/м


      ;

     


      - жүйенің жалпы қысымы, мм сын.бағ.

      Судағы аммиактың моль үлесі келесі формула бойынша есептеледі

     


      (2.10.2.)

      мұндағы


      - аммиакты судағы аммиактың салмақтық үлесі, кг/кг қоспа;

     


      - аммиакты судың молекулалық салмағы.

      22. Фенол қосылған сыйымды ыдыстардың аспа жолы.

      Қондырғыға фенол қабылдау желісін үрлеп тазартқан кезде, майларды фенолмен тазарту және жанармайға қосатын заттарды өндіру қондырғыларындағы сыйымды ыдыстардың аспа жолдарынан болатын фенол ысырабы (кг/сағ) келесі формула бойынша анықталады:

     


      (2.10.3.)

      мұндағы


      - үрлеп тазарту кезінде ығыстырылған газ қоспасының көлемі, м


      /сағ;

     


      - газ қоспасындағы фенолдың салмақтық концентрациясы, кг/ м



     


      (2.10.4.)

      мұндағы


      - сыйымды ыдыстың газ кеңістігіндегі қысымы, мм сын.бағ.;

     


      - газ кеңістігінің температурасы ауқымында фенол буларының қысымы, мм сын.бағ., осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 5-кесте бойынша анықталады;

     


      - газ кеңістігінің температурасы ауқымында фенол буларының тығыздығы, кг/м



     


      (2.10.5.)

      мұндағы


      ҮК

     


      , ҮК,


      - газ кеңістігінің температурасы, ҮС;

     


      - фенолдың молекулалық салмағы.

      Мысал. Аммиактың мол мөлшері


      ,


      кг/м


      құрайтын аммиакты судың 10000 м


      мөлшері толтырылатын сұйыққоймалардан аммиактың ысырабын анықтау. Сұйыққоймадағы орташа температура +10 ҮС:

     


      т/г

      23. Өндірістік орынжайлар.

      Жалпы алмасатын желдету жүйелерімен өндірістік орынжайлардан шығарылатын зиянды заттардың жалпы шығарындысы (кг/сағ) келесі формула бойынша анықталады

     


      (2.11.1.)

      мұндағы


      - жылыту кезеңіндегі жұмыс аймағында зиянды заттың орташа концентрациясы (газдан құтқару станцияларының деректері бойынша қабылданады), мг/м


      ;

     


      - ортадан тепкіш сорғылармен жабдықталған сорғы қондырғылары үшін - 1,5; мікбас қондырғылары үшін 3, сығымдағыштар үшін - 2 тең келетін түзетпе коэффициент;

     


      - ағынды немесе сорып шығатын механикалық желдету қондырғыларының жиынтық өндіргіштігі (есептегенде ең үлкені қабылданады), м


      /сағ.

      Мысал. Жалпы өндіргіштігі 35000 м


      /сағ құрайтын үш ағынды қондырғылар және жалпы өндіргіштігі 34000 м


      /сағ құрайтын бес сорып шығатын қондырғылар қызмет атқаратын каталитикалық крекинг қондырғысының тұрақтандыру блогының "суық" сорғы қондырғысынан жалпы шығарындылардың көлемін анықтау. Күкіртті сутегінің орташа концентрациясы 1985 жылы 2,7 мг/м


      құрады.

     


      кг/сағ

      24. Битумдық қондырғылардың тотығу газдарын әбден жағатын пештер.

      Битумдарды алу үдерісі, тотықтандырғыш текшелерде шикізатты ауамен тотықтандыруда жатыр. Үдерістің нәтижесінде, зияндылықтың көп мөлшерінен тұратын тотығу газдары түзіледі. Қондырғыларда тотығу газдарын зарарсыздандыру үшін циклондық оттықтардан тұратын технологиялық пештер мен әбден жағатын пештер қолданылады.

      Жанармайдың жануын ескерместен тотығу газдарынан шығатын зиянды шығарындылардың мөлшері (кг/сағ) келесі формула бойынша есептеледі.

     


      (2.12.1.)

      мұндағы


      - битумдық қондырғының өндіргіштігі, т/сағ;

     


      - өңделген шикізаттың бір тоннасына кг шамасында түзілген


      -ші зиянды заттың үлестік шығарындысы, кг/т; осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 18-кесте бойынша қабылданады;

     


      - жану үдерісі жүріп жатқан пештің түріне байланысты


      -ші зиянды зат бойынша тазарту коэффициенті; келесіге сай қабылданады: осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 18-кесте бойынша

      Әбден жағатын пештерден лақтырылатын фенол мөлшері (кг/сағ) келесі формула бойынша анықталады:

     


      (2.12.2.)

      мұндағы 13,5 - шығатын газдардағы фенолдың мөлшері, мг/м


      ;

     


      - түзілетін тотығу газдарының мөлшері, м


      /сағ

     


      (2.12.3.)

      мұндағы 103,8 - өңделетін шикізаттың бір тоннасына түзілетін тотығу газдарының үлестік көлемі, м


      /т.

      Әбден жағатын пештерден лақтырылатын күкірт диоксидінің мөлшері (кг/сағ) келесі формула бойынша анықталады:

     



      мұндағы


      - күкіртті сутегіні және меркаптандарды сәйкесінше жандырғаннан түзілетін күкірт диоксидінің мөлшері, кг/сағ:

     



     


      Әбден жағатын пештерден шығатын зиянды заттардың (күкірт диоксиді, күкіртті сутегі, меркаптандар, көмірсутегілер, көміртегі оксиді) шығарындыларының мөлшеріне келесіні қосу керек:

      камералық және технологиялық пештерде тотығу газдары жанған кезде - қондырғының технологиялық пешінен шығатын тиісті зиянды заттардың шығарындыларына;

      циклондық пештерде тотығу газдары жанған кезде - циклондық пешке берілетін жанармай жанған кезде түзілетін тиісті зиянды заттардың шығарындыларына.

      Мысал. Шикізат бойынша өндіргіштігі 43 т/сағ құрайтын битумдық қондырғының тотығу газдарын әбден жағатын пештерден шығатын зиянды заттардың шығарындыларын анықтау. Әбден жағу үдерісі 100 кг/сағ жанармай шығынымен орындалады. Жанармайдағы күкіртті сутегі мөлшері 0,01% салм. Тотығу газдарын жандырған кезде лақтырылады (жандыруға берілетін жанармайды ескерместен).

     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

      Фенол шығарындыларын анықтаймыз:

     


      м



     


      кг/сағ

      Күкірт диоксидінің шығарындыларын анықтаймыз

     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

      Жанармайдың жануынан шығатын зиянды заттардың шығарындыларын анықтаймыз

     


      кг/сағ (форм. 2.5.1.)

     


      кг/сағ (2.5.4-форм.)

     


      т/сағ

     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

      Газдарды әбден жағатын циклондық пештен шығатын жалпы мөлшері лақтырылады

     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

     


      кг/сағ

      25. Технологиялық қондырғылардың ұйымдастырылмаған шығарындылары.

      Технологиялық қондырғылар сорғы, сығымдағыш, тоңазытқыш, бағандық және басқа да жабдықтардың, сонымен қатар арматура үлкен болып келетін құбыржол коммуникацияларының тұтас кешенімен сипатталады.

      Жабдықты, аппаратураны және коммуникацияларды қолдану барысында температуралық деформациялар мен тозудың салдарынан, механикалық немесе коррозиялық-эрозиялық бұзылу нәтижесінде, зиянды заттардың айтарлықтай көп мөлшері бөлінеді.

      26. Көмірсутегінің жалпы шығарындыларын (жиынтық мөлшерін) есептеу.

      Технологиялық қондырғылардан шығатын көмірсутегінің жалпы шығарындылары (жиынтық мөлшері) келесі формула бойынша есептеледі:

     


      (2.13.1.)

      мұндағы


      - көмірсутегілердің жалпы ұйымдастырылмаған шығарындылары, кг/сағ;

     


      - қондырғының өндіргіштігі, кг/сағ;

     


      ,


      - мәндері осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 9-кестеде ұсынылған коэффициенттер.

      Коэффициенттер, мұнай өңдеуші зауыттардың бір типтік қондырғыларына заттай зерттеу жүргізу нәтижелері бойынша алынған.

      Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 19-кестеде болмаған технологиялық қондырғылар үшін, коэффициенттер, өзінің параметрлері бойынша жақын қондырғының коэффициенті ретінде қабылданады.

      Құрамдастырылған қондырғылардан шығатын зиянды заттардың шығарындыларының мөлшерін есептеген кезде (мысалы, ЛК-6у, КТ және т.б.), осы қондырғыларды секцияларға бөліп, әрбір секцияда бөлек есептеу керек. Бөлек секциялардың шығарындыларын жиынтықтау арқылы, құрамдастырылған қондырғының жалпы шығарындысын анықтауға болады.

      27. Жеке заттардан және шектік, шектік емес, хош иісті көмірсутегілерден атмосфераға шығарындысын есептеу.

      Зиянды құрауыштардың есебі келесі формула бойынша жүргізіледі:

     


      (2.13.2.)

      мұндағы


      - бөлек құрауыштардың жалпы шығарындысы, кг/сағ;

     


      - мәндері осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 20-кесте бойынша қабылданатын коэффициенттер.

      28. Күкіртті сутегінің жалпы шығарындыларын есептеу.

      Технологиялық қондырғылардан шығатын күкіртті сутегінің жалпы шығарындылары келесі формула бойынша есептеледі:

     


      (2.13.3.)

      мұндағы


      - күкіртті сутегінің жалпы шығарындысы, кг/сағ;

     


      - өңделетін шикізаттың мөлшеріне қатысты


      -ші түрдегі газдың шығарылуы, % салм.;

     


      -


      -ші түрдегі газда күкіртті сутегінің мөлшері, % салм.

      29. Элементар күкіртті өндіретін қондырғылардан шығарылатын зиянды заттардың жалпы шығарындысын есептеу.

      Күкірт диоксидінің шығарындылары (кг/сағ) келесі формула бойынша есептеледі:

     


      (2.13.4.)

      Күкіртті сутегінің шығарындылары (кг/сағ) келесі формула бойынша есептеледі:

     


      (2.13.5.)

      30. Күкірт қышқылын өндіретін қондырғылардан шығарылатын жалпы шығарындысын есептеу

      Күкірт диоксидінің шығарындылары (кг/сағ) келесі формула бойынша есептеледі:

     


      (2.13.6.)

      Күкірт қышқылы тұманының шығарындылары (кг/сағ) келесі формула бойынша есептеледі:

     


      (2.13.7.)

      Мысал. Өндіргіштігі 6680000 т/жыл құрайтын ТКЭҚ-АВТ-6 қондырғысынан шығарылатын жалпы ұйымдастырылмаған шығарындыларды есептеу. Құрғақ газдардың шығарылуы 1,8%, құрғақ газдағы күкіртті сутегінің мөлшері 1,2% құрайды. Сұйылтылған газдардың шығарылуы 1,6%, күкіртті сутегінің мөлшері 0,075% құрайды.

      Қондырғы 8000 сағат жұмыс істеді деп санап, қондырғының өндіргіштігін кг/сағ шамасында анықтаймыз

     



      Көмірсутегілердің шығарындылары келесідей болады (2.13.1-формуласы):

     


      кг/сағ

      Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 20-кестеге және 2.13.2-формулаға сәйкес, ЭЛОУ-АВТ қондырғысы тек қана шектік емес көмірсутегілерді шығарады (шектік емес үшін


      ).

      Қондырғыдан шығатын күкіртті сутегі шығарындыларын есептейміз:

      құрғақ газдардан (2.13.3-формуласы):

     


      кг/сағ

      сұйылтылған газдардан:

     


      кг/сағ

      Қондырғыдан шығатын күкіртті сутегі шығарындыларының барлығы

     


      кг/сағ

      31. Автомобиль көлігі.

      Іштен жанатын қозғалтқыштардың (ІЖҚ) түрлері әртүрлі болып келетін (бензин, дизель, газ негізінде және т.б.) автомобильдерден шығатын зиянды заттардың шығарындыларын есептеу.

     


      (2.14.1.)

      мұндағы:


      - картерлік шығарындыларды және жанармайдың булануын ескере отырып, ІЖҚ түріне байланысты автомобильден шығарылатын


      -ші зиянды заттың үлестік шығарындысы, г/км; осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 21-кесте бойынша анықталады;

     


      - есептік кезеңнің ішінде қозғалтқыштың осындай түрі бар автомобильдердің жүріп өткен жолы, млн. км;

     


      - автомобильдің техникалық күйін ескеретін коэффициент;

     


      - автомобильдің орташа жасын ескеретін коэффициент.

     


      ,


      мәндері осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 22-кесте бойынша анықталады.

      Автокөліктен шығарылатын жалпы шығарынды, автомобильдердің барлық топтарының зиянды заттарының шығарындыларынан құралады.

Зиянды заттардың ең жоғары шығарындыларын анықтау

      32. Себебі РШШ орнатқаннан кейін, ең қолайсыз метеорологиялық шарттарда және кәсіпорынның көздерінен (технологиялық тәртіпті бұзудан болатын дүркіндік шығарындылардан басқа) айтарлықтай көп шығарындыларда атмосфералық ауадағы зиянды заттардың РШШ асып кетеді.

      2-бөлімде келтірілген әдістемелер, көптеген жағдайда, қайнар көздерден шығатын зиянды заттар шығарындысының интегралдық бағасын анықтауға мүмкіндік береді.

      Газ ағындарының салыстырмалы түрде тұрақты параметрлерімен сипатталатын ұйымдастырылған шығарынды көздерінің бірқатары үшін, шығарындылардың интегралдық бағасы ең жоғары шығарындылардың бағасы ретінде қолданыла алады. Шығарындылардың қарқындылығы көбінесе климаттық шарттарға байланысты болып келетін сұйыққоймалар, тазарту құрылыстарының нысандары, айналымды сумен қамту блоктары сияқты ұйымдастырылмаған қайнар көздер үшін, ең жоғары шығарындылар жаз мезгілінде орын алатын болады.

      Ұйымдастырылмаған қайнар көздерден ең жоғары шығарындылардың анықтау тәсілдері төменде келтірілген.

      33. Сұйыққоймалық парктер, тасымалдауға арналған сыйымды ыдыстар.

      Осындай қайнар көздерден шығарындылардың ең жоғары көлемін анықтау үшін, 1.1.1, 2.1.9, 2.2.1. формулалары бойынша жаз мезгіліндегі (ІІІ-ші тоқсан) шығарындыларды анықтаған жөн.

      Алынған көлемді т/тоқсан және г/с шамасына ауыстыру арқылы, шығарындының ең жоғары көлемін алуға болады:

     



      34. Тазарту құрылыстары, айналымды сумен қамту блоктары.

      Ең жоғары көлемді (г/с) келесі формула бойынша анықтаған жөн:

     



      мұндағы


      - булануға әсер ететін климат шарттарын (күн радиациясы) ескеретін коэффициент (осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 23-кесте).

      35. Сыйымды ыдыстардың аспа жолы.

      Сыйымды ыдыстардың аспа жолдарынан шығатын ең жоғары шығарындыны анықтау үшін, кәсіпорын шарттарында бақыланатын Генри константасының барынша ықтимал көлемін 2.10.1. және 2.10.2. формуласына қою керек, ал кәсіпорындағы аммиак суында ең жоғары аммиак мөлшері болған кезде аммиактың моль үлесін есептеу қажет.

      Қалған қайнар көздер үшін г/с шамасындағы шығарынды көлемі, р.2 және г/с шамасында алынған шығарындыларды бар болғаны кг/сағ шамасына ауыстыру арқылы анықталады.

     

Зиянды заттардың жалпы шығарындысын анықтау

      36. Риформинг және гидротазарту қондырғылары катализаторларының регенераторларынан т/жыл шамасындағы шығарындыларды келесі формула бойынша анықтау керек

     



      мұндағы


      - катализатордың регенераторларынан шығатын


      -ші зиянды заттың шығарындысы, кг/сағ;

     


      - регенерацияның бір циклының ұзақтығы, сағ;

     


      - регенерация циклдарының саны, бір жылда.

      Егер де регенерация циклы 1 жылдан ұзақ созылса,


      оны бірге тең деп қабылдау керек.

      Қалған ластау көздері үшін, т/жыл шамасындағы қайта есептеу үдерісі келесі форма бойынша жүргізіледі:

     



      мұндағы


      - қайнар көзден шығарынды, кг/сағ;

     


      - бір жыл ішінде қайнар көздің жұмыс уақыты, сағ.

5. Заттай өлшеу нәтижелері мен шығарындылардың есептелген көлемдерінің жинақтылығын бағалау

      37. Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 24-кестеде мұнай өңдеуші және мұнай-химия өндірістерінің негізгі қайнар көздерінен шығатын зиянды заттардың шығарындыларын заттай өлшеу деректерге статистикалық талдау жүргізу нәтижелері ұсынылған. Алдыңғы бөлімдерде қарастырылған есептік тәуелділіктердің көбісі, ең аз квадраттар әдісімен алынған.

      Шығарындылардың есептік және заттай өлшенген көлемдерінің жинақтылық критерийі ретінде, осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 24-кестеде, белгілі формулалар бойынша анықталған салыстырмалы дәлсіздік (


      ) және орташа квадраттық дәлсіздік (


      ) мәндері келтірілген.

      2-бөлімде ұсынылған әрбір тәуелділіктер бойынша стандартты ауытқуларды салыстыру деректері осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 24-кестеде келтірілген.


  Мұнай өңдеу және мұнай-химия саласындағы кәсіпорындарға арналған атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың жалпы шығарындысын есептеу әдістемесіне 1-қосымша

Коэффициенттердің тәуелділік кестесінің суреттері

Сұйыққоймалардың орташа тоқсандық айналымдылығына


коэффициентінің тәуелділік кестесі

     



      1-сурет

     


      кестесі

     


      2-сурет.

Әртүрлі мұнай өнімдері үшін қаныққан булардың салмақтық концентрациясы


      1 - керосин, 2 - лигроин, 3 - дизельдік жанармай,

      4 - мазут, 5 - майлар, жанармайға қосылатын заттар

      3-сурет

      Сұйыққоймалардың орташа тоқсандық айналымдылығына


коэффициентінің тәуелділік кестесі


      4-сурет

      Сыйымды ыдыстың толтырылу уақытына


      коэффициентінің тәуелділігі -


әртүрлі құю шарттарында


     

      а - ашық ағын бойынша үстінен құю

      в - ашық ағын бойынша үстінен немесе астынан құю (сыйымды ыдыстың биіктігі (диаметрі)


      м болған кезде


      мәнін


      мәніне көбейту керек)

      с - жартылай ашық ағын бойынша үстінен құю

      5-сурет

      Әртүрлі құю шарттарындағы


артық қысымға


коэффициентінің тәуелділігі


      а - ашық ағын бойынша үстінен құю

      в - жабық ағын бойынша үстінен немесе астынан құю

      с - жартылай ашық ағын бойынша үстінен құю

      6-сурет

Қайнай бастайтын температурасы, ҮС

     



      7-сурет


  Мұнай өңдеу және мұнай-химия саласындағы кәсіпорындарға арналған атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың жалпы шығарындысын есептеу әдістемесіне 2-қосымша

Әртүрлі мұнай өнімдерінің буларындағы жеке заттардың және көмірсутегілер топтарының коэффициенттерінің мәні мен концентрациясының кестелері


1-кесте


     


коэффициентінің мәндері

Сұйыққойманы пайдалану


Жерүсті металл сұйыққоймалары


Жерасты темір-бетон сұйыққоймалары

 

ысырап мөлшерін қысқартатын техникалық құралдармен жабдықтаусыз

понтонмен немесе қалқымалы төбемен жабдықталған

газ теңдеуші жүйеге қосылған


ысырап мөлшерін қысқартатын техникалық құралдармен жабдықтаусыз

газ теңдеуші жүйеге

қосылған


Сұйыққойма "Өлшеуіш" ретінде қолданылады

1


0,2


0,2


0,8


0,1


Дәл солай, бірақ люктар ашылады немесе ауа өткізгіш қақпақшалар алынып тасталады

1,1


0,25


1,1


0,9


0,9


Сұйыққойма "буферлік сыйымды ыдыс" ретінде қолданылады

0,1


0,05


0,05


0,15


-


Дәл солай, бірақ люктар ашылады немесе ауа өткізгіш қақпақшалар алынып тасталады

0,15


0,07


0,2


0,2


-




2-кесте


     


коэффициентінің мәндері

Тоқсан


Климаттық аймақ



солтүстік

орташа

оңтүстік

Орта Азия

1

2

3

4

5

II, III

1

1,14

1,47

1,72

I, IV

1

1

1

1



3-кесте


Өнімнің атауы

Формуласы

Теңдеу

Теңдеу өзінің туралығын сақтайтын температуралық аралық, ҮС

A


В


С





күні

ақырғы мәні




Метанол

CH


O

1

-7

50

8,9547

2049,2

-

Метилэтилкетон

C


H


O

1

-10


50


7,764

1725,0

-

Пентан

C


H



2

-10

50

6,87372

1075,82

233,36

Гексан

C


H



2

-10

68

6,87776

1171,53

224,37

Бензол

C


H



2

-10

5,5

6,48898

902,28

178,1

 


2

5,5

160

6,91210

1214,64

221,2

Фенол

C


H


O

2

0

40

11,5638

3586,36

273,0

 


2

41

93

7,86819

2011,4

222,0

Толуол

C


H



1

-92

15

8,33

2047,3

-

 


2

20

200

6,95334

1343,94

219,38

Этилбензол

C


H



2

20

45

7,32525

1628,0

230,7

 


1

45

190

6,95719

1424,26

213,21

с-Ксилол

C


H



2

25

50

7,35638

1671,8

231,0

м-Ксилол

C


H



2

25

45

7,36810

1658,23

232,3

 


2

45

195

7,00908

1462,27

215,11

п-Ксилол

C


H



2

25

45

7,32611

1635,74

231,4

 


2

45

190

6,99052

1453,43

215,31



4-кесте

Әртүрлі мұнай өнімдерінің буларындағы жеке заттардың және көмірсутегілер топтарының концентрациясы

Мұнай өнімінің атауы

С құрауышының концентрациясы, % салм.


көмірсутегілер


шектік

шектік емес

хош иісті






Бензол

толуол

ксилолдар

Шикі мұнай

99,22

-

0,78

0,3511

0,2202

0,1048

Тікелей айдалатын бензин фракциялары







62


86

99,05

-

0,95

0,55

0,4

-

62


105

93,9

-

6,1

5,.....9

0,21

-

85


105

9+..64

-

1,36

0,24

1,12

-

85


120

97,61

-

2,39

0,05

2,34

-

85


180

99,25

-

0,75

0,15

0,35

0,25

105


140

95,04

-

4,96

-

3,81

1,15

120


140

95,9

-

4,1

-

2,09

2,01

140


180

99,57

-

1,43

-

-

0,43

НК


180

99,45

-

0,55

0,27

0,18

0,1

Тұрақты катализат

9,08

-

9,2

2,74

4,49

1,78

Бензин-рафинат

9+..,88

-

1,12

0,44

0,42

0,26

Крекинг-бензин

74,03

25,0

+..,97

0,58

0,27

0,12

Бензин-платформат

60,38

-

39,62

21,05

13,5

2,51

Уайт-спирит

93,74

-

6,26

2,15

3,0

0,91

А-72, А-76

96,88

-

3,17

1,59

1,14

0,17

АИ-93, АИ-98

95,85

-

4,15

2,06

1,76

0,23


      5-кесте

Мұнай ұстап алғыштардан шығарылатын зиянды заттардың үлестік шығарындысы (жиынтық мөлшері)

     

Нысан

кг/сағ·м




I-ші жүйе

II-ші жүйе

КСН

Мұнай ұстап алғыш

0,104

0,140

0,167



6-кесте


      Қабаттардың шифермен немесе басқа материалмен жабылу пайызына байланысты


коэффициентінің мәні

жабылу %-ы





жабылу %-ы




жабылу %-ы




жабылу %-ы




жабылу %-ы




0

1,00

25

0,88

45

0,76

65

0,59

85

0,4

10

0,95

30

0,85

50

0,72

70

0,54

90

0,36

15

0,94

35

0,82

55

0,68

75

0,50

95

0,28

20

0,91

40

0,79

60

0,63

80

0,45

100

0,21



7-кесте


      Механикалық тазарту нысандары үшін


коэффициентінің мәндері




коэффициентінің мәндері


I-ші жүйе

II-ші жүйе

Құм ұстап алғыш, құйын қашыртқы

4,55

3,51

Қосымша тұндырма тоғандары

0,24

0,31

Құм сүзгілері

0,05

0,13

АКС

1,21


Апаттық қамбалар

0,23

0,35

Шлам жинағыштар

0,11

0,11



8-кесте

Тазарту құрылыстарының қабатынан буланған мұнай өнімдерінің буларындағы жеке заттардың және көмірсутегілер топтарының концентрациясы


Булардағы құрауыштың концентрациясы,


, % салм.


Көмірсутегілер

Фенол

Күкіртті сутегі



соның ішінде




барлығы

шектік

шектік емес

хош иісті

соның ішінде









бензол

толуол

ксилол



I-ші жүйе










Құм ұстап алғыш, құйын қашыртқы

95,83

82,34


7,07


6,42


1,60


3,52


1,30


0,47


3,70


Мұнай ұстап алғыштар

98,86

82,38


5,54


10,94


2,60


5,57


2,77


0,39


0,75


Қосымша тұндырма тоғандары

99,45


86,91


5,23


7,31


1,08


3,96


2,27


0,2


0,35


Құм сүзгілері


95,04

84,94


3,47


5,63


0,97


3,09


1,57


0,41


5,55


АКС


89,86

83,46


2,28


4,12


0,81


2,34


0,97


0,38


9,76


Апаттық қамбалар


99,75

92,65


1,11


5,99


1,73


2,93


1,33


0,06


0,19


Шлам жинағыштар


99,8

83,24


2,19


14,37


2,81


5,74


5,82


0,07


0,13


II-ші жүйе










Құм ұстап алғыш, құйын қашыртқы

99,4

91,48


2,30


5,62


1,15


3,54


0,93


0,22


0,38


Мұнай ұстап алғыштар

99,06

87,98


3,84


7,24


1,09


5,27


0,88


0,06


0,88


Қосымша тұндырма тоғандары

99,27

93,12


3,08


3,07


0,60


1,65


0,82


0,11


0,62


Құм сүзгілері


89,31

82,95


0,87


5,49


1,73


3,76



0,29


10,4


Апаттық қамбалар

99,76

91,02


3,38


5,36


1,57


2,38


1,41


0,06


0,18


Шлам жинағыштар


99,72

94,34


2,19


3,19


0,36


2,13


0,7


0,02


0,26



Биологиялық түрде тазарту


99,28

85,32


3,38


10,58


3,64


3,59


3,35


0,18


0,14




9-кесте

Айналымды сумен қамту блоктарынан шығарылатын зиянды заттардың үлестік шығарындысы (жиынтық мөлшері)

 


Зиянды заттардың үлестік шығарындысы (жиынтық мөлшері)

 


градирнялар, кг/м


·сағ·10



мұнай бөлгіштер, кг/м


·сағ·10



1-жүйе

18,40

84,3

2-жүйе

7,2

35,0

3-жүйе

35,0

53,61

4-жүйе

1,9

2,2



10-кесте

Айналымды сумен қамту блоктарынан буланған мұнай өнімдерінің буларындағы зиянды ингредиенттердің пайыздық қатынасы

АСБ нысандары

Булардағы құрауыштардың концентрациясы, % салм.


Көмірсутегілер

Фенол

Күкіртті сутегі


барлығы

соның ішінде





шектік

шектік емес

хош иісті

соның ішінде








бензол

толуол

ксилол



I-ші жүйе










Градирнялар

98,19

84,18

4,03

9,98

2,27

5,27

2,44

1,07

0,74

Мұнай бөлгіштер

99,44

86,66

2,69

10,09

2,86

4,34

2,89

0,23

0,33

II-ші жүйе










Градирнялар

97,45

92,82

0,94

3,69

0,96

1,79

0,94

2,18

0,37

Мұнай бөлгіштер


99,05

91,83


0,59


6,63


2,16


2,64


1,83


0,01


0,94


III-ші жүйе










Градирнялар

97,87

91,55

0,41

5,91

1,66

2,3

1,95

0,18

1,95

Мұнай бөлгіштер

99,41

94,57

0,38

4,46

1,24

1,65

1,57

0,03

0,56



11-кесте

Технологиялық қондырғылардың құбырлы пештерінде шартты жанармайдың бір тоннасына кг шамасында атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың үлестік шығарындылары

Қондырғының атауы

Үлестік шығарындылар, кг/т шарт.т


метан

көміртегі оксиді

азот оксидтері

азот диоксиді

Бастапқы айыру

0,11

0,34

1,18

0,06

Екінші айыру

0,24

1,89

0,88

0,05

Каталитикалық риформинг

0,34

0,69

1,6

0,08

Термиялық крекинг

0,05

0,49

1,01

0,05

Гидротазарту

0,32

1,97

1,47

0,07

Кокс өндірісі

0,065

0,12

1,12

0,06

Майларды жанаспалы түрде тазарту

0,51

16,98

1,7

0,13

Майларды фенолмен тазарту

0,04

0,55

1,41

0,08

Майларды асфальтсыздандыру

0,257

1,27

1,05

0,05

Каталитикалық крекинг

0,032

0,2

1,08

0,2

Басқасы

0,18

0,81

1,36

0,145



12-кесте

Сұйық және газ тәрізді жанармайлардың калориялық баламаларының орташа мөлшері

Жанармайдың атауы

Калориялық балама, Э

Табиғи газ

1,66

Мұнай кәсіпшілігі газы

1,5

Тікелей айдалатын газ

1,5

Каталитикалық крекинг газы

1,6

Термиялық крекинг газы

1,6

Кокс газы

1,52

Пиролиз газы

1,6

Автоа+..ат

1,47

Дизельдік отын

1,45

Май дистилляты

1,4

Сығынды

1,4

Аз күкіртті мазут

1,38

Күкіртті мазут

1,37

Жоғары күкіртті мазут

1,36

Жартылай гудрон

1,36

Гудрон

1,36

Крекинг-қалдық

1,35

Петролатум

1,36

Мұнай зауыты коксы

1,16

Құрамында сутегі бар газ

2,3



13-кесте


      АВТ қондырғыларының вакуум құрушы жүйелерінен шығатын зиянды заттардың шығарындысын есептеуге арналған


      және


коэффициентінің мәндері

Вакуум құрушы жүйелер тобының атауы

кг/т,







Вакуум құрушы жүйелер



1. Барометрлік конденсаторлармен,



мазут бойынша жүктеме, кг/сағ.:



50000 - 100000 тобы

0,42

0,015

100001 - 150000 тобы

0,6

0,021

150001 - 200000 тобы

0,24

0,01

200001 - 450000 тобы

0,62

0,03

2. Қабаттық конденсаторлармен

3,88

0,04



14-кесте


     


      ,


коэффициентінің мәні

Зиянды заттың атауы







Көміртегі оксиді

-13,5429

0,7853

Азот оксидтері

0,0464

0,0013

Көмірсутегілер

-5,4804

0,0874



15-кесте


     


      ,


      және


шамаларының міндері


Өлшемділігі

Катализатордың түрі



шарикті

тозаң тәрізді



% көл.

0,35

7,2*



мг/м



77,68

77,68



мг/м



140,6

140,6



кг/т

0,53

0,81



16-кесте


Технологиялық қондырғы

Шөгу дәрежесі, % салм.

Түзілген заттың үлестік шығарындысы, кг/кг

 


кокс


күкірт


көміртегі оксиді

күкірт диоксиді


Риформинг

3,5

-

0,466

-

Гидротазарту

8,5

0,5

0,44

2



17-кесте

Аммиакқа арналған Генри константасының мәндері

Температура, ҮС

0

+5

+10

+15

+20

+25

+30

1560

1680

1800

1930

2080

2230

2410



18-кесте


     


      және


мәндері

Тазарту үдерісі жүріп жатқан зиянды заттың атауы

Үлестік шығарынды, кг/т

Тазарту коэффициенті




камералық және технологиялық пештер

циклондық пештер

Көмірсутегілер

0,718

0,78

0,85

Көміртегі оксиді

0,411

0,78

0,85

Күкіртті сутегі

0,042

0,80

0,98

Меркаптандар

0,02

0,80

0,98

Фенол


0,9

0,98



19-кесте


     


      және


коэффициенттерінің мәндері

Технологиялық қондырғының атауы







ТКЭҚ

0

0,018

AT

-13,305

0,1792

AВT

53,263

0,0636

ТКЭҚ-АВТ

0

0,208

Екінші 22/4

0

0,25

Термиялық крекинг

0

0,27

Каталитикалық крекинг

0

0,557

Г-43-102

0

0,49

Риформинг - 35/6, 35/8-300

0

0,58

Риформинг 35/5

0

1,0

Риформинг 35/11-300, 35/11-600

14,746

0,395

Гидротазарту 24/6, 24/7

0

0,077

Гидротазарту 24/300, 24/600

0

0,1

Газдарды күкіртпен тазарту

0

0,051

Газды фракциялайтын қондырғылар

0

0,7

Асфальтсыздандыру

-6,679

0,297

Парафинсіздендіру

4,219

0,055

Битумдық

0

0,16

Майлардың іріктеп тазарту

0

0,03

Майларды жанаспалы түрде тазарту

0

0,018

Майларды гидротазарту

0

0,148

Гачты және петролатумды майсыздандыру

0

0,105

Кокстеу

0

0,578



20-кесте


     


коэффициентінің мәндері


Көмірсутегілер


шектік

шектік емес

хош иісті


МЭК


ацетон

аммиак

фенол


көміртегі тотығы


фурфурол





барлығы

соның ішінде











бензол

толуол

ксилол







ТКЭҚ

1,0












AT

1,0












АВТ

1,0












ТКЭҚ-АВТ

1,0












Екінші 22/4

1,0












Термиялық крекинг

0,77


0,23












Риформинг - 35/6, 35/8-300

0,74


0,26

0,12


0,14









Риформинг 35/11-300, 35/11-600

0,85



0,15


0,032


0,066








Риформинг 35/5

0,9


0,1

0,03

0,07








Гидротазарту 24/6, 24/7

1,0













Гидротазарту 24/300, 24/600

0,9



0,1


0,06


0,04









Асфальтсыздандыру

1,0












Парафинсіздендіру

0,34


0,66


0,66


0,79

0,26

0,11




Битумдық

1,0












Газдарды күкіртпен тазарту

1,0












Майлардың іріктеп тазарту

1,0










0,38



0,1226


Газды фракциялайтын қондырғылар

0,95


0,05












Гачты майсыздандыру

0,315


0,685


0,685


0,967

0,738

0,238




Кокстеу

1,0












Каталитикалық крекинг

0,967

0,0175

0,029


0,029






0,056



Г-43-102

0,956

0,017

0,027

0,027









Майларды жанаспалы түрде тазарту

1,0













Майларды гидротазарту

1,0















21-кесте


      XII-ші бесжылдық жылдары бойынша автомобиль көлігінен шығарылған (


) зиянды заттардың үлестік шығарындыларының мәндері, г/км


1986

1987

1988

1989

1990

Автомобильдер тобы

көміртегі оксиді

көмірсутегілер

азот оксидтері


көміртегі оксиді

көмірсутегілер

азот оксидтері

көміртегі оксиді

көмірсутегілер

азот оксидтері

көміртегі оксиді

көмірсутегілер

азот оксидтері

көміртегі оксиді

көмірсутегілер

азот оксидтері

Бензиннен қуат алатын ІЖҚ бар және сұйылтылған мұнай газында (пропан-бутан) жұмыс істейтін жүк көліктері, арнайы жүк көліктері

61,9


13,3


8,0


60,3


13,0


7,7


58,7


12,7


7,4


57,1


12,3


7,1


55,5


12,0


6,8


Жүк көліктері және дизельдік арнайы жүк көліктері

15,0


6,4


8,5


15,0


6,4


8,5


15,0


6,4


8,5


15,0


6,4


8,5


15,0


6,4


8,5


Жүк көліктері және сұйылтылған табиғи газбен жұмыс істейтін арнайы жүк көліктері

30,0


10,0


8,0


30,0


10,0


8,0


30,0


10,0


8,0


25,0


8,0


7,5


25,0


8,0


7,0


Бензинмен жұмыс істейтін ІЖҚ

57,5


10,7


8,0


56,0


10,5


7,5


54,5


10,2


7,2


53,0


9,9


6,8


51,5


9,6


6,4


Дизельмен жұмыс істейтін автобустар

15,0


6,4


8,5


15,0


6,4


8,5


15,0


6,4


8,5


15,0


6,4


8,5


15,0


6,4


8,5


Қызметтік және арнайы жеңіл көліктер

18,7


2,25


2,7


18,2


2,09


2,58


17,7


1,93


2,47


17,1


1,76


2,35


16,5


1,6


2,23


Жеке пайдалануға арналған жеңіл көліктер

17,9


2,1


2,6


17,45


2,0


2,5


17,0


1,9


2,4


16,55


1,75


2,3


16,1


1,6


2,19




22-кесте

Зауыттық автомобиль көліктерінің әртүрлі топтары үшін зиянды заттардың шығарындыларына автомобильдердің орташа жасы мен техникалық күйдің деңгейі әсерінің коэффициенттері

Автомобильдер тобы








көміртегі оксиді

көмірсутегілер

азот оксидтері

көміртегі оксиді


көмірсутегілер

азот оксидтері

Жүк көліктері және бензинмен жұмыс істейтін ІЖҚ бар арнайы жүк көліктері

1,69


1,86


0,8


1,33


1,2


1,0


Жүк көліктері және дизельдік арнайы жүк көліктері

1,8


2,0


1,0


1,33


1,2


1,0


Бензинмен жұмыс істейтін ІЖҚ

1,69

1,86

0,8

1,32

1,2

1,0

Дизельмен жұмыс істейтін автобустар

1,8

2,0

1,0

1,27

1,17

1,0

Қызметтік және арнайы жеңіл көліктер

1,63

1,83

0,85

1,28

1,17

1,0

Жеке пайдалануға арналған жеңіл көліктер

1,62


1,78


0,9


1,28


1,17


1,0




23-кесте



Климаттық аймақ


солтүстік

орташа

оңтүстік

Орта Азия



1,0

1,07

1,37

1,61



24-кесте

Тәуелділіктердің стандартты ауытқулары

Формулалар NN

Нысан



, %





2.1.1.

Көмірсутегілер (жиынтық мөлшері)

51,64

477,81

2.1.9.

Көмірсутегілер (сұйыққоймалар)

50,72

131,38

2.1.9.


Көмірсутегілер (көлік, сыйымды ыдыс)

124,1


15,80


2.3.1.

Мұнай ұстап алғыш, І-ші жүйе

76,27

0,086


II-ші жүйе

43,09

0,053

2.3.2.

I-ші жүйе



 

Құм ұстап алғыш, құйын қашыртқы

57,14

0,180

 

Апаттық қамбалар

82,35

0,042

 

Қосымша тұндырма тоғаны

177,8

0,057

 

Құм сүзгілері

140,0

0,02

 

II-ші жүйе



 

Құм ұстап алғыш, құйын қашыртқы

34,25

0,091

 

Апаттық қамбалар

100,0

0,058

 

Қосымша тұндырма тоғаны

64,21

0,032

 

Құм сүзгілері

71,56

0,032

 

І, ІІ-ші жүйедегі шлам жинағыштар

85,0

0,019

2.4.1.

І-ші жүйедегі мұнай бөлгіштер

49,73

30,307·10



 

II-ші жүйе

188,24

20,315·10



 

III-ші жүйе

72,94

22,339·10



 

IV-ші жүйе

10,3

0,1·10



2.4.2.

I-ші жүйедегі градирнялар

116,7

9,346·10



 

II-ші жүйе

260,0

8,622·10



 

III-ші жүйе

186,89

18,392·10



 

IV-ші жүйе

31,94

0,341·10



2.5.4.

Көміртегі оксиді (түтін шығаратын құбыр) битумдық

118,84


17,54


 

Екінші айыру

157,67

1,879

 

Гидротазарту

78,17

4,11

 

Каталитикалық риформинг

68,12

1,288

 

Майларды асфальтсыздандыру

144,09

2,57

 

Майларды фенолмен тазарту

74,54

1,08

 

Майларды жанаспалы түрде тазарту

104,48

16,91

 

Кокс өндірісі

32,5

0,032

 

Бастапқы айыру

41,18

0,408

 

Термокрекинг

90,61

0,661

 

Каталитикалық крекинг

92,0

0,148

 

Басқасы

21,0

1,419

 

Азот оксидтері



 

Битумдық

56,56

0,9

 

Екінші айыру

98,75

0,547

 

Гидротазарту

25,85

1,03

 

Каталитикалық риформинг

43,12

1,92

 

Майларды асфальтсыздандыру

92,57

1,36

 

Фенолмен тазарту

26,89

1,031

 

Майларды жанаспалы түрде тазарту

69,59

1,127

 

Кокс өндірісі

58,04

0,407

 

Бастапқы айыру

17,79

0,61

 

Термокрекинг

15,84

0,238

 

Каталитикалық крекинг

34,26

0,35

 

Басқасы

8,16

0,93

 

Азот диоксиді



 

Битумдық

111,8

0,23

 

Екінші айыру

54,0

0,0173

 

Асфальтсыздандыру

36,0

0,0263

 

Бастапқы айыру

16,66

0,03

 

Термокрекинг

18,75

0,0141

 

Каталитикалық крекинг

220,0

0,313

 

Басқасы

13,79

0,148

 

Майларды фенолмен тазарту

33,33

0,071

 

Майларды жанаспалы түрде тазарту

100,0

0,122

2.5.4.

Метан



 

Битумдық

113,03

3,837

 

Екінші айыру

75,0

0,114

 

Гидротазарту

65,83

0,49

 

Каталитикалық риформинг

61,76

0,57

 

Майларды асфальтсыздандыру

106,22

0,382

 

Майларды фенолмен тазарту

46,15

0,041

 

Майларды жанаспалы түрде тазарту

58,04

0,282

 

Кокс өндірісі

141,54

0,058

 

Бастапқы айыру

47,27

0,179

 

Термокрекинг

76,0

0,054

 

Каталитикалық крекинг

56,25

0,0141

 

Басқасы

20,5

0,305

2.6.1.

Көмірсутегілер (ВСВ АВТ білтелері)



 

50000-100000 тобы

64,29

0,37

 

10001*-150000

225,0

0,85

 

150001-200000

112,5

0,26

 

200001-450000

190,32

0,47

2.6.2.

Күкіртті сутегі



 

50000-100000 тобы

75,0

0,02

 

100001-150000

150,0

0,04

 

150001-200000

35,71

0,005

 

200001-450000

100,0

0,005

2.7.1.

Көміртегі оксиді

81,80

6,92

 

Азот оксиді

39,0

0,014

 

Көмірсутегілер

241,0

1,442

2.7.4.

Көміртегі оксиді

10,0

0,551·10



 

Көмірсутегілер

30,98

1,395·10



2.9.2.

Азот оксидтері

22,26

60,21

 

Көмірсутегілер

51,13

36,287

2.9.3.

Катализаторлық тозаң



 

Шарикті катализатор

17,78

0,085

 

Тозаң тәрізді катализатор

58,82

0,263

2.12.1.

Көмірсутегілер

115,6

0,454

 

Көміртегі оксиді

133,5

0,280

 

Күкіртті сутегі

147,06

0,050

 

Меркаптандар

129,55

0,018

2.12.3.

Көлемдер

185,5

63,55

2.13.1.

ТКЭҚ

154,8

1,897

 

AT

98,4

7,593

 

АВТ

60,4

6,693

 

ТКЭҚ-АВТ

14,2

22,975

 

Екінші 22/4

46,6

6,049

 

Термиялық крекинг

81,8

21,039

 

Каталитикалық крекинг

3,6

3,416

 

Г-43-102

34,3

27,543

 

Риформинг 35/6, 35/8-300

57,2

48,77

 

Риформинг 35/5

16,0

0,374

 

Риформинг 35/11-300; 35/11-600

24,9

9,225

 

Газдарды күкіртпен тазарту

107,2

10,378

 

Газды фракциялайтын қондырғылар

84,1

50,745

 

Асфальтсыздандыру

27,4

2,619

 

Парафинсіздендіру

74,6

1,219

 

Битумдық

45,1

14,649

 

Майлардың іріктеп тазарту

61,1

3,62

 

Майларды гидротазарту

18,7

5,136

 

Майларды жанаспалы түрде тазарту

61,4

1,145

 

Газды және петролатумды майсыздандыру

38,5

2,291

 

Кокстеу

17,2

22,181

 

Гидротазарту 24/6, 24/7

78,5

26,100

 

Гидротазарту 24/300, 24/600

59,8

22,526





Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары Министрінің 2014 жылғы 12 маусымдағы № 221-ө бұйрығына № 3-қосымша

Жылу электростанциялар және қазандықтар жұмысында атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу әдістемесі
Жалпы ережелер

      1. Осы жылу электростанциялар және қазандықтар жұмысында атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу әдістемесі жылу электростанциялар және қазандықтар шығарындыларының нормалау кезінде қолданылады.

2. Аспаптық өлшемдер деректері бойынша ластаушы заттар шығарындыларын анықтау

      2. Түтін газдарымен (г/с, т) бірге атмосфераға түсетін ластаушы заттың j қосындылық шамаcы Мj мынадай теңдік бойынша есептеледі:

      Mj = cj *Vқг *Bp *kп (1)

      бұнда cj – ауа артығы стандарттық коэффициенті ? = 1,4 және қалыпты жағдайларда* мг/нм3; құрғақ түтін газдардағы ластушы заттардың салмақтық шоғырлануы; 3 т. бойынша анықталады;

      * Температура 273 К және қысым 101,3 кПа.

      Vқг - ? = 1,4, отынның м3/кг (отынның м3/м3) жағдайында (1 нм3) отынның толық жанып кету кезінде пайда болатын құрғақ түтін газдардың көлемі.

      Вр– отынның есептік шығыны, 5 т. бойынша анықталады; шығарындыларды секундына граммдарда анықтау кезінде Вр т/сағ (мың.нм3/сағ) алынады; шығарындыларды жылына тонналарда анықтау кезінде Вр т/жыл (мың.нм3/жыл) алынады.

      kп – қайта есептеу коэффициенті; шығарындыларды секундына граммдарда анықтау кезінде kп = 0,278*10-3; шығарындыларды тонналарда анықтау кезінде kп = 10-6.

      3. Ластаушы заттардың j салмақтық шоғырлануы өлшенген* шоғырлану сjөлш, мг/нм3 бойынша есептеледі, төмендегі арақатынас бойынша:

     


      (2)

      бұнда ? – сынама алынатын жердегі ауаның артық коэффициенті.

      * Ластаушы заттардың шоғырлануын өлшеу ауаны ластайтын заттардың шығарындыларын түгендеу (мөлшерлеу, бақылау) бойынша салалық әдістемелік құжаттардың тиісінше ережелерімен регламенттеледі

      Ластаушы заттардың j көлемді шоғырлануын Ij өлшейтін құралдарды пайдаланған кезде, Ij салмақтық шоғырлануы мынадай арақатынас бойынша есептеледі:

     


      (3)

      Іj - ауаның артық коэффициенті ? кезінде өлшенген көлемді шоғырлануы, ррт*;

      ?j- ластаушы заттардың үлес салмағы, кг/нм3;

      * 1 ррm = 1 см3/м3 =1 нсм3/нм3 = 0,0001 % об.

      Атмосфераға қазандық құрылғыларынан тасталатын түтін газдарының құрамындағы негізгі газ тәріздес ластаушы заттар үшін( азот оксидтерінің NO2-ге қайта есептелуі, көміртегі оксидінің, күкірт диоксидінің) үлес салмағы мәндері мыналарды құрайды:

      ?NO2=2,05 кг/нм3

      ?CO=1,25 кг/нм3 (4)

      ?SO2=2,86 кг/нм3

      Ауа артығы коэффиценті нақтылығы жеткілікті дәрежедегі жақындатылған оттегі формуласы бойынша есептелуі мүмкін

     


      (5)

      бұнда O2 - түтін газдарының сынамасы алынатын жердегі оттегінің өлшенген шоғырлануы, %.

      Г/с-да ластаушы заттың максималдық шығарындыларын есептеу кезінде eceптi кезеңдегі ең жоғарғы жылу және электр жүктеліміндегі осы заттың салмақтық шоғырлануының максималдық мәні алынады.

      Ұзақ уақыт аралығындағы жалпы шығарындыларды анықтау кезінде осы уақыт аралығындағы ластаушы заттың салмақтық шоғырлануының орташа мәнін пайдалану қажет. Салмақтық шоғырлануының орташа мәні, қарастырылып отырған уақыт аралығындағы қазандықтың жүктелімінің орташа мәні бойынша есептелінеді. Бұл ретте қазандықтың жүктеліміне ластаушы заттардың шоғырлануының алдын ала құрылған тәуелділігі пайдаланылады. Минималды, орташа, максималды жүктелімдер кезіндегі көрсетілген тәуелділіктердің құрылуы үшеуден кем емес нүктелер бойынша жүргізіледі.

      4. Есептік отын шығыны Вр, т/сағ (мың.нм3/сағ) немесе т/жыл (мың. нм3/жыл), мынадай арақатынас бойынша анықталады:

     


      (6)

      бұнда В – қазандыққа жұмсалған отынның толық шығыны, т/сағ (мың.нм3/сағ) немесе т/жыл (мың. нм3/жыл);

      q4 – отынның механикалық толық жанбау себебінен жылуды жоғалту, %;

      В мәні құрылғы көрсеткіші немесе кері жылу теңгерімі (қазандықты сынау кезінде) бойынша анықталады.

      5. Құрғақ түтін газдардың Vқг көлемін есептеу жағатын отынның химиялық құрамы немесе кесте деректері жөніндегі нормативтік әдіс бойынша жүргізіледі. Есептік формулалар, сонымен қатар, осы Әдістеменің 2-қосымшасында берілген.

      Жағатын отын құрамы туралы ақпараттың жеткіліксіз болу жағдайында құрғақ түтін газдардың көлемі жақындатылған формула бойынша есептелінеді

      Vқг = KQ?j (7)

      бұнда Q –отынның жануының жылуы, кг/МДж;

      К- отын түрін ескеретін коэффициент және мыналарға тең:

      газ үшін....................................................0,345

      мазут үшін...............................................0,355

      тас көмірлері үшін..................................0,365

      қоңыр көмірлері үшін.............................0,375

      6. Ластаушы заттың j (көлемді шоғырлануын есептеу құрылғыларын пайдалану кезінде) жиынтық санын анықтау үшін (3), (5) және (7) есептегенде (1) қатынасы мынадай болады:

     


      (8)

      1-3 суреттерде (осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес) атмосфераны газ тәріздес ластаушы заттардың шығарындыларын г/с-на графикалық түрде бағалауға мүмкіндік беретін номограммалар келтірілген. Номограммаларға сәйкес формулаларда kn-ның орнына оның 0,278·10-3-ға тең мәні алынған.

3. Газ тәріздес ластаушы заттар шығарындыларын есептік әдістермен анықтау

      7. Азот оксидтері. Отынды алаулы әдісімен жағатын қазандық қондырғылар үшін азот оксидтерінің шығарындыларын есептеу.

      Өнімділігі 30-75 т/сағ бу қазандықтар және жылулық қуаты 35-58 МВт (30-50 Гкал/сағ) су жылытатын қазандықтар үшін келесі есептік әдіс қолданылады. Қатты, сұйық және газ тәрізді отынды жағу кезіндегі, қазандықтың түтін газдарымен бірге, атмосфераға тасталатын азот оксидтерінің MNO2 қосындылық санын г/с (т/жыл) NO2 қайта санауы мынадай арақатынаста есептелінеді

     


      (9)

      бұнда В - шартты отын шығыны, шартты отын т/сағ.

      К - азот оксидтерінің шығуын сипаттайтын коэффициент, 7 тармағы бойынша анықталады, кг/ шартты отын т;

      q - отынның механикалық толық жанбау себебінен жылуды жоғалту, %;

      ?1–азот оксидтерінің шығуына жағылатын отын сапасының әсерін ескеретін коэффициент, 7 тармақтың 2)-тармақшасы бойынша анықталады;

      ?2 – шілтерлердің құрылымын ескеретін және мынадай көрсеткіштерге тең коэффициент:

      құйынды шілтерлер үшін........................................1,0

      тікелей дәлдіктегі шілтерлер үшін 0,85;

      ?3 - қож шығару түрін ескеретін және мынадай көрсеткіштерге тең коэффициент:

      қатты қож шығару кезінде 1,0

      сұйық қож шығару кезінде 1,6;

      ?1 - оларды пеш оттығына салу жағдайларына байланысты, рециркуляциялаушы газдардың азот оксидінің шығуына әсер ету тиімділігін сипаттайтын коэффициент, 7 тармақтың 3)-тармақшасы бойынша анықталады;

      ?2 – жалпы артық ауа қазандықта сақталған жағдайында, ауаның бір бөлігі негізгі шілтерлерден тыс берілетін кезде, азот оксидтерінің шығарындыларының азайуын сипаттайтын (екісатылық жағу кезіндегі) коэффициент, осы Әдістеменің 6-қосымшасына сәйкес 1-сурет бойынша анықталады;

      r - түтін газдарының рециркуляция дәрежесі, %;

      ?NO2- азот тазартқыш қондырғыларда қармаланатын азот оксидтерінің үлесі;

      ?0, ?1- азот тазартқыш қондырғы мен қазандықжұмысының ұзақтығы, ж/с;

      kn - жалпы шығарындыларды секундына граммдарда есептеу кезінде kn = 0,278·10-3қайта санау коэффициенті; шығарындыларды тонналарда есептеу кезінде kn = 10?6.

      2) KNO2 коэффициенті эмпирикалық формулалар бойынша есептеледі:

      Өнімділігі 30-дан 75 с/т-ға дейін бу қазандықтары үшін

     


      (10)

      бұнда Dн және Dф –номиналды және нақты қазандықтың өнімділігі тиісінше,с/т;

      Өнімділігі 125-210 с/ГДж-дан су жылытатын қазандықтар үшін

     


      (11)

      бұнда Qф және Qн – қазандықтың номиналды және нақты жылу өнімділігі тиісінше, с/ГДж;

      Ескертпе. Қатты отынды жағу жағдайында (10) - (11) формулаларға Qф және Dф орнына Dн және Qн мәндері қойылады

      3) ?1 мәндері, қатты отын жағу кезінде мынадай формулалар бойынша есептеледі:

      ?r ? 1,25 ?1= 0,178+0,47 N?, (12 )

      ?r> 1,25?1= (0,178+0,47 N?) аі/1,25(13 )

      бұнда Nr – отын құрамындағы азоттың үлесі, тұтанғыш массаға %.

      Сұйық және газ тәрізді отынды жағу кезінде ?1 коэффициентінің мәні осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 1-кесте бойынша қабылданады.

      Отынның екі түрін бір уақытта жағу кезінде және отынның бір түрінің шығыны 90 %-дан асатын болса бірге тең коэффициенттің мәнін негізгі отын түрі бойынша алу қажет. Өзге жағдайларда бірге тең коэффициентті отынның орташа өлшенген мәні ретінде анықтайды. Отынның екі түрі үшін:

     


      (14)

      Бұнда ?'1?''1D'1 D''1 –тиісінше коэффициенты және отынның әр түрінің қазандыққа кеткен шығындары.

      4) Номиналды жүктелімі және түтін газдар 20%-дан кем емес рециркуляциясы дәрежесі кезінде е 1 коэффициентің тең етіп қабылдайды:

      газды және мазутты жағу және рециркуляциялаушы газдарды тамызыққа енгізу кезіндегі (вертикальды экрандарда шілтерлердің орналасуы кезінде).....................................................................................................0,0025

      шілтерлердің астынғы шлицалары арқылы.....................................0,015,

      шілтерлердің сыртқы арнасы арқылы..............................................0,025,

      екі ауа ағыны бөлігіне және ауа үрлеуге...........................................0,035,

      қатты отынның жоғарғы температуралық жануы және рециркуляциялаушы газдарды алғашқы аэроқоспаға енгізу кезінде ... ....0,010,

      екінші қолданымға берілетін ауаға....................................................0,005;

      қатты отынның төмен температуралық жануы ?1=0

      номиналдық коэффициенттеназ жүктелім кезінде ?1, арақатынас бойынша анықталатын, r коэффициентіне көбейтеді

     


      (15)

      8. Газотурбиналық қондырғыларынан түсетін азот оксидтерінің шығарындыларын есептеу.

      Газотурбиналық қондырғыларының пайдаланылған газдарымен бірге атмосфераға түсетін,NO2-ге қайта есептегенде азот оксидінің NOх қосындылық саны, МNOx с/г немесе т, мынадай арақатынас бойынша есептелінеді

      MNOх = CNOх*VқгB*kn (16)

      бұнда сNOх - NO2-ге қайта есептегенде пайдаланылған газдарындағы азот оксидтерінің шоғырлануы, мг/м3;

      Vқг– турбинаның артқы жағындағы құрғақ түтін газдар көлемі, отын м3/кг (м3/м3), мынадай формула бойынша есептеледі

      Vқг = (VoyVoH2O)\ ( ?cr 1 )Vo (17)

      бұндаVқг– газдардың теоретикалық көлемі, отын м3/кг (отын м3/м3),

      Vo- теоретикалық қажетті ауа көлемі, отын м3/кг (отын м3/м3),

      ?қг –турбинаның артқы жағындағы пайдаланылған газдардағы ауа артығы коэффициенті;

      VoH2O– су буларының теоретикалық көлемі, шартты отын м3/кг (шартты отын м3/м3);

      В- жану камерасындағы отын шығыны, т/сағ (м3/сағ мың);

      kn - қайта санау коэффициенті; г/c kn = 0,278-103- шығарындыларды анықтау кезінде; т/жыл kn - 10-6шығарындыларды анықтау кезінде .

      Осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 2-кестеде азот оксидінің cNOх және кейбір жұмыс істейтін қондырғылар үшін номиналды режимдерінде келтірілген ГТҚ-ның пайдаланылған газдар шоғырлануы

      Энергетикалық ГТҚ-да жоғары үдемелі, жану аймағына ауаны жүйелі түрде енгізетін жану камераларын және барлық ауаны фронттық құрылғы арқылы беретін микроалаулы жану камераларын пайдаланған кезде азот оксидінің мг/м3 cNOx шоғырлануы барынша жақындатылып, мынадай формула бойынша есептеледі:

      cNOx = ? krkp*103 (18)

      бұнда ? - отын түріне тәуелді және тең коэффициент.

      жағу кезінде жоғары үдемелі жану камералары үшін:

      табиғи газға – 1,8

      газотурбиналық және дизелдік отындарға – 2,4

      жану кезіндегі микроалаулы жану камераларына:

      табиғи газға – 6,2

      газотурбиналық және дизелдік отындарға –7,7

      kr - NOх түзелуіне турбина (Тгт) алдындағы газдардың температурасының әсерін көрсететін коэффициент. Т-дан kr тәуелдіктері, жану камераларының екі түрлері үшін 2 және 3 суреттерінде берілген (осы Әдістеменің 6-қосымшасына сәйкес).

      kр - жану камерасындағы қысымнан азот оксидтерінің шоғырлануының тәуелдігін көрсететін коэффициент,

     


      (19)

      бұнда pd- жану камерасындағы қысым, МПа.

      жоғары үдемелі жану камералары үшін формула (18) жұмыс режиміне жақын болған кезде қолданылады, ал микроалаулылар үшін – режимдік параметрлерінің өзгерістерінің кең диапозонында:

      ?от = 3-8

      Тауа = 200-.

      Жану камера конструкциясының түбегейлі өзгертусіз энергетикалық ГТҚ-дың шығаратын газдарындағы азот оксидінің шоғырлануын төмендетудің тиімді әдісі ретінде жану аймағына суды немесе буды бүрку болып табылады.

      Үйкеліс аймағына ылғал беру кезінде азот оксидінің шоғырлануын төмендетілуі мынадай формула бойынша есептеледі:

     


      (20)

      бұнда cnNO2 және cқұрNO2 - ылғал берілген және берілмеген кездерге сәйкес, азот оксидтерінің шоғырлануы, мг/м3:

      kылғ – отын шығынына В берілетін ылғал Gылғ мөлшері қатысына қарай, 4 сурет бойынша белгіленетін (осы Әдістеменің 6-қосымшасына сәйкес), ылғал шығыны әсерін есепке алатын коэффициент.

      Дебетті отандық және шетелдік нормативтік-техникалық құжаттар бойынша әртүрлі ГТҚ-дың жану өнімдеріндегі NOх шоғырлануын салыстыруүшін, мынадай формула бойынша:

     


      (21)

      оның құрамындағы оттегінің мәнін О2?15 % жақындатады.

      бұнда СnNO2 және СNO2- азот оксидінің келтірілген және нағыз шоғырлануы, мг/нмі,

      O2 - ГТҚ-дың жану өнімдеріндегі оттегінің шоғырлануының нақты мәні,%

      Азот оксиді және диоксидтеріне бөлек белгіленген РЕШШ-на байланысты және азот оксидтерінің өзгеруін есепке ала отырып, осы әдістеменің 6 тармағына сәйкес есептелетін, азот тотықтарының қосындылық шығарындылары құрамдастарға бөлінеді.

      9. Күкірт оксидтері

      Түтін газдарымен (г/с, т/жыл) бірге атмосфераға түсетін күкірт оксидтерінің МSC1 қосындылық шамасын мынадай формула бойынша есептеледі:

      MSO2 = 0,02 B Sp (1- ?'SO2)(1 - ?''SO2)(1- ?eSO2*nc/nk) (22)

      бұнда В – қарастырылып отырған кезеңдегі табиғи отын шығыны, ( г/с, т)

      Sp-жұмыс массасындағы отын құрамындағы күкірт, %;

      ?'SO2– қазандықтағы ұшпа күлмен біріктірілетін күкірт оксидінің үлесі;

      ?''SO2- қатты бөлшектермен қатар сулы күлтұтқыш қондырғыда ұсталатын күкірт оксидінің үлесі;

      ?eSO2 -күкірттұтқыш қондырғыда ұсталатын күкірт оксидінің үлесі;

      nc, nk - күкірттұтқышқондырғының жұмыс істеу ұзақтылығы және, сәйкесінше, қазандықтын, сағ/жыл;

      Әртүрлі отын түрлерін алаулы жағу барысында арнайы көрсетілген ?eSO2 мәндері осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 3-кестеде көрсетілген.

      Құрғақ күлтұтқыштарда (электрофильтрларда, батареялық циклондарда) ұсталатын күкірт оксидінің үлесі (?eSO2) нөлге тең болып қабылданады. Сұйықкүлтұтқыштарда МС және МВ суарылатын судын жалпы сілтілігіне және көрсетілген отынның күкірттілігіне Snp байланысты:

     


      (23)

      Жылу электростанцияларында қабылданған күлтұтқыштарды суаруға үлесті судың шығындары 0,1 -0,15 дм3/м3 ?eSO2 осы Әдістеменің 6-қосымшасына сәйкес 5-сурет бойынша анықталады.

      Әртүрлі отынды бірге жағу кезінде күкірт оксидінің шығарындылары әр отын түріне бөлек есептеледі және нәтижелері жиынтықтап қосылады.

      Ескерту. – Шекті рұқсат етілген және уақытша келісілген шығарындылар нормативтерін әзірлеу кезінде, күкірт диоксиді шығарыдыларын дәлірек есептеуге мүмкіндік беретін, теңгерімдік-есептік әдісті қолдану қажет. Бұл күкірттің отында біркелкі орналаспағандылығына байланысты. Г/с максималды шығарындыларын анықтау кезінде, өткен жылғы S` ең жоғары мәндері қолданылады. Т/жыл жалпы шығарындыларын анықтау кезінде, ортажылдық S` мәндері қолданылады.

      10. Көміртегі оксиді

      Есептік әдіспен түтін газдарындағы көміртегі оксидінің шоғырлануын анықтау мүмкін емес. Осы басшылыққа алынған құжаттың 2-тармағына сәйкес, СО шығарындыларын есептеуін құралдық өлшеу деректері бойынша орындау қажет.

4. Қатты ластаушы заттардың шығарындыларын анықтау

      11. Құралдық өлшеу деректері бойынша қатты бөлшектер шығарындыларын анықтау.

      Түтін газдарымен бірге атмосфераға түсетін қатты бөлшектердің максималды (г/с) шығарындылары Мқат мынадай қатынас бойынша анықталады:

      Mқат = с эксп


      (35)

      Бұнда сэксп- қазандықтың жұмысы максималды жүктеліміндегі кезінде түтін газдарындағы қатты бөлшектердің өлшенген массалық шоғырлануы, г/м3;

      Vpr- газ жолдарының сол тілімінде өлшенген немесе жұмыс жағдайлары мен қазандықтың жұмысы максималды жүктеліміндегі кезінде отын құрамы бойынша есептелінген, түтін газдарының нақты көлемі, м3/с.

      Әртүрлі отынды бірге жағу кезінде қатты бөлшектердің максималды шығарындыларын есептеу, қазандықтың жұмысы максималды жүктеліміндегі және неғұрлым күлі көп отын түрінің үлесі ( жылу бойынша ) максималды кезіндегіқұралдық өлшеу деректері бойынша жүргізіледі.

      Есептік кезеңдегі қатты бөлшектердің (т) жалпы шығарындыларын есептік әдіспен анықтау қажет.

      12. Қатты бөлшектердің шығарындыларын есептеу.

      1) Қазандықтардың түтін газдарымен бірге атмосфераға түсетін қатты бөлшектердің (ұшпа күл мен жанбай қалған отын)

      Қосындық мөлшері мынадай екі формуланың біреуімен есептеледі.

     


      (25) немесе

     


      (26)

      бұнда В - табиғи отын шығыны, г/с (т/жыл)

      Ар - жұмыс массасына отынның күлді болуы.

      Гуn - шығарылымдағы жанар заттың құрамы, %;

      аун – қазандықтан газдармен әкетілетін күлдің үлесі

      ?3– дүркінді шығарындыларды есепке алғанда, күлтұтқыштарда ұсталып қалатын қатты бөлшектердің үлесі

      q4- отынның механикалық толық жанбау себебінен жылуды жоғалту, %;

      Q?j – отынныңең төменгі өртену жылуы, МДж/кг;

      32,68 – көміртегінің өртену жылуы, МДж/кг;

      2) Атмосфераға әкетілетін қатты бөлшектердің қосындылық мөлшеріне кіретін, ұшпа күлдің мөлшерін (М3) г/с (т/жыл) мынадай формула бойынша есептейді:

      М3 =0,01·B·аун·Aр(l-?3) (27)

      3) Жанармайдың толығымен механикалық күймеуі нәтижесінде оттықта құрылатын және қатты жанармайды жағу кезіндегі коксты қалдықтар түріндегі ауаға шығатын қатты бөлшектердің г/с (т/жыл) саны (Мк) мына формуламен анықталады:

      Мк = Мтв -Мз (28)

      Ескерту – г/с-на максималды шығарындылар анықталған кезде, өткен жылдың максималды мәндері Ар қолданылады.

      13. Ванадийға қайта есептегенде мазут күлінің шығарындыларын есептеу.

      Негізі металдардың оксидтерінен тұратын мазут күлі күрделі қоспа болып келеді. Оның қоршаған ортаға биологиялық әсері бірыңғай тұтас әсері ретінде қарастырылады. Ванадий бақылау көрсеткіш ретінде қабылданды, оның күл құрамындағы үлесі бойынша санитарлық-гигиеналық норматив белгіленген (ШРК).

      Мазутты жаққан кезде атмосфераға қазандықтың түтін газдарымен бірге түсетін, ванадийға қайта есептегендегі мазут күлінің қосындылық мөлшері (Ммз), г/с немесе т/жыл, мынадай формула бойынша есептеледі (күкірт тұтқыш қондырғы әсері есепке алынбайды):

     


      (40)

      бұнда GV – 1 тонна, г/т мазуттағы ванадийдың мөлшері,

      GV г/т-да екі тәсілдің біреуімен анықталады:

      мазуттың химиялық талдау нәтижелері бойынша:

      Gv= av 10


      (30)

      бұнда av– мазут құрамындағы ванадий элементінің нақты үлесі, %;

      104– қайта есептеу коэффициенті;

      жақындатылған формула бойынша (химиялық талдаудың деректері болмаған жағдайда )

      Gv=2222Aр, (31)

      бұнда - 2222- эмпирикалық коэффициент;

      Aр – жұмыс массасына мазут құрамындағы күлдің улесі, %;

      В - табиғи отын шығыны; г/с-на шығарындыларды анықтау кезінде В т/жыл алынады,

      ?ос – тең алынатын, қатты қалдықтармен бірге мазуттық қазандықтардың бетінде шөгетін, ванадийдің үлес;

      0,07 –беттерінің тазартылуы тоқтатылған күйінде жүргізілетін, өндірістік бу жылытқыш қазандықтар үшін;

      0,05 – сол шарттар сақталған кезде өндірістік бу жылытқыштары жоқ қазандықтар үшін

      ?


      – күлтұтқыш қондырғылардағы түтін газдарының мазут күлінен тазару дәрежесі, %;

      kп - қайта есептеу коэффициенті;

      kп = 0,278*10-3 г/с шығарындыларды анықтау кезінде;

      kп = 10-6 г/с шығарындыларды анықтау кезінде.


  Жылу электростанциялар және қазандықтар жұмысында атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу әдістемесіне 1-қосымша

Коэффициенттер мен әр түрлі мәндердің кестесі


1-кесте.


Оттық камерасындағы артық ауа коэффициенті ?r

?1

>1,05

1,0

1,05 – 1,03

0,9

<

0,7.1



2-кесте


ГТҚ түрі

Камераның түрі

Отын түрі

Коэффициент

Жану өнімдері % құрамында оттегінің болуы

Азот оксидтерінің шоғырлануы




Жану камераларының конструкцияларын жетілдірусіз

Конструкциялары өзгертілген

ГТ-100-750 ЛМЗ

регистрлық блокты

газотурбиналық

4,1

15,9

275


ГТ-35-770 ХТЗ

регистрлық, шығарылатын

газ, газотурбиналық

4,6 4,7

16,4 16,5

225 200


ГТ-25-770-11 ЛМЗ

регистрлық, шығарылатын

газ

5,5

17,0

135


ГТТ-12

жоғары үдемелі, блокты

дизелді

5,1

16,9

190


ГТН-25 НЗЛ

микроалаулы, сақиналы

газ, газотурбиналық,

дизелді

4,1

15,9

85


ГТЭ-150 ЛМЗ

жоғары үдемелі, блокты

газ, газотурбиналық

3,5

3,5

15,0

15,0

220

270

150

210

1 ТЭ-15 ХТЗ

регистрлық,

сақиналы

газ, дизелді, газотурбиналық

4,0 15,8

4,0 15,8

220

240

100

150



3-кесте

      Әртүрлі отын түрлерін алаулы жағу барысында арнайы көрсетілген ?eSO2 мәндері мынаны құрайды:

Отын

?eSO2

торф

0,15

Сазды тақта тастар

0,5

Екібастұз көмірі

0,02

қатты күл алатын тамызықтар үшін

0,5

сұйық күл алатын тамызықтар үшін

0,2

мазут

0,02

газ

0





Жылу электростанциялар және қазандықтар жұмысында атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу әдістемесіне 2-қосымша (анықтамалық)

Құрғақ түтін газдар көлемін анықтау

      1. Қалыпты жағдайларда құрғақ түтін газдар көлемі мынадай теңдік бойынша анықталады:

     


      (A1)

      бұнда V0, Vr0, V0H2O - бір кг отынды стехиометриялық кезіндегі жағу, тиісінше, ауа, түтін газдары және су булары көлемі,

      2. Қатты және сұйық отынның түрлері үшін келесі формулалар бойынша жағатын отынның химиялық құрамы бойынша есептеу орындалады:

     


      (A2)

     


      (A3)

     


      (A4)

      Мұнда Cr, Srop+k, Hr, Or, Nr тиісінше отынның жұмыс массасы құрамындағы оттегінің, күкірттің ( органикалық және колчедандық) сутегінің, оттегінің, және азоттың, %;

      Wr - отынның жұмыс массасының ылғалдығы, %

      3. Газ тәрізді отын үшін есептеу мынадай формула бойынша орындалады

     


      (A5)

     


      (A6)

     


      (A7)

      бұнда СО, СО2, Н2, Н2S, CmHn, N2,O2 – шығыс отыны құрамындағы күкірт оксиді, күкірт диоксиді, сутегі, азот және оттегі үлесі %;

      m,n – тиісінше, күкірт және сутегі атомдарының саны;

      dг.о – құрғақ газ 1 м3 санатына жатқызылған газ тәріздес отынның ылғалдығы, г/м3


  Жылу электростанциялар және қазандықтар жұмысында атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу әдістемесіне 3-қосымша


     


      1 сурет- NОx шығарындыларын бағалау (номограмма)

     


     

      2 сурет- SO2 шығарындыларын бағалау (номограмма)

     

     


      3 сурет- СО шығарындыларын бағалау (номограмма)


  Жылу электростанциялар және қазандықтар жұмысында атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу әдістемесіне 4-қосымша

Күңгірт мазутты жағу барысында ККЗ-320-140ГМ пеші үшін зиянды заттар шығарындыларын (г/с) есептеу үлгісі

Параметрі

Белгіленуі

Өлшемділігі

Сандық мәні

Мазут шығыны

В

т/ч

21

Құрғақ түтін газдар көлемі

Vқг

м3/кг

13,91

Мазуттың өртену жылуы

Qj

МДж/кг

39,0

Мұржаның артқы жағындағы түтін газдарының өлшенген құрамы:

Оттегі

Азот оксиді

Көміртегі оксиды

Күкірт диоксиді

O2

Inox

ICO

ISO2

Н

ррт

ррт

ррт

7,6

196

57

1125

Массалық шоғырлануы:

азот оксиді

көміртегі оксиді

күкірт диоксиді

сNOx

сCO

сSO2

мг/м3

мг/м3

мг/м3

450

80

3600

Ластаушы заттар шығарындылары (г/с):

оның ішінде азот оксидтері

азот диоксиді

күкірт диоксиді

көміртегі оксиді

MNOx

MNO2

MNO

MCO

MSO2

г/с

г/с

г/с

г/с

г/с

36,5

29,2

4,75

6,5

292,3





Жылу электростанциялар және қазандықтар жұмысында атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу әдістемесіне 5-қосымша

Газ және көмірді бірге жағу кезінде азот оксидтерінің максималды ( г/с )
және жалпы ( т/жыл )шығарындыларын есептеу үлгісі.

      Бастапқы мәндер

Қазандық түрі

ТП-87

Максималды жүктелім, т/жыл

420

Жыл барысында орташа жүктелім

370

Жағылатын отын

Табиғи газ, көмір

Көмір сорты

Кузнецкінің жұқасы

Максималды жүктелім кезіндегі көмір жылулығы бойынша максималды үлесі

0,2

Жылу бойынша жыл барысындағы орташа көмір үлесі

0,08

Максималды жүктелім кезіндегі шартты отын шығыны шартты отын т/сағ

40

Жыл барысындағы қазандықтың орташа жүктелімі

370

Орташа жүктелім кезіндегі шартты отын шығыны шартты отын т/сағ

35,5

Отынның қазандыққа жылдық шығыны

213000


      формула бойынша есептеу жүргізіледі; ( максималды шығарындыларды анықтау үшін ) бұл ретте отын шығындары шартты отын т/сағ -да алынады

      Көмір және газ жағу жағдайлары үшін эксперименталды тәуелдіктері cNOX=f (D) 1-2 суреттерде берілген.

      Осы суреттер бойынша максималды және орташа жүктелімдеріндегі көмір мен газ жағу жағдайында ( штрихтік жиектер)NOx шоғырлануы анықталады:

      Cmax1 = 1430 мг/нм3 :сорт1=1190мг/м3

      Cmax2 = 290 мг/нм3 :сорт1=208мг/м3

      Отын қоспасын жағу кезінде NOx максималды шоғырлануы


      формула бойынша анықталады:

      c=0,2 *1430+0,8* 290=518 мг/м3

      Отын қоспасын жағу кезінде NOx орташа шоғырлануы сjср = сjср1?+ сjср2(1-?) формула бойынша анықталады:

      c=0,08 *1190+0,92* 208=287 мг/м3

      Шартты отынға бірге жағу және қазандықтың максималды жүктелімі кезінде құрғақ түтін газдар көлемі Vқг = Vқг1* ?max+ Vқг2(1- ?max) формул бойынша анықталады және осы Әдістеменің 5 тармағы бойынша құрғақ түтін газдар көмір және табиғи газ үшін көлемі анықталады:

      Vқс1 = 0,365*29,33=10,705 м3/кг шарт.отын

      Vқс2 = 0,345*29,33=10,119 м3/кг шарт.отын

      Vқс= 0,2*10,705+0,8*10,119 = 10,236 м3/кг шарт.отын.

      Шартты отынға бірге жағу және қазандықтың орташа жүктелімі кезінде құрғақ түтін газдар көлемі Vқг = Vқг1* ?+ Vқг2(1- ?) формула бойынша анықталады және бұл ретте құрғақ түтін газдар көлемі көмір және табиғи газ үшін алдыңғы жағдайдағы сияқты сол күйінде қалады Сондықтан

      Vқс= 0,08*10,705+0,92*10,119 = 10,116 м3/кг шарт.отын

      Максималды шығарындылар мынадай қатынас бойынша анықталады:

      МNO= 518*10,236*40*0,278-10-3=58,96 г/с

      Дүркін шығарындылар МNOx мына қатынас бойынша анықталады

      МNOx= 287*10,166*213000-10-6=621,5 т.

     



      1 сурет – азот оксиді концентрациясының көмірді жағу

      кезіндегі қазан жүктемесіне тәуелділігі

     


      2 сурет - азот оксиді концентрациясының газды жағу

      кезіндегі қазан жүктемесіне тәуелділігі


  Жылу электростанциялар және қазандықтар жұмысында атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу әдістемесіне 6-қосымша


     



     

      1 сурет – негізгі оттықтан бөлек берілетін ауаның үлесіне тәуелді ?2 коэффициентінің мәні

     



     

      2 сурет – жоғарыжылдамдатқыш жану камерасы үшін турбина алдындағы газдардың температурасынан kт коэффициентінің тәуелділігі

     

     



     

      3 сурет - микрофакельді жану камерасы үшін турбина алдындағы газдардың температурасынан kт коэффициентінің тәуелділігі

     



     

      4 сурет - жану камерасындағы ылғалдылықтың (бу немесе су) салыстырмалы шығынынан kылғ коэффициентінің тәуелділігі

     



     

      5 сурет – жанармайдың келтірілген күкірттілігі мен суаратын судың сілтілігіне байланысты ылғал күлтұтқыштардағы күкірт оксидін ұстау дәрежесі


  Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары Министрінің 2014 жылғы 12 маусымдағы № 221-ө бұйрығына № 4-қосымша

Машина жасау кәсіпорындарының негізгі технологиялық жабдықтарынан атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың жалпы шығарындысын есептеу әдістемесі
Жалпы ережелер

      1. Осы әдістеме машина жасау кәсіпорындарында атмосфераға зиянды заттың эмиссиясын анықтау үшін бірыңғай әдістерді белгілеу мақсатында әзірленді. Олардың мәндері технологиялық процестер мен жабдықтардың экологиялық сипаттамаларын анықтау кезінде олардың сарапшылық бағалауында, түгендеу барысында шығарындыларды есептеуде, статистикалық есептілік формаларын толтырғанда, атмосфераға ластаушы заттардың шығарындыларын азайту бойынша іс-шаралар жоспарын әзірлеуде жекелеген кәсіпорындар үшін және бүкіл сала үшін бастапқы мәндер ретінде қолданылады.

      2. Осы Әдістемеде келесідей негізгі түсініктер қолданылады:

      1) зиянды заттардың шоғырлануы:

      салмақтық - ауа көлемі бірлігіндегі табиғи зат салмағы;

      көлемдік - талданатын газ көлемі бірлігіндегі зиянды зат көлемі;

      2) сынама - талданатын материалдың заттық немесе химиялық құрамын көрсететін бөлігі;

      3) зиянды заттың жол беруге болатын шекті шоғырлануы - жекелеген салдарын қосқанда мезгілді түрде әсер еткенде немесе адамның бүкіл өмірінде оған және бүкіл қоршаған ортаға зиянды әсерін тигізбейтін белгілі бір орташаланған уақыттағы атмосферада зиянды заттың максималды шоғырлануы;

      4) зиянды зат - атмосферада болғаны қоршаған ортаға және адамдар денсаулығына жағымсыз әсерін тигізетін зат;

      5) жол беруге болатын шекті шығарынды - ластау көзінен немесе олардың жиынтығынан шығатын атмосфералық ауаның жерге жақын қабатындағы ластаушы заттардың мөлшері халық үшін, жануарлар мен өсімдіктер әлемі үшін ауа сапасының нормативнен аспайтындай етіп белгіленген норматив;

      6) шығарындыларды түгендеу - аумақтағы зиянды заттар шығарындыларының көздерін бөлу, шығарындылар мөлшері мен құрамы жөнінде мәліметтерді жүйелеу;

      7) зиянды заттар шығарындыларының ұйымдастырылған көзі - шығарылатын газ құрамындағы (вентиляциялық ауадағы) зиянды заттар газ айдау немесе ауа өткізу (құбыр, аэрациялық шам, желдету шахтасы және т.б.) жүйесі арқылы атмосфераға шығарылатын шығарындылар көзі;

      8) зиянды заттар шығарындыларының ұйымдастырылмаған көзі - егер шығарынды көзі ғимараттан тыс, немесе желдету жүйесімен жабдықталмаған (бұндай көздерге технологиялық процестер, операциялар, жабдықтардың өздері, сусымалы және сұйық заттарды сақтау орындары, сондай-ақ газ шығару жүйесімен жабдықталған жабдықтардың герметикалығының бұзылуы және газшығару жүйесінің бұзылуы жатады) немесе есік, терезе арқылы қосымша жылдамдық пен шығарынды көзін беретін қондырғылардан өтпей тікелей атмосфераға шығарылатын зиянды заттар шығарындыларының көзі;

      9) зиянды заттардың ұйымдастырылмаған шығарындылары - ұйымдастырылмаған шығарындылар көздерінен зиянды заттар шығарындылары;

      10) зиянды заттардың үлестік шығарындылары - есептік немесе аспаптық жолмен анықталатын бірлік жабдықтың уақыт бiрлiгiнде, өнiм бiрлiгiн шығару немесе өңдеу кезінде технологиялық процесс барысында (бірлік мөлшердегі шикізат немесе жартылай өнімді қайта өңдеу кезінде, отын салмағының бірлігі орын ауыстырғанда, энергия бірлігін өндіргенде) бөлінетін зиянды зат салмағының көрсеткiші;

      11) вентиляция - жұмыс бөлмесінің ауасында тиісті параметрлерді (гигиеналық, технологиялық, жарылыс, өртқауіпті) сақтауға көмектесетін ұйымдастырылған ауа алмасу, сондай-ақ ауа алмасуды іске асыруда техникалық құралдар кешені;

      12) жергілікті сорғыш вентиляция - шығарынды көздерінен ластанған ауаны шығару үшін жергілікті сорғу жүйелері;

      13) жалпы алмасу вентиляциясы - жұмыс бөлмесінен зиянды заттары бар ауа ағынын тікелей атмосфераға немесе газ шығару (ауа шығару) жүйесіне шығаруға арналған жабдықтар кешені;

      14) табиғи вентиляция - ауа алмасу не сыртқы және ішкі ауаның (температураның) тығыздығының әртүрлілігінің әсерінен, не желдің әсерінен, не олардың бірлескен әсерінен жүзеге асырылады, сондай-ақ осындай ауа алмасуды іске асыру үшін техникалық құралдар кешені болып табылады;

      15) механикалық мәжбүрлік вентиляция - ауа қозғалысын қозғаушылардың (вентиляторлар, компрессорлар, эжекторлар және т.б.) көмегімен жүзеге асырылатын ауа алмасу, сондай-ақ осындай ауа алмасуды іске асыру үшін техникалық құралдар кешені;

      16) желдету жүйесі - вентиляторлардан, ауа бөлу немесе ауа қабылдау құралдарымен, ауаны тазалу жүйесімен, реттеу және бақылау құралдарымен жабдықталған ауа шығару желілерінен тұратын ауа алмасуды іске асыру үшін техникалық құралдар кешені;

      17) атмосфераға зиянды заттар түзілу және бөлу көзі - өндірістік цикл барысында бөлінетін зиянды заттар түзетін технологиялық жабдық (қондырғы, агрегат, станок, машина, құрал-жабдық және т.б.) немесе технологиялық процесс, операция (сусымалы материалдарды арту, түсіру, қалдықтардың тасуы, ұшпалы заттардың төгілуі және т.б.) ;

      18) газтазалау қондырғысы - шығарылған газдан немесе желдеткіш ауасынан зиянды компонентті (қатты, сұйық немес газ тәріздес) бөліп алу процесі жүзеге асырылатын газ тазалау қондырғысының элементі;

      19) зиянды заттардың жалпы шығарындысы - есепті мерзім ішінде атмосфераға шығарылатын зиянды заттар бөлінділерінің жалпы бөлігі;

      20) газ құбыры (ауа өткізгіш)- газды тасымалдауға арналған өзара жалғасқан құбырларлардан тұратын сызықтық имарат;

      21) газдық қалыптың қалыпты жағдайы - ?С температураға және 101,325 кПа қысымға келтірілген газдың жағдайы;

      22) газдық қалыптың стандартты жағдайы - 20оС температурада және 101,325 кПа қысымдағы газдың жағдайы;

      23) газдық қалыптың жұмыс жағдайы - белгіленген температура мен қысымдағы газдың жағдайы.

      3. Машина жасау кәсіпорындарында зиянды заттарды бөлу көздері

      Машина жасау кәсіпорындарында өнім шығару кезінде бөлінетін зиянды заттар көп түрлі. Бұл технология деңгейімен және осы кәсіпорындағы жұмыс мәдениетіне, сондай-ақ онда қолданылатын технологиялық жабдықтар номенклатурасына және негізгі және қосалқы өндіріс процестеріндегі бастапқы материалдарға да байланысты.

      Саладағы кәсіпорындардың атмосфераны ластаудың негізгі көздеріне құю цехтарының технологиялық жабдықтары; бояу-сырлау, химиялық және электрохимиялық қаптамалармен жабындау учаскелері мен цехтары; энергетикалық қондырғылар; термиялық және ұсталық цехтар, материалдарды механикалық өңдеу цехтары мен учаскелері, металдарды дәнекерлеу және кесу, металл емес материалдарды өңдеу, қозғалтқыштарды сынақтан өткізу және т.б. жатады.

      Шығарынды газдар мен жергілікті сорғыштардағы аспирациялық ауада әртүрлі минералдық және органикалық тозаңдар; қара, түрлі түсті және сирек металдар мен олардың құймаларының оксидтері; көміртек, күкірт, азот оксидтері мен қосындылары; қышқылдар, сілтілер, органикалық заттар мен олардың қосындыларының булары мен тұмандары; майлар мен эмульсиялардың аэрозольдары болады. Бұлардың көпшілігі осы кәсіпорында жұмыс істейтін адамдар мен оның жақын маңында өмір сүретін халық денсаулығына едәуір зардабын тигізуі мүмкін. .

      4. Технологиялық жабдықтардан шығатын газдардағы, жергілікті сорғыштар мен қоғамдық желдеткіштерден шығарылатын ауадағы зиянды заттардың шығарындыларын анықтау түрлі әдістемелер бойынша жүзеге асырылады және олардың қайсысы қолданылатындығы мен таңдалуы ластанған ағынның негізгі қасиеттерімен тікелей байланысты.

      5. Технологиялық циклдардың негізгі және қосалқы өндірістік операцияларынан бөлінетін зиянды заттардың үлестік шығарындыларының құрамы мен мөлшері 2 тарауда сипатталады. Осы негізгі технологиялардан бөлек зауытта тек осы кәсіпорынға ғана тән және жалпылама сипат алмайтын басқа да зиянды заттарды бөлу көздері болуы мүмкін.

      6. Атмосфераға зиянды заттардың бөлінуі технологиялық жабдық жұмыс істеп тұрған кезде жүзеге асырылады. Сондықтан, жалпы шығарындыларды анықтау жұмыс істеп тұрған кәсіпорынға жабдықтарының іс жүзіндегі жұмыс қорына байланысты, ал тиімді жұмыс қоры жоспарланған жобаланып отырған объекті үшін саладағы қолданыстағы нормативтер бойынша қабылданады.

2. Ағын параметрлерін өлшеу нәтижелері бойынша бөлінетін зиянды заттардың салмағын анықтау

      7. Негізгі ережелер

      Технологиялық жабдықтардан шығарылатын ластанған ауа ағынының көлемдік шығынын және оның құрамындағы зиянды компоненттер мөлшерін анықтау Казгидрометпен бекітілген бірыңғай әдістемелерге сәйкес жүзеге асырылады.

      Аталған әдістемелер өз өндірістерінің ерекшеліктерін ескере отырып саласына қарай анықталатын оларды пайдалану шарттарының варианттарынан тұрады.

      8. Газдардың немесе вентиляциялық ауаның сынамасын алу орны, олардың саны мен орналасу орны технологиялық агрегаттар мен жабдықтардан шығатын зиянды заттар мөлшері жөнінде толық және нақты ақпарат алу шартына қатысты таңдалады. Өлшеудің бірінші кезектілігі заттардың адам ағзасына аса қауіптілік деңгейіне байланысты айқындалады.

      9. Өлшемдерді жүргізу мерзімділігі және олардың дәлдігін бағалау.

      Зиянды заттардың шығарындыларын анықтау үшін ластанған ағындардың параметрлерін өлшеу уақыт бірлігінде таралуы керек және атмосфераның ластау көздерін – технологиялық жабдықтардың немесе процестердің өндірістік циклының барлық деңгейлерін көрсетуі тиіс. Шығарындылар орташа тәуліктік параметрлер мәндері: концентрация және көлемдік шығын бойынша есептеледі.

      10. Өндірістік шығарындыларда зиянды заттардың концентрацияларын өлшеу технологиялық жабдықтың іс жүзіндегі жүктелген режиміне, өндірілетін шикізат пен жартылай өнімнің тұрақты номенклатурасына, вентиляциялық қондырғылардың қалыптасқан жұмысына және газтазалу, тозаң ұстау қондырғыларының тиімді жұмысына жасалады. Осы параметрлердің барлығы жұмыс журналдарында тіркелуі тиіс.

      11. Өзгерген жүктеме нәтижесінде уақыт бойынша тұрақсыз зиянды заттармен, шикізат, жартылай өнім және т.б. сапаларының вариацияларымен жұмыс істейтін технологиялық жабдық үшін (агрегаттар, станоктар және т.б,) зиянды заттардың концентрацияларын және ағынның басқа да параметрлерін өлшеу осы ауытқушылықтардың максималды, минималды және басым түсетін мәндеріне орындалады. Жабдықтың жұмыс режиміндегі ауытқу шамасы, шикізат пен жартылай өнім сапасы, технологиялары – өнімді дайындау және т.б. жабдықтың жұмысының және шикізат пен материалдардың шығынын есепке алатын оперативті журналдар бойынша белгіленеді.

      Осы ауытқушылықтар тұрақты болған жағдайда өлшеулер технологиялық жабдық жұмысының іс жүзіндегі режимінде жүргізіледі.

      Осы және басқа да жағдайларда концентрацияларды өлшеу сынама алудың бүкіл мерзімі ішінде 1 ғана сүзгішке сынама алу (сіңіретін ыдысы және т.б.), сондай-ақ әртүрлі сүзгіштерге сынама алу арқылы жүзеге асырылады. Үздіксіз сынама алу уақыты 10-30 мин құрайды, жиілігі бойынша өзіне тән зиянды заттардың бөлінуі, өндірістік цикл сатысы сынама алу процесіне түсуін қамтамасыз ететін интервалда, бірақ екі сағатта 1 реттен сирек емес түрде жүргізіледі.

      Бұл жағдайда зиянды заттың орташа тәуліктік концентрациясы орташа арифметикалық шама ретінде есептелінеді:

      , (2.1)

      мұндағы С1, С2, …, Сn - концентрация шамаларының жекелеген өлшемдері г/м3, мг/м3;

      n – өлшеу саны.

      12. Зиянды заттардың шығарындыларының және өндірістік цикл, өлшеулер барысында газдардың алмасу шығындарының күрт өзгеруімен сипатталатын технологиялық жабдықтар мен процестер үшін шығарылатын газ ағынындағы немесе вентиляциялық ауаның компоненттерінің концентрациялары өндірістік циклдың барлық сатыларында орындалады (мәселен, балқытылатын агрегаттар үшін бұл шихта топтамасын күйдіру, металды балқыту және құю, т.б. кезеңдері). Өзгерістер барлық процесс кезінде бір ғана сүзгішке (сіңіргіш ыдыс), сондай-ақ әртүрлі сүзгіштерге сынамалар алу жолымен жүзеге асырылады. Өндірістік циклдың әрбір кезеңі үшін өкілетті сынамалар алуды қамтамасыз ететін үздіксіз сынама алу уақыты 10-30 мин құрайды.

      Мұнда зиянды заттың орташа тәуліктік концентрациясы орташа өлшенген шама ретінде есептеледі:

     


      , (2.2)

      мұндағы С1, C2, ...Сn, - отдельные измерения величин концентрацияның шамаларының жекелеген өлшемдері, г/м3, мг/м3;

      Q1, Q2, …,Qn - концентрацияны өлшеу кезеңіндегі газдың (ауаның) көлемдік шығындары, м?/ч.

      13. Шығарылған газдардағы немесе вентиляциялық ауадағы зиянды заттардың орташа концентрацияларының мәндері бойынша технологиялық жабдықтың жұмысының іс жүзіндегі режиміндегіжәне шикізат пен өнім сапасы көрсеткіштеріндегі зиянды заттардың секундтық мөлшері өлшенеді.:

     


      , (2..3)

      мұндағы


      - технологиялық жабдықтың жұмысының іс жүзіндегі режиміндегі зиянды зат салмағының секундтық мөлшері, г/с;

     


      - технологиялық агрегаттың жұмысының іс жүзіндегі режиміндегі қалыпты жағдайға келтірілген шығарылатын газ немесе вентиляциялық ауа көлемі, м3/с.

      Өндірістік шығарындылардағы зиянды заттардың секундтық мөлшері осы сияқты есептеледі.

      14. Атмосфераны ластау көзінде газтазалау қондырғысы болмаған жағдайда өндірістік шығарындыларда зиянды заттардың орташа концентрацияларының шамалары ретінде шығарылатын газдар немесе вентиляциялық ауадағы зиянды заттардың орташа концентрацияларының мәндері қабылданады.

      Өлшенетін шаманың шын мәніндегі мәні белгісіз. Сондықтан, талдаулар жүргізген кезде бір шамаға бірқатар өлшеулер жүргізеді. Бұл өлшемдер бірлестігі вариациялық қатар аталынады және әрбір жеке қорытынды варианттар делінеді.

      Вариациялық қатардың орташа арифметикалық шамасыөлшенетін параметрдің орташа мәнін береді, ол келесі теңдеумен анықталады

     


      , (2.4)

      мұндағы Xi ~ жекелеген өлшемдердің бір-біріне тәуелсіз қорытындылары;

      n - өлшем саны.

      Сонда өлшеу қателігі орташа арифметикалық шама мен нақты өлшеу қорытындысының айырмасы ретінде анықталады:

      (2.5)

      және абсолюттік қателік деп аталады. Алайда алынған нәтижелердің сапасын өлшеннетін шаманың орташа арифметикалық мәніне қатысты ?Хi абсолюттік қателік емес, әдетте, пайызбен сипатталатын салыстырмалы қателік деп аталады.

      , (2.6.)

      Барлық абсолюттік қателіктің орташа арифметикалық шамасы олардың белгілеріне тәуелсіз орташа абсолюттік қателік


      деп аталады, ал оның вариациялық қатардағы орташа арифметикалық шамаға қатынасы – орташа салыстырмалы қателік аталады.

      15. Өлшемдердің қорытындыларының дәлдігі орташа квадраттық ауытқу шамасы бойынша келесі формулада бағаланады:

     


      , (2.7.)

      Өлшем едәуір көп болған жағдайда п , шама статистикалық шек болып табылатын G кейбір тұрақты мәнге ұмтылады. Осы шек орташа квадраттық қателік деп аталады, ал оның квадраты – өлшем нәтижелерінің дисперсиясы. S шамасын әрбір жекелеген өлшемге жатқызады. Вариациялық қатардың орташа квадраттық ауытқуы үлкен қызығушылық тудырады, оның Sx мәнін және Gх қателігіні теңдік бойынша анықтауға болады:

     


      (2.8.)

     


      (2.9.)

      Орташа квадраттық қателік G пен орташа абсолюттік қателік ?Хср арасында сандық тәуелділік болады

      G = 1,253?Хср , (2.10)

      16. Өлшемдердің шектеулі мөлшерінен алынған статистикалық сипаттама жақындатылған болып табылады. Сондықтан бағалаудың мүмкін болатын қатесінің шекаралары көрсетілгенде ғана оның маңызы болады. Бұл шекараларға Х?Х және X +?Х мәндері арасындағы интервалдар жатады және олар сенім білдіретін интервалдар атанады. Өлшенетін шаманың шынайы мәні таңдалған статистикалық ықтималдылығымен Р осы сенім білдіретін интервалдың ішінде болады. Өлшемдер нәтижесі шынайы мәнінен сенім білдіретін интервал шегінен аспайтын шамаға ерекшелену ықтималдығы сенім білдіретін ықтималдылық немесе сенім коэффициенті аталады және бұл шарт төмендегідей түрде жазылады:

      , (2..11 )

      Жаппай өндірістік өлшемдер үшін басымырақ мәндер 68,3 және 90%-ға тең мәнін иеленді.

      Сенім білдіретін интервал шекаарасын анықтау үшін таңдалған статистикалық ықтималдылық Р және өлшеу санына n тәуелділікте болатын нормаланған ауытқу t түсінігін пайдалану қажет. Ол орташа арифметикалықтан өлшемдердің ауытқуын көрсетееді және орташа квадраттық қателікке G жатқызылады, яғни.

      , (2.12.)

      Қалыпты (гаустық) заңда вариациялық қатардың таралуында t мәні ±3?С аралығында өзеруі мүмкін.

      Сенім білдіретін ықтималдылықтың жоғарыда көрсетілген мәндері үшін сәйкесінше 1 және 1,65 болады.

      Сонда, сенім білдіретін интервалдардың жоғарғы және төменгі шекараларын сәйкесінше төмендегідей жолмен анықтауға болады:

      жоғары шекарасын

      төменгі шекарасын , (2.13)

      Практикалық өлшемдерде өлшенетін шаманың мәндерінің таралуы жетклікті түрде жоғары болғандықтан, нәтижелерін салыстыру үшін келесі жолмен анықталатын вариация коэффициентін пайдалану қажет:

      , (2.14.)

      17. Жоғарыда келтірілген түсініктер орындалған өлшемдерді бағалап қана қоймай, нәтижелердің қажетті дәлдігін алу үшін оларды қанша жасау керектігін де қарастыруға көмектеседі.

      Нормаланған ауытқудың t орташа арифметикалық жол берілетін қателігінің және вариация коэффициентінің ? қажет етілетін шамаларын қоя отырып осы параметрді өлшеу үшін келесі теңдікпен өлшемнің қажетті санын табуға болады

      , (2.15)

      Вариация коэффициетінің мәні өлшемнің бұл әдісі үшін алдын-ала және әрбір вариациялық қатар үшін максималды көп өлшем санымен анықталуы керек.

      Мәселен, статистикалық көрсеткіштердің аса кең таралған мәндерінде тозаңдануды анықтау үшін өлшеудің қажетті саны 2.1 кестеде келтірілген.

      18. Өлшеу нәтижелерін өңдеу кезіндегі жақындатылған есептеулер

      Тура және жанама шамалардың жекелеген өлшемдерінің немесе осы өлшем бойынша есептелген шаманың әрбір нәтижесі жақындатылған санды құрайды және оның дәлдігі өлшеу қателігімен анықталады. Мұндай санды соңғы цифраның қатесі сәйкесінше разрядтың 10 бірлігінен аспайтындай етіп жазу керек. Бұл жағдайда өлшеу нәтижесін сипаттайтын санның барлық цифралары соңғысынан басқасы тура болады, соңғы сан күмәнді, ал күмәндіден кейінгілердің барлығы – дұрыс емес.

      Өлшем нәтижесінің қорытынды жазбасын дөңгелектеу тәртібіне сәйкес дұрыс емес сандардың барлығы да алынып тасталынады. Алынған сан жақындатылған есептік формулаға кірген жағдайда, ондағы бір дұрыс емес сан қосылқы сан ретінде сақталып қалады. Мысалы, егер өлшеу нәтижесі 1,4573 болса, онда қате 0,01 болады, ал соңғы нәтиже 1,4640,01 түрінде жазылады, яғни 2 дұрыс сан және бір күмәнді сан қалдырылған. Егер де бұл аталған өлшем нәтижесі есептеуге кіретін болса, онда 1,457 саны қолданылады, мұндағы 7 саны қосалқы сан болып саналады.

      Әртүрлі анықтамалықтардағы математикалық және физикалық өлшемдерде дұрыс сандар мен бір күмәнді сандар келтіріледі. Бұл жерде дөңгелектеудің максимальді қатесіне күмәнді сандардың жарты бірліктері қолданылады.

      19. Шамаларды дөңгелектеудің ережесі жалпыға мәлім және келесілерге жұмсалады:

      егер де бірінші лақтырылған сан бестен көп болса, онда соңғы қалған сан бірлікке көбейеді;

      егер де лақтырылған сан бестен кем болса, онда соңғы қалған сан өзгермейді;

      егер де лақтырылған сан беске тең болып, ал кіші разрядты келесі сандар болмаса, онда сақталған жұп сандар бірлікке көбейеді; мұндай жағдайда, егер дөңгелектенген санда қате болатын болса, онда лақтыру кезіндегі жұп сан ретіндегі бес сақталған сандар, сонымен қатар есептелген сандар бірлікке көбейеді;

      егер де жалпы сандар дөңгелектенетін болса, онда лақтырылған сандар көбейткіш сандармен алмастырылады 10


      , мұндағы n - лақтырылған сандар саны, мысалы, 56014 = 56.I03; ондық бөлшекті сандарды бестен кейін дөңгелектеу кезінде оларды нөлмен алмастырусыз жай ғана лақтырады. Ондық бөлшектің соңындағы нөл нақтылық деңгейімен сипатталады, мысалы, 5,48 және 5,480 сандары бір-бірінен сәйкесінше құрамындағы екі және үш дұрыс сандарының бар болуымен ерекшеленеді.

      20. Кез келген жуық сандармен болған математикалық іс әрекет нәтижесі сонымен қатар жуық сандар болып саналады. Сандарды дөңгелектеу соңғы нәтиже болып саналмайтынын, сонымен қатар аралық салымдардағы сандар да екенін ескеру қажет. Осыған орай сандарды дөңгелектеу келесі кейіпте жүргізілді:

      ең жоғарғы разрядта тұрған барлық қосылған сандарды қосу мен алу кезінде сандар күмәнді сандарға дейін дөңгелектенеді, одан соң ғана қосу немесе алу орындалады. Бұл нақтылықты жоғалтпай отырып қосу (алу) процесін жеңілдетуге мүмкіндік береді;

      көбейту мен бөлу кезіндегі алынған нәтижесі бойынша, мәні бар сандардың мәні аз сандардың ішіндегісінен олар қанша болса сонша мәнді сандар болуы керек. Қажеттілікке қарай әрекетті орындау кезінде сандар үстінен дөңгелектеу жүргізіледі;

      дәрежені шығару және түбірді шығару кезінде, олар негізінде қанша болды немесе түбір астындағы сандарда қанша болды нәтиже бойынша сонша мәні бар сандар болуы керек;

      логарифмдеу кезінде мантиссе бойынша алынған жуық мәндес сандарда қанша болса, логарифмделген сандарда да сонша мәнді сандар қалдырылады.

3.Есептеу тәсілі бойынша бөлінетін зиянды қалдықтардың салмағын (массасын) анықтау

      21. Негізгі технологиялық қондырғылардан салыстырмалы көрсеткіштер бойынша бөлінген зиянды қалдықтар есебі.

      Бастапқы мәліметтер бойынша зиянды заттардың массасын анықтауға арналған, қазіргі жағдайда технологиялық қондырғыдан бөлінетін салыстырмалы көрсеткіштердің қалыптасуына және зиянды бөліктердің бөлінуіне, зиянды қалдықтардың мөлшері туралы экспериментальді және есептік мәліметтерге негізделген, технологиялық процесс кезінде бөлінетін немесе оның бөлек операцияларына, алынатын өнімнің келтірілген бірлік массасына, шығын материалдарына немесе машина, білдек, агрегаттардың жұмыс істеу уақытының бірлігіне қызмет етеді

      22. Осы аталған көрсеткіштер мөлшерінің көмегімен статистикалық есеп мәліметтерін толтыру мақсатында қалдықтардың шығарылу есебін, сонымен қатар түгендеу мақсатында (тікелей өлшеуіш құралдарының мәліметтерін есептеу тәсілдері арқылы немесе материалдық процестің тепе-теңдігін есептеуді жүргізуге мүмкіндік болмаған жағдайда), сонымен қатар келешектегі өндірісті қайта құру мүмкіндігінің есебі және оның өндірістік қуатының өзгеру жағдайлары келтірілген.

      Осы мақсатқа орай зиянды қалдықтарды бөлудің салыстырмалы мөлшерінің көрсеткіштері, сонымен бірге аталмыш технологиялық қондырғыға немесе өндірістік процеске ыңғайлы, яғни есептеудің әртүрлі формалары бойынша қолданылатын әртүрлі өлшеу бірліктері келтірілген,

      Сондықтан төменде технологиялық қондырғылардың топ бойынша есептік тәртібі және өндіріс процестеріндегі барлық кәсіпорындардың бірдей бөліктерінің келесі есебін шығару қарастырылады. Салыстырмалы көрсеткіштер қондырғының орташаландырылған кесімді жұмыс тәртібіне арналған және айырмашылық есебіне арналып ұсынылған; нақтыланған жұмыс тәртібі және олардың топ бойынша қондырғылардың түзету коэффициентінің тұрақсыздығы ендіріледі.

      Сөйтіп, қалыптасудың салыстырмалы көрсеткіш мөлшерінің және нақты технологиялық агрегатқа арналған зиянды компоненттердің бөлінуі кезінде өндірістік процестің нақтылықты технологиясы жанында бөлінудің, оның тұрақсыздығын ескеретін кесімді тәртіптегі түзету коэффициенттерін, салыстырмалы көрсеткіш түрінде қабылдау керек.

     


      , (3.2.)

      мұндағы,


      - нақты процеске арналған зиянды компоненттердің бөлінуінің салыстырмалы көрсеткіштері және аталмыш кәсіпорындағы қондырғы;

     


      - технологиялық процестің кесімі жанындағы зиянды компоненттердің бөлінуінің салыстырмалы көрсеткіші және өндірістік қондырғылардың тұрақты жұмысы;

      - түзету коэффициентін, технологиялық тәртіптердің кесімділіктен ауытқуын, қондырғы мен процестің тұрақсыздығын ескеретін шығарылым.

      Өндірістегі қондырғының кесімді жұмыс тәртібі кезіндегі тұрақсыз жұмысы зиянды компоненттерді бөлудің салыстырмалы көрсеткішінің мәні 2 кестеде келтірілген.

      23. Балқыту агрегаттары. Қондырғының бұл түрі балқытылған металдың (кг/т) бірлік массасынан зиянды заттардың қалыпты түрде бөлінетін салыстырмалылығы және өндірістегі агрегаттардың қуаттылығы бойынша сипатталады. Сондықтан, ұзақ уақыт аралығында олардан бөлінген зиянды заттарды анықтауды жоспарлау мақсатында (ай, жыл және т.б.), олар анағұрлым тиімді болып саналады. Бірақ аз уақыт аралығында бөлінген зиянды заттарды есептеу қажеттілігі кезінде балқыту процесі кезінде бөлінудің кесімді түрдегі тұрақсыз коэффициентті ендіру (г/с, кг/с) уақыт бірлігінің салыстырмалы көрсеткішін қолдануда әлдеқайда тиімдірек.

      Аталған балқыту агрегаттарына арналған бөлінудің салыстырмалы көрсеткішін пайдалана отырып, балқытылған металл бірлігіне келтірілген, әрбір негізгі массаны бөлуші зиянды зат компоненттерін келесі арасалмақ арқылы анықтауға болады:

     


      , кг (3.3)

      мұндағы,


      бөлінетін зиянды затқалдықтарының массасы;

     


      - бұл тоннаның металға қатысты бөлінген компоненттің салыстырмалы көрсеткіші, кг/т;

      р - балқытылатын немесе балқытуға жоспарланған металдың көлемі;

      Х – зиянды заттар компонентінің индексі (тозаң Z, көміртектің оксиді СО, азот оксиді NOx, күкірт оксиді SO2, көмірсутектер СхРх және т.б.);

      n – өнімділігі бойынша біртипті және бірдей балқыту агрегаттарының саны.

      Салыстырмалы көрсеткіш бойынша бөлінген зиянды заттардың есебі, келтірілген бірлік уақыты арқылы, келесі есептеу формуласының түрі болып шығады:

     


      , кг (3.4.)

      мұндағы,


      бөлінген компоненттің салыстырмалы көрсеткіші Х уақыт бірлігінің зиянды заттары, г/с;

      - нақты уақыт немесе аталған уақыт аралығындағы балқыту агрегаттарының жоспарланған жұмыстары;

      n – түрі бойынша (3.2.)

      Өндірістегі барлық балқыту агрегаттарына арналған әрбір компоненттерінен шығарылатын зиянды заттардың жиынтық массасы (салмағы) бастапқыда балқыту агрегаттарының біртипті топтары бойынша, одан соң олардың барлық түрлері үшін анықталады:

      шойын балқытқышқа арналған

      , (3.5.)

      электрдоғалы пештерге арналған

      , (3.6.)

      индукциялық пештерге арналған

      , (3.7.)

      басқа түрдегі балқыту пештеріне арналған

      , (3.8.)

      өндірістегі балқыту агрегаттарының барлық түріне арналған

     


      , (3.9.)

      мұндағы,


      - компоненттің жиынтық түрдегі бөлінуі Ч өндірістегі барлық балқыту агрегаттарына арналған, кг.

      Бөлінуден басқа балқыту агрегаттарының жұмысы кезінде, аспирация жүйесімен апарылатын (топтастырылған бөліну), тығыз емес өндіріс қондырғысының есебінен топтаспаған бөлінулердің және өндіріс процестерінің кейбір операцияларын орындаудың өз орны бар (мысалы, құймақалып пен шөміштен және т.б. балқытылған металдың шығарылуы). Олардың, балқыту агрегаттарынан бөлінетін жалпы мөлшері заттың массасына қарағанда орташа алғанда 40% дейінгі массаны. Сонда топтастырылған және топтастырылмаған бөлінулер ( жалп.) құрайды

      жалп.=1,4


      , (3.10)

      24. Сусымалы материалдарды өңдеуді өндіруді, яғни құю цехының бөлімшелеріне арналған (қаттау және тасымалдау бөлімшелері), тозаңның тасымалдау кезіндегі бөлінуі () салыстырмалы көрсеткіштер бойынша сонымен қатар өңделетін материалдар массасының бірлігі арқылы да анықталады. Салыстырмалы көрсеткіш бойынша есептеу, жұмыс істеп тұрған қондырғының бірлік түрінде кг/ч көрсетілген, бөліну массасын анықтау келесі 2.3. формула түрінде жүргізіледі.

      Өңделетін сусымалы материалдардың салыстырмалы көрсеткішін анықтау кг/т түрінде көрсетілген қолдану жағдайы бойынша, міндетті түрде анықтауда 2 формула қолданылуы керек. Қара және түсті металдарды құюда бөлімдерді тазалауға арналған ұқсас есептеулер жүргізіледі.

      25. Жоғарыда қарастырылған жағдайларға ұқсас өндірістің басқа да бөлімшелеріне арналған жалпы бөлінулер анықталады.

      Өңделетін материалдардың масса бірліне қатысты салыстырмалы көрсеткіштер жағдайында қолданылуы.

      , (3.11.)

      Жұмыс істеп тұрған қондырғының уақыт бірлігіне қатысты бөлінуінің салыстырмалы көрсеткіштер жағдайында қолданылуы.

     


      Айналы ерітінді ауданына қатысты бөлінудің салыстырмалы көрсеткіштер жағдайында қолданылуы.

     


      , кг (3.12.)

      мұндағы,


      - 2 қосымша кесте бойынша анықталатын бөлінудің салыстырмалы көрсеткіші;

      - айналы қоспаның ауданы;

      Т – қарастырылатын уақыт аралығындағы технологиялық қондырғының жоспарланған жұмысы немесе нақты уақыты;

      n - технологиялық қондырғының біртипті бірлігінің саны.

      Ендеше, мысалы, 3.3 формуласы бойынша шығарылымдардың жалпы есебін анықтау үшін, олардың көпшілігіне лактелген және боялған қабаттарға арналған және т.б. дәнекерлеу операцияларын жүргізу ыңғайлы болады; 3.4. формуласы бойынша – материалдарды өңдеу және кесу бөлімдеріне арналған, 3.13 формуласы бойынша – беткі қабаттарды химиялық өңдеуге және химиялық және электорхимиялық жабуларды келтіруге арналған.

      Айналы ерітіндінің алаңына бөлінетін салыстырмалы көрсеткішті қолдануда, бұл көрсеткіш бойынша тек қана ертіндінің булануы арқылы бөлінуді ғана емес, сонымен қатар металдың беткі қабатындағы ерітіндімен реакцияға түсуімен, детальдардың ерітіндіге батырылуы және суырылуына байланысты ерітіндідегі, онымен қатар ерітіндідегі, сонымен қатар олардың көрші ваннаға апарылуындағы массасын да есте сақтау қажет.

      26. Әрбір компоненттер бойынша өндірістегі шығарылуға қатысты (цехқа, бөлімге), технологиялық қондырғылардан бөлінетін зиянды заттардың жалпы мөлшерін, яғни барлық процестердегі мөлшерді жалпы есептеумен табылады.

     


      , (3.14.)

      мұндағы,


      - ұйымдастырылмаған зиянды шығарылымдардың массасы, Барлық компоненттер шығарылымының жалпы жиынтығы

     


      , (3.15.)

      мұндағы, х1, у1 , …, n1 – зиянды заттардың шығарылуындағықатты және газ тәріздес компоненттері (тозаң, көміртекті оксид, күкірт оксиді және т.б.)

      Келтірілген есеп сызбасы бойынша агрегаттық жағдайдағы немесе басқа да белгілер бойынша зиянды заттардың пайда болуының мөлшерін анықталады. Сонымен, мысалы, қатты және газ тәріздес заттардың мөлшері келесі формула бойынша анықталады:

     


      , кг (3.16.)

     


      , (3.17.)

      27. Анықтау көздеріне арналған, топтастырылмаған зиянды заттардың салыстырмалы бөлінуінің белгілі мәндері, жалпы бөлінулерді анықтау, топтасқан ұқсастық бойынша жүргізіледі.

4. Зиянды қалдықтардың атмосфераға таралуының есебі

      28. Шығарылатын зиянды заттардың тазарту қондырғылары мен ұстау аппараттары арқылы массасын анықтау.

      Өндірістің зияндылық кезеңі бойынша қалыптасқан ұсталған жалпы массадан зиянды заттардың мөлшері, әрбір ластану көздері аппараттармен жабдықталудан және газды тазарту қондырғылары мен тозаңды ұстап қалу мөлшерінің көрсеткіші бойынша олардың тиімді жұмыс істеуінен шығатындығы анықталады.

      Сонымен, зиянды қалдықтарды шығарудың бір көзіне арналған, біріктірілген топтар немесе атмосфераны біртипті ластау көздерінен ұсталынған зиянды заттар (У


      )келесі көрініс бойынша анықталады

     


      , кг (4.1)

      мұндағы,


      - компоненттен бөлінген масса X i-ші көзден (атмосфераны ластау көздерінің топтары: кг);

      , - аспирациялық және желдеткішті жүйелермен жабдықталған, атмосфераны ластау көздерінің қондырғыларымен және тозаңтұту мен газды тазалау аппараттарымен жабдықталған ( 1000 %-дық жабдықталу І деп қолданылады);

      n – газды тазарту және тозаңтұту бойынша қондырғылар мен аппараттардың тиімділігі (бірлік бойынша салыстырмалы түрде).

      29. Аталған есептеулерге арналған тиімділік мәні қондырғылар мен аппараттардың төлқұжаттық мәліметтері бойынша, немесе орташа пайдаланудың тиімділік мөлшері бойынша 3 қосымшада келтірілген, немесе заттай есептелген нәтиже бойынша қабылданады.

      30. Тиімділікті анықтаудағы тікелей өлшеу тәсілдері бойынша концентрация мен ағын параметрлерін өлшеу тәсілдері, тарауда айтылған, қолданылады. 3. Бұл жағдайда, зиянды заттардың газды тазартуға арналған аппаратқа кірер кездегі (қондырғыға) және одан шығарар кездегі тиімділігі анықталады (газды тазарту жолындағы ауаны сору кезінде 5% кем емес болуы керек, яғни)

      , (4.2)

      мұндағы, C1 және С2 – газдан тазалау кезіндегі аппараттан зиянды заттардың шығу және кіру кезіндегі концентрациясы, г/м3 (мг/м3).

      Газды тазарту және тозаңтұту жүйелерінің қондырғыларына арналған, екі және одан да көп тазарту деңгейі нәтижесінің жиынтығы

      болады, (4.3)

      31. Тікелей өлшеудің нәтижелілігін анықтау бойынша іріктеу ережелеріндегі барлық нұсқаулардың және орташаланған сынамалардың 3 тарауда қарастырылған, күші бар.

      Желдеткішті ауада немесе газдан бөлінген зиянды заттардың атмосфераға шығарылған орташа өлшенген концентрациясы бойынша (


      ) нақты тазарту кезінде (өлшеу сәтіндегі), технологиялық қондырғыларды жүктеуде, жанар май мен пайдаланылатын материалдардың сапа көрсеткіштерінде, дайын өнімдерде, нақты нәтижесі есептеледі:

     


      , (4.1)

      мұндағы,


      - концентрация i – бірінші өндірістік зиянды заттар мен улы газдардың, тиісінше қондырғының нақтылы жұмыс істеу тәртібі кезіндегі желдеткішті ауағы шығарылуы, г/м3;

     


      - қалыпты жағдайға келтірілген, желдеткішті ауа немесе газ қалдықтарын өндірістік шығарудың нақтылы көлемі, м3/с.

      Газды тазарту қондырғысының жұмыс тиімділігінің орташа мәні орташа концентрация ұқсастығы бойынша анықталады.

      32. Әрбір зиянды заттар бойынша ұсталынған заттардың жалпы массасы, олардың технологиялық кезеңіндегі бөлінуінің жүру кезіндегі нәтижелерді пайдалану арқылы анықталады (3 тарауда) және 4.1 формуласы бойынша., атмосфераны топтық ластаудың жинақтық мәні:

     


      , кг (4.5)

      Барлық компоненттер бойынша зиянды заттардың ұсталу жиынтығы (қатты, газ тәрізді, сұйық және олардың жиынтығы)

     


      ,кг (4.6.)

      33. Атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың есебі.

      Аталған зиянды көздерден атмосфераға шығарылатын немесе топтық біртипті көздерден шығарылатын зиянды заттардың массасы (


      ) бөлінген уақыт аралығында орнатылған олардың газ тазарту қондырғысы және аппаратпен тұтылған мөлшер айырмасы ретінде анықталады.

      34. Топ бойынша бірдей компоненттердің жалпы шығарылудағы зиянды заттарын анықтау, кәсіпорынға арналған жалпы агрегаттық құрам және басқа да белгілер бойынша (бөлімге, цехқа және т.б.) ұқсас 4.7-4.10, формулалар бойынша жүзеге асырылады, яғни,

     


      , кг (4.8)

     


      , кг (4.9)

      35. Егер де зиянды қалдықтарды шығару тазарту жұмыстары бірдей уақытта жетілдірілген технологиялық процестердің есебінен жүргізілсе, онда зиянды заттардың бөлінуінің азаюы бойынша формула (С ), келесі түрде болады

     


      , кг (4.10)

      36. Өндірістік зиянды қалдықтарды азайту бойынша ғылыми тұрғыда негізделген жоспарлы шараларды қамтамасыз етуші нормативтік базаны құру үшін, олардың мақсаттылығы мен экономикалық тиімділігі, кәсіпорынның негізгі қызметі туралы мәліметтерді оның қоршаған ортаны қорғау жұмысымен біріктіру үшін оларды объективті тұрғыдағы бағалау көрсеткіштері қажет. Өнім бірлігіне шаққандағы мұндай көрсеткіштер болып зиянды заттардың үлестік шығарылуы саналады.


  Машина жасау кәсіпорындарының негізгі технологиялық жабдықтарынан атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың жалпы шығарындысын есептеу әдістемесіне 1-қосымша

Өлшеудің қажетті саны (тозаң сынамаларын алу)


1-кесте


Тозаң сипаттамасы

Шекті қателік, %

Дәлдік кепілі, %

Вариация коэффициенті, %

Өлшеудің қажетті саны

Қалыңдисперсті

10

25

10

25

10

25

10

25

68,3

68,3

90,0

90,0

68,3

68,3

90,0

90,0

25

25

25

25

30

30

30

30

7

1

17

3

9

2

24

4

Жіңішке дисперсті

10

25

10

25

10

25

10

25

68,3

68,3

90,0

90,0

68,3

68,3

90,0

90,0

50

50

50

50

60

60

60

60

25

4

68

11

36

6

97

16



  Машина жасау кәсіпорындарының негізгі технологиялық жабдықтарынан атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың жалпы шығарындысын есептеу әдістемесіне 2-қосымша

Негізгі технологиялық қондырғылардан бөлінетін зиянды заттардың үлестік көрсеткіші

      Зиянды компоненттердің бөліну көрсеткіштері технологиялық негізгі түрлеріне және бөлімшелер мен цехтарға арналып, ал олардың ішіндесі технологиялық операцияларға арналып топтастырылған. Осыған орай негізгі назар аталған анағұрлым ірі цехқа (бөлімге) арналған ауа бассейнін ластау көздеріне бөлінеді. Барлық зиянды бөлінулер бойынша мәндер технологиялық процесті жүргізу тәртібінің кесімділігіне жатады.

      1. Құю цехтары.

      Кәсіпорынның құю цехы өз бөлімдерінің құрамына төмендегілерді: шихталық, балқыту, қоспа дайындау, өзекті, қалыптық-құйылған, тазалаушы бөлімдерді кіргізеді. Цехтардағы өндірістік құймалар жаппай, ірі сериялы, орта сериялы, кіші сериялы және жалғыз-жарымды болуы мүмкін. Бұл цехтарда: аса майда, орта, ірі ауыр және аса ауыр құймалар өндіріледі. Олар бір реттік құмды көлемдегі түрде (шойынға және құрышқа арналған) қысым бойынша, темірқорамда және т.б. ажыратылады.

      Осындай әртүрлілікке байланысты құю цехындағы өндірістік сипатқа ерекше назарды технологиялық қондырғылардағы жұмыс ерекшеліктері, зиянды компоненттердің бөліну көздері болып саналатын, оны жүктеудің және қолданудың тұрақтылығы, технологиялық процесс уақытындағы тұрақтылықтың өзгеру дәрежесін иеленеді. Бұл жағдай зиянды заттардан бөлінетін массаның белгілі бір ауытқуына жағдай жасайды және олардың салыстырмалы мәндерін анықтау барысында бұл жағдай міндетті түрде ескерілуі тиіс.

      Жүктеудің тұрақсыздығы және қондырғыны пайдалануда циклдардағы есептеу коэффициенттерін пайдалануда немесе өнімділіктің есебі кезінде (автоматтандырылмаған қондырғыларға арналған), шамамен 0,7-0,8 тегіс және әркелкілік осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 1-кесте бойынша алынған, тиісінше машина жасау зауыттарындағы құю цехтарының жобалау нормаларымен сәйкес келуі ескеріледі.

      2. Қара металды балқыту

      Кәсіпорын саласында шойын балқытқыштағы шойынқұюды ашу мен жабу кезінде 25т/сағ. аспайтын өнімділікке ие. Зиянды заттардың олардан бөлінуінің салыстырмалы көрсеткішінің мәні негізгі зиянды компоненттердің кесімді тәртіп бойынша коксты шойын балқытқыштағы шойынды балқыту осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 2-3-кестелерінде көрсетілген. Кестеден шығатыны, бөлінетін зиянды компоненттер шойын балқытқыштағы өнімділіктің ұлғаюының артуымен шамамен салыстырмалы түрдегі үнемі тоннаға шаққандағы металды балқытудан бөлінетін зиянды бөлінуді ескеру керек. Көміртектің шамалы бөлінуі оларда лас бекіткішті қолданумен түсіндіріледі. Ауытқулар бойынша түзету коэффициенттері процестің нақты тәртібі және тұрақсыздығы бойынша осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 4 және 5 кестелерде берілген.

      1 т шойынды шойын балқытқыштың шөмішінен шығару процесі кезінде цехтағы атмосфераға шамамен 125-130 г көміртек оксиді, 18-22 г графитті тозаң бөлінеді, оларды шам ойығы арқылы немесе жалпы үйреншікті желдеткіш жүйесі арқылы жою жүргізіледі.

      Машина жасау кәсіпорындарындағы құрыш пен шойынды балқытудың электрдоғалы пештердің сыйымдылығы 100 т аспайды. Технологиялық процесс кезіндегі олардан бөлінетін зиянды заттар балқытылатын қорытпаның маркасына тікелей қатысты болады, оттегімен жел беру және басқа да факторлардың қатарында, оның ішінде құрамы мен бөлінетін компоненттердің мөлшерін жоспарлаудың әртүрлі кезеңінде өзгереді. Осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 6-кестеде шойын мен құрышты балқыту кезіндегі бөлінетін зиянды заттардың және олардың әртүрлі сәттердегі, яғни алып жүру кезіндегі балқыту процесі бойынша олардың мөлшеріне әсер ету көрсеткіші келтірілген. Тікелей пештерден сорылатын металды құю кезінде, цехтағы ауаға 40% дейін зиянды заттар бөлінеді.

      Осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 7-8 кестелер бойынша балқыту технологиясы процесінің өзгеруі кезіндегі тозаңда және газдың бөлінуінде олардың нақтылы (осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 6-кесте) және тұрақсыздығы кезіндегі масса ауытқуының түзету коэффициенті берілген.

      Болат балқытуға арналған индукционды тигель қазандықтары (көтеріңкі тазалық) және шойын (өндірістік тазалық) біршама аз шаң-газ бөледі деп сипатталады. Олардың сипаттамасы осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 9-10 кестеде көрсетілген. Шаң мен газ бөлінуінің серпінділігі жөндеу коэффициенттерін тұрақсыз процесстер уақыты кем зерттелген . Осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 11-кестеде номинальды саналатын технологиялық режимнен ауытқу процессі кезінде шаң мен газ бөліну мәндеріне корректив енгізетін түзету коэффициентері келтірліген (осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 10-кесте). Шойынды қалыпқа құярда атмосфераға көміртек оксиді бөлінеді , оның көлемі құйманың салмағына байланыста болады, олардың мәні осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 12-кестеде келтірілген.

      3. Қорытпалар мен түсті металдарды балқыту

      Машина жасау зауыттарында түсті металдар мен қорытпаларды балқыту негізінде оларды негізінен индукциялық тигельді және арналы пештерде, электрдоғалы және қарсыласу пештерінде жүзеге асырылады. Әдеттегідей, олардың өнімділігі шамамен 0,15-2,0 т/сағ болады. Металл құймасын түсті металдар сынығынан алуды жүзеге асыру процесіне арналған, сонымен қатар әртүрлі сипаттағы қорытпаларды дайындау Сондықтан балқыту процесі барысында олардан газдардың бөлінуі кезінде көптеген әртүрлі компоненттер қатысады.

      Металдар мен олардың қорытпаларын айналдырудан бөлек, күкірт оксиді және азот, фторлы сутегі, аммиак, хлор ионы, графитті тозаң, фторлы кальций, хлорлы барий және басқалары кездеседі. Аталған бөлінетін заттар құрамының мөлшері әлі де толық зерттелмеген, осыған орай металды балқыту технологиясы, қондырғының типтік мөлшеріне байланысты салыстырмалы көрсеткіштерді анықтауға арналған мәліметтер әлі жоқ. Сонымен бірге, тозаңның, азот оксидінің және күкірттің, сутегі оксидін құрыш қорытатын пештердегі (электрдоғалы және индукциялық) кесімді бөлінулермен салыстыру негізгі компоненттердің мөлшерлік сипаттамасы. Жақындатылған есептеулерге арналған келесі зиянды заттардың бөліну сипаттамаларын осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 14-кестеде келтірілген есептеулер бойынша қабылдауға болады.

      4. Өндірістегі басқа да құю бөлімдерінен зиянды заттардың бөлінуі

      Құю өндірісінде шихталық және қалыптық материалдарға дайындық процесі кезінде материалдардың үлкен тізбесі қолданылады. Оларды өңдеу мен қолдану зиянды заттардың, әсіресе тозаңның пайда болуына алып келеді.

      5. Осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 18-кестеде шихталық, қалыптық және өзектік қоспалардың қалай топтастырылған және солай топтастырылмаған бөліну көздерінің құрамына кіретін, сусымалы материалдардың тасымалдануы мен қатталуы бөлімдердегі тозаңның бөлінуі бойынша мәліметтер келтірілген.

      6. Құмды-сазды қалыптық және өзектік қоспаларды дайындау кезінде осы аталған материалдарды қайта өңдеу процесі кезіндегі тозаңдардан бөлінетін массасы осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 15-кестеде келтірілген. Бұл жерде қосымша зиянды заттардың бөлінуі өзектер мен қалыптарды кептіруде сұйық және қатты отындарды пайдалану кезінде болуы мүмкін. Олардың мөлшері кептіру процесі кезіндегі отын шығынын ескере отырып, анықталады. (осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 16-кесте).

      Шойынды және құрышты құюға арналған қалыптық қоспалар құрамына қосымша ретінде сульфиттік-спирттік барда (массасы бойынша 3% дейін) немесе байланыстырушы СБ (массасы бойынша 5% дейін) қосылады. Осыған орай қоршаған ортаға хош иісті көміртегінің сағатына 40-50 г/т қоспаның бөлінуі жүзеге асады.

      Қазіргі уақытта құмды-сазды қалыптың құрамына олифа майын ендірмейді, оның орнына Уайт-спиритті және басқа да заттарды, оларды майдаланған көмірге, сұйық шыныға, улы натра ерітіндісіне, ағаш үгіндісіне алмастырып қолданады.

      Қалыптық және өзекті қоспалардың әртүрлі жаңа құрамдары салқын күйдегі (ХГС) синтетикалық қарамайды жиі қолдана бастады. Аталған қоспалармен жұмыс істеу кезінде әртүрлі зиянды компоненттер, яғни аталған құрамның мөлшері әлі күнге дейін толық зерттелмеген.

      Құю процесінің балқыту модельдері, қысым бойынша, қабатты, металды қалыптағы (кокильді) түрлері көбірек заманауи және жоғары өнімді болып келеді. Олар кәсіпорындарда күннен күнге кеңінен қолданылып келеді. Бірақ та, қоршаған ортаға шығарылатын зиянды заттар туралы көзқарастар бойынша, олар әлі де болса толықтай зерттеліп болмаған, бұл атмосфераға шығарылатын зиянды заттар бойынша сипатталатын, салыстырмалы мөлшер туралы толыққанды мәліметті әлі бере алмайды. Мұндай ұқсас жағдайлар сұйық құйылмалы қоспалар мен қатты салқын қоспалар, яғни оларды өндіру кезінде олардың құрамындағы бөліктерде – хромды ангидрид, фенол, формальдегид,фурфурол, метанол, цианидтер, ерітінділердің булары және т.б. зиянды заттардың біршама бөлігінің бөлінуі, өндірісте болып тұрады.

      7. Құмды-сазды түрдегі құймалардан бөліп алу және оларды қалыптық пайдаланылған қоспалардан босату шығып кеткен қондырғылардың көмегімен жүргізіледі және сонымен қатар тозаң, газ және бу түріндегі зиянды компоненттердің бөлінуімен болады. Жалпы алғанда 1 т құйылмалы металда 12 мың.м3/с зиянды ауа, құрамында 30 кг дейін тозаң, шірінді жер және окалиндер сорылып алынады. Осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 17- кестеде торлы тозаң бөлінуінің көбірек жиі кездесетін түрінің орташа мәні келтірілген. Құймалардағы негізгі зиянды қоспалардан тазарту кезінде технологиялық қондырғылардан ауаны аспирильдеу, тозаң болып саналады. Осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 17-кестеде қондырғыларға арналған негізгі жұмыс түрлерін істеу кезінде әртүрлі тәсілдермен бұйымдарды тазартудың салыстырмалы жағдайының бөлінуі берілген.

      Нәтижесінде түсті металдарды құю процесі кезінде бөлінетін зиянды заттардың бөлінуінің салыстырмалылығын тікелей өлшеудің мәні бойынша нәтижелердің толық болмауынан, оларды құрышты құюға арналған мәліметтер бойынша сәйкесінше қабылдауға болады.

      Осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 17 - 25 кестелерде осы өндірістердің кейбір бөлімдеріндегі зиянды заттардың бөлінуінің мөлшері мен құрамы туралы қолда бар мәліметтер келтіріледі.

      8. Темірсыққышты және қыздыру цехтары

      Темірсыққышты және қыздыру цехтарының негізгі қондырғыларына: газбен және мазутпен жұмыс істейтін қыздыру пештері, электрқыздыру пештері мен ванналар, жиюшы бактар, шөмішті және таңбалағыш машиналар жатады, бұл қондырғылар өзінің құрылымдық жұмыстарын орындау барысында және жылуды алу түрлері бойынша әр алуан болып келеді. Бүгінгі күні машинажасау құрылысы саласындағы кәсіпорындарда әртүрлі электр пештерін қолдану анағұрлым жиі қолданылады, сонымен қатар мазутты және газ пештері де жиірек кездеседі. Өз жұмыстарын орындау кезінде олар тозаң, көміртекті оксидті, күкірт оксидін, азотты, цианисті және хлорлы сутекті, аммиакті, май буларын және т.б. бөлуі мүмкін. Осы цехтардағы қондырғылардан зиянды заттардың бөлінуінің құбылысы толыққанды зерттелмегенін ескеру қажет және толықтай нақтылықтың жоқ екенін айғақтайды.

      Қыздыру пештеріндегі жағу құрылғысында газ бен мазутты жағу кезінде көміртекті тотығудың, күкірт пен азоттың бөлінуі жүреді. Улы газдарда сонымен қатар тозаң мен мазут күлінің есебінен күйе, арзан отын мен металл шіріндісінің ластығы, сонымен қатар оның улы иісінің болуы мүмкін. Газ отынын жағуды дұрыс ұйымдастыру кезінде көміртек оксиді мен азоттың бөлінуінің шығарылуда бар болуы ең аз мөлшерде болуы керек.

      Бірақ та жағуға арналған өнімдер цехқа тікелей бөлінеді және шам ойықтары арқылы атмосфераға тарайды: одан басқа жағуға арналған өнімдер лас металдарды түсіру кезінде және пештен қыздырылған бұйымдарды темір-сыққыш қондырғысына жеткізгенге дейінгі аралықта жұмыс бөлмесіне таралатынын ескеру қажет. Электрлі қыздыру пештерінің зиянды заттарды бөлетіндігі туралы мәліметтер жоқ. Зиянды заттардың бөлінуінің жинақтық массасы шамамен алғанда металдан бөлінетін зиянды иістің есебіне тең деп қабылданады.

      Қыздыру цехтарындағы ең негізгі жаппай ластауды, жылыту пештерінде жағуға арналған отын өнімдерінен басқа, май булары, балқытпа буларының тұзы және сілтілер мен басқа да заттар саналады.

      Зиянды заттар бөлінуінің мөлшерлік сипаттамасы бойынша қыздыру цехтарының саладағы көздерінің көбірек таралғандығы туралы осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 24-кестеде келтірілген.

      Кейбір өлшемдердің нәтижелері бойынша мазут пен газды жағу кезіндегі азот тотығының шамалы концентрациясы өндірістік пештерде шамамен 0,14-1,4 г/м3 жағу өнімін немесе 10-20 г/кг мазутты жағу кезіндегі отынды және 0,04-0,045 г/м3 жағу өнімдерін немесе 0,5-0,6 г/кг табиғи газды жағу кезіндегі отынды құрайды.

      Қондырғыдағы аспирильденген бұйымдарды тазалау, желдеткішті ауа материалдарды өңдеуга арналған ұқсас қондырғылардың мәліметтерімен сәйкес келеді.

      9. Металдарды механикалық өңдеу цехтары мен участкелері

      Материалдарды механикалық өңдеу процесінің басты ерекшелігі болып, аспирильденген технологиялық қондырғылардан лас ауаға негізінен қатты бөліктердің таралуының (полимерлі материалдарды сығымдаудан бөлек) бар болуы саналады. Бірақ та бұл жерде зиянды заттардың бөлінуінің салыстырмалы көрсеткішін ұсыну өңделетін металл массасының бірлігіне қатысты материалды өңдеу процесі кезіндегі ерекшелігіне байланысты мүмкін болмайды. Тозаңның массасы ретінде аталған көрсеткіштерді (немесе басқа зиянды заттарды), уақыт бірлігін қондырғы бірлігіне бөлінгендігін орнату анағұрлы шынайы көрініс береді.

      Сонда жалпы зиянды бөлінулерді, білдек паркінің нормалы-сағаттық жұмысынан шығатынын, ал олардың атмосфераға таралуын – газтұту қондырғысының тиімділігін есепке ала отырып есептеу қиын болмайды. Осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 25-27 кестеде негізгі технологиялық қондырғыларда металдарды механикалық өңдеуге арналған уақыт бірлігінің қондырғы бірлігіне қатыстылығы бойынша зиянды заттардың бөлінуінің салыстырмалы көрсеткіштері келтірілген.

      10. Металдарды кесу және дәнекерлеу бөлігі

      Дәнекерлеу, балқыту және металдарды кесу кезінде пайда болған зиянды заттардың мөлшерін, дәнекерлеу материалдарына жұмсалған шығынға жатыстыру әлдеқайда ыңғайлы, өйткені негізінен өз массасына қарағанда бұл процестер уақыт бойынша тұрақсыз келеді. Есептеудің негізінде зерттеу бойынша зиянды заттарды бөлу кезінде алынған оның құрамы және осы алынған құрамның негізінде анықталған зиянды заттардың пайда болуының салыстырмалы көрсеткіштері экспериментальді мәліметтерге тиісті болуы керек.

      Технологиялық процестерде жиі кездесетін және дәнекерлеу материалдарында қолданылатын осы салыстырмалы көрсеткіштердің мөлшерлік сипаттамасы осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 28- 29 кестеде келтірілген.

      Бірақ та металдарды кесу процесі кезіндегі салыстырмалы көрсеткіштер метр бойы кесу ұзындығы кезінде олар граммен белгіленеді және кесілетін металл қалыңдығы бойынша әртүрлі мәнге ие болады. Бұл көрсеткіш тәжірибе жүзінде қолдануға тиімсіз келеді. Оның сағатына граммен белгіленетін түрөзгерткіштік формасын қолдану ыңғайлы келеді. Металдарды кесу кезіндегі зиянды заттардың бөлінуінің салыстырмалы көрсеткіші осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 30-кестеде берілген.

      Сонымен бірге кестедегі келтірілген мәліметтер болжалды сипаттағы негізде болатындығын, сондықтан орташаландырылған эксперименттік және зиянды зат бөлінулерінің салыстырмалы есептік мәні, сонымен қатар негізгі қондырғының технологиялық жұмыс тәртібі күшінің әртүрлілігін естен шығармау қажет. Кейбір компоненттерден бөлінетін құрамның (1 м кесу бойынша г шаққанда) бірнеше металды кесу кезінде келесі эмпириялық формула бойынша жақындатып есптеп шығаруға болады:

      алюминий қорытпаларын плазмалық кесу кезіндегі алюминий оксиді

     


      , (4.1)

      титан қорытпаларын газбен кесу кезіндегі титан оксидтері

      , (4.2.)

      қосындыланған болатты газбен кесу кезіндегі темір оксиді

      , (4.3.)

      қосындыланған болатты газбен кесу кезіндегі марганець

      , (4.4.)

      жоғары қосындыланған болатты кесу кезіндегі хром оксиді

      , (4.5.)

      мұндағы, S – металл табағының қалыңдығы, мм;

      Мn, Cr – құрыштағы марганец пен хромның пайыздық мөлшері.

      Аэрационды шам жарығымен дәнекерлеу аэрозолінің топтастырылмаған зиянды қалдықтары бойынша шығындалатын электродтарды қоса есептегенде 18-22 г. 1 кг құрайды.

      11. Лак-бояу жабындарын жағу учаскелері

      Бұйым бетіне қорғаныштық және декоративтік жабындар жағу үшін қабыршақ тәріздес негізден құралған (минералдық және органикалық пигменттер, қабыршақ түзушілер мен толтырғыштар) әртүрлі нығыздаулар, төсемдер, бояулар, эмальдар мен лактар және еріткіштер немесе сұйылтқыштар (көпшілігінде ароматты қатардың оңай ұшатын көмірсутектері, эфирлер және т.б.) пайдаланылады. Бұйымның бетінде жабын қалыптасу процесі әдетте лак-бояу материалын жағудан және оны кептіруден тұрады. Бұл кезде бояу аэрозолдары мен органикалық еріткіштердің булары бөлінеді. Осы бөлінділердің шамасына бірқатар факторлар әсер етеді: бояу технологиясы, қолданылатын жабдықтың өнімділігі, лак-бояу материалының құрамы және т.б.

      Бұйымда лак-бояу жабынының әртүрлі түзілу әдістерінде зиянды компоненттердің бөлінуін есептеу үшін бастапқы мәлімет ретінде бояу материалының іс жүзіндегі және жоспардағы шығыны, ондағы еріткіштің құрамдық үлесі, бояу және кептіру процестерінде одан бөлінетін лак-бояу материалдарының компоненттері қабылданады. Бөлінетін зиянды компоненттердің жалпы салмағын өлшеу тәртібі төмендегідей.

      Алдымен бұйым бетіне лак-бояу материалын жағу кезінде бөлінетін зиянды заттардың массасы анықталады:

      Бояу аэрозолі түріндегі зиянды компоненттердің массасы, кг

     


      , (5.1)

      мұндағы Рк - жабындау үшін пайдаланылатын бояу массасы, кг;

      Sа – аэрозоль түрінде жоғалған бояу үлесі, % еріткіш буы түріндегі зиянды компонеттер массасы, кг

     


      , (5.2)

      мұндағы Рк - жабындау үшін пайдаланылатын бояу массасы, кг;

      fр – лак-бояу материалынағы ұшпалы бөлік (еріткіш) үлесі, %;

      -жабындау кезінде бөлінетін еріткіш үлесі, %.

      Боялған бұйымдарды кептіру процесінде бөлінетін зиянды компоненттер массасы жабын қалыптасу процесінде лак- бояу материалының (еріткіш) жеңіл ұшатын бөлігі толығымен дерлік бу тәріздес күйге ауысу шартына сәйкес анықталады.

     


      , (5.3)

      мұндағы Рк және fр - (5.2) формуласына сәйкес келетін белгілеулер;

     


      - жабынды кептіру кезінде бөлінетін еріткіш үлесі, %.

      Жергілікті сорғыштарға түсетін булардың массасын анықтау қажет болған жағдайда олардың белгілі бір бөлігі, шамамен 2-3% (төлқұжаттық режимде жұмыс істейтін сорғыш жүйесінде) тасымалдаушы құбырлардың бекітілмеген жерлері мен тесіктер өндірістіке қосылатыны және фонар тесіктері немесе жалпы ауа алмасу вентиляциясы арқылы шығарылатынын ескеру қажет. осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 31-кестеде әртүрлі әдәстермен лак-бояу материалдарын жағы, кептіру процесінде түзілетін бояу аэрозольдері мен еріткіш буларының мөлшері жөнінде есептерде пайдалуны тиіс мәліметтер келтірілген. Белгілі бір бояу құралына шаққанда төлқұжаттық немесе эксплуатациялық мәндер қабылданады.

      Осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 31- кестенің мәліметтеріне сүйене отырып боялған бұйымдарды кептіру кезінде кептіру басталғаннан қатты қабат түзілгенге дейінгі кезеңдегі бөлінетін еріткіш буларының үлесін анықтау қиын емес. Белгілі бір лак-бояу материалы үшін кептіру уақытын ескере отырып уақыт бірлігінде будың орташа бөлінуін анықтауға болады. Осы сияқты уақыт бірлігінде бояу аэрозолінің орташа бөлінуін бояу бүрку құралының өнімділігі туралы төлқұжаттық және эксплуатациялық мәліметтер бойынша бекітуге болады.

      12. Металдарды химиялық және электрохимиялық өңдеу учаскелері

      Электрохимиялық қаптау учаскелеріндегі өндірістік процестер қолданылатын реагенттердің әртүрлілігімен ғана емес, сонымен қатар технологиясымен де ерекшеленеді. Бұл әртүрлі концентрацияларда және агрегаттық күйде зиянды бөлінділер түзілуін туындатады.

      Бұйым бетіне электрохимиялық қаптама жабуды қамтамасыз ететін барлық өндірісті негізгі 3 топқа бөлуге болады: бұйым бетін ерітінділерде механикалық әзірлеу (таптау, майсыздандыру, шаю) және галваникалық, химиялық қаптамалар жағу. Белгілі бір технологиялық жабдықтармен жабдықталған осы өңдеу тобының әрқайсысы жергілікті сорғыштармен аспирацияланған лас ауа көлеміне, сондай-ақ оның құрамындағы зиянды компоненттердің агрегаттық күйіне сәйкес келеді.

      13. Бөлшектердің бетін механикалық әзірлеу.

      Бөлшектердің бетінен қисық жерлерін, сызықтарды кетіру, сондай-ақ жылтыр бетті алу үшін қисықтарын түзеп, азайту тегістеу, жылтырату, вибрациялық өңдеу және т.б. арқылы орындалады. Бұл процестердің барлығы қалай болса да тозаң бөлшектерінің түзіліп, жергілікті сорғыштар арқылы желдету жүйелеріне түсуімен байланысты.

      Жобалау нормаларына сәйкес механикалық тазалау қондырғыларының желдету жүйелерінен ауа шығару кезінде ағыс жылдамдығы 18-20 м/с болуы керек және камераның ішкі 1 м3 көлеміне 300-350 м3/ч шығынмен қамтамасыз етіледі. Тегістеу жылтырату бөлімдері үшін аспирациялық ауаның көлемдік шығыны тегістеу шеңберінің диаметріне байланысты болады және сағатына орта есеппен 2 м2 ауаны, жаңа шеңбердің 1 мм диаметрін, ауа өткізгіштегі ауаның қозғалыс жылдамдығы 16-20 м/с құрайды.

      Жұмыс істеп тұрған жабдықтан бөлінетін зиянды заттардың үлестік шығарындылары соған ұқсас жабдықтан, материалдарды механикалық өңдеуден бөлінетін шығарындылардың ең кішкентай мәніне сәйкес келеді..

      14. Беттерін химиялық әзірлеу.

      Бұйым беттерін химиялық дайындау оларды майсыздандыру, таптау, химиялық және электрохимиялық жылтырату және белсендендіруге негізделеді. Осы мақсатта органикалық еріткіштер, сілтілік, сулы, қышқылдық және эмульсиялық жуғыш ерітінділер пайдаланылады. уайт-спирит, бензин және басқа да көмірсутектер, сондай-ақ трихлорэтилен, тетрахлор-этилен, фреон-113 және басқа да хлорланған көмірсутектер қолданылады. Өңдеу ерітінділері құрамына қаныққан сілтілер, кальцийленген сода, фосфаттар мен синтамидз-5, синтзнола ДС-Ю, сульфонола НП-3 және басқа да типті бетүсті белсенді заттар, күкірт, тұз, азот және фосфор қышқылдары мен олардың құрамына кіретін басқа да заттар жатады.

      Бұйымдардың бетін өңдеу ернеулік сорғыштармен немесе олардың үстінде біркелкі орналасқан сорғыш панельдермен жабдықталған арнайы ванналарда жүргізіледі.

      Осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 32-кестеде зиянды заттарды бөлінуінің негізгі технологиялық процестері, оларға қолданылатын сорғыштар арқылы аспирацияланатын ауа көлемдері, сондай-ақ сипаттамасы мен олардағы зиянды заттардың шамамен алынған мөлшері келтірілген.

      15. Жабындау.

      Металл бұйымдарының бетін жабындау (бояу, сырлау) процестері электрохимиялық және химиялық реакциялармен байланысты (металдардың электролиттік тұнуы, оксидтеу, фосфаттау және т.б.). Мәселен, мырыш, мыс, никель, хром, қалайы, кадмий және басқа да металдарды электролиттік тұндыру арқылы алынған жабын машинажасауда аса кең таралған. Жабындауға электролиттер мен ерітінділер ретінде қаныққан және сұйытылған күкірт, тұз, азот, фосфор, синиль, хром және оның тұздары, никель сульфаттары мен хлоридтері және басқа да қышқылдары алынады. Жабындау әдісінің әртүрлілігі, пайдаланылатын химиялық заттар мен қосындылардың таза күйінде және әртүрлі температурада қоспалар құрамында қолданылуы агрегаттық түрде ерекшеленеді және бөлінетін компоненттердің құрамын негіздейді. Бұндай бөлінділердің түзілу қарқындылығы біркелкі емес, бірқатар операциялар, мәселен, 50ҮС-тан төмен температурада күкіртқышқылды ерітінділерде мыстау, қалайылау, мырыштау және кадмийлеу кезінде зиянды бөлінділер түзілмейді.

      Осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 33-кестеде металл бұйымдарын жабындаудың бірқатар технологиялық процестерінен бөлінетін зиянды заттардың үлестік шығарындылары келтірілген.

      16. Пластмассадан бөлшектер дайындау учаскелері.

      Соңғы жылдары машина құрылысы өнімдерін шығаратын көптеген кәсіпорындар үшін өз цехтарында термо және реактопласттардан бірқатар бұйымдар шығару тән. Оларды өңдеу атмосфераға тозаңдар мен кейбір органикалық заттар бөлуімен байланысты. Осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес 34-кестеде пластмассаларды өңдеудің әртүрлі түрлерінде осы құрауыштарының түзілу қарқындылығының мәндері келтірілген.


  Машина жасау кәсіпорындарының негізгі технологиялық жабдықтарынан атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың жалпы шығарындысын есептеу әдістемесіне 3-қосымша

Технологиялық процестердің сипаттамалары мен коэффициенттердің анықтамалық кестелері


1-кесте


Қондырғы

Әркелкілілік коэффициенті

Ірісериялы және жаппай

Ұсақсериялы және ортасериялы

Бірлі-жарымды және кішісериялы

Балқытылған

1,1-1,2

1,2-1,3

1,2-1,4

Қалыптық-құйылған

1,0

1,0

1,0

Қоспадаярлау

1,1-1,2

1,2-1,3

1,2-1,4

Өзекті

1,05-1,10

1,1-1,2

1,2-1,3

Форма мен өзекті кептіруге арналған

-

1,1-1,2

1,2-1,3

Тазартқы

1,1-1,2

1,1-1,2

1,2-1,3

Қыздыру

1,05-1,10

1,1-1,2

1,2-1,3

Жер астындағы

1,05-1,10

1,1-1,2

1,0



2-кесте

Ашық вагранкаларда шойынды балқыту кезіндегі тозаң және газ бөліну

вагранка өнімділігі, т/сағ

балқыту кезінде түзілетін газдардың есептік орташа көлемі

Бөлінетін заттардың орташа салмағы

тозаң

Көміртектің моно оксиді

Күкірт диоксиді

азот оксидтері

көмірсутектер

м?/сек

мың м?/т

г/с

кг/т

г/с

кг/т

г/с

кг/т

г/с

кг/т

г/с

кг/т


0,51

1,22

8,30

20,03

87,5

210

0,29

0,70

0,017

0,041

0,071

0,17


0,64

1,15

11,11

19,98

115,5

208

0,38

0,69

0,022

0,040

0,089

0,16


0,76

1,09

13,82

19,93

145,1

209

0,47

0,68

0,029

0,042

0,111

0,16


0,89

1,07

16,73

20,04

170,8

205

0,56

0,67

0,032

0,039

0,125

0,15


1,14

1,03

22,21

19,98

222,2

200

0,74

0,67

0,039

0,035

0,167

0,15


1,44

1,04

27,84

20,02

269,4

194

0,93

0,67

0,057

0,041

0,222

0,16


1,79

1,07

32,53

19,52

330,0

198

1,15

0,69

0,061

0,037

0,267

0,16


2,15

1,10

36,95

18,98

381,1

196

1,28

0,66

0,074

0,038

0,330

0,17


3,00

1,08

52,84

19,01

515,7

186

1,78

0,64

0,097

0,035

0,417

0,15


3,40

1,02

62,41

18,73

626,7

188

2,07

0,62

0,133

0,040

0,500

0,15


4,30

1,03

73,33

17,59

770,8

185

2,42

0,58

0,179

0,043

0,542

0,13


5,69

1,02

102,82

18,50

1016,7

183

3,33

0,60

0,194

0,035

0,778

0,14


7,32

1,05

131,91

18,99

1250,0

180

4,37

0,63

0,264

0,038

0,903

0,13


      Номиналдық режим: кокс шығыны металл құймасы салмағының 11 пайызын құрайды; кокс горелкасына ауа жіберу – 110 м?/м?. Кокстағы күкірттің мөлшері 1,1%; бүрку салқын, скраптың майлармен ластануы минималды (СО қосымша өртеусіз және бояғыштарсыз)


3-кесте

Номиналдық режимде жабық кокстық вагранкаларда шойынды балқыту кезіндегі тозаң және газ бөліну (орташа мәндері)

вагранка өнімділігі, т/сағ

Қалыпты жағдайға келтірілген түзілетін газдардың көлемдік шығыны

Бөлінетін заттардың орташа салмағы

тозаң

Көміртектің моно оксиді

Күкірт диоксиді

азот оксидтері

көмірсутектер

м?/сек

мың м?/т

г/с

кг/т

г/с

кг/т

г/с

кг/т

г/с

кг/т

г/с

кг/т

5

1,16

0,87

15,95

11,5

224,0

161

1,59

1,15

0,05

0,034

0,18

0,13

7

1,73

0,89

21,40

11,0

310,0

159

2,20

1,13

0,07

0,033

0,25

0,13

10

2,44

0,88

27,80

10,0

428,0

154

3,07

1,11

0,09

0,032

0,39

0,14



4-кесте

Өндіріс технологиясының тұрақты қарқынының номиналды мәнінен ауытқуына байланысты ашық және жабық типті вагранкаларда тозаң және газ бөлінудің өзгерістеріне түзету коэффициенттері (2,3)

      Көміртек оксиді бөлінділерінің өзгеруі:

      1) табиғи газ шығынынан

Табиғи газ шығыны, м?/сағат

250

270

290

310

330

350

370

390

410

f1

0,152

0,303

0,515

0,765

1,0

1,02

0,606

0,242

0,103


      2) фурмалар мен горелкалар осьтері арасындағы қашықтықтан (номиналды қашықтық = 1100 мм қабылданған, СО=14% болған жағдайда)

фурмалар мен горелкалар осьтері арасындағы қашықтық, мм

700

800

900

1000

1100

1200

1300

1400

1500

f2

1,12

1,08

1,06

1,03

1,0

0,96

0,91

0,86

0,81


      3) кокстың шығарылған шығынынан

Металшахтасының салмағынан % кокс шығыны

10

11

12

13

14

15

16

f3

0,97

1,0

1,08

1,26

1,39

1,53

1,65


      4) ірі кокстан ұсаққа өту кезінде f4 = 1,30

      д) кокстық отыннан коксты газдыға өту кезінде f5= 0,54

      Тозаң бөлінуінің өзгеруі

      1) ауаның үлестік шығынынан

Қалыпты жағдайдағы ауаның үлестік шығыны, м?/сағат

70

80

90

100

110

120

130

140

f7

0,45

0,59

0,72

0,86

1,0

1,15

1,26

1,41


      2) ыстық үрлеу пайдаланудан f7= 1,34


5-кесте

Балқыту процесінде тозаң және газ бөлінуінің тұрақсыздығына түзету коэффициенттері

Балқыту басталғандағы уақыт, сағат

8

10

12

14

16

18

20

Көміртек оксиді f?7

0,943

1,270

1,303

1,284

1,215

1,169

1,143

Тозаң f??7

1,796

1,216

0,962

0,706

0,642

0,705

1,024



6-кесте

Электрлік доғалық пештерде қара металдарды балқытудың қышқыл процесінде тозаң және газ бөлінуі

Пештің сыйымдылығы,т

Өнімділігі, т/сағ

Ойықтар арқылы пештен шығарылатын газдар мөлшері

Бөлінетін зиянды компоненттер мөлшері

тозаң

Көміртек оксиді

Азот тотықтары

мың м?/сағ

мың м?/сағ

г/с

сұйық металдың кг/т

г/с

сұйық металдың кг/т

г/с

сұйық металдың кг/т

Болатты балқытқан кезде

0,5

0,33

0,19

0,39

0,92

9,9

0,14

1,5

0,02

0,30

1,5

0,94

0,32

0,34

2,58

9,8

0,36

1,4

0,07

0,28

3,0

1,56

0,54

0,35

4,17

9,5

0,63

1,4

0,12

0,28

5,0

2,0

0,72

0,36

5,28

9,4

0,78

1,4

0,15

0,28

6,0

2,7

0,99

0,37

6,97

9,2

1,11

1,5

0,22

0,30

10,0

3,0

1,13

0,38

7,43

8,8

1,28

1,5

0,25

0,30

12,0

4,2

1,62

0,39

11,20

8,7

1,83

1,6

0,37

0,32

20,0

5,9

2,35

0,40

13,42

8,1

2,74

1,6

0,53

0,32

25,0

6,2

2,5

0,40

13,27

7,6

2,84

1,6

0,56

0,32

40,0

10,6

4,1

0,39

20,9

7,0

4,64

1,6

0,93

0,32

50,0

11,4

4,8

0,42

22,1

6,9

4,73

1,6

0,94

0,30

100,0

21,0

8,1

038

39,2

6,6

9,14

1,6

1,82

0,32

Шойынды балқытқан кезде

3,0

1,65

0,58

0,35

4,40

9,5

0,64

1,4

0,13

0,28

5,0

2,5

0,90

0,36

6,87

9,4

0,97

1,4

0,19

0,28

6,0

2,8

1,035

0,37

7,23

9,2

1,16

1,5

0,23

0,30

10,0

4,5

1,71

0,38

11,1

8,8

1,88

1,5

0,37

0,30

12,0

5,1

1,98

0,39

14,45

8,7

2,28

1,6

0,45

0,32

20,0

7,0

2,83

0,405

15,9

8,1

2,92

1,6

0,65

0,32

25,0

8,0

3,60

0,40

17,1

7,6

3,34

1,6

0,69

0,32

40,0

12,0

4,75

0,39

23,7

7,0

5,33

16,

1,07

0,32

50,

14,0

5,90

0,42

27,4

6,9

5,84

1,5

1,17

0,30

100,0

23,0

8,87

3,85

42,8

6,6

10,2

1,6

2,04

0,32


      Ескертпе: Кестеде көрсетілген зиянды компоненттерден басқа газдарда күкірт оксидтері -5 мг/м? (1,6 г/т); цианидтер 60 мг/м? (28,4 г/т); фторидтер -1,2 мг/м? (0,56 г/т) болады. Балқыту кезінде тозаңда 11 % дейін марганец тотықтары, жеткізу кезінде 6 % кальций тотықтары мен 7% магний тотықтары болады.

      Бөлу арқылы газды сору кезінде газ шығыны 4-5 есе артады, айналма сору кезінде – 10-12 есе, зонттар мен қалпақтар арқылы шығару кезінде 15-20 есе.

      7-кесте

Өндіріс технологиясының тұрақты қарқынының номиналды мәнінен ауытқуына байланысты электрлі доғалық пештерде тозаң және газ бөлінудің өзгерістеріне түзету коэффициенттері (6 кесте)

      Тозаң бөлінуінің өзгерісі

      1) балқытылатын болат түріне қарай

Болат түрі

Көміртекті

Конструкциялық орташа көміртекті

Қоспалы орташа көміртекті

Төмен көміртекті

Тот баспайтын

Күйдірілетін

Қышқылдық

*

1,63

1,0

0,54

0,41

0,9

1,4

1,2

**

-

1,0

0,71

0,44

-

-

-


      * - пешті бір толтырған кезде

      ** - пешті екі толтырған кезде

      2) шахта түрінен (қатты толтыру кезінде болатты балқыту үшін)

Шахтаның сипаттамасы

Таза (ірі салмақ, өз қалдықтары, қайтару)

Орташа таза (жеңіл салмақ, көтерме метал сынығы)

Ластанған (брикеттелген жоңқа, жеңіл салмақ)

Сусымалы жоңқа

f2

0,55

1,0

0,61

2,63


      3) шахта түрінен (шойынды балқытқаннан)

Шахтаның сипаттамасы

Таза (домендік шойынды, қайта жасалған, қайтару)

Ластанған (қайта сұрыпталған көтерме метал сынығы, шойын жоңқасы)

Сұйық толтырғыш

Твердая завалка

1,0

1,36

-

Сұйық толтырғыш

-

-

1,24


      4) оттегімен үрлеуден (шойын мен болатты балқыту кезінде)

Оттегі шығыны, м?/т

-

15

18

21

24

27

30

f4

1,0

1,74

1,90

2,06

2,22

2,38

2,53


      5) қышқыл процесстен негізгі процесске өту f5:

      шойын балқыту кезінде -1,2

      болат балқыту кезінде – 1,5


8-кесте

Шаң мен газ бөлінуінің тұрақсыздықты түзету коэффициенттері

      1) балқыту процессі кезінде шығатын шаң :

Балқыту уақытынан бастап уақыт үлесі, %

22

33

44

56

67

78

89

f

0,25

0,75

1,39

1,81

1,94

1,32

0,14


      2) балқытудың әр түрлі этапындағы шаң мен газдың бөлінуі

Балқыту процессінің этап үлесі, %

Жүктеу

Балқыу

Қышқылдану

Қалпына келтіру

Шаң f

0,89

1,55

2,79

0,22

Көміртек оксиді f

-

1,0

1,25

0,65

Азот оксиді f

-

1,0

1,25

0,65



9-кесте

Болат пен шойынды индукционды балқыту кезінде шаң және газ түзілуі

Қазандықтың атауы мен көлемділідігі, т

Қазандықтың қуаттылығы (есеппен), т/сағ

Зонт немесе шеңбер соргыш арқылы сорылған ауаның есептік көлемі , м?/сағ

Шаң және газ түзілудегі негізгі құрамдас салмағы

Шаң

Көміртек оксиді

Азот оксидтері

Тағы басқалар

г/с

кг/т сұйық метал

г/с

кг/т сұйық метал

г/с

кг/т сұйық метал

г/с

кг/т сұйық метал

ИСТ типті жиілігі жоғары қазандық

Болатты қышқылдау процессі бойынша балқыту

0,06

0,05

3020

0,02

0,64

0,002

0,14

0,001

0,07

0,003

0,18

0,16

0,10

500

0,04

1,60

0,004

0,14

0,002

0,07

0,009

0,18

0,25

0,25

700

0,10

1,58

0,009

0,14

0,004

0,07

0,01

0,17

0,40

0,26

900

0,11

1,57

0,01

0,14

0,005

0,07

0,01

0,17

1,0

0,57

1800

0,24

1,56

0,02

0,13

0,01

0,07

0,02

0,17

2,5

1,75

3000

0,74

1,52

0,53

0,11

0,03

0,07

0,08

0,17

6,0

3,0

5600

1,21

1,45

0,92

0,11

0,05

0,07

0,13

0,16

10,0

3,5

7200

1,23

1,31




0,07



ИЧТ типті өндірістегі жиілігі қазандық

50 % "болотпен" және қызуы 1400?С қорытпамен жұмыс істеу барысында шойынды балқыту


1,0

0,36

1800

0,14

1,30

0,010

0,11

0,006

0,06

0,01

0,14

2,5

1,0

3000

0,35

1,27

0,02

0,09

0,016

0,06

0,04

0,14

6,0

2,75

5600

0,92

1,21

0,07

0,09

0,04

0,06

0,10

0,13

10,0

4,95

7200

1,49

1,09

0,11

0,09

0,08

0,06

0,17

0,13

16,0

6,50

9200

1,89

1,05

0,16

0,09

0,10

0,06

0,23

0,13

21,5

9,0

10700

2,23

0,94

0,20

0,08

0,15

0,06

0,30

0,12

25,0

10,40

11300

2,54

0,88

0,23

0,08

0,17

0,06

0,34

0,12

31,0

13,9

12500

3,28

0,85

0,30

0,08

0,19

0,06

0,46

0,12



10-кесте

Өндіріс технологиясының тұрақты процесінің атаулы мәнінен ауытқуына байланысты , меншікті шаң және газбөлінуді түзетуге қолданатын түзету коэффиценттері

№пп

Процесстен ауытқу сипаты

Белгілері

Шамасы

Шойын балықтуда

1

1550 ?С –қа дейін металлдың қатты қызуы

f1

0,9

2

600-700 ?С қа дейін шахтаның жылыту

f2

1,1

3

Шахтада металл жоңқасы қолдану

f3

2,0

Болат балқытуда

4

Қышқылдан негізгі процесске көшу

f4

0,8

5

Жоңқаның тазалығы:

-таза жоңқа

-орташа таза

-ластанған

-бос жоңқа



 

 

0,5

1,0

1,5

2,2



11-кесте

Шойында қалыпқа салу және құймасын суыту кезінде көміртек оксидінің бөлінуі

Процесс атауы және оның сипаты

Құйма шамасы

до 10

20

30

50

100

200

300

500

1000

2000

Металл қорытындысын

қалыпқа құю және құйманы суыту

- құйманы бастапқы суытуға кеткен толық уақыт , с

600

900

120

1800

2400

3600

5400

7200

9000

10800

-Нүкте боп төгілген металлдан көміртек оксидінің бөліну шамасы, кг/т

1,20

1,20

1,20

1,10

1,05

1,0

0,90

0,80

0,75

0,70

Соның ішінде құю кезінде, кг/т

0,60

0,60

0,60

0,55

0,525

0,5

0,45

0,4

0,375

0,350

Уақыт бірлігінде көміртек оксидінің бөлінуі шамасы, г/с

0,020

0,024

0,028

0,033

0,040

0,048

0,053

0,064

0,083

0,126



12-кесте

Шойын мен болаттың қалыпқа құю кезінде көміртек оксидінің бөлінуі

Сипаттама

кг құйма шамасындағы құйылған металлдың көміртек оксидінің бөліну шамасы, г/кг


до 10

20

30

50

100

200

300

500

1000

200

Құйманың цехта құйылған бастап толық суынуы,мин.

10

15

20

25

40

60

90

120

150

170

Көміртек оксидінің бөліну шамасы, г/кг :

шойын құюда

болат құюда

1,20

0,60

1,20

0,60

1,20

0,60

1,10

0,55

1,05

0,52

1,0

0,50

0,90

0,45

0,80

0,40

0,75

0,37

0,70

0,35

Жұмыс зонасындағы ауаға көміртек оксидінің 70 % -ға дейін барлық шамадан бөлінген уақыты, мин

3,2

4,0

5,7

8,0

12,0

16,0

24,0

34,0

40,0

51,0



13-кесте

Құйылғаннан кейінгі ауадағы уландырғыш заттардың құрамы.
Құю қалыбынан 1м биіктікте


Время отбора после заливки Құйылғаннан кейінгі алынған іріктеу уақыты, мин

Ауадағы уландырғыш заттардың құрамы , м?/м?

фенол

бензин

СО

Қалып қабының үстінде

2

1,5

23

46

Жалпы алмасу вентиляциясының үсті

10

20

30

2,5

1,8

2,8

31

16

12

32

20

10

Құрғату қалыбының үсті

2

10

20

0,1

жоқ

жоқ

0,5

жоқ

жоқ

10

жоқ

жоқ

Термокаталикті реактордің үсті

5

10

20

18,3

5,4

1,2

125

12

6

120

10

10

Термокаталикті реакторден кейін

5

10

жоқ

жоқ

жоқ

жоқ

жоқ

жоқ



14-кесте

Түсті құйма қазандығынан бөлінген зиянды заттардың жалпы және үлестік бөлінуі

Қазандық түрі

Қазандық маркасы

Қорытпа үлгісі

Тазарту кезінде қолданған құрам үлгісі

Бөлінген зиянды заттар мөлшері

шаң

Көмірсутек оксиді

Азот оксиді

Хлорлы сутегі

күкірт оксиді

жалпы мөлшері

Соның ішінде

г/с

г/кг құйма

г/с

г/кг құйма

г/с

г/кг құйма

г/с

г/кг құйма

г/с

г/кг құйма

Алюминий оксиді

Кремний диоксид

г/с

г/кг құйма

г/с

г/кг құйма










ИАТ-1М

ИАТ-1,5

ИАТ-2,5

ИАТ-6

Алюминий қорытпасы АЛ9, АК7

Алюминий қорытпасы АК9

Алюминий қорытпасы АК6

Алюминий қорытпасы А10В

Хлорлы цинк

Гексахлорэтан

Гексахлорэтан

Гексахлорэтан


0,33

0,17

0,14

0,53

2,10

1,6

0,0

1,30

0,069

0,021

0,025

0,058

0,43

0,20

0,14

0,14

0,006

0,003

0,003

0,005

0,04

0,03

0,014

0,01


0,19

0,11

0,8

0,32

1,25

1,00

0,60

0,80

0,004

0,021

0,014

0,036

0,03

0,20

0,08

0,09

*

*

*

*


*

*

*

*

0,021

0,011

0,014

0,028

0,14

0,10

0,08

0,07


ВНИИТМАШ

Алюминий қорытпасы АЛ9,АК7

МХЗ құрамы

0,14

1,00

0,009

0,07

0,014

0,10

0,46

3,30

0,092

0,70

0,006

0,04

0,028

0,20


"Колеман"

Алюминий қорытпасы АЛ9, АК7, АЛ103

МХЗ құрамы

0,04

1,40

0,006

0,20

*

*

0,03

1,20

0,005

0,20

0,004

0,14

0,004

0,16


САТ-2,5

Алюминий қорытпасы АК21

МХЗ құрамы

0,07

1,60

0,021

0,50

*

*

0,04

1,00

0,014

0,30

0,014

0,30

0,002

0,05


САН-2,5

А20000

А60000

Алюминий қорытпасы АК6

Алюминий қорытпасы АК6

Алюминий қорытпасы АК6

Гексахлорэтан

Гексахлорэтан

Гексахлорэтан


0,08

0,04

0,06

2,00

0,40

0,40

0,021

0,013

0,022

0,50

0,12

0,16

*

*

0,04

0,06

0,07

1,00

0,60

0,50

0,014

0,013

0,014

0,30

0,12

0,03

0,014

*

*

0,30

*

*

0,0003

0,004

0,004

0,07

0,04

0,03


НО-136

ДМК-0,5

НО-195

Алюминий қорытпасы АК5М7

Бронза қорытпасы ОД

Бронза Бр05Ц5С5


Хлорлы цинк

Фосфорлы медь МФЗ

Фторлы медь МФЗ


0,02

0,81

0,03

1,00

5,80

1,20

0,006

*

*

0,50

*

*

*

*

*

*

*

*

0,02

8,47

0,02

1,30

76,00

0,65

0,092

0,031

0,013

0,70

1,90

0,45

0,006

*

*

0,50

*

*

0,003

*

*

0,035

*

*

Қазандық түрі

Қазандық маркасы

Қорытпа үлгісі

Тазарту кезінде қолданған құрам үлгісі

Бөлінген зиянды заттар мөлшері




Күкіртті сутек

Көсмірсутектер

хлор

Фосфорлы ангидрид


г/с

г/кг литья

г/с

г/кг литья

г/с

г/кг литья

г/с

г/кг литья



ИАТ-1М

ИАТ-1,5

ИАТ-6

Алюминий қорытпасы АЛ9, АК7

Алюминий қорытпасы АК9

Алюминий қорытпасы АЛ10В

Хлористый цинк

Гексахлорэтан

Гексахлорэтан


0,040

*

*

0,30

*

*

0,19

0,05

0,22

1,25

0,50

0,50

*

іздер

*

*

іздер

*

*

*

*

*

*

*



ВНИИТМАШ

Алюминий қорытпасы АЛ9, АК7

Состав МХЗ*

*

*

*

*

*

*

*

*



"Колеман"

Алюминий қорытпасы АЛ9, АК7, АЛ10В

Состав МХЗ

*

*

*

*

*

*

*

*



САТ-2,5

Алюминий қорытпасы АК21

Состав МХЗ

0,014

0,30

*

*

*

*

*

*



Сан-2,5

А20000

А60000

НО-136

Алюминий қорытпасы АК6

Алюминий қорытпасы АК6

Алюминий қорытпасы АК6

Алюминий қорытпасы АК5М7

Гексахлорэтан

Гексахлорэтан

Гексахлорэтан

Хлорлы цинк

*

*

*

*

іздер

іздер

*

*



ДМК-0,5

Бронза қорытпасы ОЦС

Фосфорлы

Мыс МФЗ

*

*

*

*

*

*

0,12

0,44



      * өлшеу жүргізілмеген


15-кесте

Түрлі қорытпаларды балқыту және құю кезінде ауаға бөлінетін зиянды заттар көлімін есептеуге арналған мәліметі

Қорытпа

Операциялар

Жабдық

Зиянды заттардың бөлінуі

Мөлшері

Титан қорытпасы

Қорыту және құюды дайындау

ДВЛ-250; НИАТ-833Д; ВДЛ-4

Екі окситті титан аэрозолы

май аэрозолы

көміртек оксиді

көмірсутегілер


0,15 г/кг

4,36 г/кг

0,08 г/кг

0,17 г/кг

Магний қорытпасы

Жұмыс қорытпасын дайындау

Индукционды қазандық ЭП-500

Мазутты қазандық

Райта

магний оксид аэрозолы

көміртек оксиді

магний оксиді аэрозолы

көміртек оксиді

көмірсутегілер

күкіртті ангидрид

азот оксиді

5,56 г/час

72,61 г/час

3,33 г/кг

6,00 г/кг

4,99 г/кг

18,14 г/кг

0,67 г/кг

Магний қорытпасы

Қорытпа үлгілеу, тазарту құю

Кристаллизация бағыттандырылған автоматты әдіспен сүзгіш арқылы

ковшпен, қолмен істейтін Миксер

магний оксиді аэрозолы

магний оксиді аэрозолы

күкіртті ангидрид

0,073 г/кг

0,06 г/кг

2,40-5,81 г/кг

Болат (негізі-темір, хром никель, марганец)

Балқыту, құю

ИСТ-016 үлгідегі жоғары жиелікті қазандық

көміртек оксиді

темір оксид аэрозолы

0,03 г/кг

0,06 г/кг

Ыстыққа төзімді қорытпа

Балқыту, құю

Индукционды вакуумдық қазандық УППФ-ТАМ

Көмірсутегілер

азот оксиді

май аэрозолы

никель аэрозолы

0,007 г/кг

0,33 г/кг

0,33 г/кг

0,003 г/кг

Магний қорытпасы (темір-негізі, кобальт, никель, алюминий)

Балқыту

Қорытпа құю

ИСТ-016 үлгідегі жоғары жиелікті қазандық

Ковшпен қолмен алаңда құю

көміртек оксиді

темір оксид аэрозолы

кобальт аэрозолы

никель аэрозолы

алюминий аэрозолы

кобальт аэрозолы

темір оксид аэрозолы никель аэрозолы

алюминий аэрозолы

24,06 г/час м?

27,89 г/час м?

6,5 г/час м?

1,86 г/час м?

10,63 г/час м?

0,01 г/кг

0,03 г/кг

0,001 г/кг

0,01 г/кг

Алюминий қорытпасы

Жұмыстық қорытпа дайындау

Қорытпа құю

Үлестіру қазандығы

Ковшпен қолмен

71107 моделді қатты қысыдағы станок

майлау құрамы: ара балауызы, трансформатор майы немесе цилиндр майы

Майлау құрамы: керосин, балауыз

Майлау құрамы: церезин, балауыз

көміртек оксиді

алюминий аэрозолы алюминий аэрозолы

алюминий аэрозолы

көміртек оксиді

көмірсутегілер

май аэрозолы

алюминий аэрозолы

көмірсутегілер

көміртек оксиді

алюминий аэрозолы

көмірсутегілер

көміртек оксиді


Латунь қорытпасы

Қорытпа балқыту

Қорытпа құю

Селитонал қазандық ТГ-100

Алаңда ковшпен (майлау құрамы: церезин, балауыз)

көміртек оксиді

аэрозоль окиси цинка

мыс оксидінің аэрозолы

қорғасын аэрозолы

көмірсутегілер

көміртек оксиді

цинк оксидінің аэрозолы

мыс оксидінің аэрозолы

қорғасын аэрозолы

0,57 г/час м?

0,06 г/кг

17,30 г/час м?

0,11 г/кг

0,43 г/час м?

0,04 г/кг

0,21 г/час м?

0,001 г/кг

0,89 г/кг

0,90 г/кг

0,08 г/кг

0,03 г/кг

0,001 г/кг

Қорғасынды сурмелі қорытпасы

Қорытпа балқыту

Шойынды тигель қазандықта электр жылытуымен

Көмірсутегілер

көміртек оксиді

шаң

қорғасын аэрозолы

0,09 г/кг

0,016 г/кг

0,08 г/кг

0,007 г/кг

Цинкті құйма

Балқыту

-

Көмірсутегілер

көміртек оксиді

шаң

0,016 г/кг

0,01 г/кг

0,24 г/кг

ВУДА қорытпасы

Балқыту

Индукционды қазандық ЗДИ

көміртек оксиді

қорғасын аэрозолы қорғасын және висмут аэрозолы

0,017 г/кг

0,0002 г/кг

0,007 г/кг



16-кесте

Шихта материалдарын жинау және тасымалдау учаскелерінде шаң бөлінуі

Процесс, жабдық

Бөлінеген шаңның мөлшері

Аспирация әдісі және көлемі


жұмыс істеп тұрған жабдық бірлігіне , г/с

өнделген материал, кг/т


1

2

3

4


Вагон және самосвалдан грейферлі механизмен қабыдау орнына түсіру:

құм

бетонит, цемент

әк

құймалы кокс

тас көмір

қалыптық құрғақ балшық

үгінділер, торф ұнтағы

0,22

0,58

0,56

0,67

0,33

0,19

0,78

0,10

0,25

0,23

0,28

0,14

0,08

0,33

Ұйымдастырылмаған шығарынды 2-5 м/с жел жылдамдымен


Тағы солай қабылдау бункері мен қоймаға сақтауға аспирациалық орындар арқылы :

бетонит, цемент

әк

құймалы кокс

тас көмір

қалыптық құрғақ балшық

үгінділер, торф ұнтағы

0,97

1,14

1,11

0,61

0,36

0,31

0,31

0,75

0,70

0,40,

0,22

0,85



Сусымалы материалдарды жайғастыру :

құм

бетонит, цемент

әк

құймалы кокс

тас көмір

қалыптық құрғақ балшық

үгінділер, торф ұнтағы

0,39

1,03

1,03

1,11

0,56

0,28

1,17

0,05

0,09

0,15

0,05

0,03

0,04

0,05



грейфер механизмді көпірлі кранмен және иарқанды скрепер қондырғысымен; қуаты 17 м?/ч дейін

құм

бетонит, цемент

әк

құймалы кокс

тас көмір

қалыптық құрғақ балшық

үгінділер, торф ұнтағы

0,47

1,31

1,27

1,42

0,69

0,36

1,50

0,15

0,28

0,45

0,15

0,07

0,12

0,13



Тасу мен тасымалдау кезінде сусымалы материиалдарды науаға тиеу :

кесекті материал dср.?8мм

ұнтақталған материал dср.<8мм


1,19

3,50

1,41

4,20

Ашық ойықты ауданының және осы ара да жылдамдықты таспаның қозғалысының бір жарымдық жылдамдығы сай есептелінген аспирация көлемі


Тасу мен тасымалдау кезінде сусымалы материиалдарды науадан тиеу:

кесекті материал

ұнтақталған материал

0,94

2,28

1,13

2,73



Транспортерларға жіберу:

кесекті материал

ұнтақталған материал

күйген жер

0,58

1,28

0,42

0,70

1,53

0,50

Аспирация көлемі жабулық арқылы 1500-2500 м?/сағ


Таспалық конвейерларды, тасмалдағыштарды, элеваторларды кабинамен жабдықтау:

кесекті материал

ұнтақталған материал

күйген жер

0,33

0,86

0,25

0,40

1,03

0,30

Аспирация көлемі басқы бөліктің 2 құламасы және башмақ арқылы 1600-4000 м?/сағ


Таспалы конвейер галереясын құрамдастырып жабу:

кесекті материал

ұнтақталған материал

күйген жер

0,44

0,97

0,36

0,53

1,17

1,43

Аспирация көлемі 300 м?/сағ 1 п.м. жабулықпен


Жергілікті құлама қоректендіргіштержәне дозаторлар:

кесекті материал

ұнтақталған материал

күйген жер

0,42

0,89

0,25

0,50

1,06

0,30

Аспирация көлемі жабулық арқылы 1500-3000 м?/сағ




17-кесте

Шихталық және қорамалау материалдарды қайта өңдеу процесс кезінде шығатын шаң

Процесс, жабдық

Жабдықтық панасынан шығатын аспирациялық есептік көлемі мың.м?/с

Шығатын шанның массасы

Жабдықтын жұмыс уақыт бірлігіне, г/с

қайта өңделген материалдын масса бірлігіне, кг/т

Шихталық және қорамалау материалдардын кептіруы

Горизонталды кептіргіш барабандар, өнімділігі т/с:

5 дейін

құмға

сазға

бентонитке

шлакқа

3,75

4,10

3,75

6,50

8,12

5,26

33,55

38,35

7,65

4,75

31,20

35,85

5-10

құмға

сазға

бентонитке

шлакқа

8,25

10,0

6,5

23,0

10,14

7,986

57,01

61,4

8,6

4,5

32,1

37,2

10-15

құмға

сазға

бентонитке

шлакқа

14,75

17,75

12,25

22,25

17,08

12,8

86,53

91,67

7,8

4,4

30,5

30,5

15-20

құмға

сазға

бентонитке

шлакқа

22,5

26,75

17,25

32,0

41,67

18,9

103,54

117,99

6,0

4,4

23,7

28,1

25

құмға

сазға

бентонитке

шлакқа

27,5

32,25

22,25

38,75

27,33

22,08

127,83

146,9

5,8

4,0

22,4

26,2

Құм кептіру қоңдырғысының істіқ газдардын ағынындағы өнімділігі 3-5 т/с

5,0

5,71

5,7

Құм кептіру қоңдырғысының қайнаған қабатындағы өнімділігі , т/с:

3

10-16

25

8,5

30,0

60,0

1,8

26,51

46,53

9,5

8,7

7,8

Тік құм кептіру қоңдырғысының өнімділігі

3 т/с

9,05

1,08

1,4

Шихталық және қорамалау материалдарды ұсақталуы және ұнтақталуы

Жақты уатқыштын

өнімділігі , т/с

до 5

10-13

1,15

4,0

2,9

9,14

2,7

3,6





конустық усақтағыштын өнімділігі 20-30 т/с

7,5

10,4

5,0

балғалы усақтағыштын өнімділігі 5 т/с дейін

3,01

5,35

4,9

білікті усақтағыштын өнімділігі 3,5 т/с

2,0

3,15

4,0

Сазды ұнтақтайтын дезинтеграторы, д.1350 мм

6,25

4,25

2,2

Сазды ұнтақтайтын сырғыманың өнімділігі, т/с:

3-5

8-10

1,7

1,95

0,58

1,69

0,8

0,9

Бу диірменің өнімділігі 1 т/с дейін

1,2

1,94

10,0

балғалы усақтағыштын өнімділігі 2 т/с дейін

4,0

3,75

8,0

Айыру, араластыру және қорома материалдардын мөлшері

Тербелетін дірілді және инерциалық елеіуштертердін жұмыс ауданы , м?

1

2

3

2,0

3,2

4,45

5,5

8,44

11,4

-

-

-

Дірілді елеуіштін дерекі тазарту өнімділігі , м?/с

25

40

63

100

160

240

6,0

9,0

14,0

21,5

32,0

41,0

11,1

17,78

28,05

44,44

71,1

106,67

5,0

5,0

5,0

5,0

5,0

5,0

Дірілді елеуіштін майда тазарту өнімділігі , м?/с

25

40

63

100

160

240

2,0

2,4

4,0

5,7

10,5

14,0

5,56

9,03

13,89

22,22

35,56

53,33

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

Тербелетін жазық елеуіштін өнімділігі , м?/с

160

250

11,0

16,5

71,1

111,1

5,0

5,0

Механикалық жазық тербелетін елеуіштін өнімділігі , 3-4 т/с

2,0

6,25

7,0

елеуіш–бурат өнімділігі, т/с

1,5

3,0

0,9

1,4

0,69

1,33

1,8

1,7

Барабандық елеуіштін (полигонадық) өнімділігі, т/с

4-6

-

4,17

4,0

Тік айналдырушы тығыздағышымен (сырғыма) периодтық қимылы бар араластырғыштын өнімділігі 50 т/с дейін

5,0

6,25

1,0

Беткей айналдырушы тығыздағышымен (центрден телкіш) периодтық қимылы бар араластырғыштын өнімділігі 60 т/с дейін

9,0

10,4

1,2

Тарелкалық араластырғыштын (сырғыма) араластырғыштын өнімділігі 20 т/с дейін

6,0

1,67

0,6

Қорома қоспасының бункері

1,1

1,94

-

Құм бункері

1,6

0,43

-

Саз бункері

0,85

1,06

-

Тарелкалық қоректендіргіші

0,8

0,625

-

Астау қоректендіргіші

0,7

0,46

-

Оттық жердін қоректендіргіші

2,0

1,67

-


      Ескерту:

      1. Кептіргіш барабаннан бөлінген шаның массасына, отын жану кезінде пайда болған зиянды компонентер қосылады

      (1 қосымшада көр.)

      2. 50 ?С жоғары температурасы бар материалдын елеу кезінде шаның бөлінуы 20-25 % көбейеді.


18-кесте

Негізгі, қорамалық және қабыршақты қоспадан, қоршаған ауаға бөлінген зиянды заттар бойынша мәліметтер

Қоспаның құрамы

Қорытпалар

Құю тәсілі

Т ЫСТАРДЫҢ даярлануы және біліктерді, пішіндерді шеттету, қоспалардың даярлануы

Құрғату, қыздыру

Металлды құйып жасау

Ескертулер

Жабдықтар, параметрлер, операциялар

Өресі биік зиянды заттар

Саны

Жабдықтар, параметрлер, операциялар

Өресі биік зиянды заттар

Саны

Жабдықтар, параметрлер, операциялар

Өресі биік зиянды заттар

Саны

Құмды қоспа












-100% Кварцты құм барлық құмды қоспалардың негізі болып табылады.


Алюминий қорытпасы

Бір реттік құмды пішінде құю. Құмды білікпен темірқо

рамға құю.

Сита, жүгіртпелер, араластырғыштар, қолмен істелінетін білікті жәшіктер

Көмірсу

тектер

Уайт-спириттің 10% шығын мөлшері

нен

Камерные печи, вертикально-горизонтальные конвеерные сушила

Көміртек тотығы,

көмірсутектер

Уайт-спириттің 0,013 г/кг 90 % шығын мөлшері

нен

Горизонтальді немесе

вертикальді автоклавтарда "Дозаматик"

мөлшерлеуішің қысуымен ковш, плац

Көміртек тотығы

0,005 г/кг

Даярланудың барлық сатысы бойынша өткен

(ұсақтау,құрға

ту, елеу 4,5 г/кг құрайды) күңгірт құмнан бөлінген,кварц

ты қоспалардың саны,


Магний қорытпасы

Бір реттік құмды пішінде құю

-

-

-

-

-

-

Ковшпен, қолымен атқарылатын

Көміртек тотығы, күкіртті ангидрид

0,005 г/кг

2,6 г/кг


Айналмалар мен араластырғыш

тар да даярлану барысында бөлінген кварцты тозаңдардың саны 0,98 г/кг құрайды.



-

-

-

Көмір сутек формаль

дегиді

Уайт-спириттің 0,005 г/кг

10% шығын мөлшері

нен

Т-180-210?С

-

Көміртек тотығы, аммиак формальдегид метанол,

көмірсутектер

Уайт-спириттің 027 /кг

0,027 г/кг

0,021 г/кг

0,1 г/кг

90% шығын мөлшерінен

-

аммиак – 2,24 г/кг

көміртек тотығы– 0,043 г/кг

формальдегид -0,016 г/кг

азот қышқылы-0,003 г/кг

метанол – 0,1 г/кг

күңгіртті ангидрид – 2,7 г/кг



Магний қорытпалары

Бір реттік пішінге құю

Сита, айналмалар

араластырғыш

НО-90;

қолымен атқарылатын білікті жәшіктер.

формальдегид

0,06г/кг

ХТС

Көміртек тотығы

аммиак формальдегид

метанол

0,027 г/кг

0,023 г/кг

0,021 г/кг

0,1 г/кг

ковш, қолымен атқарылатын

Аммиак

көміртек тотығы формаль

дегид азот қышқылы

метанол

3,13 г/кг

0,03 г/кг

0,022 г/кг 0,003 г/кг

0,1 г/кг



Алюминий қорытпалары, қола қорытпалары, шойындар

-

Араластыр

ғыш СМ100

Т20-70?С

Корковты машиналар КМ

КН-1М

Т250-500?

фенол

формальдегид

этанол

0,026 г/кг 0,001 г/кг 20%қоспа ларды даяр лау35%- тыстарды даярлау

-

Фенол формальдегид этанол

0,13 г/кг 0,013 г/кг 45% от нормы расхода

Үлестірмелі пештер, Ковшпен, қолымен атқарылатын.

Көміртек тотығы фенол формаль дегид метанол

0,09 г/кг 0,14 г/кг 0,07 г/кг 0,26 г/кг



Титан

қорытпалары

Нығыз графитті пішінге құю

Сито "Бурат", айналмалар; қолымен істелінетін, нығыздалумен

Этанол қоспасы

ның даярла

нуы

Фенол

Формальдегид

Пішіндерді даярлау:

Этанол

Фенол

Формальдегид

20% мөлшер шығыны

нан

0,104 г/кг

0,005 г/кг

15% мөлшер шығыны

нан

0,083 г/кг

0,004 г/кг

Пішінді құрғату:

Құрғату камералары

250 ?С бастап

Пішінді қыздыру:

Агрегат

АПГФ-1000

Тмах-1000?С

фенол

көміртек тотығы

формальдегид

фенол

формальдегид

метанол

көміртек тотығы

1,28 г/кг 6,3 г/кг

0,28 г/кг

0,23 г/кг

0,1 г/кг

0,46 г/кг

80 г/кг

ДВЛ-250

ПИАТ-833Д



Даярлаудың барлық саты

сынан өткен

(отырғызу, бөлу, құрғату) күңгірт графиттен бөлінген тозаңдар саны қоспаның құрғақ қалдығының 32 г/к гқұрайды

Пішіндер, тыстар даярлау барысында бөлінген графит тозаңдарының саны – 4,16 г/кг; Білікті пішінді қағу барысында бөлінген графитті тозаң саны 3,88 г құрайды.


Титан қорытпалары

Білікпен пішінді тыстарға құю

Машинлар ЛОФ-1М

Т-400?С

Қоспаларды даярлау:

Тозаң

(графит+пульвер-қоспалар бакелит)

Біліктер, пішіндер

ді даярлау

фенол

формальдегид

көміртек тотығы метанол

0,6 г/кг

12,48 г/кг

0,71 г/кг

11,42 г/кг

0,1 г/кг

Агрегат

АПГФ -1000

Тмах -1000?С

фенол

формальдегид

метанол

көміртек тотығы

0,36 г/кг

0,16 г/кг

0,7 г/кг

80 г/кг

ДВЛ-250

НИАТ-833Д





-

Құмды бі

лікпен те

мір қорам

ға құю

;Кристал

дауға ба

ғыттылған темір қо

рамға құю.

Айналмалар, араластырғыштар, қолмен істелінетін, білікті жәшіктер.

формальдегид

0,005 г/кг

Камералы, вертикальді-горизонтальді-конвеерлі құрғату

Т-180-210?С

аммиак

формальдегид

метанол

көміртек тотығы

0,023 г/кг

0,021 г/кг

0,1 г/кг

0,08 г/кг

автоматты металды сым арқылы

аммиак

көміртек тотығы формальдегид

азот қышқылы

метанол

2,24 г/кг

0,043 г/кг

0,016 г/кг

0,003 г/кг

0,1 г/кг



Шойындар. алюминий қорытпалары

Орталық

тан сыртқа шығару үшін құю; бір реттік құмды пішінге құю

-

формальдегид көмірсу

тектер

0,006 г/кг

уайт-спириттің

10% мөл-

шер шығыны

нан

-

Көміртек тотығы

аммиак

формальдегид

метанол көмірсу

тектер


0,027

0,023

0,021

0,1 уайт-спириттің

90% мөлшер шығыны

нан

Құймақалыпқа:

ковшпен, қолымен атқарылатын тәсілмен, қысыммен құю

аммиак

көміртек тотығы

формальдегид

азот

қышқылы

метанол

3,13 г/кг

0,06 г/кг

0,022 г/кг

0,003 г/кг

0,1 г/кг



Магний қорытпалары

Алюминий қорытпалары

Бір реттік құмды пішінге құю.

Құмды білікпен

темірқо

рамға құю.

Сита, айналмалар, қоспалар,

қыздырмалы

білікті жәшіктер

Т-220-260?С

Этанол

фенол

формальдегид

Қоспа даярлау барысында20% мөлшерлі шығыннан,

35%-білікті даярлау барысында

0,13 г/кг

0,013 г/кг

Қыздырмалы

остнастка:білікті жәшіктер, Т220-260?С

фенол

формальдегид

этанол

0,13 г/кг

0,013 г/кг

45% мөлшерлі шығыннан

Ковшпен, қолымен атқарылатын

қысыммен

фенол

формальдегид

метанол

көміртек тотығы

0,14 г/кг

0,07 г/кг

0,26 г/кг

0,09 г/кг



-

шойындар

Құмды білікпен

темірқо

рамға құю

Бір реттік құмды пішінге құю.


Сита, айналмалар, қоспалар

Жартылайавтомат РВ-4

Қыздырмалы білікті жәшіктерТ-220-260?С

фенол

формальдегид

этанол

0,026

0,1

20% -қоспа даярлау 35%-білік даярлау

Қыздырмалыоснастка Т-220-260?С

фенол

формальдегид

метанол

0,13

0,013

45% мөлшерлі шығыннан

Шөмішпен, қолмен атқарылатын

-

-

-


Алюминий қорытпалары

Құмды бі

лікпен те

мір қорам

ға құю


Автомат НВ2742

Біліктерді даярлау және шеттеу барысындаТ-200-250?С

формальдегид

0,018 г/кг

Камералы құрғату

Т150-180?С

формальдегид

фурфурол

аммиак

көміртек тотығы

0,13 г/кг

0,382 г/кг

0,026 г/кг

0,027 г/кг






Алюминий қорытпалары

Магний қорытпалары

Бір реттік құмды пішінге құю. Кристал

дауға ба

ғыттылған темір қо

рамға құю.

Айналмалар, араластырғыштар

Қолмен нығыздайтын

аммиак

0,03 г/кг

Ауада құрғату

аммиак

0,03 г/кг

Шөмішпен, қолмен істелінетін

Автоматты металл сым арқылы

аммиак

0,18 г/кг



      Ескерту: Барлық құмды қоспалардың негізі болып кварцты құм саналады-100%. Құмнан бөлінетін, кварцты тозаңның мөлшері, оны дайындаудың барлық кезеңіндегі жиынтығы (ұнтақтау, кептіру, елеу) 4,5 г/кг құрайды. Қоспаларды айналмада, араластырғыштарда дайындау кезіндегі бөлінетін кварцты тозаңның мөлшері 0,98 г/кг құрайды,өзектерді қағу кезіндегі бөлінетін күкірт ангидриді 0,6 г/кг қоспаны құрайды.

      Барлық графиттік қоспалардың негізі болып графит-100% саналады. Графиттен бөлінетін тозаңның мөлшері, оны дайындаудың барлық кезеңіндегі жиынтығы (себу, ұнтақтау, кептіру) 32 г/кг құрайды, қабықты түрді дайындау кезіндегі бөлінетін графит тозаңының мөлшері -4,16 г/кг, форманы қағу кезінде, өзектен бөлінетін -3,88 г/кг құрғақ қоспаның қалдығын құрайды.


19-кесте

Түрлі модельді құрамнан, ауа ортасына бөлінген зиянды заттар мөлшерін есептеуге арналған мәліметтер

Қорытпа

лар

Марка, модельді масса құрамы

Модельді массаны даярлау

Моделдерді даярлау, блоктарда дәнекерлеу

Модельді массаны жою

Қолданылған біліктер

Ескер

ту

Бөлінетін зиянды заттар

Саны

Бөлінетін зиянды заттар

Саны

Жою тәсілі

Бөлінетін зиянды заттар

Саны

Білікті масса құрамы

Бөлінетін зиянды заттар

Саны


ПСБО;

парафин, стеорин

Көмірсутектер, көміртек тотығы, көмірсутектер

аэрозольі

0,45г/кг

0,18г/кг

0,288 г/кг

Модельдерді даярлау,

көміртек тотығы, көмірсутектер,

көмірсутектер аэрозольі

Блоктарда жинақтау және тазарту

Көміртек тотығы, көмірсутектер, көмірсутектер

аэрозольі

1,02 г/кг

0,18 г/кг

0,43 г/кг

0,23 г/кг

0,44 г/кг

0,36 г/кг

90-100?С барысында өз массасын

да

200?С барысындағы ауамен қалдықтарды жою

Көмірсутектер, көміртек тотығы, көмірсутектер

аэрозольі

Этилсиликат

Этанол

0,28 г/кг

0,55 г/кг

12,68 г/кг

0,52 г/кг

9,96 г/кг




Блок

тарды түйре

леу бары

сында

модельді масса қалды

ғынан бөлініп шыға

тын зиянды заттар ескерулі

в т.3 гр.12


-

Көмірсутектер, көміртек тотығы, көмірсутектер

аэрозольі


12,3 г/с*м?

5,0 г/с*м?

8,0г/с*м?

Көмірсутектер, көміртек тотығы, көмірсутектер

аэрозольі


0,41 г/кг

1,46 г/кг

0,79 г/кг

Ыстық ауа

Көмірсутектер, көміртек тотығы, көмірсутектер

аэрозольі

Этилсиликат

Этанол

0,66

0,11

2,54

0,21

3,98


Білікті кесектің даярлануы

Калий

селитрасы

Білікті даярлау

Негізгі кесек үпілмәлік майы

Көміртек тотығы азот қышқылы

аммиак

Көміртек тотығы азот қышқылы

аммиак

май аэрозолдері

3799,0

571,18

4571,34

21,33

3,15

18,89

0,83

Қабыршақты пішін

нен шыға

рылу


ПВТК:

парафин

канифольді қайта өркендету

Көмірсутектер, көмірсутектер аэрозольі

17,07

8,0

Көміртек тотығы, көмірсутектер, көмірсутектер

аэрозольі


0,22

0,42

0,2

140- барысында өз массасында150?С

Көмірсутектер, көміртек тотығы, көмірсутектер

аэрозольі

Этанол

17,06

4,26

8,0

171,55

-

-

-

-


КПЦ: канифоль, парафин, церезин

Көмірсутектер,

көмірсутектер аэрозольі

3,45

8,0

Көміртек тотығы, көмірсутектер, көмірсутектер

аэрозольі


0,11

0,3

0,14

90-100 ?С барысындағы ыстық суда

Көміртек тотығы, көмірсутектер, көмірсутектер

аэрозольі


1,15

3,45

8,0

-

-

-

-


Р-3:

парафин, церезин, бұрышты балауыз

Көмірсутектер,

көмірсутектер аэрозольі, көміртек тотығы

3,45

8,0

1,15

Көмірсутектер аэрозольі

Көміртек тотығы

55,62

2,5

160-180?С барысында өз массасын

да

Көмірсутектер

Көмірсутектер аэрозольі Көміртек тотығы

3,45

8,0

1,15






ВИАМ-102:

Бұрышты балауыз, шымтезек, парафин, триэтеноламин

Көмірсутектер, көміртек тотығы, көміртектер

аэрозольі

Триэтеноламин

32,33

4,07

8,0

5,57


Көмірсутектер, көміртек тотығы, көміртектер

аэрозольі

Триэтеноламин

0,16

0,62

0,19

0,1

100-110?С барысында өз массасын

да

Көмірсутектер, көміртек тотығы, көміртектер

аэрозольі

Триэтеноламин

32,33

8,0

4,07

5,57

Несепнәрдің өзекті қоспасын даярлау

Несепнәр біліктерін даярлау полисилоксанды майлау

Көміртек тотығы аммиак

Көміртек тотығы

аммиак

3799

4571,34

44,4

53,42



ВИАМ-102

Көмірсутектер, көміртек тотығы, көміртектер

аэрозольі

Триэтеноламин

32,33

4,07

80,7

5,57

Аммиак

Азот қышқылы

Көмірсутектер, көміртек тотығы,

Триэтаноламин

3,1

0,53

0,31

2,52

0,05

95-100?С барысындағы ыстық суда

Көмірсутектер, көміртек тотығы, көміртектер

аэрозольі

Триэтеноламин

32,33

4,07

8,0

5,57

Біліктерді құю Электрокорунь,

маршалит,

графит,

этиленликат, полиэтилен

Көмірсутектер

0,47 г/кг



Несепнәр

Аммиак

Көміртек тотығы

азот қышқылы

4571,34

3799,07

95,2


-

-

-

-

-


Біліктерді күйдіру Көмірсутектер көміртек тотығы күйе

2,05

4,48

1,2



Несепнәр, селитра, трансформатор майы

Аммиак

Көміртек тотығы Азот қышқылы

4571,34

3790,07

571,18

Аммиак

Май аэрозольі

Азот қышқылы

Көміртек тотығы

18,89

0,88

3,15

21,33

25-30?С барысындағы ағынды суда

Көмірсутектер

Көмірсутектер аэрозольі Көміртек тотығы

32,33

8,0

4,07

-

-

-

-



20-кесте

Майсыздандыру және де термодеструкция кезінде құм-шайыр қоспадан шығатын газдын құрамы

Шайыр

Т?С

Бөлінетін заттардын мөлшері

метанол

суран

метилфуран

осензол

толуол

форфурол

фенол

фурфориловый спирт

крезолы, ксилеполы

СО

КФ-30

20

750

1000

150

54

67

-

65

65

-

28

следы

-

-

41

-

-

12

1,4

-

-

-

-

17

1,8

-

-

-

-

-

-

290

7000

Фуритол -?

20

750

1000


3,1

29

следы

-

85

16

-

19

следы

-

491

810

-

56

45


0,21

-

-


0,16

306

16

1,6

-

-


-

102

6

-

2030

5040

Фуран-1

20

750

1000

0,42

80

следы

-

168

следы

-

148

следы

-

480

495

-

49

42

0,95

12

-

0,10

72

13

1,1

-

-

0,10

72

13

-

2530

7200



21-кесте

Термодеструкция кезінде құм-шайыр қоспадан байланыстырғыш СФ-015 негізінде шығатын токсикалық заттар мазмұны

Компонент

токсикалық заттар мазмұны, мг/г

Ағынының Т?С

Ауа ағынының Т?С

700

1000

700

1000

Этанол

0,53

0,37

0,296

0,280

Толуол

0,36

0,077

0,014

0,018

И-ксилол

0,25

0,25

-

-

Фенол

1,98

0,24

0,036

0,046

О-крезол

1,78

0,18

-

-

П-крезол

1,01

0,16

-

-

2,4-ксилепол

0,33

-

-

-

2,6-ксилепол

0,68

-

-

-

Сутек


0,63

-

0,124

СО2


0,42


197,4

СО


3,86


6,91

Метан


2,60


1,05



22-кесте

Бірінші текті тазарту кезінде құйылған қара металдан шығатын шаң

Тазарту процесі және технологиялық жабдық

Ен төменгі сорылған ауаның көлемі , мың.м?/с

Байланыстырғышты тазарту кезінде шығатын шан


шойынғы

болатты

г/сек

кг/т құйып алу

г/сек

кг/т құйып алу

Бытыратазартқыш

Бытыратазартқыш барабандары:

құйып алу массасы 25 кг дейін

құйып алу массасы 80 кг дейін

құйып алу массасы 400 кг дейін

4,0

8,0

15,0

7,78

17,78

39,17

9,3

12,8

20,1

5,86

13,39

24,44

14,0

19,3

31,4

Бытыратазартқыш камералары:

шағын көлемі 2м? дейін

орташа көлемі 10 м? дейін

үлкен көлемі 80 м? дейін

6,0

11,0

30,0

9,17

18,36

46,64

11,0

13,2

24,0

6,89

13,78

35,056

16,5

19,8

36,1

Бытыратазартқыш үстелдері:

құйып алу массасы 150 кг дейін

құйып алу массасы 300 кг дейін

құйып алу массасы 600 кг дейін


7,0

8,0

8,0


9,72

11,1

13,33

23,3

25,0

29,1


7,33

8,36

10,028

34,7

37,5

43,6

Периодтық және үздіксіз әсер ететін бытыраатқыш машиналары :

құйып алу массасы 25 кг дейін

құйып алу массасы 400 кг дейін


6,0

15,0

9,17

25,0

6,9

12,8

6,89

18,78

10,3

19,3

Үздіксіз әсер ететін бытыратазартқыш камералары:

Үсақ және орташа құйып алу

Ірі құйып алу


6,0

30,0

33,33

50,0

6,0

2,8

25,056

37,5

9,1

4,2

Ағысты бытыратазартқыш

Ағысты бытыратазартқыш камералары, жұмысшылар сырттан күткенде, сопло диаметрі 6-8 мм:

тұйыққа тірелгендер

өтетіндер

4,0

15,0

6,67

21,5

8,0

12,4

5,028

16,17

12,1

19,3

Ағысты бытыратазартқыш камералары, жұмысшылар сырттан күткенде, сопло диаметрі 10-12 мм:

тұйыққа тірелгендер

өтетіндер

8,0

35,0

12,89

49,58

18,5

25,5

9,69

37,28

27,9

38,4

Екіостік бытыратазартқыш камералары айналмалы аспаларымен:

Үсақ және орташа құйып алу

Ірі құйып алу

6,0

30,0

9,67

50,64

8,7

26,1

7,25

38,1

13,0

39,3

Галтовқа

Галтоволық тазартқыш барабандары:

құйып алу массасы 10 кг дейін

құйып алу массасы 40 кг дейін

құйып алу массасы 100 кг дейін

2,0

6,0

12,0

1,67

8,33

40,0

3,0

7,5

24,0

1,25

6,28

30,06

4,5

11,3

36,1

құйып алудын механикалық тазалауы

Сыдыру-ажарлау станогі стансалық дөнгелегімен

2,0

0,28


-

0,22

-

Сыдыру-ажарлау станогі аспабымен

0,9

0,083

-

0,056

-

Тазартатын және бұйымды обрубка жасайтын үстелдер

4,0

0,64

-

0,5

-



23-кесте

Қалып және өзек шығару кезінде шығатын зиянды заттар

Жабдық

Аспап шет беті үш жағынан аспирациялық есептік көлемі, мың.м?/с

зиянды заттар

Шан

Көміртек тотығы

Күкірт тотығы

Азот тотығы

Аммиак

кг/с

кг/с

кг/с

кг/с

кг/с

кг/с

кг/с

кг/с

кг/с

к/с

Аспалық вибраторлар тіректін биіктігі тордан 1 м дейін

7,0

14,6

9,7

1,8

1,20

0,06

0,04

0,30


0,20

0,60

0,40

Эксцентрикалық торлар, мод.421

Сондай да, мод.423

5,0-5,4

8,0-8,6

6,0

7,0

3,6

4,1

1,6

1,8

0,94

0,98

0,05

0,055

0,029

0,3

0,35

0,40

0,17

0,18

0,59

0,64

0,28

0,29

Инерциалық торлар,

мод. 31211

Сондай да, мод.31212

Сондай да, мод. 31213

10,0-12,0

15,0-18,0

20,0-25,0

6,0

7,0

9,0

3,6

4,1

4,7

1,6

1,8

2,0

0,94

0,98

0,99

0,050

0,055

0,061

0,029

0,030

0,031

0,35

0,40

0,43

0,17

0,18

0,19

0,59

0,64

0,75

0,26

0,29

0,31

Инерциалық торлар мод.31214

Сондай да мод. 31215

Сондай да мод. 31216

Сондай да мод.31217

Сондай да мод. 31218

Сондай да мод. 31219

Сондай да мод. МР-120

25,0-26,0

28,0-30,0

30,0-35,0

40,0-45,0

55,0-60,0

70,0-80,0

10,0-10,5

12,0

17,0

25,5

37,3

55,0

87,0

20,2

5,5

6,4

7,8

9,6

10,7

11,8

6,9

2,2

2,7

3,4

4,6

6,3

9,3

2,9

1,02

1,05

1,11

1,21

1,37

1,63

1,06

0,065

0,085

0,108

0,144

0,206

0,311

0,091

0,031

0,031

0,032

0,035

0,037

0,042

0,031

0,51

0,60

0,74

0,99

1,67

1,98

0,64

0,19

0,20

0,21

0,24

0,25

0,34

0,20

0,86

1,11

1,42

2,65

2,85

4,31

1,18




24-кесте

Қыздыру цехы жабдықтарында және процестерде зиянды заттардың бөлінуі

Процесс, жабдықтау

Зиянды заттардың бөлінуі

атауы

өлшеу бірліктері

саны

Тұз ванналары

- суара отырып қыздыру хлорлы барияда жүздіру, натрий және калий

- суыту және босату қоспадағы құрышты бөлшектер олардың көмірқышқыл натриі, хлорлы натрий және көмір қышқыл калиі

- төмен қызулы циандау

аэрозольдер

хлорлы сутек

аэрозольдер

аэрозольдер

цианды сутек

аэрозольдер

цианды сутек


1 кг қыздырылған

металға г

-

1 кг өңделген бөлшекке г

1 кг өңделген бөлшекке г

0,35

0,12

0,25

0,25

0,20-0,40

0,36

0,20-0,40


2.Май бактары және ванналар:

– шынықтыру

- босату


Аэрозоьдер және май булары

-

-

-

0,06-0,15

0,07-0,10

3. Үздіксіз әрекетті мерзімді тазарту және орнату

Темір қағының шаңы

1 кг өңделген бөлшекке г

3,0-4,0

4. Антицементациялы жапқышты қондыру үшін орнату

бензол және толуол булары

-

2,0



25-кесте

Негізгі технологиялық жабдықтарда металды суытпай абразивті өңдеу барысында тозаңдардың бөлінуі

Жабдықтар

Жабдықтарды анықтау сипаттамалары

Затты бөлу

атауы

саны, г/сек

Дөңгелете ажарлағыш білдек

Ажарлауыш шарық диаметрі, мм

Абразивті және металды тозаң


150


0,0325

300


0,043

350


0,047

400


0,05

600


0,065

750


0,075

900


0,086

Жазық ажарлағыш білдек

Ажарлауыш шарық диаметрі, мм

Абразивті және металды тозаң


175


0,036

250


0,042

350


0,05

400


0,055

450


0,059

500


0,0625

Краценальді білдек

-

-

0,076



26-кесте

Металдарды суытумен механикалық өңдегенде май аэрозольдерінің, су буларының және эмульцияның бөлінуі

Жабдықтар

Бөлінетін зиянды заттар, 1 кВт. қуаттылықа г/с

Маймен суыту

эмульсиямен суыту

Сода ерітіндісімен суыту

аэрозоль

аэрозоль

су булары

Ажарлаудан басқа металл кесетін білдектер

0,56*10

0,2*10

0,042

Ажарлауыш білдектер

0,008

0,46*10

0,042


      Ескерту: 1. Эмульсияны дайындауға арналған ашық суағары, бұлғауыш сыйымдылығы бар және т.б. технологиялық қондырғыдан 1.4 кг аэрозоль, эмульсола және 1 тонна эмульсия дайындау үшін сағатына 2800 г су буы бөлінеді.

      1. Білдекті буға арналған цехтарда прецизионды білдекқұрылымдардан бөлінетін су буы 18-20 % дейін ұлғаяды.

      2. Металдарды абразиялы өңдеу кезінде бөлінетін тозаңдар СОЖ бойынша суыту шамамен құрғақ өңдеу кезіндегі пайда болатын тозаңдардан бөлек 10-15% құрайды. (3.1. кестені қараңыз).

      3. СОЖ бойынша аэрозольдар мен булардың бөлінуі туралы мәліметтер біршпиндельді өңдеуге арналып келтірілген. Көпшпиндельді кезінде көбею коэффициентінің тең екендігін қабылдау қажет:

      4. - 2-6 шпиндельді өңдеуге арналған (шығын СОЖ 180 л/мин дейін), К=4,2

      - 6-8 шпиндельді өңдеуге арналған (шығын СОЖ 360 л/мин дейін), К-7,8.


27-кесте

Шойын мен түсті металдарды механикалық өңдеу кезіндегі бөлінетін тозаң

Қондырғы мен өңдеудің түрлері

Қондырғы бірлігінен бөлінетін зиянды заттар, г/с

атауы

мөлшері, г/с

Кесу арқылы шойынды өңдеу :

жонғыш білдек

фрезер білдегі

бұрғылайтын білдек

кеңейжойғыш білдек

шойынды тозаң

0,008

0,006

0,001

0,002

Кесу бойынша қола мен басқа да морт түсті металдарды өңдеу:

жонғыш білдек

фрезер білдегі

бұрғылайтын білдек

кеңейжойғыш білдек


түсті металл тозаңы

0,0025

0,002

0,0004

0,0007



28-кесте

Металдарды дәнекерлеу және балқыту кезіндегі зиянды заттардың үлестік бөлінділері

Дәнекерлеу немесе балқыту материалы және оның маркасы

Жұмсалатын 1 кг дәнекерлеу немесе балқыту материалынан бөлінетін зиянды зат мөлшері, г

Қатты заттар

Газ тәріздес компоненттер

дәнекерлеу аэрозолі

оның ішінде анықтайтын зиянды заттар


фторлы сутегі

азот оксидтері

көміртек оксиді

марганец және оның оксиді

хром оксиді

кремний қосындылары


басқалар



атауы


басқалар

мөлшері

басқалар










1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Даналық электродтармен болатты қолмен имектеп дәнекерлеу

Электродтар










УОНИ-13/45

14,0

0,51

-

1,40

ФТОРИДТЕР

1,40

1,00

-

-

УОНИ13/55

18,0

1,09

-

1,0

-

1,0

1,26

2,7

13,3

УОНИ-13/65

7,5

1,41

-

0,80

-

0,80

1,17

-

-

УОНИ-13/80

11,2

0,78

-

1,05

-

1,05

1,14

-

-

УОНИ-13/85

13,0

0,60

-

1,30

-

1,30

1,10

-

-

ЗА-606/11

11,0

0,68

0,60

-

-

-

0,004

1,30

1,40

ЗА-395/9

17,0

1,10

0,43

-

-

-

-

-

-

ЗА-981/15

9,5

0, 70

0,72

-

-

-

0,80

-

-

АНО-1

7,1

0,43

-

-

-

-

2,13

-

-

АНО-3

5,9

0,85

-

-

-

-

-

-

-

АНО-4

6,0

0,59

-

-

--

-

-

-

-

АНО-5

14,4

1,87

-

-

-

-

-

--

--

АНО-6

16,3

1,95

-

-

-

-

-

-

-

РБУ-4

6,9

0,74

-

-

-

-

-


-

ЗРС-3

12,8

1,23

-

-

-

-

-

----

-

ОЗЛ-5

3,9

0,37

0,47

-

-

-

0,42

-

-

ОЗЛ-6

6,9

0,25

0,59

-

-

-

1,23

-

-

ОЗЛ-7

7,6

0,21

0,

--

-

-

0,69

-

-

ОЗЛ-14

8

1,41

0,46

-

-

-

0,1

-

-

ОЗЛ-9А

5,0

0,97

0,27

-

никель және оның оксидтері

0,39

1,13

--

-

ОЗЛ-20

3,8

0,35

0,10

-

-

-

0,99

-

-

ЦТ-15

7,9

0,55

0,35

-

никель және оның оксидтері

0,04

1,61

--

--

ЦТ-28

13,9

0,93

0,21

-

никель және оның оксидтері молибден

0,08

1,05

-

-

ЦТ-36

7,6

1,19

-

-

никель және оның оксидтері

2,0

-

-

---

ЦЛ-17

10,0

0,60

0,17

--

-

0,12

0,66

--

--

ЦН-6Л

13,0

0,62

0,23

-

никель және оның оксидтері

-

-

-


НИАТ-1

4,7

0,12

0,40

-

темір оксиді

0,43

0,21


-

НИАТ-3Н

0,1

0,21

-

-

-


0,35

-

-

НЖ-13

4,2

0,53

0,24

-

-

-

-

-

--

ВЦС-4,48

20,2-24,3

0,61-0,73

-

-

темір оксиді

19,59-23,47

0,60

-


МР-3

11,5

1,80

-

-

-

-

-

-

-

МР-4

10,8

1,10

-

-

-

-

0,40

-

-

АНО-7

12,4

1,45

-


-

-



-

СМА-2

9,2

0,83

-

-

-


-

-

-

КНЗ-32

11,4

1,36

-

-

-

--

-

-

-

ОЗС-3

15,3

0,42

-


-

-

-

-

-

ОЗС-4

10,9

1,27

-

-

-

-

-

--

-

ОЗС-6

13,8

0,86

-

-

-

-

1,53

--

-

348-М/18

10,0

1,00

1,43

-

фторидтер

1,50

0,001


-

ВМ-10-6

15,6

0,31

0,45

-

-

-

0,39


-

ВИ-ИМ-1

5,8

0,42

0,12

-

никель және оның оксидтері

0,6

0,63

-

--

ЗА-400/10У

5,7

0,43

0,28


-

-

0,54

-

-

ЗА-903/12

25,0

2,80

-

-

-

-

-

-

-

ЗА-48М/22

9,7

0,80

1,30


фторидтер

1,50

0,001

0,7

-

ЗА-686/11

13,0

0,80

0,40

-

-

--

-

-

--

ЖД-3

9,8

1,32

-

-

-

-

-

-

-

УКС-42

14,5

1,20

-

-

-

-

-

-

-

РДЗВ-2

17,4

1,08

-

-

-

-

--

-

-

СММ-5

20,0-40,0

2,0

-

1,90

-

-


3,3

11,15

МЗЗ-0,4

27,0-41,0

1,0

-

-

-

-

-

-

-

МЗЗ-Ш

41,0

-

-

-

-

-

--

-

-

ДМ-7

22,0-52,0

1,50-2,40

-

-

-

-

-

2,84

3,28

ДМ-8

25,0

1,50

-

-

-


-

-

-

ДМ-9

10,3

0,30


2,8

-

-

-

-

-

МР-1

10,8

1,08

-

-

-

-

-

-

-

К-5А

16,5

1,53

-

-

-

-

-

-

-

СК-2-50

12,0

0,90

-

-

-

-

-

-

-

МКТ-10

6,90

0,34

0,12

-

молибден

никель және оның оксидтері

0,31

1,29

-

-

ВСН-6

17,9

0,53

1,54

-

-

1,02

0,8

-

-

Болатты қолмен имектеп балқыту

Электродтар










ОЗН-250

22,4

1,63

-

-

темір оксиді

19,73

1,04



ОЗН-300

22,5

4,42

-

-

-

-

1,09



ОЗШ-1

13,5

1,01

0,14

-

-

-

1,10



ЗН-60М

15,1

0,49

0,15

-

-

-

1,28



УОНИ-13/НЖ

10,2

0,53

0,39

-

-

-

0,97



ОМГ-Н

37,6

0,92

1,54

--

никель және оның оксидтері

0,016

1,74



НР-70

21,5

3,90

-

-

-

-

-



Шойынды қолмен имектеп балқыту және балқыту

Электродтар










ЦЧ-4

13,8

0,43

-

-

ванадий мыс

0,54

1,87



ОЗЧ-1

14,7

0,47

-

-

-

4,42

1,65



ОЗЧ-3

14,0

0,49

0,18

-


-

1,97



МНЧ-2

20,4

0,92

-

-

никель және оның оксидтері

2,73

1,34



Т-590

45,5

-

3,70

-

-

6,05

-



Т-620

42,6

-

2,87

-

-

-

-



Мысты, оның құймаларын және титанды қолмен электрлік дәнекерлеу

Электродтар










Комсомолец-100

20,8

0,27



мыс

9,80

1,11

0,76


Гелий (мыс) қорғанышымен вольфрам электроды

19,5




вольфрам

мыс

0,08

2,10




аргон қорғанышымен вольфрам электроды

3,6




титан и оның оксидтері

0,144




4,7 аргонда (титан) балқымайтын электрод

9,2





3,60




аргонда (титан) балқитын электрод

4,7




титан оксиді

2,62




Электрод сымы










СрМ-0,75 (МРкМцТ)

17,1

0,44



мыс

15,4




Алюминий мен оның құймаларын қолмен электрлік дәнекерлеу

Электродтар










ОЗА-1

38,0




конденсация аэрозолі бөлінуімен алюминий, оксиді

20,0




ОЗА-2/АК

61,0




алюминий оксиді

28,0




Аргон ортасын вольфрамды электродпен

4,6




алюминий оксиді

магний оксиді

вольфрам

0,69

0,64

1,43




Аргонда, гелийде балқымайтын электродпен

5,0

-



алюминий оксиді

2,0




Аргонда балқитын электродпен

20,0

0,11



магний оксиді

алюминий оксиді


2,0

12,0


2,5

озон-0,08-0,14

Болатты жартылай автоматты дәнекерлеу

а) газды қорғанышсыз

Отырғызылатын сым










ЭП-245

12,4

0,54



темір оксидтері

11,50

0,36



ЦСК-3

13,9

1,11



темір оксидтері

12,26

0,53



Ұнтақты сым










ЗПС-15/2

8,4

0,89




0,77




ПП-ДОК-1

11,7

0,77




-




ПП-ДОК-2

11,2

0,42




0,10




ПОК-3

7,7

0,41




0,72




ПП-АН-3

13,7

1,36




2,70




ПП-АН-4

7,5

0,76




1,95




ПП-АН-7

14,4

2,18




0,95




б) көмірқышқыл газ ортасында

Электродты сым










Св-0842С

8,0

0,50

0,02


темір оксидтері

7,48



14,0

Св-Х19НЭФ2С3

7,0

0,42

0,03


никель және оның оксидтері

0,04




Св-16х-16н25м6

15,0

0,35

0,10


никель және оның оксидтері

2,0




Св-10х20н7ст

8,0

0,45

0,03







Св08Х19НФ-2-Ц2

8,0

0,40

0,50


никель және оның оксидтері

0,66




Св-76Х16Н-25М6

15,0

2,00

1,00



2,00




Св-10Г2Н2СМТ

12,0

0,14

-







ЭП-245

12,4

0,61

-






3,2

ЭП-704

8,4

0,80

0,07



0,10



3,0

Св-08ГСНЗДМ

4,4

0,22

0,16





0,80

11,0

ЭП-854

7,4

0,70

0,60






2,0

08ХГН2МТ

6,5

-

0,03

1,9

титан оксидтері

0,40


0,80

11,0

Мыс, аллюминий, титан және олардың құймаларын жартылай автоматты дәнекерлеу

а) азот қорғанысында

Электродты сым










МНЖКТ-5-1-0,2-0,2 (мыс үшін)

14,0

0,2



мыс

никель және оның оксидтері

7,0

0,70




сондай (мысты-никельдік құймалар үшін)

18,0

0,3



мыс

никель және оның оксидтері

11,0

0,50




М1 (мыс құймалары)

17,1

0,44



мыс

11,0




КМН (мыс және оның құймалары)

8,8


0,59


0,26


6,30




б) аргон мен гелий қорғанысында: алюминий құймаларында

Сым










Д-20

10,9

0,09



алюминий оксидтері

7,6




АМЦ

22,1

0,62




20,40


2,45


АМГ-6Т

52,7

0,23




8,50


0,33


АМГ

20,6

0,78




16,50




Алюминий

10,0







0,90


құйма-3

26,0

1,05




19,20




Электродтар (балқымайтын)










ОЗА-2/ак

61,0




алюминий оксидтері

28,0




ОЗА-1

38,4





20,0




Сым

14,7




титан және оның құймалары

4,75




Металдарды автоматты және жартылай автоматты дәнекерлеу және құйма флюсы мен болат құймаларында болатты балқыту

Балқыған флюстер










ОСЦ-45

0,15

0,03


0,054



0,103

0,006

1,47

АК-348А

0,10

0,024


0,05



0,086

0,001

0,71

ФЦ-2

0,08



0,05



0,033

0,006


ФЦ-6

0,09

0,007


0,05



0,033


0,575

ФЦ-9

0,11

0,007


0,05



0,033

0,006

0,340

ФЦ-7

0,08

0,007


0,05



0,044

0,003


ФЦ-11

0,09

0,05





0,02



ФЦ-12

0,09

0,03





0,02



АН-22

0,12

0,009





0,02



АН-26

0,08

0,004





0,03



АН-30

0,09

0,033





0,03



АН-42

0,08

0,003





0,02



АН-60

0,09

0,012





-



АН-64

0,09

0,02





-



48-ОФ-6

0,11

0,002





0,07



48-ОФ-6М

0,10

0,009





0,04



48-ОФ-7

0,09

0,05





0,02



48-ОФ-11

0,08

0,073





0,006



ФЦЛ-2

0,08

-


0,05



0,030

0,005

0,945

Керамикалық флюстармен










АНК-18

0,45

0,013





0,042



АНК-30

0,26

0,012





0,018



ЖС-450

0,80

0,142





0,180


22,4

К-1

0,06

0,023





0,150


0,5

К-8

4,90






0,130


17,8

К-11

1,30

0,083





0,140

0,60


КС-12ГА2

3,40

0,133





0,430


20,0

Алюминий және оның құймаларын дәнекерлеу және балқыту

Балқытатын флюстармен










АГ-АТ

52,80




алюминий оксиді

31,20

4,160



АН-Т3










Керамикалық флюстармен










ЖА-64










Қатты құюлы құймалармен және құюлы карбидтік-беридтік қосындылармен балқыту


С-27










Қолмен электрлік имектеп дәнекерлеу кезінде

22,2


1,01


никель және оның оксидтері

0,05




Қолмен газды дәнекерлеу кезінде

3,16


0,005



0,02




ВК-2










Қолмен электрлік имектеп дәнекерлеу кезінде

16,6


1,66


кобальт

0,60




Қолмен газды дәнекерлеу кезінде

2,32


0,47



0,01




Қосындыларымен өзекті электродтармен

КБХ-45

39,6


2,12







БХ-2

42,8


2,56







ХР-19 (қолмен имектеп дәнекерлеуде)

41,4


4,35







РЭЛИТ – Т3 (қолмен газды дәнекерлеуде)

3,94









Балқытылатын құймалар

КБХ

81,1


0,033







БХ

54,2


0,008







Сталинит М (қолмен электрлік имектеп дәнекерлеу)

92,5

9,48

0,011







Тозаңдандыратын ұнтақтармен

СННН

39,7


0,357


бор

0,235




ВСНГН

23,4


0,062


бор

никель және оның оксидтері

0,288

0,096






29-кесте

Дәнекерлеу жұмыстарының басқа процестері кезінде зиянды заттардың бөлінуі

Процесс

Шығарындының зияндылығын анықтайтын түзілетін заттар

Атауы

Өлшем бірлігі

мөлшері

Болатты контактілі электрлік дәнекерлеу, түйістіре және сызықтық

3% дейін марганец оксидінің қосындысымен темір оксиді бар дәнекерлеу аэрозолі

75 кВт машинаның номиналдық қуатына 1 г/ч

25,0

Болатты контактілі түйістіре электрлік дәнекерлеу

сондай

50 кВт машинаның номиналдық қуатына 1 г/ч

2,5

Үйкелте дәнекерлеу

Көміртек оксиді

1 см? түйісу ауданыңа 1 мг

8,0

Ацителенді оттекті балқытумен болатты газбен дәнекерлеу

Азот оксиді

1 кг ацетиленге 1г

22,0

Пропан бутанды қоспаны пайдалып болатты газбен дәнекерлеу

Азот оксиді

1 кг қоспаға 1 г

15,0

Алюминийді плазмалық тозаңдандыру

Алюминий оксиді

1 кг жұмсалатын ұнтаққа 1 г

77,5

Болатты мырышпен металдандыру

Мырыш оксиді

1 кг жұмсалатын сымға 1 г

96,0

Алюминийді радиожиілікті дәнекерлеу

Алюминий және оның оксиді

"16-76" агрегатына сағатына 1 г

7,3



30-кесте

Металды кесу және қорыту кезінде зиянды заттардың бөлінуі

Металл кесу процестері

Металдың кесілу қалыңдығы

Зиянды заттардың бөлінуі

Дәнекерлеу аэрозолі

газдар

кесудің г/пог. м

г/сек

оның ішінде

мөлшері

кесудің г/пог. м

г/сек

кесудің г/пог. м

г/сек

атаулары

кесудің г/пог. м

г/сек

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Газды кесу

5

10

20

2,26

450

9,00

0,02056

0,0364

0,05556

Марганец оксидтері

0,07

0,13

0,27

0,00064

0,001

0,017

1,50

2,18

2,93

0,014

0,02

0,018

1,18

2,20

2,40

0,0136

0,018

0,015

Көміртекті төмен қосындылы болат

5

10

20

2,50

5,00

10,00

0,0229

0,0404

0,0617

Хром оксидтері

0,12

0,23

0,47

0,0011

0,002

0,009

1,30

1,90

2,60

0,012

0,015

0,016

1,02

1,49

2,02

0,009

0,012

0,012

Жоғары қосындылы болат

5

10

20

2,45

4,90

9,80

0,0224

0,0325

0,0604

Марганец оксидтері

0,60

1,20

2,40

0,005

0,01

0,015

1,40

2,00

2,70

0,013

0,016

0,017

1,10

1,60

2,20

0,01

0,013

0,0136

Жоғары марганецті болат

4

12

20

30

5,00

15,00

25,00

35,00

0,0389

0,0875

0,1083

0,0986

титан және оның оксидтері

4,70

14,00

22,00

32,60

0,04

0,078

0,095

0,092

0,60

1,50

2,50

2,70

0,0047

0,009

0,01

0,0077

0,80

0,60

1,00

1,50

0,002

0,0035

0,0043

0,004

Плазмалық кесу

Көміртекті төмен қосындылы болат

10

14

20

4,1

6,0

10,0

0,225

0,22

0,27

Марганец оксидтері

0,12

0,18

0,30

0,0066

0,0066

0,008

1,4

2,0

2,5

0,077

0,073

0,069

6,8

10,0

14,0

0,33

0,37

0,34

Сапалы қосындылы болат

5

10

20

3,0

5,0

12,0

0,275

0,38

0,439

Хром оксидтері

0,14

0,24

0,58

0,0013

0,02

0,021

1,43

1,87

2,10

0,12

0,13

0,007

6,3

9,5

12,7

0,57

0,725

0,965

Жоғары марганецті болат

5

10

20

4,0

5,8

9,6

0,22

0,2

0,26

Марганец оксидтері

0,72

1,16

1,73

0,04

0,0425

0,046

1,4

2,0

2,5

0,077

0,073

0,067

6,5

10,0

13,0

0,357

0,367

0,3616

АМГ құймалары

8

20

80

2,87

3,6

6,4

0,23

0,13

0,046

Алюминий оксидтері

2,50

3,50

8,00

0,21

0,12

0,045

0,5

0,6

1,0

0,0425

0,021

0,0075

2,0

3,0

9,0

0,17

0,105

0,0675

Титан қорытпасы

10

20

30

2,9

6,8

12,6

0,126

0,15

0,19

титан және оның оксидтері

2,73

6,42

11,88

0,118

0,14

0,177

0,4

0,5

0,6

0,017

0,011

0,01

10,5

14,7

0,456

0,326

0,283

Алюминий құймаларын электрлік имектелген кесу

5

10

20

30

1,0

2,0

4,0

6,0





0,2

0,6

0,9

1,8


18,9

1,0

2,0

4,0

8,0


Ауалық-имектелген қатаңдығы (көмірлі көміртектер г 1 кг -ға):

- жоғары марганецті болат

- титанды қорытпа


100,0

600,0


оксидтер

25,0


250,0

500,0


50,0

130,0




31-кесте

Негізгі бояу әдістері кезінде бояу аэрозольдері және еріткіш буларының бөлінуі

Бояу әдісі

Сорылатын ауаның есептік көлемі, мың г/кг, м?/ м?

Жұмсалатын бояудың г/кг зиянды заттардың бөлінуі

Бөлінуі


бұйымның көлбеу проекциясы және оның айналасындағы алаңының жалпы ауданы 1 м? төменгі сорғылы камерасы үшін

Тордың габаритті алаңы 1 м? камерасыз бояу үшін

аэрозоль

Еріткіш булары

Жабындау кезінде бөлінетін еріткіштердің буларының үлесі

бояу өнімділігіне байланысты аэрозольдер,%

Жалпы салмақтағы еріткіш көлеміне байланысты еріткіш булары, %


Бояуда

Бояу кезінде

Кептіру кезінде

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Бүрку:

–пневматикалық

- ауасыз

-гидроэлектростатикалық

–электростатистикалық

- ыстық

*Электротұндыру

*Батыру

*Сорғалатып құю

1,8-2,2

1,2-1,5

1,8

1,2-1,4

0,25-0,30

1,0-4,0

3,2-3,3

2,2-2,5

1,3-1,7

0,9-1,1

0,9

2,2

1,3-1,7

300

25

10

33

3

240

250

225

250

200

500

220

100

350

250

0,25

0,23

0,25

0,20

0,50,

0,22

0,10

0,35

0,25

30

2,5

1,0

3,5

0,3

20

25

23

25

20

50

22

10

28

35

75

77

75

80

50

78

90

72

65


      Электртұндыру ваннасының 1 м? көлеміне, ойық ауданының 1 м?


32-кесте

Гальваникалық жабынмен қаптау алдында бөлшектерді дайындау учаскелеріндегі негізгі технологиялық процес түрлерінен атмосфераға зиянды заттардың үлестік шығарындылары

Технологиялық операция атауы

Атмосфераға бөлінген зиянды заттар


атауы

ванна айнасы бетінің м? мөлшері г/ч


Бөлшектердің бетінен майлы жақпаларды кетіру:

органикалық ерітінділерде

жуғыш құралдардың қыздырылған ерітінділерінде (Т 70, 10?С)

уайтспирит

трихлорэтилен

трифтортрилорэтан

кальцийленген соданың аэрозоліне есептегенде МЛ-51, МЛ-52 препараттары, ТМС-31

78,60

86,40

73,44

5,76


Майсыздандыру:

химиялық, 100?С –тан төмен температурада сілтінің әлсіз ерітіндісінде

электрохимиялық, сілті ерітінділерінде сілті ерітінділерінде ультрадыбыс көмегімен бөлшектреді тазалау (температура 55±5?С)

сілті

сілті

сілті


1,60

39,60

39,60


Химиялық таптау:

Тұз қышқылы бар қаныққан суық және сұйылтылған қыздырылған ерітінділерінде

Концентрациясы 200 г/л дейінгі тұз қышқылы бар ерітінділерде

200-250

250-300

300-350

350-500

500-1000

Хлорлы сутегі

Хлорлы сутегі

Хлорлы сутегі


288,0

1,08

3,00

10,00

20,00

50,00

288,0


Күкірт қышқылының қаныққан суық және қыздырылған сұйылтылған (температура 50?С-тан аспайды) ерітінділерде

50 С темпер-да сілті ерітінділерінде (алюминий, магний және оның құймаларын таптау, титаннан окалинасын шешу, болатты оксидтеу, қоланы жылтырату);

50 С-тан аса темп-да хром қышқылы мен оның тұздарының ерітінділерінде

50 С-тан аса темп-да хром ангидриді бар қаныққан ерітінділерде

Азот қышқылы бар сұйылтылған ерітінділерде:

концентрациясы 100 г/л дейін

100 г/л жоғары

Азот қышқылының қаныққан ерітінділерінде

Күкірт қышқылы

сілті

Хромды ангидрид

Азот қышқылы

азот тотықтары

фосфор қышқылы


25,30

198,00

0,02

36,00

0,07

1,62

4,98

23,22


Ортофосфор қышқылы бар қаныққан суық және қыздырылған сұйылтылған ерітінділерде

Фосфор қышқылы

2,20


Фторлысутекті қышқыл мен оның тұздары бар ерітінділерде:

концентрациясы 10 г/л дейін

10-20

20-50

50-100

100-150

150-200

200 г/л жоғары

Фторлы сутегі

1,04

5,00

10,00

18,00

36,00

42,00

72,00


Қаныққан азот және күкірт қышқылдары бар ерітінділерде бөлшектерді химиялық өңдеу (мысты таптау, тастау шламын алып тастау және т.б.)

Күкірт қышқылы

Азот қышқылы

азот оксидтері


26,20

1,62

0,16


Сілтінің қыздырылған ерітінділерінен травильдік шламды алып тастау

сілті


39,60


Активациялау:

концентрациясы 200 г/л дейін тұз қышқылы бар ерітінділерде;

қаныққан тұз қышқылы бар ерітінділерде;

концентрациясы 100 г/л дейін күкірт қышқылы бар ерітінділерде;

концентрациясы 180-200 г/л дейін күкірт қышқылы бар ерітінділерде;

қаныққан азот қышқылы бар ерітінділерде;

концентрациясы 100 г/л цианды тұздары бар ерітінділерде

Хлорлы сутегі

Хлорлы сутегі

Күкірт қышқылы

күкірт қышқылы

Азот қышқылы

азот оксидтері

цианды сутегі

1,08

288,00

0,700

25,200

4,98

26,22

5,40



Контактілік мысты алып тастау:

концентрациясы 250-300 г/л хромлы ангидриді бар ерітінділерде;

концентрациясы 300 г/л дейін күкіртқышқылды аммонийі бар ерітінділерде;

хромды ангидрид

аммиак

36,00

9,13


Аммоний нитраты бар ерітінділерде кадмийді алып тастау:

концентрациясы 100-150

400-550

аммиак

4,56

13,69


Қаныққан күкірт қышқылы бар ерітінділерде никель мен күмісті алып тастау

Еритін тұздар

Күкірт қышқылы

0,15

25,20


Концентрациясы 200 г/л аспайтын тұз қышқылының ерітінділерінен хромды, болаттын тотыққан қабатын алып тастау

Хлорлы сутегі


1,08


Сілті ерітінділерінде хром мен қалайыны алып тастау

сілті


11,00


концентрациясы 50-100 г/л күкірт қышқылының ерітінділерінде мырышты алып тастау

Күкірт қышқылы

0,70


Азот қышқылы бар ерітінділерде алюминийдің тотықтық фторлы қаптамасын алып тастау

Азот қышқылы

азот оксидтері


1,38

7,83


Сілті ерітінділерінде алюминийдің тотықтық фторлы қаптамасын алып тастау

сілтілер


0,20


Күміс-сурьма құймаларынан күміс қаптауларды, палладий жабындарын қаныққан күкірт қышқылы ерітінділерінде алып тастау

Күкірт қышқылы

Азот қышқылы

азот оксидтері


25,20

0,80

4,58


Мыс пен оның құймаларын жарқырату:

концентрациясы 40-30 г/л хромды ангидрид ерітінділерінде

азот қышқылы ерітінділерінде

азот және плавик қышқылы бар ерітінділерде

концентрациясы 90-100 г/л хромды ангидриді бар ерітінділерде

Хромды ангидрид

Азот қышқылы

азот оксидтері

азот тотықтары

фторлы сутегі

хромы ангидрид

0,02

1,62

9,16

9,70

5,62

0,60


Мырыш қаптамасын жарқырату:

концентрациясы 100 г/л дейінгі азот қышқылының сұйылтылған ерітінділерінде

концентрациясы 100-150 г/л хромды ангидриді бар ерітінділерде

концентрациясы 55-65 г/л тринатрийфосфаты бар ерітінділерде

Азот қышқылы

азот оксидтері

хромды ангидрид

сілті


0,07

0,60

1,08


Кадмий қаптамасын жарқырату:

концентрациясы 100 г/л дейінгі азот қышқылының сұйылтылған ерітінділерінде

концентрациясы 150-160 г/л хромды ангидриді бар ерітінділерде

Азот қышқылы

азот оксидтері

хромды ангидрид

0,07

0,62


Концентрациясы 350-450 г/л азот қышқылы және концентрациясы 20-30 г/л плавик қышқылы бар ерітінділерде титан қаптамасын жарқырату

Азот қышқылы

азот оксидтері

фторлы сутегі

4,98

26,22

10,00


Концентрациясы 350-375 г/л плавик қышқылы ерітінділерінде магнийден қаптамаларын жарқырату

Фторлы сутегі

72,00


Химиялық жылтырату:

ортофосфор қышқылының қаныққан ерітінділерінде 50С-тан төмен темп-да

ортофосфор қышқылының қаныққан қыздырылған ерітінділерінде 50С-тан аса темп-да

күкірт қышқылы бар қыздырылған сұйылтылған ерітінділерде

Фосфор қышқылы

күкірт қышқылы

2,20

18,00

25,20


Электрлік жылтырату:

ортофосфор қышқылының қаныққан ерітінділерінде

концентрациясы 30-60 г/л хром қышқылы немесе хромды ангидриді бар ерітінділерде

концентрациясы 150 г/л аса күкірт қышқылы бар ерітінділерде

цианды ерітінділерде

Фосфор қышқылы

хромды ангидрид

күкірт қышқылы

цианды сутегі

18,00

7,20

25,20

16,80


Электрлік жылтыратудан кейін бейтараптау:

Кальцийленген соданың 50-100 г/л концентрациясында сілті ерітіндісінде

Аммиак ерітіндісінде

сілті

аммиак

1,08

0,80


Болаттар, мыс және оның құймаларын пассивтендіру:

концентрациясы 145-155 г/л хромды ангидриді бар ерітінділерде

концентрациясы 280-500 г/л азот қышқылының қыздырылған ерітінділерінде

хромды ангидрид ерітінділерінде

хромды ангидрид

азот қышқылы

азот оксидтері

хромды ангидрид

0,60

4,98

28,22

0,60


Мырыш, кадмийді пассивтендіру:

Натрий, калий бихроматы бар ерітінділерде:

концентрациясы 15-25

25-35

100-150

концентрациясы 150-200 хромды ангидриді бар ерітінділерде

2А, 1Б ликондалары бар ерітінділерде

21 ликондасы бар ерітінділерде

22А, 22Б ликондалары және азот қышқылы бар ерітінділерде

31 ликондалары, хромды ангидрид, сірке қышқылы бар ерітінділерде

25 ликондасы бар ерітінділерде

41 ликондасы, құмырсқа қышқылының натрийі бар ерітінділерінде

хромды ангидрид

хромды ангидрид

натрий бихроматына есептегенде ликонда 2 А

азот қышқылы

азот оксидтері

құмырсқалық натрийге есептегенде ликонда 31

хромды ангидрид

0,002

0,02

0,60

0,65

0,0648

0,0648

0,1

0,072

0,062

0,286

0,03


Күкірт қышқылы ерітінділерінде электрохимиялық декапирлеу

Күкірт қышқылы

25,20


Цианды ерітінділерде декапирлеу:

химиялық

электрохимиялық

Цианды сутегі

5,40

19,80


Кальций нитраты бар ерітінділерде коррозияға қарсы, пассивтендіргіш, таптағыш ерітінділерде металдарды химиялық өңдеу:

концентрациясы 100-150

50-150

600-800

Азот оксидтері

13,00

6,70

36,80


Титанда гидрициондық пленканың түзілуі:

50С темп-да қаныққан тұз қышқылының ерітінділерінде

Күкірт қышқылының қаныққан ерітінділерінде

этиленгликолде шая

Хлорлы сутегі

Күкірт қышқылы

этиленгликоль

288,00

25,20

19,44


Титанда гидридтік-цинкаттық өңдеу

Фторлы сутегі

72,00


Ингибирлеу

Ингибитор И-1

0,29


Майлау

Веретен майы

0,05




33-кесте

Гальваникалық жабынмен қаптаудың технологиялық процестерінің негізгі түрлерінен атмосфераға зиянды заттардың үлесті шығарындылары

Технологиялық операция атауы

Атмосфераға бөлінетін зиянды заттар

атауы

м? мөлшері г/ч

Хром қышқылының концентрациясы 150-300 г/л ерітінділерде 1000а ток күшімен металдарды электрохимиялық өңдеу (хромдау, анодты декаптеу, мысты шешу және басқалар)

хромды ангидрид

36,00

Концентрациясы 30-60 г/л хром қышқылы бар ерітінділерде (электрлік жалтырату, болатты және басқаларды)

хромды ангидрид

7,20

Концентрациясы 30-100 г/л хром қышқылы бар ерітінділерде. Ток күші 1-50 , сондай-ақ, аллюминийді химиялық оксидтендіру, магнийлік құйындылар және т.б.)

хромды ангидрид

3,60

50С-тан аса темп-да хром қышқылы мен оның тұздарының ерітінділерінде болатты химиялық өңдеу (пассивациялау, күйдірмелеу, оксидті пленкасын шешу, хроммен толтыру және т.б.)

хромды ангидрид

0,02

50С-тан төмен темп-да хром қышқылы мен оның тұздарының ерітінділерінде болатты химиялық өңдеу (жарықтандыру, пассивациялау және т.б.)

хромды ангидрид

0,002

Мырышталғандар: концентрациясы 180-240 г/л хлорлы аммонийі, ликонданың хлорлы мырышы бар ерітінділерінде


аммиак

6,34

хлорлы (180-200 г/л), бор қышқылы, ДХТИ-102

аммиак

бор қышқылы

6,34

0,022

Хлорлы мырыш, хлорлы калий, бор қышқылы, лимелдын-10, НЦ-20 бар ерітінділерде

хлорлы калий

бор қышқылы

2,38

0,0073

Сілті, мырыш оксиді және НБЦ-0,1 НБЦ-Н лимедылары бар ерітінділерде

сілті

39,60

Хлорлы аммиак (220-250г/л), мырыш оксиді, бор қышқылы, СС-20 препараты бар ерітінділерде

аммиак

бор қышқылы

6,34

0,0078

Мырыш, хлорлы калий, бор қышқылы, СС-10, ОЦ-20 лимедылар бар ертініділерде

хлорлы калий

бор қышқылы

2,38

0,022

Цианды қосындылары бар ерітінділерде

цианды сутек

5,40

Хлорлы аммонийі бар ерітінділерде

аммиак

6,34

Қышқылды мырыштау

күкіртқышқылды мырыш

10,44

Пирофосфорлы қышқыл натрийі бар ерітінділерде контактілі мырыштау

форфор қышқылына есептегенде натрий пирофосфаты

8,49

18-25С темп-да сілтінің қаныққан ерітінділерінде алюминийді цинкаттық өңдеу

сілті

198,0

Кадмийлеу:

цианды ерітінділерде

цианды сутек

19,80

Күкіртқышқылды кадмий, күкіртқышқылды аммоний, бор қышқылы, ДАТИ-203А, ДХТИ-203Б бар ерітінділерде

күкіртқышқылды кадмий

аммиак

бор қышқылы

0,162

1,370

0,022

Кадмий тотығы, күкірт қышқылы, ВК-10 ликондасы бар ерітінділерде

Күкірт қышқылы

0,30

Қалайылау:

сілтілеу

сілті

39,60

Қышқыл, темп.20С

күкіртқышқылды қалайы

күкіртті кышқыл


0,64

0,30

Қышқыл, темп.40-50С

күкіртқышқылды қалайы

қышқыл паросульфоновал

0,83

1,66

Химиялық, тиомочевин концентрациясы 35-45 г/л ыстық ерітінділерде

тиомочевина

0,29

Химиялық, тиомочевин концентрациясы 80-90г/л ыстық ерітінділерде

тиомочевина

0,29

Қалайы жабынды балқыту

глицерин

6,00

Консервациялау

Канифоль

этилді спирт

4,66

11,70

Сода ертінідісінде бейтараптау

кальциленген сода

0,003

Қалпына келтіргіш ерітіндісінде өңдеу

натрий гиносульфиті

0,500

тиосульфат ерітіндісінде өңдеу

натрий тиосульфиті

0,250

Мыстау

шарапқышқылды калий-натрий

0,016



34-кесте

Термопласттардан бөлшектер дайындау кезінде зиянды заттардың бөлінуі

Өңдеу түрлері және технологиялық жабдық

Аспирациялық ауаның номиналды көлемдік шығыны, м?/ч

Зиянды зат бөлінуі

аталуы

мөлшері

жабдықтың жұмыс істеу уақыты бірлігінде, г/с

қайта өңделетін материал салмағы бірлігінде, г/кг

РО55-87 типті жону құралы

650

тозаң


1,0

Қалдықтарды қайта өңдеу:

- ленталық және дискілік аралармен (органикалық айна)

- диірмендермен (полистирол)

- ИПР типті роторлық уатқыштармен:

100-1-А

150

300

- басқада уатқыштармен

- ЛГТВ-90-200 типті түйіршіктеу желісімен

1150

1250

көміртек оксиді

хлорлы винил

тозаң

стирол буы

0,243

0,15

0,017

0,043

0,303

0,664

0,0275

0,01

0,034

0,008

1,5

1,5

1,5

0,54

0,23

Кептіру камералары және өнім термостаттары:

- полистирол мен оның қосалқы полимерлерінен

- полиэтилен және проипропиленнен

- полиметилметакрилоттардан

900

стирол

сірке қышқылы



0,028

0,85

2,12

Шығару көлемі см? машиналарда термостаттарды құю

- 200-ға дейін полистирол мен оның қосалқы полимерлерінен

- полиэтилен және полипропиленнен

350

стирол

көміртегі оксиді

сірке қышқылы

көміртегі тотығы

шектелмеген көмірсутектер

0,00097

0,00083

0,0021

0,00097

0,0018

0,0069

0,4

0,3

1,7

1,0

1,1

6,0



  Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары Министрінің 2014 жылғы 12 маусымдағы
  № 221-ө бұйрығына
  № 5-қосымша

Пластмасса материалдарымен жұмыс істеу кезінде
атмосфераға шығарылатын зиянды заттарды есептеу
әдістемесі
1. Жалпы ережелер

      1. Бұл пластмасса материалдарымен жұмыс істеу кезінде атмосфераға шығарылатын зиянды заттарды есептеу әдістемесі (бұдан әрі-әдістеме) пластмассаны балқыту, құю, өңдеу және өндіру барысында қолданатын, өндіріс кәсіпорындарының шығарындыларын мөлшерлеу және түгендеу жұмыстарында қолданылады.

      2. Әдістеме түрлі саладағы өндіріс кәсіпорындарының шығарындыларын мөлшерлеу мақсатында қолданылуы қажет.

2. Шығарындыларды есептеудің жинақталған әдістемесі

      3. Пластмассаны қайта өңдеу барысындағы барынша-бір реттік шығарындылар келесі формула бойынша есептеледі

     


      г/с (1)

      qi- өңделетін пластмасса бірлігіне і-ластағыш заттардың меншікті шығарындыларының көрсеткіші, г/кг,

      М- қайта өңделетін материалдардың көлемі, т/жыл;

      Т- жабдықтың бір жылда жұмыс істеу уақыты, сағат.

      4. і-ластағыш заттардың жалпы шығарындылары аталған көрсеткіштер бойынша келесі формула бойынша есептеледі:

     


      т/жыл (2)

      5. Түрлі технологиялық операцияларда пластмасса бұйымдарын өндіруден атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың меншікті шығарындылары осы Әдістеменің қосымшасындағы 1-кестеде көрсетілген. Гидравликалық қыспақтағы реактопласттарды нығыздау мәндері қыспақастымен қыспақ режимдеріне келтірілген. Қыспақастысыз қыспақ режимдері үшін келтірілген мәндердің 2/3-ін қолдану қажет.

3. Полиэтиленді құюдан атмосфераға шығарылатын зиянды заттар

      6. Полиэтиленді құюдан органикалық қышқылдар (Сірке қышқылына түгендегендегі ), СО, полиэтилен шаңы шығарылады. Полиэтиленді құюдан шығарылатын зиянды заттардың үлесі осы Әдістеменің қосымшасындағы 2-кесте бойынша анықталады.

4. Полипропиленді құюдан атмосфераға шығарылатын зиянды заттар

      7. Полипропиленді құюдан органикалық қышқылдар (сірке қышқылына түгендегендегі ), СО, полипропилен шаңы шығарылады. Полипропиленді құюдан шығарылатын зиянды заттардың меншікті шығарындыларының көрсеткіштері осы Әдістеменің қосымшасындағы 3-кесте бойынша анықталады.

5. Полистиролды құюдан атмосфераға шығарылатын зиянды заттар

      8. Полистиролды құю барысында стирол, СО, полистирол шаңы шығарылады. Полистиролды құюдан шығарылатын зиянды заттардың меншікті көрсеткіштері осы Әдістеменің қосымшасындағы 4-кесте бойынша анықталады.

6. Полиамид құю барысында атмосфераға шығарылатын зиянды заттар

      9. Полиамид құю барысында метил спирті, аммиак, СО, полиамид шаңы шығарылады. Полиамид құю барысында шығарылатын зиянды заттардың меншікті шығарындылардың көрсеткіштері осы Әдістеменің қосымшасындағы 5-кесте бойынша анықталады.

7. АБС пластигін құю барысында атмосфераға шығарылатын зиянды заттар

      10. АБС пластигін құю барысында СО және дибутилфталат шығарылады. АБС пластигін құю барысында шығарылатын зиянды заттардың меншікті көрсеткіштері осы Әдістеменің қосымшасындағы 6-кесте бойынша анықталады.

8. Формальдегидтік шайыр өндірісі барысындағы шығарындылар есебі

      11. Фенолформальдегидтік шайыр өндірісі барысында шығарындылардың көп бөлігі метанолға келеді -83 %, ол 8,925 кг/т құрайды. Метанол формалин (бастапқы шикізат) құрамында стабилизатор ретінде қатысады. Формальдегидтік ұнтақ өндірісі, сонымен қатар, атмосфераға фенол, формальдегид, метанол және органикалық шаң шығарындыларымен сипатталады, бұл шығарындылардың көп бөлігін (90% немесе 3,16 кг/т) құрайды.Талшықтар өндірісі барысында газды шығарындылар құрамында фенол және органикалық шаң бар.

      Осы Әдістеменің қосымшасындағы 7, 8, 9-кестелерінде атмосфераға шығарылатын едәуір қауіпті ластағыш заттар туралы мәліметтер келтірілген. Бұл мәндер бірнеше пластмасса өндіретін кәсіпорындарда құралдар көмегімен жүргізілген өлшеулер қорытындысы бойынша алынған.

     

9. Пластмассаны механикалық өңдеу барысындағы шығарындылардың есебі

      12. Пластмассаны механикалық өңдеу барысында шығарындылардың көп бөлігі органикалық шаң болып табылады. Шығарылатын шаңның меншікті көрсеткіші осы Әдістеменің қосымшасындағы 10-кесте бойынша анықталады.

10. Пенополистирол орамасын өндіру барысындағы шығарындылардың есебі

      13. Пенополистирол орамасын өндіру барысында барлық технологиялық операцияларда атмосфераға изопентан шығарылады. Изопентан шығарындыларының меншікті көрсеткіші осы Әдістеменің қосымшасындағы 11-кесте бойынша анықталады.

11. ПВХ пластикалық терезесін кесу барысындағы шығарындылардың есебі

      14. ПВХ пластикалық терезесінің бөлшектерін дәнекерлеу барысында атмосфераға СО және хлорлы винил шығарылады.

      15. Ластағыш заттардың жалпы шығарындылары келесі формула бойынша анықталады:

      Mi = qi * N, т/год (3)

      qi- ластағыш заттардың 1 дәнекерге үлесінің бөлуі

      N- жыл бойындағы дәнекерлер саны.

      16. Ластағыш заттардың барынша-бір реттік шығарындылары келесі формула бойынша анықталады:

     


      г/сек (4)

      Т- жабдықтың бір жылда жұмыс істеу уақыты, сағат.

      17. Ластағыш заттардың бір дәнекерге барынша-бір реттік шығарылындарының үлестік көрсеткіші осы Әдістеменің қосымшасындағы 12-кесте бойынша анықталады.


  Пластмасса материалдарымен жұмыс істеу кезінде атмосфераға шығарылатын зиянды заттарды есептеу әдістемесіне қосымша

Пластмасса материалдарымен жұмыс істеу барысында атмосфераға
тасталатын зиянды заттардың меншікті шығарындылары

      Кесте 1 - Пластмасса өңдеу өндірісінен атмосфераға тасталатын зиянды заттардың меншікті шығарындылары

Технологиялық операция атауы

Өңделетін материал

Шығарылатын зиянды заттар

атауы

Меншікті шығарындылар көрсеткіші, г/кг, qi

Гидравликалық қыспақтағы реактопласттарды нығыздау

СФ 010 шайыр негізіндегі фенопласт

Фенол

0,50

СФ 337 шайыр негізіндегі фенопласт

Фенол

0,70

СФ 330 шайыр негізіндегі фенопласт

Фенол

1,00

СФ 342 шайыр негізіндегі фенопласт (СП-дан басқа)

Фенол

2,00

СФ 342 шайыр негізіндегі фенопласт, СП түрі

Фенол

0,80

СФ 090 шайыр негізіндегі фенопласт

Фенол

2,50

СФ 301 шайыр негізіндегі талшық

Фенол

1,20

Шыныталшығы

Фенол

1,50

Аминопласттар

Формальдегид

0,50

ТВ4 қондырғыларында реактоқабықтарды алдын-ала жылыту

СФ 090 шайыр негізіндегі фенопласт

Фенол

0,15

СФ 010 шайыр негізіндегі фенопласт

Фенол

0,20

СФ 337 шайыр негізіндегі фенопласт

Фенол

0,25

СФ 330 шайыр негізіндегі фенопласт

Фенол

0,40

СФ 342 шайыр негізіндегі фенопласт (СП-дан басқа)

Фенол

0,20

СФ 342 шайыр негізіндегі фенопласт СП түрі

Фенол

0,50

СФ 301 шайыр негізіндегі талшық

Фенол

0,30

Аминопласттар

Формальдегид

0,20

Ротациялық машиналармен нығыздалған материалдарды бөлу

Фенопласт және аминопласттар ұнтақтары

Фенопласт және аминопласт шаңы

9,00

Термопласт қысымымен құю

Полиэтилен

Сірке қышқылына түгендегендегі органикалық қышқылдар

0,40

Көміртек оксиді (II)

0,80

Полипропилен

Сірке қышқылына түгендегендегі органикалық қышқылдар

1,50

Көміртек оксиді (II)

1,00

Полистирол

Стирол

0,30

Стирол сополимерлері

Стирол

0,10

Полиамидтер

Аммиак

2,00

Көміртек оксиді (II)

1,00

Этролдар (АБС пластигі)

Дибутилфталат

0,40

ПВХС-70-59М

Винилхлориді

0,01

Дифлон

Фенол

0,10

Полиметиллитакрилакт

Метилметакрилат

0,50

Қол қабықшасының экструзиясы

Полиэтилен

Сірке қышқылына түгендегендегі органикалық қышқылдар

0,35

Көміртек оксиді (II)

0,50

Туб экструзиясы

Полиэтилен

Сірке қышқылына түгендегендегі органикалық қышқылдар

0,50

Көміртек оксиді (II)

0,25

Қорғасын қосылған блокты ПВХ (9 салмақты бөлшек)

Винилхлориді

0,02

Қорғасын

0,01

Көміртек оксиді (II)

0,50

Парақша экструзиясы

Полистирол

Стирол

0,42

Көміртек оксиді (II)

0,30

Үрлеу бұйымдарының өндірісі

Полиэтилен

Сірке қышқылына түгендегендегі органикалық қышқылдар

0,40

Көміртек оксиді (II)

0,80

Экструдерлер негізінде түйіршіктеу

Полиэтилен және пропилен

Сірке қышқылына түгендегендегі органикалық қышқылдар

0,30

Көміртек оксиді (II)

0,20


Полистирол және стирол сополимері

Стирол

0,05


ПВХ

Винилхлориді

0,02


Полиамидтер, этролдар, дифлон

Көміртек оксиді (II)

0,50

Шикізатты қартайту

Термопласттар

Термопласттар шаңы

1,00

Роторлы ұсақтатуда қалдықтарды майдалау

Термопласттар

Термопласттар шаңы

0,70


      Кесте 2- Полиэтиленді құюдан шығарылатын зиянды заттардың меншікті көрсеткіштері

Ластағыш заттардың атауы

Меншікті шығарындылардың көрсеткіші, г/кг, qi

Органикалық қышқылдар

0,4

СО

0,8

Полиэтилен шаңы

0,4


      Кесте 3 - Полипропиленді құюдан шығарылатын зиянды заттардың меншікті көрсеткіштері

Ластағыш заттардың атауы

Меншікті шығарындылардың көрсеткіші, г/кг, qi

Органикалық қышқылдар

1,7 (1,6;1,5)

СО

1,0 (0,9)

Полипропилен шаңы

0,4


      Кесте 4- Полистиролды құюдан шығарылатын зиянды заттардың меншікті көрсеткіштері

Ластағыш заттардың атауы

Меншікті шығарындылардың көрсеткіші, г/кг, qi

Стирол

0,3

СО

0,5

Полистирол шаңы

0,6


      Кесте 5 - Полиамид құю барысында шығарылатын зиянды заттардың меншікті көрсеткіштері

Ластағыш заттардың атауы

Меншікті шығарындылардың көрсеткіші, г/кг, qi

Метил спирті

0,5

Аммиак

2,0

СО

1,0

Полиамид шаңы

0,5


      Кесте 6 - АБС пластигін құю барысында шығарылатын зиянды заттардың меншікті көрсеткіштері

Ластағыш заттардың атауы

Меншікті шығарындылардың көрсеткіші, г/кг, qi

СО

1,0

Дибутилфталат

0,4


      Кесте 7- Формальдегидтік шайыр өндірісі барысындағы шығарылатын метанолдың меншікті көрсеткіші

Ластағыш заттардың атауы

Меншікті шығарындылардың көрсеткіші, г/кг, qi

Метанол

8,92


      Кесте 8- Формальдегидтік шайыр өндірісі барысындағы жеке көздерден шығарылатын фенолдың меншікті көрсеткіші

Жабдықтар, операция

Меншікті шығарындылардың көрсеткіші, г/кг, qi

ВСА кеңістігі


жылыту

0,005

сұйық күйге айналдыру

0,078

суыту

0,005

Фенол қосылған ыдыстың кеңістігі


тыныштық күйінде

0,77

толтырылған күйінде

8,9

Вакуумсорғыштардың кеңістігі (кептіру кезеңі)

23,0

Бейтараптандырғыштың жергілікті сығындысы

1,86

Жалпы алмастыру сығынды

13,7

Жергілікті сығынды


мөлшерлеу кезінде

0,8

Жылыту кезінде

0,8

сұйық күйге айналдыру кезінде

0,8

суыту кезінде

0,57


      Кесте 9 - Формальдегидтік шайыр өндірісі барысындағы жеке көздерден шығарылатын формальдегидтің меншікті көрсеткіші

Жабдықтар, операция

Меншікті шығарындылардың көрсеткіші, г/кг, qi

ВСА кеңістігі


жылыту

0,05

сұйық күйге айналдыру

0,92

суыту

0,05

формальдегид қосылған ыдыстың кеңістігі


тыныштық күйінде

0,009

толтырылған күйінде

0,2

Вакуумсорғыштардың кеңістігі (кептіру кезеңі)

652,8

Бейтараптандырғыштың жергілікті сығындысы

2,8

Жалпы алмастыру сығынды

2,1

Жергілікті сығынды


мөлшерлеу кезінде

8,58

жылыту кезінде

0,008

сұйық күйге айналдыру кезінде

0,03

суыту кезінде

0,25


      Кесте 10 - Пластмассаны механикалық өңдеу барысындағы жеке операциялардан шығарылатын шаңның меншікті көрсеткіші

Механикалық өңдеу түрі

Қайта өңделетін материал

Шаң бөліп шығаруы, г/кг

салмақты бұйымдар

100 г-нан дейінгі салмақты бұйымдар

Жонғыш жұмыстар

Фенопласттар, аминопласттар, талшықтар, әйнек талшықтары

7,00

11,00

Бұрғылау

Фенопласттар, аминопласттар, талшықтар, әйнек талшықтары

8,00

12,00

Зімпаралы оралымдағы тазалау

Фенопласттар, аминопласттар, талшықтар, әйнек талшықтары

-

13,00

Щеткалау

Фенопласттар, аминопласттар, талшықтар, әйнек талшықтары

2,00

2,50

Жылтырату

Фенопласттар, аминопласттар, талшықтар, әйнек талшықтары

1,00

1,50


      Кесте 11 - Орама өндіру барысында барлық технологиялық операцияларда изопентан шығарындыларының меншікті көрсеткіші

     

Технологиялық операция атауы

Шығарындылардың үлестік көрсеткіштері, г/кг, qi

Көпірту алды

1,50

Сүрлемде төзімдеу

0,15

Кейіптеу

0,75


      Кесте 12 - ПВХ пластикалық терезелерін кесу барысында ластағыш заттар шығарындыларының меншікті көрсеткіштері

Ластағыш заттардың атауы


Меншікті шығарындылардың көрсеткіші, г/дәнекер, qi

СО


0,009

Хлорлы винил


0,0039



  Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары Министрінің 2014 жылғы 12 маусымдағы № 221-ө бұйрығына № 6-қосымша

Цемент өндіру мекемесінен атмосфераға ластаушы заттар шығарындыларын есептеу әдістемесі

Жалпы ереже

      Осы әдістеме цемент өндіру мекемесінен шығатын ластауыш заттардың шығарындыларын мөлшерлеудің бірыңғай тәсілін орнату мақсатында әзірленген.

      Аталған әдістемеде жанармай пайдаланатын агрегаттардың келесідей негізгі топтары қарастырылған, жұмыс істеу кезінде атмосфераға газ тәріздес зиянды заттар шығарады:

      1. Цемент өндірудің дымқыл әдісі бойынша жұмыс істейтін айналдыру пештері:

      а) пештердің диаметрі < ;

      б) пештердің диаметрі > .

      2. Цемент өндірудің құрғақ әдісі бойынша жұмыс істейтін айналдыру пештері

      а) диаметрі 4?60 м шығатын газдардағы жылуды жоюсыз циклонды жылу алмасу пештері;

      б) диаметрі 7,6/6,4?95 м өнім өндіретін диірмендерде шығатын газдардағы жылуды жоюмен бірге циклонды жылу алмасу пештері;

      в) диаметрі 4?60 м және 4,5?60 м конвейерлі кальцинаторлы пештері;

      г) диаметрі 4,5?80 м өнім өндіретін диірмендерде шығатын газдардағы жылуды жоюмен бірге декабонизаторлы және циклонды жылу алмасу пештері.

      3. Әртүрлі көлем тәріздес кептіру барабандары, шикізат материалдары мен қоспаларды бір уақытта кептіретін және ұн тартатын диірмендер.

      Клинкерді өндірудің құрғақ және дымқыл әдісі мен қыздыру пештерінде күйдіру кездерінде цемент өндіру, өнімдерді өндіру материалдары мен қоспаларды бір уақытта кептіру, желдету кезінде газ тәріздес зиянды заттар шығады: күкірт оксидтері, азот және көміртегі.

      Атмосфераға зиянды заттардың шығарындыларына бақылау жүргізу кезінде аспаппен өлшеу әдістері қолданылады, өлшеулер мен есептер тиісті газоанализатордың өлшеу жүргізу әдістемесіне сәйкес жүзеге асырылады. Тікелей өлшеулерді жүргізудің мүмкіндігі болмай жатқанда шығарындыларды анықтаудың есептік (баланстық) әдісін пайдалануға жол беріледі.

Атмосфераға шығарылатын газдардың санына есеп жүргізу

      4. Жанармай пайдаланатын агрегаттардан шығаратын газдардың санын анықтау Қазақстан Республикасының ҚР СТ 1052-2002 мемлекеттік стандартына сәйкес газ жүруде газдардың жылдамдығы мен көлемін өлшеудің қолданыстағы әдістемесіне сай тікелей өлшеу әдісімен жүзеге асырылады.

      Тікелей өлшеулерді жүргізу мүмкіндігі болмай жатқанда есептік әдісін пайдалануға жол беріледі.

      Теория жағынан, шығатын газдардың саны пеш құрылғыларындағы материалдық балансынан есептеледі. Материалдық баланс клинкерге құралады.

      Шығатын газдардағы клинкердің мына формула бойынша есептейді:

      Vl???=VCO2+V??+VH2O=(VmCO2+VlCO2)+VmCO2+VmSO2+VmN2+VmO2+(VmH2O+Vl?+VlH2O) (2.1)

      V?? - жанармайдағы шығатын газдардың көлемі, клинкердің м3/кг;

     








      - жанармайдың ыстық салмағындағы сәйкес элементтердің құрамы, клинкердің м3/кг;

      VCO2 - СО2 шығу көлемі, клинкердің м3/кг;

      VmCO2, VlCO2 - жанармай мен шикізат материалдардан СО2 шығуы, клинкердің нм3/кг;

      VH2O - Н2О шығу көлемі, клинкердің м3/кг;

      Vl? - шикізат материалдардан гидратты сулардың шығуы, клинкердің м3/кг;

      VmH2O, VlH2O - шикізат материалдар мен жанармайлардан шығатын сулар, клинкердің м3/кг;

      Жанармайдың жануы кезінде бөлінетін, жану өнімдерінің көлемдерін анықтау кездерінде (10 % ауа құрамын) есептеуді жеңілдету үшін есепте 1000 ккал формуласымен пайдалануға болады

      , м3/кг

      Барлық есептер пеш бөлігіндегі шығатын газдардың санын анықтау үшін орындалады.

3. Атмосфераға шығатын азот оксидтерін, күкірт және көміртегін есептеу

      5. Азот оксидтерінің шығарындыларын есептеу.

      Цемент өндіру агрегаттарында шығатын газдарда салыстырмалы түрде көптеген азот оксиді улылығының жоғары болуы, шаң түріндегі қатты бөлшектер және күкірт оксиді сияқты, оларды ауа бассейнін қауіпті ластаушылардың қатарына жатқызамыз. Ластанудың біршама бөлігін жоятын зауыттарды жанармайдың экологиялық таза түріне ауыстыру (мысалы, көмірді табиғи газға) азот оксиді шығарындыларының азаюына әкеп соқпайды.

      NO азот монооксиді негізінен жанармайдың жануы кезінде (термикалық оксид), жоғары температураның әсерінен ауадағы оксидтің қышқылдануы кезінде, сондай-ақ, аз мөлшерде қатты және сұйық жанармай құрамында (жанармай оксиді) болатын азоты бар органикалық заттардан қалыптасады.

      Азот оксидінің қалыптасуына келесідей факторлар әрекет етеді:

      факелдің температурасы;

      ауаның шығу коэффициенті;

      екінші ауаның температурасы;

      жану құрылғысының құрылысы және орналасуы;

      пайдалану жанармайының түрі.

      Азот монооксидінің алдағы уақыттағы қышқылдануы және кинетикалық органикалық таралу реакциясының зардабынан, азот диоксидінің монооксидпен қоспасы тікелей агрегаттардың шығуында оның құрамы оксидтер қосындысының 5-7 об.%-нан аспайды.

      Шығатын газдардағы азот оксидінің сома концентраттарының өлшеулері (NOx) ереже бойынша, жанармай пайдаланушы агрегаттардан шығуы шығатын газдардан тікелей жүзеге асады, тазарту құрылғыларынан кейін өлшеулерді орындаудың қолданыстағы әдістемесіне сәйкес өлшеулерді жүргізу кезінде жүргізіледі.

      Қолданыстағы зауыттарда азот оксидінің құрамын тікелей өлшеудің мүмкіндігі болмаған жағдайда, сондай-ақ жобаланатын және құрылатын агрегаттар үшін 3.1.1. кестеде көрсетілгендей концентрациялар мәндері қабылданады.

      Атмосфераға (NOx) шығарылатын азот оксидінің жоғары бір реттік көлемінің есебі мына формулалар бойынша жүргізіледі:

      , г/с (3.1.1)

      V – шыққан газдың көлемі, м3/ч;

      CNOx – шыққан газдардағы (NOx) азот оксидінің концентрациясы, г/м3.

      Атмосфераға (NOx) азот оксидінің шығарындылар жиынтығы мына формула бойынша жүзеге асырылады:

     




      , т/жыл (3.1.2)

      Т – жанармай пайдаланушы агрегаттардың жұмыс уақыты (жағу уақытының есебінсіз), сағ/жыл.

      Атмосфераның ластану есебі кезінде атмосфералық ауаға толық және жекелеген трансформациялық шығатын зиянды заттардың көбі улы болып келетінін ескерген жөн. Азот оксидінің шығарындыларын (MNOx) NO2 қайта есептеу арқылы анықтау кезінде технологиялық процесстер мен көлік құралдарының барлық түрлері үшін оларды құрамына қарай бөлу қажет: азот оксиді (NO) және азот диоксиді (NO2).

      Коэффициенты трансформации принимаются на уровне максимальной установленной трансформации, т.е. 0.8 - для NO2 и 0.13 - для NO от NOX. Тогда, раздельные выбросы будут определяться по формулам:

      Трансформациялық коэффициенттері жоғары деңгейде бекітілген трансформациямен қабылданады, яғни, NOX-тен NO2 үшін 0,8 және NO үшін 0,13. Сонда, жекелеген шығарындылар мына формулалар бойынша анықталады:

      MNO2c = 0,8* MNOxc және MNOс= 0,13* MNOxc, г/с (3.1.3)

      MNO2жыл = 0.8* MNOxжыл және MNOжыл= 0,13* MNOxжыл, т/жыл (3.1.4)

      Б қосымшасында азот оксидінің шығарындыларын есептеуге мысал келтірілген.

      6. Күкірт оксидінің шығарындыларын есептеу.

      Күкірт қышқылының шығарындылары жанармай мен шикізаттағы күкірттің құрамына тәуелді және олар қыздыру құрылғыларына, көлем түріндегі жылу беру агрегаттарына және т.б. қатысты болмайды.

      Айналдыратын пештердің түтін түріндегі газдары жанармайдың құрамындағы күкірттің жануынан тұрады, ол келесідей есеп түрлеріне сәйкес келеді:

     


      (3.2.1)

      Bt – табаға жанармайдың шығыны, г/с;

      Sr – жанармайдың таза салмағындағы ыстық күкірттің құрамы, %;

      ?SO2 – күлдердің ұшуына байланысты, күкірт оксидінің үлесі, ол жанармайдың күл түрін бөлуіне және күлдегі күйенің бөлінуіне байланысты болады (3.2.1 кесте бойынша);

      ? – бірінші реттегі күйенің ұшуы, 0.3-тен 0.5-ке дейін мәнді береді; өндірілетін өнімнің әртүрлі тәсіліне есеп беру және жоғары бағалау үшін - 0.3 болады;

      CR2O – күкірттегі күйенің құрамы, %;

      Bs – өнім шығымы, г/с (құрғақ заттар).

      Қатынастағы бірінші мүше жанармайдың жануы кезіндегі ұшатын күлді ескере отырып, жанармай құрамындағы ыстық күкірттің жануынан қалыптасатын заттардағы күкірт оксиді (SO2) санын анықтайды.

      Екінші қатынас шикізат материалдары құрамындағы сілтіні, оның ұшпалылығын және күкірт қышқылының қоспалары қалыптасуы кезінде үйлесімділігін ескереді.

      Егер (3.2.1) қатынастың екінші мүшесі біріншісінен артық болса, онда түтін түріндегі газдарда күкірт оксидінің құрамы нөлге тең болады. Күкірт оксидінің шығарындыларын есептеу Б қосымшасында келтірілген.

      Күкірт оксидінің жалпы шығарындылары егер (3.2.1) қатынастың екінші мүшесі біріншісінен аз болған жағдайда, мына формула бойынша есептеледі:

     


      (3.2.2)

      Т – көздерден күкірт оксидін бөлу уақыты немесе газ тәріздес зиянды заттардың шығу көздері болып табылатын жабдықтың жұмыс жасау уақыты, сағ/жыл.

      7. Көміртегі оксидінің шығарындыларын есептеу (СО).

      Жанармай пайдаланушы агрегаттардың қалыпты жұмыс жасау, олардың өз уақытында алдын алу дұрыс пайдалану кездерінде атмосфераға газ тәріздес зиянды заттардың шығарындылары аз көлемде болар еді.

      Жанармайдың жану тиімділгі, оған сәйкес көміртегі оксидінің қалыптасуына көптеген факторлар әсер етеді, оның ең басты себебі артық көлемдегі ауа болып табылады.

      Егер ауа кәдімгі деңгейінен аз болған жағдайда, онда жанармай толығымен жанбайды және ластауыш заттардың шығуы артады, сондай-ақ жанбай қалған көміртегінің сандары артады. Ластану арқылы шыққан ауа сондай көміртегі оксидінің шығуын арттырады.

      Түтінді газдарда жанармайдың толығымен жанбау кезінде көміртегі оксидінің концентрациялары аз ғана болуы керек.

      Атмосфераға көміртегі оксидінің максималды бір реттік шығарындыларын есептеу мына формула бойынша жүзеге асады:

     


      (3.3.1)

      V - кислород құрамында 10% келтірілгенде, түтінді газдардағы көлемі, м3/сағатына;

      ССО - кислород құрамында 10% келтірілгенде, көміртегі оксидінің концентрациясы, г/м3;

      Атмосфераға көміртегі оксидінің жалпы шығарындылары мына формула бойынша жүргізіледі:

     


      (3.3.2)

      Т – көздерден көміртегі оксидінің бөліну уақыты немесе газ түріндегі заттардың шығару көздері болып табылатын жабдықтың жұмыс істеу уақыты (жану уақытының есебінсіз), сағ/жылына.

4. Атмосфераға қатты заттардың шығуын есептеу

      8. Шаң концентрациясы мен ластаушы газдардың ағымын қолданыстағы әдістеме бойынша есептеуге болады. Кейбір жағдайларда 4.1. кестеде келтірілген, шығарындылардың нақты көрсеткіштерін қабылдауға жол беріледі.

      Цемент өндіру кезінде атмосфераға шығатын ластаушы заттардың санын есептеу (кг/с), мына формула бойынша есептеледі:

     


      (4.1.)

      V – ластаушы газдың көлемі, м3/с;

      С – ластаушы газдардың ағымындағы шаңның концентрациясы, г/м3, өлшеулер немесе 4.1.кесте бойынша.

      Ластаушы заттардың жалпы шығарындылары (ж/т) мына формула бойынша есептеледі:

     


      (4.2)

      Т – көздерден заттардың бөліну уақыты (айналдыру пештері үшін – жану уақытының есебінсіз), с/жылына.

      Ластаушы заттардың бір реттік жоғары шығарындылары (г/с) мына формула бойынша анықталады:

     


      (4.3)

      Егер шығарындылардың шамамен жіберілген мағнасы белгілі болса, онда өндірілетін өнімнің бірлігіне шығарылатын заттардың саны, уақыт бірлігне шығарылатын ластауыш заттар (сағат, жылына) мына формула бойынша анықталады:

      M = N?q, (4.4)

      N – уақыт бірлігнде өндірілетін өнімнің саны;

      q – өнім бірліктерін өндіру кездерінде бөлінетін ластауыш заттардың саны, әртүрлі көздер үшін 4.1. кесте бойынша есептеледі.

5. Цементті айналдыру пештерінің жануы кездерінде шығарындыларды есептеудің ерекшеліктері

      9. Цементті зауыттарды пайдалану және жобалау кездерінде ластанудан ауа бассейінін қорғау мақсатында нормативті құжаттармен газшаң түріндегі зиянды шығарындылардың есебі жазылып берілген. Пештердің жануы кездерінде уақытша нұсқаулықпен шығарындылардың қысқа уақыт бойынша салыстыруға, қалыпты пайдалану тәртібінде орташа асып түсуіне жол беріледі. Бұл зиянды заттар технологиялық регламентпен қарастырлған және апаттық болып табылмайды.

      Салыстырмалы түрде қысқа мерзімді және орташа шығарындылардан қуаттылығы бойынша көп есе асып түсетін жаппай шығарындылар көптеген өнеркәсіп орындарына тән. Олардың болуы технологиялық регламенттермен қарастырылады және анықталған технологиялық процесстермен жекелеген бақылаулар жүргізу сатысымен (ерекшелігімен) байқалады (мысалы, қазанның үстіңгі жағын және жылу беру энергетикасындағы қазандықтарда жіберу операцияларында, өндірістік пештердегі жану сатысы, конверторларда, жарылыс жұмыстарында жандыру және жағу сатылары және т.б.).

      Әртүрлі өнеркәсіптің технологиялық регламенттерінің талдауы көрсеткендей, жаппай шығарындылардың сапалы параметрлік көрсеткіштері, бірінші кезекте бір реттік (г/с) және жаппай (т/жылына) атмосфераға зиянды заттардың жаппай келіп түсуі жабдық жұмысының штаттық тәртіп кезінде ұқсас мінездемелермен сәйкесінше ерекшеленеді.

      Бір реттік және штаттық жағдайлары ең жоғары мағына қатынасының диапазоны (г/с) кең етек алған және 3,0-ден 3000-ға дейін өзгеруі мүмкін.

      Жаппай шығарындылардың жалғасымы бір қатар уақыттарда 20 минуттан аз уақытты құрайды, қарастыру жағдайларында бір реттік шығарындылардың сандық түрлілігі бірнешеуге бөлінеді.

      Жаппай шығарындылардың артуы (т/жылына) негізгі мағнасының аз болуы кезінде бір уақытта түсу есебінен, бұндай жағдайлардың қайталануы 30-60 сек. бірнеше сағатқа дейін өзгеруі мүмкін, кезектесуі орташа жылына 2-3-тен 12-20 есеге дейін жетеді.

      Жоғарыда айтылғандар негізінде, баяндалған "Дүркін" санатындағы шығарындыларға жататын межелердің санын анықтау, жабдықтың технологиялық жұмыс регламентіндегі жазуда қаралғандай, шығарындылардың техникалық нормативтерін орнату үшін арналған шығарындылар мен қосымша материалдарға жүргізілген түгендеу нәтижесіне талдаулар жасау негізінде өндірістік нақтылы салалар бөлігінде жүзеге асады.

      Дүркін шығарындылардан болған әрбір жағдайларда – бұл технологияларды дамытудың қазіргі кездегі кезеңіне қажет, құрылым бөлігі (сатысы) сонда немесе басқа да технологиялық процесстерде (өндірістерде) ереже ретінде орындалатын, (әрдайымғы)кезең-кезеңмен берілген.

      Цемент өндіру жөніндегі мекемелерде күйдіру пешінің жұмысы кезінде, глиноземі, отқа төзімділігі, содасы, поташасы және басқалары да "күйдіру" сатысында уақытпен тексеріледі, егер уақыт тәртібі 30 мин.-1 сағ. кездерінде жарылысқа қауіпі бар концентраттар көміртегі оксиді әсерінен газшаң тоқтатқыш құрылғы сөніп қалады. Осы кезде шаң және көміртегі оксидінің шығарындылары біршамаға артады. Шыққан біршама шығарындылар скважинаны үрлеу кезінде газ өндіру кен орындарында орын алады.

      ШРШ орнату кезінде дүркін шығарындылар дүркін режимдерсіз қалыптасатын түрлі өндірулердің шығарындыларындай (жабдықтар мен құрылғылар) негізде есепке алынады. Сондықтан да ШРШ орнату кезінде жекелеген әрбір көздерден сияқты (дүркін шығарындылардың шығуы және толық жүктеу жағдайындағы жұмыс кезінде) ластаушы заттырдың ең жоғарғы шығарынды мүмкіндіктері бойынша мінездеме берілетін жағымсыз жағдайлар қарастырылуы тиіс екенін атап кентен жөн, мекеменің жұмыс тәртібі мен барлық көздердегі шығарындылардың уақыты бойынша мекемелердегі стационарлық емес көздер болып табылады.

      Атмосфералық ауаның ластануын есептеуде дүркін шығарындылардың болуы кезінде екі жағдай үшін жүргізіледі: дүркін шығарындылардың ескерілусіз және ескерілу арқылы.

      Бірінші есептеудің нәтижесі қысқа мерзім арасындағы уақытта қалыптасуы мүмкін, дүркін шығарындылардың жер концентрацияларын ескере отырып, мүмкін болу деңгейлері көрінеді (негізінен дүркін шғарындылардың уақыт әрекетімен өлшеу).

      Осындай жағдайлардың тіркелу қатарлары атмосфералық ауаның қолданыстағы сапа межесінің жекелеген саласында ластану деңгейінің асып түсуі байқалады. Мұндай жағдайларда талап етілген ауа сапасы осындай мекемелер мен қала көлеміндегі мекемелермен жүргізілген, ұйымдасқан түрдегі іс-шаралардың жекелеген көздерінен дүркін шығарындылардың шығуы кезінде шыққан заттардың азаю есебінен қамтамасыз етілуі мүмкін. Мысалы, мынадай жағдайларда жұмыс тәртібін өзгертуге болады, үлкен шығарындылары бар технологиялық операциялар әртүрлі уақытта орындалса; мекеменің шығарындылары көздерін жинақтау, түйіндеу үшін жаңа өндірістік алаңдарды жабдықтау және құрылысын салу; көршілес орналасқан мекемелердің шығарындыларын азайту; кіші мекемелерді қаланың басқа аудандарына, қарастырылған жақын маңдағы жерлерге орналастыру және т.б.. ШРК ластаушы заттарының концентрацияларын азайту үшін технологиялық процесстердің ұйымдасқан басқару сатыларымен мүкіндік болған кездерде (жабдықтың жұмыс жасау кезінде) арнайы уақыт тағайындалуы мүмкін, аталған мекеменің (машина және жабдық) кәдімгі қалыптасқан шығарынды көздерінен көбі немесе барлығы, арнайы уақытта тағайындалуы мүмкін, мекем дүркін шығарындыларға жол берген соң бір жұмыс күніне басқа жұмыс күнінің басына дейін жұмыста үзіліс алуға мүмкіндігі болады.

      Арнайы бөлінген уақытта дүркін шығарындыларды жүргізу атмосфералық ауаның сапа критерийлерінің асып түспеуін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Мұндай жағдайларда шығарындылардың дүркін көздері үшін бекітілген ШРШ нормативтері және басқа да көздердің барлығы қарапайым тәсілмен жүргізіледі, мекеме үшін атмосфералық ауаның ластану есебі негізінде көптеген варианттар арқылы есептеледі.

      Бірақ, дүркін шығарындылардың шынындағы азаюы шамалы екенін айта кеткен жөн.

      Сондықтан, мұндай жағдайларда басқа да нұсқамалар қарастырылады, дүркін шығарындылар көздерінсіз (уақытымен олардың стационарсыз емес есебінен) мекеменің барлық көздерінен шығарынды жағдайларының нашарлауы кезінде атмосфераның ластану есебі негізінде жүргізіледі.

      Дүркін шығарулар кезінде атмосфераға келіп түсетін, әрбір ластаушы заттар үшін шығарынды нормативтері бойынша ұсыныстар әзірлеу кездерінде осындай жағдайлар үшін атмосфераның ластануына негізгі есеп нәтижесі бойынша бұл заттар үшін жалғастырылған, сол нормативтермен анықталады.

      10. Жану процесінің принципті ерекшеліктері.

      Жану кезеңдері өндірілетін өнім есебімен стационарлы (пайдалану) тәртібінде пештердің шешіміне дейін факелдің жалындауынан тындаға уақыт болып табылады. Осы кездерде пештің қызуы жанармай мен ауаның шығымын, жұмсалымын ақырындап арттыру арқылы жүзеге асырады, клинкер алу үшін қажетті температура онда температураның қайнау деңгейіне дейін жетеді, содан соң өнім материалдары беріледі. Содан соң алдағы уақытта жанармайды және өнімнің жұмсалымы пайдалану мағынасына дейін жетеді, және пеш стационарлы тәртіпте тұрады. Жанармайдың толығымен жануы негізінен оның аралас ауасымен араласуы арқылы анықталады. Жанармай жұмсалының артуы жану процессімен қарқынды болады, және футеровка температурасының қайнау аймағына жету кезінде 650-700ҮС (жанармай-ауа араласының балқу температурасы), қалыпты жағдайда болады. Технологиялық тұрғыдан қарағанда қосымша жетектерден әрдайым айналудағы кезеңмен айналу пештерге ауысуына сәйкестенеді. Сол кезде бас жетекке пешті ауыстыру және оның бастапқы стационарлы материалдармен жүктелу футеровка температурасы қайнау аймағында 1000?С асып түседі, толығымен қыздырылмаудың пайда болуы үшін жағдайлар туындамайды.

      11. Жұмыстағы электрофильтрлерді қосу.

      Электрофильтрлерге жоғары қуат көздерін қосужанармай жағу жағдайымен (өнімдердің толығымен жанбай қалуының қалыптасуы) шектелмейді, ал абырғада және қосалқы-дәліз изоляторында су буының конденсаттары әсерінен үстіңгі қабаттағы электрлік тескіштерді болдырмау шығатын газдардың шығуымен анықталады.

      Технологиялық регламенттерде жаңадан жобаланған зауыттарда электрофильтрлерді қосу пештерді басқы жетекке ауыстырудан кейін 15-20 минуттан соң қарастырылу керек, және стационарлық өнім берудің басы, жанармай мен ауаның кезекті шығынының артуынан кейін факель жануының тұрақты тәртібі қалыпқа келеді. Осы кездердегі газдардың температурасы дымқыл түрі бойынша 190-200ҮС және құрғақ түрі үшін 800-850ҮС төмен болмауы керек, ал оттегі құрамы - дымқыл түрі бойынша пеш бөлігінде 5% және құрғақ түрі үшін жылу алмасу сатысының соңғы түрінде 9% төмен болмауы керек. Пештер оттегіде автоматты түрде жылдам әрекет ететін газоанализатормен жабдықталуы керек.

      12. Шаң шығарылымы.

      3) Жобаланған зауыттар. Электрофильтрлерді өнім бергеннен кейін тікелей қосу шаң шығаруларды арттырады. Шығарындылардың жалғасуы өнім беруден бастап соңына дейін жанғанға дейінгі уақытқа жалғасады. Шығатын газдардағы шаң концентрациясы электрофильтрлердің кірісіне сондай болып қала бермек, аталған типоразмер пештік агрегаттарда кәдімгі пайдалану тәртібінде шығатын газдарда шығындарды орташа уақытта пайдалану кезінде KVшаң = 0,90 құрайды.

      Шығарындылардың ең жоғарғы қуаттылығы (Мсшаң) пайдалану тәртібінде шығарындыларға тең және аталған әдістеменің 4.1. формуласы бойынша есептеледі.

      Бір жыл ішінде шаң шығарылымы мына формула бойынша есептеледі:

      Мжылшаң= (3,6* Мсшаң*Тр*KVшаң)/ 1000, т/жыл (5.3.1)

      Тр – жану кезіндегі шығарындылардың жиынтық жалғасымы, с/жылына.

      Осында және алдағы уақытта жанудың жалғасуы немесе жобаланған зауыттар үшін оның жекелеген сатысы А қосымшасында келтірілген деректерге сәйкес, зауыттық нұсқаулықтар бойынша – қолданыстағы зауыттар үшін қабылданады.

      8.3.2 Қолданыстағы зауыттар. Пайдалану Ережесіне сәйкес және электрофильтрлерге жоғары кернеулі қуат беруде газоанализаторларлы пештермен қамтамасыз ету, жабдықтауға дейін пеш агреттарының қалыпты жұмыс тәртібінен кейін жүзеге асыруға жол беріледі. Сондықтан электрофильтрлерді қосуға дейін өнімді беру уақыты кезінде пайдалану маңызын арттыратын көптеген шаң концентраттарын асырып жіберуі мүмкін.

      Ең жоғарғы шығарындылар қуаты (Мсшаң) осы әдістеменің 4.1. формуласы бойынша есептеледі, осылардың барлығы есепке алынады, қуатты алып тастағанда электрофильтрлерде газдарды тазартқыш деңгейі ? - дәреже 0.6 тең болады фильтрдің жұмысында газдардың жылдамдығы 1 м/с және ? = 0.5 аз болады, фильтрдің жұмысындағы газдардың жылдамдығы 1 м/с артық болады.

      Ең жоғарғы қуаттылығы бар жылдық шаң шығарындылары (Мсшаң) 5.3.1. формуласы бойынша есептеледі.

      5.4 Азот оксидінің шығарындылары.

      Азот оксидінің шығарындылары (NOx) барлық жағу кездерінде орын алады. Шығатын газдардың орташа уақыт бойынша жұмсалымы KVNOx = 0.75 құрайды, ал құрамы NOx оларда пайдалану мағынасына сәйкес KCNOx = 0.7.

      Шығарындылардың ең жоғарғы қуаты McNOx (жағу процесінің соңында) аталған әдістеменің 3.1.3. формуласын ескере отырып, 3.1.1 формуласы бойынша есептеледі.

      Жағу кезіндегі жалпы жылдық шығарынды MжылNOx мынаған тең:

     


      (5.4.1)

      Тр – жағу кездеріндегі жинақталған ұзақтылық, с/жылына.

      Құрылатындарды бөлу (NО и NO2), осы әдістеменің 3.1.4 формуласы бойынша шығарылады.

      5.5 Күкірт оксидінің шығарындылары.

      Күкірт оксидінің шығарындылары пешке өнімді стационарлық берудің басында негізінен факельдің жануы кезінде сұйық және қатты жанармайлардың жануы кездерінде пайда болады. Құрғақ және дымқыл пештер үшін шығару кезінде орташа жанармайдың жұмсалуы пайдалану мағынасы кезінде KBt = 0.40 және KBt = 0.55 құрайды.

      Шығарындылардың ең жоғарғы қуаты (дымқыл материалдарды тікелей беру алдында) мына формула бойынша есептеледі:

      McSO2 = 0,02*Bt*S?(1-??SO2), г/с (5.5.1)

      Барлық мәндер осы әдістеменің 3.2.1. формуласы үшін мәндеріне сәйкес.

      Жану кезіндегі жылдық шығарындылар мынаны құрайды:

     


      (5.5.2)

      Тр – жағу кездеріндегі күкірт оксиді шығарындыларының жиынтық жалғасуы, с/жылына.

      8.6 Көміртегі оксидінің шығарындылары.

      Жанармайды жағуда талаптарды қатаң сақтау кезінде оның толығымен жануына әкеліп соғады. Шығатын газдардағы көміртегі оксидінің ең жоғарғы құрамы (жану алдында) ССOmax = 0.2% (0.25 г/м3), ал оның барлық жану кездеріндегі орташа мағынасы ең үлкенінен KCCO = 0.40 құрайды. Соншалық төменгі концентрациясы шығатын газдардағы өрт-жарылысқа қауіпі бар көрсеткіштерді нашарлатпайды.

      Шығатын газдардағы орташа уақытпен есептегенде жұмсалымдары пайдалану мағнасы кезінде KVCO = 0.75 құрайды, ең жоғарғы қуаты және жылдық шығарындылары мына формулалар бойынша есептелінеді:

     


      (5.6.1)

     


      (5.6.2)

      Тр – жану кездеріндегі жиынтық жалғасуы, с/жылына.

      Мысалы жану кезіндегі зиянды заттардың шығарындыларын есептеу В Қосымшасында келтірілген.


  А қосымшасы


(анықтамалық)


А.1 кестесі

Футеровканы толығымен ауыстырғаннан кейін айналу пешінің жануы кезінде шығарындылардың ұзақтылығы

Пештің типтік көлемі, м

Жанулардың орташа жылдық саны

Продолжительность выброса, ч

оксидтер

шаңдар

азот, көміртегі

күкірт

электрофильтрлердің сөнуі кезінде

электрофильтрлердің қосылуы кезінде

Құрғақ түрі

O 4,0?60

6

72

6

8

66

O 4,5?80

6

84

10

10

74

O 5,0?100

6

96

14

12

82

Дымқыл түрі

O (3-4)?(100-150)

5

56

6

10

50

O 4,0?150

5

62

8

11

54

O 4.5?170

5

68

10

12

58

O 5,0?170

5

74

12

14

62

O 5,0?185

5

80

14

16

66



  Б қосымшасы


(анықтама)

Шығарындыларды есептеуге мысалдар

      Б.1, 1 мысал – азот оксидінің шығарындыларын есептеу

      Бастапқы мәндер:

      Өндіру түрі - дымқыл

      Жанармай түрі - мазут

      Пештің көлемі - O 4.0?150 м

      Пештердің сандары - 3 дана.


Б.1 кестесі

Азот оксидінің шығарындыларын есептеу нәтижелері

Көрсеткіш

№ 1 пеш

№ 2 пеш

№ 3 пеш

Шығатын газдардың көлемдері, V, м3/с

138 840

137 130

146 100

Жұмыс уақыты, T, сағ/жылына

6316

6754

6880

Шығатын газдардағы азот оксидінің концентрациясы, CNOx, г/м3, (3.1.1 кесте бойынша)

0.6

Ең жоғарғы бір реттік шығарынды NOx, McNOx, г/с, (3.1.1 формула бойынша)

138840?0.6/3600 = 23.14

22.86

24.35

Жалпы шығарынды NOx, MжылNOx , т/жылына, (3.1.2 формула бойынша)

3.6?23.14?6316/1000 = 526.148

555.827

603.101

Ең жоғарғы бір реттік шығарынды NO2, McNO2, г/с (3.1.3 формула)

0.8?23.14 = 18.512

18.288

19.480

Ең жоғарғы бір реттік шығарынды NO, McNO, г/с (3.1.3 формула)

0.13?23.34 = 3.008

2.972

3.165

Жалпы шығарынды NO2, MжылNO2, т/жылына, (3.1.4 формула)

0.8?526.148 = 420.918

444.662

482.481

Жалпы шығарынды NO, MжылNO, т/жылына, (3.1.4 формула)

0.13?526.148 = 68.399

72.258

78.403








      Б.2. 2-мысал - Күкірт оксидінің шығарындыларын есептеу

      Бастапқы мәндер:

      Айналу пештерінің көлемдері - O 3.6?4.0?118 м

      Өндіру түрі - дымқыл

      Жанармай түрі – екі басқа да көмірлердің қоспасы


Б.2 кесте

Күкірт оксидінің шығарындыларын есептеуге арналған шығыс деректер

Көрсеткіш

№ 1 Көмір

№ 2 Көмір

№ 1 + № 2 көмірлердің қоспасы

Жанудағы іші жылуы, , Q?, ккал/кг

6250

4836

5860

Жанармайдың дымқылдығы, W?,, %

10

18

15

Жанармайдың күлді болуы, A?, %

11.3

13.2

12

Жанармайдың жұмыс салмағындағы ыстық күкірттің құрамы, S?, %

0.36

0.36

0.36


      Форсункалы жанармайдың жұмсалымы, Bt, 5.67 т/сағатына (немесе 5.67?106/3600 = 1575 г/с)

      Өнім жұмсалымы (құрғақ заттарға), Bs, 32.5 т/сағатына (немесе 32.5?106/3600 = 9027 г/с)

      Өнімдегі сілтінің құрамы, CR2О, 0.51%

      Пештің жұмыс уақыты, 6000 сағат/год

      3.2.1формуласы бойынша ең жоғарғы бір реттік шығарынды;

     



      .2.2 формула бойынша жалпы шығарынды:


      Түтінді газдардың көлемі - 170600 м3/сағат немесе 47.39 м3/с

      Түтінді газдардағы концентрация SO2: 0.998/47.39 = 0,021 г/м3

      Б.3, 3 мысал – Күкірт окидінің шығарындыларын есептеу

      Бастапқы мәндер:

      Айналу пештерінің көлемдері - O 3.6?51.9 м

      Өндіру түрі - дымқыл

      Форсункалы жанармай: көмір шихтасы арақатынастағы үш түрлі басқа да көмірлер 0.08:0.64:0.28.


Б.3 кесте

Күкірт оксидінің шығарындыларын есептеуге арналған бастапқы мәндер

Көмір түрлері

жұмсалымы, Bt

Жанудың іші жылуы, Q?, ккал/кг

Жалпы күкірттілігі, S?, %

т/сағат

г/с

Көмір № 1

0,58

161,1

3120

0,306

Көмір № 2

1,88

522,2

7080

0,06

Көмір № 3

1,083

300,8

5860

0,04


      Өнімнің жұмсалымы (құрғақ заттар бойынша), Bs, 38.0 т/сағат (немесе 38.0?106/3600 = 10555 г/с)

      Өнімдегі сілтінің құрамы, CR2O, 0.58%

      McSO2=0.02(161.1*0.306(1-0.1)+522.2*0.06(1-0.1)+300.8*0.04(1-0.1)) -

      - = 1.668-12.244<0 г/с

      Шешім: айналдыру пешіндегі түтінді газдарда SO2 құрамы нөлге тең.


  В қосымшасы


(анықтама)

Дымқыл түріндегі O 4,0?150 м пештердің жануы кездеріндегі зиянды заттардың шығарындыларын есептеу мысалы

      Бастапқы мәндер:

      Өндіру түрі - дымқыл

      Жанармай түрі - мазут

      Пештің көлемі - O 4.0?150 м

      Күкірт құрамы,


      , - 1%

      Жанармай жұмсалымы, Bt, - 5900 кг/сағат (немесе 1638,89 г/с)

      Шығатын газдар (пайдалану жағдайындағы):

 жұмсалым, V, м3/с


электрофильтр алдында

127050

электрофильтрлерден соң

146100

шаңдауы (электрофильтрлер алдында), г/м3

30.0

NOx құрамы (электрофильтрлерден соң), г/м3

0.6

СО құрамы (электрофильтрлерден соң, жану кезіндегі ең жоғарысы) г/м3

0.25

Электрофильтрлердің тазарту тиімділігі, ?


Қуаттың қосылу кезіндегісі

0.99

Қуаттың ажыратылуы кезінде

0.60

Жұмыстың жалғасуы, Тр


Жекелеген жану кездерінде, ч


Қуаттың ажыратылуы кезіндегі шаңдар

10

Қуаттың қосылу кезіндегі шаңдар

50

NOx

56

SO2

6

СО

56

жылдық, с/жылына


Қуаттың ажыратылуы кезіндегі шаңдар

50

Қуаттың қосылу кезіндегі шаңдар

250

NOx

280

SO2

30

СО

280

Есептер:


Шаң шығарындылары


Жобаланған зауыттар


Шығарындылардың ең жоғарғы қуаты (4.1 формула бойынша) Mсщаң = 127050?30,0?(1-0,99)/3600, г/с

10.59

Электрофильтрларының қосылуымен жану кезінде жылдық шығарынды (5.3.1 бойынша) Mжылщаң = 3,6?10,59?250?0,9/1000, т/жылына

8.58

Қолданыстағы зауыттар


Шығарындылардың ең жоғарғы қуаттылығы (7.1 формула бойынша) 5.3.1 т. есебінен Mсщаң = 127050?30,0?(1-0,6)/3600, г/с

423.5

Электрофильтрларының ажыратылудағы жану кезінде жылдық шығарынды (5.3.1 бойынша) Mжылщаң = 3,6?423,5?50?0,9/1000, т/жылына

68.61

Азот оксидінің шығарындылары


Шығарындылардың ең жоғарғы қуаты NOx (6.1.1 формула бойынша) McNOx = 146100?0,6/3600, г/с

24.35

Азот диоксидінің шығарындылары (3.1.3 бойынша) McNO2 = 0,8?24,35

19.48

Азот оксидінің шығарындылары (3.1.3 бойынша) McNO = 0,13?24,35

3.17

Жану кезіндегі NOx жылдық шығарындылар (5.4.1 бойынша) MжылNOх = 3,6?24,35?280?0,75?0,7/1000, т/жылына

12.89

Азот диоксидінің шығарындылары (3.1.4 бойынша) MжылNО2 = 0,8?12,89

10.31

Азот оксидінің шығарындылары (3.1.4 бойынша) MжылNo = 0,13?12,89

1.68

Күкірт оксидінің шығарындылары


Шығарындылардың ең жоғарғы қуаты (5.5.1 формул бойынша) MсSO2 = 0,02?1638,89?1?(1 - 0,02),г/с

32.12

Жану кезіндегі жылдық шығарындылар (5.5.2 бойынша) MжылSO2 = 3,6?32,12?30?0,55/1000, т/жылына

1.91

Ең жоғарғы қуатты көміртегі оксидінің шығарындылары (5.6.1 формула бойынша) MсСO = 146100?0,25/3600, г/с

10.15

Жану кезіндегі жылдық шығарындылар (5.6.2 бойынша) MжылСO = 3,6?10,15?280?0,75?0,4/1000, т/жылына

3.07


     


  Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары Министрінің 2014 жылғы 12 маусымдағы № 221-ө бұйрығына № 7-қосымша

4-санаттағы нысандардан атмосфераға шығарылатын
ластағыш заттарды есептеу әдістемесі
1. Жалпы ережелер

      1. Осы 4-санаттағы нысандардан атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу әдістемесі 4-ші санаттағы кәсіпорындарға ластаушы заттардың шығарылуын түгендеу кезінде, шекті ұйғарынды шығарылым (ШҰШ) көрсеткіштерінің жобасын жасап шығару кезінде, жекелеген шығарылу көздерінің әуе кеңістігі жағдайына әсер ету деңгейін анықтау кезінде, келешектегі шығарылу көлемін болжау кезінде бірыңғай амалдарды белгілеу мақсатында әзірленді.

      Әдістеме негізінде алынған нәтижелер әрекеттегі кәсіпорындар мен нысандардағы шығарылымдарды есепке алу және реттеу кезінде, сонымен қатар, жаңа құрылыстың жобалауалды және жобалау құжаттамаларын жасап шығару кезінде бастапқы деректер ретінде қолданылады.

2. 4-санат нысандары жайлы жалпы мағлұматтар

      2. "Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексінің" 40-бабына сәйкес 4-ші санатқа спорттық (әуесқой) балық және аң аулауды қоспағанда өндіріс нысандарының санитариялық жіктелуі бойынша қауіп-қатердің V тобындағы қызмет түрлері, жануарлар дүниесі нысандарын қолданудың барлық түрлері жатады.

      3. Осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 2-кестеде 50 метрден аспайтын санитарлық қорғау аумағы бар (СҚА) 4-ші санаттағы нысандарға жататын кәсіпорындар мен өндіріс орындарының тізімі берілген.

      4. Статистикалық есеп-қисап нысандарын толтыру кезінде және атмосфералық ауаны қорғау жөніндегі жобалау және жобалауалды құжаттамаларды жасау кезінде, сонымен қатар ауаны қорғау шараларын негіздеу және жасап шығару үшін шығарылатын газды-ауалы ағындардың сапалық және сандық құрамы жайында ақпарат алу қажет. Әрекеттегі кәсіпорындар мұндай ақпаратты қайтушы газдар баптауларының тікелей натурлық шамаларының көмегімен алулары; ал жобадағы өндіріс орындары теңгерімдік (техникалық) тәсілдер негізінде алулары мүмкін.

      5. Шығарындылардың құрамы мен көлемін тікелей өлшеу барлық жағдайда жақсы болады. Дегенмен, заттай өлшеулерді қолдану көп жағдайда талдау тәсілдерінің жетілмегендігімен, сонымен бірге ұйымдастырушылық және материалдық сипаттағы мынадай қиындықтармен айтарлықтай шектеледі:

      газ сынамаларының іріктеу, қорғау және тасымалдау күрделілігімен;

      зертханалардың жабдықталу деңгейінің төмендігімен және қызметкерлердің дайындығының жоқтығымен;

      талдау тәсілдерінің жоғары құнымен.

      6. Балансты және технологиялық есептеу тәсілдері жылдық шығарылымдарды анықтауда жақсы нәтижелер береді, алайда олар заттай өлшеулерді есептеу үшін деректерді дайындау кезінде мүлде жарамсыз. Зиянды заттардың "салыстырмалы бөліндісі" деп технологиялық үдеріс кезінде бөлінген және бұл үдерісті сипаттайтын заттық көрсеткіш бірлігіне жатқызылатын берілген заттың мөлшерін (салмағы) атайды. Мұндай өндірістік көрсеткіштер болып мыналар санала алады:

      негізгі өндірісте өңделетін шикізат массасының бірлігі;

      берілген технологиялық үдеріс кезінде алынатын дайын өнім немесе жартылай фабрикат бірлігі;

      тұтынылатын энергия бірлігі;

      құрылғының жұмыс істеу уақытының бірлігі және т.б.

      7. Зиянды заттардың салыстырмалы бөліндісінің мөлшерін анықтаудың негізі болып технологиялық үдерістер барысында пайда болған газ шығарылымдарының күтілген сапалық құрамы жөніндегі теориялық деректер мен әрекеттегі қондырғылардан шығатын заттардың көлемі, заттай өлшемдер нәтижелері қызмет етеді.

      8. Зиянды заттың "салыстырмалы шығарылымы" деп "салыстырмалы бөліндінің" тікелей атмосфераға түсетін бөлігін атайды. Газды, шаң-тозаңды ұстаушы құрылғымен жабдықталған көздер үшін салыстырмалы шығарылымның мөлшері салыстырмалы бөліндінің әртүрлілігіне мен оның ұсталып қалынған және залалсыздандырылған бөлігіне тең болады. Газды, шаң-тозаңды ұстаушы құрылғысы жоқ ұйымдасқан көздер үшін салыстырмалы шығарылымдар салыстырмалы бөлінділерге тең болады. Осыған байланысты салыстырмалы шығарылым мөлшерін анықтау кезінде қосымша эксперимент арқылы алынатын нақты қондырғылар мен газдан және шаң-тозаңнан тазалау жүйелерінің тиімділігі жөніндегі ақпарат қолданылады. Осылайша, бір технологиялық құрылғының салыстырмалы шығарылымы бұл құрылғымен жиынтықта жұмыс жасайтын газ тазалау аппаратының түріне байланысты әр түрлі болуы мүмкін.

      9. Салыстырмалы көрсеткіштер негізінде бөлінді көздерінен (құрылғы бірліктері) шығатын зиянды заттардың шығарылымын есептеу әдіснамасы.

      Салыстырмалы көрсеткіштер (г/с құрылғы бірлігіне, өңделу үстіндегі материалдың г/кг, г/с өңделу үстіндегі кг, беттің г/(с*м2)) негізінде бөлінді көздерінен (құрылғы бірліктері) шығатын зиянды заттардың бірреттік максималды шығарылымын есептеуді келесі тәсіл арқылы жүзеге асыруға болады:

      1) салыстырмалы көрсеткіштің уақыт бірлігіне қатынасы жағдайында(г/с):

      Mc = Qуд., г/с, (2.1)

      мұндағы: Мс – құрылғы бірлігінен бөлінетін зиянды заттың i-ші саны, г/с;

      Qуд. – құрылғы бірлігінен шығатын заттың салыстырмалы шығарылымы, г/с.

      2) Өңделу үстіндегі материалдың г/кг-на салыстырмалы көрсеткішті қолдану жағдайында:

      Mc =




      ,, г/с, (2.2)

      мұндағы: Qуд. – өңделу үстіндегі материалдың кг-нан бөлінетін заттың салыстырмалы бөлінді көрсеткіші, г/кг;

      B – құрылғыда өңделу үстіндегі материал шығыны, кг/сағ.

      3) г/с салыстырмалы көрсеткішті өңделу үстіндегі материалдың кг-на қолдану жағдайында:

      Mc = Qуд *B , г/с (2.3)

      мұндағы: Qуд. - өңделу үстіндегі материалдың кг-на бөлінетін заттың салыстырмалы бөлінді көрсеткіші, г/с кг-ға;

      B - құрылғыда өңделу жатқан материал шығыны, кг.

      4) Салыстырмалы көрсеткішті өңделу үстіндегі беттер ауданына қатынасы жағдайында, м2/сағ:

      Mc =




      ,, г/с (2.4)

      мұндағы: Qуд. – заттардың жабдық бірлігінен салыстырмалы шығарылымы, беттің г/м2;

      S – өңделу үстіндегі беттердің ауданы, м2/сағ.

      5) Салыстырмалы көрсеткішті бет (айна) ауданынан (м2) қолдану жағдайында:

      Mc = Qуд


     


      S , г/с (2.5)

      мұндағы: Qуд. - заттың құрылғы бірлігінен шыққан салыстырмалы шығарылымы, беттің г/(с*м2);

      S – беттің ауданы (айнаның), м2.

      10. Салыстырмалы көрсеткіштер негізінде бөлінді көздерінен (құрылғы бірліктері) атмосфераға түсетін зиянды заттардың шығарылымын есептеу әдіснамасы.

      (2.1-2.5) формулалары бойынша есептелген құрылғы бірлігінен шыққан зиянды заттардың шығарылымы атмосфераға вентиляция жүйелері: жергілікті сору және жалпы алмасу вентиляциялары жүйелері арқылы өтеді. Атмосфераға түсетін зиянды заттардың жалпы көлемі:

      Mc = Mсор. + Мж.алм. , г/с (2.6)

      мұндағы: Мс – атмосфераға түсетін зиянды заттар көлемі, г/с;

      Мсор- жергілікті сору жүйелері арқылы жойылатын зиянды заттар көлемі, г/с;

      Мж.алм. – жалпы алмасу вентиляциясы арқылы жойылатын зиянды заттар көлемі, г/с.

      Вентиляция жүйелері арқылы атмосфераға өтетін зиянды заттар шығарылымын есептеу кезінде жергілікті сору тиімділігінің коэффициентін, берілген вентжүйеге қосылған құрылғы бірліктерінің санын, құрылғының жүктелу коэффициентін, құрылғының біруақытта жұмыс істеу коэффициентін және газдан, шаң-тозаңнан тазалау құрылғыларындағы бар болған жағдайда зиянды заттардың ұсталу деңгейін есепке алу қажет.

      1) жергілікті сору жүйелері мен БГҚ-мен қамтамасыз етілген жабдықтарда жергілікті сору жүйелері арқылы жойылатын зиянды заттардың мөлшері (Мсор, г/с) мына формула бойынша анықталады:

      Mсор. = Mс *n*kэ*ko(1-?), г/с (2.7)

      мұндағы: Мс - жабдық бірлігінен бөлінетін i-ші зиянды заттың саны, г/с (2.1-2.5) формулалары бойынша қабылданады);

      n – бір шығарылым көзіне біріктірілген біраттас жабдықтардың бірлік саны, тал.;

      kЭ – жергілікті сору жүйелерінің тиімділік коэффициенті (кей жағдайларда 0.9-ға тең өлшемдер негізінде қабылдау қажет);

      kО – жабдықтың біруақытта жұмыс істеу коэффициенті (өлшемсіз көлем);

      ? - БГҚ тазалау тиімділігінің коэффициенті, бірліктер үлесі бойынша.

      Екісатылы тазалау болған жағдайда, тазалаудың жалпы тиімділігі мына формула арқылы есептелінеді:

      ? = 1 – (1- ?1)*(1- ?2), (2.8)

      мұндағы: ? 1 - тазалаудың 1-ші сатысының тиімділігі, бірлік үлесі бойынша;

      ? 2 - тазалаудың 2-ші сатысының тиімділігі, бірлік үлесі бойынша.

      2) Жеке бөлмеде (цехта) орналасқан жалпыалмасу вентиляциясы арқылы жойылып отыратын зиянды заттардың мөлшері (М ж.алм., г/с) бұл бөлмеде (цехта) орнатылған барлық жабдық бірлігінен бөлінген шығарылымдар сомасына тең, ол мына формула бойынша анықталады:

      Мж.алм.= = ? Mс *n*ko*kг*(1- kэ), г/с (2.9), г/с (2.9)

      мұндағы: n – бір шығарылым көзіне біріктірілген бір аттас жабдықтар бірліктерінің саны, тал.;

      kО – жабдықтың біруақытта жұмыс істеу коэффициенті (өлшемсіз көлем);

      kЭ – жергілікті сору жүйелерінің тиімділік коэффициенті (кей жағдайларда 0.9-ға тең өлшемдер негізінде қабылдау қажет);

      kГ – гравитациялық тұнба коэффициенті.

      Бөлшектерді бөлінді көзінен жою арқылы орналастыру жөніндегі гравитациялық тұндыруды есепке ала отырып қолда бар деректер бойынша түзету коэффициентінің мәнін бөліндінің түрлі көлеміне қарай қабылдауы мүмкін:

      - ағаш, металл, абразия тозаңы үшін- 0,2;

      - өзге қатты компоненттер үшін - 0,4.

      Қатты компоненттері ірі көлемде бөлінетін нақты өндіріс орындарында түрлі жұмыс түрлерін жасау кезінде атмосфераға зиянды заттардың өтуі мүмкін жерлерде дисперсті аспапты өлшемдер жүргізуді қарастырған жөн.

      Ашық аспан астында жұмыс істейтін бөлінді көздері үшін гравитациялық тұндыру коэффициенті тек максималды бірреттік шығарылымдарды есептеу кезінде ғана есепке алынады;

      3) Егер құрылғы тазаланған ауаны цех ішіне қайтаратын рециркуляциялық шаң-тозаңды сүзетін агрегаттармен (ПУА, АПР, ЗИЛ және т.б. типтегі) жабдықталған болса, онда жалпыалмасу вентиляциясына түсетін зиянды заттар мөлшері (Мж.алм., г/с) мына формула бойынша анықталады:

      М ж.алм. = ? (Mc(1-kэ) + Mc*kэ(1-?)) * n*ko*kг , г/с (2.10)

      мұндағы: n – бір рециркуляциялық агрегатқа қосылған біраттас жабдықтар бірліктерінің саны, тал;

      kЭ – рециркуляциялық агрегаттағы жергілікті сору жүйелерінің тиімділік коэффициенті (кей жағдайларда 0.9-ға тең өлшемдер негізінде қабылдау қажет);

      kГ – гравитациялық тұнба коэффициенті (қара.жоғарырақ);

      kО – жабдықтардың біруақытта жұмыс жасау коэффициенті (өлшемсіз көлем);

      ? - рециркуляциялық агрегатты тазалау тиімділігінің коэффициенті, бірліктер үлесі бойынша.

      Жеке бөлмеде (цех) орнатылған жалпыалмасу вентиляциясы арқылы жойылып отыратын зиянды заттардың жалпы мөлшері берілген бөлме ішінде орналасқан құрылғының барлық бірліктерінен шығатын шығарылымдардың мөлшеріне тең.

      Өндіріс орнында екі немесе одан да көп сорып алатын вентиляциялық мұржалар болған жағдайда зиянды заттардың барлық және бірреттік максималды шығарылымдарының жалпы мөлшері олардың арасында былай орналасады:

      мәжбүрлі вентиляциясы жоқ сорып алатын мұржалары болған жағдайда – бұл мұржалар диаметріне пропорционалды орналасады;

      мәжбүрлі вентиляциясы бар мұржалары болған жағдайда – бұл жүйелердің өнімділігіне пропорционалды орналасады.

      11. Зиянды заттардың жылдық шығарылымы.

      Зиянды заттардың атмосфералық ауаға жылдық шығарылымы (Мжыл, т/жыл) мына формула бойынша анықталады:

     




      , т/год (2.11)

      мұндағы: Мс – i-ші зиянды заттың мөлшері, г/с;

      T – берілген жабдықтың жұмыс істеу уақытының жылдық қоры, сағ./жыл;

      k3 – төмендегі формула бойынша анықталатын жабдықты жүктеу коэффициенті

      k3=t/T, (2.12)

      мұндағы: t – жабдықтың бір жыл ішінде істеген іс жүзіндегі жұмыс сағатының саны, сағ./жыл

      T – берілген жабдықтың жылдық жұмыс істеу қоры, сағ./жыл;

3. Дайын дәрі-дәрмек түрлерін өндіру кезіндегі зиянды заттардың атмосфералық ауаға шығарылымын есептік-аналитикалық анықтау

      12. Дайын дәрі-дәрмек түрлерін өндіру (жасаушыларын дайындамайтын) кезіндегі зиянды заттардың атмосфералық ауаға шығарылымын есептік-аналитикалық анықтау әдістемесі шығарылымдарды және капсула мен таблетка өндіретін өндіріс орындарындағы технологиялық құрылғылардың барлық сатыларында және барлық түрлерінен бөлінетін ластаушы заттардың өлшенген бөлшектерін (бұдан әрі - өлшенген бөлшектер) анықтауға арналған.

      Бұл әдістеме зиянды заттардың максималды секундты бөлінділері мен шығарылымдарын, жалпы (жылдық) бөлінділер мен шығарылымдарды есептеу алгоритмдері мен рәсімдерін шығарылымдар мен дисперсті ұнтақтардың термодинамикалық баптауларын тікелей өлшеу нәтижелері негізінде орнатады. Сонымен бірге, бұл әдістеме зиянды заттардың бөліндісінің салыстырмалы көрсеткіштерін анықтау тәртібін орнатады.

      Әдістеме газтазалау жүйелері бар немесе жоқ бөлінді көздерінен шыққан шығарылымдарды есептеуге мүмкіндік береді. Әдістеме газтазалау құрылғыларындағы ауаны тазалау деңгейін анықтау тәртібін орнатпайды. Бұл Әдістеме бойынша алынған нәтижелер жобадағы дайын дәрі-дәрмек түрлерін таблеткалау және капсулалау өндірістерінің атмосфералық ауаны қаншалықты ластайтынын бағалауға арналуы мүмкін.

      Осы Әдістеме бойынша алынған нәтижелер дайын дәрі дәрмек нысанын таблеткалау және капсулалау өндірісін жобалауда атмосфералық ауаның күтілген ластануын бағалау үшін пайдалануға болады.

      13. Технологиялық үдерістің сипаттамасы.

      Дайын дәрі-дәрмек өндірісінде - таблеткалар мен капсулалар түріндегі медициналық препараттар – бөлінділер мен препараттар құрамының сандық және сапалық тұрақсыздығымен сипатталатын, сонымен бірге, шаң тудыратын периодты технологиялық операциялар қатары бар.

      14. Өлшенген бөлшектердің бөлінуімен бірге жүретін технологиялық үдерістер мен операциялар шартты түрде жеті түрге бөлінеді. Олардың әрбіріне зиянды заттардың өлшенген бөлшектерінің шығарылымы мен бөлінділерін есептік-талдамалық анықтаудың спецификалық алгоритмі жасап шығарылған.

      Бірінші түрге технологиялық үдерісті өткізудің (ылғалдылық, температура, құрамы) өзгеріссіз физика-химиялық баптауларында жүзеге асырылатын операциялар жатқызылады. Мұндай операцияларға ұнтақтарды, таблеткалы массаны, түйіршіктерді, таблеткаларды елеу, сақтау жатады. Әдеттегідей, мұндай операциялар жергілікті аспирация жүйесімен жабдықталған (сорып алатын шкаф) боксте жүргізіледі.

      Екінші түрге шаң-тозаңды алып кету тұрғысынан қолданыстағы субстанциялардың температурасы мен ылғалдылығының өзгеруі есебінен айтарлықтай әркелкілігімен сипатталатын үдерістер мен операциялар жатады. Ең алдымен, бұл түрге көпкомпонентті шаң-тозаңды материалдар мен бастапқы біркомпонентті субстанциялар түйіршіктерінің конвективті кептірілуі жатады. Шаң-тозаңның бөлінуі үдерістердің басында аз көлемде болады, себебі кептірілетін материал ылғалды болады және кептірудің аяғында ғана максимумға жетеді.

      Үшінші түрге ұнтақтарды технологиялық аппараттарға құю арқылы жүктеу-шығару операциялары жатады. Үдеріс кезеңіне байланысты аппараттарға біркомпонентті ұнтақтарды бастапқы субстанцияларды араластырғыштарға және қосымша материалдарды сыйымдылықтар мен дражелеу күбілеріне опалау үшін жүктейді, не болмаса көпкомпонентті ұнтақтарды, жартылай фабрикаттарды капсулалау, опалау және таблеткалау үшін құрылғыларға жүктеледі.

      Төртінші түрге біркомпонентті және көпкомпонентті ұнтақтарды технологиялық аппараттарға қалақтың көмегімен жүктеу-шығару жатады. Ұнтақтар қоспасын қалақпен шамадан тыс жүктеген кезде (жүктеу-шығару) шығарылымдардың пайда болу механизмі жоғарыда сипатталған үшінші түрмен салыстырғанда қайта аударып салу операциясын бірнеше дүркін есептеу қажеттілігімен ерекшеленеді.

      Бесінші түрге ұнтақтарды қарқынды түрде қолмен немесе механикалық түрде араластыру жағдайында өтетін технологиялық үдерістер мен операциялар жатады (опалау, дражелеу, құрғақ түйіршіктеу).

      Алтыншы түрге түйіршіктерді қайнаған қабатта кептіру үдерісі жатады.

      Жетінші түрге таблеткалау және капсулалау үдерістері жатады.

      1-6-шы түрге жататын үдерістер мен операциялар үшін есептеу жүргізбес алдында технологиялық аппараттарды шаң-тозаңды бөлінді көзі ретінде сипаттайтын баптаулар мен өңделген материалдар сипаттамасын (дайын дәрі-дәрмек түрлерін) эксперименталды түрде анықтау қажет.

      Эксперименталды зерттеулер мен алынған нәтижелерді өңдеу 16-тармақтың 1)-17) тармақшаларына сәйкес жүзеге асырылады.

      Технологиялық үдерістер үшін бөлінділер мен шығарылымдарды анықтау және жетінші түрге жататын операциялар қосымша материалдардың эксперименталды анықтауынсыз жүргізіледі.

      1, 2, 3 және 4-ші түрге жататын технологиялық үдерістер мен операциялар үшін бөлінділер мен шығарылымдарды есептеу алгоритмдері 16 бөлімде келтірілген.

      5, 6 және 7-ші түрге жататын технологиялық үдерістер мен операциялар үшін бөлінділер мен шығарылымдарды есептеу алгоритмдері сәйкесінше 17-19 бөлімдерде келтірілген.

      Өлшенген бөлшектердің бөлінділері мен шығарылымдарын есептеу кезінде келесі жорамалдар жасалынған.

      Берілген бөлінді көзінен і-ші өлшенген компонентінің максималды бөліндісіне оның j-ші дайын дәрі-дәрмекті өндіру кезінде бөлінуі жатады. Мұның құрамында аталған компонент бөліндінің дәл осы көзін қолдану арқылы шығарылатын өзге дайын дәрі-дәрмекпен салыстырғанда максималды түрде көрініс табады.

      Бірнеше бірізді операцияларды (мысалы, араластырғыштар үшін жүктеу құрғақ араластыру, ылғалды араластыру, шығару) орындайтын технологиялық аппараттардан өлшенген бөлшектердің максималды бөліндісіне көлемі айтарлықтай мәнге ие болатын операциялар барысында бөлінген өлшенген бөлшектер жатады.

      Бір уақытта бірнеше операцияларды орындайтын технологиялық аппараттардан (мысалы, түйіршектер үшін ұнтақ қоспаларын жүктеу, құрғақ түйіршіктелу және түйіршіктерді шығару) өлшенген бөлшектердің максималды бөліндісіне барлық операциялар барысында өлшенген бөлшектердің максималды бөлінді көлемі жатады.

      Бөлінді көзінен бөлінетін ластаушы заттардың жалпы (жылдық) шығарылымының көлемі атмосфераға бір жыл ішінде түрлі дайын дәрі-дәрмектерді өндіру кезінде түскен берілген зат шығарылымының жалпы көлемі ретінде анықталады.

      Бірізді және/немесе параллелді бірнеше операцияларды орындайтын технологогиялық аппараттардан бөлінетін ластаушы заттардың жалпы (жылдық) бөлінді көлемі атмосфераға әрбір жеке операцияны орындау барысында түскен берілген зат шығарылымының жалпы көлемі ретінде анықталады.

      Кәсіпорындағы ластаушы заттардың жалпы бөлінді мөлшері құрамында берілген зат бар қайтып кетуші газдардан тұратын барлық көздер шығарылымының жалпы көлемі ретінде анықталады.

      15. Дайын дәрі-дәрмектерді өндіру кезіндегі ластаушы заттардың шығарылымдарын анықтау.

      16. 1-4-ші түрге жататын үдерістер мен операциялар үшін ластаушы заттардың бөлінділері мен шығарылымдарын анықтау алгоритмі.

      Эксперименталды зерттеулер мен ластаушы көздерден бөлінетін бөлінділер мен шығарылымдарды есептеу келесі тәртіп бойынша жүзеге асырылады:

      1) Үдерістің технологиялық жұмыс тәртібі бойынша өнделген ұнтақтардың сапалық құрамын анықтайды (берілген технологиялық операция барысында өңделетін ұнтақтар тізімдемесі).

      2) Берілген көзде жүзеге асырылатын және өлшенген бөлшектердің бөлінуі арқылы орындалатын операцияларды анықтайды.

      3) Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 17-кесте бойынша берілген бөлінді көзі үшін әрбір операцияның түрін анықтайды. Бұдан кейінгі өлшеулер мен есептеулер барлық дәрі-дәрмек түрлеріне, олардың компоненттеріне және 1) мен 2) тармақтары бойынша анықталған операцияларға жүргізіледі.

      4) Бөлшектер тығыздығын өлшеу 2211-65. МЕМСТ бойынша пикнометрикалық тәсіл арқылы жүзеге асады. Егер технологиялық үдерісте көпкомпонентті қоспа қолданылса, онда қоспа құрамына кіретін әрбір ұнтақтың тығыздығы анықталады.

      5) Ұнтақтың дисперсті құрамын өлшеу 23402-78. МЕМСТ бойынша өткізіледі. Егер технологиялық үдерісте көпкомпонентті қоспа қолданылса, онда қоспа құрамына кіретін әрбір ұнтақтың дисперсті сараптамасы жүзеге асырылады. Өлшемдер жүргізудің рұқсат беру қабілеті қоспадағы фракция бөлшектерінің


      1 мкм-тен аспайтын 1 мкм-ден Dmax-қа дейін болуын қамтамасыз етуі қажет. Не болмаса өлшемдер нәтижелерін осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 18-кесте түрінде көрсетеді.

      6) Егер технологиялық үдерісте түйіршіктер қолданылса түйіршектердің диаметрі өлшенеді (түйіршіктер диаметрін бағалау гранулятор ұяшығының өлшемі бойынша жүзеге асырылады).

      7) Ұнтақ қабатымен байланысқа түсетін газ ағынының U жылдамдығы мен t температурасының өлшемдері жүргізіледі. Газ ағынының U жылдамдығын өлшеу ұнтақ қабатының перпендикуляр жазықтығының осінде анемометр арқылы жүзеге асырылады. Жылдамдықты анықтау кезінде, міндетті түрде, газ жылдамдығы өлшемінің нүктесінен ұнтақ қабатына дейінгі қашықтықты өлшеп алады (х параметрі). U жылдамдықты өлшеуді 17.2.4.06-90 МЕМСТ, ал t температураны 17.2.4.07-90 МЕМСТ бойынша орындайды.

      8) Газ ағынының t температурасын ұнтақпен байланысқа түскен аймақта өлшеу нәтижелері бойынша Pг газ тығыздығы мен


      газ тұтқырлығы динамикасының коэффициентін анықтайды (ылғалды ауадағы Pг мен


      жөніндегі деректер осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 2-кестеде көрсетілген).

      9) (3.1) формула бойынша газ ағынымен бірге ағып кетуі мүмкін Dmax бөлшектердің максималды өлшемін есептейді.

      Көпкомпонентті ұнтақтарға арналған есептеу процедураларын жеңілдету мақсатында Dmax өлшемін есептеу ұнтақтың тек анағұрлым жеңіл (Рп бөлшектері тығыздығының минималды мәніне ие) компоненті үшін жүргізіледі, ал алынған мән барлық компоненттердің ұшып кету мөлшерін бағалау үшін қолданылады:

     


      (3.1)

      мұндағы: Dmax – ұшып кететін ұнтақ бөлшектерінің максималды өлшемі, м;

      Pг – газ тығыздығы (ауа), кг/м3;

      Рп – ұнтақтың анағұрлым жеңіл компоненті бөлшектерінің тығыздығы, кг/м3;

      g – еркін құлауды жеделдету, 9,8 м/с-ке тең; (м/с2)

     


      -газ тұтқырлығының динамикалық коэффициенті, кг/м; (кг/м


      с)

      х – газ ағыны жылдамдығын өлшеу нүктесінен ұнтақ қабатына дейінгі арақашықтық, м;

      U – өлшеу нүктесіндегі газ ағынының жылдамдығы, м/с.

      Ескерту – баптаулардың аралық мәнін сызықтық интерполяция тәсілі арқылы есептелуі мүмкін.

      10) Қоспаның әрбір i-ші компоненті үшін газ ағынының өлшенген U жылдамдығы кезінде ағып кетуі мүмкін, өлшемі Dmax-тан аспайтын бөлшектер фракциясының ?i жаппай үлесін бағаланады.

      Газ ағынымен ағып кетуі мүмкін ұнтақ фракиясының ?i жаппай үлесін шаң-тозаңның дисперсті анализі нәтижелері бойынша жүзеге асырылады.

      11) Үдерістің технологиялық жұмыс тәртібі бойынша үдерістің берілген кезеңінде біруақытта өңделетін mpj ұнтағының жалпы массасын және әрбір mpij компонентінің массасын анықтайды.

      12) Мүлде құрғақ зат бойынша әрбір j-ші дәрі-дәрмек түрінің і-ші компонентінің fij массалық үлесін (3.2) формуласы бойынша анықтайды:

     


      (3.2)

      мұндағы: fij -j-ші дәрі-дәрмек түрінің і-ші компонентінің массалық үлесі;

      mpij – өңделу үстіндегі ұнтақтың i-ші компонентінің массасы, кг;

      mpj - j-ші дәрі-дәрмек түрінің өңделу үстіндегі ұнтағының жалпы массасы, кг.

      13) Шаң-тозаң шығарушы беттің S ауданын есептеу үшін қажетті технологиялық аппараттар мен өңделген материалдардың өлшемдерін анықтайды.

      Түрлі бөлінді көздері мен ластаушы заттардың шығарылым түрлеріне арналған шаң-тозаң шығарушы беттің S ауданын есептейтін баптаулар осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 3-кестеде келтірілген.

      14) Шаң-тозаң шығарушы ұнтақ бетінің ауданын анықтайды.

      Түрлі технологиялық операциялар мен бөлінді көздері үшін шаң-тозаң шығарушы беттің S ауданын есептеу формулалары осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 3-кестеде келтірілген.

      15) Әрбір i-ші компонент үшін ауа жіберетін ұнтақ қабатындағы өлшемі Dmax-тан аспайтын mуij бөлшектер массасын былай есептейді:

     


      (3.3)

      мұндағы: mуij - j-ші дәрі-дәрмек түрінің ауа жіберетін ұнтақ қабатындағы өлшемі Dmax-тан аспайтын i-ші компоненттің бөлшектер массасы, кг;

      S - Шаң-тозаң шығарушы ұнтақ бетінің (осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 3-кесте бойынша), кв.м;

      D95 – ауа жіберуші қабаттың биіктігін сипаттайтын және массасының 95%-н құрайтын ұнтақ бөлшектерінің ең үлкен өлшеміне сәйкес келетін бөлшектер өлшемі, м;

      ?i - өлшемі Dmax-тан аспайтын і-ші бөлшек массаларының массалық үлесі.

      16) Технологиялық жұмыс тәртібі бойынша барысында ластаушы заттардың бөлінуі орын алатын Т операциялардың жалпы ұзақтығын анықтайды.

      17) Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 4-кесте бойынша берілген операция (шығарылымдар түрі) үшін N немесе N1 қабатының жаңару еселігін анықтайды.

      18) Qij (г/кг) ұнтағының салыстырмалы бөліндісін (3.4) формулалар бойынша анықтайды:

     


      немесе

     


      (3.4)

      мұндағы: Qij - j-ші дәрі-дәрмек түрінің і-ші ұнтақ компонентінің салыстырмалы бөліндісі, г/кг;

      N – уақыт бірлігіне қарай қабаттың жаңару еселігі (осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 4-кесте), мин-1;

      Т – берілген операцияның жалпы ұзақтығы, мин;

      N1 – ұнтақ топтамасын өңдеу уақытындағы қабаттың жаңару еселігі (осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 4-кесте), 1/цикл.

      19) Мij (г/с) ластаушы заттарының максималды бөліндісін (3.5) формула бойынша анықтайды:

      , (3.5)

      мұндағы: Mij - j-ші дәрі-дәрмек түрінің i-ші компонентінің максималды бөліндісі, г/с (бұл Әдістеменің 12 бөлімінде көрсетілген жорамалдарды есепке ала отырып қабылданады);

      k1 – бұл операцияны орындау кезіндегі ластаушы заттардың жаппай бөлінуінің әркелкілік коэффициенті (осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 4-кесте бойынша).

      20) Ластаушы заттардың Mij* (г/с) максималды шығарылымын (3.6) формуласы бойынша есептейді:

      Mij* = Mij(1-?), (3.6)

      мұндағы: Mij* - j-ші дәрі-дәрмек түрініңi-ші компонентінің максималды шығарылымы, г/с;

      ? - газтазалау құрылғыларының тазалау деңгейі, бірліктер үлесінде.

      21) Ластаушы заттардың жалпы (жылдық) бөліндісін Gi (т/жыл) (3.7) формуласы бойынша есептейді:

     


      (3.7)

      мұндағы: Gi – берілген бөлінді көзінен i-ші компонентінің жалпы (жылдық) бөліндісі, т/жыл;

      Вij -берілген кезеңнен өткен j-ші дәрі-дәрмек түрініңi-ші компонентінің жалпы жылдық шығыны (массасы) (бұл Әдістеменің 2 бөлімінде көрсетілген жорамалдарды есепке ала отырып қабылданады), кг/жыл.

      22) Gi* і-ші компонентінің жалпы шығарылымын (т/жыл) (3.8) формула бойынша есептейді:

      Gi* = Gi (1-?), (3.8)

      мұндағы: Gi* - берілген бөлінді көзінен бөлінген і-ші компоненттің жалпы шығарылымы, т/жыл.

      17. 5-ші түрге жататын операциялар мен үдерістерге арналған ластаушы заттар шығарылымы мен бөліндісін анықтау алгоритмі.

      5-ші түрге жататын операцияларға компоненттерді мәжбүрлі түрде араластыратын аппараттарында жүзеге асатын технологиялық үдерістер жатады. Мұндай үдерістер дражелеу күбілерінде жүзеге асатын опалау және дражелеу (таблеткаларды қабықпен қаптау) кезеңдерінде қолданылады. Таблеткаларды қабықпен қаптау үдерісінің спецификалық ерекшелігі болып олардың көпкезеңділігі (опалау, бояу, жылтырату кезеңдері) және қарқынды араластыру мен араластыру аймағына қыздырылған ауа жіберу жағдайында үлкен көлемдегі негізгі материалды (таблетка, түйіршік) қосымша материалдың аз мөлшерімен өңдеу болып саналады. Мұндай үдерістерді жүзеге асыру барысында өлшемі Dmax-тан кем болатын барлық бөлшектер ауа ағынымен бірге ағып кететіндігі тәжірибе жүзінде анықталған.

      Алдын-ала өлшеу жұмыстарын және шығарылымдарды есептеуде қолданатын қосымша параметрлерді бағалау 16-тармақтың 1)-14) тармақшаларына сәйкес өткізіледі.

      1) Dmax және fij-ні есептеу сәйкесінше (3.1) және (3.2) формулалар бойынша есептеледі.

      2) әрбір і-ші компонент үшін өлшемі Dmax-тан аспайтын mуij бөлшектерінің массасын (3.9) формуласы бойынша есептейді:

      mij = ?impij (3.9)

      3) j-ші дәрі-дәрмекті өндіру кезіндегі i-ші көмекші компонентінің Qij бөлшектерінің салыстырмалы бөліндісін (3.4) формула бойынша анықтайды. j-ші дәрі-дәрмек түрінің i-ші көмекші компонентінің Мij максималды бөліндісі мен Mij* бөлшектерінің максималды шығарылымы (3.5) және (3.6) формулалары бойынша анықталады.

      4) Жалпы (жылдық) бөлінді i-ші көмекші компоненттерінің Gi және Gi* бөлшектерінің шығарылымын сәйкесінше (3.7) және (3.8) формулалары бойынша анықтайды.

      18. 6-шы түрге жататын операциялар мен үдерістерге арналған ластаушы заттар шығарылымы мен бөліндісін анықтау алгоритмі.

      Негізінде қайнау қабатындағы ылғалды түйіршіктерді кептіру үдерісі өлшенген бөлшектердің бөлінді көзі ретінде барлық басқа операциялардан ерекшеленеді. СП-30 кептіргіші пайдаланылған жылутасымалдаушыны (қыздырылған ауа) жою жүйесімен жабдықталған жабық камера болып табылады.

      Өлшенген бөлшектердің дисперсті құрамы мен саны фильтрлеу тәртібімен (кептіргіш камерасындағы қысыммен, жылутасымалдаушының көлемді жылдамдығымен), фильтрлеу материалдарының қасиеттерімен, кептірілген материалдың физикалық қасиеттерімен және салалардың ішкі бетіндегі шаң-тозаңды қабат қалыңдығымен анықталады. Түйіршікті материалдар кептіру үдерісінен өтетінін ескерсек, түйіршіктердің ауаға жіберілетін көлемі түйіршіктер көлеміне байланысты болады.

      Өлшенген бөлшектердің шығарылымын кептіру камерасынан шығару кезеңінде есептеу шығарылымдарының екінші түріне арналған алгоритмге сәйкес жүзеге асырылады.

      Түйіршіктерді кептіру үдерісі кезіндегі тәжірибелік зерттеулер және бөлінділер мен өлшенген бөлшектер шығарылымын есептеу келесі рет бойынша жүзеге асырылады.

      1) Түйіршіктер құрамына кіретін барлық компоненттердің дисперсті құрамын анықтауды жүзеге асырылады (16-тармақтың 5-тармақшасы бойынша).

      2) Төлқұжатты деректер бойынша кептіргішке немесе фильтрлеу ұлпасына салалық фильтрлер материалының фильтрлеу қабілетін сипаттайтын ұсталынып қалатын бөлшектердің Dкр критикалық диаметрін орнатады.

      3) Ұнтақтың әр i-ші компоненті үшін диаметрі салалық фильтр арқылы кететін Dкр-ден аспайтын бөлшек фракцияларының ?і массалық үлесі арқылы анықталады.

      4) Технологиялық жұмыс тәртібі бойынша әр і-ші компоненттің мүлде құрғақ зат бойынша fji массалық үлесін бағалайды.

      5) Түйіршіктердің шаң-тозаң шығарушы бетінің S ауданын (3.10) формуласы бойынша анықтайды.

     


      (3.10)

      мұндағы: S - түйіршіктердің шаң-тозаң шығарушы бетінің ауданы, кв.м;

      R – түйіршік ұяшығының радиусы, м;

      L – түйіршіктердің орташа ұзындығы, м;

      M – құрғақ түйіршіктің массасы, кг;

      Pгр –,


      тең түйіршік компоненттерінің орташа тығыздығы, кг/м3.

      6) Түйіршіктің ауаға жіберілетін қабаттағы Dкр-дан аспайтын mуij бөлшектер массасын (3.11) формуласы бойынша есептейді:

      myij = S D95 Pni ?i fij (3.11)

      7) j-ші Qij дәрі-дәрмек түрінің i-ші түйіршік компонентінің кептіргіштен салыстырмалы бөліндісін (3.4) формуласы бойынша есептейді.

      8) j-ші дәрі-дәрмек түрінің i-ші компонентінің кептіру кезеңіндегі шығарылымы мен Mij максималды бөліндісін сәйкесінше (3.5) және (3.6) формулалары бойынша есептейді.

      9) Берілген кептіргіштен бөлінетін жалпы (жылдық) Gi бөліндісі мен i-ші компоненттің Gi* шығарылымын сәйкесінше (3.7) және (3.8) формулалары бойынша есептейді.

      19. 7-ші түрге жататын үдерістер мен операцияларға арналған ластаушы заттар бөлінділері мен шығарылымдарын анықтау алгоритмі.

      Таблеткалау машинасында құрғақ түйіршіктелген массаны доза бойынша пресстеу және капсулалау машиналарын капсулалармен толтыру үдерістері үздіксіз болып табылады. Бұл бөлінді көздері шығарылымдарының сапалық және сандық шығарылымдары әрбір дайын дәрі-дәрмек түрі үшін үдеріс барысында тұрақты болады және түйіршік компоненттерінің құрамымен анықталады.

      Таблеткалау машинасында бөлінділер мен өлшенген бөлшектердің ұшып кету үдерісі өтіп жататын (таблетка массасының пневмотасымалдау жүйесіндегі жүк түсіру циклоны; таблеткалы сыққыш және таблетка шаңынан арылту құрылғылары) бірнеше аймақтар бар.

      Капсулалау машинасында өлшенген бөлшектердің бөліндісі мен ұшуы капсулаларды өңдеу кезінде таблеткалы массаны машинаға жүктеген кезде орын алады.

      Таблеткалау және капсулалау машиналарында жойылатын шаң-тозаңның сандық және сапалық құрамы таблеткаланатын және капсуланатын қоспаның құрамына ұқсас.

      Таблеткалау және капсулалау машиналарының өлшенген бөлшектерінің бөлінділерін есептеу келесі рет бойынша есептеледі.

      1) Үдерістің технологиялық жұмыс тәртібі бойынша таблеткаланатын түйіршіктің (түйіршік компоненттерінің тізімдемесін) немесе капсулаланатын қоспаның сапалық құрамын анықтайды.

      2) j-ші дәрі-дәрмек түрінің әрбір i-ші компонентінің fij массалық үлесін (3.2) формуласы бойынша анықталады:

      3) Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 5-кесте бойынша машина маркасына байланысты өлшенген бөлшектердің QТ салыстырмалы бөлінділерін таңдайды.

      4) j-ші Мij (г/с) дәрі-дәрмек препаратын таблеткалау кезінде i-ші компоненттің максималды бөліндісін (3.12) формуласы бойынша анықтайды:

      Mij =QTfij. (3.12)

      5) j-ші Mij* (г/с) дәрі-дәрмек препаратын таблеткалау кезінде i-ші компоненттің максималды шығарылымын (3.6) формуласы бойынша анықтайды.

      6) j-ші Gij (т/жыл) дәрі-дәрмек препаратын таблеткалау кезінде i-ші компоненттің жалпы (жылдық) бөліндісін (3.13) формуласы бойынша анықтайды:

     


      , (3.13)

      мұндағы bj - j-ші дәрі-дәрмек препараты бойынша таблеткалау немесе капсулалау машинасының өнімділігі, кг/ч.

      7) j-ші Gij* (т/жыл) дәрі-дәрмек препаратын таблеткалау кезінде i-ші компоненттің жалпы (жылдық) шығарылымын (3. 8) формуласы бойынша анықтайды.

      Атмосфералық ауаға өтетін шығарылымдарды есептеу мысалдары осы Әдістеменің 1-1-қосымшада берілген.

4. Малшаруашылығы нысандарынан атмосфералық ауаға өтетін ЛЗ бөлінділерін (шығарылымдарын) есептеу

      20. Осы Әдістеме атмосфераны ластау көзі – саны 50-ге жететін мал ұстау шаруашылықтарынан шығатын атмосфераны ластайтын заттардың бөлінділерін есептеу тәртібін орнатады.

      21. Атмосфералық ауаға тазалау қондырғыларынсыз заманалы технологиялар (антибиотиктерсіз, ашытқыларсыз, консерванттарсыз, сульфаниламидтерсіз және өзге де синтетикалық химиялық препараттарсыз, ішектің карбонилды байланыстарының, карбонды қышқылдар мен аминдардың, дигидросульфид сорбциясының, меркаптандар мен аминдардың микрофлорамен жұтылуын, меркаптандардың диметилсульфидке трансформациялануын есепке ала отырып, аминқышқылдары, дәрумендері, майлары, микроэлементтері мен көмірсулары бойынша үйлестірілген мөлшерленген жеммен азықтандыру жемі) бойынша малдарды ұстау мен жемдеуге арналған шағын малшаруашылық нысандарынан немесе ірі малшаруашылық кешенінен өтетін зиянды (ластаушы) заттар (ЛЗ) бөлінділеріне осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 6-8-кестеде берілген орташаланған салыстырмалы көрсеткіштер бойынша баға беруге болады.

      22. Малдарды бағу мен жемдеу кезіндегі шығарылымды есептеу.

      Малдарды бағу мен жемдеу кезінде атмосфералық ауаға қорытылмаған жем қалдықтарының бұзылуы мен аминқышқылдарының ферментативті бөлшектенуі нәтижесінде пайда болатын келесі ластаушы заттар бөлінеді:

      аммиак, коды 0303;

      дигидросульфид (сероводород), коды 0333;

      метан, коды 0410;

      спирттер, оның ішінде: метанол (метил спирті), этанол (этил спирті) және т.б. – метанолға қайта есептелгенде нормаланады, коды 1052;

      фенолдар: крезол, фенол – гидроксибензолға қайта есептелгенде нормаланады (фенол), коды 1071.

      күрделі эфирлер: изобутилацетат, метилэтилацетат, этилформиат және т.б. – этилформиатқа қайта есептелгенде нормаланады, коды 1246.

      карбонильді байланыстар, оның ішінде альдегидтер (ацетальдегид, бутаналь, гексаналь, 3-метилбутаналь, 2-метилпропаналь, пентаналь, проп-2-ен-1-аль, пропиональдегид және т.б.) және кенондар (бутан-2-он, 2,3-бутандион, про-пан-2-он және т.б.) - пропиональдегидке қайта есептелгенде нормаланады (пропаналь), коды 1314;

      карбонды қышқылдар: бутанды, гександы, 3-метилбутанды, 2-метил-пропиондыя, пентанды, пропионды, уксусты және т.б. – гексан қышқылына қайта есептегенде (капрон қышқылына), коды 1531;

      сульфидтер мен дисульфидтер, оның ішінде: диметил сульфид, диметилдисульфид – диметилсульфидке қайта есептегенде, коды 1707;

      меркаптандар: метантиол, табиғи меркаптандар қоспасы, этантиол – метантиолға қайта есептегенде (метилмеркаптан), коды 1715;

      аминдер, оның ішінде: 2,3 бензпиррол (индол), дибутиламин, диметиламин, диэтиламин, кадаверин, метиламин, 3-метилиндол (скатол), нутресцин және т.б. - метиламин қайта есептегенде (монометиламин), коды 1849;

      көміртегі диоксиді (нормаға келтірілмейді – булану газы).

      Сонымен қатар, мал терісінен шығатын - тері шаң-тозаңы (жүн, қылшық), коды 2920.

      Жоғарыда айтылған атмосфераға өтетін бөлінділердің (шығарылымдардың) меншікті көрсеткіштері тікелей мына себептерден болады:

      ірі қара малдан (ІҚМ): бұқа, сиыр, бұзау; жылқыдан: құлын, бие, айғыр; ұсақ қара малдан (ҰҚМ): қой, ешкі, қошқар; оңтайлы нормадан 1,5 есеге артық типтік жемдеу кезіндегі шошқалар осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 6-кестеде көрсетілген;

      мамықты аңдардан: тамақ талғамайтындардың (бұлғын), ет қоректі аңдардың (қаракүзен, күзен, түлкі, ақтүлкі) және шөпқоректінің (қоян, құндыз) оңтайлы тамақтануы кезінде осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 7-кестеде көрсетілген;

      құстардан: бөдене, тауық, үйрек, қаз, күркетауық, түйеқұстың оңтайлы тамақтануы кезінде осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 8-кестеде көрсетілген.

      Жоғарыда айтылған салыстырмалы көрсеткіштер өтпелі кезең үшін ішектің карбонилды байланыстарының, карбонды қышқылдар мен аминдардың, күкіртсутегі сорбциясының, меркаптандар мен аминдардың микрофлорамен жұтылуын, меркаптандардың диметилсульфидке трансформациялануын есепке ала отырып, аминқышқылдары (ақуыздар), дәрумендері, майлары, микроэлементтері мен көмірсулары бойынша дисбактериоз дамуы бен көмірсулардың іріуіне себепкер болатын антибиотиктерсіз, ашытқыларсыз, консерванттарсыз, сульфаниламидтерсіз және өзге де химиялық препараттарсыз үйлестірілген мөлшерленген жеммен азықтандыру қарастырылған.

      Тері шаң-тозаңы бөлінділерінің салыстырмалы көрсеткіштері газтазалау, аэрозольдің гравитациялық тұнуын (осы Әдістеменің 10-тармағы) есепке алмағанда жануарлардың түлеу кезеңдері арасында және оларды асырайтын қора-қопсыда ылғалды тазалау жүргізілмеген кезде анықталған. Бірреттік максималды шығарылым мына формула бойынша анықталады:

      Mc=(Q*M*N)/108, г/с, (4.1)

      мұндағы: Q – ластаушы заттардың атмосфераға салыстырмалы шығарылымы (мкг/(с* тірідей массаның 1 центнері)) (осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 6-8-кестелері бойынша);

      M – бір жануардың орташа салмағы, кг (осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 6-8 кестелері бойынша немесе бастапқы деректер);

      N – қорадағы (алаңдағы) мал (құс) саны количество, тал.

      Жалпы шығарылым көлемі мына формула бойынша анықталады:

      Mжыл=(Mс*T*3600)/106, т/жыл, (4.2)

      мұндағы: Мс – бірреттік максималды шығарылым ((4.1) формуласы бойынша), г/с;

      T – жұмыс уақытының жылдық қоры, сағ/жыл.

      1-Ескерту – тік жақшада сәйкес мал түрінің орташа тірідей салмағы көрсетілген, кг/жыл;

      2-Ескерту – фигуралы жақшада малдың антибиотиктерсіз аминқышқылдары бойынша мөлшерленген, оңтайлы мөлшерден 1,5 есе көп нормаланған азықтандыру кезінде қорытылатын ақуыздың сәйкес түрін тәуліктік тұтыну мөлшері көрсетілген г/(тәул.•1 т.с.ц.).

      1-Ескерту – тік жақшада сәйкес мамықты аң түрінің орташа тірідей салмағы көрсетілген, кг/жыл;

      2-Ескерту – фигуралы жақшада мамықты аңның антибиотиктерсіз аминқышқылдары бойынша мөлшерленген, оңтайлы ақуыз мөлшерінен 3 есе көп нормаланған азықтандыру кезінде қорытылатын ақуыздың сәйкес түрін тәуліктік тұтыну мөлшері көрсетілгенг/(тәул.•1 т.с.ц.).

      1-Ескерту – тік жақшада құс фермасындағы құстың орташа тірідей салмағы көрсетілген, кг/жыл;

      2-Ескерту – фигуралы жақшада құстың антибиотиктерсіз аминқышқылдары бойынша мөлшерленген, оңтайлы ақуыз мөлшерінен 3 есе көп нормаланған азықтандыру кезінде қорытылатын ақуыздың сәйкес түрін тәуліктік тұтыну мөлшері көрсетілген г/(тәул.•1 т.с.ц.).

      23. Көң сақтау орындарының шығарылымдарын есептеу.

      Ашық типтегі көңсақтау орындарынан және шошқа асырау кәсіпорындарын компостерлеу алаңынан атмосфераға өтетін салыстырмалы көрсеткіштер осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 9-кестеде көрсетілген.

      Жалпы шығарылымдар төмендегі формула бойынша есептеледі:

      Мжыл=S*q*T*3600/106, т/жыл, (4.3)

      мұндағы: S – көң үйіндісінің орташа ауданы, м2;

      q –ластаушы заттың салыстырмалы шығарылымы, г/с 1 м2көң (осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 9-кесте);

      T –көңқоймасының жұмыс уақыты, сағат

      Максималды бір реттік шығарылым төмендегі формула бойынша есептеледі:

      Мс=Sмакс*q, г/с, (4.4)

      Мұндағы: Sмакс – көң үйіндісінің болуы мүмкін максималды ауданы, м2.

      ІҚМ ашық көңқоймаларынан атмосфералық ауаға шығатын ластаушы шығарылымдардың салыстырмалы көрсеткіштері:

      аммиак - 1 м3 көңге 0.0000122 г/с ;

      күкіртті сутек - 01 м3 к көңге 000015 г/с

      Жалпы шығарылымдар төмендегі формула бойынша есептеледі:

      Мжыл=V*q*Т*3600/106, т/жыл, (4.5)

      мұнда: V –қойма арқылы өтетін көң аумағы, м3;

      q –ластаушы заттың шығарылымының салыстырмалы көрсеткіші, г/с 1 м3көңге;

      T –көң қоймасының жұмысы, сағат

      Максималды бір реттік шығарылым мына формула бойынша есептеледі:

      Mc = q*Vмакс, г/с, (4.6)

      мұнда Vмакс –көңнің бір уақытта сақталуы мүмкін максималды аумағы, м3.

5. Химтазалау кәсіпорындарынан атмосфераға өтетін ластаушы заттар шығарылымын есептеу әдісі.

      24. Бұл киімді химиялық тазалайтын ұсақ кәсіпорындардан атмосфералық ауаға шығатын ластаушы заттар шығарылымын есептеу әдісі жалпы, т/жыл, бір реттік максималды, г/с, қайнаркөздерден шығарылымдарды баланстық әдіспен анықтау әдістемесі.

      Киімді химиялық тазалау кәсіпорындарында еріткіштер, химтазалауды күшейткіштер, жуу ұнтақтары мен пасталары кеңінен қолданылады. Бұл құралдарды пайдалану барысында органикалық еріткіштер, үстіртін-белсенді заттар түріндегі ластаушылар түзіледі. Өндіріс қалдықтарына түсетін ластаушы заттардың мөлшері туралы ақпарат кәсіпорындар мен цехтардың жоспарларының технологиялық бөлімдерінде көрініс беруі тиіс.

      Киімді химиялық тазалаудан өткізу үшін негізінен хлорлы майеріткіштер пайдаланылады: тетрахлорэтилен - перхлорэтилен (ПХЭ), , трихлорэтилен (ТХЭ) және басқалар. Қондырғыларында майсыздандыратын құралдар жоқ цехтер мен бөлімшелер үшін адсорбенттер, ластаушы заттардың шығарылым мөлшерін шамамен аталған еріткіштердің бу шығарылымына тең деп қарастыруға болады.

      25. Кәсіпорындардың сипаты.

      Қазіргі кезде фабрикалардың келесі түрлері бар: өндірістік түрдегі киімдерді бояйтын және химиялық тазалаудан өткізетін ірі фабрикалар, орта және ұсақ химиялық тазалау фабрикалары, кілем, арнайы киім, бас киім, т.б. химиялық тазалаудан өткізетін арнайы фабрикалар, жедел химиялық тазалаудан өткізетін және төсек-орын жабдықтарын тазалайтын, микрохимиялық тазалау орындары.

      Ұсақ кәсіпорындарда сыйымдылығы 25-30 кг болатын машиналар қолданылады. Ондай кәсіпорындарда "Специма-212", "КХ-010", "КХ-010А", "Тримор-25" секілді және т.б. машиналар жиынтықтары қолданылады.

      Электрмен жылытылатын микрохимтазалау орындары ең ұсақ кәсіпорындарға жатады. Олар жеке қазан құрылғыларынсыз тұрғын үйлердің бірінші қабаттарына орналасулары мүмкін. Олардың қуаты 80 - 150 кг/ауысым аралығында болады. Ондай кәсіпорындар үшін машиналардың "Специма-212", "КХ-010", "КХ-010А" түрлері оңтайлы.

      Химиялық тазалау мен бояу кәсіпорындары өңдеуге түрлі киімдер мен талшық құрамы, әзірлену әдісі, мақсат-міндеттері, безендірілуі, кірлену деңгейі, тозықтығы, т.б. әр түрлі бұйымдарды қабылдайды.

      26. Киімді химиялық тазалаудың технологиялық үдерісі.

      Киімді химиялық тазалаудың технологиялық үдерісіне келесі негізгі іс-шаралар енеді: халықтан киімді қабылдап алу, киімдерді сұрыптау, киімдерді шектеулі еріткіште жууға әзірлеу, химиялық тазалау машиналарында жуу және кептіру, суда еритін дақтарды кетіру, тазаланған киімдерді сұрыптау, жылу-ылғалды өңдеу, тігінші жұмысы, жұмыс сапасын тексеру.

      Бұйымдарды хлоркөмірсутектермен өңдеу кезеңді әрекет ететін машиналар арқылы жасалады. Оларда бұйымды тазалап қана қоймай, сығу, кептіру және еріткішпен тазалау жүзеге асырылады. Қазіргі машиналар бұйымдардың өңделуін алдын-ала қойылған режим бойынша жүзеге асыратын автоматты құрылғылармен қамтылған. Атап айтқанда, МХЧА-18 сондай машина болып табылады, оның артықшылықтары – еріткіш шығынын азайтады, қызмет көрсетуде ыңғайлы сүзгісі, еріткішті ұстап қалуға мүмкіндік тудыратын адсорбері бар.

      Химиялық тазалау бір ванналы, еківанналы және көпванналы тәсілдермен жүзеге асырылады. Жуудың екі және үш ванналы әдістерінің принципі бұйымдардың жүйелі түрде құрамы және тазалық деңгейі түрліше еріткіштерде жуылатынында. Киімдерді машинада өңдеу үдерісін машинаны қолмен басқару арқылы да, автоматты басқару арқылы да жүзеге асыруға болады.

      Үдерісті қолмен басқару арқылы жүргізудің ыңғайлылығы киімдердің нақты партиясына жуудың кез-келген нұсқасын қолдануға болатындығында. Автоматты басқару кезіндегі жұмыс өңдеудің сапасы бойынша тұрақтырақ нәтиже алуға мүмкіндік береді, таңдалған технологиялық үдерістің нақты орындалуына кепілдік береді.

      Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 10-кестеде химиялық тазалау кәсіпорындарында бір мезгілдегі сыйымдылығы мен өнімділігіне байланысты қолданылатын майсыздандырғыш машиналардың өлшемдері көрсетілген.

      Қоршаған ортаның ластануын болдырмау үшін және химиялық тазалау кәсіпорындарында атқарылатын шаралар барысында бөлінетін органикалық еріткіштер буының шығымын болдырмау үшін адсорбциялы құрылғылар қолданылады.

      Хлорлы еріткіштердің буын ұстау үшін қолданылатын адсорбциялаушы құрылғылар екі түрлі болады – бір камералы және екі камералы. Міндетіне қарай олар жекелей және топтық болып бөлінеді.

      Бір адсорбент жалпы жүктеу массасы 60 кг болатын машиналар үшін қызмет көрсетеді.

      Ауа құбырындағы еріткіш булары мен ауа қоспасы салалық ауа сүзгісіне түседі, онда ағым ұлғайтқан шаң мен түк бөлшектері тұтылады да, тазартылған қоспа ауа алмастырғыш арқылы белсендірілген көмірмен толтырылған абсорбциялық камераға барады, ал тазартылған ауа ауа құбырына жапқыш арқылы түседі.

      WD-301 сериясының құрғақ тазалау машинасы өсіп келе жатқан өнімділік пен сапаға қойылатын талаптарға мейлінше толық жауап береді.

      Циклді алдын ала таңдайтын жаңа бақылау жүйесі болып саналатын жаңа микропроцессор тазалау бағдарламасының шексіз диапазонымен жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Бір машинада мата түрлеріне қарай әр түрлі химиялық қоспалар қолдануға мүмкіндік беретін 2 тәуелсіз танкімен жабдықталған құрылғы сүзгілерді үнемдеуді қамтамасыз етеді. Теріні, күдеріні және тондарды тазалауға аса лайықты. Орнатылған ауа қақпақшаларының есебінен электр қуатын пайдалануды азайтады. Қосарлы картридж-сүзгілер үшін әр танкіге бөлек қолданылады.

      Тазалаудың алуан түрі:

      Тазалаудың барлық түрлері суға салып қоюдан себезгіге дейін 3 сатыдан өтеді. Барлық сатылар тұйық айналымды.

      Еріткіш ретінде сольвент арнайы майы қолданылады. Майдың сығылуы матаның тығыздығына байланысты жылдамдықтың 3-сатысымен реттеледі (қатты, орташа, ақырын).

      Тазалау үдерісінің кезеңдері:

      тазалау;

      майды орташа жылдамдықта сығу;

      себезгімен тазалау;

      шаю;

      ақырын жылдамдық;

      орташа жылдамдық;

      өте қатты жылдамдықта сығу;

      барабанның тоқтауы.

      Бұйымдарды өңдеуде кезеңдік әсер ететін машиналары атқарады.Оларда бұйымды тазалап қана қоймай, сығу, кептіру және еріткішпен тазалау да орындалады.

      Технологиялық айналым көп дегенде 45 мин. созылады. Бір ауысымда ең көбі 7 айналым жасалады. Машинаны қайта жүктеу 5 мин. ішінде орындалады. Айналымдардың жоғарғы мәні қызмет көрсетудің осы саласына өте жоғары сұраныс болған кезде мүмкін. Еріткіш ретінде сольвент майы кең таралды. Сольвенттің бір айналымдағы шығыны 0.915 кг/сағ WD-301 сериясындағы машиналар құрғақ тазалауға лайықты.

      27. Химиялық тазалау кәсіпорындары атмосфераға шығаратын зиянды заттарды есептеу.

      Жалпы, т/жыл және ең жоғарғы, г/с шығарылымдарын есептеу нақты дереккөздерде тепе-теңдік әдісі бойынша жасалады.

      Химиялық тазалау машиналарында қолданылатын еріткіштер 100% ұшпалыққа ие. Еріткіштер осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 11-кестеде келтірілген белгілі бір қатыстылықтағы технологиялық үдерістер бойынша жайылады.

      Химиялық тазалау орнындағы бірнеше химиялық тазалау машиналарының шығарылымдары жеке-жеке орындалады.

      Егер бірнеше машинадан технологиялық шығарылымдар бөлек-бөлек шығарылатын болса, әр шығарылым үшін еріткіш мөлшері технологиялық шығарылымның жалпы көлемінен машинаның өнімділігін есепке ала отырып анықталады.

      Орнатылған машиналардың және қолданылатын еріткіштердің маркасына байланысты технологиялық операциялар бойынша олардың шығын мөлшері белгіленген.

      Максималды технологиялық шығарылым г/с, тазалау болмаған кезде келесі жолмен есептеледі:

     


      , (5.1)

      мұндағы: а –ПХЭ ерткішінің ауысым үшін максималды шығыны, кг;

      0,85 – технологиялық шығарылым үлесі;

      t –ауысым ұзақтығы, сағ;

      К – жүктеу камерасын желдету коэфициенті бірлік үлесінде.

      Ескерту - ПХЭ, ТХЭ жұмыс істеу кезінде киімді кептіру және желдету қызметінде еріткіш буы адсорбер арқылы шығарылады. Яғни, атмосфераға шығарылған бу химиялық тазалау фабрикасының іс жүзіндегі шығынының 87% құрайды. Мұнда технологиялық шығарылым 85%, ал жалпыаудандық - 15% құрайды. К көлемінің мәні былай анықталады: майсыздандырғыш машинаның өнімділігін (кг/ауысымға) және оның бір уақыттағы сыйымдылығын (кг) білетіндіктен, ауысымдағы жүктеме мөлшерін анықтайды.

      Машинаның жұмыс циклі 30 - 40 минутқа созылады, оның ішінде 5 минуты жүктеу камерасының желдетілуіне кетеді. Осы жүктеме мөлшерін көбейтіп, ауысым кезінде шығарылым қанша уақытқа созылатынын анықтайық.

      Мысал–КХ-014 майсыздандырғыш машинасының өнімділігі 240 кг/ауысым. Оның бір уақыттағы сыйымдылығы 30 кг. Ауысымдағы жүктеме мөлшері 240/30=8. Машинаның жұмыс циклі 40 минутқа созылады. Оның ішінде 5 минут цикл кезіндегі желдетуге кетеді. Демек, ПХЭ шығарылымы ауысым кезінде 40 минутқа созылады, бұл К=0,083 құрайды, яғни, 40 минут - К; 8 сағат - t.

      Егер технологиялық шығарылым адсорбердің алдын ала тазалауымен жасалатын болса, онда зиянды заттың максималды шығарылымы мына формула бойынша есептелінеді:

     


      , (5.2)

      мұнда ? - адсорбер КПД, бірлік үлесінде;

      K = 1, ауа ауыстыру шығарылымы үнемі ауысым кезінде жүзеге асырылатындықтан.

      Максималды ауа ауыстыру шығарылымы мына формула бойынша есептеледі:

     


      , (5.3)

      мұндағы: 0,15 –ауа ауыстыру шығарылымдарының үлесі

      Егер ауа ауыстыру және технологиялық шығарылымдар бір қайнаркөзде біріктірілген болса, онда жалпы шығарылым мынаны құрайды, т/жыл:

      М = МТ + МЖ , (5.4)

      QB = 0,87*0,15*G (5.5)

      Машинада адсорбер болса жалпы технологиялық шығарылым мына формула бойынша анықталады:

      GTa = 0,87*0,85*G(1-?) (5.6)

      мұнда: G –химиялық тазалау фабрикасындағы еріткіштің жылдық шығыны, т/жыл;

      0,87 –еріткіштің технологиялық және вентиляциялық шығарылымының жалпы шығынының үлесі;

     


      - адсорберКПД, бірлік үлесінде.

      Адсорбер немесе жалпы технологиялық шығарылым мына формула бойынша анықталады:

      GTa = 0,87*0,85*G (5.7)

      Шығарылымдарды азайту үшін тазалаудың қосымша сатыларын қолданады, яғни, КПД (?) 90% және одан да жоғары адсорберлер.

      Тазалаудың бірінші сатысын бекітуде еріткіштің нақты қайнаркөзден жалпы шығарылымы (т/жыл) мына формула бойынша анықталады:

      GT1ст = GTa (1-?) (5.8)

      мұнда GTa - берілген қайнаркөзден тазалау жүргізуге дейінгі жылдық шығарылым.

      Бұл қайнаркөзден шығатын максималды шығарылым (г/с) мына формула бойынша анықталады:

      М1ст=М


      (1- ?), (5.9)

      где ? - адсорбер КПД, бірлік үлесінде.

      28. Дақ кетіргіш құралдар құрамына енетін зиянды заттар шығарылымын есептеу.

      Дақтарды бастапқы және толықтай кетіру (дақ кетіру) бұйымдарды химиялық тазалаудан өткізудің аса маңызды іс-шарасы. Дақ кетіру аумағында дак кетіру үстелінің жергілікті сорғыштарынан, тазарту үстелінен, дак кетіргіш құралдарды сақтайтын шкафтан шығарылымдар бөлінеді.

      Дақ кетіргіш құралдардың химиялық құрамы мен олардың құрамына енетін ұшпа заттардың пайызын есепке алып, нақты қайнаркөзден шығатын шығарылымдардың жалпы көлемі т/жыл мына формула бойынша анықталады:

      Gп.в. = Gp*C , (5.10)

      мұнда: Gp–дақ кетіргіш құралдың бір жылдық шығыны, т.;

      С –дақ кетіргіш құралдардағы ұшпа заттар құрамы, бірлік үлесінде;

      Дақ кетіргіш құралдарды қолданғандағы ұшпа заттардың максималды шығарылымының көлемі г/с, мына формула бойынша есептеледі:

      Mп.в. = (a*C*103)/t*3600, (5.11)

      мұнда: а - ауысымдағы дақ кетіргіш құралдардың шығыны, кг;

      С –дақ кетіргіш құралдағы ұшпа заттар сипаты, бірлік үлесінде;

      t –ауысым ұзақтығы, сағат.

      Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 12-кестеде химиялық тазалау кәсіпорындарында қолданылатын ерекше дақ кетіргіш құралдар мен олардың күшейткіштері құрамына енетін ұшпа заттардың пайыздық сипаты берілген.

      Технологиялық үдерісте осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 12-кестеде көрсетілмеген жаңадан шығарылған дақ кетіргіш құралдар және олардың күшейткіштері де қолданылуы мүмкін. Ондай жағдайда олардың толық кешенді құрамын жүргізу керек, ал шығарылымдар есебін тек ұшпа құрамдастарына ғана жүргізген жөн.

6. Химиялық зертханалардан ластаушы заттардың атмосфераға шығарылымын есептеу

      29. Жалпызауыттық зертханалар қатарына химиялық, химиялық-технологиялық, металтану, құрастыру және монтаждау, өлшеу құралдарын жөндеуден өткізу мен санитарлық зертханалар кіреді.

      Химиялық зертханада жұмыс жасағанда сараптама кезінде бөлініп шығатын заттар болып күкірт, азот, гидрохлорид (тұз қышқылы) және т.б. қышқылдар болып табылады.

      Химиялық-технологиялық зертханаға гальвандық жабыны мен баспа платасы, сырлы бояу жабындарының, герметизация мен арзанқол материалдардың, тежеу заттары мен пластмассалардың спектрлікталдау тобы жатады. Сыртқа шығарылатын негізгі қалдықтар темір шаңы мен қышқылдардың – соның ішінде азот, тұз, күкірт қышқылдарының буы.

      Галвань жабындылары мен баспа платасы жабындылардың жаңа түрлері мен жабындылардың жаңа технологиялық үрдістерін көрсетеді: жұмыс ванналарындағы электролиттердің және қабылданған технологиялық үрдістердің жетілдірілуінің үнемі бақылануын жүзеге асырады.

      Сонымен бірге қышқылдардың, сілтілердің, аммиактың, формальдегидтің, этил спиртінің булары секілді зиянды заттар бөлініп шығады.

      СБМ жабындыларының тобында органикалық еріткіштер буының бөлінуі болады. Түрлі саладағы кәсіпорындарда жиі пайдаланылатын негізгі еріткіштер циклогексанон, (хлорметил) окспран (эпихлоргидрин), бутилацетат, уайт-спирит, диметилбензол (ксилол), метилбензол (толуол), этилацетат, этиловый спирт, пропан-2-он (ацетон), 2-этоксиэтанол (этилцеллозольв) болып табылады.

      Тежеу материалдары мен пластмассалар тобы өсімдікті қабатталған пластиктердің, сырлы материалдардың, жетектердің, шоғырсымдардың, тығыздалған ұнтақтардың тежелуін жүзеге асырады. Сонымен бірге, гидроксибензол (фенол), формальдегид, аммиак, көміртек оксиді сияқты зиянды заттар бөлінеді.

      Металтану зертханасына металлография, рентгендефектокөшірме және термоөңдеу кіреді. Металлография зертханасының негізгі жабдықтарынан шығатын басты қалдықтар тұз және азот қышқылдары болып табылады.

      Химиялық реактивтер дайындау аймағында қышқылдар мен сілтілердің буы шығады.

      Бөлшектерді термикалық сараптау кезінде негізгі үрдіс суару, босату, кірігу, азоттау болып табылады. Термикалық жабдықтың жұмысы кезінде әуеге тұздардың аэрозольдары, майлар, хлор сутек бөлінеді.

      Құрастыру және монтаждау технологиясының зертханасы сызбаларды құрастыру мен монтаждаудан және дәнекерлеу топтарынан тұрады. Дәнекерлеу аймағынан атмосфераға қорғасын, қалайы, алюминий аэрозолі, шайыр, этилацетат, этил спирті, фторлы сутек, көміртек оксиді бөлініп шығады.

      Өлшеу құралдарын жөндеуден өткізу зертханасы қысым өлшегіштері және т.б. жөндеу жұмыстарымен айналысады.

      Механикалық аймақта жұмыс аумағындағы ауаға қалайы-қорғасынды дәнекерлердің аэрозолі, органикалық қосылыстардың булары мен көміртек оксиді бөлініп шығады.

      Санитарлық зертханада жұмыс істеу кезінде қышқылдар мен сілтілердің булары мен аэрозолдері бөлінеді.

      Зертханалардағы жұмыстар ережеге сәйкес ауық-ауық жүргізілетінін ескерсек, жабдықтарға арналған жұмыс уақыты 20 минуттан аз уақытты құрауы керек. Қалдықтарды ауаға шығару есебі кезінде 20 минуттық уақытқа қатысты қалдықтардың қуаттылығын ЗВ Мс (г/с) ескеру керек, бұл талап Т, 20 минуттан аз, 3В қалдықтарға жатады.

      T(c)<1200. (6.1)

      Мұндай қалдықтар үшін қуаттылық мәні М (г/с) төмендегідей мәнмен анықталады:

      Mс=Q/1200, (6.2)

      бұл жердегі Q(г) –әрекет ету уақыты ішінде Т қарастырылып отырған атмосфераны ластаушы көзінен (АЛК) атмосфераға тасталынған ластаушы заттың жиынтық массасы.

      Қалдықтарды түгендеу кезінде ЛС атмосфераға түсудің орташа қарқындылығы өзінің қызмет ету аралығында Мн (г/с), (яғни Т уақыт аралығында) ерітілген АЛК бойынша анықталады, мәні Q(г) төмендегі формуламен есептеледі:

      Qг=Mн*Т (6.3)

      бұл жерде Т - секундпен.

      Мысал – АЛК үшін, ЛС анықталған қалдықтарының ұзақтығы (мысалы, SO2) оның ішіндегі ЛЗ атмосфераға түсуінің орташа қарқындылығы 5 минуттан (300 сек.) тұратыны Мн=0,5 г/с, көлемі Q тең:

      Q=0,5*300=150 г,

      Түгендеу және ластау есебінде пайдаланылған қалдық қуаттылығы

      М=150/1200=0,125 г/с құрайды.

      АЛК үшін, әрекет ету уақыты Т, 20 минуттан аз, қалдық қуаттылығының есебінде пайдаланылған ЛЗ мәні, Мс (г/с), осы ЛЗ түсу қарқындылығы өлшенгеннен аз (Т уақыты ішінде), Мн (г/с) арақатынасы Мс (г/с) мен Мн (г/с) мына формуламен көрсетіледі:

      Мс=Т(с)/1200*Мн (6.4)

      Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 13-кестеде жалпызауыттық жабдықтардан атмосфераға өтетін зиянды заттардың салыстырмалы бөлінділері көрсетілген.

      Зиянды заттардың атмосфераға шығарылымын осы Әдістеменің 2 тарауының (2.1-2.12) формулалары бойынша есептеген жөн.

7. Кәсіпорындардың қосымша және тұрмыстық қызметтерінің зиянды заттар шығарылымын есептеу

     

      30. Кәсіпорындарда бар қосымша қызметтерге көшіру-көбейту аймақтары, қойма шаруашылығы және т.б. жатады.

      Атмосфераға бөлінетін негізгі зиянды заттарға аммиак, пропан-2-он (ацетон), винилбензол (стирол), көміртегі тотығы, аморфты селен, озон, хром үш оксиді, скипидар, гидроцианид, дихлорэтан, үш хлорлы көміртегі, хлорлы сутегі, күкірт және азот қышқылдары, диметилбензол (ксилол), метилбензол (толуол), керосин, жанармай, дизельді отын, сонымен қатар уайт-спирит, изопропил, этил және поливинил спирттері және т.б. жатады.

      Кәсіпорынның тұрмыстық қызметі аймақтарында арнайы киімді, сонымен бірге аяқ-киімді залалсыздандыру, жуу және химиялық тазарту жүзеге асады. Осы тұста атмосфераға динатрий карбонаты, керосин, хлорлы сутегі, тетрахлорэтилен, үш хлорлы этан, , этилацетат, гидроксибензол (фенол) және "Лотос" сынды синтетикалық жуу құралы шығарылады.

      Органикалық еріткіштер мен өзге де ұшпа қоспалардың қоймалық сақталуы герметикалық ыдыста, зиянды заттардың бөліндісінсіз жүзеге асырылуы тиіс.

      Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 15-кестеде жоғарыда көрсетілген қоспалардың жұмыс ыдысына құйылған кезінде г/с түріндегі зиянды заттардың шығарылымы көрсетілген. 20 минуттан кем уақыт аралығында ауыстыру жұмыстарын жүргізу жағдайында зиянды заттар шығарылымдарын осы Әдістеменің 6-бөліміндегі формулалар бойынша уақыттың 20-минуттың аралығына орташаландыруды есепке ала отырып есептеген жөн.

      Көбейту-көшіру аймақтарының, қоймалық шаруашылықтардың және тұрмыстық қызметтердің жабдықтарынан зиянды заттардың атмосфераға үлесті бөлінділері сәйкесінше Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 14, 15, 16-кестелерде көрсетілген. Зиянды заттардың атмосфераға шығарылымдарын осы Әдістеменің 2-бөліміндегі (2.1-2.12) формулалары бойынша есептеген жөн.


  4-санат нысандарынан атмосфераға өтетін ластаушы заттар шығарылымының есебі әдістемесіне 1-қосымша

Есеп мысалдары

      1.-мысал. Ампицилинді қолмен елеу сатысында өлшенген бөлшектер бөліндісін есептеу

      1. Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 17-кестеге сәйкес елек 1-тип операциясына қатысты болады. Есеп Әдістеменің 16-бөліміне сәйкес жүргізіледі.

      2. Ампициллин ұнтағын 0,5


      0,5 м мөлшерлі шаршы қима елегімен қолмен елеу арқылы жүзеге асырылады. Елек сорып алу шкафында жүргізіледі.

      3. Есепке арналған бастапқы деректер осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 19-кестеде келтірілген.

      4. Ампициллин ұнтағының дисперсті құрамы осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 20-кестеде келтірілген.

      Ескерту – Дисперсті құрам шамамен алынған және оның практикалық есепке қолданылуы мүмкін емес.

      5. (3.1) формула бойынша газ ағынымен ағып кетуі мүмкін ампициллин ұнтағының Dmax (бөлшегінің максималды мөлшері есептеледі:

     


      = 0,0000019 м = 1,9 мкм.

      6. Дисперсті құрамның мәліметтеріне сәйкес бөлшек фракциясының ?ам массалық үлесі Dmax-тан аз емес мөлшері :

      ?ам = 0,49%.

      7. (3.3) формула бойынша Dmax-тан артық емес мөлшермен ауаға жіберілетін ұнтақ қатпарында myам бөлшек массасын есептейді:

      myам = 0,25*0,000026*847,6*0,0049*1,0 = 0,000027 кг.

      8. (3.4) формула бойынша Qам ұнтағының салыстырмалы шығарылымын есептейді (г/кг):

     


      г/кг.

      9. (3.5) формула бойынша Мам (г/с) ұнтағының салыстырмалы шығарылымын есептейді (г/кг):

     


      г/с.

      2.-мысал. Ибупрофен түйіршіктерін конвективті кептіру кезінде өлшенген заттардың шығарылымын есептеу

      1. Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 17-кестеге сәйкес конвективті кептіру 2-тип операциясына жатады. Есеп осы Әдістеменің 3-бөліміне сәйкес жүргізіледі.

      2. Ибупрофен түйіршігін кептіру конвективті кептіргіште жүзеге асырылады. Шамамен әр түпқоймаға 3,38 кг түйіршік жүктеледі, сондай-ақ түйіршікті кептіру үшін 18 түпқойма қолданады, аумағы әрқайсысы 0,25 м2, жалпы аумағы 4,5 м2.

      3. Есепке арналған бастапқы деректер осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 21-кестеде келтірілген.

      4. Ибупрофен түйіршігінің дисперсті құрамы осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 22-кестеде келтірілген.

      Ескерту–дисперсті құрам болжалды және іс жүзіндегі есептеулерде қолданылмайды.

      5. (3.1) формуласы бойынша газ ағынымен әкетілуі мүмкін ұнтақ бөлшектерінің максималды өлшемі есептеледі. Ибупрофен тығыздығы крахмал тығыздығынан аз болғандықтан, Dmax есептеуі ибупрофен бойынша жүргізіледі:

     


      =0,0000025 м = 2,5 мкм.

      6. Дисперсті құрам деректеріне сәйкес (осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 22-кесте) ? фракциясының салмақтық үлесі және бөлшектер өлшемі Dmax-тан төмен болмауға тиісті. Мұнда: крахмал үшін - ?кр = 0,47%, ибупрофен үшін - ?иб = 0,06%.

      7. Ұнтақтың шаң –тозаң шығарушы бетінің ауданы (осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 3-кесте).

      S = (3,14+1)*0,25*18 = 18,63, м2

      8. Ұнтақтың әуеленетін қабатындағы Dmax-тан өлшемі кіші бөлшектер салмағы mуi мынаны құрайды:

      myкр = 18,63*0,001*1308,5*0,0047*0,178 = 0,02, кг;

      myиб = 18,63*0,001*1208*0,0006*0,822 = 0,011, кг.

      9. Ұнтақтың жалпы шығарылымы Q (г/кг):

      крахмал үшін


      , г/кг;

      ибупрофен үшін


      , г/кг.

      10. Ұнтақтың максималды шығарылымы М (г/с) мынаны құрайды::

     


      , г/с;

     


      , г/с.

      3-мысал. Ампициллиннің араластырғышқа қарқынды жүктелу кезеңіндегі өлшенген бөлшектердің бөлінуін есептеу

      1. Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 17-кестесіне сәйкес қондырғыны қарқынды жүктеу 3-түрдегі операцияға жасады. Есептеу осы Әдістеменің 16- тарауына сәйкес жүргізіледі.

      2. Есептеу үшін бастапқы мәліметтер осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 23-кестесінде келтірілген.

      3. Ампицциллин ұнтағының дисперсті құрамы осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 20-кестеде көрсетілген.

      4. (3.1) формуласы бойынша ұнтақтың газ ағынымен ұшып кетуі мүмкін


      Dmax бөлшектерінің максималды өлшемі есептеледі:

     


      = 0,0000024 м = 2,4 мкм.

      5. 2,4 мкм-ден аспайтын бөлшектер фракциясының салмақтық үлесі ?ам 0,65% құрайды (осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 20-кесте бойынша, сызықтық интерполяция әдісімен).

      6. (3.3) формула бойынша ұнтақтың әуеленетін қабатындағы Dmax өлшемінен аспайтын бөлшектер салмағын myам есептейді:

      myам = 0,395*0,000026*847,6*0,0065*1,0 = 0,000057 кг.

      7. (3.4) формуласы бойынша ұнтақтың салыстырмалы шығарылымы Qам (г/кг) былай есептелінеді:

     


      г/кг.

      8. Формула бойынша(3.5) ұнтақтың максималды шығарылымы былай есептелінеді Мам (г/с):

     


      г/с.

      4.-мысал. Ұнтақтарды қалақпен жүктеген кезде өлшенген заттардың бөліндісін есептеу:

      1. Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 17-кестеге сәйкес ұнтақтарды қалақпен қайта жүктеу 4-түрдегі операцияға жатады. Есептеу осы Әдістеменің 16-тарауына сәйкес жүргізіледі.

      2. Есептеу үшін басапқы мәліметтер осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 24-кестесінде келтірілген.

      3. Ибупрофен түйіршіктерінің дисперсті құрамы осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 22-кестеде көрсетілген.

      4. (3.1) формуласы бойынша ауа ағынымен ұшып кетуі мүмкін ұнтақ бөлшектерінің максималды өлшемі есептеледі. Ибупрофен тығыздығы крахмал тығыздығынан төмен болғандықтан, Dmax ибупрофен бойынша есептеледі:

     


      =0,0000016 м = 1,6 мкм.

      5. Дисперсті құрам мәліметтеріне сәйкес (осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 22-кесте) Dmax өлшемінен аспайтын бөлшектер фракциясының салмақтық үлесі: крахмал үшін - ?кр = 0,004%, ибупрофен үшін - ?иб = 0,06% құрайды.

      6. Ұнтақтың ауа жіберу қабатындағы Dmax өлшемінен аспайтын бөлшектер салмағы myам:

      Ибупрофен үшін myиб = 1,64*0,000038*1208*0,0006*0,822 = 0,000037 кг;

      Крахмал үшін myкр = 1,64*0,000038*1308,5*0,00004*0,178 = 0,0000005 кг құрайды.

      7. Ұнтақтың салыстырмалы шығарылымы Q (г/кг):

     


      , г/кг;

     


      , г/кг құрайды.

      8. Ұнтақтың максималды шығарылымы М (г/с):

     


      , г/с;

     


      , г/с құрайды.

      5-мысал. Аллохол таблеткаларын дражелеу күбісінде магний карбонатымен қолмен опалау кезеңіндегі өлшенген бөлшектердің бөліндісін есептеу

      1. Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 17-кесте бойынша таблеткаларды опалау 5-түрдегі операцияға жатады. Есептеу 17-тарауға сәйкес жүргізіледі. Есептеу берілген Әдістеме негізінде жүргізіледі.

      2. Есептеу үшін бастапқы мәліметтер осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 27-кестесінде берілді.

      3. Магний карбонаты ұнтағының дисперсті құрамы осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 28-кестеде көрсетілген.

      Ескерту – дисперсті құрам болжалды және тәжірибелік есептеулер үшін қолданылмайды.

      4. Магний карбонатының ауа ағымымен ұшып кетуі мүмкін Dmax бөлшектерінің максималды өлшемі (3.1) формуласы бойынша есептеледі:

     


      = 0,0000005 м = 0,5 мкм.

      5. Дисперсті құрам мәліметтеріне сәйкес өлшемі 1 мкм аспайтын бөлшектер фракциясының салмақтық үлесі ?мк 0,015% құрайды.

      6. (3.9) формуласы бойынша жүктелген магний карбонаты ұнтағындағы Dmax өлшемінен аспайтын бөлшектер салмағын myам есептейді:

      myмк = 0,00015*1,0 = 0,00015 кг.

      7. Магний карбонатының опалау кезеңіндегі салыстырмалы шығарылымы Qмк (г/кг) мына формула бойынша есептеледі (3.4):

     


      г/кг құрайды.

      8. (3.5) формуласы бойынша магний карбонатының максималды шығарылымы есептеледі Ммк (г/с):

     


      г/с.

      6-мысал. Ампициллин түйіршіктерін қайнау қабатында құрғату кезеңіндегі өлшенген бөлшектер бөлінділерін есептеу.

      1. Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 17-кестеге сәйкес қайнап тұрған қабатта құрғату 6-түрдегі операцияға жатады. Есептеу осы Әдістеменің 18-тармағы бойынша жүргізіледі.

      2. Есептеу үшін бастапқы мәліметтер осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 27- кестеде көрсетілген.

      3. Ампициллин түйіршіктерінің дисперсті құрамы осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 28-кестеде көрсетілген.

      4. Жең тәріздес сүзгілер үшін сүзілетін материалдың ауыспалы диаметрі Dкр = 8 мкм болғандықтан, диаметрі 8 мкм аспайтын түйіршік бөлшктерінің фракциясының салмақтық үлесі ?i үшін: ампициллин - 24,9%; крахмал - 3,59%; тальк - 70% құрайды.

      5. Осыған сәйкес Dкр = 8 мкм (сүзгіде сүзілмейтін фракция) аспайтын бөлшектер үлесіне түйіршіктерде: ампициллин - 18,87 кг; крахмал - 0,67 кг; тальк - 1,34 кг келеді.

      6. Формула бойынша (3.11) әр құрамдас бөлік үшін myi бөлшектер салмағын ұнтақтың әуеленетін қабатындағы Dкр аспайтын өлшеммен есептейді:

      ампициллин үшін myам = 502,8*0,000026*874,6*0,249*0,79 = 2,17 кг;

      крахмал үшін myкр = 502,8*0,000026*1308,5*0,0359*0,195 = 0,119 кг;

      тальк үшін myтал = 502,8*0,000026*1780*0,7*0,02=0,32 кг.

      Ескерту–дисперсті құрам болжалды, іс жүзіндегі есептеулер үшін қолданылмайды.

      7. (3.4) формуласы бойынша ампициллин түйіршіктерінің қайнап тұрған қабатта құрғатылу кезеңіндегі салыстырмалы шығарылымын есептейді:

      ампициллин үшін


      г/кг;

      крахмал үшін


      г/кг;

      тальк үшін


      г/кг.

      8. (3.5) формуласы бойынша ампициллин өндіруде түйіршіктің әр құрамдас бөлшегін құрғатудан ұнтақтың максималды шығарылымы есептелінеді Мij (г/с):

      ампициллин үшін


      г/с;

      крахмал үшін


      г/с;

      тальк үшін


      г/с.

      7.-мысал.Ампициллин өндіруде таблеткалық сыққыштан бөлінген өлшенген бөлшектер бөліндісін есептеу

      1. Осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес 17-кестеге сәйкес таблеткалау 7-түрдегі операцияға жатады. Есептеу осы Әдістеменің 19 -тармағы негізінде жүргізіледі.

      2. Құрғақ түйіршік құрамы мынадай: ампициллиндікі-75,8кг; крахмалдікі - 18,8 кг; талькткі - 1,92 кг.

      3. Ластаушы заттардың салыстырмалы шығарылымы (QT) 0,0035 г/с .

      4. "Ампициллин" дәрілік препаратын өндіруде таблетка қоспасының құрамдас бөліктері қолмен жүктелетін РТМ 41М2В маркалы таблеткалау қондырғысынан шығатын максималды шығарылым мына формула бойынша есептеледі (3.12):

      Mам = 0,0035*0,79 = 0,0027 г/с

      Mкр = 0,0035*0,195=0,00068 г/с

      Mтал = 0,0035*0,02 = 0,00007 г/с.


  4-санат нысандарынан атмосфераға өтетін ластаушы заттар шығарылымының есебі әдістемесіне 2-қосымша

Осы Әдістемеде қолданылатын кестелер


1-кесте

4-ші санаттағы кәсіпорындар тізімі

Өндіріс тобы

Өндіріс түрі

Химиялық өндірістер

1.Дайын дәрі-дәрмек түрлерінің өндірісі (жасаушыларын дайындамайтын)

2. Макулатурадан қағаз өндіру

3. Қуаттылығы 160 кг/тәуліктен асатын киім-кешекті химиялық тазалау фабрикалары

4. Синтетикалық шайырлар мен пластмассадан өнімдер өндіру (механикалық өңдеу)

5. Сіріңке өндірісі

Металлургиялық, машина жасау және металл өңдеу нысандары

1. Қазандар өндірісі

2. Пневмоавтоматика нысаны

3. Металл қалып нысаны

4. Ауылшарбөлшек нысаны

5.Қорғасын қолданбайтын баспаханалар (офсеттік, компьютерлік теру)

Ағаш өңдеу

Дайын бұйымдардан лактамай және боямай жиһаз құрастыру

Тоқыма және жеңіл өнеркәсіп өндірістері

Дайын материалдардан суда еритін желімдерді қолдану арқылы ұсақ сериялы аяқ-киім жасап шығару нысандары

Тамақ өнімдері мен дәмдік заттарын өңдеу

1. Тәулігіне 0,5 тоннаға дейін (т/тәул) кондитерлік өнімдер өндіру жөніндегі шағын нысандар мен аз қуатты цехтар

2. Сыйымдылығы 600 т дейінгі тамақ өнімдерін төменгі температурада сақтауға арналған өндірістік қондырғылар

3. Сыра өндіру жөніндегі өндіріс орындары (сұлы ашытқысынсыз)

Ауылшаруашылық нысандары

1. Көкөніс, жеміс-жидек, картоп, бидай сақтау қоймалары

2. Материалдық қоймалар

3. 50 басқа дейін мал ұстайтын шаруашылықтар (шошқа қоралар, сиыр қоралар, құс қоралар, жылқы қоралар, аң фермалары)

Санитарлық-техникалық, көлік инфрақұрылымы, коммуналдық мақсаттағы нысандар мен қондырғылар ғимараттары

Қарбалас сәттерде қуаттылығы сағатына 80 құйылымға дейін газқайтарымды жүйемен жабдықталған блокты-контейнерлі типтегі жанармай бекеттері

Қайталама шикізатты қабылдау пункттері

Қоймалар, айлақтар және шамадан артық жүктерді тиеу мен сақтау орындары, жүктер мен кемелерді фумигациялау, газбен дезинфекциялау, дератизациялау мен дезинсекциялау өндірістері

Ашық қоймалар және шамадан артық ылғалды минералды құрылыс материалдары (құм, қиыршық тас, шағыл, тастар және т.б.)

2. Рефрижераторлы кемелер мен вагондардың жүк түсіру және жүк тиеу аймақтары

3. Өзен айлақтары



2-кесте


Ауа температурасы,оС

50% ауа ылғалдылығы

100% ауа ылғалдылығы

Қысым кезіндегі ауа тығыздығы, кг/м3

Ауа тұтқырлығының коэффициенті, г/м с

Қысым кезіндегі ауа тығыздығы, кг/м3

Ауа тұтқырлығының коэффициенті, г/м с

720

740

760

720

740

760

20

1,136

1,168

1,199

0,00001802

1,131

1,163

1,194

0,00001794

25

1,115

1,146

1,177

0,00001809

1,108

1,139

1,170

0,00001799

30

1,095

1,125

1,155

0,00001816

1,085

1,116

1,146

0,00001801

35

1,074

1,104

1,134

0,00001821

1,062

1,091

1,121

0,00001802

40

1,053

1,082

1,111

0,00001825

1,037

1,066

1,095

0,00001800

45

1,032

1,060

1,089

0,00001837

1,011

1,039

1,067

0,00001803

50

1,009

1,037

1,066

0,00001857

0,983

1,011

1,038

0,00001812

55

0,986

1,014

1,041

0,00001863

0,953

0,979

1,006

0,00001803

60

0,963

0,990

1,016

0,00001876

0,921

0,947

0,972

0,00001798

65

0,938

0,964

0,990

0,00001869

0,887

0,912

0,936

0,00001772

70

0,911

0,936

0,961

0,00001862

0,846

0,870

0,893

0,00001735

75

0,879

0,904

0,928

0,00001847

0,797

0,820

0,842

0,00001677

80

0,844

0,867

0,891

0,00001820

0,740

0,761

0,781

0,00001592



3-кесте

Түрлі шаң-тозаң шығаратын бөлінді көздеріне арналған шаң-тозаң шығарушы беттің ауданы

Операция түрі

Операция атауы

Шаң-тозаң шығарушы беттің ауданы

Ұнтақтар үшін

Түйіршіктер мен таблеткалар үшін

1

Ыдыстау

Себу

 

 

Өлшеу

Ыдыс қимасының ауданы

Елеуіштің горизонталды қимасының ауданы

Жұмыс тостағанының ауданы


S=(?+1)Sn, мұндағы Sп – ыдыс қимасының ауданы, м2

2

Конвективті кептіру

S=nlSn,

мұндағы Sп – конвективті кептіргіштің түпқойма ауданы, м2;

nl- кептіргіштегі түпқоймалар саны

S=(?+1)nlSn,

мұндағы Sп – конвективті кептіргіштің түпқойма ауланы, м2;

nl- кептіргіштегі түпқоймалар саны

3

Ұнтақ құю арқылы жүктеу

S=2hb+Sc,

мұндағы h – ұнтақтың құлау биіктігі, м;

b – ұнтақ ағынының максималды ені, м;

Sc-жүктелу үстіндегі сыйымдылық қимасының ауданы, м2

S=(?+1)2hb+Sc, 

мұндағы h – ұнтақ құлауының максималды биіктігі, м;

b - ұнтақ ағынының максималды ені, м;

Sc- жүктелу үстіндегі сыйымдылық қимасының ауданы, м2

4

Ұнтақтарды қалақпен жүктеу

S = l d + Sc, мұндағы l-қалақ ұзындығы, м; d-қалақ ені, м

5

Қолмен араластыру арқылы опалау

Механикалық араластыру арқылы опалау

Дражелеу

Опалау сыйымдылығының горизанталды қимасының ауданы

Опалау сыйымдылығының горизанталды қимасының ауданы

Күбіні дражелеудің максималды қимасының максималды

6

Қайнау қабаты бар кептіргіште түйіршіктерді кептіру

, мұндағы R – түйіршік ұяшықтарының радиусы,м;

L – түйіршіктердің орташа ұзындығы, м; M – түйіршіктер массасы, кг;

Ргр =




 - түйіршіктер компоненттерінің орташа тығыздығы, кг/м3



4-кесте

Есептеу формулалары түріндегі коэффициенттер (N, N1, kl)

     

Операция түрі

Операция атауы

Коэффициент

N қабатының жаңару еселігі, 1/цикл

N1 бір операция кезіндегі қабаттың жаңару саны

Шығарылымның әркелкілік коэффициенті k1

1

Ыдыстау

Қолмен себу

Виброелеуіш

-

120

Төлқұжаттық деректер бойынша сілку саны

1

120Т

-

2,58

5,2

5,2

2

Конвективті кептіру

-

-

32

3

Ұнтақтарды құю арқылы жүктеу


 мұндағы

tc = (2h/g)0.5 - ағын қабатының "өмір сүру" уақыты, с;

h – ағынның максималды биіктігі, м;

Т – ұнтақ бөлігінің жүктелу опрециясының ұзақтығы, с

-

2,31

4

Ұнтақтарды қалақпен жүктеу



, мұндағы М – жүктелу үстіндегі ұнтақ бөлігінің массасы, кг;

mc – қалақ сыйымдылығы, кг

4,2

5

Қолмен араластыру арқылы опалау Механикалық араластыру арқылы опалау

Дражелеу

Араластыру саны

 

30

 

 

Дражелеу қазанының айналымының саны, айн/мин

-

 

 

-

 

 

-

1

 

 

1

 

 

1

6

Қайнау қабатынында кептіру


-

2,9



5-кесте

Таблеткалау және капсулалау машиналарынан бөлінетін ластаушы заттардың салыстырмалы бөлінділері

     

Жабдық атауы мен маркасы

Таблеткалы қоспа жүктелуінің түрі

Өнімділік, табл./сағ

Ластаушы заттардың салыстырмалы бөлінділері QT, г/с

РТМ 41М2В роторлық таблеткалау машинасы

Таблеткалы қоспаны пневмотасымалдау жүйесі бар

Таблеткалы қоспаны қолмен жүктеу

44300-209000

0,0035

 

 

0,0035

РТМ 41М роторлық таблеткалау машинасы

Таблеткалы қоспаны пневмотасымалдау жүйесі бар

Таблеткалы қоспаны қолмен жүктеу

51200-209000

0,0035

 

 

0,0035

РТМ 41М3 роторлық таблеткалау машинасы

Таблеткалы қоспаны пневмотасымалдау жүйесі бар

Таблеткалы қоспаны қолмен жүктеу

100000 дейін

0,0035

 

 

0,0035

К-190-F (Бельгия) таблетка сыққышы

100000 дейін

0,0035

Препараттарды капсулалауға арналған "Bosch" автоматы

Капсулаларды өңдеу жүйесі бар

Капсулаларды өңдеу жүйесі жоқ

100000 дейін

0,004



6-кесте

ІҚМ, ҰҚМ және шошқаларды асырау және жемдеу кезіндегі ЛЗ атмосфералық ауаға салыстырмалы шығарылымы (мкг/(с* тірідей салмақтың 1 центнері))

     

ЛЗ атауы немесе ЛЗ топтары, басты компонент коды

Қой қорасында, фермада немесе кешендегі ауылшаруашылық малы

қошқар, тоқты (ІҚМ)

[34] {376}

ешкі (ІҚМ) [48] {335}

шошқа [64] {304}

бұқа, сиыр (ІҚМ) [240] {197}

Жылқы [320] {179}

Аммиак, 0303

12,8

11,2

10,2

6,6

6,0

Күкіртті сутек, 0333

0,21

0,185

0,4

0,108

0,10

Метан, 0410

58,5

51,8

51,8

31,8

32,5

Метанол, 1052

0,58

0,50

1,12

0,245

0,28

Фенол, 1071

0,06

0,05

0,11

0,025

0,0275

Этилформиат, 1246

0,78

0,63

0,9

0,38

0,48

Пропиональдегид, 1314

0,25

0,22

0,45

0,125

0,12

Гексан қышқылы, 1531

0,35

0,32

0,25

0,148

0,28

Диметилсульфид, 1707

0,85

0,78

1,58

0,192

0,40

Метантиол, 1715

0,009

0,008

0,008

0,0005

0,0004

Метиламин, 1849

0,165

0,145

0,20

0,10

0,078

Көміртегі диоксиді, жоқ

3506

3105

3108

1908

1950

Тері шаң-тозаңы, 2920

8,0

5,5

5,3

3,0

2,8



7-кесте

Мамықты аңдарды асырау және жемдеу кезіндегі ЛЗ атмосфералық ауаға салыстырмалы шығарылымы (мкг/(с*тірідей салмақтың 1 центнері))

ЛЗ атауы немесе ЛЗ топтары, басты компонент коды

Аң фермасындағы мамықты аң (шедті тордағы)

Тамақ талғамайтындар

Етқоректілер

Шөп қоректілер

Бұлғын [1,35] {736}

қаракүзен/күзен [1,75] {674}

түлкі[6,35] {438}

ақтүлкі [7,25] {418}

қоян[4,3] {500}

Құндыз [5.0] {475}

Аммиак, 0303

14,9

13,6

8,85

8,44

10,1

9,6

Күкіртті сутек, 0333

0,305

0,45

0,29

0,28

0,082

0,079

Метан, 0410

51,1

51,4

33,1

31,6

32,4

31,1

Метанол, 1052

0,74

1,1

0,70

0,67

0,20

0,197

Фенол, 1071

0,08

0,11

0,07

0,07

0,02

0,02

Этилформиат, 1246

1,22

1,52

0,98

0,93

0,53

0,51

Пропиональдегид, 1314

0,44

0,60

0,39

0,37

0,16

0,15

Гексан қышқылы 1531

0,57

0,70

0,45

0,43

0,26

0,25

Диметилсульфид, 1707

0,86

1,28

0,82

0,78

0,22

0,21

Метантиол, 1715

0,0019

0,003

0,002

0,0019

0,00038

0,00037

Метиламин, 1849

0,20

0,21

0,14

0,13

0,11

0,11

Көміртегі диоксиді, жоқ

3067

3086

1984

1893

1944

1866

Тері шаң-тозаңы, 2920

20,2

19,8

12,6

12,3

13,5

12,8



8-кесте

Құсты асырау және жемдеу кезіндегі ЛЗ атмосфералық ауаға салыстырмалы шығарылымы (мкг/(с*тірідей салмақтың 1 центнері))

ЛЗ атауы немесе ЛЗ топтары, басты компонент коды

Құс фермасында немесе құс фабрикасындағы құс

бөдене [0,09] {1833}

Тауық [1,45] {718}

Үйрек [1,85] {662}

Қаз

[3,0] {563}

Күркетауық [5,3] {465}

Түйеқұс [75] {192}

Аммиак, 0303

37,0

14,5

13,4

11,4

9,4

3,88

Күкіртті сутек, 0333

2,02

0,80

0,11

0,093

0,52

0,21

Метан, 0410

145

57,4

46,6

39,1

35,8

14,7

Метанол, 1052

1,47

0,58

0,27

0,23

1,18

0,48

Фенол, 1071

0,46

0,18

0,028

0,023

0,12

0,049

Этилформиат, 1246

4,25

1,68

0,68

0,57

1,09

0,45

Пропиональдегид, 1314

1,7

0,67

0,18

0,155

0,43

0,18

Гексан қышқылы, 1531

1,9

0,75

0,34

0,29

0,49

0,20

Диметилсульфид, 1707

9,61

3,79

0,26

0,22

2,47

1,02

Метантиол, 1715

0,009

0,0036

0,0006

0,0005

0,0024

0,001

Метиламин, 1849

0,67

0,26

0,14

0,12

0,17

0,071

Көміртегі диоксиді, жоқ

8712

3441

3570

2346

2151

885

Тері шаң-тозаңы, 2920

53,3

20,7

20,4

16,8

12,2

5,0



9-кесте


Ашық беттер үшін ластаушы заттардың атмосфералық ауаға салыстырмалы шығарылымы

Ластаушы заттың атауы және коды

Ластаушы заттардың 1 м2 ашық бетке салыстырмалы шығарылымы г/сек


Ғимарат атауы

Көңқоймасы

Компостерлеу алаңшасы


Аммиак (0303)

0,00002839

0,00000243

Күкіртті сутек (0333)

0,0000022

0,00000013



10-кесте

Киімді химиялық тазалауға ПХЭ және ТХЭ еріткіштерінің шығын мөлшері

Машина түрі

Тазалағыш реагент атауы

Сұрыпталым топтарына қарай шығын мөлшері, г/кг

ауыр

орташа

жеңіл

МХЧА-5

ПХЭ және ТХЭ

250

210

170

КХ-012

ПХЭ және ТХЭ

250

280

230

КХ-010

ПХЭ және ТХЭ

220

180

120

КХ-010А

ПХЭ және ТХЭ

220

180

120

Специма-212

ПХЭ және ТХЭ

200

124

116

Специма-12Е

ПХЭ және ТХЭ

220

150

106

МХЧА-18

ПХЭ жәнеТХЭ

165

85

55

КХ-019

ПХЭ және ТХЭ

175

100

6

Тримор-25-3

ПХЭ және ТХЭ

250

200

175

Тримор-24-4

ПХЭ және ТХЭ

220

180

146

КХ-014

ПХЭ және ТХЭ

220

170

140

КХ-016

ПХЭ және ТХЭ

230

175

140

БЕВА 100

ПХЭ және ТХЭ

100

85

10

БЕВА СИ-100

ПХЭ және ТХЭ

100

85

10

ТБ25-2; 3

Уайт-спирит, ауыр жанармай

310

200

180

WD-301

Сольвент нафта

310

200

180



11-кесте

ПХЭ, ТХЭ, уайт-спирит, сольвент және технологиялық жанармай арқылы химиялық тазалаудың технологиялық операциялары бойынша еріткіштердің буын үлестіру

Технологиялық үдеріс атауы

Атмосфераға өтетін бөлінді

%

Ескертулер

Шығарылым

Тасымалдау, сақтау

0,5

Табиғи шығындар


Ауа алмастыру

Дистилляция

12,0

Тазалауға түсетін жібіген қоқыс түрінде



Жуу және сығу

1,2

Машиналардың ашық беттерінен ғимаратқа шығарылады, ауа алмастыру жүйесі арқылы жойылады


Ауа алмастыру

Киімді кептіру

5,0

Ауа алмастырудың технологиялық жүйесі арқылы жойылады


Технологиялық

ауа алмастыру

Киімді желдету

80,0

Ауа алмастырудың технологиялық жүйесі арқылы жойылады

Технологиялық

ауа алмастыру

Таза бұйымдарды түсіру және тасымалдау

0,2

Ауа алмастыру жүйесі арқылы жойылады

Ауа алмастыру

Үтіктеу цехындағы бөлінді

0,6

Ауа алмастыру жүйесі арқылы жойылады

Ауа алмастыру

Киімдегі еріткіш қалдығы

0,5

Тасымалдау кезіндегі, қабылдау бекеттеріндеі бөлінділер


Ауа алмастыру



12-кесте

Дақ кетіргіш құралдар мен күшейткіштердің құрамына кіретін ұшпа заттардың пайыздық құрамы

     

Зат

Құрамдастары

Нормативті құжат


%-дық құрамы

Дақ кетіруші құралдар

Ветензол

Техникалық этилцеллозоль

МЕМСТ 8313-76

(ұшпа) 75%

бензилспирті

МЕМСТ 8751-72

(ұшпа) 20%

тегістеуші А

МЕМСТ 9600-78

5%

Таннидин

синтанол ДС-10

ТШ 6-14-577-77

10%

лецитин

ССТ 18-227-75

5%

хлорлы натрий

МЕМСТ 4233-77

1%

Натрий сульфаты

МЕМСТ 6318-77

1%

Монохлорсіркесулы

қышқыл

ССТ 6-01-36279

(ұшпа) 3%

этанол (спирт этил.)

МЕМСТ 11547-80

(ұшпа) 4%

су

МЕМСТ 2874-82

76%

ДКМ-2

(кілем тазалау үшін)

катамин АБ

ТШ 601-816-75

2%

синтамид- 5

ТШ 6-02-640-77

4%

синтанол ДС-10

ТШ 6-14-577-77

2%

диэтаноламиндер

ТШ 38-107-10-71

1%

этиленглиголь

МЕМСТ 101-64-75

(ұшпа) 10%

изопропилспирті

МЕМСТ 9805-76

(ұшпа) 4%

несепнәр

МЕМСТ 6691-63

3%

су


73%

Катизол

катамин АВ

ТШ 6-01-816-75

25%

изопропил спирті

МЕМСТ 9805-69

(ұшпа) 75%

Катанол

прогресс жуу құралы

ТШ 38-10-719-71

15%

синтамид- 5

ТШ 6-02-640-76

3%

Изопропил спирті

МЕМСТ 9805-76

(ұшпа) 10%

этиленгликоль

МЕМСТ 101-64-75

(ұшпа) 5%

этилцеллозольв

МЕМСТ 8313-76

(ұшпа) 5%

триэтаноламин

АТШ 12 № 10113-61

2%

пергидроль

МЕМСТ 177-71

7,50%

хлорлы натрий

МЕМСТ 13830-68

1%

Трилон Б

МЕМСТ 10652-73

51,50%

Ойлин

синтанол ДС-10

ТШ 6-14-577-77

4,50%

циклогексанол

ТШ 113-03-258-83

(ұшпа) 7%

уайт-спирит

МЕМСТ 3134-78

(ұшпа) 24,88%

декалин

ТШ 38-102102-76

(ұшпа) 15%

изоамилацетат

ТШ 18-16-155-83

(ұшпа) 25%

перхлорэтилен

ТШ 6-01-956-79

(ұшпа) 5%

ализарин майы

МЕМСТ 6990-75

15%

күйдіргіш калий

МЕМСТ 9285-78

(ұшпа) 0,62%

өндірістік май

МЕМСТ 20799-75

3%

Паст-7

Олеин қышқылы

ТШ 18-725-80

51,60%

Калий сутотығы

МЕМСТ 9285-78

10,16%

циклогексанол

МЕМСТ 24615-81

(ұшпа) 10%

скипидар

МЕМСТ 1571-82

(ұшпа) 10%

су

МЕМСТ 2874-82

18,24%

Субтинол

протосубстилин ТЗх-1

МЕМСТ 236-36-79

25%

амилосубстилин Г10х-1

МЕМСТ 59-11-72

10%

сульфанол

ТШ 6-01-1001-75

20%

картоп крахмалы

МЕМСТ 7699-73

41%

хлорлы марганец

МЕМСТ 612-75

4%

46-А

циклогексанол

МЕМСТ 246-15-81

(ұшпа) 8.1%

изопропил спирті

МЕМСТ 9805-84

(ұшпа) 91.9%

Эванол

этилцеллозольв

МЕМСТ 8313-76

(ұшпа) 8%

перхлорэтилен

ТШ 6-01-956-76

(ұшпа) 45%

изоамил спирті

МЕМСТ 5830-79

21%

бензил спирті

МЕМСТ 8751-72

(ұшпа) 12%

циклогексанон

ТШ 6-03-356-73

(ұшпа) 2%

циклогексанол

ТШ 6-03-358-74

(ұшпа) 6%

синтанол ДС-10

ТШ 6-14-577-77

1%

тегістегіш А

МЕМСТ 9600-73

4%

моноэтаноламин

ТШ 38-107-97-76

1%

Эдамол

этилцеллозольв

МЕМСТ 8313-76

(ұшпа) 20%

циклогексанол

ТШ 113-03-358-83

(ұшпа) 4%

перхлорэтилен

ТШ 6-01-956-76

(ұшпа) 54%

декалин

ТШ 38-102102-76

(ұшпа) 4%

изоамил спирті

ССТ 18-298-80

10%

тегістеуші А

МЕМСТ 9600-278

4%

ОС-20 (марка Б)

МЕМСТ 10730-82

3%

алкиламидтер

ТШ 38-107-97-82

1%

Ютан ПЗ

сульфанолтв.

ТШ 6-01-1001-75

18%

синтанол ДС-10

ТШ 6-14-577-77

10%

этилцеллозольв

МЕМСТ 8313-76

(ұшпа) 30%

циклогексанол

ТШ 6-03-358-74

(ұшпа) 30%

су


12%

Ютан И

этил спирті

МЕМСТ 18300-72

(ұшпа) 45%

этилацетат

МЕМСТ 8981-78

(ұшпа) 40%

аммиак

МЕМСТ 9-77

(ұшпа) 6%

моноалкилоламидтер

АТШ № 45-916-64

2%

синтанол ДС-10

ТШ 61-4377-75

2%

су


5%

Ютан МКИС

перхлорэтилен

ТШ 6-01-956-79

(ұшпа) 20%

этилцеллозольв

МЕМСТ 8313-76

(ұшпа) 30%

циклогексанол

ТШ 6-03-353-74

(ұшпа) 48%

синтанол ДС-10

ТШ 6-14-577-77

1%

моноалкиламиды

ТШ 38-107-97-82

1%

Синкатол

синтанол ДС-10

ТШ 14-577-77

2%

катамин

Әсер етуші НТД бойынша

(ұшпа) 10 %

су

МЕМСТ2874-82

88%

Оксинол

натрий пербораты

ТШ 6-02-1187-79

55%

Натрий үш полифосфаты

МЕМСТ13493-77

25%

динатрий фосфаты

ССТ 6-25-21275-80

5%

күкіртқышқылды натрий

МЕМСТ21458-75

9,50%

метасиликат

МЕМСТ4239-77

3%

сульфанолтв.

МЕМСТ4239-77

2,40%

Ағартқыштар

(тәжірибелік үлгілер)

белофар КБ


0,05%

белофор ЛА


0,05%

Күшейткіштер

УС-28 бк

күшейткіші


Сульфанол

ТШ 6-01-1001-75

24%

Оксифос

ТШ 6-02-3-100-75

40%

ОП-7 немесе ОП-10

МЕМСТ 8433-57

15%

лецитин (фосфатидтер)

МЕМСТ 18-227-75

5%

Циклогексанол

ТШ 6-03-353-74

(ұшпа) 8%

Ауыз су

МЕМСТ 2374-73

8%

УС-28 к күшейткіші


Авироль

ТШ 6-14-1017-77

20%

Лецитин

ССТ 18-227-75

10%

ОП-7 или ОП-10

МЕМСТ 8433-57

15%

сульфанол тв.

ТШ 6-01-1001-75

20%

оксифос Б

ТШ 6-02-3-100-75

10%

Циклогексанол

ТШ 6-03-358-74

(ұшпа) 5%

изопропил спирті

МЕМСТ 9805-76

(ұшпа) 15%

ауызсу

МЕМСТ 2874-73

5%

УС-28-1-ОГ күшейткіші

Сульфанол

ТШ 6-01-1001-75

20%

авироль ДС-10

ТШ 6-14-549-80

30%

синтанол ДС-10

ТШ 6-14-577-77

15%

изопропил эфирі

МЕМСТ 9805-84

(ұшпа) 15%

циклогексанол

ТУ 113-03-358-83

(ұшпа) 10%

су

МЕМСТ 2874-82

10%

УС-29-А1-ОГ күшейткіші


сульфанол

ТШ 6-01-1001-75

15%

авироль ОГ

ТШ 6-14-549-80

45%

циклогексанол

ТШ 6-03-3582-74

(ұшпа) 10%

этилцеллозольв

МЕМСТ 8313-76

(ұшпа) 15%

су

МЕМСТ 2874-73

15%

Фестивальный күшейткіші


сульфанол

ТШ 6-01-1001-75

20%

оксифос

ТШ 6-02-11-77-79

30%

синтанол ДС-10

ТШ 6-14-577-77

10%

циклогексанол

ТШ 113-03-358-83

(ұшпа) 10%

Этилцеллозольв

МЕМСТ 0313-76

(ұшпа) 20%

жұпарландырғыш

ТШ 18-16-121-77

10%

УС-Ф-К күшейткіші


сульфанол тв.

ТШ 6-01-1001-75

30%

алкилсульфаты

РСТ 352-73

10%

синтамид- 5

ТШ 6-02640-71

5%

оксифос Б

ТШ 6-02-3-100-75

30%

циклогексанол

ТШ 6-03-358-74

(ұшпа) 10%

изопропил эфирі

МЕМСТ 9805-69

(ұшпа) 15%

Олимпиялық

күшейткіш

сульфанол ИП- 3

ТШ 84-509-74

25%

оксифос Б

ТШ 6-02-3-100-75

30%

диэтаноламиндер

ТШ 3-810-720-72

(ұшпа) 20%

изопропанол

МЕМСТ 9805-76

(ұшпа) 15%

циклогексанол

ТШ 6-03-358-74

(ұшпа) 10%

Күшейткіш

УС-Ф

алкилсульфаттар

РСТ 352-73

10%

синтанол ДС-10

ТШ 61-4377-70

15%

синтамид- 5

ТШ 6-02-640-71

20%

циклогексанол

ТШ 6-03-358-74

(ұшпа) 10%

изопропил спирті

МЕМСТ 9805-69

(ұшпа) 15%

сульфанолтв.

ТШ 6-01-1001-35

30%

Әмбебап күшейткіш


синтанол ДС-10

ТШ 6-14-577-70

30%

катамин АБ

ТШ 6-01-816-75

(ұшпа) 20%

циклогексанол

ТШ 6-03-358-74

(ұшпа) 50%

Күшейткіш

УС-Ф-1

сульфанолтв.

ТШ 6-01-1001-76

25%

синтанол ДС-10

ТШ 61-4577-70

15%

синтамид- 529

ТШ 6-02-640-71

20%

Изопропил эфирі

МЕМСТ 9805-69

(ұшпа) 15%

циклогексанол

ТШ 6-03-359-74

(ұшпа) 10%


     

     


13-кесте

Жалпызауыттық зертханалар жабдықтарынан атмосфераға өтетін зиянды заттардың салыстырмалы бөлінділері

Зертхананың, жабдықтық атауы, түрі, үлгісі

Бөлінетін зиянды заттар

Атауы мен коды

Мөлшері, г/с

1. Химиялық зертхана

СШ-4.2 (СШ-3,3) сорып алатын химиялық шкафы

 


Азот қышқылы (0302)

5.00*10-4

Тұз қышқылы (0316)

1.32*10-4

Күкірт қышқылы (0322)

2.67*10-5

Натрий гидроксиді (0150)

1.31*10-5

Калий (натрий) гидроксиді (0150)

1.31*10-5

Аммиак (0303)

4.92*10-5

Сірке қышқылы (1555)

1.92*10-4

Этанол (1061)

1.67*10-3

Тетрахлорметан (0906)

4.93*10-4

Бензол (0602)

2.46*10-4

Толуол (0621)

8.11*10-5

Ацетон (1401)

6.37*10-4

2. Химия-технологиялық зертхана

2.1. Спектрлік зертхана

СШ-4,2 (СШ-3,3) сорып алатын химиялық шкафы

Азот қышқылы (0302)

8.33*10-6

Тұз қышқылы (0316)

2.50*10-5

Күкірт қышқылы (0322)

2.78*10-8

Натрий гидроксиді (0150)

5.56*10-7

Калий (натрий) гидроксиді (0150)

5.56*10-7

Дитемір үшоксиді (0123)

2.08*10-5

2.2. Гальвандық жабын мен баспа платтары тобы

СШ-4,2 (СШ-3,3) сорып алатын химиялық шкафы

Азот қышқылы (0302)

7.46*10-4

Тұз қышқылы (0316)

1.51*10-4

Күкірт қышқылы (0322)

2.67*10-5

Аммиак (0303)

2.22*10-4

Натрий гидроксиді (0150)

5.56*10-6

Калий (натрий) гидроксиді (0150)

5.56*10-6

Сірке қышқылы (1555)

5.25*10-4

Формальдегид (1325)

1.67*10-4

Этанол (1061)

1.42*10-3

2.3. Лактау-бояу жабындары, герметизациялау мен арзанқол материалдар тобы

СШ-4,2 (СШ-3,3) сорып алатын химиялық шкафы

Ацетон (1401)

4.47*10-5

Ксилол (0616)

4.28*10-5

Уайт-спирит (2752)

3.47*10-5

Бутил спиртІ (1042)

1.83*10-5

Этанол (1061)

2.86*10-5

Толуол (0621)

8.11*10-5

Циклогексанон (1411)

4.50*10-5

Этилацетат (1240)

3.03*10-5

Этилцеллозольв (1119)

2.08*10-5

Бутилацетат (1210)

4.17*10-5

(Хлорметил)оксиран (0931)

6.94*10-6

Дигидрофуран-2,5-дион (1505)

1.06*10-5

Изобензофуран-1,3-дион (1508)

1.36*10-5

Азот қышқылы (0302)

1.58*10-5

Тұз қышқылы (0316)

3.22*10-5

Күкірт қышқылы (0322)

8.33*10-8

Натрий гидроксиді (0150)

1.39*10-6

Калий (натрий) гидроксиді (0150)

1.38*10-6

Аммиак (0303)

4.08*10-4

СНОЛ-3,5;3,5; 3,5/3,5-И4 электрлі шкафы


Ацетон (1401)

4.02*10-4

Ксилол (0616)

3.51*10-4

Уайт-спирит (2752)

3.09*10-4

Бутил спирті (1042)

1.64*10-4

Этанол (1061)

2.56*10-4

Толуол (0621)

7.27*10-4

Циклогексанон (1411)

4.17*10-4

Этилацетат (1240)

1.97*10-4

Этилцеллозольв (1119)

1.65*10-4

Бутилацетат (1210)

3.78*10-4

(Хлорметил)оксиран (0931)

1.69*10-5

Дигидрофуран-2,5-дион (1505)

2.44*10-5

2.4. Тежеу материалдары мен пластмассалар тобы


СШ-4,2

сорып алатын химиялық шкафы

Фенол (1071)

2.32*10-5

Формальдегид (1325)

3.94*10-6

СУОЛ-0,4.2,5/15-И 1

Түтікті зертханалық электр пеші

Көміртегі оксиді (0337)

4.40*10-3

СНОЛ-3,5;3,5; 3,5/3,5-И4 электрлі шкафы

Акрилонитрил (2001)

1.67*10-8

Дибутилфталат (1215)

4.44*10-8

Фенол (1071)

1.22*10-6

Құмырсқа қышқылы (1537)

1.94*10-8

Аммиак (0303)

4.44*10-7

Тұз қышқылы (0316)

1.94*10-8

3. Металтану зертханасы

3.1. Металлография тобы

Сорып алатын химиялық шкафы СШ-4,2 (СШ-3,3)

Тұз қышқылы (0316)

7.94*10-5

Азот қышқылы (0302)

3.00*10-4

3.2. Рентгенді дефектоскопия тобы

Сорып алатын химиялық шкафы СШ-4,2 (СШ-3,3)

Азот қышқылы (0302)

5.56*10-7

Тұз қышқылы (0316)

2.36*10-5

Күкірт қышқылы (0322)

2.78*10-8

Натрий гидроксиді (0150)

4.17*10-7

Калий (натрий) гидроксиді (0150)

4.17*10-7

3.3. СВМ-5,5/3-М1 "Май" ваннасы термоөңдеу тобы

Шынықтыру

Минералды мұнай майы (2735)

1.25*10-2

Босатылым

Минералды мұнай майы (2735)

1.00*10-2

СВТ 2.3.4/9-И2 "Тұз" электрлі ваннасы:

Шынықтыру үшін қыздыру

Калий хлориді (0126)

4.17*10-3

Барий мен оның тұздары (хлориді) (0231)

4.17*10-3

Натрий хлорид (0152)

4.30*10-3

Тұз қышқылы (0316)

4.33*10-3

Суыту мен босатылым

Натрий хлориді (0152)

3.92*10-3

Калий карбонаты (0125)

3.92*10-3

Барий карбонаты (0104)

1.08*10-3

4. Жинау және құрастыру зертханасы

Сорып алатын химиялық шкафы СШ-4,2 (СШ-3,3)

Қорғасын (0184)

4.17*10-8

Қалайы оксиді (0168)

6.39*10-8

диАлюминий үш оксиді (0101)

3.17*10-7

Көміртегі оксиді (0337)

9.83*10-5

Фторлы газтәрізді газообразные қосылыстар (0342)

1.03*10-5

Таллий канифолі (2726)

7.03*10-5

Этилацетат (1240)

6.67*10-4

Этанол (1061)

7.45*10-4

Глицерин (2853)

8.33*10-5

Диэтиламин (1833)

2.64*10-5

5. Өлшеу құралдарын жөндеу зертханасы

Сорып алатын химиялық шкафы СШ-4,2 (СШ-3,3)

Қорғасын (0184)

2.78*10-8

Қалайы оксиді (0168)

5.56*10-8

диАлюминий үш оксиді (0101)

2.67*10-7

Көміртегі оксиді (0337)

7.64*10-5

Этанол (1061)

3.36*10-4

Таллий канифолі (2726)

4.50*10-5

Этилацетат (1240)

5.29*10-4

Диэтиламин (1833)

2.00*10-5

6. Санитарлық-гигиеналық зертхана

Сорып алатын химиялық шкафы СШ-4,2 (СШ-3,3)

Азот қышқылы (0302)

1.67*10-5

Тұз қышқылы (0316)

3.61*0-5

Күкірт қышқылы (0322)

1.39*10-6

Натрий гидроксиді (0150)

1.94*10-6

Калий (натрий) гидроксиді (0150)

1.94*10-6

Аммиак (0303)

4.44*10-4

Тетрахлорметан (0906)

5.14*10-4

Бензол (0602)

2.73*10-4

Ксилол (0616)

5.97*10-5

Сірке қышқылы (1555)

8.78*10-5

Толуол (0621)

1.37*10-4

Этанол (1061)

1.76*10-4

Ацетон (1401)

3.67*10-4

диНатрий карбонаты (0155)

5.56*10-6

диКалий карбонаты (0125)

5.56*10-6

Алты валентті хром (0203)

2.78*10-6



14-кесте


Көшіру-монтаждау аймақтарынан атмосфераға өтетін зиянды заттардың үлесті бөлінділері

Технологиялық үдерістің атауы, жабдық түрі


Бөлінетін зиянды заттар

Атауы мен коды

мөлшері, г/с

1. Сәулелі көшірмелерді жасау



Сәулелі көшірме аппараттары:

Өнімділігі 70 м2/с тең СКА-3

Аммиак (0303)

0,078

Өнімділігі 140 м2/с тең СКС-1000-800

Аммиак (0303)

0,155

Сәулелі көшірмелерді желдету шкафы

Аммиак (0303)

1,944*10-3

2. Электрографиялық көшірме

Электрофотографиялық аппарат ЭП-12Р2:

Бір көшірмені алу кезінде, көлемі, 30*42, см-ге дейін

Ацетон (1401)

4,388*10-3

42*60

Ацетон (1401)

14,972*10-3

Бір жарықталудан үш көшірме алу кезінде көлемі, 30*42, см-ге дейін

Ацетон (1401)

9,25*10-3

42*60

Ацетон (1401)

0,032

Электрофотографиялық аппарат ЭР-420Р (көшірудің орташа жылдамдығы 1,0 м/мин):

Бекемдеуші құрылғылардан

Стирол (0620)

1,56*10-4

Көміртегі оксиді (0337)

6,22*10-3

Эпихлоргидрин (0931)

3,05*10-5

Көмірсутегі С1-С5 (0415)

2,177*10-3

Тазалау тетігінен

Аморфты селен (0368)

6,111*10-5

Электризаторлардан

Озон (0326)

3,055*10-6

Электрофотографиялық аппарат ЭР-620К (көшірудің орташа жылдамдығы 2,7 м/мин):

Бекемдеуші құрылғылардан

Стирол (0620)

4,194*10-4

Көміртегі оксиді (0337)

1,68*10-3

Эпихлоргидрин (0931)

8,33*10-5

Көмірсутегі С1-С5 (0415)

5,88*10-3

Тазалау тетігінен

Аморфты селен (0368)

1,638*10-4

Электризаторлардан

Озон (0326)

8,33*10-6

Көлденең ФЦК-66:

Альбумин негізіне көшірме қабатын қондыру

Аммиак (0303)

3,055*10-4

Хромның үш валентті қосылыстары (0228)

3,055*10-7

Диаз қарамайы негізіне көшірме қабатын қондыру

Поливинилацетат (1213)

1,527*10-4

Сібір балқарағайының шайыры негізіне көшірме қабатын қондыру

Хромның үш валентті қосылыстары (0228)

1,666*10-6

Поливинил спиртінің негізіне көшірме қабатын қондыру

Поливинил спирті (1081)

7,5*10-6

Хромның үш валентті қосылыстары (0228)

2,777*10-7

Этанол (1061)

0,031

Көшірме жақтауы ЦКЖ-5

Скипидар (2748)

2,5*10-3

Аммиак (0303)

1,666*10-4

Байланыс–көшірме жақтауы QL500 (экспозициялау тәсілі арқылы)

Озон (0326)

5,56*10-4

3. Желімқайнатқыш

Сүйек ұны тозаңы (2912)

2,777*10-7



15-кесте

Қоймалық шаруашылықтан атмосфераға өтетін зиянды заттардың салыстырмалы бөлінділері

     

Технологиялық үдерістің атауы, жабдық түрі


Бөлінетін зиянды заттар

Атауы мен коды

Мөлшері, г/с

1. Өртке қауіпті материалдар, химиялық реактивтер мен у сақтайтын жәшіктер қоймасы

Сыйымдылығы 100 кг-ға дейінгі болат барабандар

Гидроцианид (Цианды сутегі; көгерткіш қышқылы) (0317)

3.33*10-3

10 кг-ға дейінгі болат құтылар

5.55*10-4

Сыйымдылығы 100 л болатын бөшкелер

1,2-Дихлорэтан (0856)

0.355

Сыйымдылығы 3 л болатын шөлмектер

1,2-Дихлорэтан (0856)

0.097

Сыйымдылығы 100 л болатын бөшкелер

Тетрахлорметан (0885)

0.564

Сыйымдылығы 3 л болатын шөлмектер

Тетрахлорметан (0885)

0.169

2. Теміржол цистерналарын түсіруге арналған эстакадалар


Гидрохлорид (Тұз қышқылы)

Тұз қышқылы (0316)

0.0358

Күкірт қышқылы

Күкірт қышқылы (0316)

9.6*10-5

Азот қышқылы


концентрациясы 60%

Азот қышқылы (0302)

0.0175

концентрациясы 100%

Азот қышқылы (0302)

0.1616

Керосин

Керосин (2732)

0.0114

Пропан-2-он (Ацетон)

Ацетон (1401)

0.5713

Метилбензол (толуол)

Толуол (0621)

0.0728

Жанармай

Жанармай (2704)

0.2355

Дизельді отын

Шекті көмірсутегі С12-19 (2754)

2.18*10-4

Диметилбензол (ксилол)

Ксилол (0616)

0.0286

3. Автокөлік цистерналарын түсіруге арналған эстакадалар


Гидрохлорид (Тұз қышқылы)

Тұз қышқылы (0316)

0.0229

Күкірт қышқылы

Күкірт қышқылы (0322)

6.1*10-5

Азот қышқылы


концентрациясы 60%

Азот қышқылы (0302)

0.0112

концентрациясы 100%

Азот қышқылы (0302)

0.1034

Керосин

Керосин (2732)

0.0073

Пропан-2-он (ацетон)

Ацетон (1401)

0.3656

Метилбензол (толуол)

Толуол (0621)

0.0466

Жанармай

Жанармай (2704)

0.1507

Дизельді отын

Шекті көмірсутегі С12-19 (2754)

1.4*10-4

Диметилбензол (ксилол)

Ксилол (0616)

0.0183

4. Қышқылды сыйымдылығы 10 және 20 л болатын шөлмектерге құюға арналған шкаф


Гидрохлорид (Тұз қышқылы)

Тұз қышқылы (0316)

0.02 (г/л)

Күкірт қышқылы

Күкірт қышқылы (0322)

0.000089 (г/л)

Азот қышқылы


концентрациясы 60%

Азот қышқылы (0302)

0.0119 (г/л)

концентрациясы 100%

Азот қышқылы (0302)

0.155 (г/л)

5. Өнімділігі сағатына 36 шөлмекке тең, қышқылдар мен ЖС-ды сыйымдылығы 1 л болатын шөлшектерге бөлшектеп құю құрылғылары

Гидрохлорид (Тұз қышқылы)

Тұз қышқылы (0316)

2*10-4

Күкірт қышқылы

Күкірт қышқылы (0322)

8.9?10-7

Азот қышқылы

концентрациясы 60%

Азот қышқылы (0302)

1*10-4

концентрациясы 100%

Азот қышқылы (0302)

1.6*10-3

Пропан-2-он (ацетон)

Ацетон (1401)

6.27*10-3

Метилбензол (толуол)

Толуол (0621)

1.18*10-3

Диметилбензол (ксилол)

Ксилол (0616)

5*10-4

Уайт-спирит

Уайт-спирит (2752)

2.4*10-4

Жанармай

Жанармай (2704)

4.9*10-3

Пропан-2-ол (изопропил спирті)

Изопропил спирті (1051)

1.2*10-3

Төрт хлорлы көміртегі

Тетрахлорметан (0906)

8.2*10-3

Химиялық реактивтерді бөлшектеп өлшеуге арналған сорып алу шкафтары

Бөлшектеп өлшенетін химиялық реактивтің тозаңы

0.1 г/кг


     


16-кесте

Тұрмыстық қызмет жабдықтарынан атмосфераға өтетін зиянды заттардың салыстырмалы бөлінділері

Технологиялық үдерістің атауы,

жабдықтың түрі

Бөлінетін зиянды заттар

Атауы және коды

мөлшері г/с

1. Арнаулы жұмыс киімін залалсыздандыру бөлімі

Залалсыздандыруға арналған ванна,

0201-2

Динатрий карбонаты (0155)

1.57*10-3

Шайқауға арналған ванна, 2303

Динатрий карбонаты (0155)

1.96*10-4

2. Жуу бөлімі

Өнімділігі 10 кг/сағ-қа тең СМ-10Б жуу машинасы

Арнаулы жұмыс киімін залалсыздандыру

Динатрий карбонаты (0155)

1.013*10-4

Керосин (2732)

1.038*10-4

Тұз қышқылы (0316)

2.2*10-6

Арнаулы жұмыс киімін жуу

Динатрий карбонаты (0155)

2.026*10-5

Синтетикалық жуу құралы


4.71*10-5

Өнімділігі 25 кг/сағ-қа тең КП-017А

Арнаулы жұмыс киімін залалсыздандыру

Динатрий карбонаты (0155)

2.026*10-4

Керосин (2732)

2.076*10-4

Тұз қышқылы (0316)

4.4*10-6

Арнаулы жұмыс киімін жуу

диНатрий карбонаты (0155)

4.052*10-5

Синтетикалық жуу құралы

9.401*10-5

КП-019 өнімділігі 50 кг/сағ

Арнаулы жұмыс киімін залалсыздандыру

диНатрий карбонаты (0155)

3.242*10-4

Керосин (2732)

3.322*10-4

Тұз қышқылы (0316)

7.04*10-6

Арнаулы жұмыс киімін жуу

диНатрий карбонаты (0155)

6.478*10-5

Синтетикалық жуғыш зат

1.505*10-4

Химиялық реактивтерді сақтауға арналған шкаф

Керосин (2732)

1.38*10-3

3. Арнаулы жұмыс киімін химиялық тазалау бөлімі

Киімді химиялық тазалауға арналған машиналар


Өнімділігі 19,6 кг/сағ-тең КХ-010А, адсорберсіз

Тетрахлорэтилен (0882) немесе

Трихлорэтилен (0902)

0.283

Өнімділігі 18 кг/сағ -тең КХ-021, адсорбермен

Тетрахлорэтилен

0.014

Өнімділігі 11 кг/ч сағ-тең МХ4А-5, А-50 адсорберімен

Тетрахлорэтилен (0882) немесе

Трихлорэтилен (0902)

0.0112

Өнімділігі 66-100 кг/сағ-тең, МХ4А-18 адсорбермен

Тетрахлорэтилен (0882) немесе

Трихлорэтилен (0902)

0.0827

Химиялық тазалаудың Кептіру барабандары

КП-308, өнімділігі 11 кг/сағ

Тетрахлорэтилен

0.0944

КП-306А, өнімділігі 70 кг/сағ

Тетрахлорэтилен (0882) немесе

Трихлорэтилен (0902)

0.360

Үтіктеу сыққыштары

ППК-1М, өнімділігі 17 дана/сағ

Тетрахлорэтилен (0882) немесе

Трихлорэтилен (0902)

1.6*10-3

ППК-ЗМ, өнімділігі 90 дана/сағ

Тетрахлорэтилен (0882) немесе

Трихлорэтилен (0902)

1.6*10-3

4. Аяқ киім жөндеу

Аяқ киімді жөндеуге кезінде ұлтанға, табанға және өкшеге арналған УНП-Р сыққышы, өнімділігі 40 жұп/сағ

Жанармай (2704)

4.8*10-3

Этилацетат (1240)

11.9*10-3

Фенол (1071)

2.36*10-3



17-кесте

Таблеткалық және капсулалық өндірісінің технологиялық операциясын топтастыру

Өндірісі

Үдеріс атауы


Үдеріс сатысының атауы


Ластайтын заттардың бөлінді көзі


Желдету әдісінің сипаты


Үдеріс сипаты


Құрамдасының мөлшері


Операция типі


Таблеткалық

Шикізат дайындау

Ыдыстау


Елеу Сақтауға арналған орын

Субстратты ыдыс сыйымдылығы

Вибрациялық немесе қол елеуіші

Ұнтақты ыдыс сыйымдылығы

Сорып алатын шкаф


Қолмен істелетін

Қолмен істелетін

немесе араластырғышпен, айналу/ мин

Қолмен істелетін

Бір


Бір



Бірнеше

11



1

 

Аралас (құрғақ)

Жүктеу

Араластыру Түсіру


Қоспалауыш


Қуыстық сорып алу

Қуыстық сорып алу

Құю арқылы қолмен істелетін Тозаңды бөлінді

Қолмен істелетін


Біреуі жоқ бірнеше

3 немесе

4


3 немесе

4

 

Араластыру (дымқылданумен)

Жүктеу

Араластыру Түсіру


Қоспалауыш


Қуыстық сорып алу



Құю арқылы қолмен істелетін Тозаңды бөлінді

Тозаңды бөлінді

Біреуі жоқ жоқ


3 немесе

4

 

Құрғақ таблетка массасының түйіршіктелуі

Құрғақ таблетка массасының түйіршіктелуі

Жүктеу


Түсіру

Ұсақтағыш

Қуыстықсорып алу


Қуыстық сорып алу


Қолмен істелетін


Қолмен істелетін

Бірнеше


Бірнеше

3 немесе 4


3 немесе 4

 

Ылғалды таблетка массасының түйіршіктелуі




Тозаңды бөлінді


Жоқ


 

Қайнатылған қатпардағы түйіршікті кептіру

Кептіру




Түсіру

Қайнау қабаты және салалық сүзгісі бар кептіргіш

Ұсақтағышы бар ыдыс

сыйымдылықтары

Жылу тасымалдағышты жою жүйесі



Жергілікті (қуыстық) сорып алу

Қайнау қабаты



Стационарлы қабат

Бірнеше




Бірнеше

6




1

 

Түйіршікті конвективті кептіру


Жүктеу

Кептіру Түсіру


Конвективті кептіру


Жалпыалмасу вентиляциясы


Ылғалдылықтың төмендеу есебінен

бөлінудің тұрақсыздығы

Бірнеше

2

 

Түйіршікті опалау


Түйіршікті жүктеу

Опалағышты жүктеу

Опалау

Ұсақтағышы бар ыдыс сыйымдылығы


Жергілікті сорып алу

Кезеңмен


Қолмен істелетін немесе механикалық араластырғышпен

Бірнеше


Бір


Бірнеше

4


4


5

 

Таблеткалау


Пневмотранспорт жүйесін бункерге жүктеу


Таблеткалық массаны сығу

Таблетканы шаңнан тазалау

Таблетканы тиеу

Тиеу циклоны және пневмотасымал жүйесі



Таблеткалық сыққыш

Вакуумдегі пневмотасымал 



Аспирацияның жергілікті жүйесі

Үзіліссіз


Бірнеше

7

 

Таблетканы қабықпен қаптау (драже)


Таблетканы жүктеу-түсіру



Қосалқы заттарды жүктеу


Таблетканы дражелеу

Дражені шығару

Жылы ауаны мәжбүрлеп беретін дражелеу қазаны



Жергілікті сорып алу


Қазандықтың айналу жылдамдығы 20-30 айн/мин


Бірнеше





Бір



Бірнеше


Бірнеше

4





3



5


4

Капсулалық


Араластыру (құрғақ)


Жүктеу Араластыру Түсіру


Қоспалауыш


Қуыстықсорып алу


 

Құю арқылы қолмен істелетін Шаңның бөліндісі

Қолмен бөлшектеу арқылы істелетін


Бір жоқ Бір


3 немесе 4

 

3 немесе

4

 

Араластыру (дымқылданумен)

Жүктеу

Араластыру Түсіру

Қоспалауыш


Жарықты сорып алу

Құю арқылы қолмен істелетін Тозаңды бөлінді

Тозаңды бөлінді

Бір

жоқ жоқ

3 немесе

4

 

Ылғалды таблетка массасының ұсақталуы





Тозаңды бөлінді

жоқ


 

Түйіршікті конвективті кептіру

Жүктеу

Кептіру Түсіру

Конвективті кептіру

Жалп ы алмасу вентиляциясы

Стационарлы қабат

Бірнеше

2

 

Капсулаға толтыру


Пневмотасымал арқылы қабылдау бункеріне жүктеу

Сақтауға арналған ыдыс сыйымдылығы

Жергілікті сорып алу

Стационарлы қабат

Бірнеше

1

 

Капсулаларды өңдеу


Қабылдау бункеріне капсуланы жүктеу


Өңдеумашинасының тасымалдаушысы


Жергілікті сору

Түйіршік қабаты


Бірнеше

1



18-кесте

Тетрациклин ұнтағының дисперсті құрамы

Мөлшері, м

0,3

0,8

2,0

3,8

4,8

5,5

6,5

7,5

7,5

9,0

11,0

13,5

25,0

67,5

Көлем үлесі, %

0,0002

0,0035

0,017

0,1

0,2

0,4

0,8

1,6

1,6

2,9

7,2

40,6

96,2

100,0



19-кесте

Есептеуге арналған бастапқы деректер

Көрсеткіш

Өлшем бірлігі

Мәндері

Ақпарат көзі

Өлшенетін көрсеткіштер

Ампициллин бөлшектерінің тығыздығы (Pn)

кг/м3

847,6

Әдістеменің 3.2.1.4 тармақтары бойынша өлшеу

Ұнтақтың дисперсті құрамы


%

П3.2 кесте

Әдістеменің 3.2.1.5 тармақтары бойынша өлшеу

Сорып алу шкафындағы ұнтақ қабаты бетіне перпендикуляр осьіндегі газ ағынының жылдамдығы (U)

м/сек

0,7

Әдістеменің 3.2.1.7 тармақтары бойынша өлшеу

Жылдамдықтың өлшеу нүктесінен ұнтақ қатпарына (x) дейінгі ара қашықтығы

м

0,1

Әдістеменің 3.2.1.7 тармақтары бойынша өлшеу

Шкафтағы температура

оС

25

Әдістеменің 3.2.1.7 тармақтары бойынша өлшеу

Атмосфералық қысым

мм рт. ст.

740


Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы

%

50


Анықтамалық мәліметтер

Еркін түсуді жеделдету (g)

м/с2

9,8


Ауаның тығыздығы (Pr)

кг/м3

1,146

3.1-кесте

Ауаның динамикалық тұтқырлығының коэффициенті (


)

кг/м


с

0,00001809


Технологиялық параметрлер

Еленетін препараттың массасы (mpij)

кг

75,8

Технологиялық үдерістің регламенті

Операция ұзақтығы (T)

мин

25


Елеуіш мөлшері: ұзындығы


ені

м

0,5


0,5

Төлқұжат немесе өлшем мәліметтері

Аралық есептік параметрлер

Елеуіштегі ұнтақтың шаң-тозаң шығарушы бетінің көлемі

(S)

м2

0,25

3.2-кесте

Қабаттың жаңару еселілігі (N)

1/мин

120

3.3-кесте

Коэффициент (k1)


5,2

3.3-кесте



20-кесте

Ампициллиннің дисперсті құрамы

Бөлшектің мөлшері d, мкм

Ампициллин бөлшегінің жалпы массасы %

d -дан ұсағырақ

d-дан ірірек

0,3

0,00047

99,99953

1

0,00862

99,9914

1,75

0,067

99,93

2,25

0,49

99,51

3,25

1,54

98,46

4,5

4,33

95,67

6

11,80

88,20

8,5

24,91

75,09

13,75

57,53

42,47

26,25

100,00

0,00



21-кесте


Есептеуге арналған бастапқы деректер

Көрсеткіш

Өлшем бірлігі

Мәндері

Ақпарат көзі

Өлшенетін көрсеткіштер

(Pn) бөлшектерінің тығыздығы: крахмал ибупрофені

кг/м3

1208

1308,5

Әдістеменің 3.2.1.4 тармағы бойынша өлшеу

Ұнтақтың дисперсті құрамы

%

П3.4 кесте

Әдістеменің 3.2.1.5 тармағы бойынша өлшеу

Dгр

м

0,001

Ұсақтағыштың төлқұжаты немесе өлшем мәліметтері

Сорып алу шкафындағы ұнтақ қабаты бетіне перпендикуляр осьіндегі газ ағынының жылдамдығы (U)

м/с

0,5

Әдістеменің 3.2.1.7 тармағы бойынша өлшеу


Жылдамдықтың өлшеу нүктесінен ұнтақ қатпарына (x) дейінгі ара қашықтығы


м

0, 015

Әдістеменің 3.2.1.7 тармағы бойынша өлшеу

Шкафтағы температура

оС

80

Әдістеменің 3.2.1.7 тармағы бойынша өлшеу

Атмосфералық қысым

мм рт. ст.

740


Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы


%

100


Анықтамалық мәліметтер

Еркін түсуді жеделдету (g)

м/с2

9,8


Ауаның тығыздығы (Pr)

кг/м3

0,761

3.1-кесте

Ауаның динамикалық тұтқырлығының коэффициенті (?)

кг/м


с

0,00001592


Технологиялық параметрлер

Жүктелетін препараттың массасы (mpij):

крахмал ибупрофені

кг

60,8

50,0

10,8

Технологиялық үдерістің регламенті

Операция ұзақтығы (Т)

мин

480


Түпқоймалар саны

шт.

18

Төлқұжат немесе өлшем мәліметтері

Елеуіштің мөлшері: ұзындығы


ені

м

0,5


0,5

Төлқұжат немесе өлшем мәліметтері

Аралық есептік параметрлер

Елеуіштегі ұнтақтың шаң-тозаң шығарушы бетінің көлемі

(S)

м2

18,63

3.2-кесте

Қабаттың жаңару еселілігі (N)


Операция үшін бір рет

1

3.3-кесте

Коэффициент (k1)


32

3.3- кесте


     


22-кесте

Ибуфрофен құраушы ұнтақтардың дисперсті құрамы

Бөлшектер өлшемі d, мкм

Бөлшектердің жалпы массасы, %

Бөлшектер өлшемі d,

мкм

Бөлшектердің жалпы массасы, %

d-дан ұсақтау

d-дан ірілеу

d-дан ұсақтау

d-дан ұсақтау

крахмал

ибупрофен

0,5

0,001

99,999

3

0,06

99,94

2

0,004

99,996

5

0,19

99,81

4

0,47

99,53

7

0,33

99,67

6

0,94

99,16

10

0,48

99,52

8

3,59

96,41

14

1,37

98,63

10

9,76

90,24

18

5,43

94,57

12

26,11

73,89

40

12,21

87,79

15

52,8

47,2

60

28,16

71,84

17

82,29

17,17

80

64,01

35,99

19

100,0

0,0

140

90,85

9,15

-

-

-

380

100,0

0



23-кесте

Есептеу үшін бастапқы мәліметтер

Көрсеткіш

Өлшем бірлігі


Мәні

Мәлімет көзі

Өлшенетін көрсеткіштер

Ампициллин бөлшектерінің тығыздығы (Pn)

кг/м3

847,6

Әдістеменің 3.2.1.4 -тармағы бойынша өлшеу

Ұнтақтың дисперсті құрамы


%

Кесте П3.2

Әдістеменің 3.2.1.5- тармағы бойынша өлшеу

D95

мкм

26,25

Кесте П3.2

Сорып алу шкафындағы ұнтақ қабаты бетіне перпендикуляр осьіндегі газ ағынының жылдамдығы (U)

м/сек

0,82

Әдістеменің 3.2.1.7- тармағы бойынша өлшеу

Жылдамдықты өлшеу нүктесінен ұнтақ қабатына дейінгі ара-қашықтық (x)

м

0,1

Әдістеменің 3.2.1.7-тармағы бойынша өлшеу

Шаң-тозаң шығарушы беттердің геометриялық параметрлері:

Ағынның максималды ені (b)

 Ағынның биіктігі (h)

 

 

м

м

 

 

0,3

0,15

Реалды парамертрлерін өлшеу


Шкафтағы температура

оС

25

Әдістеменің 3.2.1.7-тармағы бойынша өлшеу

Атмосфералық қысым

мм рт. ст.

740


Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы

%

50


Анықтамалық мәліметтер

Еркін құлауды жеделдету (g)

м/с2

9,8


Ауа тығыздығы (Pr)

кг/м3

1,146

3.1-кесте

Ауаның динамикалық тұтқырлығының коэффициенті (


)

кг/м


с

0,00001809


Технологиялық параметрлер

Егілетін препарат салмағы

(mpij)

кг

75,8

Технологиялық үдерістің жұмыс істеу тәртібі

Операция ұзақтығы (T)

мин

5


Елеуіш өлшемдері: ұзындығы


ені

м

0,7


0,5

Төлқұжаттық мәліметтер немесе өлшемдер


Аралық есептеу параметрлері


Елеуіштегі ұнтақтың шаң-тозаң шығарушы бетінің ауданы (S)

м2

0,395

3.2-кесте

Қабаттың жаңару еселігі

(N1)

Операцияда бір рет

1715

3.3-кесте

Коэффициент (kl)


2,31

3.3-кесте



24-кесте

Есептеу үшін бастапқы мәліметтер

Көрсеткіш

Өлшем бірлігі

Мәндері

Мәлімет көзі

Өлшенетін көрсеткіштер

Ибупрофен,

 крахмал бөлшектерінің тығыздығы (Pn):

кг/м3

1208

1308,5

Әдістеменің 3.2.1.4- тармағы бойынша өлшеу

Ұнтақтың дисперсті құрамы

%

Кесте П3.4

Әдістеменің 3.2.1.5- тармағы бойынша өлшеу

Сорып алу шкафындағы ұнтақ қабаты бетіне перпендикуляр осьіндегі газ ағынының жылдамдығы (U)

м/сек

0,82

Әдістеменің 3.2.1.7 тармағы бойынша өлшеу

Жылдамдықты өлшеу нүктесінен ұнтақ қабатына дейінгі ара-қашықтық (x)

м

0, 1

Әдістеменің 3.2.1.7 тармағы бойынша өлшеу

Шаң-тозаң шығарушы беттердің геометриялық параметрлері:

 Қалақтың ені:

 Қалақ ұзындығы:

 

м

м

 

0,3

0,15

Реалды параметрлерді өлшеу

Шкафтағы температура

оС

25

Әдістеменің 3.2.1.7 тармағы бойынша өлшеу

Атмосфералық қысым

мм рт. ст.

740


Ауаның қатыстық ылғалдылығы

%

50


Анықтамалық мәліметтер

Еркін құлауды жылдамдату (g)

м/с2

9,8


Ауа тығыздығы (Pr)

кг/м3

1,146

3.1-кесте

Ауаның динамикалық тұтқырлығының коэффициенті (


)

кг/м


с

0,00001809


Технологиялық параметрлер

Жүктелетін препарат салмағы

(mpij):

 ибупрофеннің

 крахмалдың

кг

60,8

50,0

10,8

Технологиялық үдеріс регламенті


Операция ұзақтығы (T)

мин

3,4

Салу жылдамдығына байланысты

18 кг/мин

Қалақ сыйымдылығы

кг

1,5


Жүктелетін сыйымдылық өлшемдері: ұзындығы


енді


м


0,7


0,5

Төлқұжаттық мәліметтер немесе өлшемдер

Аралық есептеу параметрлері


Шаң-тозаң шығарушы беттің ауданы (S)

м2

1,64

3.2-кесте

D95

мкм

0,000038

Кесте П3.4

Қабаттың жаңару еселігі (N1)

Операцияда бір рет

40,5

3.3-кесте

Коэффициент (kl)


4,2

3.3-кесте



25-кесте

Есептеу үшін бастапқы мәліметтер

Көрсеткіш

Өлшем бірлігі

Мәндері

Мәлімет көзі

Өлшенетін көрсеткіштер

Магний карбонаты бөлшектерінің тығыздығы (Pn):

кг/м3

1257,6

Әдістеменің 3.2.1.4- тармағы бойынша өлшенеді

Ұнтақтың дисперсті құрамы

%

кесте П3.8

Әдістеменің 3.2.1.5- тармағы бойынша өлшенеді


Дражелік күбідегі газ ағынының жылдамдығы (U)

м/сек

0,65

Әдістеменің 3.2.1.7 тармағы бойынша өлшеу

Жылдамдықты өлшеу нүктесінен ұнтақ қабатына дейінгі арақашықтық (x)

м

0,5

Әдістеменің 3.2.1.7 тармағы бойынша өлшеу

Ауа температурасы

оС

30

Әдістеменің 3.2.1.7 тармағы боынша өлшеу

Атмосфералық қысым


мм рт. ст.

740


Ауаның қатыстық ылғалдылығы

%

100


Анықтамалық мәліметтер

Еркін құлауды жеделдету (g)

м/с2

9,8


Ауа тығыздығы (Pr)

кг/м3

1,116

3.1-кесте

Ауаның динамикалық тұтқырлығының коэффициенті (


)

кг/м


с

0,00001801


Технологиялық параметрлер

Жүктелетін препарат салмағы (mpij)

кг

1,0

Технологиялық үдерістің жұмыс істеу тәртібі

Операция ұзақтығы (T)

мин

0,5


Аралық өлшеу параметрлері

Коэффициент (kl)


1

3.3-кесте



26-кесте

Магний карбонаты ұнтағының дисперсті құрамы

Бөлшек өлшемі d, мкм

Бөлшектердің жалпы салмағы, %

d-дан ұсақтау

d-дан ірілеу

1

0,015

99,985

1,5

0,020

99,98

2

0,036

99,96

2,5

0,07

99,93

3

0,09

99,91



27-кесте

Есептеу үшін бастапқы мәліметтер

Көрсеткіш

Өлшем бірлігі

Мәндері

Мәлімет көзі

Өлшенетін көрсеткіштер

Бөлшектер тығыздығы (Pn):

 ампициллин

 крахмал

 тальк

кг/м3

847,6

1308,5

1780,0

Әдістеменің 3.2.1.4 тармағы бойынша өлшеу


Ұнтақтың дисперсті құрамы


%

П3.10-кесте

Әдістеменің 3.2.1.5 тармағы бойынша өлшеу

Технологиялық параметрлер

Құрғақ түйіршік құрамы (mpij):

 ампициллиннің

 крахмалдың

 тальктің

 

кг

 

75,8

18,8

1,92

Технологиялық үдерістің жұмыс істеу тәртібі

Құрғатылатын түйіршік салмағы (mpгр)

кг

96,52


Операция ұзақтығы (T)

мин

65


Ұсталатын бөлшектердің ауыспалы диаметрі (Dкр)

м

0,000008

Ауа ауыстыру құбырындағы шаңның дисперсті сараптамасының нәтижелері

Құрғатылатын түйірлер өлшемі: ұзындығы (L)

 радиусы (R)

 

м

 

0,002

0,0005

Түйіршіктегітің төлқұжаттық мәліметтері немесе өлшемдері

Аралық өлшем параметрлері

D95

м

0,000026

кесте П3.10

Түйіршіктер құрамдастарының орташа тығыздығы (Ргр)

кг/м3


3.2-кесте

Түйіршіктің шаң- тозаң шығарушы бетінің ауданы (S)

м2

502,8

3.2-кесте

Коэффициент (kl)


2,86

3.3-кесте



28-кесте

Ампицилиннің құрамдас ұнтақтарының дисперсті құрамы

Бөлшек өлшемі d,

мкм

Бөлшектердің жалпы салмағы, %

Бөлшек өлшемі d, мкм

Бөлшектердің жалпы салмағы, %

Бөлшек өлшемі d, мкм

Бөлшектердің жалпы салмағы, %

d-дан ұсақтау

d-дан ірілеу


d-дан ұсақтау

d-дан ірілеу

d-дан ұсақтау

d-дан ірілеу

Крахмал

Тальк

Ампициллин

0,5

0,001

99,999

0,5

0,09

99,91

1

0,0086

99,9914

2

0,004

99,996

1,5

0,47

99,53

1,75

0,067

99,933

6

0,94

99,16

3

9,3

90,7

2,25

0,49

99,51

8

3,59

96,41

4

35,9

64,1

3,25

1,54

98,46

10

9,76

90,24

6

58,1

41,9

4,5

4,33

95,67

12

26,11

73,89

8

70,1

29,9

6

11,80

88,20

15

52,8

47,20

10

75,7

24,3

8,5

24,91

75,09

17

82,29

17,17

16

80,9

19,1

13,75

57,53

42,47

19

100,0

0,0

24

100,0

0,0

26,25

100,0

0,0





Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары Министрінің 2014 жылғы 12 маусымдағы № 221-ө бұйрығына № 8-қосымша

Ұйымдастырылмаған көздерден шығарындылар нормативтерін есептеу әдістемесі
1. Жалпы мәліметтер

      1. Осы әдістеме шығарындыларға түгендеу өткізу кезінде өлшеудің тікелей әдістері қандай да бір себептерге байланысты қиындатылған жағдайда олардың көлемдік сипаттамасын есептеу жолымен қолданылатын, өнеркәсіп кәсіпорындарының ұйымдастырылмаған көздерімен атмосфераға шығарылатын зиянды заттар көлемін мөлшермен есептеу үшін арналған.

2. Ұйымдастырылмаған шығарындылар және зиянды заттар бөлетін негізгі көздердің тізімі

      2. Ұйымдастырылмаған шығарындылар жабдықтың герметикалық емес, шаң басқан өнімді салу, шығару немесе сақтау орындарында шаң басу заттектерінің болмауы немесе қанағаттандырылмайтын жұмысы есебінен пайда болған бағытталмаған ағындар түріндегі шығарындылар болып табылады.

      3. Өнеркәсіпте қоршаған ортаны ластаудың ұйымдастырылмаған көздерінен түсетін негізгі зиянды заттар болып карьерлік және басқа транспорттың жұмысында, бұрғылау және жару жұмыстарында, сондай-ақ материалдарды қайта төгу түйіншектерінде, қоймаларда, шаң басқан материалдарды сақтағыштарда, мамандандырылмаған көлікке өнімді тиеу орындарында; қалдықсақтарлардан, жабынсыз және жабынмен жолдарда, тиеу- түсіру жұмыстары кезінде бөлінетін шаң және газ түріндегі (СО, SOx, NOx және басқалар.) шығарындылар.

      4. Бұрғылауда, тасты кесуде, тасымалдауда, салу – шығару, жару және басқа жұмыстар кезінде пайда болатын шаң 1- бөлшектер көлемінің кең диапазонымен сипатталады микрон тілімшесіне дейін.

      5. Атмосфераға көлемі 10 мкм кем шаң түседі. Үлкен бөлшек ауадан тез арада немесе ұзақ уақыт арқылы тұндырылады. Атмосфераға аэрозоль түрінде ұсақ минералды бөлшектерді шығару кәсіпорынның жақын жерінің ауа кеңістігін аз уақытқа ластайды, сондықтан ұйымдастырылмаған шығарындылар көлемін есептеу атмосфераны жоғары ластау аумағында орналасқан кәсіпорындардың жол берілетін шығарындылары есебі үшін қажет.

      6. Шаң жерге, су қоймаларының бетін, ғимаратттарды, құрылымдарды баса отырып су қоймаларын және топырақты ластауға көшеді, ол шекті концентрацияларға дейін және жоғары ластаушы заттардың жинақталуын анықтайды.

3.Атмосфераға өнеркәсіптік шығарындылардың мониторингісі бойынша жұмыстарды ұйымдастыру

      7. Ірі кәсіпорындарда шаңды ұстап қалу қызметін (қоршаған ортаны қорғау бойынша бөлімшелер) ұйымдастыру немесе осы жұмыстар үшін жауапкершілікті санитарлық-өнеркәсіптік зертханаларға жүктеу ұсынылады.

      8. Карьерлердің және өндірістік аумақтың химиялық құрамын және шаңданғандығын анықтауды карьердегі жұмыс орындарында ауа сынамаларын алу, оны кейіннен зертханаларда талдау жолымен қатар, тікелей өлшеу орнында зиянды қоспалар мен шаңның болуын анықтауға мүмкіндік беретін тасымалдау құралдардың көмегімен жүргізуге болады.

      9. Сынамалардың алуын атмосфераның газдалынуына және шаңдалуына сәйкес жүргізу қажет. Сынамаларды алу кезінде шаңды және газды бақылау аппаратурасының қабылдау құрылғысы жұмысшылардың дем алу аймағында, яғни 1- биіктікте орналастырылуға тиіс.

      10. Ауаның шаңданғандығы сүзгі арқылы зерттелетін ауаның белгілі көлемін тарту және зертханада сынамаларды алғанша дейін және алғаннан кейін сүзгіні өлшеу жолымен салмақты әдісімен анықталады. Ауаны тарту не электр аспираторымен, не эжекторлық үлгідегі аспиратормен жүзеге асырылады. Сүзгілер ретінде ФПП матасынан жасалған АФЛ-18 немесе АФЛ-10 сүзгілері қолданылады. Шаңның ең аз өлшендісі 1-2 мг кем емес болуға тиіс.

      11. Ауаның шаңданғандығын анықтаудың салмақтық әдісінің негізгі кемшіліктері - сынама алудың ұзақтығы және жұмыс орнында шаң концентрациясын анықтау мүмкін болмауы.

      12. Карьерлердің және өндірістік аумақтың шаңданғандығын және газдалғандығын бақылау үшін қолданылатын барлық дерлік әдістер мен құралдар жедел ақпарат алуға мүмкіндік бермейді. өндірістік аумақтардың атмосферасында зиянды қоспалардың шұғыл кешендік бақылауын экспрестік шаңды және газды бақылау құралдарымен жабдықталған жылжымалы зертхананың көмегімен жүргізу керек.

      13. Ұйымдастырылмаған шығарындылар көздерінен шығарындылардың параметрлері мен құрамдарын өлшеуін тоқсанда бір рет жүргізу керек.

4. Қоймалар мен қалдықсақтауышта шығарындылар көлемін есептеу

      14. Осы объектілер үшін шығарындылардың жалпы көлемін келесі теңдікпен сипаттауға болады:

     


      , г/с (1)

      А - материалды қайта өңдеу кезіндегі шығарындылар (төгу, ауытқу, орын ауыстыру), г/с;

      В - материалды статикалық дыбыс шығару кезіндегі шығарындылар;

      k1 - материалда шаң фракциясының салмақтық үлесі. Көлемі 0 —200 мкм шаң фракциясын бөлумен орта сынаманы жуу және елеу жолымен осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 1-кесте бойынша анықталады.

      k2 - аэрозольға өтетін шаң үлесі (шаңның барлық салмағынан) ;

      k3 - жергілікті метеожағдайларды ескеретін және осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 2-кестеге сәйкес қабылдайтын коэффициент;

      k4 - жергілікті жағдайларды, тораптың сыртқы әсерден қорғалғандық деңгейін, шаңның пайда болу жағдайларын ескеретін коэффициент. Осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 3-кестесінің деректері бойынша алынады;

      k5 - материал ылғалдығын ескеретін және осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 4-кестенің деректеріне сәйкес қабылданатын коэффициент;

      k6 - қоймаланатын материал бетінің пішінін ескеретін және FФАКТ/F. арақатынасы ретінде анықталатын коэффициент. k6 мәні материалдың ірілігіне және толтыру дәрежесіне байланысты 1,3—1,6 шегінде теңселеді;

      k7 - материалдың ірілігін ескеретін және осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 6-кестесі

      Fфакт - оның қимасының рельефін ескерумен материалдың нақты үсті (тек тиеу-түсіру жұмыстары жүргізілетін аумақты ескеру);

      F - жоспардағы шаңдану үсті, м2

      q' - k4=1; k5=1 болған жағдайларда нақты үстінің бір шаршы метрінен шаңды әкету, осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 6-кесте деректеріне сәйкес қабылданады;

      G - қайта өңделетін материалдың қосынды көлемі, т/сағ.;

      В' - төгіп салу биіктігін ескеретін және осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 7-кесте бойынша қабылданатын коэффициент. Қоймалар мен қалдықсақтауыштар шаң бөлінуінің біркелкі бөлінген көздері ретінде қарастырылады.

      15. Шаңның нақты дисперстік құрамын тексеру және k2 мәнін анықтау сынама алу нүктесінің бағытында соғып тұрған желдің 2 м/с жылдамдығында шаң шығарып тұрған объектінің (қойманың және қалдықсақтауыштың) шекараларында шаңдатылған ауа сынамаларын алу жүргізілуде.

      1-мысал. Цемент зауытының бірлескен қоймасынан, оған шикізаттың 100 г/сағ. және клинкердің 78 т/сағ. түскенде, ұйымдастырлмаған шығарындылар көлемін бағалау. Объектінің сипаттамасы осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 22-кестеде келтірілген.

      22-кестенің мәндерін (1) теңдеуіне қойып шығарындының қуаттылығын анықтаймыз

     


5. Шаң шығаратын материалдарды аударып салу кезіндегі шығарындыларды есептеу

      16. Материалды аударып салу, материалды ашық вагондарға, жартылай вагондарға тиеу, грейфермен бункерге материалды тиеу, өзіаударғыштарды бункерге жүктен босату, қоймаға ашық струсь материалын төгу және т.б. түрлендірудің қарқынды ұйымдастырылмаған көздері болып табылады. (2) формула бойынша барлық осы көздерден шаң шығару көлемдері есептеліну мүмкін

     


      , г/с (2)

      онда k1, k2, k3, k4, k5, k7 – (1) формуладағы коэффициенттерге ұқсас коэффициенттер;

      В' — аударып салу биіктігін ескеретін және осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 7-кесте деректері бойынша қабылданатын коэффициент.

      G — аударып салу торабының өнімділігі, т/сағ.

      Мысал. Жақты ұсатқыш бункеріне өзіаударғыштарды жүктен босату кезінде шаң шығару көлемін есептеу. Осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 23-кестесінде есептік параметрлер келтірілген.

     


      , г/с

      17. Көмірді аударып салу.

      Көмір шахталары үстінің технологиялық кешенінде көмірді аударып салу, тиеу және жүктен босату кезіндегі шаңнның үлесті шығарындысы келесі формула бойынша анықталады:

     


      ,кг/т (3)

      онда Ауi — аударып салу (тиеу және жүктен босату) нүктесі арқылы өткен көмір саны, т/сағ.;

      Пм — көмірдің шахтадағы өңдірілуі, т/сағ.;

      Е- меншікті шаң шығаруы, кг/т, келесі тәсілмен анықталады:

      E = a*wp*n+c, кг/т (4)

      Онда:

      а, n және с эмпирикалық параметрлер, әртүрлі маркадағы көмірлер үшін мәндері осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 8-кестеде келтірілген

      wp - көмір ылғалдылығы, %.

      Келесі формула бойынша қатардағы көмірдің немесе бірнеше стандарттық сыныптардағы қоспалардың аударылып салынуы, тиелуі, жүктен босатылуы кезіндегі меншікті шаңның пайда болуы есептелінеді:

     


      , кг/т (5)

      онда Еi – көмір ірілігінің i- стандарттық сыныбының үлесті шаң шығаруы, кг/т;

      ?i – көмір қоспасында іріліктің үлесі /- сынып үлесі, %

      18. Шаңның ұшырулары. Шаң шығару көзінің тұрақты қарқындылығында атмосфераның жергілікті ластану деңгейі көздің орналасу жерінде, ауа ағысының бағытында, оның турбуленттілік дәрежесінде, шаңдану ошағынан ауа сынамасын алу орнына дейін ауа жылдамдығының функциясы болып табылады.

      19. Ауа ағысының жылдамдығы өскеннен бастап тепе-теңдік орнатылғанша дейін көзден шығарылатын шаңның таралу үрдісі артады және оның ауадағы концентрациялары төмендейді. Ағыс жылдамдығы әрі қарай өскенде, шаңның ұшырылу үрдісі артады және ауаның шаңдылығы көбейеді.

      20. Шаңның ұшырылу үрдісі өте күрделі, оның қарқындылығы бірнеше факторларға байланысты: шаңның бөлшектік құрамы және шаң қоқымдарының түрлері, үлесті салмағы, физико-химиялық қасиеттер, адгезия күштерінің шамалары, ауа ағысының жылдамдықтары, оның шаңдылық деңгейі және т. б.

      21. Ауа ағысының жылдамдығы осы факторлардың негізгісі болуда, өйткені шаңның ұшырылуы шаң қоқымы аэродимикалық күштерінің әрекеті барлық қалған күштердің әрекетінен артқан жағдайда ғана өтеді.

      22. Автокөлік жұмыстары кезіндегі шаң құрылуын (г/с) есептеу мыга формуламен анықталады:

      Q1= (C1*C2*C3*N*L* q1*C6*С7)/3600+(C4*C5С6*q?2*F0*n)

      C1 – көліктің орташа жүк көтерімдігін ескеретін коэффициент;

      С2 – көліктің орташа жылдамдығын ескеретін коэффициент;

      С3 – көлік жолдарының күйін ескеретін коэффициент;

      С4 - C4 = Fфакт/F0 қатынасымен анықталатын платформадағы материал бетінің пішінін ескеретін коэффициент;

      Fфакт – платформадағы материалдың бетінің нақты аумағы, м2

      F0 - (платформаның) орташа аумағы, м2

      С4 мәні материалдың ірілігіне және платформаның толтырылу дәрежесіне байланысты 1,3—1,6 теңселеді;

      С5 - жел жылдамдығының және көлік жүрісінің орташа жылдамдығының кері векторының геометриялық сомасы ретінде анықталатын материал үрленуінің жылдамдығын ескеретін коэффициент. Коэффициенттің мәні осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 12-кесте-кесте келтірілген;

      С6 - материалдың үстіңгі қабатының ылғалдығын ескеретін, (1) теңдеуде С6=k5 тең және осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 4-кестесіне сәйкес алынатын коэффициент;

      N - барлық көліктің сағаттағы жүрістер саны (барар жаққа және қайтар жаққа);

      L - карьер шегінде бір жүрістіктің орташа ұзақтығы, км;

      q1 - C1=l, С2=1, С3 =1 жүрістің 1 км-не атмосфераға шаң бөлу тең деп қабылданады .

      q?2 - платформадағы материалдың нақты үсті бірлігінен шаң бөліну, г/м * с; q?2 =q? (осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 6-кесте);

      n - карьерде жұмыс істейтін автомашиналар саны;

      C7 - атмосфераға кететін шаң үлесін есептейтін және 0,01 тең коэффициент. коэффициент,

      23. Карьерлік машиналардың жұмыс кезіндегі газдардың уытты заттектерінің шығарындылары. Қуаттылықтың 1 жылқы күшіне кг/сағ. отын шығысы шамамен карбюраторлық қозғалтқыштар үшін 0,4 кг/ж.к.. сағ. және дизельді қозғалтқыштары үшін — 0,25 кг/ж.к. сағ. құрайды. Карьерлік машиналардың жұмыс кезіндегі шығарынды газдардың көлемі қолданылған отынның 1 кг-на 15—20 г құрайды.

      Автомобильдердің шығарынды газдарындағы уытты заттектер көлемінің шамалас есебін осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 13-кестеде келтірілген эмиссиялар коэффициенттерін (16) пайдалана отырып, жүргізуге болады.

      Атмосфераға түсетін зиянды заттектердің көлемін отын шығысы шамаларын тонналарда тиісінше коэффициенттерге көбейту жолымен анықтайды. Осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 14-кестесінде кейбір автомашиналарға отын шығысы бойынша деректер келтірілген.

      24. Қазып алу - тиеу жұмыстары кезіндегі шығарындылар. Экскаваторлардың жұмысы кезінде шаң негізінен материалды автотүсіргішке тиеу кезінде шығарылады. Шаң бөлу көлемін келесі теңестірумен жазуға болады

     


      , г/с (8)

      онда Р1 - жыныстағы шаң фракциясының үлесі; 0—200 мкм (Р1=k1) көлемімен шаң фракциясын бөлумен орташа сынаманы жуу және елеу жолымен анықталады

      Р2 - материалдағы барлық шаңға қатысты бөлшектердің 0—50 мкм көлемімен аэрозольға ауысатын ұшқыш шаңның үлесі (барлық дерлік ұшқыш шаң аэрозольға ауысады деп күтілуде). P2 мәнін анықтау сынама алу нүктесінің бағытына қарай соғатын желдің 2 м/с жылдамдығында шаң шығаратын объектінің шекараларындағы шаңдатылған ауаны алумен жүргізіледі (P2 = k2 1-кестеден) осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес;

      Р3 - экскаватор жұмысының аумағындағы жел жылдамдығын ескеретін коэффициент. Осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 2-кестесіне сәйкес жүргізіледі (Р3 = k3); P4 —материал ылғалдылығын ескеретін коэффициент және осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 4-кестесіне-кестесіне сәйкес қабылданады (Р4= k4)

      G - экскаватормен өңделетін жыныс көлемі, т/сағ.

      P5 - материал ірілігін ескеретін коэффициент және осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 7-кестесіне сәйкес қабылданады (Р5 = k5);

      Р6 - жергілікті жағдайларды ескеретін коэффициент және осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 3-кестесіне сәйкес қабылданады (Р6 =k6);

      25. Бұрғылау жұмыстары кезіндегі шығарындылар.

      Ұңғымалар мен шпурларды бұрғылау кезінде атмосфера ластануының көлемін есептегенде, өнеркәсіптілікпен барлық дерлік білдектер шаңды тазарту құралдарымен шығарылатынын ескереміз:

     


      , г/с (9)

      онда

      n— бір мезгілде жұмыс істеп тұрған бұрғылау білдектер саны;

      z — бұрғылау кезінде бір білдекпен шығарылатын шаң көлемі, г/сағ.,

      ? — шаң тазарту жүйесінің тиімділігі.

      Егерде забойда әртүрлі жүйедегі біллдектер жұмыс істеп тұрған жағдайда, есептік теңдестік келесі түрде болады

     


      , г/с (10)

      Онда n1, n2, ni — әртүрлі жүйелердің бір мезгілде жұмыс істеп тұрған білдектер саны;

      z1, z2, zi — шаң тазарту алдында ұңғымалардан бөлінетін шаң көлемі;

      ?1, ?2, ?i— орнатылған шаң тазарту жабдықтың тиімділігі (15-кесте), осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес.

      26. Жарылу жұмыстарында шаң шығарындылары. Жарылу жұмыстары жалпы шаң бөлумен өтеді. Шаң бөлудің үлкен қуаттылығы ШРК жүз есе асырылатын атмосфераны қысқа уақытта ластануды көрсетеді. Жарылу жұмыстарында шаңның бір уақытта шығарындысын есептеу үшін теңдеуді пайдалануға болады (11)

      Q4 = a1*a2*a3*a4*D*106, г (11)

      Бұнда

      а1 –1 кг ВВ (4-5 т/кг) жарған кезде ауаға көтерілген материалдың саны;

      а2 – (а-2*10-5) жарылған тау массасына қатысы бойынша 0-50 мкм бөлшек мөлшеріндегі ұшқан шаңның аэрозольға өту үлесі;

      а3 – жарылыс аумағындағы жел жылдамдығының коэффициентті;

      а4 – жарылыс кезіндегі ылғылдылықтың және алдын ала ылғандандырудың әсерін ескеретін коэффициент;

      D – ВВ, кг зарядының көлемі.

6. Жүкті жүктейтін және түсіретін жұмыстары жүргізілуі кезінде атмосфераға шығарылатын ластаушы заттарды есептеу

      27. Жүкті жүктейтін және түсіретін жұмыстары көп жағдайда шаң бөлінеді.

      28. Шаң бөлінудің қарқындылығына түсірілетін жүктің көлемі, биіктігі, экскаватордың бұрылу бұрышы әсер етеді. Жоғары кеніштің ойығының жоғарғы бөлімінде қопарылуы себебінен шаңдылық пайда болады. Ауаның шаңдылығы бір уақытта бұзылатын түрдің көлемімен бірге өзгереді. Түсірілетін жүктің биіктігі мен экскаватордың бұрылу бұрышының жоғарылауы ауаның шаңдануын арттырады.

      29. Жүкті жүктейтін және түсіретін жұмыстарында жұмыс істейтін құралдар өзінің технологиялық және эксплуатациялық сипаттарының кең шеңберімен ерекшеленеді.Кәсіпорындарда циклдық және үздіксіз жұмыс істейтін құралдар қолданылады.

      30. . Негізгі циклдық жұмыс істейтін құралдарға механикалық күректер және бульдозерлер жатады. Үздіксіз жұмыс істейтін машиналарға, негізінен, роторлық экскаваторлар жатады.

      31. Әдістемеде қолданыстағы немесе келешекте іске қосылатын көліктер қарастырылады.Өндірістен алынған, бірақ, әлі де кездесетін техника үлгілері үшін зиянды шығарындыларды есептеуге меншікті көрсеткіштердің әдістемеде көрсетілгендей мәндерін қабылдау керек.

      Осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 17-кестеде жүктелінетін (қайта жүктелетін) материалдардың әр түрлі құралдарды қолданылатын жұмысы кезіндегі қатты бөлшектерінің (шаңдар) меншікті бөліну туралы мәліметтер келтірілген.

      32. Бірожаулық экскаваторлар кен өндіру, ашылу және үйінді жұмыстарындағы негізгі құрал болып саналады. Бірожаулық экскаваторлардың көмегімен жүзеге асады: ашылған тау жыныстары мен кеніштегі пайдалы қазбаларды жүктеу, тау жыныстарының үйінділерін қайта жүктеу, транштарды жүргізу, жаңа көкжиектерді кесу, қойма мен ұсақтау-қайта жүктеу пункттерінде көмір мен тау жыныстарын жүктеу, ішкі және сыртқы үйінділердегі тау жыныстарын жинау және т.б. Барлық процестерде көп шаңдар бөлінеді.

      Бірожаулық экскаваторлардың жұмысы кезінде бөлінетін шаң салмағы мына формуламен анықталады:

      m эl = qуд (3,6?ЕКэ / tц ) ТгК1К2*10-3, т/жыл (6.1)

      мұндағы qуд – 1 т жүкке түсірілетін (қайта жүктелетін) материалдан алынатын қатты бөлшектердің меншікті бөлінуі, г/т (17-кесте), осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес;

      ? – тау жыныстарының тығыздығы, т/м3;

      Е - экскаватор шөмішінің сыйымдылығы, м3;

      Тr – бір жылдық экскаватор жұмысының нақты уақыты, сағ.;

      Кэ –экскавация коэффициенті (18-кесте), осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес;

      tц - экскаватор циклының уақыты, с;

      K1 – жел жылдамдығын ескеретін коэффициент, (м/с), жел жылдамдығының сол жерге сипатты мәнімен анықталады.

Жел жылдамдығы, м/с

до 2

2,1-5

5,1-7

7,1-10

10,1-12

12,1-14

14,1-16


Коэффициент

K1

1,0

1,2

1,4

1,7

2

2,3

2,6


      К2 – материалдың ылғалдылығын ескеретін коэффициент.

Материал ылғалдылығы, %

до 0,5

0,6-1

1,1-3

3,1-5

5,1-7

7,1-8

8,1-9

9,1-10

>10


Коэффициент

К2

2,0

1,5

1,3

1,2

1,0

0,7

0,3

0,2

0,1



      Бірожаулы экскаваторды жүктеу жұмыстары кезінде ластаушы заттардың максимальді және бір реттік шығарындылары

      m эрl = qуд ?ЕКэ К1К2/(l/ 3tц ), г/с (6.2)

      33. Пайдалы қазбаларды кен өндіру кезінде бірожаулықпен қатар роторлы экскаваторлар қолданылады.

      Роторлы экскаватордың жұмысы кезінде шығарылатын зиянды заттардың массасы

      m э2 = qуд 3,6 ? Еnc Tr К1К2 *10-4, г/с (6.3)

      мұнда nс – төгудің жиілігі (кесетін белдіктердің кезектесу жиілігі), мин-1.

      Роторлы экскаватордың жұмысы кезіндегізиянды заттардың максимальді және бір реттік шығарындылары

      m pэ2 = qуд ? Еnc К1К2 *10-2, г/с (6.4)

      34. Пайдалы қазбалардың қабықтарының жабындарын тазалау, аудандарды жоспарлау, тау жыныстарын қабық-қабықша өңдеу үшін және оларды 10-150 м арақашықтыққа орнын ауыстыру, үйінділердегі жұмыстары үшін бульдозерлер қолданылады.

      Бульдозердің жұмысы кезінде ауаға шаң және зиянды газдар бөлінеді.

      Бульдозермен үйінді құру немесе тау жыныстарын өңдеу кезінде бөлінетін шаң массасы

      m бn = qуд 3,6 ? V t см nсм * 10-3 К1К2 / t цб * Кр , т/жыл (6.5)

      мұнда qуд - 1 т ауыстырылатын материалдан алынатын қатты бөлшектердің меншікті бөлінуі, г/т (19-кесте), осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес;

      t см - кезекпен бульдозер жұмысының нақты уақыты, ч;

      V – созу призмасының көлемі, м3;

      t цб – цикл уақыты, с;

      nсм – бір жылдағы бульдозер жұмысының кезек саны

      Тау жыныстарын өңдеу және бульдозермен үйінді құру кезіндегі зиянды заттардың максимальды және бір реттік шығарындылары.

      m бnр = qуд ? V К1К2 / t цб * Кр , г/с (6.6)

      Бульдозермен жанармай жағудан шығатын ластаушы заттароның жұмыс тәртібіне байланысты. Бульдозердің дизельді қозғауышы кезектің нақты уақытының 40 % толық қуаттылықпен жұмыс жасайды, 40 % қуатты жарым-жартылай қолданады, уақыттың 20 % - бос жүріспен жұмыс істейді.

      Бульдозердің дизельді қозғауышының жұмысы кезінде шығатын i-ші зиянды заттың массасы

      m бri = (qуд t хх + qудi t 40% + qудi t 100%) Т см N б 10-3, т/жыл (6.7)

      Бульдозер қозғауышының жұмысы кезінде шығатын i-ш зиянды заттардың қосынды массасы

      m бr = ? m бri, т/жыл (6.8)

      мұнда qудi - сәйкесінше кезекте жұмыс істейтін қозғауыштан шығатын і-ші зиянды заттың меншікт шығарындысы, кг/сағ (20- кесте)*, осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес;

      txx, t40%, t100% - қозғауыштың қуаттылығын ішінара қолданғандағы кезек барысында қозғауыштың жұмыс уақыты, сәйкесінше, бос жүрісте, %.

      txx = t 1/100 х t см , ч; t40%, t100% (6.9)-ке ұқсас анықталады

      мұнда t1 – түрлі жүктемелі кезектердегі қозғауыштың жұмыс уақытының пайыздық таралуы (жоғарыда қараңыз);

      t см - кезектегі бульдозердің нақты жұмыс уақыты, сағ;

      Тсм – бір жылдағы бульдозердің жұмыс кезегінің саны;

      Nб – бульдозерлер саны.

      Дизельді қозғауыштың жұмысы кезінде шығарылатын SO2 күкірт оксидінің массасы жанармайдағы күкірттің құрамы және игерілген газдардың концентрациясы бойынша анықталады. Соңғысы, өз кезегінде, ауа мен жанармайдың шығынының өлшенген мәндерімен есептеледі.

7. Тау жыныстары үйінділерінің атмосфераға шығарылатын ластаушы заттарды шығарындыларын есептеу

      35. Үйінділердегі зиянды заттар шығарындыларының массасы.

      Ашылған тау жыныстары үйінділерінде зиянды заттардың жалпы шығарындысы нүктелік, сызықтық және жазықтық ластаушы көздерімен жүзеге асады. Нүктелік ластаушы көздерге таулы үйіндінің жинақталған орны, сызықтыққа – үйіндіде орналасқан көліктік коммуникация, сонымен қатар, қосымшаларды қосқанда, жазықтық ластаушы көздерге үйіндінің жоғарғы бетінің шаңдануы жатады. Үйіндідегі ауаны ластайтын қосымша көздер мобильді көздер-автомобильдер және технологиялық пойыздар болып табылады. Ашылған тау жыныстары үйінділерінде құралған зиянды заттардың массасы.

      ma.o= mв.у + m coт * S coт + mД *SД , т/жыл. (7.1)

      мұнда mв.у - тау жыныстарын жүктеу және төсеу аймақтарында бөлінетін қатты бөлшектердің массасы, т/жыл;

      m coт - бір жылдағы 1 м2 жаңа қопарылған үйінділерден ұшып түсетін қатты бөлшектердің массасы

      S cот - бір жылда қопарылатын ауданына тең жаңа қопарылған үйінділерден ауданы, м2;

      mД - 1 м2 үйіндінің дефлирленген бетінен ұшып түсетін қатты бөлшектердің массасы, т/жыл;

      SД - үйіндінің дефлирленген бетінің ауданы, м2.

      36. Жүктеу аймағындағы үйінділерде теміржол және автокөліктерде зиянды заттардың (шаң) массасы вагоннан немесе өздігінен түсіргіштен жүктелген мезетте және ашылған тау жыныстарынан құралатын шаң массасынан шығады:

      mв.у(ж.д.а.) = (qуд.в + qуд.ск) *Q o * K1* K2 * 10-6 , т/жыл (7.2)

      мұнда qуд.в, qуд.ск – сәйкесінше транспорттық құралдан жүктелінетін және үйіндіге жиналатын 1 т тау жынысымен қатты бөлшектердің меншікті бөлінуі, г (17 кесте), осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес;

      Q o - үйіндіге жеткізілетін тау жынысының көлемі, т/жыл.

      37. Конвейерлі көлікте тау жынысын үйіндіге төсеу ленталық үйінді құрушымен жүзеге асады.

      mв.у(к) = qуд.в *Q o * K1* K2 * 10-6 , т/год (7.3)

      мұнда qуд.в – үйінді құрушымен үйіндінің қалыптастыру кезіндегі 1 т тау жынысының қатты бөлшектерінің меншікті бөлінуі (17-кесте), осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес.

      Жүкті түсіретін және тау жынысын қоймалайтын аймақта үйіндідегі зиянды заттардың максимальды және бір реттік шығарындылар;

      автокөлікті және теміржолды көлікте:

      mв.у(ж.д.а.) = (qуд.в + qуд.ск) *Q ч * K1* K2 / 3600 , г/с (7.4)

      мұнда Qч – 1 сағатта берілетін үйіндіге тау жынысының көлемі, т/ч;

      конвейерлі көлікте:

      mв.у(к) = qуд.о *Q ч * K1* K2 / 3600 , г/с (7.5)

      1 м2 жаңадан қопарылған үйіндіден ұшып түскен қатты бөлшектердің массасы

      m coт = 86,4 qо *(365 - Т с ) * K1* 10-6 , т/год (7.6)

      мұнда qо – жаңадан түскен үйінді бетінің қатты бөлшектерінің меншікті ұшып түсуі, мг/м2·с;

      Тс – төзімді қар жабындымен жылдық күн саны .

      1 м2 дефлирленген үйінді бетінен ұшып түсетін қатты бөлшектердің массасы:

      m д = 86,4 qо *(365 - Т с) * K2* Kб*10-6 , (7.7)

      мұнда Кб – үйінді бетіндегі қатты бөлшектердің ұшып кетуінің тиімділігін ескеретін коэффициент.

      Дефлирлейтін үйінді бетінің ауданы: теміржол көлігі мен тау жынысының үйіндіге экскаваторлы төсеу кезіндегі аудан (1-сурет)

     


      1-сурет

      SД(Э) = [(h1 + Ho) / sin ?O ] LO + 2 [2? (HO – h1) + ? h1 + (Ho - h1)2 ctg ?O / 2] (7.8)

      где h1 – жоғарғы ойықтың биіктігі, м;

      Но – үйіндінің жалпы биіктігі,м;

      ?0 – ярус құламасының бұрышы;

      Lо – үйінді ұзындығы, м;

      ? – жоғарғы ойық енінің жартысы, м.

      Автокөлікте және бульдозерлі үйінді құруда:

      R К-1

      SД(б) = ?r ?r + ? 2hr / sin ?O [(BНГ + Bг)/2+( ?нг + ?г) / 2] + ? (?r Bг - ?н(г+1)* В н(г+1)) -1 -1 (7.9)

      мұндағы ?r, вr –жоспар бойынша беті ярустың өлшемдері, м;

      r - ярустың реттік нөмірі;

      Rя – ярустар саны; внr, ?нr – төменгі негіздің жоспар бойынша ярус өлшемдері, м.

      Конвейерлі көлікте тік негізде дефлирлейтін беттің ауданы: бірярусты үйінділер үшін (2-сурет)

     


      2-сурет

      SД(К) = (Ho / sin ?O +АO sin ?O / sin 2?) Lo + 2 АO (HO – AO) sin2 ?O / 2sin2 ?O) (7.10)

      мұнда Ао – соғу ені, м;

      көпярусты үйінділер үшін (3- сурет)

     


      3-сурет

      SД(К) = Lo[H1 /sin?1 + (H1 - h1) / sin?1 + ((H2 – Н1) ctg ?1 + l1) / ctg ?1 + ctg ?2) sin?2+

      + H2 – h2 / sin?2+….+( Hn – hn) / sinn +(( Hn – Нn-1) ctg ? n-1 + ln-1) / ctg ? n-1+

      + ctg ? n + AO / cin ? n-1] (7.11)

      мұнда H1, H2...Hn – үйінді ярустарының биіктігі, м;

      ?1 ?2… ?n – ярус құламасының бұрышы (1, 2...n).

      Карьердегі автокөліктен шаң шығарындылары:

     


      Қазып алу -тиеу жұмыстары кезіндегі шығарындылар:

     


      г/с

      Бұрғылау жұмыстарындғы шығарындылар:

     


      г/с

      Жару жұмысындағы шығарындылар:

     


      , г

      Карьерден шаңның жиынтық шығысы:

     


      г/с

      Шаңның бірден шығуы:

     


      г/с.


  Ұйымдастырылмаған көздерден шығарындылар нормативтерін есептеу әдістемесіне қосымша


1-кесте

Шаң шығарындыларын анықтау үшін k1, k2 коэффициенттерінің мәні

№ р/н

Материал атауы

Материал тығыздығы, г/см3

Шаң фракциясының салмақтық үлесі k1, материалдар

Аэрозольға өтетін шаң үлесі, k2

1

Шырақ тұқылы

3,9

0,04

0,03

2

Клинкер

3,2

0,01

0,003

3

Цемент

3,1

0,04

0,03

4

Әктас

2,7

0,04

0,02

5

Мергель

2,7

0,05

0,02

6

Кесектелген әктас

2,7

0,07

0,02

7

Ұсақталған әктас

2,7

0,07

0,05

8

Гранит

2,8

0,02

0,04

9

Мәрмәр

2,8

0,04

0,06

10

Бор

2,7

0,05

0,07

11

Кесектелген гипс

2,6

0,03

0,02

12

Бөлшектенген гипс

2,6

0,08

0,04

13

Доломит

2,7

0,05

0,02

14

Опока

2,65

0,03

0,01

15

Пегматит

2,6

0,04

0,04

16

Гнейс

2,9

0,05

0,02

17

Каолин

2,7

0,06

0,04

18

Нефелин

2,7

0,06

0,02

19

Балшық

2,7

0,05

0,02

20

Құм

2,6

0,05

0,03

21

Құмдық

2,65

0,04

0,01

22

Слюда

2,8

0,02

0,01

23

Дала шпаты

2,5

0,07

0,01

24

Қож

2,5-3,0

0,05

0,02

25

Диорит

2,8

0,03

0,06

26

Порфироидтар

2,7

0,03

0,07

27

Графит

2,2-2,7

0,03

0,04

28

көмір

1,3

0,03

0,02

29

күл

2,5

0,06

0,04

30

Диатомит

2,3

0,03

0,02

31

Перлит

2,4

0,04

0,06

32

Керамит

2,5

0,06

0,02

33

Вермикулит

2,6

0,06

0,04

34

Аглопорит

2,5

0,06

0,04

35

Туф

2,6

0,03

0,02

36

Пемза

2,5

0,03

0,06

37

Сульфат

2,7

0,05

0,02

38

Шамот

2,6

0,04

0,02

39

Топырақ және әктас қоспасы

2,6

0,05

0,01

40

Кірпіш

-

0,05

0,01

41

Минералды мақта

-

0,05

0,01

42

Шағыл*

-

0,04

0,02


      * Шағыл жасайтын материалдан алу керек


2-кесте

Жел жылдамдығынан k3 шама тәуелділігі

Жел жылдамдығы, м/с

k3

2-ге дейін

5-ке дейін

7-ге дейін

10-ға дейін

12-ге дейін

14-ке дейін

16-ға дейін

18-ге дейін

20-ға дейін және жоғары

1,0

1,2

1,4

1,7

2,0

2,3

2,6

2,8

3,0



3-кесте

Жергілікті жағдайдан k1 шамасының тәуелділігі

Жергілікті шарт

k1

Қоймалар, ашық сақтағыштар

а) 4-жақтан

б) 3-жақтан

в) 2-жақтан және 2-жақтан жартылай

г) 2-жақтан

д) бір жақтан*

е) енгізу қол жеңі

ж) 4-жақтан жабық**

1,0

0,5

0,3

0,2

0,1

0,001

0,005


      * (а -д) - статистикалық сақтау кезінде жергілікті жағдайды ескеретін коэффициенттер;

      ** ұйымдастырылмаған түйіншек көздерін ұйымдастырылғанға ауыстыруда түйіншек аспирациясы кезінде нормативті көрсеткіштен 30 % дейін атмосфераға шаң шығарымы есептелсін.


4-кесте

Материал ылғалдылығынан k5 шамасының тәуелділігі

Материалдардың ылғалдылығы, % ***

k5

0-0,5,

1,0

1,0 дейін

0,9

3,0 дейін

0,8

5,0 дейін

0,7.

7,0 дейін

0,6

8,0 дейін

0,4

0,0 дейін

0,2

10,0 дейін

0,1

10-нан жоғары

0,01



5-кесте

Материал ірілігінен k7 шамасының тәуелділігі

Тілім көлемі, мм

k7

500

500-100

100-50

50-10

10-5

5-3

3-1

1

0,1

0,2

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

1,0


      *** 3% ылғалдылық кезіндегі қоймалардағы топырақ үшін — шығарындыларды есептеу қажет емес.


6 кесте

k3=1; k5 = 1 шарт кезінде q? шамасының мәні

Жинақталатын материал

q?, г/м3*с

Клинкер, қож

шағыл, топырақ, кварц

Мергель, әктас, шырақ тұқылдары, цемент

Құрғақ балшықты материалдар

Асбестік фабрикалар, топырақ, әктас қалдықтары

Көмір, гипс, бор

0,002

0,002

0,003

0,004

0,005

0,005



7-кесте

Қайта төгу биіктігінен В? шамасының тәуелділігі

Материалдың

В'

құлау биіктігі


0,5

0.4

1,0

0.5

1,5

0.6

2,0

0.7

4,0

1.0

6,0

1.5

8,0

2,0

10,0

2.5



8-кесте

Үлесті шаң бөлуді (Е) анықтау үшін n, а және с параметрлерінің мәні

Көмір маркасы

Ірілік сыныбы, мм

n

а

с


25-50

4.8157

3.5981

0.00001698


13-25

7.1572

6.2082

0.00001698

А

6-13

8.8583

7,5171

0.00001698


3-6

8,9905

8.2518

0.00001698


0-3

9.3696

8.6744

0.00001698


25-50

3.8743

2,1633

0,003015


13-25

5.2677

3,8469

0.003015

ПА

6-13

5.9840

4.7127

0.003015


3-6

6.3410

5.1443

0.003015


0-3

6,5863

5,4408

0.003015


25-50

5,9216

4.3124

0.1008


13-25

6.4686

4.8175

0.1008

Т

6-13

7.1437

5.1442

0.1008


3- 6

7.5095

5 7740

0.1008


0-3

7.7292

5,СУ23

0,1008


25-50

3.3983

3,1191

0.1374


3-25

3,5899

3.2850

0,1374

ОС

6-13

3,6121

3.3695

0.1374


3-6

3.6505

3,4146

0,1374


0-3

3,0735

3,4415

0.1374


25-50

2.9541

3,0767

0,6025


13-25

3,1658

3.3(30)

0,6025

Ж

6-3

3.2743

3.4340

0,6025


3-6

3.3815

3.4978

0,6025


0-3

3,3657

3.53631

0,6025


25-50

3.0449

2,8428

0,1431


13-25

3,2691

3.11411

0,1431

К

6-13

3,3852

3.2547

0.1431


3-6

3,4458

3.328Г

0.1431


0-3

3,4808

3,3705

0,1431


25-50

5.7268

7,5392

29.72

Г

13-25

5.9816

7.8029

29,72


0-13

6,1128

7.9417

29.77


3-6

6.7821

8.01401

29.77


0-3

6,2242

8.0595

29.77


25-50

8.1515

9.7551

0.6152

Д

13 -25

11,5166

13.8668

0,6152


6-13

13.2431

15,9773

0.6152


3-6

14,1611

17,0994

0,6152



9-кесте

С1-дің көліктің орташа жүккөтергішінен тәуелділігі

Орташа жүккөтергіштік, т

С1

5

0,8

10

1,0

15

1,3

20

1,6

25

1,9

30

2,5

40

3,0



10 кесте

Тасымалдаудың орташа жылдамдығынан С2 тәуелділік

Тасымалдаудың орташа жылдамдығы, км/сағатына

С2

5

10

20

30

0,6

1,0

2,0

3,5



11 кесте

Жолдардың жағдайынан С3 тәуелділік

Карьерлік жолдардың жағдайы

С3

Жабынсыз (топырақтық)

1.0

Шағыл жабындысымен жолдар

0.5

Шағыл жабындысымен жолдар, хлорлы кальций ерітіндісмен, ССБ, битумды эмульсиямен өңделген

0.1



12 кесте

Төбені үрлеу жылдамдығынан С5 тәуелділік

Үрлеу жылдамдығы, м/с

С5

2 дейін

5

10

1.0

1.2

1.5



13-кесте

Отын жану кезінде зиянды заттектердің шығарындылары

Зиянды құрауыш


Қозғалтқыштармен зиянды заттектердің шығарындылары

карбюраторлық

дизельді

Көміртек тотығы

0.6 т/т

0.1 г/т

Көміртектер

0.1 т/т

0,03т/т

Азот қостотығы

0.04 т/т

0.01 т/т

Күйе

0.58 кг/т

15.5 кг/т

Күкіртті газ

0.002 т/т

0.02 г/г

Қорғасын

0.3 кг/т

—

Бенз(а)пирен

0.23 г/т

0.32 г/т



14-кесте

Әртүрлі көлік құралдарымен отын шығысы

Автокөліктердің маркалары

Отын түрі

Отын шығысы, т/сағ.

КАМАЗ - 511

КРАЗ - 25Г, Б- 1

ЗИЛ MM3-555

дизельді

дизельді

бензин

0.013

0.019

0.0 14



15-кесте

Бұрғылау кезінде шаң шығарындыларының есебі үшін ? мәні

Бұрғылау тәсілі

Шаң тазарту жүйелері

Шаржылық

Оттық

Циклондар 0,75 Сулы

шаңұстағыш 0,85

Жеңді сүзгі 0,95



16-кесте

Карьерлердегі кейбір машиналардың шаң шығару қарқындылығы

Шаң шығару көздері

Шаң шығару қарқындылығы

Ескертпе

мг/с

г/сағ.

БМК бұрғылау білдегі

БСШ-1 бұрғылау білдегі

БА-100 бұрғылау білдегі

СБО-1 бұрғылау білдегі

Пневматикалық бұрғылау шой балғасы

Пневматикалық бұрғылау шой балғасы

СЭ-3 экскаваторы

СЭ-3 экскаваторы

Бульдозер

Автоөзіаударғыш

27

110

2200

250

100

5

500

120

250

5000


97

396

7920

900

360

18

1800

432

900

18000

Шаңұстағышпен

шаңұстағышсыз

шаңұстағышпен

құрғақ тәсілмен бұрғылағанда

сулы тәсілмен

бұрғылағанда құрғақ кен жүктемесі

Құрғақ ауа-райындағы жұмыста сулы кен

жүктемесі

қатты жабындысыз

құрғақ жолдармен

жүргенде



17-кесте

Кеніште және үйіндіде экскаватордың жұмыс кезіндегі меншікті шаң бөлінуі

Құралдың атауы

Тау жынысының қаттылығына f тәуелді меншікті шаң бөліну (qуд, г/м3-ашылған тау жынысы үшін, qуд, г/т көмір үшін)

Тау жынысы

Көмір

1

2

3

4

5

1

2

Бірожаулық экскаваторлар*








ЭКГ-5А

2,4

3,4

4,8

7,2

10,9

1,93

1,93

ЭКГ-8И

2,9

4Д

5,8

8,7

13,2

2,78

2,78

ЭКГ-10

3,1

4,4

6,3

9,4

14,3

2,84

2,84

ЭКГ-12,5

3,1

4,4

6,3

9,4

14,3

2,86

2,86

ЭКГ-15

3,8

5,4

7,6

11,4

17,3

2,84

2,84

ЭКГ-20

4,2

5,9

8,4

12,7

19,2

-

-

ЭКГ-30

4,8

6,8

9,6

14,4

21,8

-

-

Роторлық экскаваторлар








ЭРГ - 1250 ОЦ

-

-

-

-

-

20

28

ЭРГ - 1250

-

-

-

-

-

20

28

ЭРП - 2500

-

-

-

-

-

11

15

ЭРП - 5250

-

-

-

-

-

7

8

Үйіндідегі экскаваторлар








ЭКГ-5А

3,1

4,4

6,2

9,4

-

-

-

ЭКГ-8И

3,8

5,3

7,5

11,3

-

-

-

ЭШ -6,5 45У

7,2

10,1

14,3

21,4

-

-

-

ЭШ – 14.50

7,2

10,1

14,3

21,4

-

-

-

ЭШ – 20.65

10,3

14,4

20,4

30,5

-

-

-

ЭШ – 11.70

10,8

15,2

21,5

32,2

-

-

-

ЭШ – 40.85

12,5

17,4

24,7

36,9

-

-

-

ЭШ – 15.90

14,1

19,7

27,9

41,8

-

-

-

ЭШ – 20.90

14,1

19,7

27,9

41,8

-

-

-

ЭШ – 65.100

14,7

20,5

29,1

43,5

-

-

-

ОШС 4000/125

?=1-1,8

9…..18

-

-

-

-

-

-


      *жүкті өздігінен түсіргішке таулы салмақты экскаваторлармен жүктеу кезіндегі келтірілген qуд мәні;

      Думпкарларға таулы салмақты экскаваторлармен жүктеу кезінде qуд 10%-ға жоғарылайды.


18- кесте

Тау салмағы мен экскавацияның қопсыту коэффициенттері

Экскавация қиындығы бойынша тау жыныстарының категориясы

Алаптағы тау жынысының тығыздығы, , т/м3

Коэффициенттер

Тау салмағын қопсыту

Экскавациялар

Тік күрек

Драглайн

1

1,6

1,15

0,91

0,87

2

1,8

1,25

0,84

0,80

3

2,0

1,35

0,70

0,67

4

2,5

1,50

0,60

0,57



19- кесте

Бульдозермен ауыстырылатын 1 т материалдан алынатын қатты бөлшектердің меншікті бөлінуі

Бульдозер маркасы

Тау жынысының қаттылығы кезіндегі шаңның бөлінуі, г/т

Көмір

Тау жынысы

1

2

1

2

3

4

ДЭ-110А

1,00

1,25

0,66

0,85

1,18

1,85

ДЗ-35С

1,15

1,45

0,70

0,91

1,23

1,93

ДЗ-118

1,20

1,50

0,74

0,93

1,30

2,11



20- кесте

Бульдозерлердің дизельді қозғауыштарының зиянды заттардың меншікті шығарындылары

Бульдозер маркасы


Ластаушы заттар


Түрлі режимдегі жұмыстардыңменшікті шығарындылары, кг/сағ


Бос жүріс

Қуаттылығы 40%


Максимальды қуат

ДЗ 110А

(100)*


СО

0,137

0,205

0,342

NOх

0,054

0,351

0,133

СН

0,072

0,214

0,275

С

0,003

0,019

0,044

ДЗ-35С

(150)


СО

0,158

0,396

0,238

NOх

0,061

0,153

0,398

СН

0,137

0,239

0,308

С

0,006

0,030

0,061

ДЗ-118

(250)


СО

0,201

0,504

0,302

NOх

0,079

0,198

0,515

СН

0,180

0,315

0,415

С

0,017

0,049

0,112


      * Жақшада тарту класы көрсетілген, кН.


21-кесте

Үйінді бетіндегі шаңның меншікті ұшып түсу
(тасты аралас тау жынысы)

Жерге жақын жел жылдамдығы м/с


Үйіндінің биіктігі, м кезіндегі меншікті ұшып түсу мг/м2·

10

50

100

150

5

3,7

9,3

13,8

17,4

8

14,3

35,8

53,3

67,3

10

26,7

68,2

100,9

127,1



22-кесте

Есептеу параметрлерінің жинақтау кестесі

Параметр атауы

Өлшеу бірлігі

Параметрлер мәні

Шикізат

клинкер

Материал ағыны

Материал ылғалдылығы

Материалда шаңның болуы (k1)

Шаңда 50 мкм дейін шаң бөлшетерінің болуы (k2)

4 м/с желдің орташа жылдамдығы кезіндегі Мәні(k3)

Мәні (k4) (3 кесте)

Мәні (k5) (4 кесте)

Мәні k6= Fфакт/F

Мәні(k7) (5кесте)

Материалдың құлау биіктігі

Мәні В' (7 кесте)

1 м2 беткі жабыннан шаңды ұшыру

Қойманың үлкендігі a *b*һ

Қойманың алаңы

т/ч

%

Салмақ бойынша үлес

-

-

-

-

-

-

-

Салмақ бойынша үлес

г/м2*с

м3

м2

100

3,6

0,04

0,02

1,2

1,0

0,8

1,4

0,1

5,0

1,2

0,003

27 Х88Х7

2376

78

0,1

0,01

0,003

1,2

1,0

1,0

1,4

0,5

1,5

0,002

27Х60Х7

1620



23- кесте

Есептік параметрлердің жинақтау кестесі

Параметр атауы

Өлшем бірлік

Параметрлер мәні

Қайта төгу шамасының өнімділігі

Материалдың құлау биіктігі

Материалдағы шаң үлесінің фракциясы (k1)

Аэрозольға өтетін барлық көлемнен шаң үлесі, (k2)

Жел жылдамдығы

Метеожағдайды ескеретін Коэффициент, (k3)

Сыртқы әсерлерден шаманың қорғаныс деңгейінің жергілікті шарттарын ескеретін коэффициент (k4)

Материалдың ылғалдығы

Материалдың ылғалдылығының әсерін ескеретін коэффициент, (k5)

Материалдың құлау биітігін ескеретін коэффициент, (В')

Материалдың ірілігін ескеретін коэффициент (k7)

т/сағ

м

Салмақ бойынша үлес

-

м/с

Салмақ бойынша үлес

-

%

440

5

0,05

0,02

4

1,2

0,1

4

0,7

1,4

0,5



24-кесте

Есептік параметрлердің жинақтау кестесі

Есептік параметрлердің ластану көздері


Есептік параметрлердің мағынасы

Автокөлік

Өзі аударғыш көліктің орташа жүк көтергіштігі, т

Мән С1 (9кесте)

Сағатына(N) машиналар жүрісінің жиынтық саны (тура және кейін

Карьердегі машиналар көлемі (n), дана

Бір рет жүрудің орташа созылмалдылығы (L), шақырым

Тасымалдаудың орташа жылдамдығы


, км/сағ

С2 мәні (12кесте)

С3 мәні (13кесте)

Көлік платформасының орташа алаңы,


, м2

Платформадағы материалдың орташа алаңы (Fфакт), м2

С4 мәні



Жел жылдамдығы, м/с

Үрлеу жылдамдығы, м/с

С5 мәні (14 кесте)

Материал ылғалдылығы, %

С6 мәні (4 кесте)

С1=1; С2=1; С3=1, кезінде 1 шақырым жүріп өткен қашықтықтағы шаң шығу (q1), г

Материалдың бетінен шаң бөлу (q2) С4=1; С5=1; С6=1, г/м2*с кезінде

С7=k7 мәні

15

1,3

60

20

5

15

1,5

0,5

12

15

1,25

5

7

1,32

2,5

0,8

1450

0,003

0,01

Қазып алу-тиеу жұмыстары

Экскаватормен қайта өңделген тау-жыныс көлемі (G), т/сағатына

Шаң фракциясының үлесі (0-200 мкм) тау-жыныста (Р1=k1) (1 кесте)

Шаңдағы көлемі 50 мкм дейін аэрозольға өтетін бөлшектердің болуы (Р2=k2) (1 кесте)

Экскаватор жұмысы аумағындағы жел жылдамдығы, м/с

Р3 мәні (2 кесте)

Материал ылғалдылығы, %

Р4 мәні (4 кесте)

В' мәні (7 кесте)

Р5=k7 мәні (5кесте)

100

0,03

0,01

5

1,2

2,5

0,8

0,4

0,5

Жару жұмыстары

ВВ салыстырмалы шығыс, кг/м3

Тау-жыныстың салыстырмалы салмағы, т/м3

Жарылу кезінде ауаға көтерілетін материал көлемі 1 кг ВВ (а1), т/кг

1 т жынысқа (а2) қатынасы бойынша аэрозольға ауысатын ұшқыш шаңның үлесі

Жел жылдамдығы, м/с

а3 мәні(2 кесте)

а4 мәні

Жарылатын блок көлемі: мың. м3

мың. т

ВВ жарылғыш зарядының (D) жиынтық шамасы, кг

0,55

2,5

4,5

0,00002

5

1,32

0,5

20

50

11000

Бұрғылау жұмыстары

Бір уақытта жұмыс істейтін станоктар көлемі (n), дана

Бір станокпен бұрғылау кезінде бөлінетін шаң көлемі (z), г/с

Шаң тазарту жүйесінің тиімділігі, ?

4

8000

0,85



  Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары Министрінің 2014 жылғы 12 маусымдағы № 221-ө бұйрығына № 9-қосымша

Стационарлы дизелді құрылғылар шығарындыларының нормативтерін есептеу әдістемесі
1. Жалпы мәлімет

      1. Аталаған әдістеме стационарлы дизелді құрылғыларының жұмысынан бөлінген газдардың зиянды компоненттері (SO2 күкірт ангридиді, С3Н4О акролеин, формальдегид СН2О, көміртегі СnН1.85n, тат С) азот қышқылдары NOX, (NO2 келтірілген NО және NO2 сомасы сияқты), көміртегі қышқылы (СО) және нармаланбаған және бақылауға жатпайтын заттарды анықтау үшін қарастырлған.

      2. Осы әдістеме өндірістік және энергетикалық стационарлық дизельді құрылғылардың шығарындылар нормативтерін есептеу кезінде қолданылады, атмосфераға газдардың ерікті түрде шығу шығарындылары бар, тағайындалуына сәйкес жұмыс істейтін техникалық жағдайы жұмыс күйінде, ТУ дайындаушы – зауыт бойынша реттелген және топталған, газтазартқыш құрылғы жабдықтармен жұмыс жасау ұсынылады.

      3. Терминдер мен анықталымдар.

      Стационарлы дизельді құрылғы – тұтынушыларға электрлік, гидравликалық, жылу және басқа да қуат түрлерін беретін қызметтер көрсетуге арналған құрылғы, жүктемелі түрде жұмыс жасайтын дизельді пайдаланатын бірінші көз ретінде құрылды.

      Жүктемелік мінездемелрі – арқашанғы кеңстікте айналу кезінде дизель жұмысынң тәртібі (автоматты реттеуішпен қамтамасыз етілген, нақтылы қолдайтын) және жүктеме туындағанда, дизельде жол берілетін ТУ, кішіден ең жоғарыға дейін шамада өзгереді.

      1 кг жанармайдағы зиянды ластауыш заттың шығарындылары (е), г/кг – дизельді құрылғының 1 кг жанармайының жануы кезінде жұмыс әсерінен шыққан атмосфераға бөлінген ластауыш заттың салмағы.

      Е зиянды ластауыш заттың бөліну жылдамдығы, г/сек – жекелеген біршама уақыт ішінде дизельді құрылғыларды пайдалану 1 секунд ішінде жұмыс жасау кезінде бөлінген газдың атмосфераға шығу салмағы, ластауыш зиянды заттардың граммен көрсетілген көлемі.

      Дизельді құрылғылардың пайдалану цикліндегі жұмысы – орташа жүктеме мен кәдімгі құрамдағы жүктеме тәртібінде нақтылы бірдей мінездеме берілетін жұмыс түрлерінің бірлескен тәртібі.

      Or- дизельдің жұмыс істеуінен болған газ (дизельді құрылғы);

      I – Or зиянды компонентінің жекелеген тағайындалу индексі;

      J – дизель жұмысының жекелеген тәртібіндегі мағына индексі (дизельді құрылғы);

      Э – пайдлан цикліне қатысы бар, параметрлер мағынасн білдіретін индекс.

      1 кг жанармайдың шығарынды мағыналары:

     


      - дискретті тәртіпте дизельдің жұмысы (дизельді құрылғы);

      еэ – пайдалану цикліне арналған орташа (орташа пайдалану);

      Шығарындылардың жылдамдық мағнасы, ж/сек:

      Eмр - дискретті жұмыс тәртібінде аталған құрылғы үшін ең жоғарғы (ең жоғарғы бір реттік);

      Еэ - пайдалану цикліне арналған орташа (орташа пайдалану);

      Егод – бір жылға орташа (орташа жылдық), немесе басқа да есептілік уақыт аралығында.

      Дизельді құрылғылардың жанармай жұмсау мағнасы, кг/сағ.:

      GfJ – дискретті жұмыс тәртібі;

      Gfэ - пайдалану цикліне арналған орташа;

      Gfгго – дизельді құрылғылардың бір жыл пайдалану ішінде жұмсалған жанармайлар саны, кг/жыл.;

      GBBгBг- пайдалану бір жыл ішіндегі дизельді құрылғылардың шығарған зиянды (ластауыш) заттарының саны, кг/жыл.;

      ВВ – зиянды (ластайтын) заттар;

2. Шығарынды нормативтерін есептеу

      4. Жекелеген зиянды (ластауыш) заттардың шығарындылары жеке анықталады, және өзара әрекеттеседі.

      Шығарындылар параметрлерін есептеу мына формула бойынша жүргізіледі:

      бір жылдағы зиянды (ластауыш) заттардың шығарындылары

      GBBгBг= 3,1536*104 *Егод, кг/жылына

      3,1536*104 – көлемдік коэффициент, кг-да г саны жылына алынған секундты жекелеген бөліктерге ұқсас.

      Орташа жылдық бөліну жылдамдығы ЛШ:

      Егод =1.144*10-4 * Eэ *




      , г/сек

      1.141 *10-4 – көлемдік коэффициент, бір жылдағы сағат санындағы тең көлемдегі кері қайтарылым.

      Орташа пайдаланудағы бөліну жылдамдығы ВВ:

      Eэ=2.778*10-4* ejt * GfJ, ж/сек

      2,778 *10-4 – көлемдік коэффициент, сағатына секунд санынан тең дәрежедегі кері арттыру.

      Бөлінудің ең жоғарғы жылдамдығы ЛШ:

      Eмр=2.778*10-4 (ejt* GfJ) max, г/сек

      5. 1 кг жанармайдың шығарындылар маңызы және дискретті жұмыс тәртібіндегі дизельді құрылғылар үшін жанармай жұмсалымы, және орташа пайдалануда олардың мағынасы дизельді құрылғылардың технико-экономикалық мінездемелерінен алынады, оның техникалық құжаттамаларындағы сүйемелдеуі бар (ТУ дизельді немесе басқа да құрылғыларын дайындауға зауыт-дайындаушылармен ұсынылған, хаттамалар кезеңмен сыналуда), ал олардың болмаған кезінде осы Әдістеменің 1 қосымшасында келтірілген әдіспен ерекшеленеді.

      Бір жыл пайдаланудағы жанармай жұмсалымының мағынасы құрылғыны пайдалану туралы есеп беру деректері бойынша алынады.

      Есептеу нәтижесі осы Әдістеменің 2 қосымшасы бойынша кесте түрінде рәсімделеді.


  Стационарлы дизелді құрылғылар шығарындыларының нормативтерін есептеу әдістемесіне 1-қосымша

Стационарлы дизельді құрылғылардың зиянды шығарндыларының параметрлерін есептеу үшін шығыс деректерді анықтау әдістемесі

      1. Дизельді құрылғылардың дискретті жұмыс тәртібінде жанармайдың 1 кг зиянды заттардың шығарндыларын анықтау

      Зиянды заттардың шығарындылары "j" кез келген дискретті жұмыс тәртібіндегі орнатылған "j" дизельді құрылғылардың жұмысы мына формула бойынша анықталады:

      Eist=1.24*103*ұi*KH*Cis*, г/кг жанар. (1)

      ұi - молекулярлы компоненттің салмағы;

      Cis – құрғақ шығатын газдардағы компоненттерді анықтау концентрациясы %.

      Gairj – қозғалтқыш ауасы, кг/сек;

      Кн – залалсыздандыру коэффициенті Оr.

      Жекелеген компоненттер үшін молекулярлы салмақтың мағынасы осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 1 кестеден алынады.

      Есептерге арналған таттың мерзімдік көлемдік концентрациясы 1 суреттегі номограмманың көмегімен (1) формула бойынша анықталады.

      Залалсыздандырудың коэффициенттік мағынасы залалсыздандыру құрылғысына дейінгі оның салмағы оның залалсыздандырудан кейінгі компоненттердің шығару салмағына тең болады, олар залалсыздандыру құрылғыларының техникалық құжаттарынан алынады.

      Залалсыздандыру құрылғыларымен жабдқталмаған құрылғылар үшін, немесе залалсыздандыру коэфицентінің шығатын газдардағы ауаның мағнасын араластыру үшін тек қана құрылғылармен ғана жабдықтануы 1 тең болып қабылданады.

      Егер, дизельді құрылғыда орнатылған залалсыздандыру құрылғысының болмауы кезінде, сондай-ақ дизельді құрылғыларда тікелей шығарындыларды залалсыздандыру құрылғыларының жабдықтарымен анықтау кезінде зиянды (ластаушы) заттардың шығарындылары мна формула бойынша анықаталды;

      eijt=1.24*103*ұi*Cist* , г/кг (2)

      Cist – залалсыздандырудан кейін өлшенген компоненттердің концентрациясы және оның құрылғыларға араластыру, кг/сек

      Gairjt – шығатын газдардың араласуы есебінен ауа шығымы

      Gairjt = Gairj + Gairdob

      Gairdob – араласу құрылғысына ауаның қосу шығыны, кг/сек.

      Егер сынау кезінде алынған


      шығарындылардың шамамен көрсетілген мағнасы белгілі болған жағдайда, онда


      , мына формула бойынша анықтауға болады:

     


      , г/кг жанар (3)

      Мұнда bj- "j" тәртібіндегі дизельді жанармайының шамамен жұмсалуы, г/(кВт.ч).

      Жүктеме мінездемесінің әрбір тәртібінде зиянды заттардың ең жоғары бөліну жылдамдығын анықтау кезінде шығару есептеледі


      және бұл ең жоғары мағнадағы шығарулардың тәртібі таңдап алынады және мағынасы болмайды.

      Әртүрлі зиянды компоненттер үшін шығатын газдардың тәртібі, ең жоғарғы шығу мағнасына сәйкес


      әртүрлі болуы мүмкін, сондықтан да оларды әрбір компоненнтер үшін жеке – жеке бөледі.

      2. 1 кг жанармайдағы орташа пайдаланудағы шығарынды мағнасы.

      Стационарлы дизельді құрылғылар үшін 1 кг жанармайда зиянды (ластаушы) заттардың шығарындыларын орташа пайдаланудағы мағнасын мына формула бойынша анықтауға болады

     


      мұнда WJ – тәртіптің өлшеу коэффициенті.

      Егер цикл шаммен шығарылатын шығарндалырдың әр қайсысы үшін белгілі болса, жұмыс тәртібінен (ерікті жүруінсіз)


      тұрса, онда:

     


      , г/кг жанар (4)

      Pj, bj – тәртіптегі жанармайдың шамамен жұмсалуына қатысы және біршама қуаттылығы j

      Рном * bном – ол да қуаттылық тәртібінде

     


      ;


      (4) формуланы пайдалну кезінде шамамен жіберілген жанармай шығынын b, күштілігін Р және шамамен жіберілген шығарындыларын ер ескеру керек, олар объекті бойынша келісілу керек, олар не дизель үшін немесе дизельді құрылғы үшін алыну керек, аралас деректерге пайдалануға жол берілмейді.

      3. Пайдалану жұмыс циклінің тәртібі және олардың салмақтық өлшеу коэффициенттері.

      Жалпы жағдайда дизельді құрылғылардың пайдалану жұмыс циклінде шығарындыларды анықтау кезінде осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 2 кесте бойынша көрінісі жоқ.

      Тәртіптердің жалпы саны және құрамы құрылғыны пайдалану ерекшелігіне сәйкес ерікті түрде қабылданады.

      Басқа да ойлаулар болмаған жағдайда есептеулер үшін өндірістік дизельдердің нормаланған шығарындылар апробациясы үшін СЗЗ мамандарымен қабылданған төрт сатылы пайдалану циклін пайдалануға болады. (3 кесте) осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес.

      (4) формуланы пайдалану кезінде сома мағынасы цикл үшін дизель мінездемесі үшін кеңейтілген деректер бойынша белгілі, осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 3 кесте бойынша қабылдауға болады:

     


      4. Орташа циклдік шығарындылардың баға беру өсімі.

      Шығарындылар есебі үшін нақтылы деректердің болмауы кезінде осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 4 кесте бойынша 1 кг жанармаға орташа циклдегі шығарындылардың баға беру мағынасын пайдалануға болады.

      5. Әдістемені пайдалану тәртібі.

      Осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 4 кестедегі нормаланатын компонеттердің шығарынды мағнасы болжам арқылы анықталды, әрбір дискретті тәртіпте олар шамамен жіберілгендерге тең болады. Шынында да олардың практикалық мағнасы әрқашан осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 4 кестеде келтірілгеннен аз болады, сондықтан да әртүрлілігі 5-10% 2-3 –ға дейін есе немесе одан да көп болуы мүмкін. Сондықтан да, осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 4 кестеде берілген деректер бойынша шығарындылар параметрлеріне баға беру ереже ретінде асып түскен және нақтылы экологиялқ жағдай шынында да жағымды болмақ.

      Аталған осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес 4 кестедегі деректерді мынадай жағдайларда мақсатқа пайдалнуға болады, дизелді құрылғының қуаттылығы аз орнатылғанда, сондай-ақ ауа бассейінінің жағдайын біршамаға дейін нашарлауына әкеп соқпаса жергілікті құру құрылғылары бойынша (ПДК бойынша запас бар).

      Егер ПДК запасының болмауы кезінде немесе олардың асып түсуі, нормаланған зиянды заттардың шығарынды компоненттері тікелей өлшеулердің деректері бойынша немесе (1) немесе (2) формулаларын пайдалану арқылы (техникалық құжаттамасы бар, жетекші құрылғы) зауыт сынауының деректері негізінде анықталуы мүмкін.

      Мақсатты шығарындыларды анықтаудың арнайы қажеттілігі болмаған кезде тат пен күкір қышқылынның (NOX и СО) нормаланған компоненттеріне шектеу қою.

      Дымқыл газ тазартқыш құрылғыларын орнату кездерінде пайдалану (скруббертер, барботертер, оросителдер және т.б.) тат шығарындылары газ құрамындағы татты өлшеудің тікелей негізі арқылы анықтау керек.


  Стационарлы дизельді құрылғылардың зиянды шығарындыларының параметрлерін есептеу үшін шығыс деректерді анықтау әдістемесіне қосымша

Компоненттер, пайдалану циклі және баға беру бойынша кестелер


1 кесте


Код ЗВ

Компонент

Молекулярная масса

0337

Көміртегі қышқылы СО

28

0304

Азот қышқылы NO

30

0301

Азот еріткіш қышқылы NO2

46

0330

Күкірт ангидриді SO2

64

2754

Эквивалент бойынша көміртегі С1Н1,85

13,85

1301

Акролеин С3Н4О

56

1325

Формальдегид СН2О

30

0328

Күл С

12



2 кесте

Пайдалану циклінің жалпы көрінісі

№№ тәртібі

Бірлік түріндегі шама қуаттылығы Рj

Бірлік түріндегі шама кеңістігі айналуы nj

Тәртіптің өлшеу, салмақтық коэффициенті wj

1

Рe1

n1

w1

2

Pe2

n2

w2

3

Рe3

n3

w3

…




…




N

Рem

nN

wN



3 кесте

Стационарлы дизельді құрылғылар үшін ұсынылып отырған пайдалану циклі

Тәртіп №

Шамамен берілген қуаттылық Р. уо

Шамамен берілген кеңістік айналуы nj

Өлшеу, салмақтық коэффициент wj

1

2

3

4

1,00

0,75

0,50

0,25

1,00

1,00*

1,00*

1,00*

0,30

0,30

0,30

0,10


      Ескерту: ( *) – айналдыру кеңісітігінен бас тарту үнемі мінездемелік шеңберінде номиналды айналдыру.


4 кесте

Стационарлы дизельді құрылғылар үшін 1 кг жанармайға орташа циклді шығарындылардың баға беру мағынасы

Код

ЗВ

Компонент Оr



, г/кг жанармайға орташа циклдегі шығындыларына баға беру мағынасы

0337

Көміртегі қышқылы СО

25

0304

Азот қышқылы NO

39

0301

Азот еріткіш қышқылы NO2

30

0330

Күкіртті ангидрид S02

10

2754

Эквивалент бойынша көміртегі

C1H18

12

1301

Акролеин С3Н4О

1,2

1325

Формальдегид СН20

1,2

0328

Күл С

5



  Стационарлы дизелді құрылғылар шығарындыларының нормативтерін есептеу әдістемесіне 2-қосымша

Жылдық жанармай жұмсалымымен стационарлы дизельді құрылғыларда зиянды (ластауыш) заттарды есептеу нәтижелері...........кг/жылына

Зиянды компонент

тердің атауы Оr

1 кг жанармайға e?" орташа пайдалану ЛШ шығарындылары, г/кг тонна

ЛШ ең жоғарғы бөліну жылдамдығы Емр, г/с

ЛШ

бөлінудің орташа пайдалану жылдамдығы Еэ, ж/с

ЛШ бөлінудің орташа жылдық жылдамдығы Еж, ж/с

ЛШ жылдық шығарынды

GBBж, кг/жылына

1. МЕМСТ 24585-81 бойынша нормаланатын компоненттер

Азот қышқылы

NOx (NO2)






Көміртегі қышқылы СО






2. Нормаланбайтын компоненттер

Азот қышқылы NO






Азот еріткіш қышқылы NO2






Күкіртті ангидрид SO2






Эквивалент бойынша көміртегі C1H1,85






Альдегидтер RCHO(no акролеину)






Күл С










Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары Министрінің 2014 жылғы 12 маусымдағы № 221-ө бұйрығына № 10-қосымша

Қатты отында жұмыс істейтін қуаттылығы әртүрлі қазандықтар үшін күлді қоқыс қалдықтарын орналастырудың нормативтерін есептеу әдістемесі

      1. Осы қатты отында жұмыс істейтін әртүрлі қуаттылық қазандықтары үшін күлді қоқыс қалдықтарын орналастыру нормативтерін есептеу әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) күлді қоқыс қалдықтарының пайда болу және орналастыру нормативтерін анықтау бойынша әдістемелік негізді құру мақсатында әзірленді.

      2. Осы әдістеме қоршаған ортаны қорғау бойынша кәсіпорындарда және аумақтық басқармаларда, қалдықтардың пайда болу және орналастырудың шекті рұқсат етілген көлемдерін жобалау және мөлшерлеу бойынша жұмыстарды өткізетін мамандандырылған ұйымдарда қолданылады.

      3. Осы әдістемемен алынған нәтижелер жұмыс істейтін кәсіпорындарда және объектілерде бастапқы мәліметтер ретінде, сондай-ақ жаңа құрылысқа жоба алды және жобалық құжаттаманы әзірлеу кезінде қолданылады.

2. Күлді қоқыс қалдықтарының пайда болу және орналастыру әдістері жайлы жалпы мәліметтер

      4. Күлді қоқыс қалдықтарының пайда болу және орналастыру көлемдерін мөлшерлеу тәртібі, осы әдістемеге сәйкес күл қоқыстарында ластаушы заттардың (ЛЗ) және осы заттек шекті рұқсат етілген концентрацияларының құрамында болуын есепке алуға негізделеді.

      5. Егер кәсіпорында күлді қоқыстарды жинақтау бір ғана емес жинақтауышы болған жағдайда, көлемдер есебі олардың әрбіреуі үшін жеке жүргізілді. Нақты жинақтауыштар сиятын күлді қоқыстардың мөлшерленген көлемі төмендетілген коэффициенттермен шектелген, қоршаған ортаны қорғау бойынша іс-шараларды орындауға байланысты қоршаған ортаға жинақтауыштан улы заттектерді жаюдың деңгейін ескеретін олардың жылдық көлемінен шама түрінде көрсетіледі.

      6. Күлді қоқыс қалдықтарын пайда болу және орналастыру көлемдерін анықтау кезінде келесі әдістерді қолдануға болады:

      1) Материалдық-шикізат балансы бойынша есептеу әдістері;

      2) Қалдықтардың пайда болуының салыстырмалы көрсеткіштері бойынша есептеу әдістері (осы әдіс белгілі бір (базалық) кезең үшін есептік ақпараттың талдамасы негізінде орта салыстырмалы көрсеткіштер есебінен іске асырылады);

      3) Қалдықтар пайда болатын өнім өндірісіне есептеу – аналитикалық әдіс (конструкторлық-технологиялық құжаттардың (технологиялық карталар, рецептуралар, регламенттер, жұмыс сызбалары) болуы кезінде қолданылады). Осындай құжаттың негізінде шикізат (материалдар) шығысының белгіленген нормаларына сәйкес шикізаттың кері қайтарусыз жоғалтулары есебімен шикізат шығысына өнім бірлігіне және олардың таза (пайдалы) шығысына норма арасындағы айырмашылық ретінде қалдықтардың (Н0) пайда болу нормативі есептелінеді.

      Есептеу келесі формула бойынша жүзеге асырылады:

      H0 = N - P - Hn, (2.1)

      мұндағы N – өнім бірлігіне шикізат (материалдар) шығысының нормасы, т;

      Р – өндірістік процесті жүзеге асыру үшін қажетті шикізат (материалдар) шығыстары;

      Hn – өндіріс процесінде шикізат (материалдарды) кері қайтарусыз жоғалту, т.

      7. Өндіріс және тұтыну қалдықтарының пайда болу және орналастыру көлемдерін есептеу кезінде, және, жекелей алғанда, бастапқы шама ретінде күлді қоқыстарды нақты бір кәсіпорын үшін жобалық құжаттамамен қарастырылған қалдықтар көлемі қарастырылады, кәсіпорынның жобалық қуаттылығымен нақты өнімділіктің сәйкес келмеуі кезінде, қалдықтардың пайда болу көлемі келесі формула бойынша түзетілуі қажет:

     


      (2.2)

      мұнда Мпб – қалдықтардың пайда болу көлемі, т/жылына;

      Мпр – қалдықтардың пайда болуының жобалық көлемі, т/жылына:

      Пф – кәсіпорынның нақты өнімділігі, т/жылына1;

      Ппр – кәсіпорынның жобалық өнімділігі, т/жылына1;

      Кконс – өндіріс қалдықтарының консервациялау коэффициенті.

      8. Қалдықтардың пайда болу көлемі ғылым және техниканың қазіргі заманға сай қол жетімділігі, кәдеге жаратудың және қалдықтарды қайта өңдеудің жаңа технологияларының пайда болу және кәсіпорындағы технологиялық процестің жетілу есебімен түзетілу керек.

      1 өнім шығыстары көлем бірліктерімен өлшенетін кәсіпорындар үшін. Басқа жағдайларда өнімділік кәсіпорынмен шығарылатын шартты өнім бірлігімен көрсетіледі.

3. Күлді қоқыстардың сипаттамасы

      9. Күлді қоқыстар – тау жыныстарының кешенді термиялық қайта пайда болу өнімі және қатты отынның жануының немесе көмірдің жанбай қалған минералды бөлігі. Қатты отында жұмыс істейтін қазандықтардың күлді қоқыс қалдықтары жанбай қалған көмірдің бөлшектерінің көлемдік құрамына байланысты ашық-сұр түстен қою-сұр түске дейін ұсақ дисперсті өнім болып табылады. Формасы бойынша күлді қоқыстар микросферамен (жоғары температураның әсерінен балқытылған кварцтың бөлшектері) және дұрыс емес бұрыштық форма бөлшектерімен көрсетілген.

      10. Күлді қоқыстардың дәндерінің максималды ірілігі 1,0-2,5 мм. Жинақталған күлді қоқыстарды шаң көрінетін фракцияларының көлемі күлтөгіндісінің бөгетінің адырынан өнімді іріктеу орнына байланысты 15-тен 95 пайызға дейін болуы мүмкін. Гранулометриялық құрамы бойынша күлді қоқыстар 0,25 мм диаметрлі бөлшектер болып табылады және құрамында 35-40% шаңды бөлшектер бар. Күлді қоқыстардың тығыздығы 1,53-2,38 т/м3, төгу тығыздығы 0,45-1,22 т/м3 жинақталған жағдайда тығыздығы 0,5-1,37 т/м3 құрайды.

      11. Химиялық құрамы бойынша күлді қоқыстар кремний және кальций оксидтерімен көрсетілген, олардың үлесіне материалдың көлемінің 95% келеді. Осы Әдістеменің 1-қосымшасындағы 1-кестеде күлді қоқыстардың шамаланған химиялық құрамы ұсынылған.

      12. Күлді қоқыстар – бұл органикалық заттектерден айырылған, тек азот қалдықтары бар "стерильді" материалдар; өсімдіктерді қоректендіру үшін оларда фосфор және калийдің қозғалмалы формаларының көлемі жеткіліксіз, сондықтан күлді қоқыс төгінділерінің өздігінен бітіп кетуі өте баяу процесс: шаңдану біткенге дейін өсімдіктермен бетінің басуы 10-15 жылға дейін созылуы мүмкін. Табиғатқа және адамзатқа жағымсыз әсерін болдырмау үшін өңделген күлді қоқыс төгінділерін рекультивациялау қажет етіледі.

      13. Күлді қоқыс қалдықтары отынның органикалық емес бөлігіндегі термохимиялық реакциялар нәтижесінде пайда болады. Қазандық агрегаттарынан арнайы қоқыс жоюшы жабдықтармен алынады, салқындатылады және күлді қоқыс төгіндісіне тасымалданады. Қоқыстың құрамы, күлдігі секілді кенорнына және көмір маркасына оны жағу жағдайына байланысты, тәжірибе түрінде немесе анықтамалық әдебиеттен алынады.

      Ескерту - қатты отындарды өртеу кезінде пайда болатын күл және қоқыстарды қабылдауға арналған күлді қоқыс төгінділері (КҚТ) 5 жыл көлемінде қалдықтарды жинақтауға есептелінеді (жекелеген жағдайларда - 10 жылға дейін). Алайда резерв ретінде қатты отынды пайдалануда осы мерзім ұзартылуы мүмкін. ҚҚТ пайдалану мерзімдерін ұзартуды негіздеу үшін осы Әдістеменің 1-қосымшасындағы 2-кестеде көрсетілген келесі мәліметтерді пайдалануға болады.

      КШҚ орташа биіктігі (Н) шамамен құрайды, максимальді - 35-.

      Күлді қоқыс материалдарының қосымша қабылдау ұзақтығы (?) келесі формула бойынша есептелінеді:

      Р ? = (Yкқт - Yкқм)*p(100-W)/ Mкқ*100, жыл (3.1)

      Бұл жерде Yкқт – КҚТ көлемі, м3 (Yкқт = S?H);

      Yкқм - КҚМ көлемі, КҚТ жинақталған м3;

      Мкқ – КҚТ түсетін КҚТ көлемі, т;

      W – тығыздалған КҚТ орташа ылғалдылығы, %;

      р – КҚТ сақтау кезіндегі тығыздық, т/м3.

      КҚТ сақтау кезінде жинақталған жағдайдағы тығыздық мәні КҚТ ылғалдылығы есебімен (р, т/м3)

      КҚТ КҚМ гранулометриялық және химиялық құрамы отын маркасынан, КҚМ тасымалдау түріне, мәліметтер бойынша КҚТ түріне байланысты анықталады.

4. Күлді қоқыстардың пайда болу көлемдерін есептеу

      14. Қатты отын қазандығында өртеу кезінде пайда болған күлді қоқыстардың көлемін анықтау кезінде материалдық баланс2 есебі жүзеге асырылады.

      15. Қазандық жайынан жоюға жататын күлді қоқыс материалының көлемі шығатын газдардан аулап алынған қатты отын және ұшқыш күлді жағудан пайда болған қоқыс көлемінен жанақталады:

      Мкүлқұр = Mқоқыс + Мкүл (4.1)

      Бұл жерде Мкүлқұр – күлді қоқыс жоюдың жылдық көлемі, т;

      Мқоқыс – қоқыстың жылдық шығысы, т;

      Мкүл – күлаулағыш жабдықтарда күл аулау, т.

      16. Қоқыстардың жылдық шығысы жағылмаған заттектердің болуына жатқызылған, оның күлділігі есебімен отынның жылдық шығысынан келесі формула бойынша анықталады:

      Mқоқыс= (4.2)

      Бұл жерде: Втл – отынның жылдық шығыны, т;

      АY – жұмыс массасына отынның күлділігі (3 кесте, осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес), %;

      Гшл – қоқыста жанғыш заттектердің болуы, %;

      Ашл – қоқыстағы отын күлінің үлесі, %.

      Күлдің жылдық жинағы күлаулағыш жабдықтың қатты бөлшектерінің аулау деңгейіне байланысты және келесіні құрайды

      Mқк= Мкүлжалпы* ? (4.3)

      Бұл жерде: Мкүлжалпы – күлдің жалпы жылдық шығысы, т;

      ? – күл аулағыштарда ауланатын қатты бөлшектердің үлесі.

      Күлдің жалпы жылдық шығысы келесі формула бойынша анықталады:

     


      (4.4)

      Бұл жерде Гкүл – шығудағы жағушы заттектердің болуы, %. Мәліметтердің жоқтығы кезінде Мкүлжалпы формула бойынша жүргізіледі (4.5);

      Акүл – қазандықтан газдармен шығарылатын күлдің үлесі (шығарудағы отын күлінің үлесі), %. Аталған өлшемдердің жоқ болуы кезінде шамаланған мәндерді пайдалануға болады.

      17. Гқоқыс, Ақоқыс, Гкүл, Акүл жайлы мәліметтердің жоқ болған жағдайда 30 т бу/сағат дейін қазандықтар үшін қоқыстың пайда болу көлемінің есебі келесі формула бойынша есептелінеді:

     


      (4.5)

     


      (4.6)

      Бұл жерде В – көмірдің жылдық шығысы, т/жылына;

      АY – жұмыс массасына отын күлі (3 кесте, осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес), %;

      Nкүл - атмосфераға шығарылатын күл бөлшектерінің мөлшері, т

      ? – оттықтан күлдің ұшыру үлесі, мәліметтердің жоқ кезінде ? = 0,25 (10) қабылданады;

      q4 – көмірдің жануының механикалық толық еместігі салдарынан жылуды жоғалту, %. Мәліметтер жоқ болған жағдайда осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 4-кестеде көрсетілген шамалық мән ді пайдалануға болады.;

      Qri – кДж/кг отынның жану жылуы (3-кесте, осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес);

      32680 кДж/кг – Шартты отынның жану жылуы.

      18. Күл аулаушылардың болуы кезінде тиімділігі 95,29 пайыз электрсүзгілеуде ауланады күлаулаушылардың тиімділігі ШРШ нормативі жобасының мәліметтері бойынша анықталады. Электросүзгілеуден алынған көмір күлінің пайда болу көлемі құрайды:

      Мкүл = Nкүл?0,9529 , т/жылына (4.7)

      19. Мкүлқұр жоюға жататын күлді қоқыс материалдарының жалпы көлемі формула бойынша анықталады (4.1.)

      Қосымшада қатты отында жұмыс істейтін қазандықтар үшін күлді қоқыстардың пайда болу және орналастыру көлемдерін есептеу мысалы көрсетілген.

      20. Осы әдістемеде қазақстандық жылуэлектростанцияларында қолданылатын отынның қатты түрі қарастырылады – Қарағанды және Екібастұз ТЭК көмірлері




Қатты отында жұмыс істейтін қуаттылығы әртүрлі қазандықтар үшін күлді қоқыс қалдықтарын орналастырудың нормативтерін есептеу әдістемесіне 1-қосымша

Күлді қоқыстардың, күлді қоқыс төгіндісінің химиялық құрамы және отындардың, оттық қазандықтар сипаттамасы

      1 кесте – Күлді қоқыстардың химиялық құрамы

Компонент атауы

Құрамы, %

Кремний оксиді

58

Алюминий оксиді

25

Темір оксиді

14,6

Кальций оксиді

1,9

Марганец оксиді

0,5


      2 кесте – Күлді қоқыс төгіндісінің сипаттамасы

Күлді қоқыс материалдарының жылдық шығысы, ?103 т

<100

100-500

500-1000

1000-1500

>1500

КҚТ аумағы (S), ?104м2

10-80

20-200

60-300

100-400

200-500


      3 кесте - Отындар сипаттамасы (қалыпты жағдайда)

Отын түрі

Таңба, класс

Аr, %



мДж/кг, м3

Қарағанды бассейні

КР

37,5

17,12

КСШ

32,6

18,55

К, К2, концентрат

22,5

22,19

КЖР

30,7

20,3

К, промөнім

38,7

16,2

К шлам

30,2

16,96

Боорлин кенорыны

К2Р

40,7

16,12

Жалпы Екібастұз кенорыны:

Күлдік топтары бойынша

ССР

42,3

15,49

ССР

40,4

16,12

ССР

45,6

14,61

Ленгер кенорны

Б3, Б3СШ

14,4

15,33

Майкубен бассейні:




Сарыкөл кенорыны

Б3

23,0

14,53

Шөптікөл кенорыны

Б3Р

24,6

15,62

Торғай бассейні:




Қосмұрын кенорыны

Б2Р

14,5

12,23

Орлов кенорыны

Б2Р

19,1

11,35

Кызылталин кенорыны

Б2Р

20,3

12,43

Приозерный кенорны

Б2Р

14,7

12,31



22,1

10,38

Төменгі Іле кеорны

Б1-В2

9,8

13,02

Шұбаркөл кенорыны

Д

21,0

18,24

Қаражыра кенорны

Д

24,0

17,67


      4 кесте – Шағын қуатты оттық қазандықтар сипаттамасы

Оттық және қазандықтар түрлері

Отын

q4, %

Қозғалыссыз тормен және отынды қолмен лақтыру

Бұрғылау көмірі

Тас көмір

Антрациты AM және АС

8,0

7,0

10,0

Қатты қоқыс

Тас көмірі

Бұрғылау көмірі

5/3

3/1,5





Қатты отында жұмыс істейтін қуаттылығы әртүрлі қазандықтар үшін күлді қоқыс қалдықтарын орналастырудың нормативтерін есептеу әдістемесіне 2-қосымша

Күлді қоқыстардың пайда болу және орналастыру көлемдерін есептеу мысалы

      Күлтөгіндісінде жылу электростанциясын гидрокүлжою қалдықтарын пайда болу және орналастыру көлемдерін есептеу үшін келесі мәліметтер бар.

      Шығарылатын отын күлінің үлесі (Акүл) 95% құрайды:

      күл қоқыс үлесі (Ақоқыс) 5% құрайды;

      күл шығарудағы жанғыш заттектердің боуы (Гкүл) 5,5% құрайды;

      қоқыста жанғыш заттектердің болуы (Гқоқыс) 4,5% құрайды;

      жұмыс көмірінің күлділігі (Аr) 43% құрайды;

      электрастанцияда отынның жылдық шығысы (Втл) - 2500 мың. т;

      күл аулағыштарда ауланатын қатты бөлшектер үлесі (? = 0,96);

      (4.4) формуласы бойынша күлдің жалпы жылдық шығысы анықталады:

     


      мың. т.

      (4.3) формуласы бойынша күлдің жылдық аулау бар:

      Мзл = 1080,69?0,96 = 1037,46, мың. т.

      (4.2) формуласы бойынша қоқыстардың жылдық шығысы анықталады:

     


      мың. т.

      (4.1) формуласына сәйкес жылу электростанциясында күлді қоқыс материалының пайда болуының жылдық көлемін анықтауға болады.

      Мкүлқұр = 1037,46 + 56,28 = 1093,74, мың. т.


  Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары Министрінің 2014 жылғы 12 маусымдағы № 221-ө бұйрығына № 11-қосымша

Тұрмыстық қатты қалдықтар полигондарынан
атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу
әдістемесі
1.Жалпы ережелер

      1. Күл-қоқыс полигонындағы тұрмыстық қатты заттардың ауа қабатына ластағыш заттарды шығару есебі бойынша ұсынылып отырылған әдістеме күл-қоқыс полигонындағы тұрмыстық қатты қалдықтардан шығарылған ластағыш заттарды анықтауы бойынша жалпы әдістемелік негіз жасау мақсатында шығарылған.

      2. Осы әдістеме кәсіпорындарға және қоршаған ортаны қорғау аймақтық басқармаларға, қалдықтардың шығарылуын нормалау бойынша шекті рұқсат етілген шығарындыларының (ШРШ) берілген нормативін сақтауды бақылау жұмыстарын жүргізетін мамандандырылған ұйымдарға ұсынылады.

      3. Осы Әдістеме бойынша алынған қорытындылар жұмыс жасап тұрған кәсіпорындар мен объектілерде шығарылған қалдықтарды есептеу мен нормалауда берілген көрсеткіштер есебінде, сонымен қатар болжам сызба және жаңа сызба құрылыс құжаттарын дайындауда пайдаланылады.

      4. Күл-қоқыс полигондарында көмілген қатты тұрмыстық және өндірістік қалдықтардың ортасында, микрофлоралардың әсерінен биотермиялық анаэробты процесс жүріп, қалдықтардың құрамындағы органика ыдырайды.

      5. Бұл процестің соңғы өнімі биогаз болып табылады,ал оның негізгі көлемдік массасын метан және көмірсутек диоксиді құрайды. Бұл компонентермен қатар биогаздың құрамында су буы, көмірсутек оксиді, аммиак, көмірсутегі, күкіртсутегі, фенол және адам денсаулығы мен қоршаған ортаға зиянды аз мөлшерде өзге де қоспалар бар.

      6. Биогаздың сандық және сапалық құрамы көптеген факторларға байланысты, соның ішінде полигонның климаттық және геологиялық орналасуына байланысты, әкелінген қалдықтардың морфологиялық және химиялық құрамына, салу жағдайына (аудан, көлем, көму тереңдігі), қалдықтың ылғалдылығы, оның тығыздығы және т.б. және ол әр нақты жағдайда полигонды пайдаланудан бастап 2 жыл өткеннен кейін анықталуға жатады. Алғашқы 2 жылда полигонды пайдалану кезінде жоба құжаттарында көрсетілген (ҚОӘБ, ҚОО бөлімдері) шығарылған қалдықтардың берілгендері пайдаланылады.

      7. Полигонның үлкен бөлігінде тұрмыстық және өндірістік қалдықтар салынады, яғни Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тұрмыстық қалдықтармен бірге көмуге рұқсат берілген.

      8. Полигондарда көмілетін тұрмыстық қатты қалдықтардың (ТҚҚ) морфологиялық және физико-химиялық құрамы осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 1-кестесінде келтірілген.

      9. Қалдықтың (құрғақ масса) тығыздығы 0.2-0.3 т/м3, ылғалдылығы 40 %-дан 55% аралығында, органикалық заттардың құрамы 70 %-ға (құрғақ салмағы бойынша пайыз есебімен) жетеді.

      10. Қалдықтарды көмудің жалпы технологиясы бойынша жоспарлау және әкелінген қалдықтарды тығыздау, сонымен қатар қалдықтардың жұмыс қабатын әрдайым топырақпен бөлу қарастырылған.

      11. Бастапқы кезеңде (1 жыл көлемінде) қалдықтардың жоғарғы қабатында шіру, яғни қышқылдану процесі жүреді, яғни ол процесс ауа қабатынан қоқыстардың беткі қабатына оттегі кіруіне байланысты жүреді. Содан кейін қалдықтардың табиғи және механикалық тығыздалуына және оларды топырақпен бөлуге байланысты биогаз түзіліп, анаэробты процесс күшейеді, яғни ол құрамында органика бар қалдықтардың микрофлораның әсерімен биотермиялық анаэробты шіруі, соңғы өнім болып табылады. Қалдықтар мен оларды бөліп, жауып тұратын топырақтың арасынан биогаз шығып, атмосферадағы ауаны ластайды. Егер салу жағдайы өзгермесе, анаэробты шіру процесі тұрақталып, бір құрамдас газды салыстырмалы көлемде тұрақты биогазды шығарып, (яғни қалдықтардың морфологиялық құрамы тұрақты жағдайда) бөліп отырады.

      12. Полигондарда органикалық қатты қалдықтардың шіру процесінің 5-фазасын айқындайды:

      Бірінші фаза анаэробты шіру;

      Екінші фаза метанды бөлмейді, анаэробты шіру (қышқылды ашу);

      Үшінші фаза тұрақсыз метан бөлінеді, анаэробты шіру (аралас ашу);

      Төртінші фаза тұрақты метан бөлінеді, анаэробты шіру;

      Бесінші фаза анаэробты процестің ісінуі.

      Қалдықтарды салғаннан кейін алғашқы 20-40 күн ішінде 1-ші және 2-ші фаза жүреді, 3-ші фазаның жүру уақыты 700 күнге дейін созылады. 4-ші фазаның ұзақтығы жергілікті климаттық жағдаймен анықталады, егер салу жағдайы өзгертілмесе Қазақстан Республикасының әр аймақтарына байланысты 10 жылдан (шығыста) 50 жылға дейін (солтүстікте) аралығында тұрақсыз өзгеріп тұрады.

      13. Қалдықтардың әрдайым метан бөліп, анаэробты шіруі және жоғары деңгейде биогаз бөлуі 80-% көлемінде жалпы биогаздан (төртінші фазада) алынады Қалған 20% алғашқы үш және соңғы фаза кезеңінде өнімдердің шіру барысында полигондағы қалдықтардың бір бөлігінің (қалдықтардың беткі қабаты және микроорганизмдермен жай ыдырайтын органикалық бір бөлігі) қатысуымен жүреді. Осы фазаға қатысты шығарылатын қалдықтардың сандық және сапалық құрамы нақты сол немесе басқа полигонды тексеру кезінде анықталған қалдықтардың құрамына байланысты болады.

      Газ бөлу процесінің тұрақтануы шамамен қалдықтарды көмген уақыттан 2 жыл өткеннен кейін басталады. Сондықтан осыны есепке ала отырып, биогаздың бөліну есебін мақсатты түрде биогаздың жоғарғы деңгейде шығуы бойынша қалдықтардың тұрақты шіру процесі жағдайында шығарады. Бұл фазаға 80% биогаздың бөлінуі келеді. Ал қалған шығарылған қалдықтардың 20% сараптамада анықталған биогаздың компонетті концентрацияларымен есептелінеді (биогаздан таңдалынған сараптамалық сынама алуда қайсысы әрдайым метан бөлетін анаэробты шіруде, қайсысы аралас ашуда пайда болатын компоненттен дифференциялану мүмкін емес).

      14. Қалдықтың минералдану процесі алғашқы жылда - 12см, екінші жылда -21 см , үшінші жылда- 27 см-ге және т.б жүрді.

      15. Биогаздың полигонының беткі қабатынан ауаға шығуы бірқалыпты, оның сандық және сапалық сипаттамасы өзгермейді.

2. Полигондағы ластағыш заттардың ауа қабатына шығарылуын есептеу

      16. Берілген әдістемеде ауа қабатын ластандырғыш газ күйінде шығарылатын заттардың есебі полигондағы ТҚҚ-ды пайдалану режимін нормаға сай жүргізуге берілген.

      17. Жол техникалары мен ошақтардан және көлік жұмысы кезінде шығарылған қатты және газ күйіндегі заттар, сонымен қатар қалдықтарды салу, тасымалдау және сақтау кезінде шығарылған қатты зиянды заттар қажет болған жағдайда сәйкестендірілген қолданылымдағы әдістеме бойынша есептелінеді.

      18. Полигонның әр түрлі аймақтарындағы қалдықтардың жануынан шыққан қалдықтар авариялық қалдықтар есебінде қарастырылады.

      19. Полигондағы қалдықтардан шыққан ластандырғыш заттардың сапалық сипаттамасына көптеген факторлар үлкен әсерін тигізеді, олардың ішінде:

      климаттық жағдай;

      полигонның (активті) жұмыс аймағы;

      полигонды пайдалану мерзімі;

      көмілген қалдықтардың мөлшері;

      салынған қалдық қабаттарының қуаты;

      әкелінген қалдықтардың морфологиялық құрамы;

      әкелінген тұрмыстық және өндірістік қалдықтардың арақатынасының мөлшері;

      қалдықтың ылғалдылығы;

      қалдықты құрайтын органиканың құрамы;

      қалдықтың органикасындағы майтәріздес, көмірсутегі және ақуыз тектес заттардың арақатынасы;

      қалдықтарды көму технологиясы.

      20. Биогаздың қатынасты шығымы ( кг/кг қалдықтар) метандық ашу бойынша оның қарқынды тұрақталған генерациясы кезеңінде төмендегі теңдік арқылы анықталады.

      Q = 10-4?R?(0.92?G + 0.62?U + 0.34?В), (3.1)

      Мұнда:

      Q- қарқынды генерация кезіндегі биогаздың қатынасты шығымы;

      R- қалдықты құрайтын органиканың құрылымы ,%

      G - қалдықтардың органикасындағы майтәріздес заттар құрамы,%

      U-қалдықтардың органикасындағы көмірсутектес заттардың құрамы,%

      B- қалдықтардың органикасындағы белок заттарының құрамы,%

      R, G, U, және B-ның анықтамасы қалдықтардың таңдалған сараптама сынамаларында анықталынады.

      21. Майлар мен ақуыздар стандартты талдамалық сараптама әдістемесімен (майларды экстрогирлеу, ақуызды гидролиз пайдалану арқылы) анықталады. Көмірсуларды анықтау әдістемесі.

      22. (3.1) теңдеуі қалдықтардың абсолютті құрғақ заттарына пайдалануға құрастырылған.

      23. Нақты жағдайда қалдықтардың құрамында ылғалдылық белгілі бір мөлшерді құрайды, яғни өз-өзінен биогазды генерацияламайды немесе шығармайды. Соған сәйкес биогаздың нақты салмақ бірлігіне қарағанда өлшем бірлігіне қатысты шығуы, абсалютті құрғақ заттың өлшем бірлігіне қарағанда 10-2 (100 - W) есе азаяды. Сол сияқты биогазды генерациялайтын ылғалды қалдықтардың салмақтық бірлігінде абсолютті құрғақ заттар 10-2 (100 - W) бірлікті құрайды. Мұнда, қалдықтардың нақты ылғалдылығы, қалдықтардың сынама сараптамаларында % есебімен анықталған.

      Жоғарыда көрсетілген теңдікті есепке ала отырып, нақты ылғалды қалдықтардың метанды шіру барысында биогаз бөліну түрі:

      Qw = 10-6?R?(100 - W)?(0.92?G + 0.62?U + 0.34?В), кг/кг қалд. (3.2)

      мұнда көбейткіш 10-2 (100 - W) абсолютті құрғақ қалдықтардың мөлшерін есепке алады, (3.1) теңдік соларға арналған нақты ылғалды қалдықтардың жалпы көлемінде.

      Бір жылда шығарылған биогаздың көлемі, яғни 1 тоннаға шаққанда, мына формуламен анықталынады.

      DOA = (Qw/tашу)*103 кг/т қалдық жылына (3.3)

      мұнда t ашу - сәйкес эприкалық формуламен анықталған 1 жыл ішінде қалдықтардағы органикалық бөліктің толық ашуы:

     


      (3.4)

      мұнда tcp.жыл. - жылдың жылы мезгіліндегі полигон аймақтарындағы ауаның орта айлық орташа температурасы (tорт.ай.>0oC)

      Tжыл..- ТҚҚ полигон аймағындағы жылы кезеңдердің жылдық ұзақтығы, күнмен есептелінеді.

      Органикалық биометрияның ыдырауын есептейтін қатынастың коэффициенті 10248 және 0,31966.

      Ескерту: ауа райының көрсеткіштері РГП "Казгидрометтен" сұратылады.

      Қалдықтың құрамындағы органикалық заттар әр түрлі интенсивті түрде ыдырайды. Резеңке, тері, полимерлі материялдар микроағзалармен өте ұзақ іриді, сол уақытта қалдықты құрайтын органикалар ақуыз, крахмал, өте тез ыдырайды.

      Бұдан біз қалдықты құрайтын органикалық "активті" және "пассивті" заттар (генерацияланбайтын немесе өте жай генерацияланатын) - (генерациялайтын) бар екенін білеміз. Осыған сәйкес қалдықтардың морфологиялық құрамына байланысты биогаздың қарқынды пайда болуы мен бөлінуі осыған және климаттық жағдайға байланысты тұрақтандырылған биогаздың қарқынды бөліну кезеңінің ұзақтығы өзгеріп тұрады.

      24. Биогаздың тығыздығы мына формула бойынша анықталады:

      ?б.г. = 10-6?ni=1Ci, кг/м3 (3.5)

      мұнда Сі -биогаз компоненттерінің концентрациясы, мг/м 3

      Осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 1-кестесінде биогаздың мүмкін компоненттерінің тығыздығы көрсетілген.

      25. Биогаздың құрамы мен компоненттерінің концентрациясы биогаздың сынама сараптамасымен анықталады. Бұл сараптама полигон ауданында 1-1,5 метр тереңдікте нүктелік қатармен биогазды сору арқылы алынады, содан кейін химиялық сараптамасы бекітілген әдістемемен жүргізіледі.

      26. Полигонда ағымдағы су қалдықтарының және қарқынды тұнбаны салу немесе шығарылған биогазда табиғи меркаптан қоспасының анықталуы, яғни этилмеркаптанмен (этинолмен) мөлшерленетін, сонымен қатар соңғысы биогаз құрамының тізіміне кіреді және биогаздың сынамасы құрамындағы этил меркаптан концентрациясына сарапталынады.

      27. биогаздың қоспаларының концентрациясын талдаудан алынғанды пайдалана отырып және оның тығыздығын есептеп, осы қоспалардың биогаздың құрамындағы пайыздық салмағы анықталады:

     


      % (3.6)

      мұнда Сі-биогаз компоненттерінің концентрациясы, мг/м 3

      Рб.г-биогаз тығызыдығы, мг/м 3

      Биогаздың 1 жыл ішінде есептелінген шығымы, яғни 1 тонна қалдыққа (3.3 формула) және биогаздың салмақтық пайыздық компаненттерінің құрамы бойынша (3.6 формула) бір жылдың ішінде шығарылған компоненттерінің қатынасты салмағы мына формуламен анықталынады:

      ?уд.к = (Свес.i*?уд.)/100 кг/т қалдық жылына (3.7)

      Жұмыс жасап тұрған полигондардағы шығарылымдарды инвертаризациялауда есептеу әдістемесін пайдалану және жаңа жобалау немесе ТҚҚ жұмыс жасап тұрған полигонды кеңейту кезінде осы әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 1-кестесі бойынша биогаздың орташа статистикалық құрамы қабылданады, яғни ол жобалау кезінде ұсынылған.

      28. Шығарылымдардың көлемін есептеу үшін, биогазды тұрақты генерациялайтын қарқынды қалдықтардың саны есептелінеді, яғни биогаздың тұрақты қарқынды шығуы орташа есеппен 20 жылды құрайды, қалдық құрамындағы органиканың тұрақты ыдырау анаэробты фазасы орташа есеппен қалдықтарды көмгеннен 2 жыл уақыт өткеннен кейін басталады, яғни, соңғы 2 жылда әкелінген қалдықтар, бұл қарқындылардың санына қосылмайды.

      Есептеуде 2 нұсқа пайдаланылуы мүмкін.

      Бірінші - полигон 20 жылдан аз уақыт жұмыс жасайды, яғни толық ашу кезеңі аз (tашу).Бұл жағдайда полигонның жұмыс жасай бастаған уақыттан бері әкелінген қалдықтар есептелінеді, бірақ бұған соңғы 2 жылда әкелінген қалдықтар қосылмайды.

      Екінші - полигон 20 жылдан астам уақыт жұмыс істейді. Бұл жағдайда соңғы 20 жылда әкелінген қалдықтар есептелінеді немесе t ашу соңғы 2 жылда әкелінген қалдықтарды есептемейді.

      29. Полигондағы биогаздың бір рет максималды жиынтық шығуы төмендегі формула бойынша анықталынады.

     


      (3.8)

      30. Полигондағы биогаз компонентінің бір рет максималды шығуы төмендегі формула бойынша анықталады.

     


      (3.9)

      мұндағы ?D - қалдықтардың тұрақты қарқынды көлемде биогазды генерациялауы, т;

      T жылы.- ТҚҚ полигон аймақтарындағы жылдық жалпы кезеңдердің ұзақтығы, күн;

      С сал.і - 3.6 формуласы немесе осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 3-кестесімен анықталынады.

      31. Жыл мезгіліне байланысты биогаздың пайда болуы біртекті болмайды. ТҚҚ органикасының "мезофильді" шіру (550 С-қа дейін) процесі жағымсыз температурада тоқтайды, яғни жылдың жылы кезеңі басталғанша "консервілену" болып табылады.(tорт.ай>0оC).

      32. (3.8) келтірілген формула полигонды зерттеу және жылдың жылы мезгілінде биогаздан таңдап сынама алу жағдайында әділ болып табылады. Жылдың салқындау мерзімінде зерттеу кезінде, мақсатсыз қосымша өлшемдердің қателіктерінде формулада биогаздың біртексіз пайда болуын көтеретін коэффициентті пайдалану керек.

      33. Біртексіздік коэффициентті есепке ала отырып, биогаздың жалпылама баллдық шығуы төмендегі формула бойынша анықталады:

     


      (3.10)

      Полигондағы биогаз компоненттерінің баллдық шығуы төмендегі формула бойынша анықталынады.

      Mгоді = 0,01*Cвесі*Mгод.сум, т/жыл (3.11)

      Ескерту: формуладағы ? мен ? жылдың жалпы және салқын кезеңдеріндегі айларға сәйкес келеді. (?-t орт.ай >80C; ? 0< t орт.ай ? 80С).


  Тұрмыстық қатты қалдықтар полигондарынан атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу әдістемесіне 1-қосымша

Морфологиялық және физикалық-химиялық құрамды анықтау бойынша кестелер


1-кесте

Тұрмыстық қатты қалдықтардың (ТҚҚ) морфологиялық және физикалық-химиялық құрамы, % масса бойынша

ТҚҚ морфологиялық құрамы

Тағам қалдықтары

35...45

Қағаз, картон

32...35

Ағаш

1...2

Қара метал сынығы

3...4

Түсті метал сынығы

0,5...1,5

Меткел

3...5

Сүйек

1...2

Әйнек

2...3

Терезе, резеңке

0,5...1

Тастар, сылақ

0,5...1

Пластмасса

3...4

Басқалар

1...2

Сүзгілеу (15 мм-ден кем)

5...7

ТҚҚ физикалық-химиялық құрамы

Жұмыс массасындағы күлділік, %

10...21

Құрғақ массалық күлділігі %

20...32

Құрғақ массадағы органикалық зат, %

68...80

Ылғалдылық, %

35...60

Тығыздығы, кг/м

190...200

Жану жылулығының төменгі жұмыс массасы, кДж/кг

5000...8000

Құрғақ массадағы агрохимиялық көрсеткіштері, %

Жалпы азот N

0,8...1

Фосфор Р2О5

0,7-1,1

Калий К2О

0,5...0,7

Кальций СаО

2,3...3,6



2-кесте

Биогаздың мүмкін компоненттерінің тығыздығы

Заттектердің атауы,

Тығыздық , кг/м3

Метан

0.717

Көміртегі диоксиді

1.977

Толуол

0.867

Аммиак

0.771

Ксилол

0.869

Көміртегі оксиді

1.250

Азот диоксиді

1.490

Формальдегид

0.815

Күкіртті ангидрид

2.930

Этилбензол

0.867

Бензол

0.869

Күкірт сутегі

1.540

Фенол

1.071



3-кесте

Биогаздың орташа статистикалық құрамы

Компонент

Ссалмақ.i, %

Метан

52,915

Толуол

0,723

Аммиак

0,533

Ксилол

0,443

Көміртегі оксиді

0,252

Азот диоксиді

0,111

Формальдегид

0,096

Этилбензол

0,095

Күкіртті ангидрид

0,070

Күкірт сутегі

0,026





Тұрмыстық қатты қалдықтар полигондарынан атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу әдістемесіне 2-қосымша (анықтамалық)

Полигондағы тұрмыстық қатты қалдықтардың ластағыш заттарды шығаруын есептеуге мысалдар

      Мысал-1

      Берілген көрсеткіштер:

      1. Полигоннан таңдалып алынған, қалдықтардың сынамаларының сараптамалық қорытындысы:

      қалдықтардағы органиканың құрамы, R=55%

      органикалық қалдықтардағы майтәріздес заттардың құрамы,G=2%

      органикалық қалдықтардағы көмірсутектес заттардың құрамы, V =83%

      органикалық қалдықтардағы ақуыз заттарының құрамы, В=15%

      қалдықтардың орташа ылғалдылығы, W=47%

      2. Биогаздың сынама сараптамаларының қорытындысы:

Компонент

Ci, мг/м3

Метан

660908

Көміртегі диоксиді

558958

Толуол

9029

Аммиак

6659

Ксилол

5530

Көміртегі оксиді

3148

Азот диоксиді

1392

Формальдегид

1204

Этил бензол

1191

Күкіртті ангидрид с

878

Күкірт сутегі

326


      3. Полигон 1990 жылдан бастап (20 жылдан төмен) жұмыс жасайды.

      4. Жыл сайын полигонға 208 200 тонна қалдықтар әкелінеді.

      Есептеу:

      1) (3.2) формула арқылы биогаздың қарқынды бөліну кезеңіндегі қатынасты шығымын анықтаймыз ( кг-ға бірден кг қалдықтар)

      Qw = 10-6?55?(100 - 47)?(0.92?2 + 0.62?83 + 0.34?15) = 0.170236 кг/кг қалд.

      Биогаздың қарқынды бөліну кезеңі (3.4) формула бойынша құрастырылады (tср.жыл. = 11.67ҮС; Тжыл. = 244 күн)

     


      2) Бір тонна қалдықтарының көмілуіне қатынасты, 1 жыл ішіндегі биогаздың шығу көлемін (3.3) формуласымен анықтаймыз.

     


      кг/т қалд. жылда

      3) (3.5) формуласы бойынша биогаздың тығыздығын анықтаймыз.

Компонент

Ci, мг/м3

Метан

660908

Көміртегі диоксиді

558958

Толуол

9029

Аммиак

6659

Ксилол

5530

Көміртегі оксиді

3148

Азот диоксиді

1392

Формальдегид

1204

Этил бензол

1191

Күкіртті ангидрид

878

Күкіртті сутегі

326

Барлығы:

1249223


      ?б.г.= 10-6*1249223 = 1,249 кг/м3

      4) Биогаздағы компоненттердің салмақтық проценттік құрамын мына формуламен анықтаймыз (3.6) көмірсутек диоксиді нормаға сай емес зат болып табылады, ол әрі қарай қарастырылмайды.

Компонент

Сжыл.i, %

Метан

52,915

Толуол

0,723

Аммиак

0,533

Ксилол

0,443

Көміртегі оксиді

0,252

Азот диоксиді

0,111

Формальдегид

0,096

Этил бензол

0,095

Күкіртті ангидрид

0,070

Күкіртті сутегі

0,026


      5) 1 жыл жыл ішінде шығарылатын биогаз компанентінің қатынасты салмағын (3.7) формуласымен анықтаймыз.

Компонент

?уд., кг/т жыл ішіндегі қалдық

Метан

4,504019

Толуол

0,061540

Аммиак

0,045368

Ксилол

0,037707

Көміртегі оксиді

0,021450

Азот диоксиді

0,009448

Формальдегид

0,008171

Этил бензол

0,008086

Күкіртті ангидрид

0,005958

Күкіртті сутегі

0,002213


      6) Полигонның жұмыс бастамасында әкелінген қалдықтар қарқынды биогаз бөліп шығарады, 1990-2005 жылдар аралығында есептелінеді, одан соңғы 2 жылды алып тастағанда, яғни 14 жылды құрайды. 208 200?14=2914 800 тонна

      7) Бір рет жалпылама қарқынды биогаз шығарылуын (3.8 формуласы ) құрайды.

      Мс сум. = (8,5118*2914800)/(86,4*244) = 1176,865 г/с

      Соның ішінде ( 3.9 формуласы) компоненттер бойынша (СО2 жоқ)

Компонент

Мс, г/с

Метан

622,738

Толуол

8,508

Аммиак

6,273

Ксилол

5,213

Көміртегі оксиді

2,966

Азот диоксиді

1,306

Формальдегид

1,129

Этил бензол

1,118

Күкіртті ангидрид

0,824

Күкіртті сутегі

0,306


      8. Полигонның биогаз шығаруының жалпылама қарқының (3.10. формуласы) құрайды:

     


      (? = 5 ай; ? = 3 ай.)

      Сонымен қатар (3.11 формула) компоненті бойынша (СО2 қоспай):

Компонент

Мжыл, т/жылына

Метан

11959,445

Толуол

163,407

Аммиак

120,465

Ксилол

100,123

Көміртегі оксиді

56,955

Азот диоксиді

25,087

Формальдегид

21,697

Этилбензол

21,471

Күкіртті ангидрид

15,821

Күкіртті сутегі

5,876


      Мысал-2

      Берілген көрсеткіштер:

      1. Полигоннан таңдалып алынған, қалдықтардың сынамаларының сараптамалық қорытындысы:

      қалдықтардағы органикалық құрамы, R=55%

      органикалық қалдықтардағы май тәріздес заттардың құрамы,G=2%

      органикалық қалдықтардағы көмірсутекті заттардың құрамы, V =83%

      органикалық қалдықтардағы ақуыз заттарының құрамы, В=15%

      қалдықтардың орташа ылғалдылығы, W=47%

      2.Биогаздың сынама сараптамаларының қорытындысы

Компонент

Ci, мг/м3

Метан

660908

Көміртегі диоксиді

558958

Толуол

9029

Аммиак

6659

Ксилол

5530

Көміртегі оксиді

3148

Азот диоксиді

1392

Формальдегид

1204

Этил бензол

1191

Күкіртті ангидрид

878

Күкіртті сутегі

326


      3. Полигон 1970 жылдан бастап жұмыс жасайды. (30 жылдан астам)

      4. Жыл сайын полигонға 20 000 тонна қалдық әкелінеді.

      Есептеу:

      1) (3.2) формула арқылы биогаздың қарқынды бөліну кезеңіндегі қатынасты шығымын анықтаймыз ( кг-ға бірден кг қалдықтар)

      Qw = 10-6?55?(100 - 47)?(0.92?2 + 0.62?83 + 0.34?15) = 0.170236 кг/кг қалд.

      Биогаздың қарқынды бөліну кезеңі (3.4) формуласы бойынша құрастырылады (tср.жыл. = 14.11ҮС; Тжылу. = 365 күн)

     



      Бір тонна қалдықтардың көмілуіне қатысты, 1 жыл ішіндегі биогаздың шығу көлемі (3.3)

     


      кг/т отходов в год

      3) (3.5) формуласы бойынша биогаздың тығыздығын анықтаймыз.

Компонент

Ci, мг/м3

Метан

660908

Көміртегі диоксиді

558958

Толуол

9029

Аммиак

6659

Ксилол

5530

Көміртегі оксиді

3148

Азот диоксиді

1392

Формальдегид

1204

Этил бензол

1191

Күкіртті ангидрид

878

Күкіртті сутегі

326

Барлығы:

1249223


      4) Биогаздағы компоненттердің салмақтық проценттік құрамын (3.6) формуламен анықтаймыз, көмірсутек диоксиді нормаға сай емес зат болып табылады, ол әрі қарай қарастырылмайды.

Компонент

Ссал.i, %

Метан

52,915

Толуол

0,723

Аммиак

0,533

Ксилол

0,443

Көміртегі оксиді

0,252

Азот диоксиді

0,111

Формальдегид

0,096

Этил бензол

0,095

Күкіртті ангидрид

0,070

Күкіртті сутегі

0,026


      5) 1 жыл жыл ішінде шығарылатын биогаз компонентінің қатынасты салмағын (3.7) формуласымен анықтаймыз.

Компонент

?уд., кг/т қалд.жылына

Метан

6,929260

Толуол

0,094677

Аммиак

0,069797

Ксилол

0,058011

Көміртегі оксиді

0,033000

Азот диоксиді

0,014536

Формальдегид

0,012571

Этил бензол

0,012440

Күкіртті ангидрид

0,009167

Күкіртті сутегі

0,003405


      6) Соңғы 13 жылда полигонға әкелінген қалдықтар, одан соңғы 2 жылды алып тастағанда, 11 жыл қалдықтар биогазды қарқынды түрде бөліп шығарады:

      20000 х11=220 000 тонна.

      7) Бір рет жалпылама қарқынды биогаз шығарылуын (3.8 формуласы ) құрайды.

     



      Соның ішінде ( 3.9 формуласы) компоненттер бойынша (СО2 жоқ)

Компонент

Мс, г/с

Метан

48,339

Толуол

0,660

Аммиак

0,487

Ксилол

0,405

Көміртегі оксиді

0,230

Азот диоксиді

0,101

Формальдегид

0,088

Этил бензол

0,087

Күкіртті ангидрид

0,064

Күкіртті сутегі

0,024


      8) Полигонның жалпылама баллдық биогаз шығаруын (3.10 формула) құрайды.

     


      (? = 10 мес; ? = 2 мес.)

      Соның ішінде ( 3.11 формуласы) компоненттер бойынша (СО2 жоқ)

Компонент

Мжыл, т/год

Метан

1465,805

Толуол

20,028

Аммиак

14,764

Ксилол

12,272

Көміртегі оксиді

6,981

Азот диоксиді

3,075

Формальдегид

2,659

Этилбензол

2,631

Күкіртті ангидрид

1,939

Күкіртті сутегі

0,720





Қазақстан Республикасы


Қоршаған орта және су


ресурстары Министрінің


2014 жылғы 12 маусымдағы


№ 221-ө бұйрығына


№ 12-қосымша

Кәсіпорындар шығарындыларынан болатын атмосфералық ауадағы зиянды заттардың концентрациясын есептеу әдістемесі
1. Жалпы ережелер

      1. Әдістеме кәсіпорындарды орналастыру және жобалау кезінде, жұмыс істеп тұрған және жөндеуден өткізіліп жатқан кәсіпорындардың атмосфераға шығарындыларын нормалау, сондай-ақ ауаалғыш құрылғыларды жобалау барысында атмосфералық ауаға шығарылатын зиянды заттардың концентрациясын есептеуүшін қолданылады

      2. Әдістеме жер бетінен екі метрлік қабаттағы атмосфераның жер бетіне жақын бөлігіндегі концентрацияны есептеуге, сондай-ақ концентрацияның вертикаль таралуын анықтауға арналған.

      Атмосфералық ауа ластануының қауіптілік дәрежесі жағымсыз метеорологиялық жағдайға, сонымен қатар желдің қауіпті жылдамдығына сәйкес концентрацияның анағұрлым үлкен мәнімен сипатталады. Әдістеме шығарынды көзінен алыс ( артық емес) қашықтықтағы концентрацияны есептеуге таратылмайды.

      3. Зиянды заттар шығарындыларының көзі жер беті деңгейінің Н биіктігіне тәуелділігіне байланысты келесі төрт кластың біріне жатқызылады:

      биік көздер, Н ? 850 м;

      орташа биіктіктегі көздер, Н = 10 ... 50 м;

      төмен көздер, Н = 2 ... ;

      жер бетіндегі көздер, Н ? 2 м.

      Көздердің барлық көрсетілген кластары үшін есептеу формулаларында ұзындық (биіктік) метрмен, уақыт – секундпен, зиянды заттардың массасы – граммен, олардың атмосфералық ауадағы концентрациясы – шаршы метрге миллиграммен, көзден шыға берістегі концентрация – шаршы метрге граммен өрнектелген.

      4. Атмосфералық ауада зиянды әсерлері қосылатын бір уақытта бірнеше (n) заттың бірге болуы, бір бағытта әсер ететін көрсетілген заттар тобының зиянды әсерлері үшін қосынды концентрацияның өлшемсіз q шамасы немесе зиянды әсерлердің қосындысын сипаттауға қабілетті бір ғана заттың n зиянды заттар концентрациясы есептеледі.

      Өлшемсіз q концентрациясы келесі формуламен анықталады

     


      (1.1)

      мұндағы c1, с2, ..., сn (мг/м3) – ауданның бірдей нүктелеріндегі атмосфералық ауадағы зиянды заттардың есептелген концентрациялары; ШРК1, ШРК2, ..... ШРКn (мг/м3) – атмосфералық ауадағы зиянды заттардың максимал бір дүркін мәніне сәйкес келетін шектік рауалы концентрациялары.

      Келтірілген с концентрациясы келесі формула бойынша есептеледі

     


      (1.2)

      мұндағы с1 – заттың келтірілген концентрациясын анықтайтын концентрация;

      ШРК1 – заттың келтірілген концентрациясын анықтайтын ШРК;

      с2 ... cn және ШРК2 ..... ШРКn – қосынды топқа кіретін заттардың концентрациясы және ШРК.

      5. Анағұрлым зиянды заттарға толық немесе жарым-жартылай химиялық түрленетін (трансформацияланатын) зиянды заттардың концентрациясы, бастапқы және түрленуден түзілген зат үшін жеке қарастырылады. Әр зат үшін зиянды заттар көздерінің қуаты бастапқы заттардың анағұрлым уытты күйге өтуінің максимал мүмкіндігімен белгіленеді.

      6. 20-30 минуттық аралықта орташа есеппен анықталатын бір дүркін концентрация.

2. Атмосфераның бірдей көздердің
шығарындыларымен ластануын есептеу

      7. Жеке орналасқан сағасы дөңгелек дара көзден газды әуе қоспалары шыққан жағдайдағы зиянды заттардың жер бетіндегі см (мг/м3) концентрациясының көзден xм (м) қашықтықтағы максимал мәні жағымсыз метеорологиялық жағдайда келесі формуламен анықталады:

     


      (2.1)

      мұндағы А – атмосфераның температуралық стратификациясына тәуелді коэффициент;

      М (г/с) – бірлік уақытта атмосфераға тасталатын зиянды заттардың массасы;

      F – атмосфералық ауада зиянды заттардың шөгу жылдамдығы ескерілетін өлшемсіз коэффициент;

      m және n – шығарынды көзінің сағасынан газды әуе қоспасының шығу жағдайларын ескеретін коэффициенттер;

      H (м) – шығарынды көзінің жер деңгейімен салыстырғандағы биіктігі (жер үстіндегі көздер үшін есептеу кезінде Н = деп алу қабылданған);

      ? - аудан рельефінің әсері ескерілетін өлшемсіз коэффициент, (4 тарау қараңыз), тегіс немесе аздап ойлы-қырлы тікқұламасы бар ауданда әр үшін аспайтын жағдай ескерілген, ? = 1;

      ?Т (ҮС) – шығарылатын газды әуе қоспасының Тг температурасы мен Тa қоршаған атмосфералық ауа температурасының айырмасы;

      V1 (м3/с) – газды әуе қоспасының шығыны келесі формуламен анықталады:

     


      (2.2)

      мұндағы D (м) – шығарынды көзі сағасының диаметрі;

      ?0 (м/с) – шығарынды көзінің сағасынан газды әуе қоспаларының орташа шығу жылдамдығы.

      8. Зиянды заттардың атмосфералық ауадағы концентрациясы максимал болатын, жағымсыз метеорологиялық жағдайға сәйкес келетін, А коэффициентінің мәнін 200 деп алу қабылданған.

      9. Кәсіпорынды жоспарлау кезіндегі шығарынды қуатының мәні М (г/с) және газды әуе қоспасының шығыны жобаның технологиялық бөлігінің есебі бойынша анықталады немесе жұмыс істеп тұрған өндірістің (процестің) нормативтеріне сәйкес қабылданады. Есептеуде кәсіпорынды пайдалану жағдайына сәйкес см максимал мәніне жететін нақты бір жылдағы М және V1 тіркесін ескеру қабылданған.

      Ескерту.

      1. М мәнін 20-30-минуттық орташалау кезеңіне, соның ішінде шығарындының ұзақтығы 20 минуттан кем болмайтын жағдайға жатқызуға болады.

      2. Ереже бойынша концентрацияларды есептеу 58 тармақтың талаптарын қанағаттандыратын шығарындылардағы заттар бойынша жүргізіледі.

      10. ?Т (ҮС) мәнін анықтау кезінде қоршаған атмосфералық ауаның Та (ҮС) температурасын жылдың анағұрлым ыстық айындағы ауаның максимал температурасына тең деп, ал атмосфераға шығарылатын газды әуе қоспасының Тг (ҮС) температурасын - жұмыс істеп тұрған өндірістің технологиялық нормативі бойынша алу керек.

      Ескерту.

      1. Отын жағылатын график бойынша жұмыс істейтін қазандықтар үшін есептеу кезінде Та мәніне ең суық айдағы температураның орташа мәнін қабылдауға рұқсат етіледі.

      2. Та бойынша мәліметтер кәсіпорынның орналасқан жері бойынша аумақтық Қазгидромет басқармасынан сұраныспен алынады.

      11. F өлшемсіз коэффициентінің мәні :

      газ тәрізді зиянды заттар мен ұсақ дисперсті аэрозольдер үшін (шөгу жылдамдығы іс жүзінде ноль деп есептеуге болатын шаңдар, күлдер және т.с.с.) - 1;

      ұсақ дисперсті аэрозольдер үшін (11-тармақта көрсетілгендерден басқа) шығарындыларды тазартып пайдаланудың орташа коэффициенті 90 -дан кем болмаса – 2; 75-тен 90 аралығында – 2,5; 75 -дан кем болғанда және тазартылмайтын жағдайда – 3.

      Ескертулер.

      1. Шығарындылардағы аэрозоль бөлшектерінің өлшемдері бойынша таралуы жөніндегі мәліметтерден олардың dg диаметрлері анықталады, олай болса dg диаметрінен үлкен барлық бөлшектердің массасы бөлшектердің жалпы массасының 5 -н құрайды, және диаметрі dg бөлшекке сәйкес шөгу жылдамдығы vg (м/с). F коэффициентінің мәні өлшемсіз vg/uм қатынасына тәуелді анықталады, мұндағы uм – желдің қауіпті жылдамдығы (15 тармағын қараңыз). Бұл кезде F = 1 болғанда, vg/uм ? 0,015 және F = 1,5 болғанда, 0,015 < vg/uм ? 0,030 болады. vg/uм қатынасының басқа мәндері үшін F коэффициенті 11-тармаққа сәйкес белгіленеді.

      2. Атмосфераға шығатын шығарындыларының құрамындағы су буы жыл бойы оның қарқынды конденсациясы, сондай-ақ ылғалды шаң бөлшектерінің (мысалы, сазды жерді ылғалды әдіспен өңдегенде) коагуляциясы жүруіне жеткілікті өндіріс үшін атмосфералық ауадағы шаңның концентрациясын есептегенде тазарту тиімділігіне тәуелсіз F коэффициентінің мәні 3-ке тең деп алынады.

      12. Коэффициенттер m және n мәндері f, vм,


      және fe параметрлеріне тәуелді анықталады.

     


      (2.3)

     


      (2.4)

     


      (2.5)

     


      (2.6)

      n коэффициенті осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 1-сурет бойынша f-ке тәуелді немесе төмендегі формулалармен анықталады:

     


      (2.7а)

     


      (2.7б)

      m коэффициентінің fc<f<100 үшін мәні f = fe болғанда есептеледі.

      n коэффициенті f<100 болғанда, осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 2-сурет бойынша vм мәніне тәуелді немесе төмендегі формуламен анықталады

      vм?2 болғанда, n = 1 болады;(2.8а)

     


      (2.8б)

      vм<0,5 болғанда, n = 4,4vм болады (2.8в).

      f ? 100 немесе ?Т ? 0 болғанда, n коэффициенті 13-тармақ бойынша есептеледі.

      13. f?100 үшін (немесе ?Т?0) және v’м ? 0,5 (суық шығарындылар) cм есептеген кезде (2.1) формуласының орнына төмендегі формула қолданылады

     


      (2.9)

      мұндағы

     


      (2.10)

     


      болғанда, n (2.8а) - (2.8в) формулалары бойынша анықталады.

      Сәйкесінше f < 100 және vм < 0,5 немесе f ?100 және


      болғанда (жел жылдамдығының қауіпі төмен болған шектік жағдайда) cм мәнін есептеу (2.1) формуласының орнына төменде келтірілген формуламен жүргізіледі

     


      (2.11)

      мұндағы

     


      (2.12а)

     


      (2.12б)

      Ескерту.

      (2.9), (2.11) формулалары (2.1) жалпы формуласының дербес жағдайы болып табылады.

      14. Жағымсыз метеорологиялық жағдайларда көзден xм (м) қашықтықтағы жер бетіндегі с (мг/м3) концентрациясы см максимал мәніне жетеді және келесі формула бойынша анықталады

     


      (2.13)

      мұндағы d өлшемсіз коэффициенті f < 100 болғанда төмендегі формула бойынша анықталады:

     


      (2.14а)

     


      (2.14б)

     


      (2.14в)

      f > 100 немесе ?T ? 0 болғанда, d мәні келесі формулалармен анықталады:

     


      (2.15а)

     


      (2.15б)

     


      (2.15в)

      15. Зиянды заттардың жер бетіне жақын бөліктегі см концентрациясы үлкен мәніне жететін желбағар (флюгер) деңгейіндегі uм (м/с) қауіпті жылдамдықтың мәні (әдетте жер бетінен биіктікте) f<100 болған жағдайда келесі формулалармен анықталады:

     


      (2.16а)

     


      (2.16б)

     


      (2.16в)

      f >100 немесе ?T ? 0 болғанда, uм мәні келесі формулалар бойынша есептеледі:

     


      (2.17а)

     


      (2.17б)

     


      (2.17в)

      16. Зиянды заттардың жер бетіндегі сми (мг/м3) концентрациясының максимал мәні жағымсыз метеорологиялық жағдайда және u (м/с) жел жылдамдығында келесі формуламен анықталады

      смж = r cм,(2.18)

      мұндағы r – осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 3-сурет бойынша немесе төмендегі формуламен u/uм қатынасына тәуелді анықталатын өлшемсіз шама:

     


      (2.19а)

     


      (2.19б)

      Ескерту.

      Есептеу жүргізілген кезде жел жылдамдығының u<0,5 м/с, сондай-ақ u > u*, мәндері қолданылмайды, мұндағы u* - ауданда орта есеппен көп жылдар бойы жел жылдамдығының мәні 5 -ға жоғарылаған жағдайлар алынады. Бұл мән кәсіпорын орналасқан аумақтағы Қазгидромет бөлімшесінен сұралады немесе климаттық анықтамалық бойынша алынады.

      17. Желдің u жылдамдығында және жағымсыз метеорологиялық жағдайдағы шығарынды көзінен xми (м) қашықтықтағы зиянды заттардың жер бетіндегі концентрациясы сми (мг/м3) максимал мәнге жетеді және келесі формуламен анықталады:

      хми = p xм,(2.20)

      мұндағы р – осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 3-сурет бойынша u/uм қатынасына тәуелді және төмендегі формуламен анықталатын өлшемсіз шама:

     


      (2.21а)

     


      (2.21б)

     


      (2.21 в)

      18. Желдің uм қауіпті жылдамдығында шығарынды көзінен шығарынды алауының осі бойымен әр түрлі х (м) қашықтықтағы атмосфераның жер бетіне жақын бөлігіндегі зиянды заттардың концентрациясы с (мг/м3) келесі формуламен анықталады:

      с = s1 cм,(2.22)

      мұндағы s1 - осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 4-сурет бойынша немесе төмендегі формуламен x/xм қатынасына және F коэффициентіне тәуелді анықталатын өлшемсіз коэффициент:

     


      (2.23а)

     


      (2.23б)

     


      (2.23в)

     


      (2.23г)

      Төменгі және жер бетіне жақын көздер (Н биіктігі артық емес) үшін х/хм<1 болғанда, (2.22) формуласындағы s1 шамасы, осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 5-сурет немесе төмендегі формула бойынша анықталатын, х/хм қатынасына және


      , шамасына алмастырылады.

     


      (2.24)

      Ескерту.

      Зиянды заттар концентрацияларының мәні әр түрлі қашықтықтардағы алау осінің бойымен желдің әр түрлі u жылдамдықтарында және жағымсыз метеорологиялық жағдайлары үшін ұқсас анықталады. (2.18), (2.20) формулаларымен cми және xми шамаларының мәндері анықталады. х/хми қатынасына тәуелді s1 мәні осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 4-сурет бойынша немесе (2.23), (2.24) формулаларымен анықталады. Зиянды заттардың ізделінді мәні cми шамасын s1 мәніне көбейту арқылы табылады.

      19. Атмосфераның жер бетіне жақын бөлігіндегі зиянды заттардың у (м) қашықтықтағы шығарынды алауы осіне перпендикуляр ось бойымен таралатын сy (мг/м3) концентрациясының мәні келесі формула арқылы анықталады

      сy = s2 c.(2.25)

      мұндағы s2 - ty аргументінің мәні бойынша у/х қатынасы және u (м/с) жел жылдамдығына тәуелді анықталатын өлшемсіз шама:

     


      (2.26а)

     


      (2.26б)

      Осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 5-сурет немесе төмендегі формула бойынша:

     


      (2.27)

      20. Алау осінен желдің uм жылдамдығы кезінде шығарынды көзінен х қашықтыққа жететін с максимал концентрация келесі формуламен анықталады

     


      (2.28)

      мұндағы


      өлшемсіз шамасы осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 6-сурет бойынша х/хм қатынасына тәуелді немесе төмендегі формула бойынша анықталады:

     


      (2.29а)

     


      (2.29б)

     


      (2.29в)

     


      (2.29г)

     


      (2.29д)

     


      (2.29е)

     


      (2.29ж)

      Бұл кезде желдің uмx жылдамдығы келесі формуламен анықталады

      uмx = f1 uм,(2.30)

      мұндағы f1 осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 7-сурет бойынша x/xм қатынасына тәуелді немесе төмендегі формуламен анықталатын өлшемсіз шама:

      x/xм ? 1 болғанда, f1 = 1 болады;(2.31а)

     


      (2.31б)

      8 < x/xм < 80 болғанда, f1 = 0,25 болады;(2.31в)

      x/xм ? 80 болғанда, f1 = 1,0 болады.(2.31г)

      Ескерту.

      Егер (2.30) формуламен есептелген желдің жылдамдығы uмx<0,5 м/с немесе uмx>u* болса (16-тармақты қараңыз), онда смx шамасы желдің үш жылдамдығымен: 0,5 м/с, uм, u* есептелген х қашықтықтағы концентрацияның максимал мәні ретінде анықталады; желдің сәйкес cмx жылдамдығы uмx ретінде қабылданады.

      21. Астына төселген беттен әр түрлі z (м) биіктіктердегі сz (мг/м3) концентрацияның таралу есебі x<xмu болғанда, келесі формуламен жүргізіледі

      сz = rcмszs2 (2.32)

      см, r және s2 мәндері 7, 13, 16 және 19- тармақтары бойынша анықталады, ал sz коэффициенті осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 8-сурет бойынша b1 және b2 параметрлеріне тәуелді немесе төмендегі формула бойынша анықталады:

     


      (2.33а)

     


      (2.33б)

      Мұндағы

      b1 = x/xмu ;(2.34)

     


      (2.35)

     


      (2.36а)

     


      (2.36б)

      fe<f<100 болғанда, d2 коэффициенті (2.36а) формуласы бойынша есептеледі, f=fe; vм<0,5 немесе


      болғанда, (2.36а) және (2.36б) сәйкес, vм = 0,5 немесе


      болады.

      z биікте концентрация максимал болатын, желбағар деңгейіндегі желдің имz (м/с) қауіпті жылдамдығы келесі формуламен анықталады

      uмz =l1uм (2.37)

      l1 коэффициенті осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 9-сурет бойынша x/xм қатынасына тәуелді анықталады.

      22. Сағасы тік бұрышты көзден (шахталар) шыққан газды әуе қоспасының атмосфераны ластауының есебі ?0 орташа жылдамдықта және D = D0 (м) және V1 = V0 (м3/с) мәндерінде жоғарыда келтірілген формула бойынша анықталады.

      Атмосфераға газды әуе қоспасының орташа шығу жылдамдығы ?0 (м/с) келесі формуламен анықталады

     


      (2.38)

      мұндағы L (м) – сағаның ұзындығы; b (м) – сағаның ені.

      Сағаның тиімді диаметрі Dэ (м) келесі формуламен анықталады

     


      (2.39)

      Атмосфераға бірлік уақытта шығарылатын газды әуе қоспасының тиімді шығыны V1э (м3/с) төмендегі формула бойынша анықталады

     


      (2.40)

      Ескерту.

      Сағасы квадрат (L=b) болып келетін көздер үшін DТ тиімді диаметр квадрат жақтарының ұзындығына тең болады. Басқа жағдайларда зиянды заттардың шашырауын есептеу сағасы дөңгелек көздердің шығарындыларын есептегендегідей жүргізіледі.

      23. Жер бетіне жақын орналасқан деңгейдегі максимал см концентрацияға сәйкес, сондай-ақ шығарындылардың басқа да параметрлерін ескеріп, шығарындының М қуатын және Н биіктігін анықтау бойынша кері есептерді1 шешу төмендегідей орындалады.

      Максимал см (мг/м3) концентрациясының мәніне сәйкес шығарындының М (г/с) қуаты келесі формуламен анықталады

     


      (2.41)

      f?100 немесе ?T ? 0 болғанда,

     


      (2.42)

      Белгілі cм мәніне сәйкес көздің Н биіктігі ?T ? 0 болған жағдайда келесі формуламен анықталады

     


      (2.43)

      Егер (2.43) формуласымен есептелген Н мәніне


      м/с сәйкес келсе, онда Н төмендегі формула бойынша тізбекті жақындау әдісі көмегімен нақтыланады

     


      (2.44)

      мұндағы ni және ni-1 – n коэффициентінің, Нi және Hi-1 мәндеріне (i=1 болғанда, (2.44) формуласында n0=1 деп қабылданады, ал сәйкес Hi мәні (2.43) формуласымен анықталады) сәйкес алынған, осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 2-сурет немесе (2.8) формулаларымен анықталатын мәні.

      1 7-22 тармақтарының формулалары көздің белгілі параметрлері бойынша тура есептерді шешу арқылы концентрацияның мәнін есептеуге арналған.

      (2.43), (2.44) формулалары ?T>0 болғанда, Н мәнін анықтауға арналған.

      Егер қойылған


      шарты орындалатын болса, онда табылған Н нүктелік болғаны. Егер


      болса, онда Н биіктігінің мәнін алдын ала табу үшін келесі формула пайдаланылады

     


      (2.45)

      Н-тың табылған мәндері бойынша (2.3)-(2.6) формулалары негізінде f, vм,


      және fc мәндері анықталады және бірінші жақындауда m және n коэффициенттерінің көбейтіндісі белгілі болады. Әрі қарай Н мәнін нақтылау үшін келесі формуламен тағы есептеледі

     


      (2.46)

      мұндағы тi, ni Нi-ге, ал тi-1, ni-1 - Hi-1 сәйкес келеді (i = 1 болғанда, m0 = n0 = 1 болады, ал H0 (2.45) формуласымен анықталады).

      Ескерту.

      1. Н мәнін (2.44) және (2.46) формулаларымен нақтылау тізбектей табылған Н-тың екі мәнінің (Hi және Hi+1) бір-бірінен айырмашылығы кемінде болғанша жүргізіледі.

      2. Бір мезгілде аудандар мен құрылыстардың әсерін ескеру қажет болған жағдайда (2.41)-(2.43) және (2.45) формулаларындағы ? шамасы ретінде, 4 тарау және осы Әдістеменің 4-қосымшасына сәйкес анықталған, рельеф пен құрылыстағы максимал концентрацияға жасалған түзетулердің көбейтіндісі алынады.

      24. Құбыр сағасының белгілі биіктігі мен диаметріне сәйкес см үшін, отын жағумен байланысты атмосфераға таралатын шығарындылардың отын шығыны Р (т/сағ) келесі формуламен анықталады

     


      (2.47)

      мұндағы d3 (г/кг) – отынның бірлік массасына келетін (қажет болған жағдайда газ бен шаң тазартқыштарды ескеріп) атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың мөлшері; d4 (м3/кг) – отынның бірлік массасынан бөлінетін газды әуе қоспасының шығыны.

      25. Әрбір көз үшін әсер ету зонасының радиусы көздерден кемінде х1 және х2, мұндағы х1=10 xм, ал х2 шамасы с?0,05 ШРК-дан басталатын екі қашықтықтан есептеледі.

      Ескерту.

      х2 мәні қолмен есептегенде осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 12 а, б суреттері көмегімен график арқылы табылады. Тік оське, көкжиекке параллель жүргізілетін сызықты максимумнан соң s1 функциясының графигі қиып өткенше, 0,05 ШРК/см нүктелері салынады. Қиылысу нүктесінен көлденең оське перпендикуляр түсіріледі, алынған x/xм мәні х? көбейтіледі, нәтижесінде ізделінді мән табылады. см?0,05 ШРК болғанда, x2 мәні нольге тең деп есептеледі.

      26. Қондырғы толық жүктелгенде көз сағасындағы


      (г/м3) орташа концентрация

     


      (2.48)

      тең болады және келесі формуламен анықталады:

     


      (2.49а)

     


      (2.49б)

      мұндағы см (мг/м3) -


      сәйкес келетін атмосфераның жер бетіне жақын бөлігіндегі максимал концентрациясы.

3. Сызықтық көздер шығарындыларынан атмосфераның ластануын есептеу

      27. Ұзындығы L сызықтық көзден шығарындылардың таралуын есептеу кезінде зиянды қоспалардың см ең үлкен концентрациясы көздің маңайында оның орталығынан жер бетіне түсірілген проекциясынан xм қашықтықта байқалады. Аэрациялық шамды (фонарьды) (осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 10-сурет) сызықтық көз ретінде қарастырғанда см (мг/м3) және xм (м) ара қашықтықтарының мәндері төмендегі формулалармен анықталады:

     


      (3.1)

     


      (3.2)

      Мұндағы


      және


      мәндері, сондай-ақ оларға сәйкес


      мәні, қуаты М, диаметрі DТ және шығарылатын газды әуе қоспасының V1Т шығыны бірдей болатын дара көздер үшін, см максимал концентрацияға, xм қашықтыққа және желдің uм қауіпті жылдамдығына тең деп қабылданады. Бұл жағдайда шам (фонарь) сағасының тиімді диаметрі DТ (м) келесі формуламен анықталады

     


      (3.3)

      Мұндағы V1 (м3/c) – шамнан (фонарьдан) бірлік уақытта шығарылатын газды әуе қоспасының шығыны, ?0 (м/с) – шамнан (фонарьдан) газды әуе қоспасының орташа шығу жылдамдығы. V1Т шығыны табылған DТ мәні бойынша және (2.40) формуласымен анықталады.

      Шығарынды көзінің Н (м) биіктігі ретінде шамның (фонарьдың) желді қайтаратын қалқаны кромкасының жерден немесе шамның (фонарьдың) жел қайтаратын қалқаны болмаған кезіндегі жоғарғы кромка деңгейінен биіктігі алынады. Аэрациялық шамнан (фонарьдан) газды әуе қоспасының атмосфераға шығуының орташа жылдамдығы эксперименттік жолмен немесе аэрацияны есептеу бойынша анықталады. Атмосфераға бірлік уақытта шығарылатын зиянды заттардың массасы М (г/с) осы фонарьдан шыққан шығарындылардың қосындысы арқылы анықталады. ?Т (ҮС) шамасы шығарындылардың дара көздері үшін қалай алынса, дәл солай қабылданады.

      (3.1) және (3.2) формулаларындағы өлшемсіз коэффициенттер s3 және s4 осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 11-сурет бойынша


      қатынасына тәуелді немесе төмендегі формулалармен анықталады:

     


      (3.4)

     


      (3.5)

      Желдің uм қауіпті жылдамдығы анықталатын формула төменде келтірілген

     


      (3.6)

      28. Желді күндері фонарьға көлденең немесе тік бағытталған аэрациялық фонарьдың орталығынан х қашықтықтағы зиянды заттардың с концентрациясының таралуы осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес формулалармен есептеледі.

      29. Аэрациялық фонарь тәрізді сызықтық көз желдің еркін бағытында шартты түрде бір-бірінен өзара бірдей қашықтықта орналасқан N көздер тобы ретінде қарастырылады. Әрбір жеке көз үшін зиянды қоспалардың см максимал концентрациясының мәндері және оған сәйкес xм қашықтық пен uм қауіпті жылдамдық келесі түрде анықталады

     


      (3.7)

     




      (3.8)

      Ескерту.

      Тараудағы формулалармен концентрацияны есептеу өндірістік ғимараттан


      үлкен қашықтықтар үшін жүргізіледі.


      аз қашықтықта фонарь орналасқан ғимараттың әсерін ескеру осы Әдістеменің 4-қосымшасына сәйкес формулаларға сәйкес анықталады.

      30. Есептеу барысында аэрациялық фонарьдың бірдей қашықтыққа орналастырылған бірдей N көздерінің саны келесі формуламен анықталады (ең жақын үлкен толық санды дөңгелектеумен)

     


      (3.9)

      мұндағы x (м) – аэрациялық фонарь орналасқан ауданнан есептеу жүргізілетін нүктеге дейінгі ең кіші қашықтық, u – желдің есептеу арқылы табылған жылдамдығы.

      Ескерту.

      1. Аэрациялық фонарьдың өлшемі үлкен L артқан сайын N артады, бірақ, ереже бойынша, N санын 10-нан асырмаған дұрыс.

      2. Желдің, uм мәніне тең болмайтын, u жылдамдығы үшін атмосфераның ластануын есептеу кезінде әрбір дара көз үшін зиянды заттардың cми (мг/м3) максимал концентрациясының мәні төмендегідей анықталады

     


      (3.10)

      және оған сәйкес xм и (м) қашықтық келесі түрде есептеледі

     


      (3.11)

      Мұндағы r және p - u/uм қатынасының мәні бойынша 16 және 17 тармақтарға сәйкес анықталатын өлшемсіз шамалар.

      31. Биіктіктері өзара шамалас бірдей көздердің жиынтығын аппроксимациялайтын сызықтық көздерден таралатын жер бетіне жақын бөліктегі концентрацияны есептеулер аэрациялық фонарь үшін пайдаланылған формулалармен жүргізіледі, бірақ


      ,


      және


      қосымша шамаларды есептегенде Dэ және V1э орнына дара көздерге тән D және V1 орташа мәндері қолданылады.

      32. Жылдамдығы сызықтық көзге перпендикуляр немесе еркін бағыттағы жел кезіндегі есептеулер сызықтық көзді өзара тең қашықтықтарда орналасқан бірдей нүктелік көздер жиынтығымен алмастыруға негізделіп орындалады.

      Сызықтық көз маңайында жел болған кезде см максимал концентрация, xм ара қашықтық және желдің uм қауіпті жылдамдығы (3.4), (3.5) формулаларын немесе осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 11-суретті қолдану арқылы (3.1), (3.2) және (3.6) формулалары бойынша анықталады. Желдің uм жылдамдығында сызықтық көздің орталығынан х ара қашықтықтағы алау осінің маңайындағы с концентрациясы (1) формула бойынша анықталады, осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес.

      Ескерту.

      Егер (3.9) формуласымен анықталатын есептеу нүктесіне N > 10 мәні сәйкес келсе, онда сызықтық көз өлшемі жағынан кіші бірнеше сызықтық көздердің қосындысы түрінде алынады, сонан соң сызықтық көз учаскесін N>10 үшін бөліп қарастырады. Қалған сызықтық көздер арақышықтықтары


      аспайтындай өзара бірдей қашықтықтарда орналасқан нүктелік көздерге бөлінеді.

      32. Максимал см концентрациясының берілген мәніне сәйкес М шығарынды қуаты, дара аэрациялық фонарь жағдайында төмендегі формуламен анықталады:

     


      (3.12)

      мұндағы М0 - (2.40), (3.3) формулалары арқылы анықталатын, V1=V1э және D=D0 болғанда (2.41) немесе (2.42) формулалары бойынша табылатын см мәніне сәйкес дара көзден шығатын шығарынды қуаты.

4. Атмосфера ластанғандағы жер бедері әсерінің есебі

      33. Жер бедерінің ең жоғары жердегі шоғырлануының cм мәніне дара нүктелі көзінен әсері мөлшерсіз коэффициентте (2.1), (2.9), (2.11) формулаға сай есептелінеді. Жер бедерін өнеркәсіптік аумақтағы ең жоғары 50 шақырымға дейін биіктікте орналастырылған, бірақ 2 км-ден азырақ жарықтандыратын картографиялық мәліметтерді талдау негізінде анықталады.

      34. Егер де қарастырылып отырған шығарылым көздерінде (кәсіпорын) бір бағытта созылған (тізбек, жота, жыра, ойық) оңашаланған кедергі анықталса, бедердің түзетілген коэффициенті мына формула негізінде белгіленеді:

     


      (4.1)

      nm бедердің пішініне сай осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес бойынша анықталады, бедердің қимасы осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 12-суретте көрсетілген және мөлшерсіз көлем n1=H/h0 и n2=a0/h0 (n1 онға дейінгі дәлдікпен, ал n2 - бүтінге дейінгі дәлдікпен анықталады). Мұнда Н – нысанның биіктігі, h0 – кедергіның биіктігі, а0 – тізбектің жартылай ені, жыраттың төбесі немесе ойықтың бүйір жақ бөктерінің ұзындығы, x0 – осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 12-суретте көрсетілген тізбек немесе жырат болғанда кедергінің ортасынан басталатын қашықтық, ал ойық болса бөктердің жоғары жиегінен нысанға дейінгі қашықтық. ?1 функциясының мағынасы кестедегі


      қатынасы негізінде, яғни сәйкес келетін әр түрлі пішін арқылы анықталады. Егер де нысан ойықтың жоғарғы үстіртінде орналасса, дәлел ретінде ?1 функциясында


      орнына


      қолданылады.

      Егер де кедергі бір бағытта созылған тізбек (жырат) түрінде болса, h0 және a0- мағынасы көлденең қима үшін, бұл бағытқа перпендикуляр анықталады. Егер де оңашаланған кедергі жеке төмпешік түрінде болса, онда h0 кедергінің максималды (минималды) белгісіне сай, ал n2 – максималды (ең жоғары) беткейдің тіктігіне сай белгіленеді.

      Бірнеше оқшауланған кедергілері бар ластағыш көздер үшін әрбір кедергі үшін ? мағыналар бас-басы бөгет үшін анықталады және олардан деген ең көп көрсеткіші пайдаланылады.

      Ескерту.

      Егер ауданның немесе биіктіктің м тікқұламасының күрделі бедерінің 1 км 250 м жоғары болса, нұсқаулық алу үшін Казгидрометке тиісті аумақтық картографиялық материалды қосып, сұраныс жолдау қажет.

      35. Аудан жер бедерінің ықпалының есебі араның қашықтығын анықтауда ұйғарымінің, қайда приземной шоғырланудың максимумы жетеді, формулада (2.13) қатынасқа жолымен d еселігінің көпте- жүзеге асады.

      36. Факел осі бойынша қайнар көзден әртүрлі ара қашықтық үшін жерлі концентрацияны есептеу (2.22) өрнегімен жүзеге асырылады. Мұнда қайнар көзден х қашықтық үшін келесі теңсіздік қанағаттандырылуы тиіс

     


      (4.2)

      (мұнда


      - xм мәні қарастырылып отырған қайнар көзі тең немесе аз қиып өткен аймақ үшін ? = 1), x/xм қатынасы 35 тармаққа сай яғни м xм ескере отырып анықтайды. Үлкен мәндер үшін х x/xм қатынасты есептеу барысында


      мәні қолданылады.

      Ескерту.

      1. Желдің басқа жылдамдықтарында да осыған ұқсас жүргізіледі,


      (4.2) мәнінің орнына


      қолданылады хми шамасы 17-тармаққа сәйкес тең және аз қиып өткен аймақ үшін анықталған.

      2. Егер зиянды заттек көзі ені Lдол, биіктігі Н аңғар тереңдігінен 2/3 аз мөлшерде орналасса, онда (2.2) өрнек бойынша есептеулер аңғар бойына бағытталған жел үшін келесі шартты қанағаттандыра отырып, х қашықтыққа дейін жүргізіледі

     


      (4.3)

      Үлкен қашықтық үшін s1 функциясы үшін


      шамасына көбейтіледі.

      37. Өндіріс аймағындағы атмосфераның ластануын есептеу рельефті құйылысын есепке ала отырып, осы Әдістеменің 4-қосымшасына сәйкес ұсынымға сәйкес жүргізіледі. Сондай-ақ см және xм мәндері 33-36 тармақтар өрнектерімен анықталады, ал s1 өлшемсіз коэффициенті 36-тармағы ұсынымынан алынады.

      38. Қоспалардың ұзақ тұрып қалуы орын алатын аудандарда температуралық инверсиялы әлсіз желге сәйкес (мысалы терең шұңқырларда, жиі тұман пайда болатын аудандарда, соның ішінде гидроэлектростанция плотинасына төмен, қатты қысты айдандардағы электростанция тоған- салқындатқыш маңында, сондай-ақ түтін пайда болуы мүмкін аудандарда), өндірістік кәсіпорындарды зиянды заттектер қоспасымен араластыруға болмайды.

5. Атмосфераны ластаушы заттектерінің топтық
көздері мен аумақтық көздерін есептеу

      39. Зиянды заттектердің жерлі концентрациясы с (мг/м3) аймақтың кез-келген нүктесінде жекелеген қайнар көзден берілген бағыт пен жел жылдамдығына сәйкес заттектердің қосынды концентрациясы ретінде анықталады.

     


      (5.1)

      мұнда c1, c2, ..., cN – қарастырып отырған жел бағыты үшін жел соғатын жағынан орналасқан.

      Ескерту.

      1. Кәсіпорынды, ғимаратты және құрылысты жобалау барысында атмосфераны ластаутын зиянды заттек көздерінің минималды шығуын қарастыру тиіс, яғни олардың бөліну көздері қатарынан жойылуға тиіс заттектерді бір трубаға, шахтаға және т.с.с жерлерге біріктіру.

      2. Рельеф төңірегінің әсерін есепке алу мен құрылысты қажет жағдайда 4 бөлім мен осы Әдістеменің 4-қосымшасына сәйкес ұсынымдарға сәйкес жүзеге асыруы тиіс.

      3. Кейбір жағдайларда сол зиянды заттар мен заттектердің олармен суммация эффектісіне ие тіркелмеген қалдық көздері белгілі болса (басқа қалалардағы кәсіпорындар, өндіріс аудандары, транспорт, жылыту және т.б), (5.1) оң бөлігіне тіркелмеген көздерден беттік (фондық) ластауышты сипаттайтын сф бөлінді қосылады.

      4. Егер де (5.1) өрнегі бойынша есептелген концентрация


      теңсіздігін қанағаттандыратын болса, мұнда

     


      (5.2)

      ал Мi (г/с) и V1i (м3/с) – қалдық қуаты және i-ші көздің газауалы қоспа шығыны болса, онда (5.1) орнына жерлі концентрациясын есептеуде төмендегі өрнек қолданылады

     


      (5.3)

      5. Жеке дара көздер үшін де барлық қарастырылған бір уақыттағы көздердегі нақты жүзеге асырылған қалдық топ көздерін есептеуде Мi және V1i мәндерінің ең ауқымсыз үйлесімі қабылданады.

      Есептеулерді қысқарту мен жеделдету мақсатында қарастырылып отырған қалдық көздер санын жеке шартты көздерге біріктіре отырып (әсіресе майда қалдықтарды) азайтуға болады. Біріктірілуге тиіс және олардың қалдық параметрлерін анықтау есептік концентрацияның 5.4 тармағында көрсетілген шартты қанағаттандыратын салыстырмалы қателікті қамтамасыз етеді

      ? ? 0,25 (5.4)

      40. N нүктелік көздердің см = смо, xм = xмо, uм = uмо мәніндегі және орналастыру координаттарындағы xи = xио, yu = yuо топтарды машинаны қолдану (ЭЕМ қолдану) арқылы топ алгоритмін біріктіруде, сондай-ақ біріктірілетін топты алмастыратын шартты көз үшін келесі өрнекпен анықталады:

     


      (5.5)

     


      (5.6)

     


      (5.7)

     


      (5.8)

     


      (5.9)

      Мұнда, жоғарыда көрсетілгендей і индексі бойынша cм, xм, uм, xu, yu көлемдегі бір топқа шоғырланған жеке нысандар көрсетілген.

      41. Егер де ұсақ нысандар қаралса, әрқайсысы үшін ең болмағанда шарттың бірі орындалады:

     


      (5.10)

     


      (5.11)

      мұндай нысандардың біріктірілуі бір уақыттағы шарттың орындалуы арқылы іске асады:

     


      (5.12)

     


      (5.13)

     


      (5.14)

      lmin (м) – біріктірілген нысандар мен тораптың есептік нүктесіне дейінгі минималды қашықтық; Lм (м) – біріктірілген нысандар арасындағы максималды қашықтық; ? xм (м) және ? uм (м/с) – xмi –ден xмо дейін және uмi-ден uмо дейін шамадан максималды ауытқу.

      Егер де (5.10) және (5.11) шарты бір уақытта орындалмаса, онда мұндай нысандардың біріктірілуі шарттың бір уақытта орындалуы кезінде жүзеге асады:

     


      (5.15)

     


      (5.16)

     


      (5.17)

      ? xм және ? uм нөлге тең болған жағдайда (5.12) және (5.15)-тегі сандық коэффициентті 1,7-ге ұлғайту қажет. Сандық коэффициент (5.13) және (5.16)-те (uмi және Lм?H бірдей) де, (5.14) және (5.17) (xмi және Lм ? H бірдей) ұлғаяды.

      Егер ұсақ нысандағы топтарға (5.12)-(5.14) шарттары немесе ірі нысандағы топтарға (5.15)-(5.17) шарттары орындалмаса, бұл топтар бөлек топтарға ұсақталады және оларға аталмыш теңсіздік орындалады.

      Ескерту.

      1. Бірдей шамадағы Н, D, V1 және ?Т шығарылымдары бір жердегі нысанға жиналса, қауіпті заттектің максималды қоспасының сандық маңызы біршама артады. Егер бір нүктеге әр түрлі шамадағы Н, D, V1 және ?Т шығарылымдары жиналса, біршама артуы немесе төмендеуі орын алуы мүмкін.

      2. Біртектес координаттарды қабылдау см көлеміндегі шығалымдардың көзіне ықпал етпейді, бұларды жақын орналасқандар деп атайды.

      3. Жердегі шоғырланғандардың нәтижесін жақын орналасқандардың нәтижесімен өзгертуге болмайды.

      4. Егер де (5.10)-(5.17) шартын ескере отырып (5.5)-(5.9) есебін жүргізу барысында ЭЕМ пайдалануға мүмкіндік болмаса, шығарылым көздерін жақын орналасқан параметрлермен және шоғырланулармен біріктіріп, қолмен есептеуге болады. Сонымен бірге шартты түрдегі бірлескен шығарылым көздеріне жиынтық М мағынасы, биіктіктің орташа арифметикалық мағынасы – Н, сағаның диаметрі – D, температура - Tг, газды әуе қоспасының шығарылым көзінің сағасынан шығу жылдамдығы ?0 , және шығарылым көзінің координаты xм, yм түрінде белгіленеді. Аталмыш координаттар мен параметрлер көп мөлшерде шашылса, шығарылым көздері ұқсас координаталы немесе параметрлі ұсақ топтарға бөлшектенеді.

      5. Егер де жердегі шоғырлануларды есептеу өнеркәсіптік аумаққа іргелес жерде орындалса, онда lmin –ді әр бірлескен шығарылым көздерінен жақын жердегі өнеркәсіптік аумақтың шекарасына дейінгі минималды қашықтық деп түсіну қажет.

      6. 41-тармақтың шартына сай біріккен шартты шығарылым көздеріне, ең бірінші, біртектес шахталар және басқа да бір өндірістік ғимаратта орналасқан желдету көздері бар топтар, ашық ауада жақын орналасқан біртектес технологиялық қондырғылардың көздері бір топқа бірігеді. Егер де біртектес көздері бар бірнеше топтар болатын болса, алдымен, бір көзге әр топты жеке-дара түйістіріп, сосын онан арғы біріктірудің мүмкіндіктерін анықтап алу қажет.

      7. Ауа алмастырғыш шамдарды бір нүктелі қуат көзіне біріктірмес бұрын, сағаның ыңғайлы диаметрі Dэ және шығарылатын газдыауа қоспасының шығыны V1э есептелуі керек, ол мына түрде анықталады:


      ,


      және


      (3-тарауды қараңыз).

      8. Көздерді біріктірудің көрсетілген алгоритмі сондай-ақ қауіпті әсері бар заттектерді жинақтауда қолданылады. Мұндай жағдайда әр көзге формула бойынша заттектің бірін шығарылуына әкелетін шығарылымның қуаттылығы есептелінеді.

      9. Осы Әдістеменің 4-қосымшасына сәйкес өнеркәсіптік аумақта орналасқан жердегі шоғырлануды есептегенде (5.12) және (5.15) орнына бір ғимаратта орналасқан нысандарды біріктірудің критерийі Lм?L* шартына бағынады, мұндағы L* 2-қосымшаға сәйкес анықталады. Ғимараттың шатырындағы шоғырлануды есептеу барысында смi, xмi және uмi көлемі ғимараттың шатырындағы сағасын биіктету арқылы нысанның биіктігі анықталады (тек 2 м-ге).

      42. Биіктіктігі, сағаның диметрі, атмосфераға шығу жылдамдығы мен газ ауа қоспасының температурасы бірдей бір қайнар көзден бір біріне N жақын орналасқан алаңдағы см (мг/м3) максималды жиынтық концентрациясының маңызы келесі формула бойынша анықталады:

     


      (5.18)

      М (г/с) – түрлі көздердің атмосфераға шығаратын қуаттылығының жиынтығы; V (м3/с) – түрлі көздерден шығарылатын газдыауа қоспасының шығындарының жиынтығы мына формула бойынша анықталады

      V = V1 N.(5.19)

      vм параметрінің мағынасы мына формула бойынша анықталады:

     


      (5.20)

      Бір-біріне жақын орналасқан бірдей жеке шығарылым көздерінің тобына негізделген заттек шоғырлануының есебінің сызбасы, 2-бөлікте көрсетілген жеке-дара нысанға арналған ОНД есеп сызбасынан ерекшеленбейді.

      43. Бір-біріне жақын орналасқан бірдей жеке шығарылым көздерінің тобына негізделген заттек шоғырлануының есебінің сызбасы, ?Т?0 немесе параметрдің мағынасы f?100, бір шығарылым көзіне арналған 2-тараудағы формуланы мынадай өзгеріске ұшыратып қолдану арқылы іске асады:


      ; M – барлық көздердің шығарылымының қуаттылығының жиынтығы; формула(2.10) мынадай түрге түрленеді:

     


      (5.21)

      44. Жердегі шоғырлануының максималды мәні қауіпті заттектердің см (мг/м3) көп түтелі құбыр арқылы шығарылуы мына формула арқылы есептелінеді:

     


      (5.22)

      Максималды шоғырлануға см жететін қашықтық xм (м) мына формула негізінде анықталады:

     


      (5.23)

      Желдің қауіпті жылдамдығы им (м/с) мынадай амалда есептелінеді:

     


      (5.24)

      Мұндағы


      (мг/м3) – (2.1) формуласы негізінде анықталатын максималды жердегі шоғырлану;


      и


      - қауіпті заттардың максималды шоғырлануы орын алатын қашықтық см (мг/м3) және желдің қауіпті жылдамдығы им (м/с), бір ұңғы үшін арналған шығарылымның параметрлері (2.13)-(2.17) формуласы негізінде анықталады;


      (мг/м3) – М (г/с) қуаттылықтың (2.1) формуласы негізінде анықталатын максималды жердегі шоғырлануы; барлық ұңғыдан шығарылатын шығарылымның тең дәрежедегі қуаттылығының жиынтығы, тиімді, тең дәрежедегі шығарылым көзінің диаметрі Dэ, (м), мына формуламен есептеледі:

     


      (5.25)

      шығарылатын газдыауа қоспасының шығыны - V1, (2.40) формуласы негізінде анықталатын тең дәрежедегі тиімді шығын V1э (м3/с),


      ,


      -қашықтық, максималды шоғырлануға


      (мг/м3) сай және (2.13) - (2.17) формуласы негізінде анықталатын D = Dэ (м), V1= V1э (м3/с) бірге есептегендегі қауіпті желдің жылдамдығы, d1 – өлшемсіз коэффициент, мына формула негізінде анықталады:

     


      (5.26)

      l (м) – ұңғы сағасының орталықтарының арасындағы орташа қашықтық, D (м) - ұңғы сағасының диаметрі, d2 -(2.36а), (2.36б) формулалары негізінде анықталатын мөлшерсіз коэффициент. Басқа жағдайларда есептеу бір шығарылымның көзіне арналып жүргізіледі.

      Е с к ер т у.

      1. Үлкен немесе тең дәрежедегі d2H, көп түтелі құбыр үшін есептеуде


      (мг/м3),


      (м),


      (м/с) қолданылады.

      2. Егер көп түтелі құбыр бірнеше секторға бөлінген, яғни сектор пішініндегі бірнеше ұңғыдан тұратын болса, онда есептеу бір түтелі құбырға жүргізілгендей есептеледі: D=Dэ и V1=V1э ((2.40) қараңыз), мұнда:

     


      (5.27)

      S – барлық әрекеттегі ұңғы сағасының көлемінің жиынтығы.

      1. Егер Тг температура және газдыауа қоспасының барлық ұңғылардан шығу жылдамдығы ? 0 өзара ерекшеленіп отырады, есептеуге олардың бөлек ұңғыларға кеткен газдыауа қоспасының шығындарының орташа өлшенген мағынасы алынады.

      45. Әртүрлі параметрлері бар шығарылым көздері үшін, жердегі шоғырлануларды есептеу әр заттек үшін максималды жердегі шоғырлануларды см (см1, см2, ..., смN) және қауіпті жел жылдамдығын uм (uм1, uм2, ..., uмN) анықтаудан басталады. Егер де қандай да бір заттек үшін жердегі максималды шоғырланудың барлық шығарылым көздерінен алынатын сомасы см ПДК-дан кем немесе тең болса (см1+см2+...+смN?ПДК), онда бұл заттектің жердегі шоғырлануының шығыны ауа ластануының нақты деңгейін бағалау арқылы анықталады.

      Есептеу барысында N тобы үшін орташа қауіпті желдің жылдамдығы uмс (м/с) формула арқылы анықталады:

     


      (5.28)

      Есептелінген uмс (затқа байланысты кейде өзгеріп отырады) барлық затқа жеке дара мағынада анықталады


      және


      . Егер де қарастырылып отырған затқа сома


      аз немесе ШРК-ға теңестірілсе, онда мұнан кейінгі есептеулер ауаның ластану деңгейін бағалау арқылы жүргізіледі.

      Егер де сома


      ШРК-дан жоғары болатын болса, онда белгіленген жерге қауіпті заттарды тасымалдайтын желдің жылдамдығы: uмс; 0,5uмс; 1,5uмс; 0,5 м/с – барлық шығарылым көздері тарапынан есептік тордың торапында жүргізіледі.

      Е с к е р т у.

      (5.28)-де әр нүктеге 20-тармаққа сәйкес белгіленген жел жақ қабатындағы нысандарға смi және uмi-дің орнына смxi және uмxi қолданылады.

      46. Егер де азаю ретімен топталған N шығарылым көздерінің арасында N1 нысаны (бұл нысанға ең кіші смi бірлігі тең келеді) бар болса, жердегі шоғырланулардың есебі кішірейеді. Бұл жағдайда ШРК мен смi сомасы арасында айырмашылықтар анықталады және басқа N-N1 нысандарына максималды шоғырлану жиынтығы см белгіленеді. Ал егер смi сомасы 0,05 ШРК-дан аспаса, белгіленген N1 нысандары тексеруден алынып тасталынады.

      Егер N шығарылым көздері М сияқты азаю ретімен топталса: M1>M2>...>MN, онда М мәнді нысанның ең кішісі атмосфера ластануының есебін жеңілдету үшін алынып тасталынады, егер

     


      (5.29)

      Е с к е р т у.

      Егер де тексеруден алынып тасталған нысанның орташа биіктігі сақталып қалған нысандардың биіктігінен 1/3-ге басым болса, 46-тармақ ұсынымы орындалады

      47. Белгіленген аумақта түзу сызық бойымен топталған, жердегі заттектердің қоспасының есебі әр нысанға u=uмс сай келгенде


      , немесе 0,01-0,02-тең не аз болған жағдайда (у (м) – нысаннан сызыққа дейінгі арақашықтық) жүргізіледі. Әр нысанға концентрация қисық беріледі. Координаттың басталуы х қашықтығына байланысты нысанның орналасқан жерімен қиысып, ал концентрация жинақталады. Бұл жағдайда 2 нұсқа қарастырылады. Біріншісінде, жел 1-ден N нысанына бағытталады, ал екіншісінде, керісінше бағытта жүреді. Әр түрлі қашықтық үшін х қонцентрация қосылып, жиынтық концентрацияның с мәні анықталады. Ең көп мәнге ие болған концентрация – см. максималды концентрация болып есептелінеді.

      Ескерту.

      Бір-бірінен қашық орналасқан 2 нысан болса, есептеулер қолмен жүргізіледі.

      48. Нысандардан алынған заттектің концентрациясы бір нүктеге тоғыспайтын немесе бір түзу бойына жиналмайтын жағдайлар болады. Мұндай кезде бір-біріне қарама-қарсы бағытталған желдің бағытын бір түзу бойымен біріктіріп, жақын жердегі нысандар бір түзуге орналастырылады, ал басқа жағдайларда (2.25) формуласы қолданылады. Егер де оське көшірілген нысандардың ішінде, бір мезетте (5.10), (5.11) шарттары орындалмайтын көлемділері кездессе, онда әр желдің бағытынан ірі концентрация максималды нүктесіне дейін жиынтық концентрация есептелінеді.

      49. Көлемді аудандарда бытырап орналасқан көптеген нысандардан шығарылатын шығарылымдардың жер үсті қоспасының есептерін электронды есептеу машиналарында жүргізген жөн, оған қоса жобалау мен мөлшерлеу жұмыстарын дайындау кезінде, ереже бойынша, шығарылымдарды біріктіру, аудандарға нысандардың орналастырылулардың, төгінділерді тазарту жұмыстары және т.б. іс-шаралардың көптеген нұсқалары қаралады. Есептеу торларының аралықтары сол есептеулер жүргізілетін облыстың көлеміне тәуелді таңдалады. Сонымен қатар, ережеге сәйкес, тордың түйіндерінің жалпы саны 1500-2000-нан аспауы қажет. Көрсетілген облыстың көлемі қаралып отырған нысандар жиынтығының әсер ету аймағының көлеміне сәйкес болуы тиіс.

      50. Есептеу жұмыстары көлемінің қысқартуының басты жолдарының бірі – бір үлгідегі шығарылым көздерін (жылу пештерінің құбырлары және т.б.) және үлкен территорияға бытырап шашылған шығарылымдарды топтастыру.

      Е с к е р т у.

      Нысандардың аумаққа тең дәрежеде орналастырылғанда және биіктік (Н), сағаның диаметрі (D), температура (Тг) және газдыауаның нысанның сағасынан шығу жылдамдығы (? 0) сынды параметрлер сақталса нүктелі нысандардың тобы бір аумаққа топтастырылады. Аталмыш шарттар орындалмаған жағдайда нысандардың тобы осы талаптар сақталған басқа көздерге қосылып, бірнеше аумаққа бөлініп кетуі мүмкін. Мұндай жеке-дара топтарға жіктелуінің басты себебі – әр нысанға (5.13), (5.14) шарттарының орындалуы барысында теңсіздіктің орын алуы (5.13), (5.14); теңсіздік (5.16), (5.17) – әр нысанға тиісті шарттардың (5.10) және (5.11) орындалмауы.

      51. Көрсетілген нысанның аумағынан перпендикуляр бағытта соғылған желде концентрация (нысанның территориясында және оның шекарасынан тыс) осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес есептелінеді.

      52. Егер де жел қисынсыз, жосықсыз бағытта қозғалса, онда аумақтық нысан жеке-дара нысандарға бағытталады және N жиынтық белгісімен таңбаланады. N-нің мағынасы формула арқылы анықталады:

     


      (5.30)

      Мұнда Sп (м2) – қаралып жатырған нысанның аумағы; Lп (м) – нысанның аумағының орталығынан нүктесіне дейінгі аралық, u – желдің есептелінген жылдамдығы, N-нің мәні дөңгелектенген, бүтін, үлкен сан түрінде есептелінеді.

      (5.30) көрсетілгендей, үлкен аумақта


      , арақашықтықты сақтап орналасқан нысандар жеке-дара нүктелі нысан (N=1) ретінде қарастырылады.

      Әр жеке-дара нүктелі нысан үшін максималды жердегі концентрация cм, қашықтық xм және желдің қауіпті қозғалысы uм мына формула негізінде анықталады:

     


      (5.31)

     


      (5.32)

     


      (5.33)

      мұнда


      ,


      және


      - жеке-дара нүктелі нысанға арналған см, xм және uм мәні.

      Ескерту.

      1. Егер де есептеулер нысан орналасқан аумаққа арналып жасалса, онда мақсатқа сай, шартты нысандар есеп нүктесінің ортасында болуы керек.

      2. Жоғарыда көрсетілген формула кәсіпорынның шығарылым тастайтын қоймалы паркі, кішігірім тұрмыстық қазаны және пеш құбыры, сондай-ақ желдеткіш көздердің шағын тобы (өнеркәсіптік аумақтан тысқары орналасқан территорияның атмосферасының ластануын есепке алғанда) болған жағдайда қолданылады. Нысан аумағына арналған формуланы ЭЕМ көмегімен есептеген жағдайда, сандық материалдың дайындығына елеулі өзгеріс әкеледі. Нысан аумағының атмосфераның ластануына әкелетін зияны туралы көрсеткіші кішігірім жеке нысандардан алған ақпаратқа қарағанда нақтырақ болады.

      3. Егер де есептеу аумақтық нысан орналасқан жерге арналса, онда ол (5.30а), (5.30б) формулаларындағы N<100 шартын қанағаттандыратын N мәні анықталған аумақтық нысанның телімдерін ерекшелеу үшін аумақтық көлемі бойынша кішігірім нысандардың сомасы түрінде көрсетіледі. Қалған аумақтағы нысандар қадамы 2xм- нан аспайтын шаршы кесте түйіндеріне орналасқан нүктелі көздер түрінде көрсетіледі.

      53. N нысанынан жиынтық концентрацияның есебін сz алып тастағанда, жердің жоғарғы қабатында орналасса z, (5.1)-(5.3) формула негізінде с-ны сz-ға, және сi –ны сzi-ға алмастыру арқылы жүргізіледі. Әр нысаннан алынатын концентрация, осы нысанға сәйкес желдің қауіпті жылдамдығы uмzi және максималды концентрация


      21-тармаққа сәйкес анықталады. Сонымен бірге, с-ны сz-ға, және сi –ны сzi-ға ауыстыру барысында 45-тармақта тармақшада көрсетілген шарттар сақталуы тиіс.

      Е с к е р т у.

      53-тармаққа сәйкес ашық аумақта орналасқан немесе ғимараттың ең биік жерінде орналасқан (ең жоғарғы биіктігі - ауа жіберетін құрылғыдан 2,5 есе төмен орналасуы керек, себебі шығарылым нысаны ғимараттың желді жағында орналаспайды) сағаның, дуалды құбырлардың, электр тарататын құрылғылардың және басқа да объектілердің қалпы есепке алынады. Басқа жағдайларда есептеу осы Әдістеменің 4-қосымшасына сәйкес жүргізіледі.

      54. 39-53 тармақтардағы формулалар N көздерінің С тура жиынтық шоғырлану есебін шығару үшін арналған, сонымен қатар, көрсетілген см максимальды жердегі шоғырлану мәніне сәйкес келетін Мi, (i=1,2,...,N) шығарынды қуатын анықтау үшін кері есептер шығаруға арналған. (шығарынды көздердің координаталарында белгіленген жағдайда, ұзындығы Нi және кіре беріс диаметрі Di, шығу жылдамдығы ? 0i i, қыздырғанда ?Ti газдыауа қоспасы).

      55. М жиынтық шығарынды мәні көрсетілген cм максимальды шоғырлану мәніне сәйкес, N тобына ұзындығы бірдей жақын орналасқан жеке көздерге және шығарындылардың басқада параметерлері (V1, ?T, D, ? 0) (2.41), (2.42) формуламен анықталады, осы жағдайда


      формуламен анықталады. (V- газды ауа қоспасының барлық көздерінен шығарылатын жиынтық шығыны)

      56. М көп түтелі құбырлардың барлық түтелеріне шығатын шығарындылары жағдайында cм –ге сәйкес, бұл ретте, l < d2H

     


      (5.34)

      формуламен анықталады.

      Бұл жерде,


      и


      (мг/м3) - М = г/с-тегі жердегі максимальды шоғырлану. D және V1 бір түтелі жер беті максимальды шоғырлану параметрлерінің мәні Dэ (5.25). (5.27) және V1э (2.40).

      Мөлшерсіз коэффициент (5.26) формуламен анықталады.

      l ? d2H болған жағдайда М 55-тармаққа сәйкес анықталады.

      Mi қайнар көзі қуатыны шығарындыларының белгіленген параметрлерімен (Нi, Di, ? 0i, и ?Ti) қайнар көздер топтарының ерікті бекітіліп орналасқан жағдайда, тиісті см желдің жылдамдығы мен бағытын іріктеу барысында (5.1) бойынша есептелінген max с жиынтық концентрациясының ең көп мәні жағдайды қанағаттандыратындай болп анықталуы керек

      max c = cм.(5.35)

      М мәніндегі шығарындылардың N бірдей қайнар көздері болған жағдайда, келесі формула бойынша анықталады

     


      (5.36)

      Мұнда cн (5.1) бойынша есептелген с жиынтық концентрациясының максималды мәні Mнi шығарынды қуатының "бастапқы" мәні.

      Жалпы алғанда (5.35) бойынша Mi мәні үшін бастапқы жақындатылған анықталады, ол қайнар көздердің тиімді қаутын таңдау және техникалық жүзеге асырылу талабын ескере отырып нақтыланады.

      Ескерту.

      (5.36) шығарындының бірдей қайнар көздері үшін сн көлемі Мнi = 1 г/с болған жағдайда есептеленінеді. Жалпы алғанда Мнi әр түрлі биіктіктегі құбырлардан шығатын шығарындылардың қуаттылығының ерекшелігімен есептеліп белгіленеді.

6. Бірнеше ластағыш заттардың жиынтық әсерін ескере отырып атмосфералық ауаның ластануын есептеу

      59. Жиынтық зиянды әсерге ие заттар үшін (4-тармақ) өлшемсіз жиынтық шоғырлану q немесе бір затқа келтірілген жиынтық шоғырлану мөлшері әр ластағыш көз үшін қуат мәні Мq немесе М сәйкесінше есептелінеді, мұндағы



      (6.1)



      (6.2)

      мұндағы М1, М2, ..., Мп – әрбір п-ші заттың шоғырлану қуаты;

      ПДК1, ПДК2, ..., ПДКn – осы заттардың ең жоғары бір реттік рұқсат етілетін шоғырлану мөлшері.

      Ескертпе.

      Қалған есептеулерде схема өзгеріссіз қалады. Жекеше алғанда, бірлік ластағыш көздің жиынтық зиянды әсері арақашықтық мәніне xм әсер етпейді, мұнда ауаның ең жоғары ластануы және желдің қауіпті жылдамдығы uм орын алады.

      60. Әр топтың N2 ластағыш көздері үшін N1 ластағыш көзінің қосынды зиянды әсерін (әр ластағыш көзден 1-ден N-ге дейінгі ингредиенттер шығарындылары тасталады) есептеуді өлшемсіз жиынтық мәннен * бастап зат формуласы бойынша бастайды, екінші индекс – ластағыш көз нөмірі.



      (6.3)

      Егер * < 1, онда өлшемсіз шоғырлану (концентрация) мөлшері бірден кіші болады. Егер * > 1, онда шоғырлану мөлшерін q немесе см есептеу (6.1.) немесе (6.2.) формула бойынша анықталған шығарынды қуатының мәндері әр ластағыш көз үшін 5 тараудағы формуламен есептелінеді.

      Ең жоғары шоғырлану мәндері qм немесе см қолайсыз метеорогиялық жағдайда осы СНҚ (ОНД) 2 – 5 бөлімдерінің талаптарына сәйкес (6.1.) немесе (6.2.) формула бойынша табылған шығарынды қуатының мәндерін қолдана отырып әр ластағыш көзге анықталады .

      61. Жиынтық зиянды әсері бар ластағыш заттар комбинациясын қарастыру барысында желдің орташа өлшемді қауіпті жылдамдығы uмс ластағыш көздердің N жиынтығы үшін келесі формула бойынша анықталуы тиіс

     


      (6.4)

      мұндағы qм1, qм2, …, qмN – әрбір N ластағыш көз үшін өлшемсіз шоғырланудың q ең жоғары мәні qм ((1.1) формуланы қараңыз); им1. uм2, ..., uмN – жиынтық әсер ету нәтижесіне байланысты емес, осы ластағыш көздер үшін желдің қауіпті жылдамдығы.

      62. Ластағыш заттардың жиынтық зиянды әсерінің фондық шоғырлану есебін жүргізу қажет болғанда (6.3) формуладағы фондық шоғырланудың формуланың алымындағы әрбір мәнін қосу арқылы орындалады (7 тарауды қараңыз). Егер фондық шоғырлану жиынтық зиянды әсері ластағыш заттар комбинациясы үшін бірден анықталса, онда атмосфераның ластану есебі сол комбинациядағы заттар үшін де орындауы тиіс.

7. Атмосфераның ластануын есептеу кезінде фондық шоғырлануды есепке алу және фонды есептеу жолымен анықтау

      63. Ластағыш көздерді қоса алған жағдай бұл көздердің шығарынды салымдарын (немесе бір бөлігінде) фондық шоғырлануды сф (мг/м3) пайдалана отырып ауаның ластануын есептеулерде ескеруге болады, ол өз кезегінде бөлек ластағыш көзбен жасалаған атмосфералық ауаның қалада немесе басқа елді мекенде ластануын сипаттайды, осы қарастырылып отырған ластағыш көзден бөлек.

      Фондық шоғырлану бір реттік ең жоғары ШРК (ПДК) орналасқан орташа аралыққа (20 – 30 мин.) жатады. Жүргізілген зерттеулер мәліметтері бойынша фондық шоғырлану сф бір реттік шоғырланудың 5% асатын шоғырлану деңгейі реттінде анықталады.

      Ескертпе.

      Фондық шоғырлану Казгидрометтің аумақтық бөлімдерімен бекітіледі. Аталмыш мемлекеттік қызметтің бақылау және қадағалау бекеттерінің қоршаған орта нысандарының ластануына күнделікті жүргізген бақылаулары немесе факел астында жүргізген зерттеулер мәліметтері бойынша анықталады.

      64. Фондық шоғырлану қала бойынша бір мәнмен, немесе қала аумағында дифференцивті едәуір өзгеріс анықталған жағдайда бақылау бекеттері бойынша, сонымен қатар желдің жылдамдығы мен бағытына байланысты анықталады.

      65. Қолданыстағы және қайта жаңғыртылудағы (кәсіпорындар үшін) ластағыш көздерді есептеу барысында фондық шоғырлану мәні


      , өзінің фондық шоғырлану екенін көрсетеді сф, бірақ одан қарастырылып отырған көздің (кәсіпорынның) салымы алынып тасталған.

     


      мәні мына формуламен есептеледі

     


      (7.1)

     


      (7.2)

      мұндағы с – берілген ластағыш көзде фонды анықтаған бекет нүктесіндегі ең жоғары есептік шоғырлануы (кәсіпорын), яғни бақылаулар көрсеткішітері бойынша шоғырлану сф анықталғандағы уақыт кезеңіне сәйкес, шығарындылар мәнінің параметрлері бойынша 2 – 6 бөлімдегі формулалармен анықталған.

      Ескертпе.

      Жаңадан салынып жатқан ластағыш көз үшін (кәсіпорын)

     


      (7.3)

      66. 4-тармақта қарастырылған жағдайда бөлек заттар бойынша есептелген емес, сәйкесінше жиынтық зиянды әсері бойынша алынған комбинацияда фондық шоғырлануды қолдану рұқсат етіледі. Бұл жағдайда фондық шоғырлану қарастырылып отырған комбинацияға кіретін және өте көбірек таралған заттардың шоғырлануы бойынша фондық шоғырлану анықталады.

      67. Жерге жақын жердегі аралықта қарастырылып отырған зиянды заттың шоғырлануы туралы бақылау мәліметтері жоқ болғанда немесе фондық шоғырлануды бекітілген әдістемелік нормативтік құжатпен (63-тармақты қараңыз) анықтау мүмкін болмаса, соңғыны есепке алу шығарындыларды түгендеу мәліметтерін қолдануға негізделеді және осы әдістемелік нұсқауда берілген формулалар 69-тармақ бойынша жуық шамамен есептеледі.

      Фондық шоғырлануды есепке алудың екі тәсілінің бірі жиынтық шоғырлануды қарастырылып отырған көздер, қолданыстағы көздер және жобаланатын ластағыш көздерден шығатын шығарынды заттарды есептеу немесе жиынтық зиянды әсері бар заттардың шоғырлануын есептеу болып табылады.

      Фондық шоғырлануды есептеудің екінші тәсілі фондық шоғырлануды, экспериментальды жолмен анықталған мәнімен ауыстыру, яғни жалпы қала бойынша шығарындыларды түгендеу барысында алынған параметрлермен, фондық шоғырланудың қаланың көздерінің (өндірістік аудан) барлығын қоса алғандағы мәнімен есептеу тәсілі. Бұл жағдайда фондық шоғырлану есептік шоғырлануды 0,4 коэффициентіне көбейту арқылы, фондық шоғырлануды анықтаудың әдістемелік нұсқамасына сәйкесн әрі аймақтар бойынша орташаландыру және желдің жылдамдығы мен бағытының градациясын белгілеу арқылы анықталады (63-тармақты қараңыз).

      Ескертпе.

      1. Екінші тәсіл ереже бойынша қалалық жердегі фондық шоғырлануды анықтау барысында қолданылады.

      2. Автокөлік шығарындыларымен ауа ластанғанда 3 тарау формулалары қолданылады, жер үстіндегі желілік көздер үшін(көшедегі автокөлік ағыны) және жер үстіндегі аумақты көздер үшін 5 бөлім формулалары (қаланың бөлек учаскелеріндегі автокөлік шығарындыларын есепке алуда) қолданылады.

      68. Қайта жаңғыртылатын кәсіпорынның фондық шоғырлануы сф деп қалада қарастырылып отырған бірегей зиянды затты шығаратын жалғыз көз болатын болса, онда осы кәсіпорынның жаңғыртуға түспеген бөлігінің де жиынтық для шоғырлануының салымы қабылданады.

      69. Кәсіпорындар үшін мөлшерлі рұқсат етілетін шығарындыға жеткен кезде (алдағы уақытқа) фондық шоғырланудың


      мәні мына формулалар бойынша есептеледі.

     


      (7.4)

     


      (7.5)

      мұнда қарастырылып отырған кәсіпорындағы ластағыш көздерді қоса алғандағы заттардың ең көп шоғырлануы


      2 – 5 бөлімдегі формулаларды қолдана отырып фондық шоғырлану анықталаған кезеңге жататын шығарынды параметрлері бойынша есептеледі.

      Ескертпе.

      1. Бақылаулар мәліметі болмаған жағдайда (67-тармақты қараңыз) шоғырлану (


      ) i-ші кәсіпорын үшін (i = 1, 2, ..., Nп) мына формула бойынша есептеуге рұқсат етіледі

     


      (7.6)

     


      (7.7)

     


      (7.8)

      Мұндағы Nп – қаладағы кәсіпорындар саны, Мi (г/с) и


      (м) – сәйкесінше толық шығарынды және і-ші кәсіпорындағы орташа өлшемдегі оның биіктігі; М(0–10)j, М(11–20)j и т. д. – биіктік интревалындағы қоса алғанда, 11 - 20, 21 - 30 м және т.б. кәсіпорындағы жиынтық шығарындылар. Егер і-ші кәсіпорындағы барлық ластағыш көздер биік болмаса немесе жерге жақын орналасқан болса, яғни шығарындылар (шығарындылар ұйымдастырылған, немесе ұйымдастырылмаған болуы да мүмкін), онда


      .

      2. Орындалған жұмыстың


      МНШ (ПДВ) нормативтерімен қолданысқа ие болуы шоғырлану мөлшерін 2 – 5 бөлім формулалары бойынша есептеу арқылы тексеріледі.

8. Кәсіпорындардың санитарлық - қорғайтын аймақтары лақтырудың, шекті мүмкін лақтырулардың және шекаралардың көздің ең төменгі биіктіктерін анықтау

      70. Шығарынды көздерде ең төменгі биіктікте анықтауда және шекті мүмкін лақтырулардан айқындаудан атмосфераларға жер бетіндегі жікте әрбір зиянды заттан шоғырландырудан атмосфералық (ШЖК) ауада осы заттан максималды біржолғы шекті мүмкін шоғырландырудан асуға тиісті емес :

      с?ШРК,(8.1)

      Атмосферада бар болуда формула бойынша нақтылы бірнешесі (n) зиянды заттардың, ие болатын қосындысын, олардың өлшемсіз жиынтық шоғырландыруы q (1.1), бірліктер асуға тиісті емес :

      q?1.(8.2)

      Тек қана орташа тәуліктік шекті мүмкін шоғырландырулар қойылған заттар үшін, біржолғы және жылдық орта мөлшерде шоғырландырулармен максималды мәндермен арасында жақын жүрген адам байланыс қолданылады және керек болады, сондықтан

     


      (8.3)

      Нормативтерде жоқтықта оларға ШЖК орнына (ШКДА) ауаның ластанулары шамамен қауіпсіз деңгейлердің мәндер қолданылады, ҚР Денсаулық қорғау министрлігімен бекітілген.

      Қойылған ретте бекіткен өсімдіктер және мал әлем үшін атмосфералық ауада зиянды заттардың шоғырландырулар нормалары, олар көп қатты келген кезде, жағдайларда тек қана есеп айырысуларда қабылданады, ШРК, ҚР Денсаулық қорғау министрлігімен бекітілген.

      71. Байланыстарда атмосферада фон ластануда бар болуда (8.1) және (8.3) сф орнына сф қабылдау шығады - зиянды заттың фон шоғырландыруы. Байланыста фон шоғырландырулар заттар, ие болатын есептеу зиянды әсер, есепке алулар үшін 6 тарау жағдайлар бойынша (8.1) өрнектеледі.

      72. Формулаларда атмосфералық ауаға үлкен талаптармен қалалар, және басқа аумақтар үшін демалыс ірі санаториялар және демалыс үйлер, аймақтар орналастыру курорттар, орындар санитарлық аймақтар үшін (8.1), (8.2) және(1.1) ШРК алмастыру керек 0,8 –ге.

      73. Лақтырудың көздің ең төменгі биіктіктерін анықтау.

      1) Егер мәндер қойылған, Н (м) (тұрбалар) лақтырудың жеке көздің ең төменгі биіктік М (г/с), w0 (м/с), V1 (м3/с), D (м), формула бойынша жағдайда ?T ? 0 анықталады :

     


      (8.4)

      Егер


      (8.4) мән формула бойынша есептеген (2.5) формула бойынша өлшеулі мән Н сәйкес келеді, біресе көрсетілген мән ақырғы Н келеді.

      Егер,


      онда мәнін H = H1 анықтау қажет, n = n1 бойынша шаманы осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 2-сурет немесе (2.8) формулалар бойынша және табу біртіндеп жуықтаулармен H = H2 бойынша H1 және n1,...,, H = Hi 1 бойынша Hi және формуладан анықтау

     


      (8.5)

      Қайда ni-1 ni және - мәндер бойынша бойынша нақтылы өлшемсіз коэффициенттің мәндері п Hi-1 Hi және.

      Екі біртіндеп тапқан мәнді, мәндер түзетуі H қажетті өндіріп алу керек Hi және ) дейін дәлдікпен бір бірінен айырмашылығы болмайды Hi 1 жаттығу.

      2) DT 0 мәнне H бастапқыда есеп айырысады, сонымен бірге 73-тармақтың 1-тармақшасы бойынша анықталады. Егер


      бұл тапқан мән ақырғы болады.

      Егер


      тапқан мән біресе (тұрбалар) лақтырулардың ең төменгі биіктіктері алдын ала мән формулаға анықталады

     


      (8.6)

      Бойынша тапқан мәнге 2 мәндерге бөлімге формулаларға негізде H = H1 анықталады f, vм,, jв және коэффициенттерге жуықтауда біріншісіде бекітіледі. n = n1 m = m1 және. Егер ? 1 m1n1, біресе бойынша m1 және Жалпы алғанда жағдай формула Н = Н2 бойынша


      екінші жуықтау n1 анықталады (i+1)-е жуықтау формула бойынша Hi+1 анықталады ni

     


      (8.7)

      мұнда ni mi, - Hi сәйкес келеді, ал ni-1 mi-1, - Hi-1. Егер көзден бірнешесі әр түрлі зиянды заттардың лақтырылса , бірлесе лақтырудың биіктіктің артына жекешілікте әрбір зат үшін нақтылы H мәндерден ең көп қабылдануға тиісті және қосатын зиянды әсермен заттар топтар үшін. Егер тұрбадан фонна жоқтықта мәннен екі зиянды зат, біріншісі үшін лақтырылса, сонымен қатар М және F бойынша тең F1 M1 және, ал үшін екінші - F2 М2 және, біресе мән Н зиянды зат біріншісі лақтыру бойынша F1M1 F2M2 анықталады, ал F1M1 F2M2 - екінші зиянды заттың лақтыруы бойынша.

      3) Лақтырулар қысқарту бойынша шараларда әзірлеуде, кәсіпорындардың жобалауға, құрылысқа және қайта құруға тұрбалар, желдету шахталар санын максималды қысқарту жолымен зиянды заттарды лақтыруларды орталықтандыруды ескеру шығып жатыр. Дефлектор, ауа еткізген шам және басқалар.

      4) Орындалудан мақсатпен ыдырау қамтамасыз ету үшін тұрбалар биіктіктері үлкеюі

      74. Тұрақты көздер (ШЖШ) үшін шекті мүмкін лақтырулардың нормативтердің әзірлеуі.

      1) Атмосфераға зиянды заттардың шекті мүмкін лақтыру атмосфера ластану әрбір көз үшін (ШЖШ) бекітіледі, не қаладан көздерден осы көзден және жиынтықтан зиянды заттардың лақтырулар немесе атмосферада зиянды заттардың өнеркәсіптік кәсіпорындардың және ыдыраудың дамытулар есепке алумен перспективалар басқа тұрғын халығы, өсімдік және мал әлемі олардың ШЖК үшін артық жердегі шоғырландыруды құрмайды.

      2) Мәндер жаңа құрылысқа әр түрлі түрлерде жобалау алды және жобалық құжаттама әзірлеуде ШЖШ бекітіледі және қазіргі кәсіпорындардың қайта құруда. Олар құрылып жатқан, сондай-ақ, жұмыс істейтін кәсіпорындар үшін бекітіледі.

      3) Айқындау өнеркәсіптік атмосферадан ластанудан есеп айырысудан әдістерден қолданумен ПДВ өндіріледі. лақтырулармен, және өнеркәсіптік алаңдардың , кәсіпорынның, физикалық - географиялық және климаттық шарттардың дамытулары есепке алумен перспективалардың және өнеркәсіптік алаңдардың және аумақтардың қалалардың, өзара орналастырылудың демалыстың тұрғын құрылыс ошағының, санаториларлардың, аймақтардың уческелік қазіргі және жобаланатын.

      4) Технологиялық толық жүктеме шарттар үшін ШЖШ (г/с) бекітілуде және газтазартқыш жабдығын және олардың нормалы жұмысының кез келген 20-минуттық мерзімге асуға ШЖШ тиісті емес.

      5) Майда 41-тармақ бойынша болатын емес лақтыру әрбір көз үшін жеке ШЖШ бекітіліп жатыр. Жөнді айқындау майда көздер үшін біртұтас олардың жиынтықтарынан ШЖШ, көздерден топтан алдын ала біріктірумен көп қуатты үлкен см мәндермен, жеке көздерде) сияқты емес алаңдық немесе шартты нүктелік (39-41, 50-тармақтар). Барлық кәсіпорындар ұйымдаспаған шығарындылар немесе алаңдық көздерге жеке учаскелік, оның өндірістік алаңға апарады немесе шартты нүктелік көздерге жиынтыққа.

      6) Жеке көздер ШЖШ үшін қатар бүтін кәсіпорын ШЖШ үшін бекітіліп жатыр. Лақтыруларда тұрақтылықта олар майда көздерден жеке көздерден және топтардан ШЖШ жиынтығы болады. Жеке көздерден ШЖШ аз ШЖШ кәсіпорыннан жеке көздерден лақтыруларда уақытта тұрақты емес және технологиялық нормалы жұмысында кәсіпорынынан барлығын көздерінен максималды ықтимал жиынтық лақтыруға сәйкес келеді және газтазалау жабдығы.

      7) Жеке әрбір зат үшін ШЖШ анықталады, соның ішінде бірнеше заттардың жиындығы зиянды әсерлерге есепке алу жағдайларда.

      8) Айқындауда фон сф шоғырландырулар ШЖШ есепке алынады. Жұмыс істейтін өндірістер ШЖШ үшін анықтауда сф


      -ға ауыстырылады. (7- бөлім).

      9) сф < ПДК жағдайларда дөңгелек тамақпен жеке көз үшін ШЖШ (г/с) мән келесі формула бойынша анықталады:

     


      (8.8)

      Жағдайда f ?100 немесе ?T ? 0 формула бойынша ШЖШ анықталады:

     


      (8.9)

      Тік төртбұрышты тамақ көз ШЖШ үшін мән бойынша анықталады сол формулаларға, бірақ V1 = V1э және D = Dэ (22-тармақты қараңыз).Жеке ауа еткізген шамнан лақтырулар жағдай ШЖШ мәні үшін мына формула бойынша анықталады:

     


      (8.10)

      мұндағы ШЖШ 0 (3.3), (2.40) бойынша табылатын V1 = V1э және D = Dэ болғанда, (8.8) немесе (8.9) формула бойынша, ал s = 3 27-тармақ бойынша анықталады.

      Ескерту.

      (8.8) формулаларда бедерде және құрылыс ошағыда ықпалда бір уақыттағы есепке алуда қажеттілікте. Шаманың (8.9) артына бедерге және құрылыс ошағыға максимал шоғырландыруға түзетулердің шығармасы h қабылданады.

      10) Қосатын зиянды әсермен заттар тұрақты құрам қоспа лақтыру жеке көз ШЖШ үшін айқындауда лақтыруға бір заттардан келтірген жиынтық қосалқы мән бастапқыда анықталады ШЖШ = ШЖШс. Формулаларда бұл үшін (8.8), бұл келтірген ШЖК осы заттар және жиынтық фон (8.9) қолданылады сф затқа. Лақтырулардың содан соңы есепке алумен құрамдың ШЖШ жеке зиянды заттардың анықталады.

      11) Жағдайда бірнешесі бірдей көздермен, қашықтықпен арасында байланыстармен қанағаттандыратын (5.12), (5.15), әрбір көз 73-тармаққа сәйкес ШЖШ үшін мән бойынша қойылған жиынтық лақтырудың мәндер N көздер санына бөлумен анықталады,.

      12) (l < d2H болғанда ) мәніне жағдайда көп оқпанды тұрбалар ШЖШ формуласы бойынша барлығын діңгек келесі формула бойынша анықталады

     


      (8.11)

      Қайда


      және


      (мг/м3) - зиянды заттарда жердегі максималды шоғырландыруларда бір діңгек және диаметр үшін лақтыруда параметрлерде мәндерде табатын М = г/с D, тең сағаның нақты және тиімді диаметрлер бойынша (44-тармақ).

      Газауалық қоспаның көлемі V1


      санағанда, оның тиімді көлеміне V1э тең деп алынады (2.40). Өлшемсіз коэффициент d1 (5.26) формуласын қолдану арқылы анықталады.

      13) Мәннен лақтырудан бірнешесі көздерден топта бар болуда ШЖШ (ШЖШ 1, ШЖШ 2,...,, әрбір i-ші көз ШЖШ x) үшін формула бойынша болады

      ШЖШ i = Mi (8.12),

      мұндағы Мi (М1, М2,...,МN), - көздерден барлық жиынтықтан атмосферада ластануда есеп айырысуларда қабылданған әрбір көзден лақтырудың сондай мәндер және қолайсыз метеорологиялы шарттарда атмосферада максималды жиынтық шоғырландыруда ШЖК аспайды - сф немесе 0,8 ШЖК - сф ерекше күзетшіге жататын аумақтарда (72-тармаққа қараңыз);

      14) Есеп айырысулар реконструкцияланатын кәсіпорын ШЖШ үшін әзірлеуде нақты жағдайға және перспективаға орындалады. Нақты жағдайға есеп айырысуларда мәндер қолданылады. М және қосымша түзетулерден жағдайда қажеттіліктен енгізумен лақтырулар осы соңғы түгендеу V1 бойынша. Есеп айырысуларға перспективаға есеп айырысуларда мәндерден қолдануымен лақтырулардан қысқартудан болжалды кезеңдерден әрбір үшін жеке өндіріп алынады М нәтижеде болжалды шаралар іске асырулары күтетін және V1.

      Ескертулер.

      1. ШЖШ вариант сапада ұсынатын техника-экономикалық көрсеткіштер бойынша ұтымды болуға тиісті.

      2. Егер әлдеқандай зиянды зат үшін байланыс орындалса

     


      (8.13)

      Біресе бірнешесі заттарда) есепті зиянды әсерде есепке алуда қажеттілікте жоқтықта бұл жағдайда мәнне есеп айырысуларда қолданған атмосферасыз жиынтық ластанусыз есеп айырысуларсыз ШЖШ сапада қабылданған Мi алады.

      15) Жеке көз ШЖШ үшін айқындауға ықпалдар оның аймақтар анықтау алдында болады, радиус көзден екі қашықтықтан ең үлкені сияқты жуықтап бағаланатын : х1 және х2 (м) х1 = 10хм 5% см құраған қашықтыққа бұл х1 сәйкес келеді). Мән көзден қашықтықты сияқты х2 анықталады, бастап с?0,05 ШЖШ. Бұл жерде см, хм және 2 бөлім формулалар бойынша анықталады. Қол есеп айырысуларда х2 мән күріштен қолдануымен график түрінде болады. s1=0,05 ШЖШ/см, лайықты максимум х артында қашықтықты осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес 4-суреттегідей сияқты. см?0,05 ШЖШ мән тең нөлге х2 арқа сүйейді.

      Кәсіпорындар үшін сонымен бірге өзі кәсіпорындан тұрбалардан әрбір айналасында өткізілген радиуспен шеңберлер қосатын ықпалдар аймақтары бекітіледі х1, және жерлер бөлімшелері осы кәсіпорындан лақтырудан көздерден барлық жиынтықтан атмосфераларға жиынтық ластануға ЭЕМГЕ өлшеулі, аласа және ұйымдаспай лақтыруларға сол санда, асады 0,05 ШЖШ. Көздердің және кәсіпорындардың ықпалдары

      Аймақтары жеке қосатын зиянды әсермен (заттар әрбір зиянды зат, комбинация бойынша) есеп айырысады.

      Ықпал кәсіпорындар және көздер, аймақ үшін қалаларға бөлімшелерде бітеудей орналасқан көрсетілген есеп айырысуларда қолданған лақтыруларынан қаласынан


      , мәнінен барлығын көздерінен өлшеулі жиынтық шоғырландыру, ШЖШ сапада қабылданады.

      Ескерту.

      Атмосферада ластануда есеп айырысуларда кәсіпорында ықпалда аймақта мөлшерлерде анықтауда ЭЕМГЕ қалаларға, орташа өлшенген қауіпті жылдамдықтарға орталыққа кәсіпорыннан жел бір есепті бағыт тек қана үшін жуықтап өндіріп алу рұқсат етіледі u = uмс, және де есепті облыс кәсіпорынмен орталықпен арасында кесіндімен көрінеді және қалалар шекарамен.

      16) Айқындауда (көз) кәсіпорын сф үшін фонға сапада қала аумақ тек қана бойынша фонна тәптіштеуде (көзге) қаралатын кәсіпорындарға ықпалдарға аймақта оның максимал мән ШЖШ қолданылады. Фоннан бұл есепке алулардан кейін кәдімгі түрмен өрнектеледі.

      Егер ықпалдарға аймақта фон жел жылдамдық екі градация бойынша тәптіштеген сф2) (сф1 және, біресе жеке көз үшін келесі формулалар бойынша желден жылдамдықтан градациялардан әрбір Мi қосалқы мәндер бастапқыда анықталады:

     


      (8.14)

     


      (8.15)

      Бұл жерде i = 1 немесе 2, өлшемсіз коэффициент 2 бөлімге ұқсас енгізген байланыстардан (2.19), қалған белгіден көмекпен ri анықталады. Мән онымен ветрлер қауіпті жылдамдығы тигізетін ветрлер жылдамдықтар сол градациялар i = 1 сәйкес келеді. Бұл градация үшін ri=1 арқа сүйейді. Егер сф1>сф2, біресе ШЖШ = М1. Егер сф1>сф2, біресе есеп айырысу өндіріп алады М2, өлшемсіз коэффициентте есеп айырысуда және де жылдамдық r2 қолданылады және, лайықты ортаға қаралатын градациялар. ШЖШ тең ең төменгі мәннен соңғы жағдайдан М2 М1 және :

      ШЖШ = min (М1,М2). (8.16)

      17) Егер,


      біресе реконструкцияланатын объекттерден лақтырудың қуаттары үлкеюі және лақтырулармен жаңа объекттерге кәсіпорында құрылыс сол заттарды немесе олармен есебін зиянды әсерлер ие болатын заттарды, қаралатын кәсіпорындарға қалған объекттерде атмосфераға зиянды заттарда лақтыруларда төмендетуде бір уақыттағы қамтамасыз етуде тек қана мүмкін деген мүмкін болу керек немесе басқа кәсіпорындарда жобалық шешімдермен қисынды қалалар.

      18) Қатар максимал біржолғы тазарту лақтырулар және мүмкіндіктер төмендету екпіндер жобалық бағалар орындау үшін жедел мақсаттарда ШЖШ (г/с) зиянды заттардың газовоздушной қоспамен әкететін бүтін жеке көздер және кәсіпорын ШЖШ г (т/жылына) үшін жылғы мәндер бекітіледі. Кәсіпорындан N көздерден жеке i-(го) көз үшін ШЖШ г, лақтырулардың есепке алумен уақытша бір қалыптылықтары болады, жоспарлы жөндеудің есептің артына сол санда технологиялық және газ тазалау жабдығы.

      Кәсіпорын үшін формула бойынша бүтін ШЖШ болады :

     


      (8.17)

      Ескертулер

      Аномалиялы қауіпті ауа райларға мерзімдерге лақтырулар қысқа мерзімді төмендету бойынша шаралар ескеруде.

      75. Кәсіпорындардың санитарлық - қорғайтын аймақтары шекаралардың анықтауы.

      1) Санитарлық нормаларда өнеркәсіптік кәсіпорындар жобалаулары қойылған санитарлық - қорғайтын аймақтар мөлшерлер (СЗЗ) l0 (м), атмосфералық ауадан кәсіпорындан және нақты ластанудан дамытудан 2-5) есепке алумен перспективадан осы ОНД (бөлімдерден талаптармен сәйкестікте атмосфералар ластанулары есеп айырысумен тексеруге тиісті.

      2) Мөлшерлер есеп айырысу бойынша алған формула бойынша кәсіпорындан орналастырылудан ауданнан желдерден атмосферадан және жылдық орта мөлшерде раушаннан ластанудан есеп айырысудан нәтижелерден тәуелділікте жел әр түрлі бағыттар үшін жеке анықтауға СЗЗ тиісті

     


      (8.18)

      L (м) қайда - есепті СЗЗ мөлшер ; L0 (м) - осы бағытта жерлер бөлімшенің есепті мөлшері басқа көздерден) (есепке алумен фон шоғырландырулар зиянды заттардың шоғырландыру ШЖШ асады; Р (- қаралатын румба желдердің бағыттары жылдық орта мөлшерде қайталанғыштығы; Р0 (- желдерде айналма раушанда бір румба желдердің бағыттардың қайталанғыштығы.

      Мысалы,


      ,


      Мәнде желдерде сегізромбылы раушанда l және көздерден шекарадан L0 саналады.

      Ескерту.

      L0 жалпы алғанда жағдайға мәндер әртүрлі бағыттар желдер үшін өзгешелене алады.

      3) Желдердің раушандары түбегейлі кеңістіктің құбылмалылығы есепке алып, әсіресе күрделі бедерге, өзеннің аңғарларға шарттарда, жанында теңіз, көл және т.б., қолдануыда кәсіпорын орналастырылу орын Казгидромет бойынша аймақтық бөлімшелермен желдердің қабылданған раушанды келісу анықтама осыдан шығады.

      4) Егер кәсіпорын СҚА үшін мөлшерлерден атмосферадан ластанудан ескерған техникалық шешімдермен және есеп айырысулармен сәйкестікте көбірек пайда болса, өнеркәсіптік кәсіпорындардың жобалаулар Санитарлық нормалармен қойылған мөлшерлер сияқты емес, біресе жобалық шешімді қажетті қайтадан қарастыру және есепке алумен қойылған шектеулеріне олардың лақтыруына биіктіктерге атмосфераға, үлкеюлерге зиянды заттардың лақтырулардың сандардың кішірейтулардың есептің артына Санитарлық нормалардың талаптардың орындауы қамтамасыз ету керек др және.


  Кәсіпорындар шығарындыларынан болатын атмосфералық ауадағы зиянды заттардың концентрациясын есептеу әдістемесіне 1-қосымша

Коэффициенттерді анықтау бойынша суреттер


      1-сурет

      2-сурет

     



      3-сурет

     



      4-сурет

     



      5-сурет

     



      6-сурет

     



      7-сурет

     



      8-сурет

     



      9-сурет

     



      10-сурет

     



      11-сурет

     



      12-сурет


  Кәсіпорындар шығарындыларынан болатын атмосфералық ауадағы зиянды заттардың концентрациясын есептеу әдістемесіне 2-қосымша

Nm анықтау бойынша кесте

Nnm

Жырат (ойпат)

Ойық

Тізбек (төмпешік)

n2

4-5

6-9

10-15

16-20

4-5

6-9

10-15

16-20

4-5

6-9

10-15

16-20

<0,5

4,0

2,0

1,6

1,3

3,5

1,8

1,5

1,2

3,0

1,5

1,4

1,2

0,6-1

3,0

1,6

1,5

1,2

2,7

1,5

1,3

1,2

2,2

1,4

1,3

1,0

1,1-

2,9

1,8

1,5

1,4

1,1

1,6

1,4

1,2

1,1

1,4

1,3

1,2

1,0

3-5

1,4

1,3

1,2

1,0

1,3

1,2

1,1

1,0

1,2

1,2

1,1

1,0

>5

1,0

1,0

1,0

1,0

1,0

1,0

1,0

1,0

1,0

1,0

1,0

1,0



  Кәсіпорындар шығарындыларынан болатын атмосфералық ауадағы зиянды заттардың концентрациясын есептеу әдістемесіне 3-қосымша

Қайнар көздердің бойымен немесе көлденеңнен жел соққан кезде
қайнар көздердің сызықтық және алаңдық зиянды заттар концентрациясын анықтау үшін есептік формулалар

      1. Бұл көздің бойымен бағытталған желде L ұзындықтан сызықты көзден орталықтан х қашықтықта зиянды заттардың шоғырландырулардың бөлуі, желдер жылдамдығы тең кезде, жағдайда uм, формула бойынша анықталады

     


      (1)

      Қайда


      және


      - күрішке s3 үшін кестелер бойынша анықталатын өлшемсіз коэффициенттер. Қатынастардан тәуелділікте 1


      және


      бойынша, жағдайда ауыр қоспаның пунктир сызығымен көрсетілген. Бұл жерде мәндер осы Әдістеменің 27, 31-тармақтары бойынша анықталады.

      Н аз 10 м өлшемсіз


      коэффициентте көзде биіктіктерде өлшемсіз коэффициентке s3 ауыстырылады:

     


      (2а)

     


      (2б)

      Мұндағы s3 1-суреттің көмегімен t аргументі бойынша анықталады.

      Жел жылдамдығы u?uм болғанда, с мәні мына формула бойынша анықталады

     


      (3)

      мұндағы r және p осы Әдістеменің 16 және 17-тармақтарына сәйкес


      мәні бойынша, ал


      және


      сәйкесінше


      және


      арқылы анықталады.

      2. Сызықты көздің көлденең бағыттаған желде зиянды заттардың максимал шоғырландырулар мән, формула бойынша анықталады

     


      (4)

      Бұл жерде өлшемсіз коэффициент формулалар бойынша ?1 анықталады:

     


      (5а)

     


      (5б)

     


      (5в)

      Қайда:

     


      (6а)

     


      (6б)

      Зиянды заттардың максимал жерге жақын шоғырландыру жеткен сызықты көзден қашықтық хм см, формула бойынша анықталады

     


      (7)

     


      (8а)

     


      (8б)

     


      (8в)

      3. Жылдамдықта желде сызықты көзден орталықтан х (м) қашықтықта (мг/м3) зиянды заттардың шоғырландырулардың бөлуі және (м/с), бағыттаған сызықты көздің көлденең, формула бойынша анықталады

     


      (9)

      Координаталарда бастауыда есеп айырысуларда сызықты көзге орталықта орналасады, өс х бағыттаған бойымен, ал өс - желдің перпендикуляр бағытқа.

      Алаудан өстен (м) қашықтықта сy (мг/м3) зиянды заттардың шоғырландыру формула бойынша анықталады

     


      (10)

      S1 бұл жерде – 18-тармаққа сәйкес анықтахатын өлшемсіз коэффициент


      ; r, p - 16 және 17-тармақтарға сәйкес


      қатысты мәнде анықталатын өлшемсіз коэффициенттер; s6, s'6, s''6 - формула бойынша анықталатын өлшемсіз коэффициенттер (11) немесе күріш бойынша. Мәндерден тәуелділікте 2 L (м), (2y L) (м) (2y және - L) (м), қолданатын g дәлелде есептеуде:

     


      (11)

     


      (12а)

     


      (12б)

      Үшін g 6>1.74 функция тең s6 қабылданады.

      Ескерту.

      Өлшемсіз коэффициент сәйкес келген сызықты көзден жеткілікті үлкен қашықтықта s6, жақын бірлікке, сызықты көзден жеке нүктелік көзден сияқты қарала алады


      ,


      ,


      .

      4. Перпендикуляр бір площадного көзден тараптардан ең көзге аумақта (сияқты тік төртбұрышты формалар, шоғырландыру бағыттаған желде, солай оның шектердің) артында формула бойынша есеп айырысады

     


      (13)

      Қайда

     


      (14)

      Х және Y - көзге жел жақ өлкелерге ортада бастауымен координаталарға жүйеде есепті нүктелер координатаның ;


      - қашықтық желде қауіпті жылдамдықта максимал


      шоғырландыру жеткен нүктелік көзден қарахатын жиынтықтан жеке кіретін ;


      (мг/м3) - егер оның лақтырулар еді площадного көзден М толық лақтыруға теңелісе, сол жағдайда орын алар болған жеке нүктелік көзден максимал шоғырландыру ;


      - кішісі мәндерден L2 х және ; L2 L1 және - площадного көздің созылымдықтардың бойынша көлденең және желдің бойымен ; өлшемсіз коэффициенттен s7 (t1, тәуелділіктерден t2) t1 және t2 қосымшаға сәйкес 3-сурет бойынша анықталады, (шылқыған сызықтарға жеңіл жатады, пунктир - ауыр қоспаға).

      Ескертулер

      1. Алаңдық көз М үшін мәннің жалғасына жеке нүктелік көздерден біркелкісіз лақтыруларға қажетті жағдайларда есепке алумен оның аумақтан максимал жиынтық лақтыру қабылдануда.

      2. (13), (14) формулалар бойынша u ? uм шоғырландыруда бөлуде есеп айырылысуда. Бұл жағдайда




      -ге,


      х?м-ге және uм u-ға ауыстырылады. Бұл жерде


      өлшемсіз коэффициенттер r және 16, 17-тармақтарына сәйкес қатынас бойынша анықталуда.

      3. Шоғырландырулар есеп айырысу келтірген формулалар бойынша және алаңдық көздер үшін өрнектеуден


      және


      10-нан аспайды. Алаңдық көздерде, артық көрсетілген мәнне мөлшерлерде, олар кішісі ауданда бірнешесі аладық көздерге бөлінуге тиісті.

      4. Ереже бойынша, Қосымша формулалар бойынша есеп айырысулар 1 өндіріп алып жатыр. ЭЕМ қолданулар.


  Қайнар көздердің бойымен немесе көлденеңнен жел соққан кезде қайнар көздердің сызықтық және алаңдық зиянды заттар концентрациясын анықтау үшін есептік формулаларға қосымша

Коэффициенттерді анықтау бойынша суреттер


      1 сурет.

     



      2 сурет.

     



      3 сурет.


  Кәсіпорындар шығарындыларынан болатын атмосфералық ауадағы зиянды заттардың концентрациясын есептеу әдістемесіне 4-қосымша

Құрылыс ошағында өндірістік алаңға есепке алумен ықпалдарға ауаның ластанулары есеп айырысуы
1. Негізгі есепті мінездемелер

      1. Ауаға ластануға (ғимараттардың және ғимараттардың) құрылыс ошақтары ықпалы ғимараттың жанында әуе ағымдардан сипаттан өзгеріспен сабақтас. Ағымды жеке ғимараттарда және олардың топтарында жақын желге орташа жылдамдыққа нөлге (күт аймақтан) желдің көлеңкеден жасала алады және қарқынды турбулент кедергі жасайды. Осы Қосымшалар формулалар жікте жер үсті шоғырландырулар есеп айырысу үшін арналған 0-2 м және құрылыс ошағыларда есепке алумен ықпалда ғимараттарда (қабырғаларда және төбелерде шоғырландыруларға есеп айырысуға) қоса ауаға жер төңіріндегі кеңістікте шоғырландырулардың тік бөлулері.

      Құрылыс ошқ ықпалдары есепке алуы орташа биіктік, аласа және жер бетіндегі (3 тарауды қараңыз). Ереже сияқты, биік көздерден ауаның ластанулары есеп айырысуы, құрылыс ошағыларсыз ықпалсыз есепке алусыз өндіріп алып жатыр, жағдайлардың ерекшеліктің артында, осы Әдістеменің 4-қосымшасының 7-тармағындағыларды қоспағанда.

      Ескерту.

      Көздердің классификацияы осы Әдістеменің 3 тармағына сәйкес өндіріп алынады; және де артында астына төселген беттің деңгейдің үстінде Тамақтар биіктігі Н қабылданып жатыр.

      2. Есепке алумен құрылыс ошақтарының есеп айырысу орындауының алдында қаралатын көздерден әрбір үшін хм максимал шоғырландыру см және қашықтық 2 мән бөлім формулалар бойынша анықталуда және оларға қауіпті жылдамдықта, құрылыс ошақтарының жоқ болғанында см шоғырландыруда жетеді.

      3. Ғимарат қашықтыққа көзден алып тастаған кем хм құрылыс ошағылар есепке алумен ықпалдары ауаның ластанулары есеп айырысуы жағдайларда өндіріп алып жатыр көз ғимаратта орналасқан кезде немесе аймақтарда желдің (п көлеңкелер ықтимал білімдері. 1.5 Қосымшаны 2). Ғимаратта бұл биіктікте кем емес Нз болуға тиісті 0, көздің 4 биіктіктері Н (Нз ? 0, 4Н). Егер ғимарат қашықтыққа көзден алып тастаған үлкен, 0, 5xм сияқты емес, және көздің негізі желдің көлеңкеде ықтимал білімдерге аймақта жайласпайды, біресе ғимараттың биіктігі асатын кезде, құрылыс ошағылар ықпалдары есепке алуы жағдайларда өндіріп алып жатыр 0, көздің 7 биіктіктері (Нз 0, 7Н).

      Ескертулер.

      1. Ереже бойынша, кем 5 м ғимараттар және ғимараттар биіктікпен ғимараттар және ғимараттар есепке алуға жатпайды, көлденең бойынша максимал сызықты мөлшер 10 м асып түспейді.

      2. Егер СНиП II-6-74 " Жүктеме және әсер бойынша анықтахатын толтырудың олардың коэффициенті, ғимараттардың есепке алуы жағдайда өндіріп алып жатыр ", төменде емес 0,5.

      4. Ереже бойынша, қарахатын ғимарат, негіздер ең көп тараптары (мөлшер 1) биіктікпен Нз, ұзындықпен (сурет аппроксимацияланады параллелепипедпен және енмен. Биіктік Нз мына формула бойынша анықталады

     


      (1)

      мұндағы Vз - ғимараттар нақты көлем So, - негіздер нақты аудан. Мәнді


      және


      шартқа қанағаттандыруға тиісті ал олар ғимараттарға қабырғаларға жақын болу үшін


      , аппроксимациялайтын параллелепипедтің бүйірлеу тараптардың жағдай осылай сайланып жатыр.

      Ескерту.

      1. (сурет күрделі кескіндер жағдайда ғимараттардың 2) олардың бірнешесі параллелепипедтермен аппроксимацияланады. Жерге жақын шоғырландыруларда бұл есеп айырысуда п бойынша өндіріп алып жатыр. Ғимараттар жиынтық үшін 2 сияқты 5 Қосымшалар.

      2. Формаға жоспарда болатын ғимараттар үшін, жақын дұрыс көпбұрышқа немесе аппроксимациялайтын параллелепипедке негіздерге шеңберге, сапада шаршы алып жатыр.

      5. Желде тап қалған бағытта әрбір ғимарат үшін 3 (сурет желдің көлеңкелердің негізгі түрдің ысқыла өзгешеленіп жатыр ал) : ық (I), төбеде (II) және (III) тіреу) жел жақ (аймақ. Максималды мәнді НI, НII, көрсетілген түрлердің және олардың созылымдығының желдің көлеңкелердің жердің деңгейдің үстінде НIII биіктіктер LI, LII, формулалармен LIII анықталып жатыр :

     


      (2а)

     


      (2б)

     


      (2в)

     


      (2г)

      Мұндағы

     


      (3а)

     


      (3б)

      Мөлшерлер Lд және желден бағыттан тәуелділікте Lш бекітіліп жатыр. Жел бұл қабырғаға ғимараттарға, ұзындыққа қабырғаға перпендикуляр бойынша бағыттаған Lш артында қабылданған кезде, жағдайларда, ал жапсарлас қабырғалар ұзындық - Lд (күріштің артына. 3 б). Қалған жағдайларда Lд және Lш 2 Қосымшаның 2.3 тармағына сәйкес бекітіледі.

      Желдің көлеңкелердің шекаралары 3 в-д суретте келтірілген график немесе төмендегі формулалармен анықталады :

     


      (4а)

     


      (4б)

     


      (4в)

      мұнда Х - ғимаратқа қабырғаға дейін есепті нүктеден ветрлер бағыттың бойымен қашықтық. Егер есеп айырысуларда қажетті ескеру керек ғимаратқа желдің көлеңкелер, кесіп өтіп жатыр, біресе біріккен көлеңке іркістенеді, кескін п бойынша анықталатын жатыр. 9.1 Қосымшаны 2.

      Ескертуды.

      1. Жеке жағдайларда кепілдемелерден қолдануымен желдің көлеңкелерге өзара әрекеттесулерге ықтимал көп 2 Қосымшаның 9 т. қолданып толық есепке алуға болады.

      2. Егер аймақтарда Нз желдің көлеңкелердің биіктік I, II, 2 м кем III) көрсетеді, біресе Нз = 2 м қабылданады.

      6. Жердегі шоғырландыруда максимал мәнде құрылыс ошағыларда бар болуда жалпы алғанда жағдайға


      (см құрылыс ошағыларсыз ықпалсыз есепке алусыз алған максимал шоғырландыру арқылы анықталады (2 Қосымшаның 1.2 т. қараңыз), формула бойынша

     


      (5)

      Қайда


      - ықпал ескеретін құрылыс ошағылар түзету,. Шоғырландыру


      желде қауіпті жылдамдықта көзден xм қашықтықта жетіп жатыр


      және ветрлер қауіпті бағытқа.

      7. Құрылыс ошағылар ықпал есепке алу биік көздер үшін 2-9 осы Қосымшаларға бөлімдерде айтған схема бойынша өндіріп алып жатыр, жеке жағдайларда Мемкомгидрометтің органдармен келісу бойынша (мысалы, ғимараттың жанында көздерде орналастыруда, биіктік көздердің) биіктігін қайсы асады.

2. Бір ғимараттың жалғыз нүктелік шығу көзінің максималды концентрациясының есебі

      8.


      –нің анықталу реті ғимаратқа қатысты шығу көзінің орналасуына байланысты жасалады. Шығу көзінің негізін орналастыру барысында жел бағытындағы ғимарат қабырғасына перпендикулярлы желді көлеңкенің пайда болу мүмкіндігі (мыс., 4 а сурет),


      2.2 қосымшасы 2-ге қатысты анықталады. Аймақтағы шығу көзінің негізін орналастыру барысында, мұндағы желді көлеңкелер тек желдің бағытына байланысты пайда болады, ғимарат қабырғаларының біреуіне нормалды тік бұрыш жасайтындай (мыс., 4 б сурет),


      2.3 қосымшасы 2-ге сәйкес анықталады.

      Егер шығу көзінің негізі желді көлеңкенің пайда болу мүмкіндігі Х? шекарасынан 1,5 L қашықтыққа дейінгі аймақтан тыс орналасса (4 в,г сурет), онда


      есебі 2.4 қосымшасы 2-ге сәйкес жүргізіледі. Қалған жағдайда максималды концентрациясының есебі ғимарат әсері есепке алынбай жүргізіледі, яғни


      = См .

      9. Шығу көзінің негізін орналастыру барысында жел бағытындағы ғимарат қабырғасына перпендикулярлы желді көлеңкенің пайда болу мүмкіндігі (4 д сурет) ғимараттан көзге дейінгі ауаның ауысуы перпендикулярлы болуына сәйкес, максималды жер маңындағы концентрациясы желдің қауіпті бағытында ғана жетеді. Бұл жағдайда

     


      (6)

      мұндағы

     


      (7)

      (6) және (7) формуладағы коэффициенттер тұрақсыз болып келеді. r3 коэффициенті – ғимараттың бар болған (


      ) және жоқ болған (Uм) кездегі желдің қауіпті жылдамдығы айырмашылығының әсерін көрсетеді, ? коэффициенті – құрылыс барысындағы ауа ағымы құрылымының өзгеруі, s және ?м коэффициенттері – жел бағытының тербелісі және көлеңкедегі турбулентті диффузияның әсері. s1 коэффициенті – 2-ші бөлімдегі формулаға сәйкес мағынаны білдіреді.

      r3 коэффициентін анықтау үшін желдің қауіпті жылдамдығы


      мына формулаға (2.16 а) – (2.17 в) сәйкес алдын ала есептеледі. Осыған сәйкес шығу көзінің биіктігі Н көздің орналасу нүктесіндегі желді көлеңке аймағының биіктігінен Нв төмен болса, яғни Н< Нв (5 а сурет), онда кіріс есебі көрсетілген Vм және f мағынасындағы формулалар көздің Н биіктігін көлеңке аймағының Нв биіктігіне ауыстырған жағдайда жүргізіледі. Келесі r3 коэффициенті 6 сурет немесе формулада келтірілген


      / Uм графигіне сәйкес анықталады:

     


      (8а)

     


      (8б)

      Егер Н>Нв болса (5 б сурет), онда Uм = Uм және r3 = 1

      Н>Нв болған жағдайда


      коэффициенті график бойынша, келтірілген формула бойынша

     


      (9)

      Н/Нв қатынасына сәйкес анықталады. Н<Нв болған жағдайда


      мағынасы Н=Нв сәйкес алынады.

      Егер


      <1,4,(10) болса онда есеп барысында алынады:

     


      (11)

      s коэффициенті (7) график бойынша, келтірілген 8 сурет немесе формула бойынша анықталады:

     


      (12а)

     


      (12б)

     


      (12в)

     


      (12г)

      аргументке сәйкес

     


      (13)

      мұндағы Н< Нв болған жағдайда р3 коэффициенті график бойынша


      қатынасына сәйкес, келтірілген 6 сурет немесе формула бойынша орындалады:

     


      (14а)

     


      (14б)

     


      (14в)

      Н>Нв болған жағдайда р3 =1 болады. Егер ?1?1, мұндағы ?1 (7) формула бойынша анықталады немесе (11)-ге сәйкес алынады.

      Төмендегі көздер үшін (Н<10 м болғанда), S коэффициенті (7)-дегі SL –ға ауыстырылады, мұндағы SL мына формула бойынша анықталады:

     


      (15)

      Алдын ала ?м –ді анықтау үшін 9 сурет немесе мына формула бойынша:

     


      (16а)

     


      (16б)

      Қосалқы бұрыш ?к (градуспен) бөлшекке қатысты

     


      (17)

      Өлшемсіз коэффициент ?м 10 суретпен немесе төмендегі формуламен анықталады:

     


      (18)

      Осыған дәлел t3:

     


      (19а)

     


      (19б)

      Егер ?м мәні мына теңсіздікті қанағаттандырса

      ?м ?0,05,(20)

      Онда мынадай қатынас қолданылады (11).

      Егер Н/Нв?1 қолданылса

      s1 =1.(21)

      Егер Н/Нв<1 коэффициент s бөлшекке байланысты анықталады

     


      (22)

      Егер ? ?1, онда коэффициент s1 мына формуламен тұрса (21), ал ? < 1коэффициент s1 11 суреттегідей


      осы қатынаста немесе мына формуламен болса (2.23а)

      Арақашықтық


      шығу ошағынан нуктеге шейін, максималды жерлік шоғырлану болады


      , егерде ? ?1 формуламен анықталса,

     


      (23)

      Кейде ? <1 формуласы қолданылады

     


      (24а)

     


      (24б)

      Қосымша .

      Егер есептелінетін мағына


      мүмкіндікті қанағаттандырса

     


      (25)

      Онда мынадай қатынас қолданылады (11).

      10. Кейбір жағдайда , шығу ошағы аймақтарда ғана кездессе , көлеңке тек қана жел соғу бағытына қарай болса, қабырға бағыты оте жақсы (4б суретте), максималдық жерлік концентрация


      қатты жел болғанда жоғарғы бағанға жетеді. Есеп


      2 қосымшадағы 2.2 т формуламен төмендегідей өзгерістермен есептеледі:

      - қай ғимараттың жел соғу бағытын анықтау үшін , ғимарат арқылы (12 а сурет) желдің бағытына қарай түзу жүргізіледі. Егер осы түзу бұрыштын шекарасында орналасса, диагоналдармен араласып, ғимараттың үлкендеу жағына шоғырланады (мысалы, CD бағытына қарай 12 а суретте), онда бұл айтылып отқан бет желді жағы болып саналады және оның ұзындығы былай белгіленеді Lш, ал келесі беттің ұзындығы былай белгіленеді - Lд. Кей жағдайда желді беткей ғимараттың қысқа беткейі болып саналады. Бұл LIII мәні 2 қосымшаның (3) формуласымен L*мәнін табу үшін қолданылады.

      - мөлшері ?м мына қатынастан шығады:

     


      (26а)

     


      (26б)

      кейде ? - үшкір бұрыш (градуспен) кауіпті бағытты жел және оның қабырға нормаліне бағыты (12 а сурет ). Мұнда


      график бойынша тұр, суретте көрсетілгендей 10, немесе мына формуламен (18) мағынасы ?м, мына аргументке сүйеніп t3 (формула (19)) ауысқанда ?к кейде ?к + ?, ал


      баламалық түрде есептеледі ?к на


      11. Шығу ошақтары үшін, желді көленкенің пайда болу мүмкіндігі (4 в, г суретте), қауіпті жел бағыты ғимараттағы ауаның нормальді шыгу ошағына әсерін тигізеді (4 в сурет) немесе ғимараттың ішкі бұрышының бағытына (4 г сурет).Сондықтан шығу ошағы желді көлеңке шекарасынан xв (4 в, г суреттер) осы жағдайды қанағаттандырса хв ? 1,5L* (L* осы жағдайда анықталады 2.3 қосымша 2), онда

     


      (27)

     


      (28)

      қай жерде


      және


      болса анықталады 2.2, 2.3 қосымша 2 мағынасы


      және


      шыгу ошағы үшін, шекараның желді көлеңке беткейіне орналасқан (координат нуктесінде хв). Егер хв > 1,5L* қолданылса


      = 1.

      12. Шығу ошағы ғимараттың шатырына орналақан кезде ол жерде есептеледі


      бұл екі жағдайда, жел бағыты нармал бағытымен сәйкес келсе (13а сурет). Осы айтылған жағдайлардын ішінен ең максималдысы таңдалынады, ал осыған бағыттас желдер қауіпті болып есептелінеді.

      Есептеу


      осы корсеткіштердің ар қайсысынан жел бағыты бойынша 2.2 мына формуламен есептеледі. қосымша 2 келесі өзгерістер бойынша:

      - көлеңкелі желдің аймақтық биіктігі ғимараттың биіктігіне алмасады

      Нв=Нз;(29)

      - желдің қауіпті жылдамдығы қабылданады


      s формулада (7) коэффициентке ауысады


      , мына формуламен анықталады

     


      (30а)

     


      (30б)

      Бұл жерде xн және xв – шығу ошағынан желсіз және желді беткейлерге (13 в сурет), ал sн и sв – формуламен есептеледі (13 а-) немесе графикпен, 8 суретте корсетілгендей, s мағынасы t1, шыққан формула бойынша (13) ауысқани жағдайда LI ді xн және xв бірдей. Формула (30) төменгі шығу ошақтарының коэффициентін анықтауда қолданылады


      , ол (7) орнына sL, формула бойынша (13 а-) (бірінші бөлімде(30) коэффициенттер s, sв және sн белгілі мағынаға ауысады sL).

      Қосымша.

      1. Жеке жағдайларда желдің қауіпті бағыттарын есептеулер жүргізудің алдында анықтауға болады. Мысалы, егер шығу ошағы шатырдың ұзынырақ шетінде орналасса, онда желдің ғимараттың жақын орналасқан қабырғасынан ыққа қарай соғуы қауіпті болып есептеледі (13б суретті қараңыз).

      2. Егер (23)-(24) формулалары бойынша анықталатын


      мәні, шатырдың жоғарғы нүктесіне сәйкес келсе, онда концентрацияның мәні ғимарат қабырғасының ық жағында болады. Бұл жағдайда 2-ші қосымша (6) формулада берілген s1 мәні 2.4. суретте берілген кесте бойынша немесе /xм аргументіне байланысты


      қабылданып (13 в сурет) (2.23) формулалары бойынша анықталады.

3. Желдің еркін бағыты мен жылдамдығы кезінде бір нүктелі ошақтан шығу концентрациясын есептеу.

     

      13. Желдің белгілі жылдамдығы мен бағыты бойынша құрылыстың әсерін нүктелі ошақтан шығу концентрациясын есептеу өндіріс ошақтарындағы шектеулі алаңдарда кейбір сұрақтарды шешу кезінде, мыс, ауа тартқыштарды орналастыру кезінде және өндіріс алаңындағы көптеген ошақты қоса алғандағы ауа ластануыны есебінің бір бөлігі ретінде орындалады. (2 Қосымшаның 6б. қараңыз).

      Жергілікті жерде есептеулер жүргізілгенге дейін шығу ошағы арқылы желдің бағытына шамаланған түзу сызық жүргіледі (12 а суретті қараңыз). Егер бұл сызық ғимараттың негізін қиып өтпесе, онда жермаңы концентрацисяның таралуын есептеу 2-бөлімдегі формула бойынша ғимараттың әсерін есептемей жүргізіледі. Жоспардағы (12 а сурет) сызық пен ғимараттың қиылысуы жағдайында құрылыстың әсері есептеледі. Бұл ретте осы Әдістеменің 4-қосымшасының 2.3. бөлімге сәйкес ғимараттың ық жақ бетіндегі ұзындығы анықталады.

      Желдің еркін бағыты мен жылдамдығы кезінде жермаңы концентрациясы мына формула бойынша есептеледі:

     


      (31)

      Мұндағы см концентрациясы осы Әдістеменің 4-қосымшасының 1.2. бөлімге сәйкес есептеледі, ал r коэффициенті rз –ке 6-суретте көрсетілген кестеге сәйкес


      қатынасына байланысты анықталады.


      - желдің қауіпті жылдамдығы құрылыстың әсерін есептегенде осы Әдістеменің 4-қосымшасының 2-5 бөлімдерге сәйкес анықталады.

     


      коэффициент сызбасының есебі шығу ошағының жел жақ немесе ық бетте, ғимараттың шатырында, жел бет немесе ық бет аумағы үстінде орналасуына байланысты есептеледі.

      Желдің соғу аймағының шекарасын анықтау осы Әдістеменің 4-қосымшасының 1.5 бөліге сәйкес жүргізіледі. Бұл жерде ғимараттың вертикальды жазықтықтағы шығу ошағы арқылы өтетін және желдің бағытына шамаланған сызбасы салынады (12а суретті қараңыз) және осы Әдістеменің 4-қосымшасының 1.5. бөліміне сәйкес жел соғу және ық жағы шекарасы анықталады.

      Қосымша.

      Жел соғу аумағында да, ық жағында да қоспаның концентрациясы 0-гетең болмайды және төменде берілген формуламен анықталады.

      Шығу ошағының негізі ық жақта орналасқан кезде (12б сурет) нүктедегі


      мәні, ошақтан алаудың осі бойынша х қашықтықта орналасқанда және осы осьтен у қашықтықта алыстағанда мына формула бойынша анықталады:

     


      (32)

      Жел бағыты мен ғимараттың ық жақ қабырғасына жүргізілген қалыпты сызық арлалығында (12а сурет) жүргізілген ? ?дұрыс сүйір бұрышқа байланысты ?, коэффициент, ? м, анықталатын формула бойынша табылады, мұнда t3 мәні


      -ді и-ге ауыстыру арқылы(19) формула бойынша есептеледі. Бұл ретте, алдыңғыдай ?к 9-сурет бойынша немесе (16а), (16б) формулалары бойынша анықталады.

      s1 коффициенті (2.23а) - (2.23г) формулалары бойынша немесе х/рхм қатынасына қарай 2.4 а-в суреттерде көрсетілген кестеге сәйкес анықталады. Бұл жерде мөлшерсіз р коэффициенті u/uм қатынасына қарай (2.21а) - (2.21в) формулаларымен немесе 2.3. суретте көрсетілген кестеге сәйкес анықталады.

      s2 коэффициенті (2.27) формуласы бойынша немесе 2.6. суретте көрсетілген кесте бойынша, төмендегі қатынастарға байланысты анықталады

     


      (33а)

     


      (33б)

     


      коэффициенті мына формулалармен анықталады

     


      (34а)

     


      (34б)

     


      (34в)

      Мұндағы

     


      (35а)

     


      (35б)

     


      (36а)

     


      (36б)

      ?1 коэффициенті (7) формула бойынша, бұл жерде


      , s және rз осы Әдістеменің 4-қосымшасының 2 бөлімге сәйкес анықталады. Егер ?1<1 болса, онда ?1 = 1 болып қабылданады. (34б) формуласындағы s1 коэффициенті


      мәні болғанда есептеледі. х?хв болғанда (яғни (12б суретті қараңыз) ық жақ беттегі аумақта орналасса)


      коэффициенті мына формуламен есептеледі:

     


      (37а)

     


      (37б)

      Егер х>хв болса,


      коэффициенті (2.27) формуласымен немесе 2.6. суретте көрсетілген сызба бойынша анықталады, s2 мәні төмендегі аргументке сәйкес

     


      (38)

      14. Егер шығу көзінің негізі жел соғу аумағында орналасса (12 в суретті қараңыз)


      коэффициенті (32) формула бойынша анықталады. Бұл жерде ?,


      , s1 және s2 мәндері осы Әдістеменің 4-қосымшасының 3.2. тармағына сәйкес анықталады.

     


      коэффициенті мына формулалар бойынша анықталады:

     


      (39а)

     


      (39б)

     


      (39в)

     


      (39г)

      мұндағы ?1 (7) формула бойынша, ал


      - баламалы формула бойынша s-ті


      - ке ауыстыру арқылы есептеледі:

     


      (40)

      мұнда

     


      (41)

      Шығу көздері төмен орналасқан жағдайда s және


      орнына sL и


      мәндері қолданылады. Мұнда хн және хк – шығу көзіне қатысты алғандағы ғимараттың басы мен аяғының координаталыры, ал хв – шығу көзіне қатысты жел жақ беттегі жиектің координаталары (12 в суретті қараңыз).

      sв және sн коэффициенттері (12а)-(12г) формулалары бойынша немесе 8-суретте көрсетілген сызба бойынша анаықталады, мұндағы s мәні (13) формуламен анықталған t1 аргументіне сәйкес келсе, сәйкесінше LI мәні xв и xк ауыстырылады. Төменгі шығу көздері үшін (15) формула қолданылады.

      rз коэффициенті осы Әдістеменің 4-қосымшасының 2.2. бөлімінде көрсетілген әдіс бойынша анықталады.

      (39) формуласындағы ?1 –ге енетін s коэффициенті (12в)-(12г) формулалары бюойынша анықталады немесе 8- суретте көрсетілген сызба бойынша, (13) формуламен есептелген t1 қатынасына байланысты LI –ді LIII-ге ауыстыру арқылы, мұнда LIII – жел көлеңкесінің жел соғу аумағының ұзындығымен алмастыру арқылы есептеледі (осы Әдістеменің 4-қосымшасының 1.5. бөліміне қараңыз). sL коэффициенті (15) формула бойынша аналогиялық түрле анықталады. (39в) формуладағы s1 коэффициенті


      мәні болғанда есептеледі.

      Егер ?1 < 1 болса, онда ?1 = 1 деп қабылданады. Бұл жерде (13) формула бойынша t1 параметрі 14- суретте көрсетілген сызба арқылы анықталған pз – мәнін қолдану арқылы есептеледі

     


      (42а)

     


      (42б)

     


      (42в)

     


      шамасы мен


      және


      коэффициенттерін (35) - (37) формулаларымен анықтайды.

      15. Шығу көзінің ғимараттың шатырында орналасқан жағдайында (12 е сурет)


      мәні де сол сияқты (32) формула бойынша есептеледі. Бұл жерде ?, s1 және s2 мәндері осы Әдістеменің 4-қосымшасының 3.2. бөлімге сәйкес анықталады. s1 коэффициенті мына формуламен анықталады:

     


      (43а)

     


      (43б)

     


      (43в)

      Мұндағы


      (40) формуламен есептеледі. Бұл жерде


      ,


      және r коэффициентері осы Әдістеменің 4-қосымшасының 2.5. бөлімге сәйкес анықталады, ал


      ,


      и


      - осы Әдістеменің 4-қосымшасының 3.2 бөлімге сәйкес анықталады. (43) формуладағы s1 коэффициенті х=


      мәні болғанда есептеледі.

      16. Егер шығу көзінің негізі жел көлеңкесінің ық жақ бетінде орналасса, хм ? 1,5L* (12 г сурет), онда


      мына формуламен анықталады:

     


      (44)

      Мұнда


      ??коэффициентін ?м –ге ауыстырылы 2.4 қосымшасы 2-ге байланысты анықталады, 3.2 қосымшасы 2-ге байланысты есептелген. При хв>1,5L* болғанда


      шамасы мына формула бойынша анықталады:

     


      (45)

      17. Шығу көзінің желді көлеңкеден арасы хм?1,5L* (12 д сурет) жел жақ бетінде орналасуына байланысты (43) формула бойынша да анықталады. Бұл жерде көлеңке аумағының жел және ық жақ бетінен өтетін алаудың осі аумағында, s1 коэффициенті сәйкесінше


      және


      алмастырылады.


      шамасы (41) формула бойынша хк және хв мәні ретінде шығу көзіне қатысты алғанда жел жақ көлеңкенің сәйкес координаталарын қолданады ( 12 д сурет).


      шамасы сонымен қатар (41) формула бойынша ық жақ көлеңкенің сәйкес координаталарын қолдану арқылы есептеледі.

      Егер хв>1,5L* болса


      есебі (45) формула бойынша, көлеңкенің жел жақ және ық жағынан өтетін алау аумағы үшін де, s1 коэффициентін сәйкесінше


      және


      ауытырылады.

4. Екі ғимараттан жалғыз нүктелік шығу көзі болған жағдайдағы концентрациясын есептеу

      18. Екі ғимарат жағдайында жер маңы концентрациясын анықтау кезінде алдын ала желдің екі бағытына арналған қарастырылып отырған №1 және №2 ғимараттарын жеке алғанда желдің қауіпті бағытына сәйкес келетін желдің екі бағытына есептеулер жүргізіледі (қосымшадағы 15 а суретке сәйкес). Бұл жерде


      мен


      және оларға сәйкес келетін ?к1 және ?к2 бұрыштар анықталады. Әрі қарай, жоспарда қосымша графикалық сызба жасалады: шығу көзі арқылы желдің көрсетілген екі бағытына шамаланған түзу жүргізіледі, шығу көзіндегі жоғарғы нүктеге сәйкес ?к1 және ?к2 бұрыштары шығады.

      Егер бұл бұрыштардың ортақ бөлігі болмаса, онда


      мәні


      және


      мәндерінің ең үлкені ретінде анықталады. Олай болмаса, алғашқы құрылған бұрыштардың ортақ бөлігі болып табылатын, АОС бұрышындағы ОВ бисектрисасы бойымен желдің басқа қарама қарсы бағыттарына арналған


      және


      мәндеріне есептеулер жүргізіледі.

      Жел бағыты алау осі мен оның жалғасы екі ғимарат арқылы өткен жағдайда, қажеттілік болғанда, осы Әдістеменің 4-қосымшасының 5 бөлімдегі нұсқаулыққа сәйкес жел көлеңкесінің біріккен аймағы арқылы өтеді (қосымшадағы 15 б суретке сәйкес). Қосымшадағы 15 б суретке сәйкес жел бағыты, ғимараттың толық батқан ( бір бағытты желді көлеңке шекарасына қатысты емес), есептегенде


      және


      қолданылмайды. Шамасы


      (j = 1, 2, 3, 4) былай анықталуы керек 1.2 қолданып есептеп Нв біріккен желді көлеңке биіктігіне тәуелді.Кей жағдайда j = 1 және j = 2 бұрышқа ?к сәйкес бірдей ?к1 және ?к2, кей кездері j = 3, j = 4 мөлшері ?к мына формуламен анықталады

     


      (46)

      Егер шығу ошағы ғимараттың бөлімдерінде орналаспаса (мысалы, О1 нуктесінде қосымшадағы 15 б суретке сәйкес), онда қауіпті жел бағыты шығу ошағындағы ауаға қатысты, ал есеп максималды жерлік концентрация төмендегі формуламен жүзеге асырылады. Егер шығу ошағы бөлімдердің арасында орналасса (мысалы, О3 нуктесінде 15 б суреттегі), онда есеп


      қосымша мына формуламен жүзеге асады осы Әдістеменің 4 қосымшасына сәйкес 9 тармағындағы формуламен есептеледі. Сонымен қатар қосылған көлеңкелі желдің пайда болуы (қосымшадағы 9 суреттен қарауға болады) формулада (13) орнына LI формулада (22) және (24) орнына х? кей жерлерінде қолданылады Lк. Коэффициент


      жер ошағы үшін, корпусаралық алаңда орналасқан,сонымен қатар, көлеңкемен қатар соққан желмен есептегенде. Егер Lк<LI и H<Hв, алынған мәні


      мәнге көбейтіледі.


      қайда LI – анықталады 1.5 ол беткейдің желді көлеңкесі , жоғары деңгеймен анықталғанда Нв, (см. п.1.5 Приложения 2). Жалпы сапасын алғанда


      көбірек қолданылады


      ,


      ,


      және


      .

      Қосымша.

      Негізінен егер бірдей биіктік жағдайда көлеңкелі желдің бағыты әр ғимаратта сапасы LI артүрлі тартылу бағытында болады. Осылардың ішіндегі көбірегі таңдалынады.

      19. Берілген жылдамдық пен бағыты желдің жерлік концентрация графикалық тізбекке сәйкес болады. Жергілікті жоспар жел бағытының үш мүмкін болатын жағдайымен ерекшеленеді (16 сурет): 1) факельдің өсібір ғимаратты кесіп өтеді ( QOE бұрыштар және FOR 16 суреттегі); 2) факель өсі ешқандай ғимаратты кесіп өтпейді. 3) факель өсі екі ғимаратты да кесіп өтеді.

      Бірінші және екінші жағдайда есеп мына қосымшаға байланысты есептеледі 3 Осы Әдістеменің 4 қосымшасында. Соңғы жағдайда қосымша жүргізіледі. Осы Әдістеменің 4 қосымшасындағы 16 тармақтағы (қосымшадағы 15а суретте берілген) графикалық тізбек қауіпті жел бағыты, нормоляға сәйкес ғимарат қабырғасы, бұрыш биссектрисасы АОС қа қатысты. Егер факель өсі қақпаға түспесе АОС, онда есеп жерлік концентрация желдік колеңкеге байланысты болады.Бұндай жағдайда шығу ошағы орын ауыстыруы ішкі желді көлеңкенің немесе бір ғимараттың шатырына әсері 3 қосымшамен есептелінеді. осы Әдістеменің 4-қосымшасының Факель өсі аумақтары, желді көлеңке екінші ғимаратқа ауысқанда, олда осы 3 қосышаға тәуелді болады. осы Әдістеменің 4-қосымшасының.

      Кей кездері шығу ошағы екі ғимараттың да желді көлеңкесі жақ бетінде болмаса, онда оған әсері бұл ғимараттардың әсері 3 қосымшаға байланысты. осы Әдістеменің 4-қосымшасының әр ғимаратқа бөлек.

      Егер факель өсі АОС бұрышына түссе (15а сурет), онда жерлік концентрация Нв қатысуымен желді көлеңкенің біріккен биіктігі, 1.5 анықталады. Қосымша 2. Бұл жағдайда бұрыштың ? сапасы дұрыс бұрышпен жел бағытына байланысты және ОВ бұрыш биссектрисасы АОС немесе оның жалғасы, ал ?к (46) шы формуламен анықталады. Концентрациялар 3 формулаға негізделеді. Қосымша 2. Егер шығу ошағы көлеңкелі желдің ық жағында орналасс,(мысалы, О нуктесінде 15 б суретте солдан оңға қарай соққан жел), онда есеп 3.2 формуласына қойылады. осы Әдістеменің 4-қосымшасының, көлеңкелі желдің биіктігі таралу нуктесіне сәйкес 9 қосымшаға сүйенеді. осы Әдістеменің 4-қосымшасының Егер шығу ошағы шатырда орналасса ғимараттың екінші бөлігіндегі ағыс (мысалы, О2 нукте 15б сурет), онда есеп 3.4 формулаға қойылады. осы Әдістеменің 4-қосымшасының Шығу ошақтары орын ауыстыруы бөлімдер арасында болса (мысалы О3 нуктесінде 15б сурет), онда есеп 3.2 формулаға қойылады. осы Әдістеменің 4-қосымшасының Бірақ біріккен желді көлеңке пайда болған жағдайда (9 қараңыз Қосымша 2) коэффициент


      и масштаб LI п. 4.1 байланысты анықталады. осы Әдістеменің 4-қосымшасының ал коэффициент


      формула бойынша тұр (39).

      Егер шығу ошағы шатырда таралса, (нукте О4 15 б суреттегі), онда есеп 3.4 формуласына салынады. Қосымша 2, тіпті коэффициент


      (39) формула бойынша тұр. Бұл жағдайда, біріккен көлеңкелі жел, ?1 –дің орнына бірінші формула (39), корпус аралық факельге коэффициент


      қолданылады


      коэффициент арқылы тапқан, анықтайтын формула (30) олданылады хк және хв координат бастауы және корпусаралық алаң шығу ошағына байланысты. Коэффициент


      екінші формула бойынша (39) бөлінеді (41) координат аралық шығу ошағы екінші екінші ғимараттың аяқталуы және желді көлеңкенің желді шеті. Егер шығу ошағы желсіз көлеңкелі аймақта таралса, бірінші ғимараттың (О5 нүкте 15 б суреттегі), онда есеп 3.3 қосымша арқылы жүргізіледі. осы Әдістеменің 4-қосымшасының сонымен қатар факельді алаңның корпусаралық алаң, кейде біріккен көлеңкелі желдер үшін мына мағына қолданылады ?1, алаңның басталу және аяқталу шығу көзіне байланыстылығы.

      Қалған жағдайда есеп белгіленген формула бойынша қойылады 3 осы Әдістеменің 4-қосымшасының. Бірақ егер шығу ошағы ғимараттың ық жағында арақашықтық 1,5L* болса, онда факельді учаскелер үшін, желді көлеңке келетін (корпус аралықты қосқанда), мынадай ұғымдар қолданылады. 3.6 осы Әдістеменің 4-қосымшасының.

      Қосымша.

      ЭВМ-дегі жерлік концентрация есебі келісілген түрде жүзеге асады.5.3.

5. Ғимараттар топтамасы жағдайында бөлек
орналасқан дара көзден шоғырлану есебі

      20. Жерге жақын қабаттарыңдағы шоғырлануды есептеу кезінде тек осы Әдістеменің 4-қосымшасының 3 тармағын қанағаттандыратын ғимараттар есепке алынады.

      21. Жерге жақын қабаттарыңдағы максималды шоғырлануды есептеу барысында топта ескерелетін әртүрлі мүмкін ғимараттар жұптары қарастырылады. Әр бір жұпқа осы Әдістеменің 4-қосымшасының 18 тармағына сәйкес төрттен көп емес желдің бағыттары белгіленеді және белгіленген жел бағыттары бойынша вертикалдық тегістіктермен көзден өтетін қима ауданы салынады. Әрі қарай, осы Әдістеменің 4-қосымшасының 5 тармағына сәйкес бірікген жел көлеңкелері (олар қиылыстанған жағдайда) анықталады, және олардың параметрлерін пайдаланып,


      мағынасы есептеледі, бұл жерде, j – жел бағытының нөмірі. Түскен нәтижелерінің максималды мағынасы


      қаралған бағыттардың барлығына


      ретінде қабылданады.

      22. Берілген жылдамдық пен жел бағытында жерге жақын қабаттарыңдағы шоғырлануды есептеу үшін көзден өтетін және желдің бойында бағытталған (қосымшадағы 17 сурет) вертикалдық тегістік қима ауданы салынады. Осы ретте, желденген қабырғаға нормал (осы Әдістеменің 4-қосымшасының 9 тармағы) тиісті ғимаратқа сәйкес жел бағытымен бұрышы ?к кем болатын ғимараттар ғана есепке алынады.

      Әрекет жасайтынжел көлеңкелері үшін осы Әдістеменің 4-қосымшасының 5 тармағына сәйкес оларға біріккен аумақтар салынады. Осы ретте, қаралған көзге келесі түрдегі біріккен немесе дара аумақтар белгіленеді: 1) көздің нәтижелі диаметрі қарастырлған, 2) желденбеген жағынан ең жақыны, 3) желденбеген жағынан келесі, 4) желденген жағынан ең жақыны.

      Кейінгі есеп осы Әдістеменің 4-қосымшасының 4 тармағына сәйкес жүргізіледі. Сонымен бірге, біріктірілген аумақ салу кезінде жел көлеңкелері ескерілетін ғимараттар үшін орта мөлшері ?к тең болып, біріктірілген әр бір аумақ ?к мөлшерімен мінезделеді.

      Ескертпе.

      1-ші типтегі көлеңкелер болмаған жағдайда ғана 4ші типтегі аумақ салынады және есптеу үшін пайдаланылады.

      2. – анықтау кезінде толығымен "батқан", яғни ғимартардың жел көлеңкелері біріктірілген жел көлеңкесіне тимейтін (осы Әдістеменің 4-қосымшасының 9 тармағы, 17 сурет) ғимараттар есепке алынбайды.

6. Топталған көздерінен щоғырлану есебі

      23. N нүктелік көздерден тұратын топтама жағдайында жерге жақын қабаттарыңдағы суммарлық шоғырлануды есептеу құрылысты ескере отырып 5-ші тарауының формулалары бойындша жүзеге асырылады. Жерге жақын қабаттарыңдағы максималды шоғырлануды анықтау кезінде құрылысты ескермеу жағдайында сияқты желдің жылдамдылығы және бағытын асып кету жасалады. Алайда осы ретте, жел бағыты өзгеретін қадамы тиісінше ғимарат есебіне қосылған ?к, минималды мөлшерінен көп болуы тиіс.

      Есепті тордың адамын таңдау есепке қойылатын талаптарға байланысты таңдалады, алайда, әдетте бір есепте 1600-2500 желілерін пайдалану тиімді (қажет жағдайда детализация қажет болғанда үлкен аумақта бөлек учаскелеріне жүйелі есеп жүргізу керек).

      Ескертпелер.

      1. Есептерді жүргізуге дейін 5-ші тараудағы ұсыныстарға сәйкес көздерді біріктіру жүзеге асырылады.

      2. Жалпы жағдайда есептер ЭВМ пайдаланып жасалады.

      24. Бір ғимараттың шатырында екі бірдей көздің бір бірінен L* қашықтықтан кем орналасқан жағдайда


      максималды шоғырлану есебі жел жылдамдығы им–ге тең (яғни, 2-ші тарауға сәйкес әр дара көзге анықталатын қауіпті жел жылдамдылығы), желдің төрт бағыты үшін (қосымшадағы 18а суретке сәйкес): ғимараттың ұзындау жарына перпендикулярлы (2 бағыт) және қоспаларды бір көзден екіншісіне көшіруге сәйкес. Желдің әр бір бағыты үшін жерге жақын қабаттарыңдағы шоғырланудың максимумы төмендегі формула бойынша анықталады

     


      (47)

      бұл жерде


      және


      осы Әдістеменің 4-қосымшасының 2 тармағына сәйкес анықталады.

      Қоспаларды бір көзден екіншісіне көшіру жағдайында есептеулер кезінде ??коэффициенті осы Әдістеменің 4-қосымшасының 9 тармағындағы ережеге сәйкес анықталады.

      47-ші формула бойынша анықталған


      мөлшерінің ең үлкені жерге жақын қабаттарыңдағы шоғырланудың максимумы ретінде қабылданады. Егер көздер арасындағы қашықтық L* асқан, алайда, екінші көзден өтетін ғимараттың жарына ек жаққа жүргізілген нормальдан ± ?к, бұрышында орналасқан жағдайда есеп сол тектес жүзеге асырылады.

      Жалпы жағдайда, егер шатырда орналасқан екі көздердің ара қашықтығы L* -ден асса, төмендегі қосымша графиалық сызба жасалады. Ғимараттың әр бір төрт дуалдарында (қосымшадағы 18б суретке сәйкес) шығарындылар көздерін сызбада қосатын АВ түзу қиындысында диаметрде сияқты шеңбер салынады. Әрі қарай, осы шеңбердің ортасы қаралып жатқан дуалға жақынырақ орналасқан (қосымшадағы 18б суретте, қаралып жатқан мысалда – В нүктесінде) көзде орналасқан радиусі L* шеңберімен қиылысында М нүктесі салынады. Екінші көзге сәйкес келетін (қосымшадағы 18б суретте А нүктесінен) нүктеден дуал нормаліне ?к бұрышымен AN сызығы жүргізіледі. Егер М нүктесі OAN бұрышының ішіне түссе, MAN бұрышының АС биссектрисасына сәйкес желдің қосымша бағыты қаралуға қосылады.

      Осындай салыну ғимараттың басқа да жақтарына жасалады, ал кейін 47 формула бойынша ғимараттың дуалдарына перпендикулярлы желдің төрт бағытына; бір көзден екіншісіне көшіруге сәйкес желдің екі бағытына; және АС биссектрисаларына сәйкес қосымша (төтртен көп емес) жел бағыттарына жасалады

7. Ұзындық көзден шығарындылар жағдайда шоғырлануды есептеу (аэрациялық фонарьден).

     

      25. Аэрациялық фонарь үшін жерге жақын қабаттарыңдағы максималды шоғырланудың есебі желдің екі бағыты жағдайда жүзеге асырылады: фонарь бойынша және көлденен.

      Егер жел аэрациялық фонарь бойынша бағытталған болса есеп осы Әдістеменің 4-қосымшасының 5-9 тармақтарына сәйкес жүргізіледі, сонымен қатар, құрылыс жоқ кезінде жерге жақын қабаттарыңдағы шоғырланудың мінездейтін см, хм және им, мөлшерлері 1-ші қосымшаға және тарауға сәйкес анықталады.

      Егер жел фонарьға көлденен бағытталса, ұзындығы L болатын фонарь, әр қайсысы фонарь учаскесінің


      ұзындығына сәйкес нүктелік көздердің топтамасына бөлінеді:

     


      (48)

      (48) ? коэффициентін ??байланысты анықталады, бұл жерде,

     


      (49).

      1-ші қосымшаның 5 формуласы немесе қосымшадағы 19 сурет бойынша.

      Егер фонарьдын L ұзындығы


      кратна болмаса, L-ді


      -ге бөлуден қалғаны екіге бөлінеді де шыққан ұзындықтың уаскелері аэрациялық фонарьдің шеттеріне жатқызылады.

      Көрсетілген нүктелік көздер үшін им және хм параметрлері тиімді диаметр және көлемнің бірегей мөлшерлерін пайдалана отырып осы Әдістеменің 4-қосымшасының 14 тармағына сәйкес анықталады.

      Әрі қарай бір нүктелік көз үшін осы Әдістеменің 4-қосымшасының 15 тармағына сәйкес максималды шоғырлану есебі жүргізіледі. Осы ретте, 37 формуласында L* орнына


      өлшемі пайдаланылады.

      Фонарьдің бойынша және көлденен желге сәйкес келетін


      максималды мөлшері, аэрациялық фонарьдан жерге жақын қабаттарыңдағы максималды шоғырлануы болып табылады.

      Ескертпе.

      1. Сонымен қатар желдің жылдамдылығы мен бағыты, есепті нүктені және с.с. берілген жағдайда осы Әдістеменің 4-қосымшасының 3 тармағындағы формулалар бойынша фонарьді нүктелік көздерге болуді пайдаланылады. Осы ретте, фонарь бөлінетін 3.9. формула бойынша анықталатын шартты нүктелік көздердің саны 37-де N-ге тең болғанша L*-дің орнына


      -ның мөлшері пайдаланылады.

      2. Lд<2L* аэрациялық фонарьдің тесігі (проем) тесік ортасында орналасқан шартты линейлі көзге ауыстырылады. Осы ретте, шартты көз үшін шығарындының М қуаты екі тексіктен шығарындының суммарлық қуатына, ал ауалы газ қоспаның көлемі V1 – фонарьдан тасталатын жалпы ауалыгаз қоспаның жартысына тең болып саналады.

8. Ғимараттардың шатырында және дуалдарында, шоғырланудың вертикал бойынша тарауының есебі

     

      26. Егер көздің табаны шатырда жел қөлеңкесінің аумағында болса, шатырда шоғырлану есебі көздің желденбеген көлеңкеде орналасқан жағдайда сияқты, осы Әдістеменің 4-қосымшасының 2, 3 тармақтарындағы формулалар бойынша жүргізіледі. Осы ретте, көздің биіктігі мен жел көлеңкесінің биіктігі ретінде тиісінше нормаль бойынша көздің ауыз шығатының және жел көлеңкесінің шатырға дейін арақашықты (егер көрсетілген арақашықтақтар 2м кем болса, есептерде 2м дейін көрсеткіш пайдаланылады) пайдаланылады. Егер көздің табаны жел қөлеңкесінің аумағынан тыс болса, шатырда шоғырлану есебі, көздің биіктігі ретінде нормаль бойынша оның ауыз шығатының ғимарат шатырына дейін арақашықтықты пайдаланып осы Әдістеменің 4-қосымшасының 2-ші тараудағы формулалар жүргізіледі.

      Ғимараттың желдетілген дуалында шоғырлану ғимарат шатырында осы Әдістеменің 4-қосымшасының 26 тармағына сәйкес есептелген мөлшерден осы Әдістеменің 4-қосымшасының 12 тармағына сәйкес жерге жақын қабаттарыңдағы шоғырлану мөлшеріне дейін линейлі пропорцияда өзгереді. Ғимараттың желденген дуалында шоғырлану нөльге тең болып қабылданады.

      27. Көздің табаны тіреу аумағында (желденген көлеңке) ғимараттан хн қашықтықта (хн<хм) орналасқан кезде, u жел жылдамдылығымен жайылу бетінен z биіктігінде желденген дуалдың нүктесінде жететін сст, шоғырлану есебі, z?HIII жағдайда мына формула бойынша жүргізіледі

     


      (50)

      50-де z>Н3 жағдайда ?=0 болып қабылданады. Осында ?1, ?,


      және s2 коэффициенттері u жел жылдамдылығымен осы Әдістеменің 4-қосымшасының 14 тармағына сәйкес болады, ал r коэффициенті


      баланысына сәйкес осы Әдістеменің 4-қосымшасының 2-ші тарау формулалары анықталады.

      sz коэффициенті


      байланысына және х/рхм осы Әдістеменің 4-қосымшасының 21 тармағына сәйкес анықталады, ал өлшемсіз d2 коэффициенті vм/u баланысы және f параметріне байланысты (2.36а), (2.36б), формулалар бойынша анықталады, осы ретте, vм и f шығарынды көзінің параметрлеріна сәйкес осы Әдістеменің 4-қосымшасының 2-ші тараудағы формулаларымен есептелінеді.

      sz=s1 қойылуынан кейін 50 формуласы хн>хм жағдайғада ғимараттың желденген дуалындағы шоғырлану есебіне де пайдаланылады.

      Көзге қарағанда (х, у) кооррдинаталарымен ғимарат шатырындағы нүктедегі скр шоғырлану формула бойынша табылады

     


      (51)

      бұл жерде xк - көзге қарағанда желденбеген дуалдың координаттарлары, ал


      және


      өлшемдері осы Әдістеменің 4-қосымшасының 14 тармағына сәйкес анықталады. Осы ретте, s2 и


      қаралып жатқан шатыр нүктесі үшін осы Әдістеменің 4-қосымшасының 13 тармағына сәйкес қабылданады, ал sz 21 тармағына сәйкес


      және х/рхм байланыстарына тәуелді болады.

      Шоғырлану ғимараттың желденбеген дуалында шатыр деңгейі үшін х=хм шартымен 51 формуласына сәйкес есептелген мөлшерден жерге жақын қабаттарыңдағы шоғырлану мөлшеріне дейін линейлі өзгереді.

      Қаралып жатқан ғимаратты жабылу нүктеде максималды шоғырлану uмz. жел жылдамдылығында жетеді. z<Н кезінде uмz/uм мөлшері х/хм және z/Н аргуметтеріне байланысты қосымшадағы 9 суретте берілген график бойынша анықталады. z>Н кезінде uмz/uм мөлшері х/хм және


      байланыстарға сәйкес қосымшадағы 9 сурет бойынша анықталады, бұл жерде d2м u=uм тең болғанда (2.36а), (2.36б) формулалармен анықталады.

      Қаралып жатқан жабылу нүктеде максималды шоғырлану u=uмz жағдай үшін ? және ?, есептелгенде, 50 немесе 51 формулалар бойынша анықталады.

      Ескертпе.

      ? = 0 тең болғанда 50-ші формула жерден жоғары берілген нүктеде (құрылы жоқ кезде) шоғырланудың есептеу үшін де пайдалануға болады.

      28. Көз желбенбеген көлеңке аумағында орналасқан кезде ғимараттың желбенбеген дуалындағы шоғырлану сст осы Әдістеменің 4-қосымшасының 12 тармағына сәйкес анықталатын желбенбеген дуал тұсындағы жерге жақын қабаттарыңдағы шоғырлану


      (y сол мөлшер жағдайда) мөлшеріне тең болып қабылданады. Ғимараттың желденген дуалында шоғырлану нөльге тең болып қабылданады. Lд<2L* жағдайда ғимарат шатырында шоғырлану скр


      тең болып қабылданады. Lд?2L* жағдайда скр=0 болып қабылданады.

      Ескертпе.

      Жел көлеңкесінің желденген аумағы бағытынан көздің ауыз шығатының төмен орналасқан кезде, оның аумағынн тыс жерде ғимараттың шатыры мен дуалдарында шоғырлану нульге тең болып қабылданады.

      29. Көз ғимараттың жел көлеңкесінен желденбеген жағынан орналасқан жағдайда, ғимараттың шатыры мен дуалдарындағы шоғырлануды есептеу осы Әдістеменің 4-қосымшасының 17 тармағындағы формулалар бойынша жүргізіледі.

      Осы ретте, 50, 51 формулалардағыдай s1 коэффициенті sz, ауыстырылады, бул жерде sz, 2.15. тармағына сәкес анықталады.

     

9. Күрделі формадағы ғимарат немесе ғимараттардың топ жағдайында жел көлеңкесінің аумақтарының мінездемесі

     

      30. Ғиматараттардың топтамасын ауа бағытымен айналып өту кезінде біріктірілген (оның ішінде корпусаралық) жел көлеңкесі аумақтары пайда болуы мүмкін (осы жағдайда ғимараттар жапсарлас деп аталады). Біріктірілген аумақтардың конфигурациясы бөлек тұрған ретінде қаралатын ғимараттар үшін салынған аумақтарды қондыру жолымен анықталады.

      Біріктірілген аумақ шекарасы ретінде дара ғимараттардың аумақ шекарасының айналмасы қабылданады, ал әртүрлі нүктелерде біріктірілген аумақтың биіктігі біріктірілген көлеңке пайда болуында қатысатын жел бағыттары биіктігінің максималдығына тең болып қабылданады. Біріктірілген аумақты салу мысалы қосымшасын 20 суретінде көрсетілген.

      Ескертпе.

      Басқа ғимараттарыдың жел көлеңкелері аумағында толығымен жел көлеңкелері орналасқан ғимараттар, біріктірілген аумақтар салынған кезде есепке алынбайды.

      31. Күрделі формадағы ғимарат жер бетіндегі төменгі табанымен бірнеше параллелепипедтер түрінде қаралуы мүмкін.

      Осындай ғимараттың ауа бағытпен айналып өту барысында пайда болатын жел көлеңкесінің конфигурациясы мен өлшемі осы Әдістеменің 4-қосымшасының 30 тармағына сәйкес анықталады, бөлек орналасқан ғимараттарға және олардың айналып өтетін шекараны салу жолымен анықталады. Күрделі формадағы ғимараттар үшін жел көлеңкесінің аумақтарын салу мысалдары 21 суретте көрсетілген.

      32. Бөлек және топтасқан ғиматараттардың маңында пайда болатын жел көлеңкесі аумағының формасын және өлшемін және де шоғырланудың күтілетін тарауын анықтау қажет ететін маңызды жағдайларда арнайы аэродинамикалық мүржәларда ғимарат макеттерін желдету эксперименттерді өткізу тиіс. Осындай экспертименттерді қою және өткізу кезінде, және де нақты атмосферадағы ауа бағытымен айналып өтуді сипаттау үшін олардың нәтижелерін пайдалану кезінде тиісті ұқсастық критерийлерін сақтау қажет.

      33. Біртіптік көздердің көп саны болғанда өндірістік алаңда жерге жақын қабаттарыңдағы шоғырланудың шамаласқан есептер үшін есепті 2 және 3 тарау бойынша жүргізуге, ал өндірістік алаңның нүктелері үшін алынған шоғырлануды


      коэффициентіне көбейтуге болады:

     


      (52)

      Бұл жерде, N – өндірістік ғимараттардан бөлек орналасқан біртиптік көздердің саны, немесе біртиптік көздер орналасқан өндірістік ғимараттардың саны,


      - осы Әдістеменің 4-қосымшасының 9 тармағына сәйкес анықталатын коэффициент.

      Ескертпелер.

      1. Әдетте,


      коэфициентіне көбейткен кезде есепті шоғырлану жоғарлайды. Құрылыс әсерінің нақты ескеруі осы Әдістеменің 4-қосымшасының 1-5 тарауындағы формулалар бойынша жасалуы мүмкін.

      2.


      коэффициенті ғимараттағы көздің орта биіктігінің (биіктігі 50 м асатын көздердің есебінсіз) ғимарат биіктігіне байланысты есепке алынады.

      3. Осы Әдістеменің 4-қосымшасының 33 тармағына сәйкес есептеу N > 5 жағдайда жүргізіледі.


  Құрылыс ошағында өндірістік алаңға есепке алумен ықпалдарға ауаның ластанулары есеп айырысуына қосымша

Объектілер мен аумақтардың суреттері


      1 сурет

     



      2 сурет

     



      3 сурет

     



      4 сурет

     



      5 сурет

     



      6 сурет

     



      7 сурет

     



      8 сурет

     



      9 сурет

     



      Сурет 10

     



      11 сурет

     



      12 сурет

     



      13в сурет

     



      14 сурет

     



      15 сурет.

     



      16 сурет

     



      17 сурет

     



      18 сурет

     



      19 сурет

     



      20. сурет

     



      21 сурет


  Кәсіпорындар шығарындыларынан болатын атмосфералық ауадағы зиянды заттардың концентрациясын есептеу әдістемесіне 5-қосымша

Қолайсыз метеорологиялық жағдайларда атмосфералық ауада оларды тастау көздерінің аумағында ластаушы заттардың жерге жақын қабаттарыңдағы шоғырлану есебінің мысалдары

      Мысал 1. Қазандық (ашық түзі жер, Павлодар облысы).

р/с

Мінездеме, белгілері, есебі

Өлшеу бірлігі

Мөлшері

1

Түтін мұржалардың саны, N

Дана

1

2

Түтін мұржалардың биіктігі, H

м

35

3

Мұржаның ауыз шығатының диаметрі, D

м

1,4

4

Ауалыгазды қоспаның шығу жылдамдығы, ?0

м/с

7

5

Ауалыгазды қоспаның температурасы, Тг

ҮС

125

6

Қоршаған ауаның температурасы, Тв

ҮС

25

7

Күкірт қостотығының шығарындысы,



г/с

12

8

Күл шығарындысы, Мз

г/с

2,6

9

Азот тотықтарының шығарындысы (азот қостотығына есептегенде),



г/с

0,2

10

2.1. формуладағы коэффициенттер



 

А

-

200

 

?

-

1

11

Максималды бір реттік шекті мүмкін концентрациялары (ПДК):



 

күкірт қостотығы

мг/м3

0,5

 

күл

мг/м3

0,5

 

азот қостотығы

мг/м3

0,085

12

Ауалыгазды қоспаның көлемі (2.2. формула бойынша):



 




м3/с

10,8

13

Ауалыгазды қоспаның қызып кетуі, ?Т:



 

?Т = Тг - Тв = 125-25

ҮС

100

14

f параметрі (2.3. формула бойынша):



 




-

0,56

15

vм параметрі (2.4. формула бойынша):



 




м/с

2,04

16



 параметрі (2.5. формула бойынша):



 




-

0,36

17

fc параметрі (2.6. формула бойынша):



 

fc = 800(0,36)3

-

37,32

18

m параметрі (2.7.а формула немесе 2.1. сурет бойынша)

-

0,98

19

n параметрі (2.8п формула немесе 2.2 сурет бойынша)

-

1

20

им желдің қауіпті жылдамдығы (2.16в формула бойынша):



 




м/с

2,2

21

d параметрі (2.14в формула бойынша):



 




-

12,3

Күкірт қостотығының шоғырлану есебі

22

SO2 максималды шоғырлануы (2.1. формула бойынша):



 




мг/м3

0,19

23



 қашықтығы (2.13 формула бойынша):



 




м

430

24

х қашықтық үшін s1 коэффициенті (2.23а, 2.23б формулалар немесе 2.4 сурет бойынша):



 

х = , х/хм = 0,116

-

0,069

 

х = , х/хм = 0,256

-

0,232

 

х = , х/хм = 0,465

-

0,633

 

х = , х/хм = 0,93

-

1

 

х = , х/хм = 2,32

-

0,664

 

х = , х/хм = 6,97

-

0,154

25

х қашықтықта


 шоғырлануы 2.22 формула бойынша



 

х = , с = 0,19 · 0,069

мг/м3

0,01

 

х = , с = 0,19 · 0,232

мг/м3

0,04

 

х = , с = 0,19 · 0,633

мг/м3

0,12

 

х = , с = 0,19 · 1

мг/м3

0,19

 

х = , с = 0,19 · 0,664

мг/м3

0,13

 

х = , с = 0,19 · 0,154

мг/м3

0,03

Азот тотықтарының шоғырлану есебі

 



 есебі


есебіне ұқсас жүргізіледі



26



 және


 шоғырланулары төмендегі байланыста:



 






Күл шоғырлану есебі

27

Күл тазалау қарастырылмаған. F коэффициент (2.5 тармағы бойынша)

-

3

 

Күлдің максималды шоғырлануы 2.1. формуласы немесе байланыс бойынша:



 




мг/м3

0,12

28



 қашықтығы 2.13 формуласы немесе байланыс бойынша:



 




м

215

29

х қашықтықарға s1 коэффициенті (2.23а – 2.23г формулалар немесе 2.7 және 2.8 суреттер бойынша)



 

х = , х/хм = 0,233

-

0,232

 

х = , х/хм = 0,465

-

0,633

 

х = , х/хм = 0,93

-

1,0

 

х = , х/хм = 1,86

-

0,78

 

х = , х/хм = 4,05

-

0,296

 

х = , х/хм = 13,9

-

0,028

30

х қашықтықта күлдің сз шоғырлануы 2.22 формула бойынша:



 

х = , с = 0,12 · 0,23

мг/м3

0,03

 

х = , с = 0,12 · 0,632

мг/м3

0,08

 

х = , с = 0,12 · 0,99

мг/м3

0,12

 

х = , с = 0,12 · 0,78

мг/м3

0,09

 

х = , с = 0,12 · 0,296

мг/м3

0,04

 

х = , с = 0,12 · 0,028

мг/м3

0,003


      Мысал 2. 1-ші мысалдағы шығарындылардың параметрлері мен сол бір шарттармен өндірістік қазандық. Қазандық өндірістік алаңда орналасқан, оның мүржәсі ғимараттың ұзын жағының орта тусында орналасқан.

      1-ші мысалдағы есептерге сәйкес күкірт қостотығы үшін:


      = 0,19 мг/м3,


      = , им = 2,2 м/с;; күл үшін


      = 0,12 мг/м3,


      = , им = 2,2 м/с.

р/с

Мінездеме, белгілері, есебі

Өлшеу бірлігі

Мөлшері

1

Ғимарат биіктігі Нз

м

26

2

Ғимарат ені


 (2-ші қосымшаның 1.4 тармағы)

м

30

3

Ғимарат ұзындығы


 (2-ші қосымшаның 1.4 тармағы)

м

60

4

Желдің қауіпті бағыты – ғимараттың ұзын жағына перпендикулярлы, ғимараттан көзге қарай (2-ші қосымшаның 2.2. тармағы)

-

-

5

Желдің қауіпті бағытында:



 

Жел бағыты бойынша ғимарат ұзындығы, Lд (2-ші қосымшаның 1.5 тармағы)

м

30

 

Жел бағытына қарсы ғимараттың ені, Lш (2-ші қосымшаның 1.5 тармағы)

м

60

6

L* ұзындығы = Hз (2-ші қосымшаның 3 формуласы бойынша)

м

26

7

Желденген көлеңкенің ұзындығы (2-ші қосымшаның 2 формуласы бойынша)

м

104

8

Көз орналасқан нүктеде жел көлеңкесінің биіктігі Нв = Нз (2-ші қосымшаның 2 формуласы бойынша)

м

26

9



байланысы

-

1,35

10

Ғимарат бар кезінде желдің қауіпті жылдамдығы


 (2-ші қосымшаның 2.2. тармағы)

м/с

2,2

11

rз = 1 коэффициенті (2-ші қосымшаның 2.2. тармағы)

-

1

12

pз = 1 коэффициенті (2-ші қосымшаның 2.2. тармағы)

-

1

13



 коэффициенті (2-ші қосымшаның 9 формула бойынша)

-

6,14

14



 байланысы (2-ші қосымшаның 17 формула бойынша)

-

2

15

?к бұрышы (2-ші қосымшаның 16б формула бойынша)


42

16

Аргумент


 (2-ші қосымшаның 19 формула бойынша)

-

62,3

17

?м коэффициенті (2-ші қосымшаның 18 формула бойынша)

-

0,645

18

х = хм қашықтық үшін s1 коэффициенті (2-ші қосымшаның 21 формула бойынша)

-

1

Күкірт қостотығының максималды шоғырлану есебі

19

Аргумент


 (


 = 430 м болғанда 2-ші қосымшаның 13 формула бойынша)

-

0,544

20

s коэффициенті (2-ші қосымшаның 12а формула бойынша)

-

0,322

21

?1 коэффициенті = 1 · 6,14 · 0,322 (2-ші қосымшаның 7 формула бойынша)

-

1,98

22



 коэффициенті = 0,645 · 1,98 + (1 - 0,645) · 1 (2-ші қосымшаның 6 формула бойынша)

-

1,63

23

Максималды шоғырлануы


 (2-ші қосымшаның 5 формула бойынша)

мг/м3

0,31

Әр түрлі қашықтықта қүкірт қостотығының осьтік шоғырлану есебі

24

? = ?м коэффициенті (


кезінде 2-ші қосымшаның 3.2. тармағы бойынша)

-

0,645

25

Алау осьтінде s2 коэффициенті (2.27 формула бойынша)

-

1

26



 коэффициенті (2-ші қосымшаның 37 формула бойынша)

-

1

27



 өлшемі (2-ші қосымшаның 35 формула бойынша)

м

430

28

х қашықтық үшін s1 коэффициенті (2-ші қосымшаның 3.2 тармағы және 2.23а, 2.23б формулалар бойынша)



 

х = , х/хм = 0,116

-

0,068

 

х = , х/хм = 0,232

-

0,232

 

х = , х/хм = 0,465

-

0,633

 

х = , х/хм = 0,930

-

0,999

 

х = , х/хм = 2,32

-

0,664

29

х қашықтық үшін


коэффициенті (2-ші қосымшаның 36 формула бойынша)



 

х = ,



-

0,454

 

х = ,



-

0,951

30

х қашықтық үшін


 коэффициенті (2-ші қосымшаның 34 формула бойынша)



 

х = ,



-

1,98

 

х = ,



-

1,98

 

х = ,



-

1,54

 

х = ,



-

1,05

 

х = ,



-

0,664

31

х қашықтық үшін


 коэффициенті (2-ші қосымшаның 32 формула бойынша)



 

х = ,



-

1,30

 

х = ,



-

1,36

 

х = ,



-

1,22

 

х = ,



-

1,03

 

х = ,



-

0,664

32

х қашықтық үшін


 шоғырлануы (2-ші қосымшаның 31 формула бойынша)



 

х = ,



мг/м3

0,24

 

х = ,



мг/м3

0,25

 

х = ,



мг/м3

0,23

 

х = ,



мг/м3

0,19

 

х = ,



мг/м3

0,13

Күлдің максималды шоғырланудың есебі

33

Аргумент


 (


 = 215 м жағдайда 2-ші қосымшаның 13 формуласы бойынша)

-

1,09

34

s коэффициенті (2-ші қосымшаның 12б формуласы бойынша)

-

0,63

35

?1 коэффициенті = 1 · 6,14 · 0,626 (2-ші қосымшаның 7 формуласы бойынша)

-

3,84

36



 коэффициенті (2-ші қосымшаның 6 формула бойынша)

-

2,83

37

Максималды шоғырлану


 (2-ші қосымшаның 5 формула бойынша)

мг/м3

0,34

Әр түрлі қашықтықта күлдің осьтік шоғырлану есебі

38

? = ?м коэффициенті (күкірт қостытығы үшін сияқты)

-

0,645

39

алау осінде s2 коэффициенті (күкірт қостытығы үшін сияқты)

-

1

40



 коэффициенті (күкірт қостытығы үшін сияқты)

-

1

41



 өлшемі = 104 + 5 · 23 (2-ші қосымшаның 35 формула бойынша)

м

234

42

х қашықтық үшін s1 коэффициенті (2-ші қосымшаның 3.2 тармағы және 2.23а, 2.23б формулалары бойынша)



 

х = , х/хм = 0,232

-

0,232

 

х = , х/хм = 0,465

-

0,633

 

х = , х/хм = 0,93

-

0,999

 

х = , х/хм = 1,86

-

0,779

 

х = , х/хм = 4,65

-

0,296

43

х қашықтық үшін


коэффициенті (2-ші қосымшаның 36 формула бойынша)



 

х = ,



-

0,876

44



 коэффициенті х (2-ші қосымшаның 34 формула бойынша) қашықтық үшін



 

х = ,



-

3,84

 

х = ,



-

3,84

 

х = ,



-

1,33

 

х = ,



-

0,779

 

х = ,



-

0,296

45

х қашықтық үшін


 коэффициенті (2-ші қосымшаның 32 формула бойынша)



 

х = ,



-

2,56

 

х = ,



-

2,70

 

х = ,



-

1,21

 

х = ,



-

0,779

 

х = ,



-

0,296

46

х қашықтық үшін


 коэффициенті х қашықтық үшін (2-ші қосымшаның 31 формула бойынша)



 

х = ,



мг/м3

0,31

 

х = ,



мг/м3

0,32

 

х = ,



мг/м3

0,15

 

х = ,



мг/м3

0,09

 

х = ,



мг/м3

0,04


      Мысал 3. 2-ші мысалдағы шығарындылардың параметрлері мен сол бір шарттармен қазандық. Алау осінде шоғырланудың жайылуы жел жылдамдылығы и = 2,2 м/с және жел бағытының бұрышы ? = 45Ү қауіпті бағытымен.

      1-ші мысалдағы есептерге сәйкес күкірт қостотығы үшін:


      = 0,18 мг/м3,


      = , им = 2,2 м/с; күл үшін


      = 0,12 мг/м3,


      = , им = 2,2 м/с.

р/с

Мінездеме, белгілері, есебі

Өлшеу бірлігі

Мөлшері

1 - 16

1 - 16 жолақтарда 2-ші мысалдағы 1-16 жолақтарына тең мөлшерлері келтіріледі



17

Аргумент




129

18



 коэффициенті (2-ші қосымшаның 3.2, 2.3 тармақтары және 18 формуласы бойынша)


0,943

19

Аргумент



-

4,4

20



 коэффициенті (2-ші қосымшаның 3.2, 2.3 тармақтары және 18 формуласы бойынша)

-

0,051

21

?? коэффициенті (2-ші қосымшаның 3.2. тармағы және 26 формуласы бойынша)



 

? = 0,5(0,943 - 0,051)

-

0,446

Әр түрлі қашықтықта қүкірт қостотығының осьтік шоғырлану есебі

22

х қашықтықта 


 для расстояния шоғырлануы (2-ші қосымшаның 32 формуласы бойынша) 2-ші мысалдағы 25-30 жолақтардағы коэффициент мөлшерлерін пайдаланып



 

х = ,



-

0,921

 

х = ,



-

1,01

 

х = ,



-

1,03

 

х = ,



-

1,02

 

х = ,



-

0,664

23



қашықтықта 


 шоғырлануы (2-ші қосымшаның 31 формуласы бойынша)



 

х = ,


 = 0,19 · 1 · 0,921

мг/м3

0,18

 

х = ,


 = 0,19 · 1 · 1,01

мг/м3

0,19

 

х = ,


 = 0,19 · 1 · 1,03

мг/м3

0,20

 

х = ,


 = 0,19 · 1 · 1,02

мг/м3

0,19

 

х = ,


 = 0,19 · 1 · 0,664

мг/м3

0,13

Әр түрлі қашықтықта күлдің осьтік шоғырлану есебі

24

х қашықтықтарда (2-ші қосымшаның 32 формуласы боынша)


 коэффициенттері (2-ші мысалдағы 42-44 жолақтардағы коэффициенттерді пайдаланумен)



 

х = ,



-

1,84

 

х = ,



-

2,06

 

х = ,



-

1,15

 

х = ,



-

0,779

 

х = ,



-

0,296

25



 қашықтықта


 шоғырлануы (2-ші қосымшаның 31 формуласы боынша)



 

х = ,


 = 0,12 · 1 · 1,84

мг/м3

0,22

 

х = ,


 = 0,12 · 1 · 2,06

мг/м3

0,25

 

х = ,


 = 0,12 · 1 · 1,15

мг/м3

0,14

 

х = ,


 = 0,12 · 1 · 0,779

мг/м3

0,093

 

х = ,


 = 0,12 · 1 · 0,296

мг/м3

0,036


      Мысал 4. 1-ші мысалдағыдай параметрлермен және шарттармен, жырада орналасқан қазаңдық. Жел жыранын көлдене бағытта.

      1-ші мысалдағы есептерге сәйкес (түзу жерге) күкірт қостотығы үшін:


      = 0,19 мг/м3,


      = ; күл үшін


      = 0,12 мг/м3,


      = .

р/с

Мінездеме, белгілері, есебі

Өлшеу бірлігі

Мөлшері

1

Жыраның тереңдігі, h0

м

70

2

Жыра табанының шаршы ені, а0

м

600

3

Жыра ортасынан көзге дейін қашықтық, х0

м

200

4

n1 параметрі =


 (4.2. тармақ боыйнша)

-

0,5

5

n2 параметрі =


 (4.2. тармақ боыйнша)

-

9

6



байланысы

-

0,03

7



 функциясы (4.1. сурет бойынша)

-

0,8

8

?м коэффициенті (4.1. кесте бойынша)

-

2,0

9

? коэффициенті = 1 + 0,82 · (2 - 1) (4.1. формула бойынша)

-

1,8

10

d коэффициенті (4.3. формула бойынша)



 




-

9,57

Күкірт қостотығы шоғырлануының есебі

11

Максималды шоғырлану (2.1. формула бойынша) немесе


байланысы

мг/м3

0,34

12

хм қашықтық = 9,57 · 35 (2.13. формула бойынша)

м

335

13

4.2. формуланың оң бөлігі



 




м

2400

14

2.14. тармақ бойынша х қашықтыққа s1 коэффициенті



 

х = , х/хм = 0,149

-

0,108

 

х = , х/хм = 0,298

-

0,345

 

х = , х/хм = 0,597

-

0,817

 

х = , х/хм = 1,19

-

0,954

 

х = , х/хм = 2,98

-

0,524

 

х = , (1-ші мысал көр.)

-

0,154

15

с шоғырлануы х қашықтыққа (2.22. формула бойынша)



 

х = , с = 0,34 · 0,108

мг/м3

0,04

 

х = , с = 0,34 · 0,345

мг/м3

0,12

 

х = , с = 0,34 · 0,817

мг/м3

0,27

 

х = , с = 0,34 · 0,954

мг/м3

0,32

 

х = , с = 0,34 · 0,524

мг/м3

0,18

 

х = , (1-ші мысал көр.)

мг/м3

0,03

Күл шоғырлануының есебі

16

Максималды шоғырлану (2.1. формула бойынша) немесе


байланысы

мг/м3

0,22

17

Қашықтық хм =


 9,57 · 35 (2.13. формула бойынша)

м

168

18

Шама (4.2. формула бойынша)



 




м

1200

19

х қашықтыққа s1 коэффициенті (2.14 формула және 2.4. сурет бойынша)



 

х = , х/хм = 0,298

-

0,345

 

х = , х/хм = 0,595

-

0,815

 

х = , х/хм = 1,19

-

0,954

 

х = , х/хм = 2,38

-

0,651

 

х = , х/хм = 5,95

-

0,202

 

х = , (1-ші мысал көр.)

-

0,028

 

х қашықтыққа с шоғырлануы (2.22 формула бойынша)



 

х = , с = 0,22 · 0,345

мг/м3

0,08

 

х = , с = 0,22 · 0,815

мг/м3

0,18

 

х = , с = 0,22 · 0,954

мг/м3

0,21

 

х = , с = 0,22 · 0,651

мг/м3

0,14

 

х = , с = 0,22 · 0,202

мг/м3

0,01

 

х = , (1-ші мысал көр.)

мг/м3

0,003



  Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары Министрінің 2014 жылғы 12 маусымдағы № 221-ө бұйрығына № 13-қосымша

Металлургиялық өндірістегі кейбір технологиялық үдерістер кезінде атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу әдістемесі
1. Кокс-химиялық өндірістегі кейбір технологиялық үдерістер кезінде атмосфераға ластаушы заттардың шығарылуын есептеу

      1. Бұл әдістеме кокс-химиялық өндірістердің жабдықтарынан атмосфералық ауаға ластаушы заттардың шығарылуын анықтауға арналған.

      Шығарындылардың үлестік көрсеткіштері мен есептік формулалар негізінде есептік әдіспен кокс өндірісінің кейбір үдерістері кезіндегі шығарындыларды есептеу тәртібін белгілейді.

      Кокстау камералары есіктерінің, тіреуіштер мен тиейтін люктердің тығыз болмауынан кокс газының жануы кезінде түзілетін, пеш камераларына шихтаны салу, коксты сөндіру кезінде бөлінетін зиянды заттардың шығарылуларынан атмосфераға ластаушы заттардың шығарындылары көздеріне қатысты қолданылады.

      2. Бұл құжат:

      кокс-химиялық өндірісі кезіндегі ластаушы заттардың шығарылуларын анықтау бойынша бірыңғай әдістемелік негіз жасау мақсатында дайындалды;

      кәсіпорындар мен қоршаған ортаны қорғау жөніндегі аумақтық басқармаларда, шығарындыларды нормалау және шекті рұқсат етілген шығарындыларды (ШРШ) белгіленген нормативтерінің сақталуын бақылау жөнінде жұмыс жүргізетін мамандандырылған ұйымдарда қолданылады.

      Бұл құжат бойынша алынған нәтижелер қолданыстағы кәсіпорындар мен нысандарда шығарындыларды есепке алу және нормалау кезінде, сондай-ақ, жаңа салынатын нысанның жоба алдындағы және жобалық құжаттамасын әзірлеу кезінде бастапқы мәліметтер ретінде пайдаланылады.

      Ұсынылып отырған әдістеме кокс-химиялық өндірісінің барлық өндірістік үдерістерін қамтымайды. Қолданыстағы құжатқа оған жаңа өндірістерді енгізу мақсатында түзету енгізу жөнінде ұсынылуы тиіс.

1. Кокс газының жануы кезінде түзілетін түтіндік газдардың көлемін есептеу

      3. Кокс пештерінде, жібіту гараждарында, шайырды айдайтын цехтың мұржалы пештерінде, күйдіретін кокс пештерінде газдың жану өнімдерінің көлемі тазартылған кокс газының шығыны мен құрамына, түтін мұржаларының аузындағы түтіндік газдардың температурасына негізделе есептеледі.

      4. Жұмыс жағдайлары кезінде жану өнімдерінің көлемі мынаған тең:

      V =




      м3/с

      мұндағы t – түтін мұржаларының аузындағы түтін газдарының температурасы.

      Жану өнімдерінің есептік көлемі Vо мына формула бойынша анықталады:

      Vо = Vпг . Q м3/с

      мұндағы Q – жылыту газының шығыны, нм3/с;

      Vпг – ауа көптігінің нақты коэффициенті кезіндегі жану өнімдерінің үлестік көлемі мына формула бойынша анықталады:

      Vпг =(3СН4+5СmHn+2H2S+CO2+N2+CO+H2+2,41)/100+(4,83.? -1)O2T, м3/м3

      мұндағы ? – ауа көптік коэффициенті;

      2,41 – молықтыру жағдайларында 20ҮС кезіндегі газдың ылғалдығы;

      4,83 – ауаның ылғалдығына түзету коэффициенті;

      О2Т – жану үшін оттегінің теориялық қажетті мөлшері:

      O2T=(0,5(СО+H2)+2СН4+3,5СmHn+1,5H2S - О2)/100

      мұндағы: СО, H2, СН4, СmHn, H2S, О2 – газдағы %-бен алғандағы мөлшері.

      5. Күкірт диоксидінің концентрациясы кокс газы құрамындағы күкіртті сутектің SO2 дейін толық тотығуы жағдайына қарай есептеледі:

      Cso2 = Cн2s . (Mso2/Mн2s)/Vпг

      мұндағы Cн2s – кокс газындағы H2S-тің концентрациясы;

      Mso2,Mн2s – SО2,H2S-тің мольдік массалары.

2. Кокстау камералары есіктерінің, тіреуіштердің және тиейтін люктердің тығыз болмауынан бөлінетін зиянды заттардың шығарылуын есептеу.

      6. Кокстау камералары есіктерінің, тіреуіштердің және тиейтін люктердің тығыз болмауынан бөлінетін зиянды заттардың шығарылуының мөлшері баламалы батареяларда орындалған тікелей өлшемдердің үйлестігі және соңынан шығарындылар есептерімен зерттелетін батареялардағы көздердің газ бөлу қарқынын сараптық бағалау негізінде есептеледі.

      7. Тығыздалмаған есіктер арқылы шығатын i-компоненттің жалпы шығындысы былай анықталады:

      Gi = kВ(1+S1/S2).gio.


      , жылына/т

      gi = Gi/t , г/с

      мұндағы S1 – планирлеу люгінің периметрі, м;

      S2 – есіктің периметрі, м;

      gio – i-зиянды заттың шығындысы, бір есік (люк, тіреуіш) үшін 1 балға есептегенде, тікелей өлшеулер нәтижелері бойынша есептеледі, с/г:

     


      =


      +



      мұндағы


      - көрінетін газ бөлінісінің балл түріндегі сараптық бағасы әдістеме бойынша анықталады;

     


      - түтінсіз (көрінбейтін) газ бөлінісін бағалау тікелей өлшеу нәтижелері бойынша анықталады;

      N – осы тип көздерінің жалпы саны;

      L – көрінетін газ бөлінуі бар осы тип көздерінің саны;

      t = 31,536 – жылына/т-ны с/г -ға ауыстыру коэффициенті.

      Люктер мен тіреуіштерден шығарындыларды есептеу кезінде көбейіткіш (1+S1/S2) есепке алынбайды.

     

3. Шихтаны кокстау камерасына салу кезінде және коксты шығару кезінде бөлінетін зиянды заттардың шығарылуын есептеу.

      8. Пеш камераларына шихтаны салу кезіндегі шығарындыларды анықтау газдарды газ жинағышқа (булы инжекцияға) эвакуациялауға арналған құрылғылардың нақты тиімділігін (Кб) есепке ала отырып жүргізіледі.

      9. Пеш камераларынан дайын коксты шығару кезіндегі шығындыларды анықтау шаңсыздандыру қондырғысына шығару газдарын эвакуациялау құрылғыларының нақты тиімділігін (Котс) есепке ала отырып жүргізіледі (УБВК).

      10. Бір кокстық батареяда пештерді қосу кезіндегі і-дің зиянды заттың жалпы шығарындысы былай анықталады:

      Gi = k1.qi .П(1-K).10-6, жылына/т

      gi = Gi .106 / (t .3600) , с/г

      мұндағы k1 – аталған батареядағы шихталар мен коксты газдың құрамын есептейтін коэффициент, оны салалық институт белгілейді;

      qi – і-зиянды заттың үлестік шығарындысы, г/т кокс (1, 2-кесте) осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес;

      П – осы батареядағы кокс өндірісі, жылына/т;

      K – табиғатты қорғау іс-шаралары тиімділігінің коэффициенті:

      К = Kб қосу шығарындыларын есептеу кезінде немесе

      К = Kотс шығару шығарындыларын есептеу кезінде

      t – циклдық іркілістерді ескере отырып, батареялар жұмысының уақыты, сағ/жылына.

4. Сөндіру мұнарасы арқылы және кокс рампаларында коксты сөндіру кезінде бөлінетін зиянды заттардың шығарылуын есептеу.

      11. Коксты ылғалды түрде сөндіру кезіндегі жалпы шығарынды мына формула бойынша анықталады:

      Gi = qi*Ө*10-6, жылына/т

      мұндағы qi – ластаушы заттың үлестік шығарындысы, г/т кокс (3-кесте), осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес;

      Ө - кокс өндірісі.

2. Домналық және конвертерлік өндірістер жабдықтарынан атмосфераға ластаушы заттардың шығарылуын есептеу.

      12. Бұл әдістеме домналық және конвертерлің өндіріс жабдықтарынан атмосфералық ауаға шығатын ластаушы заттардың шығарындыларын анықтауға арналған.

      Шығарындылардың үлестік көрсеткіштері негізінде есептік әдіспен домналық және конвертерлік өндірістердің кейбір үдерістері кезіндегі шығарындыларды есептеудің тәртібін белгілейді.

      Скиптерді тиеу және түсіру кезінде түзілетін, құю машиналары ғимаратының әйнектелген шығыңқы жері арқылы бөлінетін, домналық газдың газ құбырларынан газдың кеміп қалуы кезінде, гидроастаулы құрылғыларда шлакты қайта өңдеу кезінде – домналық өндіріс кезінде, шойын арбадан миксерге шойынды құю кезінде, миксерден шойынды құйып алғанда, скрап үйгенде, шойынды құйғанда, конвертерлік өндірісте – болат пен шлакты құю кезінде зиянды заттардың шығарындыларынан атмосфераға түсетін ластаушы заттар шығарындыларының көздеріне қатысты қолданылады.

      13. Бұл құжат:

      кокс-химиялық өндірісі кезіндегі ластаушы заттардың шығаруларын анықтау бойынша бірыңғай әдістемелік негіз жасау мақсатында дайындалды;

      кәсіпорындар мен қоршаған ортаны қорғау жөніндегі аумақтық басқармаларда, қалдықтарды нормалау және рұқсат етілген шектік шығарындылардың (РШҚ) белгіленген нормативтерінің сақталуын бақылау жөнінде жұмыс жүргізетін мамандандырылған ұйымдарда қолданылады.

      Бұл құжат бойынша алынған нәтижелер қолданыстағы кәсіпорындар мен нысандарда қалдықтарды есепке алу және нормалау кезінде, сондай-ақ, жаңа салынатын нысанның жоба алдындағы және жобалық құжаттамасын әзірлеу кезінде бастапқы мәліметтер ретінде пайдаланылады.

      Ұсынылып отырған әдістеме домналық және конверторлық өндірістің барлық өндірістік үдерістері қамтылмаған. Оған жаңа өндірістерді енгізу мақсатында қолданыстағы құжатқа түзету енгізу ұсынылуы тиіс.

1. Домналық өндіріс кезінде түзілетін зиянды заттардың шығарылуын есептеу

      14. Шойын өндірісінің кейбір кезеңдерінде жалпы шығарынды мына формула бойынша анықталады:

      Gi = qi * Ө * 10-3 , жылына/т

      мұндағы; qi – ластаушы заттың үлестік шығарындысы, кг/т шойын (4-кесте) осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес;

      Ө – шойын өндірісі (т).

2. Конвертерлік өндіріс кезінде түзілетін зиянды заттар шығарындыларын есептеу

      15. Шойын өндірісінің кейбір кезеңдерінде жалпы шығарынды мына формула бойынша анықталады:

      Gi = qi * Ө * 10-3, жылына/т

      мұндағы; qi – ластаушы заттың үлестік шығарындысы, кг/т шойын (5-кесте), осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес;

      Ө – шойын өндірісі (т).


  Металлургиялық өндірістегі кейбір технологиялық үдерістер кезінде атмосфераға шығарылатын ластағыш заттарды есептеу әдістемесіне қосымша

Зиянды заттардың үлестік шығарындыларының кестесі

      1-кесте – Пештерді қосу кезіндегі зиянды заттардың үлестік шығарындылары:

Зиянды зат

Үлестік шығарынды, г/т

Аммиак

54

Қос қышқылды азот

88

Бенз(а)пирен

0,011

Бензол

76

Нафталин

8

Көмір шаңы

170

Күкіртті сутек

16

Күкірт диоксиді

26

Көміртек оксиді

46

Фенол

1

Цианды сутек

3


      2-кесте – Пештерден шығару кезіндегі зиянды заттардың үлестік шығарындылары:

Зиянды зат

Үлестік шығарынды, г/т

 Аммиак

8

Қос қышқылды азот

0,45

Бенз(а)пирен

0,0098

Бензол

1

Нафталин

5

Кокс шаңы

450

Күкіртті сутек

2

Күкірт диоксиді

20

Көміртек оксиді

10

Фенол

0,5

Цианды сутек

1


      3-кесте – коксты ылғалды түрде сөндіру кезіндегі зиянды заттардың үлестік шығарындыларының мөлшері

Заттардың атауы

Сөндіру мұнарасы

Кокстық рампа

qi, г/т

qi, г/т

Аммиак

50

5

Кокстық шаң

50

-

Күкіртті сутек

5

0,5

Фенол

1

0,1

Цианды сутек

2

0,2


      4-кесте – Ластаушы заттардың үлестік шығарындылары келесі кестеде көрсетілген

Үдеріс

Ластаушы заттар

Үлестік шығарындылар

Өлшем бірлігі

Түзеу коэффициенті**

Домна пештердің скипіне салу

Органикалық емес шаң, (SiO2) 20%-дан кем

0,05-0,24

кг/т шойын

0,4

Домналық пештер скипін түсіру

Органикалық емес шаң, (SiO2) 20%-дан кем

120

г/ Vэф, м3/с*

0,4

Құю машина ғимаратының әйнектелген шығыңқы жері

Темір II, III) оксидтері

Көміртек оксиді

0,02

0,03

г/нм3

0,4

Домналық газдың газ құбырларының кемуі

Көміртек оксиді

0,38-0,5

кг/т шойын

-

Гидроастаулы құрылғыларда домналық шлакты қайта өңдеу

Көміртек оксиді

0,02

кг/ т шлак

-


      * Vэф, м3/с – құйғыштан шығатын газдардың көлемі;

      ** Түзеу коэффициенті шаң қалдықтарының 60%-ы қайнар көздің маңына тұнады деп есептейді.

      5-кесте – Ластаушы заттардың үлестік шығарындылары келесі кестеде келтірілген

Үдеріс

Ластаушы зат

Үлестік шығарындылар

Өлшем бірлігі

Түзеу коэффициенті*

Шойынды миксерлік шөмішке қотару

Темір (II, III) оксидтері

Көміртек оксиді

0,134

0,1834

кг/т шойын

-

Шойынды миксерден қотару

Темір II, III) оксидтері

Көміртек оксиді

0,304

0,1216

кг/т шойын

-

Скрапты үю

Темір II, III) оксидтері

0,18


кг/т болат

0,4

Шойынды құю

Темір (II, III) оксидтері

Күкірт диоксиді

Көміртек оксиді

0,28

0,0011

0,35

кг/т болат

0,4

Болатты құю

Темір (II, III) оксидтері

0,1

кг/ т

болат

0,4

Шлакты құю

Органикалық емес шаң, (SiO2) 20%-дан кем

0,1

кг/ т шлак

0,4


      * Түзеу коэффициенті шаң қалдықтарының 60%-ы көздің маңына тұнады деп есептейді.

Об утверждении отдельных методических документов в области охраны окружающей среды

Приказ Министра окружающей среды и водных ресурсов Республики Казахстан от 12 июня 2014 года № 221-Ө. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 15 июля 2014 года № 9585.

      В соответствии с подпунктом 28) статьи 17 Экологического Кодекса Республики Казахстан от 9 января 2007 года ПРИКАЗЫВАЮ:

      1. Утвердить следующие методические документы в области охраны окружающей среды:

      1) Методика расчета выбросов загрязняющих веществ в атмосферу на объектах транспорта и хранения газа согласно приложению 1 к настоящему приказу;

      2) Методика расчета валовых выбросов вредных веществ в атмосферу для предприятий нефтепереработки и нефтехимии согласно приложению 2 к настоящему приказу;

      3) Методика определения выбросов загрязняющих веществ в атмосферу для тепловых электростанций и котельных согласно приложению 3 к настоящему приказу;

      4) Методика определения валовых выбросов вредных веществ в атмосферу основным технологическим оборудованием предприятий машиностроения согласно приложению 4 к настоящему приказу;

      5) Методика расчета выбросов вредных веществ в атмосферу при работе с пластмассовыми материалами согласно приложению 5 к настоящему приказу;

      6) Методика расчета выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от предприятий цементного производства согласно приложению 6 к настоящему приказу;

      7) Методика расчета выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от объектов 4 категории согласно приложению 7 к настоящему приказу;

      8) Методика расчета нормативов выбросов от неорганизованных источников согласно приложению 8 к настоящему приказу;

      10) Методика расчета нормативов размещения золошлаковых отходов для котельных различной мощности, работающих на твердом топливе согласно приложению 10 к настоящему приказу;

      11) Методика по расчету выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от полигонов твердых бытовых отходов согласно приложению 11 к настоящему приказу;

      12) Методика расчета концентраций вредных веществ в атмосферном воздухе от выбросов предприятий согласно приложению 12 к настоящему приказу;

      13) Методика расчета выбросов загрязняющих веществ в атмосферу при некоторых технологических процессах в металлургическом производстве согласно приложению 13 к настоящему приказу.

      2. Комитету экологического регулирования и контроля Министерства окружающей среды и водных ресурсов Республики Казахстан обеспечить государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан и официальное опубликование в установленном законодательством порядке.

      3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на вице-министра окружающей среды и водных ресурсов Республики Казахстан Т. Ахсамбиева.

      4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня его первого официального опубликования.


Министр

Н. Каппаров



  Приложение № 1
  к приказу Министра
  окружающей среды и
  водных ресурсов
  Республики Казахстан
  от 12 июня 2014 года № 221-Ө

Методика расчета выбросов загрязняющих веществ в атмосферу на объектах транспорта и хранения газа
1. Общие положения

      1. Настоящая Методика расчета выбросов загрязняющих веществ в атмосферу на объектах транспорта и хранения газа разработана с целью установления единых подходов к нормированию выбросов загрязняющих веществ в атмосферу для объектов газотранспортной системы магистральных газопроводов: подземных хранилищ газа (ПХГ), компрессорных станций (КС), газораспределительных станций (ГРС), - на основе унифицированных методов определения параметров газовых потоков и концентраций вредных веществ в выбросах.

      2. Положения настоящей Методики позволяют применять единые методологические подходы в определении норм предельно допустимых выбросов (ПДВ) для действующих и вновь проектируемых объектов транспортировки, хранения и распределения газа потребителям.

2. Характеристика объектов транспорта и хранения газа

      3. Характеристика ПХГ. ПХГ предназначены для хранения газа в пласте (период откачки газа) и подачи его из пласта потребителям (период отбора газа). Эксплуатация технологических установок ПХГ зависит от сезона потребления газа, и имеет циклический характер.

      4. Производительность ПХГ зависит от активного объема газа хранилища. Условно различают три группы хранилищ: 1-ая - малой производительности до 1 млрд. м3 газа; 2-ая - средней производительности - 1 - 3 млрд. м3 газа, 3-я - большой производительности - более 3 млрд. м3 газа.

      5. Газохранилище состоит из следующих основных гидравлических связанных элементов: пласта, равнины соединительных газопроводов, аппаратов используемых при очистке и охлаждении, КС и ГРС (пункта редуцированных газов.)

      6. Характеристика КС. КС предназначены для перекачки газа по магистральным газопроводам. Эксплуатация технологических установок КС зависит от режима работы линейной части, а состав и количество вредных веществ, поступающих в атмосферу зависит от тепла и числа работающих газоперекачивающих агрегатов (ГПА).

      7. Производительность КС зависит от установочной суммарной мощности ГПА. Условно различают три группы КС: 1 - малой производительности с суммарной установленной мощностью до 100 мВт; 2 - средней производительности - 100-200 мВт; 3 - большой производительности - более 200 мВт.

      8. КС состоит из следующих технологически связанных основных объектов: линейной части газопровода, установки осушки по охлаждению газа, компрессорного цеха и пункта редуцирования газа.

      9. Котельная, участок водоснабжения, масляное хозяйство, воздушные компрессоры, контрольно-измерительные приборы, связь, электроснабжение, канализация относятся к вспомогательным газотранспортным объектам отрасли.

      10. Вредными веществами на КС являются газ и продукты его сгорания. Выделение газа обусловлено эпизодическими технологическими операциями, предусмотренными регламентом (продувка аппаратов, шлейфов, газопроводов, скважин и т.д.), и разгерметизацией оборудования.

      Выделение продуктов сгорания обусловлено работой ГПА, трубомоторгенераторов, котлоагрегатов, огненных испарителей и работой факельного хозяйства. Выделение газа и продуктов сгорания поступает в атмосферу через организованные источники выброса.

      11. Источниками выбросов газа на КС и ГРС являются продувочные свечи аппаратов (пылеуловителя, фильтроаппараты, контакторы), свечи пуска и разгрузки ГПА, свечи дегазации, вентиляционные шахты и т.д.

      Источниками выбросов продуктов сгорания газа являются выхлопные трубы ГПА, турбомотогенераторов, дымовые трубы котлоагрегатов, огневых испарителей и т.д.

      12. Статьи затрат газа на технологические операции, связанные с выделением газа в атмосферу на ПХГ и КС приведены в таблице 1 и 2 согласно приложению 1 к настоящей Методике.

      Нормативы затрат газа на технологические операции при создании и эксплуатации ПХГ составляют 1,0 - 1,2 в период вывода хранилища на режим и 0,6-0,7 в период эксплуатации (в % от объема транспортируемого газа).

      В настоящее время на ряде КС и ПХГ внедрены малорасходные или безрасходные схемы продувки аппаратов, а большинство скважин испытывается без выбросов в атмосферу.

      13. Постоянные выбросы газа, газа в атмосферу на ПХГ и КС нет. Они носят эпизодический характер (таблица 2 согласно приложению 1 к настоящей Методике). Продолжительность работы ГПА определяется режимом эксплуатации КС. В таблице 3 согласно приложению 1 к настоящей Методике приведены усредненные показателя надежности работы каждого типа ГПА.

      14. Основными загрязнителями воздушного бассейна при эксплуатации ПХГ и КС являются углеводороды, окислы азота, окись углерода, и, если природный газ содержит соединения серы, то меркаптаны, сероводород и сернистый ангидрид.

3. Расчет выбросов вредных веществ в период эксплуатации ПХГ и КС

      15. Основными операциями, связанными с выбросами природного газа в атмосферу, являются продувка и стравливание газа из аппаратов, а также, связанными с выбросами дымовых газов в атмосферу, сжигание газа в камерах сгораниях ГПА, топках котлоагрегатов, огневых испарителей и на факелах.

      16. Расчет выбросов природного газа при продувке сепарирующих установок.

      17. При продувке жидкости из сепарирующих установок газ поступает из аппарата в дренажную линию определенной длины

, диаметром d, с гидравлическим сопровождением

и через накопительную емкость конденсата направляется на свечу.

      Весовой расход газа при длине дренажной линии

- 100 м и различных диаметрах может быть рассчитан по упрощенным формулам, представленным в таблице 4 согласно приложению 1 к настоящей Методике, выведенных из формулы (таблица 11), согласно приложению 1 к настоящей Методике.

      18. Индивидуальные исходные нормы расхода газа на одну продувку пылеуловителя и конденсатосборника (Нопк) представлены в таблице 5 согласно приложению 1 к настоящей Методике, в которой нормы определяются по формуле (таблица 12, согласно приложению 1 к настоящей Методике) при следующих условиях: время закрытия крана t = 10 с, давление газа в пылеуловителе (конденсатосборнике) Ра = 5,4 МПа, температура газа Та = 293 К, объем удаленного стабильного конденсата

     

= 1м3

      19. Расчет объема выброса при стравливании газа из метанольниц, шлейфов и соединительных газопроводов на свечу (м3) осуществляют по формуле:


(3.1.)

      где Vk - герметический объем метанольниц, шлейфов и соединительных газопроводов (м3), длиной

(м) с сечением ПR2 (м2), в которой находится газ при давлении Ра и температуре tа и равен S= ПD2/4;

      Ро , t0 - атмосферное давление (МПа) и температура газа при 0оС;

      Ро , t0 - давление (МПа) и температура (0оС) в соответствующем оборудовании или сооружении.

      D - диаметр оборудования, м ;

      Z - коэффициент сжимаемости газа (рисунок 1, согласно приложению 2 к настоящей Методике). Время стравливания газа из участка соединительного газопровода через свечу определяют по графику на рисунок 2, согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      На графике приняты следующие обозначения:

      Dвн - внутренний диаметр соединительного газопровода (м); dвн - внутренний диаметр продувочной свечи (м);

      т - отношение рабочего сечения крана на продувочной свече к сечению продувочной свечи;

     

- длина участка газопровода (м);

      р - давление в газопроводе (атм);

      t - время опорожнения участка газопровода (мин.).

      При других значениях m, отличных от приведенных на графике, пересчет времени стравливания участка газопровода (мин.) осуществляет по формуле

      t''=t*

(3.2.)

      где t - время опорожнения участка газопровода при m= 0,4.

      Графический расчет объема выброса газа в атмосферу из участков газопровода различной длины приведен, на рисунок 3, согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      Индивидуальные исходные нормы расхода газа на продувку 1 км газопровода диаметром dr- (через свечи) представлены в таблице 6 согласно приложению 1 к настоящей Методике, в которой использована формула (таблица 13) согласно приложению 1 к настоящей Методике при следующих условиях: снижение давления газа с 5,5 МПа до 1,0 МПа, средняя температура Тср = 293 К.

      20. Определение объема газа, выбрасываемого в атмосферу при продувке скважин.

      При продувке скважин объем стравливаемого газа V1 (м3/сут) определяется по способу бокового статистического давления:

      V1=396*D2

(3.3)

      где D - диаметр свечи через которую проходит продувка скважин, м

      р - давление газа перед пропускным отверстием свечи, кг/см2 (при продувке скважин Р измеряется на головке скважины);

     

- относительная плотность газа, кг/м3;

      t - температура газа, 293 К ;

      Е - время продувки скважины, сутки (в среднем 15 мин).

      21. Расчет объема газа, выбрасываемого в атмосферу при остановке и раскрутке компрессора.

      Количество газа, стравливаемое при остановке и разгрузке одного компрессора (м2), определяют по формуле / 4 /:


(3.4.)

      где Vk- геометрический объем компрессорной части с коллекторами на приеме и выходе КС, м 3;

      Ра, Та - давление и температура газа перед стравливанием, МПа, К ;

      Z - коэффициент сжимаемости газа при рабочих условиях, определяемый на рисунок 1, согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      Объем газа, стравливаемый в атмосферу при разгрузке компрессора в единицу времени (м3/с), определяют по формуле:

      V1

(3.5.)

      Весовое количество газа, стравливаемое в атмосферу при разгрузке компрессора в единицу времени (кг/с), определяют по формуле:

      G1=V1*

(3.6.)

      где

- плотность газа, кг/м3

      22. Оценка годовых потерь газа в атмосферу (м3) при испытании скважин на ПХГ, вышедших из капитального ремонта или бурения, производят по формуле:

      V=

(3.7)

      где V1срj - средний объем выброса при испытании i-той скважины за год, м3, j= 1,2.3... N;

      N - количество испытанных скважин в год;

      V1cp - средний объем газа, теряемый на ПХГ при испытании одной скважины в год, м3.

      V1 - объем газа, вытраливаемый в атмосферу при продувке одной скважины, м3/сутки, определяют по формуле (таблица 14) согласно приложению 1 к настоящей Методике или по суточному дебиту скважины.

      23. Расчет объемов сгорания природного газа и количества вредных веществ, выбрасываемых в атмосферу через выхлопные трубы ГПА.

      24. Объем выхлопных газов (м3/ч) определяют по формуле:

      V1=d1*К*В (3.8)

      где В - расход топливного газа, м3/ч;

      К - стехиометрический коэффициент, равный 10;

      d1 - коэффициент разбавления воздуха (для газоморных компрессоров d1 = 2-3, для газотурбинных d1 - 3-9).

      25. Количество вредных веществ, выделяющихся при эксплуатации ГПА, зависит от их типа и технического состояния. Для турбинных ГПА количество окислов азота в выхлопных газах не должно превышать 220 мг/м3 при условиях выхлопа в условной концентрации

      кислорода - 15%. В разделе 2 приведены данные по техническим характеристикам и удельным выбросам вредных веществ для некоторых типов ГПА, принятые по экспериментальным их значениям и данным заводов-изготовителей (таблица 13), согласно приложению 1 к настоящей Методике.

      Количество вредных веществ в выхлопных газах ГПА определяют по формуле:


(3.9.)

      где mi - удельный выброс i -го вещества (NO2, CO и др.) г/м3;

      Vi - обьем выхлопных газов, м3/с;

      Величину выбросов двуокиси азота (NO2) принимают в количестве 0,05-0,2 от количества выбросов NОх.

      26. При отсутствии данных анализа состава выхлопных газов значения удельных выбросов вредных веществ берется по их максимальным величинам, равным для окиси углерода - 250 мг, для окислов азота - 320 мг на м3 продукта сгорания.

      27. Определение количества вредных веществ, выбрасываемых в атмосферу при продувке скважин со сжиганием на факеле.

      28. Объем дымовых газов V1, величину которого рассчитывают по уравнениям процесса сгорания (м3/ч), определяют по формуле:

      V1=7.84*B*d*Э (3.10)

      где d - коэффициент избытка воздуха;

      В- расход газа на сжигание, м3/с;

      Э - калорийный эквивалент топлива, (таблица 14) согласно приложению 1 к настоящей Методике.

      При сжигании природного газа на факеле объем дымовых газов определяют из расчета десятикратного разбавления природного газа, подаваемого на свечу.

      29. При отсутствии данных о составе дымовых газов, количество вредных веществ выбрасывают в атмосферу при сжигании газа на факеле (кг/ч) определяют по формуле:

      Vi= Кi*В (3.11)

      где В - расход газа на факеле, кг/ч;

      Кi- опытный коэффициент i-того вещества, равный;

      с подачей пара Ксо= 2*10-2, КСH4=5*10-4, КNO2=3*10-3

      без подачи пара Ксо = 0,057, КCH4 = 0,015, КNO2 = 0,001.

      Выброс сернистого ангидрида (кг/ч) определяют по содержанию серосодержащих (H2S, RSH, % вес) в сжигаемом газе по формуле:


(3.12)

      где СH2S,RSH - концентрация соединений серы в газе, поступающем на сжигание, % вес.

      30. Определение продуктов сгорания и количества выбросов вредных веществ в атмосферу при сжигании природного газа в топках котлов и огневых испарителей.

      31. Расход дымовых газов V, при сжигании природного сгорания газа в топках котлов и огневых испарителей (м3/ч) определяют по формуле /11,12/

      V= В * V1 (3.13)

      где В - расход природного газа, м3/ч;

      V1 - суммарный объем влажных продуктов полного сгорания при сжигании м3 природного газа равный:

      V1= Ve +Vb (d-1) (3.14)

      Vе,Vb-соответственно теоретический объем продуктов сгорания и теоретически необходимый объем воздуха на горение, м3/м3 (таблица 14), согласно приложению 1 к настоящей Методике;

      d - коэффициент избытка воздуха в дымовых газах равный:

      d =

; где О2 - содержание кислорода в дымовых газах, %.

      32. Расчет выбросов окиси углерода.

      Количество окиси углерода (т/год), выбрасываемое в атмосферу с дымовыми газами котлоагрегата вычисляют по формуле:


(3.15.)

      где В - расход топлива (твердого, жидкого или газообразного) т/год или м3/год;

     

- среднегодовая низшая теплота сгорания топлива, МДж/кг или МДж/м3, если известна теплота сгорания топлива в ккал/кг (ккал/м3), то для подстановки в формулу 3.15 ее следует умножать на 0,00419;

      Усо- параметр, зависимый от вида топлива, конструкции топочного устройства и характеризующий количество окиси углерода, образующегося на 1 ГДж тепла, выделяемого при горении топлива, кг/ГДж; его значение принимается по данным таблице 8 согласно приложению 1 к настоящей Методике.

      Если коэффициент избытка воздуха в продуктах сгорания за топкой, по данным газового анализа, больше чем его нормативное значение, указанное в таблице 8 согласно приложению 1 к настоящей Методике, то

принимается равным нулю, при значении меньше, чем нормативное, результат расчета по формуле 3.15 следует умножить на отношение нормативного значения коэффициента избытка воздуха к фактическому.

      Если имеются результаты непосредственного определения содержания окиси углерода в дымовых газах, то значение Усо (кг/ГДж ) подсчитывают по формуле:

      Усо = 12,5*dух*Ссо*

*

(3.16)

      где Ссо - содержание оксида углерода в дымовых газах, % об;

      dух - коэффициент избытка воздуха за котлоагрегатом по данным газового анализа;

     

- объем продуктов сгорания на 1 МДж тепла, введенного в топку с топливом, м3/МДж;

     

- поправочный коэффициент, зависящий от вида топлива и избытка воздуха.

      Для природного газа

= 0,30;

= 0,88 при dух = 1,8 и

= 0,9 при dух = 2,0- 2,2.

      Количество оксидов углерода (т/год), выбрасываемое в атмосферу с дымовыми газами котла, подсчитывают также по формуле:

     

=0,001*Ссо*В (3.17)

      где Ссо - выход окиси углерода при сжигании газообразного топлива, кг/тыс.м3, определяемый по формуле:

      Ссо=q3*R*

(3.18)

      где q3 - потери тепла от химической неполноты сгорания топлива, %;

      R - коэффициент, учитывающий долю потери теплоты вследствие химической неполноты сгорания топлива, обусловленной содержанием в продуктах неполного сгорания СО, для газа = 0,5;

     

- теплота сгорания натурального топлива, кДж/м3.


      При сжигании газа с нормативным коэффициентом избытка воздуха (L) следует принимать q3 = 0,25% (согласно результатам обработки литературных данных по удельным выбросам и концентрации СО). При L значительно больше, чем нормативные, следует принимать q3 = 0.

      33. Расчет выбросов окислов азота.

      Количество окислов азота в пересчете на NО2 (т/год), выбрасываемых в атмосферу с дымовыми газами котлоагрегатов, подсчитывают по формуле:


(3.19)

      где В - расход натурального топлива, т/год или тыс.м3/год;

     

- среднегодовая низшая теплота сгорания израсходованного топлива, МДж/кг;

      YNO2 - параметр, зависящий от вида топлива, конструкция топочного устройства, мощности и нагрузке котлоагрегата и характеризующий количество окислов азота, образующих количество окислов азота, образующих на 1 ГДж тепла, выделяемого при горении топлива, кг/ГДж.

      Величину YNO2 для природного газа вычисляют по формулам:

      YNO2=0,061 + 0,014 lq N; (3.19)

      YNO2=0,061 +0,014 lq 600D; (3.20)

      где N - теплопроизводительность при номинальном режиме, кВт;

      D - паропроизводительность при номинальном режиме, т/ч.

      Удельный выброс при нагрузке агрегата, отличающийся от номинальной, равен:

      YNO2= YNO2ном *N0.25

      где N = Nфакт / Nном или Дфакт / Дном (3.21)

      Для практических целей построены графики зависимости YNO2 от теплопроизводительности и паропроизводительности. (рисунок 4), согласно приложению 3 к настоящей Методике.

      Если имеются данные непосредственного определения концентрации окислов азота в дымовых газах, то YNO2 (кг/ГДж) вычисляют по формуле:

      УNO2 = 20,5*dух*СNO2 *

*

(3.22)

      34. Расчет валовых выбросов газа при технологических операциях

      Валовые выбросы вредных веществ, связанные с продувками, стравливанием газа из аппаратов и со сжиганием (т/год), определяют по формуле /16/:



      где Мi - количество выбросов i - того вещества при технологических операциях, связанных с поступлением вредных ингридиентов в атмосферу, г/с;

     

- продолжительность технологической операции, с;

      Кi - количество операций за год;

      ni - число аппаратов, на которых осуществляется операция с выбросами в атмосферу за год.

4. Определение предельно допустимых и фактических выбросов на ПХГ и КС

      35. Предельно допустимый выброс вредного вещества рассчитывают для холодных (продувочная свеча, свеча дегазации) и нагретых (дымовая труба, факел), источников выбросов.

      36. Расчет ПДВ для выбросов нагретой газовоздушной смеси.

      Предельно допустимый нагретый выброс вредного вещества в атмосферу (г/с) определяют по формуле:


(4.1.)

      где ПДК - предельно допустимая концентрация вредного вещества в приземном слое атмосферы населенных пунктов, мг/м3;

      Н - высота источника выброса над уровнем земли, м;

      V1 - объем газовоздушной смеси и окружающего воздуха, град.;

     

- равность температур газовоздушной смеси и окружающего воздуха, град.;

      А - коэффициент стратификации, (С2/3.мг.град1/3 г.);

      F - безразмерный коэффициент, учитывающий соединение вредных веществ в атмосфере воздуха;

      m, n - безразмерные коэффициенты, учитывающие условия выхода газовоздушной смеси из устья источника выбросов;

     

- безразмерный коэффициент, учитывающий рельеф местности.

      37. Величину

(оC) следует определять, принимая температуру окружающего атмосферного воздуха Та, по средней температуре наружного воздуха в 13 ч. наиболее жаркого месяца года, а температуру выбрасываемой в атмосферу газовоздушной смеси Тг - по действующей для данного производства нормативу.

      38. Коэффициент А принимается для неблагоприятных метеорологических условий, при которых концентрация вредных веществ в атмосферном воздухе от источника выброса достигает максимального значения для Казахстана-200.

      39. Величина F - безразмерный коэффициент, учитывающий скорость оседания вредных веществ в атмосферном воздухе. Его значения принимается:

      для газообразных вредных веществ (сернистого газа, углерода, природного газа, меркаптанов, сероводорода, окислов азота и т.д.) и мелкодисперсных аэрозолей (пыли, золы и т.п., скорость упорядоченного оседания которых практически равна нулю) - 1;

      для пыли и золы (кроме указанных в "а"), если средний эксплуатационный коэффициент очистки равен: не менее 90% - 2; от 75 до 90% - 2,5; менее 75% - 3.

      40. Объем газовоздушной смеси (м3/с) определяют по формуле:

      V = ПD2 * w / 4 , (4..2.)

      где D - диаметр устья источника выброса, м;

      w - средняя скорость выхода газовоздушной смеси из устья источника выброса, м/с.

      Формулой 4.2 можно пользоваться для определения скорости выхода газовоздушной смеси (w) из устья источника выброса только при докритическом истечении.

      При критическом истечении газовоздушной смеси из источников выбросов скорость (м/с) определяют по формуле:


(4.3.)

      где i1 - энтальпия газовоздушной смеси при выходе из свечи, кДж/кг, (Ро * Тр);

      i2 - энтальпия газовоздушной смеси в рабочих условиях, кДж/кг (Рр, Tо).

      Значение i1, i2 для рабочих условий истечения газа приведены в таблице 14, согласно приложению 1 к настоящей Методике.

      Объем газовоздушной смеси при критических скоростях выброса (м3/с) определяют по формуле:

      V1 = F * w (4.4.)

      где F - площадь поперечного сечения устья свечи, м2, равный

      ПD2 / 4.

      Весовой расход газовоздушной смеси (кг/с) определяют по формуле:

      G = V1*

(4.5.)

      где

- плотность газа, кг/м3 (при Р раб, T раб).

      Методы определения объема газовоздушной смеси V1, в случае невозможности измерения скорости w для различных источников выбросов приведены в разделе 3

      41. Значения безразмерного коэффициента m определяют по формуле:


(4.6.)

      где f - параметр, определяемый (м/с2 град) по формуле:


(4.7.)

      42. Значения безразмерного коэффициента n определяют при следующих значениях:

      при

м<0,3 n = 3 (4.8.)

      при 0,3‹

м<2 n=3-

(4.9.)

      при

м > 2 n = 1 (4.10.)

      При этом

м (м/с) рассчитывают по формуле:

(4.11)

      43. Величину безразмерного коэффициента n принимают равной 1, если в радиусе 50 высот труб от источника перепад отметок местности не превышает 50 м на 1 км.

      44. Расчет предельно допустимого холодного выброса.

      45. Величину ПДВ вредных веществ (г/с) для случая холодного выброса (продувка или стравливание газа через свечу) определяют по формуле:


(4.12)

      Объем газовоздушной смеси V1 определяют по формулам, приведенным в разделе 3.

      46. Коэффициент А в формуле (4.12) имеет размерность м3 мг/г. Зависимость его значений от расположения источника на территории страны такая же, как и в случае нагретых выбросов.

      47. Безразмерный коэффициент n определяют по формулам (4.5 и 4.7) в зависимости от величины параметра

м, вычисляемого (м/с) по формуле:

     

м=1,3

(4.13.)

      48. Расчет фактических выбросов вредных веществ.

      Выбросы газа в атмосферу на ПХГ и КС зависят от количества продувок, частота которых определяется качеством газа, поступающего на установку очистки и осушки газа, режимом месторождения, из которого газ направляется в хранилище, а также техническим состоянием эксплуатируемого технологического оборудования.

      49. Продувки или стравливание газа из оборудования при технологических операциях, обусловленных, регламентом, осуществляются от одного раза в год до нескольких раз в сутки.

      Поступление вредных веществ (NOx>CO, S02) в атмосферу имеет место при эксплуатации ГПА, котлоагрегатов, огневых испарителей и зависит от продолжительности их работы.

      50. На основании детального анализа эксплуатации технологических объектов и операций, связанных с выделением вредных выбросов в атмосферу в периоды эксплуатации КС и хранилищ, установлены источники выбросов вредных веществ, их объемы, качественный и количественный составы выбросов. В таблице 10 согласно приложению 1 к настоящей Методике приведены данные по фактическим выбросам вредных веществ, полученные экспериментальным и расчетным путем на основе обследования состояния воздушного бассейна от источников выбросов технологических объектов.

      51. Выбросы газа зависят от качества поступающего газа и активного объема хранилища, а выбросы продуктов сгорания природного газа (N0X, СО) - от номинального расхода топливного газа.

      52. Расчет годовых выбросов ПХГ и КС, относящихся к группам 1-3, приводится в пункте 60.

      Нормы выбросов устанавливаются на газ, поступающий в атмосферу из свечей сборного пункта и КС и на вредные вещества (N0X, СО, SO2) выделяющиеся в атмосферу при работе ГПА.

      Выбросы вредных веществ от котлоагрегатов и огневых испарителей по сравнению с выбросами от КС незначительны и составляют в среднем до 2% от общих выбросов КС.

      53. В период эксплуатации ПХГ норма выбросов газа составляет 0,6-0,7% от объема транспортируемого газа.

      Годовые выбросы действующих и проектируемых в отрасли ПХГ (т/год), будут рассчитываться в соответствии с нормативами затрат газа по формуле:


(4.14)

      где Gr - годовой выброс газа в атмосферу, т/год;

      К - норма затрат газа в период эксплуатации ПХГ, К = 0,6-0,7;

     

- плотность газа, кг/м 3;

      Vr - объем транспортируемого газа в год, млрд. м3.

      Формула (4.14) используется для расчета ожидаемых суммарных годовых выбросов газа для эксплуатируемых и вновь проектируемых ПХГ.

      54. Годовой выброс вредных веществ (N0x,CО, S02) от ГПА, эксплуатируемых в компрессорных цехах действующих и проектируемых объектов рассчитывают в соответствии с данными по удельным выбросам, приведенным в таблице 7 согласно приложению 1 к настоящей Методике, с учетом проектных данных, типов, количества ГПА и продолжительности их эксплуатации.

      На основании результатов по выбросам вредных веществ, приведенным в таблицах 7, 10 и 14 согласно приложению 1 к настоящей Методике была получена функциональность, связывающая мощность выбросов вредных веществ и номинальный расход топливного газа (Vr.r).

      Предполагалось, что коэффициент избытка воздуха (L) равен 3-9, а содержание кислорода в выхлопных газах составляет 15-19% объемных.

      Фактические выбросы окислов азота и окиси углерода от ГПА рассчитываются по формуле, полученной на основе исследования зависимости количества выбросов вредных веществ (г/с) от расхода топливного газа (м3/ч).

      Mi =Ki*Vt*r (4.15)

      Расчетным путем установлено, что для газотурбинных агрегатов:

      KNOx=2,83*10-3 Ксо=3,12*10-3

      для газомоторокомпрессоров KNOx =8,2*10-3 Ксо=2,9 *10-3

      55. Нормативы выбросов окислов азота для энергетических установок малой мощности, эксплуатируемых на ПХГ и КС, рассчитывают в соответствии с данными по удельным выбросам и теплотехническим характеристикам и приведены в таблице 10 согласно приложению 1 к настоящей Методике.

      Определение нормативов выбросов NОх для котельных и установок регенерации ДЭГ проводится на основе мощности выброса и его годового валового значения для одного агрегата, с учетом количества агрегатов и времени их эксплуатации.

      56. Сравнение результатов расчета предельно допустимых и фактических выбросов. Результаты расчетов проектов норм ПДВ и фактических выбросов приведены в таблице 10 согласно приложению 1 к настоящей Методике.

      Для сравнения результатов расчета были выбраны ПХГ и KС относящиеся к группам 1-3.

5. Расчет годовых выбросов

      57. Годовые выбросы КС и ПХГ, относящиеся ко всем трем группам, в том числе для ГРС 3-ей группы, рассчитываются (т/год) по следующим формулам:

      для выбросов газа ПХГ Gr=К*

*V*10-5 (5.1)

      где К - коэффициент затрат газа на технологические операции для ПХГ (К=0,6-0,7);

     

- плотность газа, кг/м3;

      Vr - объем транспортируемого газа за год (период отбора плюс период закачкой)

      Gr =(

)

*10-3

      для выбросов газа КС (5.2)

      где Vri - объем выброса газа при i-тoй технологической операции, м3 (продувка пылеуловителя, стравливание газа из компрессора и т.д.) (расчет Vri для каждого вида технологической операции производится по формулам, приведенным в разделе 3);

      n - количество технологически операции-, связанных с выбросом газа в атмосферу за год;

      р - плотность газа, кг/м3;.

      для выбросов газа ГРС Gr = 0,31* Q3/4, (5.3)

      где Q - производительность ГРС, млн. м3 /сутки.

      58. Если в газе присутствуют сераорганические вещества (меркаптаны, сероводород), то учет валовых выбросов в атмосферу сераорганических веществ для КС, ПХГ и ГРС (т/год) производят по формулам:

      . для ПХГ

(5.4.)

      где mг - количество сераорганического вещества в м3 газа , г/м3 ;

      для КС Gs=(

) ms *10-6 (5.5)

      для ГРС

, (5.6)

      где Q - производительность ГРС, млн.м3/сутки.

      60. Годовые выбросы продуктов сгорания топливного газа

      (NOх, CO.SО2)

(т/год) при работе j-ro типа ГПА рассчитывают по формуле:

(5.7.)

      где i - вид вредного вещества (N0Х, СО,S02);

      mi - удельный выброс i-го вещества на 1 м3 топливного газа, г/м3;

      Vi' - объем топливного газа на j-тый тип ГПА, м3 /год;

      j - тип ГПА (j = 1,2,3 ,…n);

      n - количество ГПА.

      Если для каждого типа ГПА известны объемы дымовых газов (м3/год), получаемые при сгорании топливного газа в камерах сгорания ГПА, и удельные выбросы i-го вещества на 1м3 дымовых газов (г/м3), то годовые выбросы продуктов сгорания

(т/год), определяют по формуле:

(5.8.)

      При отсутствии данных по удельным выбросам вредных веществ годовые выбросы продуктов сгорания (т/год) определяют по формуле:


(5.9)

      где Ki - коэффициент выброса i -го вещества, равный:

     

для газотурбинных агрегатов;

     

- для газомоторных агрегатов.

      Для топливных газов, содержащих сераорганические соединения, годовые выбросы сернистого ангидрида (т/год) определяют по формуле:


(5.10)

      где Сs - концентрация соединения серы в топливном газе, % вес;

     

- плотность газа, кг/м3.

      61. Примеры расчета валовых выбросов.

      Расчет 1.

      Объем транспортируемого газа Vr на ПХГ за полный цикл работы (отбор плюс закачка) составляет 2 млрд.м3. В газе присутствует 5 мг/м3 меркаптанов (m


      ). Плотность газа

составляет 0,7 кг/м3. Определить годовые выбросы вредных веществ в атмосферу.

      Выбросы газа в атмосферу


т/год.

      Выбросы меркаптанов в атмосферу


т/год.

      Расчет 2.

      На КС установлено 8 агрегатов типа ГПА Ц-6,3 и 5 агрегатов типа 10 ГКН. Номинальные расходы топливного газа на один ГПА Ц-6,3 составляет 2920 м3/ч, а на один 10 ГКН 404,8 м3/ч. Годовые расходы топливного газа составляют на один Ц 6,3 16820000 м3/год, а на один 10 ГКН 2332000 м3/год. Удельные выбросы продуктов сгорания на 1 м3 топливного газа составляют:

      для ГПА Ц-6,3 - окислы азота -7,53 г/м3, окись углерода - 32,5 г/м3;

      для ГПА 10 ГКН - окислы азота - 3,27 г/м3, окись углерода - 9,07 г/м3.

      Содержание сераорганических соединений в топливном газе Сs - 0,002% вес. Каждый агрегат эксплуатируется 240 дней в году. (i = 240). Плотность топливного газа

= 0,7 кг/м3.

      Определить годовые выбросы вредных веществ в атмосферу.

      1) Определить годовые выбросы NОх и СО (т/год):



      Годовые выбросы окислов азота


+

= 8*7.53*16820000*10

+ 5 * 3.27 * 2332000 *10

= 1050.84 т/год.

      Годовые выбросы оксида углерода (i = СО):


= 8 (32,5 * 16820000 * 10

) = 4477,5 т/год.

      2) Определить годовые выбросы SО2 (т/год)


= 0,025 *10-2*0,002*0,78*2920*240+5*404,8*240) = 4,16 т/год.

      Расчет 3. Определить количество окислов азота в пересчете на NО2 (т/год) выбрасываемых в атмосферу с дымовыми газами котлоагрегата Энергия 6. Количество секций агрегата n = 20; часовой расход природного газа В1 = 49 м3/ч; низшая теплота сгорания газа Qr = 8500 =35,36 мДж/м3; кпд агрегата

= 0,8, агрегат работает 24 часа в день в течение 210 дней в году.

      1) Теплопроизводительность агрегата:


=49*8500*0,8=0,33 Гкал/ч=383,8 кВт

      2) Удельный выброс окислов азота (кг/ГДж)


=0,051+0,014 lg383.8=0.067 кг/ГДж

      3) Годовой выброс окислов азота (т/год):



      В =В1*

*10-3=49*24*210*10-3=247 тыс.м3/год

т/год.

      62. Производить расчеты рассеивания вредных веществ для ПХГ, КС нецелесообразно. В случае необходимости достаточно ограничиться данными, приведенными в разделе 5 по концентрации вредных веществ в районе расположения изученных ПХГ и КС.


  Приложение 1
  к Методике расчета
  выбросов загрязняющих
  веществ в атмосферу на
  объектах транспорта и
  хранения газа

Таблицы, применяемые в настоящей Методике

      Таблица 1

      Затраты газа на технологические операции (продувки), сопровождающиеся выделениями природного газа в атмосферу в период эксплуатации ПХГ

Наименование технологических операций газа в атмосферу

Время выброса газа (t)

Периодичность операции

Стравливание газа из компрессорных цилиндров и системы обвязки ГПА при профилактических осмотрах и ремонтных работ

5-200

Закономерности нет

Стравливание газа на оборудовании системы очистки газа при удалении твердых или жидких частиц

30-120

1-2 раза в смену

Стравливание газа на метанольниц при заправке их ингибиром

300

2 раза в год

Стравливание газа из шлейфов и соединительных газопроводов в конце каждого периода работы ПХГ для монтажа и демонтажа заглушек на оборудовании системы осушки газа, при производстве огневых работ на газопроводах и шлейфах

до 900

2 раза в год

Продувка шлейфов, соединительных газопроводов для удаления скопившихся в них жидких и твердых частиц

до 900

2 раза в год

Стравливание газа из газопроводов отводов перед каждым периодом работы ПХГ для развязки измерительных диафрагм и запорной арматуры

(1-2) 3600

1 раз в несколько лет

Продувка скважин при очистке забоев от грязи и жидкости после выхода их из бурения или капитального ремонта, а также после окончания отбора из них газа

до 900

не более 25% от числа эксплуатационных скважин


      Таблица 2

Наименование установки

Источники выделения

Характер операций, сопровождающимся выбросом в атмосферу

Тип вредного вещества

Продолжительность одной операции, (t)

Количество операций за год, (К)

Источник выбросов

1. Установка очистки и осушки газа

Сепаратор, пылеуловитель, конденсаторосборник/ продувочные свечи

Продувка газа

Природный газ

30 - 190

Зависит от качества газа

-"-"

Огневой испаритель / дымовая труба

Сжигание газа

Продукты сгорания газа

24*3600

Число дней в эксплуатируемый период

2. Компрессорный цех

ГПА / Выхлопная труба

-"-"-

-"-"-

-"-"-

-"-"

-"-"

ГПА / Продувочная свеча

Стравливание газа

Природный газ

5 - 200

Закономерности нет

-"-"

ГПА / продувочная свеча

-"-"-

-"-"-

5 - 200

-"-"

3. Установка очистки газа

Пылеуловитель / Продувочная свеча

Продувка газа

Природный газ

30 - 120

Зависят от качества газа


      Таблица 3

      Усредненные показатели надежности работы ГПА

Тип установленного агрегата

Единичная мощность агрегата, КВт

Количество установленных агрегатов

Относительное время нахождения агрегата в работе, %

Относительное время нахождения агрегата в резерве, %

Относительное время нахождения агрегата в простое и ремонте, (ППР), %

Усредненные данные по количеству остановок и пусков агрегата за год

останов

пуск

Газотурбинные ГПА

ГТ-70С-4

4000

39

32,2

59,6

8,2

5

5

ГТ-70-С-5 (ГТК-3)

4250 (4400)

162

52,7

38,2

9,2

6

6

ГТ-750-6

6000

258

56,7

33,2

10,1

7

7

ГТК-6

6000

182

69,9

17,7

12,4

6

6

ГТК-9-75С

9000

45

56,7

26,2

17,1

6

6

ГТК-10

10000

10

75,8

6,1

18,1

5

7

ГТК-16

16000

878

64,5

23,4

12,1

7

3

ГТА-16

16000

9

62,2

8,2

29,6

4

16

ГТБ-25

25000

8

65,4

10,8

33,8

16

20

ГПУ-10

10000

14

56,2

20,6

23,2

20

21

ГПА-Ц-6,3

6300

152

52,1

36,6

11,3

22

73

ГПА-Ц-16

16000

504

45,0

31,3

23,7

70

27

АГТУ-6000

6000

44

33,2

43,2

23,6

27

12

Солар

2620

6

34,1

47,0

18,9

12

12

ГТК-10И

10000

38

61,5

25,9

12,6

12

12

ГТК-25И

25000

232

63,3

22,5

14,2

13

13

Коберра-182

12900

16

56,4

27,6

6,0

33

33

Электроприводные ГПА

АЗ-4500

4500

136

26,5

70,4

3,1

6

6

СТМ:СТД-4000

4000

574

52,2

40,2

7,6

13

13

СТД-12500

10000

129

52,7

36,4

10,9

25

25

Газомоторные агрегаты

Линейные КС /Станция ПХГ


ГОГК, 10КГН

736/1100

581/240

36/35,7

53,4/50,1

10,6/14,2

7/12

-

МК-3

2060

55/21

27,4/31,0

51,5/43,5

21,1/35,5

12/10

-

МК-10

2500

4

50,6

40,7

9,7

12

-

ГПА-5000

3680

6

21,2

51,7

27,1

9

-

ДР-12

5500

2/3

23,2/16,8

72,1/31,8

4,7/51,4

2/7

-

ГМК м.мощн.(МК-2;8ГК;Кларк)

147-220

22

58,7

33,2

8,1

4

-


      Таблица 4

      Расчетные формулы для определения весового расхода газа при R = 52 см2* К /кг, Т=283 К

Условный диаметр дренажной линии, (d), м

Площадь сечения дренажной линии, (S), м2

Коэффициент гидравлического сопротивления, (

)

Весовой расход газа, (G), кг/с

0,05

0,00196

0,0193

0,8145


0,08

0,00502

0,0176

2,765


0,10

0,0785

0,01169

4,93


0,15

0,01766

0,0155

14,17



      где Ра, Ро - давление в сепарирующем аппарате, и атмосферное давление, кг/см2.

      Таблица 5

      Индивидуальные исходные нормы расхода газа на одну продувку конденсатосборника и пылеуловителя (через продувочные патрубки диаметром 25, 50 и 75 мм)

d патр., мм

25

50

75

Примечание

*Нпк01, м3

24,7

98,8

247,0


**Нпк011, м3

58,7

58,7

58,7


Нопк, м3

83,4

157,5

305,7



      *Нпк01- норма расхода на истечение газа в процессе продувки конденсатосборника и пылеуловителя после удаления;

      **Нпк011- норма расхода газа при дегазации конденсата и воды, удаленных в процессе продувки.

      Таблица 6

      Индивидуальные исходные нормы расхода газа на

      продувку 1 км газопровода диаметром (через свечи)

dr

0,42

0,53

0,72

0,82

1,02

1,22

1,42

Ноп, тыс.м3/км

1,40

2,22

4,42

5,76

9,04

13,04

17,67

С разрезом трубы

Н01п, тыс.м3/км

7,98

12,64

25,18

32,85

51,51

74,31

100,74

Н02п, тыс.м3/км

1,40

2,22

4,42

5,76

9,04

13,04

17,67

Ноп, тыс.м3/км

9,38

14,86

29,60

38,61

60,55

87,35

118,41


      где Н01п - норма расхода газа, стравливаемого на 1 км продуваемого участка перед разрезом трубы;

      Н02п - норма расхода газа на смежном участке для очистки 1 км продуваемого участка.

      Таблица 7

      Усредненная характеристика источников при эксплуатации ГПА

Тип ГПА

Номинальный расход топливного газа, (Vrr),

м3/с

Параметры источников выбросов

Продувочная свеча при пуске ГПА

Продувочная свеча при остановке и разгрузке

Выхлопная труба

Диаметр, м

Высота, м

Расход газа на запуске, м3/ч

Диаметр, м

Высота, м


/D

Объем стравливаемого газа, м3

Время, с

Диа метр, м

Высота, м

Температура продуктов сгорания за силовой турбиной, оC

Объем продуктов сгорания, (V1), м3/с

Удельный выброс вредных веществ на м3 продуктов сгорания, г/м3

Количество выбросов вредных веществ,г/с

NOx

СО

NOx

СО

ГТН-25

2,33-2,64

0,1-0,2

3-12

3,0-3,2

0,1

3-20

40/1,0

31,4

60-90

3,64

11,421,7

385

81,5-136,8

50

510

4,1-6,6

41,5-69,6

ГТН-16

1,60

0,1-0,2

3-10

3,6

0,1

5-20

40/1,0

31,4

60

3,2

28

410

66,9

220

250

14,7

16,7

ГТН-9-750

1,52

0,25

15

11,9

0,15

12

40/1,0

31,4

60

2,5

25

470

61,3

220

250

13,5

15,3

ГТК-16

1,85

0,25

10

5,9

0,15

3-20

40/1,0

31,4

50

3,2-3,8

22

412

78,7

220

250

17,3

19,7

Коберра-182

1,68

0,25

10

0,3

0,15

3-10

40/1,0

31,4

60

4,8-2,5

13-22

380

78,6

220

400

17,3

31,4

ГПУ-10

1,35

0,15

10

0,03

0,08-0,1

4-10

--

21,7

30-60

3,05-3,55

11,3-5,9-12,8

411

59,8

220

250

13,2

14,9

ГТН-6

1,1

0,25

10

1,6

0,08-0,05

4-13


30/1,0

23,5

20-60

3,0-2,463,65-4,6

6-8, 8,76

10

9

340-410

43,8

200

600

8,7

26,3

АГТУ-6000

0,76

0,25

до 14

1,54

0,15

12

40/0,7

20,4

60

2,5

25

415

35,7

140

170

5,0

6,1

ГТ-700-4

0,72

0,08

5

-

0,08

5

-

-

-

2,67

5

300

30,5

220

250

7,4

8,4

ГТ-700-5

0,72

0,2

до 14

1,1

0,05

20-254

40-0,7

15,4

20-60

2,5

20-25

420

33,5

90

150

3,0

5,0

ГТ750-6

0,49

0,2

до 14

1,4

0,06

10-20

40/0,7

15,4

20-90

2,5-3,0

15-20

475

35,2

90

150

3,2

5,3

ГТ-6-750

0,64

0,2

до 14

2,0

0,05

20-25

40/0,7

15,4

30-100

1,4

25

476

45,4

120

150

5,4

6,8

ГТК-5

0,72

0,2

до 14

1,5

0,19

13

40/0,7

15,4

5-30

3,0

14

415

35,7

40

600

1,4

21,4

ГПА-5000

0,48

0,2

до 14

1,4

0,05-0,15

10-25

40-0,7

15,4

20-40

2,4+3,0

15-25

475

35,2

60

120

2,1

4,2


ДР-12

0,44

-

-

-

0,1

20

-

16,7

60

0,4

20

360-400

13,3

220

340

2,9

4,5

МК-8

0,43

-

-

-

0,15

12-18

40/0,4

5,0

40-180

0,7-0,4

18-12

400

12,9

110

310

1,4

4,9

МК-10

0,13

-

-

-

0,1

12-13

40/0,25

2,0

5-10

0,5-0,7

12-15

400

4,5

60

220

0,26

0,99

ТЛА

0,6

-

-

-

0,15

15

40/0,25

2,0

до 90

0,5

15

400

4,3

60

220

0,26

0,95

10 ГК; 10ГКМ

0,18

-

-

-

0,15

15

-

1,0

до 90

0,5

15

250

4,5

70

230

0,31

1,0

8 ГК, МК-2, Кларк

0,09

-

-

-

0,05-0,15

10-12

40/0,25

2,0

5-10

0,-0,3

10-12

250

2,8

110

310

0,31

0,87

Купер-Бессемер

0,01-0,02

-

-

-


0,05

8

-

1,0

5

0,2-0,3

6

250

0,3-0,5

110

310

0,06

0,15


0,09

-

-

-

0,05-0,1

3,5-10

-

-

-

1,83-0,3

4,5-10

240

2,8

110

310

0,31

0,87


     

/D - длина/диаметр подводящего коллектора, м/м.

      Таблица 8

      Характеристика топочных устройств

Тип топки

Вид топлива

Коэффициент избытка воздуха за топкой

Ссо, кг/ГДж

Паровые и водогрейные котлы

Газ природный попутный и коксовой

1,1+1,15

0,25

Бытовые теплоагрегаты

Газ природный

1,15+1,25

0,08


      Таблица 9

      Удельные выбросы вредных веществ в продуктах сгорания природного газа для энергетических установок малой мощности /14-15/

Теплопроизводительность, Гкал/ч

Расход природного газа, м3/ч

Расход продуктов сгорания, м3/с при L=1

Удельный выброс,NO2, кг/Гкал

Мощность выброса NO2, г/с

Выброс продуктов сгорания, мг/м3 при L=1

Котлоагрегаты

0,12+2,65

17+342

0,05+1,04

0,30+0,42

0,01+0,31

200+298

1,30+15,84

546+2021

1,57+6,18

0,43+0,46

0,51+2,03

305+328

Огневые испарители

0,07+2,10

8-250

0,02+0,76

0,32+0,41

0,006+0,24

300+315


      Таблица 10

      Нормативы выбросов окислов азота для энергетических установок малой мощности эксплуатируемых на ПХГ и КС (расход газа Q

= 8500 ккал/м3)

Тип агрегата

Теплопроизводительность, Гкал/ч

Расход природного газа, м3/ч

Мощность выброса, г/с

Валовые выбросы, т/год

ДКВР - 2,5-13

1,56

203

0,17

3,16

ДКВР -4-13

2,65

342

0,31

5,55

ДКВР - 6,5-13

4,30

546

0,51

9,28

ДКВР-10-13

6,61

843

0,81

14,63

ДВКР-20-13

15,84

2021

2,03

36,77

Энергия 3,6

0,33+0,74

49+109

0,03+0,08

0,60+1,40

Универсал 3

0,18+0,46

26+66

0,02+0,05

0,32+0,86

Универсал 5 (двусторонний)

0,18+0,51

26+73

0,02+0,05

0,32+0,96

Универсал 6 (односторонний)

0,12+0,22

17+32

0,1+0,02

0,20+0,39

Универсал 6 (двусторонний)

0,24+0,55

34+80

0,02+0,06

0,43+1,06

Минно-1

0,49+0,93

68+129

0,05+0,10

0,91+1,81

Тула - 1

0,43+0,81

62+116

0,04+0,09

0,81+1,56

НР-18

0,27+0,53

40+78

0,03+0,07

0,49+1,00

Надточия (модель 3)

0,24+0,56

35+82

0,02+0,06

0,43+1,06

ПКН -1,2

0,60

87

0,06

1,16

МЗК (2Г, 1Г)

0,25+0,60

36+84

0,03+0,06

0,45+1,16

Факел

0,85

110

0,09

1,66

Бреток

0,85

110

0,09

1,66

ТНГ - 1,5

1,50

204

0,17

3,02

ТНГ - 8

8,00

1100

0,99

17,90

КЧММ; КЧМ

(0,95+7,30)*10-2

1,4+10,8

(0,07+0,70)*10-2

0,01+0,12

ММЗ -0,8/9

ММЗ -0,4/9

0,48

70

0,05

0,91

Е-0,4/9Г; Е-1/9Г

0,60+1,00

82+136

0,06+0,11

1,15+1,97

ВС - 1

1,0

170

0,11

1,97

КСГМ

0,34+1,50

54+239

0,03+0,17

0,60+3,02

ФНКВ (1;1М)

0,90+1,00

148+164

0,10+0,11

1,76+1,97


      Таблица 11

      Таблица формул для определения потерь газа при эксплуатации ПХГ

Вид операций, обуславливающий выброс газа в атмосферу

Формула

№ формул

1. Потери газа при продувке сепарирующей установке



1.1.

2. Потери газа при продувке пылеуловителей и конденсатосборников



1.2.

3. Потери газа при частичном освобождении участка газопровода от газа



1.3.


      Таблица 12

      Таблица величин, входящих в формулы потерь газа

Условные обозначения

Размерность в системе СИ

Физический смысл величин

Ра

н/м2

давление в сепарирующем аппарате

Ро

н/м2

атмосферное давление

d,


м

диаметр и длина дренажной линии

S

м2

площадь поперечного сечения дренажной линии

T

К

температура газа в дренажной линии.

R

Н, м

газовая постоянная




коэффициент гидравлического сопротивления

B

30 18,36 м/МПа*с

переводной коэффициент =3018,36



м2

площадь сечения проходного отверстия крана, через которое сливается конденсат и проводится продувка



с

время работы устройства или проведения технологических операций

Pcp

МПа

среднее давление в пылеуловителе при продувке

n


количество продувок одного аппарата

Tr

К

среднегодовая температура газа

Z


коэффициент сжимаемости газа

Ck

м3

экспериментальный коэффициент равный при автоматической продувке 1,65, а при ручной 3,2

K

К/МПа

переводной коэффициент =2891,9

V

м3

геометрический объем газопровода, аппарата

Pcp1, Pcp2

МПа

среднее давление в трубе перед продуваемым сечением при критическом и докритическом режиме истечения газа

Z1, Z2


коэффициент сжимаемости газа до и после выпуска газа из газопровода


      Таблица 13

      Значение калорийного эквивалента топлив (Э) и отношение объемов сухих к влажным продуктам сгорания в уходящих дымовых газах в зависимости от коэффициента избытка воздуха

Наименование топлива

Значение (Э)

Значение Vсr, Vr при коэффициенте избытка воздуха, (

)

1,0

1,2

1,4

1,6

1,8

2,0

Газ природный

1,62

0,81

0,34

0,86

0,88

0,89

0,90

Газ нефтепромысловый

1,50

0,83

0,85

0,87

0,88

0,89

0,90

Газ прямой перегонки

1,50

0,85

0,87

0,89

0,90

0,91

0,92

Газ водосодержащий

3,30

0,76

0,80

0,82

0,84

0,86

0,87

Газы коксования, и термического каталического крекинга

1,60

0,84

0,96

0,87

0,88

0,89

0,90

Мазуты, полугудрон, гудрон, экстракт крекинг- остаток

1,37

0,85

0,87

0,83

0,90

0,91

0,92


      Таблица 14

      Термодинамические показатели газа, содержащего более 90% объема метана

Температура, (Т), К

Давление (Р), МПа

Плотность (

), кг/м3

Энтальпия (i), кДж/кг

260

0,1

0,74

1112,4

0,5

3,76

1107,4

1,0

7,36

1101,1

1,5

11,62

1094,6

2,0

15,72

1088,0

2,5

19,95

1081,3

3,0

24,32

1074,5

3,5

28,82

1067,5

4,0

33,46

1060,4

4,5

38,46

1053,2

5,0

43,21

1045,9

6,0

53,59

1030,9

7,0

64,64

1015,5

8,0

76,39

999,9

270

0,1

0,72

1134,1

0,5

3,62

1129,4

1,0

7,33

1123,5

1,5

11,13

1117,5

2,0

15,03

1111,4

2,5

19,03

1105,2

3,0

23,14

1096,9

3,5

27,36

1092,6

4,0

31,69

1086,1

4,5

36,13

1079,6

5,0

40,70

1073,0

6,0

50,18

1059,6

7,0

60,14

1046,0

8,0

70,55

1032,2

280

0,1

0,69

1155,6

0,5

3,48

1151,5

1,0

7,04

1146,0

1,5

10,68

1140,4

2,0

14,40

1134,8

2,5

18,20

1129,0

3,0

22,09

1123,3

3,5

26,07

1117,4

4,0

30,13

1111,5

4,5

34,29

1105,0

5,0

38,53

1099,6

6,0

47,30

1087,4

7,0

56,42

1075,1

8,0

65,87

1062,6

290

0,1

0,67

1178,0

0,5

3,36

1173,9

1,0

6,78

1168,7

1,5

10,27

1163,4

2,0

13,83

1158,2

2,5

17,45

1152,9

3,0

21,15

1147,5

3,5

24,92

1142,1

4,0

28,75

1136,7

4,5

32,66

1131,2

5,0

36,64

1125,7

6,0

44,81

1114,6

7,0

53,26

1103,4

8,0

61,95

1092,3

300

0,1

0,64

1200,2

0,5

3,24

1196,3

1,0

6,54

1191,5

1,5

9,89

1186,6

2,0

13,31

1181,7

2,5

16,77

1176,7

3,0

20,30

1171,7

3,5

23,88

1166,7

4,0

27,52

1161,7

4,5

31,21

1156,5

5,0

34,97

1151,5

6,0

42,64

1141,4

7,0

50,52

1131,2

8,0

52,60

1121,0

310

0,1

0,62

1222,7

0,5

3,14

1219,0

1,0

6,32

1214,5

1,5

9,55

1209,9

2,0

12,82

1205,3

2,5

16,15

1200,6

3,0

19,52

1196,0

3,5

22,94

1191,3

4,0

26,40

1186,6

4,5

29,91

1181,9

5,0

33,47

1177,2

6,0

40,72

1167,8

7,0

48,13

1158,4

8,0

55,69

1149,1



  Приложение 2
  к Методике расчета
  выбросов загрязняющих
  веществ в атмосферу на
  объектах транспорта и
  хранения газа


      Последовательность определения: Р

t

Z

      Примеры:

      Р=43 атм

     

=0,65

      t=20оС

      Ответ: Z=0,902

      Коэффициент сжимаемости Z

0,95

0,90

0,85




      Давление Р, атм.

      Рисунок 1 Определение коэффициента сжимаемости газа по давлению Р, температуре и относительному весу.

      Для крана m=0,6



      Для крана m=0,4

      Рисунок 2. График определения времени опорожнения газопровода



      Рисунок 3. Объем выбрасываемого газа при продувке

S3^S Н


0,459 .


0,417 .


0.375 0,09




      Рисунок 4. График зависимости удельного выброса оксида азота (УNO2) от теплопроизводительности (от 0 до 28 Гкал/ч).

     



  Приложение № 2
  к приказу Министра
  окружающей среды и
  водных ресурсов
  Республики Казахстан
  от 12 июня 2014 года № 221-Ө


Методика
расчета валовых выбросов вредных веществ в атмосферу
для предприятий нефтепереработки и нефтехимии
1. Общие положения

      1. Настоящая Методика расчета валовых выбросов вредных веществ в атмосферу для предприятий нефтепереработки и нефтехимии разработана с целью установления единых подходов по определению максимальных выбросов вредных веществ в атмосферу (г/сек) и валовых выбросов (т/год) для проведения работ по нормированию выбросов.

      2. Настоящая Методика предназначена для промышленных предприятий и организаций нефтехимической промышленности Республики Казахстан.

2. Расчетные методики определения выбросов

      3. Резервуарные парки.

      Резервуары с нефтью, легкими нефтепродуктами и ароматическими углеводородами /17/

      1) Расчет выбросов углеводородов (суммарно)

      Годовые потери углеводородов из индивидуального резервуара или группы одноцелевых резервуаров определяются суммированием квартальных потерь, которые рассчитываются по формуле:


, т (2.1.1.)

      где:

- объем нефтепродукта, поступающего в резервуар или в группу одноцелевых резервуаров за соответствующий квартал, м

;

- давление насыщенных паров углеводородов в газовом пространстве резервуара при среднеквартальной температуре газового пространства резервуара, мм рт.ст;

- среднее барометрическое давление в газовом пространстве резервуаров (оно приблизительно равно атмосферному давлению), мм рт.ст;

- средняя плотность паров нефтепродуктов в газовом пространстве резервуара при среднеквартальной температуре газового пространства, кг/м

;

- опытный коэффициент, характеризующий удельные потери углеводородов с учетом среднеквартальной оборачиваемости резервуаров (рисунок 1 согласно приложению 1 к настоящей Методике);

- коэффициент, учитывающий наличие технических средств сокращения потерь от испарения и режим эксплуатации резервуара (таблица 1, согласно приложению 2 к настоящей Методике);

      К3 - коэффициент, учитывающий влияние климатических условий на испарение (таблица 2, согласно приложению 2 к настоящей Методике).

      Давление насыщенных паров органических соединений в зависимости от температуры


/ 1 /

 - давление насыщенного пара, мм рт.ст;

/ 2 /

 - абсолютная температура

 - температура, оС


      Для индивидуальных ароматических углеводородов для всех кварталов и климатических зон K3=1.

      Среднеквартальная оборачиваемость равна:


(2.1.2.)

      где:

- объем резервуара или группы одноцелевых резервуаров, м

;

      Значения среднеквартальной температуры газового пространства резервуара

, необходимой для определения давления насыщенных паров

принимаются: для I и IV кварталов

, оС (2.1.3.)

      для II и III кварталов


, оС (2.1.4.)

      где:

- среднеквартальная температура нефтепродукта в резервуаре, оС;

- среднеквартальная температура атмосферного воздуха, оС.

      Давление насыщенных паров нефтепродуктов (ДНП) принимается по данным ЦЗЛ предприятий, которые проводят периодическое определение давления насыщенных паров нефтепродуктов по ГОСТ 1756-52 (бомба Рейда) для аттестации товарных нефтепродуктов. По графику

(рисунок 2, согласно приложению 1 к настоящей Методике.) исходные значения ДНП (

) приводятся к среднеквартальной температуре газового пространства.

      Плотность паров углеводородов определяется по формуле:


, кг/м

(2.1.5.)

      где:

- молекулярный вес паров нефтепродукта,

      P0=760 мм рт.ст.

      T0=273 оК

      Молекулярный вес определяется по формулам:

      паров бензиновых фракций: М=60+0,3(tн.к.-30)+0,001(tн.к. -30)2 (2.1.6.)

      паров нефти и нефтепродуктов:

      М=45+0,6·tн.к (2.1.7.)

      где: tн.к. - температура начала кипения нефтепродукта, оС.

      2) Определение выбросов индивидуальных веществ и групп углеводородов

      Выбросы в атмосферу из резервуаров предельных, непредельных, ароматических углеводородов рассчитываются по формуле:


(2.1.8.)

      где:

- годовые потери углеводородов из резервуаров, т/г;

- весовая концентрация паров индивидуальных веществ или предельных, непредельных и ароматических углеводородов, % масс. принимается по таблице 4, согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      3) Определение выбросов сероводорода.

      Поскольку для очистки светлых нефтепродуктов от сернистых соединений используются защелачивание и гидроочистка, выбросы сероводорода из резервуаров с бензинами практически будут отсутствовать.

      Выбросы сероводорода из резервуаров с нефтью* (т/г) рассчитываются по формуле:


(2.1.9.)

      где: 0,08 - весовая концентрация паров сероводорода в газовом пространстве резервуара, % масс.

      * Если нефти не содержат свободного сероводорода, то выбросы сероводорода от резервуаров с нефтью следует принять равными нулю

      Пример. Рассчитать выбросы углеводородов в атмосферу за I квартал от 5 наземных металлических резервуаров, из которых 3 не оснащены техническими средствами снижения потерь, а 2 резервуара оснащены понтонами. Емкость каждого резервуара 10000 м

. В резервуары за I квартал поступило 500000 м

бензина. Среднеквартальная температура бензина в резервуаре +20оС, а атмосферного воздуха -10оС. Температура начала кипения бензина +52оС; давление насыщенных паров, определенное на бомбе Рейда при температуре 38оС составляет 525 мм рт.ст. Среднеквартальное барометрическое давление в газовом пространстве 750 мм рт.ст.

      Определяем среднеквартальную температуру газового пространства резервуаров по формуле 2.1.3.


оС

      Давление насыщенных паров бензина при

оС определяем по графику

и получаем

=130 мм рт.ст. (рисунок 2, согласно приложению 1 к настоящей Методике).

      Молекулярный вес паров бензина определяем по формуле 2.1.6.



      Плотность паров бензина при среднеквартальной температуре газового пространства резервуаров и среднем барометрическом давлении составит (формула 2.1.5.):


кг/м


      Среднеквартальная оборачиваемость резервуаров определяется по формуле 2.1.2.:



      Коэффициент

находим по графику (рисунок 1, согласно приложению 1 к настоящей Методике.).


      Коэффициент

принимается по таблице 1, согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      Для резервуаров, не оснащенных техническими средствами сокращения потерь,

, а для резервуаров с понтонами

; тогда

для данной группы резервуаров равно:


      Для I квартала

(таблица 2, согласно приложению 2 к настоящей Методике).

      Выбросы углеводородов в атмосферу за I квартал составят


т

      4. Резервуары с керосинами, дизельным топливом, мазутами, маслами и присадками /18/

      1) Расчет выбросов углеводородов (суммарно).

      Потери углеводородов от испарения из резервуаров с данными нефтепродуктами определяются суммированием потерь за 6 наиболее теплых и 6 наиболее холодных месяцев года, которые рассчитываются по формуле


, т (2.1.9.)*

      где:

- объем нефтепродукта, поступающего в резервуар или в группу одноцелевых резервуаров в течение теплого (холодного) периода года, м

;

- весовая концентрация насыщенных паров при средней температуре газового пространства резервуаров за соответствующий период года, г/м

(рисунок 3, согласно приложению 1 к настоящей Методике.).

      Средняя температура газового пространства резервуаров, значения коэффициентов

определяются так же, как для резервуаров с нефтью и бензинами (рисунок 1, согласно приложению 1 к настоящей Методике.). Значения коэффициента

определяются по рисунку 4, согласно приложению 1 к настоящей Методике.


      2) Расчет выбросов индивидуальных веществ и групп углеводородов

      Парогазовая смесь, вытесняемая из резервуаров с высококипящими нефтепродуктами практически на 100% состоит из предельных углеводородов.

      Поскольку керосины, лигроины, дизельные топлива подвергаются сероочистке (гидроочистка, защелачивание) выбросы сероводорода из резервуаров с данными нефтепродуктами будут отсутствовать.

      Отсутствуют выбросы сероводорода от резервуаров с мазутами, маслами и присадками, так как сероводород в тяжелых фракциях не содержится.

      Пример. Определить выбросы углеводородов от резервуаров с мазутом за теплый период года. За теплый период в резервуарный парк поступило 100000 м

мазута, суммарный объем резервуаров 3600 м

. Средняя температура мазута за теплый период +52оС, средняя температура воздуха за теплый период +18оС.

      Определим температуру газового пространства резервуаров по формуле 2.1.4:


оС

      Для мазутов по рисунку 3, согласно приложению 1 к настоящей Методике. найдем весовую концентрацию насыщенных паров при

оС

г/м


      Оборачиваемость резервуаров за шесть наиболее теплых месяцев года (II и III кварталы):



      Коэффициент при n=55,6 K1=1,003 (рисунок 4, согласно приложению 1 к настоящей Методике). Поскольку резервуары эксплуатируются как "мерники" и не имеют технических средств сокращения потерь, К2=1.

      ПрезТ=100000·60·1,003·1·10-6=6,02

      5. Транспортные емкости.

      Транспортные емкости с нефтью и легкими нефтепродуктами.

      Потери нефти и светлых нефтепродуктов (т) от испарения при наливе в транспортные емкости рассчитываются по формуле:

     

(2.2.1.)

      где:

- потери нефти или нефтепродукта (т) за определенный период времени (квартал, год);

      Vн - объем наливаемого нефтепродукта (м

) за определенный период времени (квартал, год);

- давление насыщенных паров при средней за расчетный период температуре наливаемого нефтепродукта, мм рт.ст;

      Ра - атмосферное давление, мм рт.ст., можно принять равными

мм рт.ст;

      tn - средняя за расчетный период температура наливаемого нефтепродукта, оС;


- 273 оС;

     

0 - плотность паров нефтепродукта при температуре Т0, кг/м


      ;

      Kн - коэффициент, корректирующий зависимость величины потерь от продолжительности и условий налива;

      Kр - коэффициент, характеризующий зависимость величины потерь от давления в газовом пространстве емкости при наливе.

      Значения коэффициентов Kн и Kр приведены на рисунках 1 и 2, согласно приложению 1 к настоящей Методике.

      Давление насыщенных паров

наливаемого нефтепродукта определяется:

      для бензинов по графику на рисунке 2 согласно приложению 1 к настоящей Методике по известной паспортной величине давления насыщенных паров при 38оС (ГОСТ 1756-52) и температуре наливаемого продукта;

      для нефти PS(38) принимается по графику на рисунке 2 согласно приложению 1 к настоящей Методике по известной температуре наливаемой нефти.

      Плотность паров нефти и нефтепродуктов определяется расчетным путем или по графику на рисунке 3 согласно приложению 1 к настоящей Методике по известным


      Пример. Рассчитать годовые потери автобензина от испарения при наливе в железнодорожные цистерны 600000 т продукта. Цистерна с объемом котла Vц=60 м3, тип 25, высота Н=2,8 м. Налив производится устройством системы АСН-14 без газовой обвязки производительностью q=200 м3/час. Налив сверху. Длина наливного патрубка . Избыточное давление в газовом пространстве в процессе налива PS(38) = 450 мм рт.ст.

      Характеристика наливаемого продукта:

      бензин автомобильный А-72;

      давление насыщенных паров при 38 оС PS(38) = 450 мм рт.ст;

      температура начала кипения tн.к. =40 оС;

      средняя температура наливаемого бензина tн=15 оС;

      плотность бензина

= 0,732 т/м

.

      Продолжительность налива


      По рисункам 5 и 6 согласно приложению 1 к настоящей Методике определяем Kн и Kр для условий налива сверху полуоткрытой струей: Kн=0,57; Kр=0,78.

      По рисунку 2 согласно приложению 1 к настоящей Методике определяем давление насыщенных паров бензина

мм рт.ст.

      Потери бензина составят


т/г.

     


      6. Транспортные емкости с тяжелыми нефтепродуктами.

      Определение потерь при наливе в железнодорожные, автомобильные цистерны керосина, дизтоплива, мазута производится по формуле 2.1.9. (смотрите раздел 5).

      7. Очистные сооружения. Расчет выбросов вредных веществ (суммарно).

      1) Нефтеловушки.

      Количество выбросов вредных веществ в атмосферу от нефтеловушек I и II системы очистных сооружений и от нефтеловушек сернисто-щелочных стоков (СЩС) (кг/ч) рассчитывается по уравнению:

     

(2.3.1.)

      где: Fi - площадь поверхности жидкости нефтеловушек i-ой системы, м

;

      qiнл - удельные выбросы вредных веществ (суммарно) с поверхности нефтеловушки i-ой системы, кг/ч·м

, принимается по таблице 5, согласно приложению 2 к настоящей Методике;

      K1 - коэффициент, учитывающий степень укрытия открытых поверхностей шифером или другим материалом, принимается по таблице 6, согласно приложению 2 к настоящей Методике;

      K2 - коэффициент, учитывающий степень укрытия нефтеловушек с боков;

      K2 = 1 - если объект открыт с боков;

      K2 = 0.7 - если объект с боков закрыт.

      2) Прочие объекты механической очистки.

      Количество выбросов вредных веществ от песколовок, прудов, шламонакопителей (кг/ч) рассчитывается по уравнению


(2.3.2.)

      где

- валовый выброс от

-го объекта очистных сооружений, кг/ч;

- удельные выбросы вредных веществ (суммарно) от нефтеловушки соответствующей системы, кг/ч·м

, принимается по таблице 5, согласно приложению 2 к настоящей Методике;

- площадь

-го объекта соответствующей системы, м

;

- коэффициент, учитывающий характер объекта очистных сооружений, принимается по таблице 7, согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      3) Объекты биологической очистки.

      Количество выбросов от всех объектов биологической очистки сточных вод следует принять равными:

углеводороды (суммарно)

- 3,8%

сероводород

- 0,11%

фенолы

- 0,021%


      от существующих выбросов объектов механической очистки.

      8. Расчет выбросов индивидуальных веществ и групп углеводородов.

      Расчет выбросов вредных веществ в атмосферу по компонентам (кг/ч) с объектов очистных сооружений проводится по уравнению:

     

(2.3.3.)

      где

- выбросы вредных веществ в атмосферу с i-го объекта, кг/ч;

      Cj - весовая концентрация j-го компонента в парах нефтепродукта с i-го объекта, % масс, принимается по таблице 8, согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      Пример. Определить выбросы углеводородов (суммарно) с нефтеловушек I системы канализации. Поверхность нефтеловушки на 60% перекрыты шифером, с боков открыты, общая площадь их - 2160 м

.

      По таблице 5, согласно приложению 2 к настоящей Методике q1нл=0,104кг/ч·м2

      По таблице 6, согласно приложению 2 к настоящей Методике K1=0,63

      П1нл = 2160·0,104·0,63 = 141,5 кг/ч

      По таблице 7, согласно приложению 2 к настоящей Методике Су.в. = 98,86% масс.

      Пу.в. = 141,5·98,86·10-2 = 139,9 кг/ч

      9. Блоки оборотного водоснабжения.

      Расчет выбросов вредных веществ (суммарно).

      1) Нефтеотделители.

      Потери вредных веществ в атмосферу с поверхности нефтеотделителей 1, 2, 3 и 4 систем оборотного водоснабжения (кг/ч) рассчитываются по формуле:

      Пiно = Fi · qiно · K1·K2 (2.4.1.)

      где Fi - площадь поверхности жидкости нефтеотделителей i-ой системы, м2;

      qiно - удельные выбросы вредных веществ (суммарно) с поверхности нефтеотделителей i-ой системы, кг/м

·ч, принимается по таблице 9, согласно приложению 2 к настоящей Методике;

      K1 - коэффициент, учитывающий степень укрытия открытых поверхностей шифером или другим материалом, принимается по таблице 6, согласно приложению 2 к настоящей Методике;

      K2 - коэффициент, учитывающий степень укрытия нефтеотделителей с боков .

      2) Градирни

      Потери вредных веществ в атмосферу от градирен 1, 2, 3 и 4 систем оборотного водоснабжения (кг/ч) рассчитываются по формуле:

      Пiг= Li · qiг, (2.4.2.)

      где Li - производительность градирен i-ой системы по воде, м3/ч;

      qiг - удельные выбросы вредных веществ (суммарно) с градирен i-системы, кг/м3, принимается по таблице 9, согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      10. Расчет выбросов индивидуальных веществ и групп углеводородов

      Количество выбросов вредных веществ в атмосферу с нефтеотделителей и блоков оборотного водоснабжения (кг/ч) рассчитывается по формуле:

      Пj = Пiно(г) · Cj ·10-2, (2.4.3.)

      где Пiно(г) - валовые выбросы вредных веществ в атмосферу с нефтеотделителей (градирен) соответствующей системы оборотного водоснабжения, кг/ч;

      Cj - концентрация j-компонента в парах испарившегося нефтепродукта с нефтеотделителей (градирен), принимается по таблице 10, согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      Примечание: выбросы фенола рассчитываются при контакте оборотной воды с фенолсодержащими нефтепродуктами

      Пример. Определить выбросы вредных веществ с градирен I системы оборотного водоснабжения. Производительностью по воде 8600 м

/ч. По таблице 9 согласно приложению 2 к настоящей Методике удельные выбросы с градирен I системы составляют

кг/м

·ч

кг/ч

      Выбросы индивидуальных веществ составят:

      углеводороды (суммарно)

кг/ч, в том числе:

предельные


кг/ч

непредельные


кг/ч

ароматические


кг/ч

ароматические: из них


бензол


кг/ч

толуол


кг/ч

ксилол


кг/ч

фенол


кг/ч

сероводород


кг/ч


      11. Дымовые трубы.

      Расчет диоксида серы.

      Определение выбросов диоксида серы (кг/ч) проводится по формуле /19/


(2.5.1.)

      где

- содержание серы в жидком натуральном топливе, % масс:

- содержание сероводорода в газообразном топливе, % масс;

- расход жидкого топлива, кг/ч;

- расход газообразного топлива, кг/ч;

- доля диоксида серы, улавливаемого летучей золой в газоходах нагревательной печи.

      12. Расчет выбросов летучей золы (твердых частиц) /20/

      Расчет выбросов летучей золы (кг/ч) проводится по формуле


(2.5.2.)

      где

- содержание золы в жидком натуральном топливе, % масс;

      13. Расчет выбросов оксидов ванадия.

      Расчет выбросов оксидов ванадия в пересчете на

(кг/ч), выбрасываемых в атмосферу, проводится по формуле:

(2.5.3.)

      где Вж- расход жидкого топлива, кг/ч;

      YV2O5 - содержание окислов ванадия в жидком топливе в пересчете на V2O5, г/т;


- коэффициент оседания окислов ванадия на поверхностях нагрева котлов. Для котлов с промежуточными пароперегревателями, очистка поверхностей нагрева которых производится в остановленном состоянии

; для котлов без промежуточных пароперегревателей при тех же случаях очистки

, для остальных случаев

;

- доля твердых частиц продуктов сгорания жидкого топлива, улавливаемых в устройствах для очистки газов мазутных котлов.

      При отсутствии результатов анализа топлива содержание окислов ванадия в сжигаемом топливо (г/т) определяется по формуле:



      где

- содержание серы в мазуте, % масс.

      Формула справедлива при содержании серы в рабочем топливе больше 0,4% масс.

      14. Расчет выбросов оксидов азота, диоксида азота, оксида углерода и метана

      Расчет выбросов оксидов азота, в том числе диоксида азота, оксида углерода и метана проводится по формуле


(2.5.4.)

      где

- выброс

-го ингредиента, кг/ч;

- удельный выброс

-го ингредиента, кг/т условного топлива, определяется по таблице 11, согласно приложению 2 к настоящей Методике;

- расход условного топлива, т/ч.

      Определение расхода условного топлива производится по формуле


(2.5.5.)

      где

,

- расход жидкого и газообразного топлива, т/ч;

,

- калорийные эквиваленты жидкого и газообразного топлива, определяются по таблице 12, согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      Пример. Определить выбросы вредных веществ из дымовой трубы установки гидроочистки. В печи сжигается 1,5 т/ч газа прямой гонки и 0,8 т/ч мазута. Содержание серы в мазуте - 1,8% масс, содержание сероводорода в газообразном топливе - 0,01% масс, содержание золы - 0,3 % масс.

      Определим выбросы диоксида серы


кг/ч

      Выбросы летучей золы (твердых частиц):


кг/ч

      Содержание оксидов ванадия в жидком топливе:


г/т

      Выбросы оксидов ванадия составят:


кг/ч

      Выбросы остальных вредных веществ составят:


кг/ч



кг/ч

кг/ч

      15. Вакуумсоздающие системы установок АВТ .

      Расчет выбросов углеводородов (суммарно).

      Расчет выбросов углеводородов (суммарно) (кг/ч) из последней ступени пароэжекторного агрегата вакуумной колонны АВТ проводится по формуле:


(2.6.1.)

      где

- количество сырья (мазута) вакуумной колонны, т/ч;

- удельный выброс углеводородов, кг/т для каждой группы мощности, определяется по таблице 13, согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      16. Расчет выбросов сероводорода.

      Выбросы сероводорода (кг/ч) с неконденсированными газами определяются по формуле:


(2.6.2.)

      где

- поправочный коэффициент, зависящий от способа создания вакуума и группы мощности, определяется по таблице 13 согласно приложению 2 к настоящей Методике;

- содержание общей серы в сырье вакуумной колонны, % масс.

      Пример. На установке АВТ перерабатывается смесь нефти. Расход мазута в вакуумную колонну составляет 65,8 т/ч. Содержание серы в мазуте 1,8% масс. Колонна оборудована барометрическими конденсаторами смешения. Определить выброс углеводородов и сероводорода с последней ступени пароэжекторного агрегата.

      Из таблицы 13 согласно приложению 2 к настоящей Методике находим

кг/т


      Тогда

кг/ч

кг/ч

      17. Газомоторные компрессоры.

      При работе газомоторных компрессоров имеется три вида выбросов:

      выхлопные дымовые газы;

      отдув газов, вентилируемых из картера;

      отдув газов от сальников газомоторных компрессоров.

      Выхлопные дымовые газы ГМК характерны повышенным содержанием продуктов химически недожога, образующихся в процессе сгорания топлива. Небольшой промежуток времени, в течение которого происходит процесс сгорания (сотые доли секунды), наличие в рабочей смеси, оставшихся от предшествующего цикла газов, затрудняющих доступ кислорода к молекулам топлива, и другие причины препятствуют полному окислению топлива до конечных продуктов - углекислого газа и воды.

      1) Глушители газомоторных компрессоров.

      Выбросы вредных веществ (кг/ч) определяются по формуле:


* для

кг/ч (2.7.1)

      где

,

- коэффициенты, значения которых принимаются по таблице 14, согласно приложению 2 к настоящей Методике;

- расход топлива на газомоторный компрессор, кг/ч

      Выбросы сернистого ангидрида (кг/ч) рассчитываются по формуле:


(2.7.2.)

      где

- содержание сероводорода в топливном газе, % масс.

      Газомоторные компрессоры работают в области малых значений избытка воздуха в отходящих газах ~1,2-1,3. Поэтому, для прикидочных расчетов объема выхлопных газов следует воспользоваться следующей формулой:


, м

(2.7.3.)

      где

- калорийный эквивалент топлива, значения которого приведены в таблице 12 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      2) Свеча отдува газов, вентилируемых из картера.

      Выбросы вредных веществ от свечи картера (кг/ч) определяются по формуле:


(2.7.4.)

      где

- средняя удельная величина вредных выбросов в кг/кг топлива


      Объем газов, выделяемых из свечи картера, следует принять равным объему газов, подаваемому продувочным насосом.

      3) Свеча отдува газов продувки сальников.

      Выбросы вредных веществ, выделяемых при продувке сальников, составляют:

      углеводородов - 6,12 кг/ч

      окись углерода - 0,037 кг/ч

      Объем газов, выделяемых при продувке сальников, равен количеству воздуха, подаваемого продувочным насосом.

      Пример. Определить выбросы оксида углерода от глушителя газомоторного компрессора. Расход топлива на газомоторный компрессор - 100 кг/ч.


кг/ч

      18. Отдув инертных газов и воздуха.

      На установках депарафинизации и обезмасливания ведутся отдув инертных газов. Данные газы насыщены парами вредных веществ, таких как метилэтилкетон, ацетон, углеводородами (в т.ч. бензол, толуол), а также оксидом углерода и диоксидами азота. Выбросы оксида углерода и диоксидов азота незначительны (CO~0,5 т/г, NO~0,1 т/г).

      Определение вредных выбросов паров растворителей (кг/ч) при процессах, связанных с отдувом инертного газа или воздуха, производится по общему расходу этих газов (

, м

/ч) и составу парогазовой фазы, равновесной с жидкой при данной температуре и давлении в системе

, (2.8.1.)

      где

- весовая концентрация вредных веществ в паровой фазе при давлении и температуре отдува, кг/м

.

      Для нефтяных фракций и однокомпонентных систем С определяется по формуле


(2.8.2.)

      где

- давление насыщенных паров продукта при температуре обдува, мм рт.ст., определяется по рисунку 2 согласно приложению 1 к настоящей Методике;

- абсолютное давление в линии отдува, мм рт.ст;

- молекулярная масса паров продукта;

- температура обдува, С,

      Для веществ, входящих в состав многокомпонентных систем (бензол, толуол и др.) С определяется по формуле:


(2.8.3.)

      где

- давление насыщенного пара чистого компонента при температуре отдува, мм рт.ст.; определяется по таблице 5 согласно приложению 2 к настоящей Методике;

- мольная доля компонента в жидкой фазе.

      Для ориентировочных расчетов можно принять для бензола



      для толуола

.

      Пример. Определить количество МЭК, выбрасываемого при отдувке инертного газа. Исходные данные для расчета:

      количество инертного газа, поступающего на установку - 0,3 т/ч;

      плотность инертного газа

=1,3 кг/м

;

      температура отдувочного газа t=-10 оС;

      абсолютное давление в емкостях - 600 мм рт.ст.

      Определим давление насыщенных паров МЭК при -10 оС по таблице 5 согласно приложению 2 к настоящей Методике.



      Молекулярный вес МЭК – M=72 (C4H8O)

      Тогда

кг/м



кг/ч

      19. Регенераторы катализатора технологических установок.

      1) Регенерация катализатора установок каталитического крекинга.

      Выбросы оксида углерода при регенерации катализатора (кг/ч) рассчитываются по формуле:


(2.9.1.)

      где 1,25 - плотность оксида углерода при 0 оС и 760 мм рт.ст;

      V-объем выбросов образующихся газов регенерации катализатора (V,м

/ч), равен количеству подаваемого на регенерацию воздуха;

      CCO - объемная концентрация оксида углерода в отходящих газах, % об;

      tух - температура газов на выходе из регенератора, оС.

      Выбросы углеводородов и оксидов азота (кг/ч) рассчитываются по формуле:


(2.9.2.)

      где Ci - концентрация вредного вещества в отходящих газах, мг/м

.

      Выбросы катализаторной пыли (кг/ч) рассчитываются по формуле:


(2.9.3.)

      где G - производительность установки по сырью, т/ч;

      q - удельный выброс катализаторной пыли в кг на тонну перерабатываемого на установке сырья, кг/т.

      Значения CCO, Ci и q представлены в таблице 15 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      * При использовании промоторов концентрация оксида углерода в отходящих газах снижается до 0,02% об.

      Количество выбросов диоксида серы (кг/ч) рассчитывается по содержанию общей серы в коксе (

, % масс.):

(2.9.4.)

      или по содержанию общей серы в сырье установки (

, % масс):

(2.9.5.)

      где

- количество кокса, выгорающего с поверхности катализатора, кг/ч.

(2.9.6.)

      где

- кратность циркуляции катализатора, т/т сырья;

- производительность установки по сырью, т/ч;

,

- содержание кокса на катализаторе соответственно до и после регенерации, % масс.

      Пример. Определить выбросы вредных веществ при регенерации шарикового катализатора на установке каталитического крекинга. Производительность установки 46,4 т/ч, объем подаваемого на регенерацию воздуха 20000 м

/ч. Содержание серы в сырье установки 0,8% масс. Вес катализатора 110 т, содержание кокса на катализаторе до регенерации 1,65% масс. после регенерации 0,2% масс.

кг/ч

кг/ч

кг/ч

кг/ч

      Для расчета выбросов диоксида серы определим количество кокса, выгоревшего с поверхности катализатора.


кг/ч


      Тогда

кг/ч

      20. Регенерация катализатора на установках риформинга и гидроочистки.

      Выбросы вредных веществ при регенерации катализатора (кг/ч) рассчитывают по формуле:


(2.9.7.)

      где

- масса катализатора, кг;

- продолжительность цикла регенерации, ч;

- степень отложения кокса или серы, % масс;

- удельное количество образовавшегося вредного вещества (кг/кг), определяется по таблице 16 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      Пример. Определить выбросы вредных веществ при регенерации катализатора на установке Л-24/6 за год. Масса катализатора , продолжительность одного цикла регенерации 120 ч, в году производится 2 регенерации.





      21. Воздушки емкостей.

      Воздушки аммиачных емкостей.

      Выбросы аммиака в атмосферу от воздушников аммиачных емкостей (т/г) рассчитываются по формуле:


(2.10.1)

      где

- объем закаченной аммиачной воды, м

/г;

- константа Генри, мм рт.ст., определятся по тaбл.17;

- мольное содержание аммиака в аммиачной воде;

- плотность паров аммиака, кг/м

;

- общее давление системы, мм рт.ст.

      Мольная доля аммиака в воде рассчитывается по формуле


(2.10.2.)

      где

- весовая доля аммиака в аммиачной воде, кг/кг смеси;

- молекулярная масса аммиачной воды.

      22. Воздушки емкостей с фенолом.

      Потери фенола с воздушников емкостей на установках фенольной очистки масел и производства присадок (кг/ч) при продувке линии приема фенола на установку определяются по формуле:


(2.10.3.)

      где

- объем газовой смеси, вытесненной из емкости при продувке, м

/ч;

- весовая концентрация фенола в газовой смеси, кг/ м



(2.10.4.)

      где

- давление в газовом пространстве емкости, мм рт.ст.;

- давление паров фенола при температуре газового пространства, мм рт.ст., определяется по таблице 5 согласно приложению 2 к настоящей Методике;

- плотность паров фенола при температуре газового пространства, кг/м



(2.10.5.)

      где

оК

, оК,

- температура газового пространства, оС;

- молекулярный вес фенола.

      Пример. Определить потери аммиака из резервуаров, в который закачивается 10000 м

аммиачной воды с мольным содержанием аммиака в ней

,

кг/м

. Средняя температура в резервуаре +10 оС:

т/г

      23. Производственные помещения.

      Валовые выбросы вредных веществ из производственных помещений общеобменными системами вентиляции (кг/ч) определяются по формуле


(2.11.1.)

      где

- средняя концентрация вредного вещества в рабочей зоне за отопительный период (принимается по данным газоспасательных станций), мг/м

;

- поправочный коэффициент, равный для насосных, оборудованных центробежными насосами - 1,5; поршневыми - 3, для компрессорных - 2;

- суммарная производительность приточных или вытяжных механических вентиляционных установок (в расчете принимается большая из них), м

/ч.

      Пример. Определить величину валовых выбросов из "холодной" насосного блока стабилизации установки каталитического крекинга, которую обслуживают три приточные установки общей производительностью 35000 м

/ч и пять вытяжных - общей производительностью 34000 м

/ч. Средняя концентрация сероводорода в 1985 г. составила 2,7 мг/м

.

кг/ч

      24. Печи дожига газов окисления битумных установок.

      Процесс получения битумов заключается в окислении воздухом сырья в кубах-окислителях. В результате процесса образуются газы окисления, содержащие в себе большое количество вредностей. Для обезвреживания газов окисления на установках используются технологические печи и печи дожига, представляющие собой циклонные топки.

      Количество вредных выбросов от газов окисления (кг/ч) без учета сгорания топлива рассчитывают по формуле:


(2.12.1.)

      где

- производительность битумной установки, по сырью, т/ч;

- удельное количество образовавшегося i-го вредного вещества в кг на тонну переработанного сырья, кг/т; принимается по таблице 18 согласно приложению 2 к настоящей Методике;

- коэффициент очистки по i-му вредному веществу в зависимости от типа печи, в которой происходит сжигание; принимается: по таблице 18 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      Количество фенола, выбрасываемого от печей дожига, определяется (кг/ч) по формуле:


(2.12.2.)

      где 13,5 - содержание фенола в отходящих газах, мг/м

;

- количество образующихся газов окисления, м

/ч

(2.12.3.)

      где 103,8 - удельный объем газов окисления, образующихся на тонну перерабатываемого сырья, м

/т.

      Количество диоксида серы, выбрасываемого от печей дожига, (кг/ч) определяется по формуле:



      где

- количество диоксида серы, образующихся от сжигания сероводорода и меркаптанов соответственно, кг/ч:




      Величины выбросов вредных веществ от печей дожига (диоксида серы, сероводорода, меркаптанов, углеводородов, оксида углерода) следует прибавить:

      при сгорании газов окисления в камерных и технологических печах - к выбросам соответствующих вредных веществ от технологической печи установки;

      при сгорании газов окисления в циклонных печах - к выбросам соответствующих вредных веществ, образующихся при сгорании топлива, подаваемого в циклонную печь.

      Пример. Определить выбросы вредных веществ от печи дожига газов окисления битумной установки производительностью по сырью 43 т/ч. Дожиг ведется в циклонной печи с расходом топлива 100 кг/ч. Содержание сероводорода в топливе 0,01% масс. При сжигании газов окисления выбрасывается (без учета подаваемого на сжигание топлива).


кг/ч

кг/ч

кг/ч

кг/ч

      Определим выбросы фенола:


м



кг/ч

      Определим выбросы диоксида серы


кг/ч

кг/ч

кг/ч

      Определим выбросы вредных веществ от сгорания топлива


кг/ч (форм. 2.5.1.)

кг/ч (форм.2.5.4.)

т/ч

кг/ч

кг/ч

кг/ч

      Итого от циклонной печи дожига газов окисления выбрасывается


кг/ч

кг/ч

кг/ч

кг/ч

кг/ч

кг/ч

кг/ч

кг/ч

      25. Неорганизованные выбросы технологических установок.

      Технологические установки характеризуются целым комплексом насосного, компрессорного, холодильного, колонного и других типов оборудования, a также трубопроводных коммуникаций с большим числом арматуры.

      В процессе эксплуатации оборудования, аппаратуры и коммуникаций вследствие появления неплотностей за счет температурных деформаций и износа, в результате механического или коррозионно-эрозионного разрушения выделяется значительное количество вредных веществ.

      26. Расчет валовых выбросов углеводородов (суммарно).

      Валовые выбросы углеводородов (суммарно) от технологических установок рассчитывают по формуле:


(2.13.1.)

      где

- валовые неорганизованные выбросы углеводородов (суммарно), кг/ч;

- производительность установки, кг/ч;

,

- коэффициенты, значения которых представлены в таблице 9 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      Коэффициенты получены по результатам натурных обследований однотипных установок нефтеперерабатывающих заводов.

      Для технологических установок, отсутствующих в таблице 19 согласно приложению 2 к настоящей Методике, коэффициенты принимаются как для установки, близкой по своим параметрам.

      При расчете величин выбросов вредных веществ от комбинированных установок (например, ЛК-6у, КТ и др.), следует данные установки разбить на секции и расчет вести по каждой секции в отдельности. Суммирование выбросов от отдельных секций позволит определить общий выброс от комбинированной установки.

      27. Расчет выбросов в атмосферу индивидуальных веществ и углеводородов предельных, непредельных, ароматических.

      Расчет вредных составляющих ведется по формуле:


(2.13.2.)

      где

- валовый выброс отдельных компонентов, кг/ч;

- коэффициенты, значения которых принимаются по таблице 20 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      28. Расчет валовых выбросов сероводорода.

      Валовые выбросы сероводорода от технологических установок рассчитывают по формуле:


(2.13.3.)

      где

- валовые выбросы сероводорода, кг/ч;

- выход газа i-го вида к количеству перерабатываемого сырья, % масс.;

- содержание сероводорода в газе,

-го вида, % масс.

      28. Расчет валовых выбросов вредных веществ от установок производства элементарной серы.

      Выбросы диоксида серы (кг/ч) рассчитываются по формуле:


(2.13.4.)

      Выбросы сероводорода (кг/ч) рассчитываются по формуле:


(2.13.5.)

      29. Расчет валовых выбросов от установок производства серной кислоты

      Выбросы диоксида серы (кг/ч) рассчитываются по формуле:


(2.13.6.)

      Выбросы тумана серной кислоты (кг/ч) рассчитываются по формуле:


(2.13.7.)

      Пример. Рассчитать валовые неорганизованные выбросы от установки ЭЛОУ-АВТ-6 производительностью 6680000 т/год. Выход сухих газов составляет 1,8%, содержание сероводорода в сухом газе 1,2%. Выход сжиженных газов 1,6%, содержание сероводорода - 0,075%.

      Определим производительность установки в кг/ч, считая, что установка проработала 8000 часов



      Выбросы углеводородов составят (формула 2.13.1.):


кг/ч

      В соответствии таблице 20 согласно приложению 2 к настоящей Методике и формуле 2.13.2. установка ЭЛОУ-АВТ выбрасывает только непредельные углеводороды (

для непредельных).

      Рассчитаем выбросы сероводорода от установки:

      от сухих газов (формула 2.13.3.):


кг/ч

      от сжиженных газов:


кг/ч

      Всего выбросов сероводорода от установки


кг/ч

      30. Автомобильный транспорт.

      Расчет выбросов вредных веществ от автомобилей с различными типами двигателей внутреннего сгорания (ДВС) (бензиновыми, дизельными, газовыми и др.) производят по формуле:


(2.14.1.)

      где:

- удельный выброс

-гo вредного вещества автомобилем в зависимости от типа ДВС с учетом картерных выбросов и испарений топлива, г/км; определяется по таблице 21 согласно приложению 2 к настоящей Методике;

- пробег автомобилей с данным типом двигателя за расчетный период, млн. км;

- коэффициент, учитывающий техническое состояние автомобиля;

- коэффициент, учитывающий средний возраст автомобиля.

      Значения

,

определяются по таблице 22 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      Общий выброс от автотранспорта складывается из выбросов вредных веществ всех групп автомобилей.

3. Определение максимальных выбросов вредных веществ.

      31. Поскольку установление ПДВ предполагает не превышение ПДК вредных веществ в атмосферном воздухе при самых неблагоприятных метеоусловиях и наибольших выбросах от источников предприятия (исключая залповые выбросы от нарушений технологического режима).

      Приведенные в разделе 2 методики в большинстве случаев позволяют определить интегральную оценку выбросов вредных веществ из источников.

      Для целого ряда организованных источников выбросов, характеризующихся относительным постоянством параметров газовых потоков интегральная оценка выбросов может служить и оценкой максимальных выбросов. Для неорганизованных источников, таких как резервуары, объекты очистных сооружений, блоки оборотного водоснабжения, интенсивность выбросов из которых во многом зависит от климатических условий, максимальные выбросы будут иметь место в летний период.

      Способы определения максимальных выбросов от неорганизованных источников приведены ниже.

      32. Резервуарные парки, транспортные емкости.

      Чтобы определить максимальную величину выброса из данных источников, следует определить по формулам 1.1.1, 2.1.9, 2.2.1. выбросы за теплый период (III квартал).

      Перевод полученной величины в т/квартал в г/с позволит получить максимальную величину выброса:



      33. Очистные сооружения, блоки оборотного водоснабжения.

      Расчет максимальной величины (г/с) следует определять по формуле:



      где

- коэффициент, учитывающий влияние климатических условий (солнечной радиации) на испарение (таблице 23, согласно приложению 2 к настоящей Методике)

      34. Воздушки емкостей.

      Для определения максимального выброса от воздушек емкостей в формулу 2.10.1 и 2.10.2 следует подставить максимально возможную величину константы Генри, наблюдаемую в условиях предприятия, а мольную долю аммиака рассчитать при максимальном содержании аммиака в аммиачной воде на предприятии.

      Для остальных источников величина выброса в г/с определяется простым переводом выбросов в кг/час, полученных в р.2, в г/с.

4. Определение валовых выбросов вредных веществ

      35. Выбросы от регенераторов катализаторов установки риформинга и гидроочистки в т/год следует определять по формуле



      где

- выброс

-го вредного вещества от регенераторов катализатора, кг/час;

- продолжительность одного цикла регенерации, час;

- количество циклов регенерации, в год.

      Если цикл регенерации более 1 года,

следует принять равным единице.

      Для остальных источников загрязнения, пересчет в т/год ведется по формуле:



      где

- выброс от источника, кг/час;

- время работы источника в году, час.

5. Оценка сходимости результатов натурных замеров и рассчитанных величин выбросов

      36. В таблице 24 согласно приложению 2 к настоящей Методике представлены результаты статистического анализа данных натурных замеров выбросов вредных веществ из основных источников нефтеперерабатывающих и нефтехимических производств. Большинство расчетных зависимостей, рассмотренных в предыдущих разделах, получены методом наименьших квадратов.

      В качестве критерия сходимости расчетных и натурно замерных величин выбросов в таблице 24 согласно приложению 2 к настоящей Методике приведены значения относительной погрешности (

) и средней квадратичной погрешности (

), определенные по известным формулам.

      Данные сравнения стандартных отклонений по каждой из предложенных в разделе 2 зависимостей приведены в таблице 24 согласно приложению 2 к настоящей Методике.


  Приложение 1
  к Методике расчета
  валовых выбросов
  вредных веществ в
  атмосферу для
  предприятий
  нефтепереработки и
  нефтехимии

Рисунки графиков зависимости коэффициентов
График зависимости коэффициента K1 от среднеквартальной оборачиваемости резервуаров



      Рисунок 1.

      График

.


      Рисунок 2.

      Весовые концентрации насыщенных паров для различных нефтепродуктов



      1 - керосин, 2 - лигроин, 3 - дизельное топливо, 4 - мазут, 5 - масла, присадки

      Рисунок 3

      График зависимости коэффициента

от среднеквартальной оборачиваемости резервуаров


      Рисунок 4.

      Зависимость коэффициента K от времени заполнения емкости-

н при различных условиях налива


      а - налив сверху открытой струей

      в - налив сверху или снизу открытой струей (при высоте (диаметре) емкости

м

      значение Kн необходимо умножить на

      с - налив сверху полуоткрытой струей

      Рисунок 5.

      Зависимость коэффициента

от избыточного давления

при различных условиях налива


      а - налив сверху открытой струей

      в - налив сверху или снизу закрытой струей

      с - налив сверху полуоткрытой струей

      Рисунок 6.

      Температура начала кипения, оС



      Рисунок 7.


  Приложение 2
  к Методике расчета
  валовых выбросов
  вредных веществ в
  атмосферу для
  предприятий
  нефтепереработки и
  нефтехимии

Таблицы значений коэффициентов и концентраций индивидуальных веществ и групп углеводородов в парах различных нефтепродуктов

      Таблица 1

      Значения коэффициента K2

Эксплуатация резервуара

Наземные металлические резервуары

Подземные железобетонные резервуары

без оснащения техническими средствами снижения потерь

оснащен понтоном или плавающей крышей

включен в газоуравнительную систему

без оснащения техническими средствами снижения потерь

включен в газоуравнительную систему

Резервуар эксплуатируется как "Мерник"

1

0,2

0,2

0,8

0,1

То же, но с открытыми люками или снятыми дыхательными клапанами

1,1

0,25

1,1

0,9

0,9

Резервуар эксплуатируется как "буферная емкость"

0,1

0,05

0,05

0,15

-

То же, но с открытыми люками или со снятыми дыхательными клапанами

0,15

0,07

0,2

0,2

-


      Таблица 2

      Значения коэффициента K3

Квартал

Климатическая зона

северная

средняя

южная

Средняя Азия

1

2

3

4

5

II, III

1

1,14

1,47

1,72

I, IV

1

1

1

1


      Таблица 3

Наименование продукта

Формула

Уравнение

Температурный интервал, в котором уравнение сохраняет свою справедливость, оС

A

В

С

от

до

Метанол

CH

O

1

-7

50

8,9547

2049,2

-

Метилэтилкетон

C

H

O

1

-10

50

7,764

1725,0

-

Пентан

C

H


2

-10

50

6,87372

1075,82

233,36

Гексан

C

H


2

-10

68

6,87776

1171,53

224,37

Бензол

C

H


2

-10

5,5

6,48898

902,28

178,1



2

5,5

160

6,91210

1214,64

221,2

Фенол

C

H

O

2

0

40

11,5638

3586,36

273,0



2

41

93

7,86819

2011,4

222,0

Толуол

C

H


1

-92

15

8,33

2047,3

-



2

20

200

6,95334

1343,94

219,38

Этилбензол

C

H


2

20

45

7,32525

1628,0

230,7



1

45

190

6,95719

1424,26

213,21

с-Ксилол

C

H


2

25

50

7,35638

1671,8

231,0

м-Ксилол

C

H


2

25

45

7,36810

1658,23

232,3



2

45

195

7,00908

1462,27

215,11

п-Ксилол

C

H


2

25

45

7,32611

1635,74

231,4



2

45

190

6,99052

1453,43

215,31


      Таблица 4

      Концентрация индивидуальных веществ и групп углеводородов в парах различных нефтепродуктов

Наименование нефтепродукта

Концентрация компонента С, % масс.

углеводороды

предельные

непредельные

ароматические





Бензол

толуол

ксилол

Сырая нефть

99,22

-

0,78

0,3511

0,2202

0,1048

Прямогонные бензиновые фракции







62

86

99,05

-

0,95

0,55

0,4

-

62

105

93,9

-

6,1

5,.....9

0,21

-

85

105

9+..64

-

1,36

0,24

1,12

-

85

120

97,61

-

2,39

0,05

2,34

-

85

180

99,25

-

0,75

0,15

0,35

0,25

105

140

95,04

-

4,96

-

3,81

1,15

120

140

95,9

-

4,1

-

2,09

2,01

140

180

99,57

-

1,43

-

-

0,43

НК

180

99,45

-

0,55

0,27

0,18

0,1

Стабильный катализат

9,08

-

9,2

2,74

4,49

1,78

Бензин-рафинат

9+..,88

-

1,12

0,44

0,42

0,26

Крекинг-бензин

74,03

25,0

+..,97

0,58

0,27

0,12

Бензин-платформат

60,38

-

39,62

21,05

13,5

2,51

Уайт-спирит

93,74

-

6,26

2,15

3,0

0,91

А-72, А-76

96,88

-

3,17

1,59

1,14

0,17

АИ-93, АИ-98

95,85

-

4,15

2,06

1,76

0,23


      Таблица 5

      Удельные выбросы вредных веществ (суммарно) от нефтеловушек

Объект

кг/ч·м


I система

II система

СЩС

Нефтеловушка

0,104

0,140

0,167


      Таблица 6

      Значение коэффициента K1 в зависимости от процента укрытия поверхностей шифером или другим материалом

% укрытия

K1

% укрытия

K1

% укрытия

K1

% укрытия

K1

% укрытия

K1

0

1,00

25

0,88

45

0,76

65

0,59

85

0,4

10

0,95

30

0,85

50

0,72

70

0,54

90

0,36

15

0,94

35

0,82

55

0,68

75

0,50

95

0,28

20

0,91

40

0,79

60

0,63

80

0,45

100

0,21


      Таблица 7

      Значения коэффициента K3 для объектов механической очистки


Значения коэффициента



I система

II система

Песколовка, ливнесброс

4,55

3,51

Пруды дополнительного отстоя

0,24

0,31

Песчаные фильтры

0,05

0,13

АКС

1,21


Аварийные амбары

0,23

0,35

Шламонакопители

0,11

0,11


      Таблица 8

      Концентрация индивидуальных веществ и групп углеводородов в парах нефтепродуктов, испарившихся с поверхности очистных сооружений


Концентрация компонента в парах,

, % масс

Углеводороды

Фенол

Сероводород

всего

в том числе

предельные

непредельные

ароматичес

кие

в том числе

бензол

толуол

ксилол

I система










Песколовка, ливнесброс

95,83

82,34

7,07

6,42

1,60

3,52

1,30

0,47

3,70

Нефтеловушки

98,86

82,38

5,54

10,94

2,60

5,57

2,77

0,39

0,75

Пруды дополнительного отстоя

99,45

86,91

5,23

7,31

1,08

3,96

2,27

0,2

0,35

Песчаные фильтры

95,04

84,94

3,47

5,63

0,97

3,09

1,57

0,41

5,55

АКС

89,86

83,46

2,28

4,12

0,81

2,34

0,97

0,38

9,76

Аварийный амбар

99,75

92,65

1,11

5,99

1,73

2,93

1,33

0,06

0,19

Шламонакопители

99,8

83,24

2,19

14,37

2,81

5,74

5,82

0,07

0,13

II система










Песколовка, ливнесброс

99,4

91,48

2,30

5,62

1,15

3,54

0,93

0,22

0,38

Нефтеловушки

99,06

87,98

3,84

7,24

1,09

5,27

0,88

0,06

0,88

Пруды дополнительного отстоя

99,27

93,12

3,08

3,07

0,60

1,65

0,82

0,11

0,62

Песчаные фильтры

89,31

82,95

0,87

5,49

1,73

3,76


0,29

10,4

Аварийный амбар

99,76

91,02

3,38

5,36

1,57

2,38

1,41

0,06

0,18

Шламонакопители

99,72

94,34

2,19

3,19

0,36

2,13

0,7

0,02

0,26


Биологическая очистка


99,28

85,32

3,38

10,58

3,64

3,59

3,35

0,18

0,14


      Таблица 9

      Удельные выбросы вредных веществ (суммарно) от блоков оборотного водоснабжения


Величина удельных выбросов вредных веществ (суммарно)

градирни, кг/м

ч·10


нефтеотделители, кг/м3·ч·10


1 система

18,40

84,3

2 система

7,2

35,0

3 система

35,0

53,61

4 система

1,9

2,2


      Таблица 10

      Процентное соотношение вредных ингредиентов в парах нефтепродуктов, испарившихся с блоков оборотного водоснабжения

Объекты БОВ

Концентрация компонентов в парах, % масс.

Углеводороды

Фенол

Сероводород

всего

в том числе

предельные

непредельные

ароматические

в том числе

бензол

толуол

ксилол

I система










Градирни

98,19

84,18

4,03

9,98

2,27

5,27

2,44

1,07

0,74

Нефтеотделители

99,44

86,66

2,69

10,09

2,86

4,34

2,89

0,23

0,33

II система










Градирни

97,45

92,82

0,94

3,69

0,96

1,79

0,94

2,18

0,37

Нефтеотделители


99,05

91,83

0,59

6,63

2,16

2,64

1,83

0,01

0,94

III система










Градирни

97,87

91,55

0,41

5,91

1,66

2,3

1,95

0,18

1,95

Нефтеотделители

99,41

94,57

0,38

4,46

1,24

1,65

1,57

0,03

0,56


      Таблица 11

      Удельные выбросы вредных веществ в атмосферу в кг на тонну условного топлива трубчатых печей технологических установок

Наименование установки

Удельные выбросы, кг/т усл.т

метан

оксид углерода

оксиды азота

диоксид азота

Первичная перегонка

0,11

0,34

1,18

0,06

Вторичная перегонка

0,24

1,89

0,88

0,05

Каталитический риформинг

0,34

0,69

1,6

0,08

Термический крекинг

0,05

0,49

1,01

0,05

Гидроочистка

0,32

1,97

1,47

0,07

Производство кокса

0,065

0,12

1,12

0,06

Контактная очистка масел

0,51

16,98

1,7

0,13

Фенольная очистка масел

0,04

0,55

1,41

0,08

Деасфальтизация масел

0,257

1,27

1,05

0,05

Каталитический крекинг

0,032

0,2

1,08

0,2

Прочие

0,18

0,81

1,36

0,145


      Таблица 12

      Средние величины калорийных эквивалентов жидких и газообразных топлив

Наименование топлива

Калорийный эквивалент, Э

Газ природный

1,66

Газ нефтепромысловый

1,5

Газ прямой перегонки

1,5

Газ каталитического крекинга

1,6

Газ термического крекинга

1,6

Газ коксовый

1,52

Газ пиролизный

1,6

Автоа+..ат

1,47

Дизельное топливо

1,45

Масляный дистиллят

1,4

Экстракт

1,4

Мазут малосернистый

1,38

Мазут сернистый

1,37

Мазут высокосернистый

1,36

Полугудрон

1,36

Гудрон

1,36

Крекинг-остаток

1,35

Петролатум

1,36

Кокс нефтезаводской

1,16

Газ водородсодержащий

2,3


      Таблица 13

      Значения

и коэффициента

для расчета выбросов вредных веществ из вакуумсоздающих систем установок АВТ

Наименование групп вакуумсоздающих систем

кг/т,




Вакуумсоздающие системы



1. С барометрическими конденсаторами, загрузка по мазуту, кг/час:



группа 50000 - 100000

0,42

0,015

группа 100001 - 150000

0,6

0,021

группа 150001 - 200000

0,24

0,01

группа 200001 - 450000

0,62

0,03

2. С поверхностными конденсаторами

3,88

0,04


      Таблица 14

      Значение коэффициентов

,


Наименование вредного вещества





Оксид углерода

-13,5429

0,7853

Оксиды азота

0,0464

0,0013

Углеводороды

-5,4804

0,0874


      Таблица 15

      Значения величин

,

и



Размерность

Вид катализатора

шариковый

пылевидный



% об.

0,35

7,2*



мг/м


77,68

77,68



мг/м


140,6

140,6



кг/т

0,53

0,81


      Таблица 16

Технологическая установка

Степень отложения, % масс.

Удельное количество образовавшегося вещества, кг/кг

кокса

серы

оксида углерода

диоксида серы

Риформинг

3,5

-

0,466

-

Гидроочистка

8,5

0,5

0,44

2


      Таблица 17

      Значения константы Генри для аммиака

Температура, оС

0

+5

+10

+15

+20

+25

+30

1560

1680

1800

1930

2080

2230

2410


      Таблица 18.

      Значения

и


Наименование вредного вещества, по которому ведется очистка

Удельный выброс, кг/т

Коэффициент очистки

камерные и технологические печи

циклонные печи

Углеводороды

0,718

0,78

0,85

Оксид углерода

0,411

0,78

0,85

Сероводород

0,042

0,80

0,98

Меркаптаны

0,02

0,80

0,98

Фенол


0,9

0,98


      Таблица 19

      Значения коэффициентов

и


Наименование технологической установки





ЭЛОУ

0

0,018

AT

-13,305

0,1792

AВT

53,263

0,0636

ЭЛОУ-АВТ

0

0,208

Вторичка 22/4

0

0,25

Термический крекинг

0

0,27

Каталитический крекинг

0

0,557

Г-43-102

0

0,49

Риформинг - 35/6, 35/8-300

0

0,58

Риформинг 35/5

0

1,0

Риформинг 35/11-300, 35/11-600

14,746

0,395

Гидроочистка 24/6, 24/7

0

0,077

Гидроочистка 24/300, 24/600

0

0,1

Сероочистка газов

0

0,051

Установки газофракционирования

0

0,7

Деасфальтизация

-6,679

0,297

Депарафинизация

4,219

0,055

Битумные

0

0,16

Селективная очистка масел

0

0,03

Контактная очистка масел

0

0,018

Гидроочистка масел

0

0,148

Обезмасливание гача и петролатума

0

0,105

Коксование

0

0,578


      Таблица 20

      Значения коэффициента



Углеводороды

предель ные

непредель ные

ароматические

МЭК

ацетон

аммиак

фенол

окись угле рода

фурфурол

всего

в том числе

бензол

толуол

ксилол

ЭЛОУ

1,0












AT

1,0












АВТ

1,0












ЭЛОУ-АВТ

1,0












Вторичка 22/4

1,0












Термический крекинг

0,77

0,23











Риформинг - 35/6, 35/8-300

0,74


0,26

0,12

0,14








Риформинг 35/11-300, 35/11-600

0,85


0,15

0,032

0,066








Риформинг 35/5

0,9


0,1

0,03

0,07








Гидроочистка 24/6, 24/7

1,0












Гидроочистка 24/300; 24/600

0,9


0,1

0,06

0,04








Деасфальтизация

1,0












Депарафинизация

0,34


0,66


0,66


0,79

0,26

0,11




Битумные

1,0












Сероочистка газов

1,0












Селективная очистка масел

1,0









0,38


0,1226

Установки газофракциониров.

0,95

0,05











Обезмасливание гача

0,315


0,685


0,685


0,967

0,738

0,238




Коксование

1,0












Каталитический крекинг

0,967

0,0175

0,029


0,029






0,056


Г-43-102

0,956

0,017

0,027

0,027









Контактная очистка масел

1,0












Гидроочистка масел

1,0













      Таблица 21

      Значения удельных выбросов вредных веществ автомобильным транспортом (

) по годам XII пятилетки, г/км


1986

1987

1988

1989

1990

Группы автомобилей

оксид угле рода

угле водо роды

окси ды азота

оксид угле рода

угле водо- роды

окси ды азота

оксид угле рода

угле водо роды

окси ды азота

оксид углерода

углеводороды

окси ды азота

оксид угле рода

угле водо роды

окси ды азота

Грузовые, специальные грузовые с бензиновыми ДВС и работающие на сжиженном нефтяном газе (пропан-бутан)

61,9

13,3

8,0

60,3

13,0

7,7

58,7

12,7

7,4

57,1

12,3

7,1

55,5

12,0

6,8

Грузовые и специальные грузовые дизельные

15,0


6,4


8,5


15,0


6,4


8,5


15,0


6,4


8,5


15,0


6,4


8,5


15,0


6,4


8,5


Грузовые и специальные грузовые, работающие на сжатом природном газе

30,0


10,0


8,0


30,0


10,0


8,0


30,0


10,0


8,0


25,0


8,0


7,5


25,0


8,0


7,0


Автобусы с бензиновыми ДВС

57,5


10,7


8,0


56,0


10,5


7,5


54,5


10,2


7,2


53,0


9,9


6,8


51,5


9,6


6,4


Автобусы дизельные

15,0


6,4


8,5


15,0


6,4


8,5


15,0


6,4


8,5


15,0


6,4


8,5


15,0


6,4


8,5


Легковые служебные и специальные

18,7


2,25


2,7


18,2


2,09


2,58


17,7


1,93


2,47


17,1


1,76


2,35


16,5


1,6


2,23


Легковые индивидуального пользования

17,9


2,1


2,6


17,45


2,0


2,5


17,0


1,9


2,4


16,55


1,75


2,3


16,1


1,6


2,19



      Таблица 22

      Коэффициенты влияния среднего возраста автомобилей и уровня технического состояния на выбросы вредных веществ для различных групп заводского автомобильного транспорта

Группа автомобилей





оксид углерода

углево дороды

ксиды азота

оксид углерода

углево дороды

ксиды азота

Грузовые и специальные грузовые с бензиновыми ДВС

1,69

,86

,8

1,33

,2

,0

Грузовые и специальные грузовые дизельные

1,8

,0

,0

1,33

,2

,0

Автобусы с бензиновыми ДВС

1,69

,86

,8

1,32

,2

,0

Автобусы дизельные

1,8

,0

,0

1,27

,17

,0

Легковые служебные и специальные

1,63

,83

,85

1,28

,17

,0

Легковые индивидуального пользования

1,62

,78

,9

1,28

,17

,0


      Таблица 23


Климатическая зона

северная

средняя

южная

Средняя Азия



1,0

1,07

1,37

1,61


      Таблица. 24

      Стандартные отклонения зависимостей

NN формулы

Объект


, %


2.1.1.

Углеводороды (суммарно)

51,64

477,81

2.1.9.

Углеводороды (резервуары)

50,72

131,38

2.1.9.

Углеводороды (транспорт, емкость)

124,1

15,80

2.3.1.

Нефтеловушка, I система

76,27

0,086


II система

43,09

0,053

2.3.2.

I система




Песколовка, ливнесброс

57,14

0,180


Аварийный амбар

82,35

0,042


Пруд дополнительного отстоя

177,8

0,057


Песчаные фильтры

140,0

0,02


II система




Песколовка, ливнесброс

34,25

0,091


Аварийный амбар

100,0

0,058


Пруд дополнительного отстоя

64,21

0,032


Песчаные фильтры

71,56

0,032


Шламонакопители I, II систем

85,0

0,019

2.4.1.

Нефтеотделители I система

49,73

30,307·10



II система

188,24

20,315·10



III система

72,94

22,339·10



IV система

10,3

0,1·10


2.4.2.

Градирни I система

116,7

9,346·10



II система

260,0

8,622·10



III система

186,89

18,392·10



IV система

31,94

0,341·10


2.5.4.

Оксид углерода (дымовая труба) битумная

118,84

17,54


Вторичная перегонка

157,67

1,879


Гидроочистка

78,17

4,11


Каталитический риформинг

68,12

1,288


Деасфальтизация масел

144,09

2,57


Фенольная очистка масел

74,54

1,08


Контактная очистка масел

104,48

16,91


Производство кокса

32,5

0,032


Первичная перегонка

41,18

0,408


Термокрекинг

90,61

0,661


Каталитический крекинг

92,0

0,148


Прочие

21,0

1,419


Оксиды азота




Битумная

56,56

0,9


Вторичная перегонка

98,75

0,547


Гидроочистка

25,85

1,03


Каталитический реформинг

43,12

1,92


Деасфальтизация масел

92,57

1,36


Фенольная очистка

26,89

1,031


Контактная очистка масел

69,59

1,127


Производство кокса

58,04

0,407


Первичная перегонка

17,79

0,61


Термокрекинг

15,84

0,238


Каталитический крекинг

34,26

0,35


Прочие

8,16

0,93


Диоксид азота




Битумная

111,8

0,23


Вторичная перегонка

54,0

0,0173


Деасфальтизация

36,0

0,0263


Первичная перегонка

16,66

0,03


Термокрекинг

18,75

0,0141


Каталитический крекинг

220,0

0,313


Прочие

13,79

0,148


Фенольная очистка масел

33,33

0,071


Контактная очистка масел

100,0

0,122

2.5.4.

Метан




Битумная

113,03

3,837


Вторичная перегонка

75,0

0,114


Гидроочистка

65,83

0,49


Каталитический риформинг

61,76

0,57


Деасфальтизация масел

106,22

0,382


Фенольная очистка масел

46,15

0,041


Контактная очистка масел

58,04

0,282


Производство кокса

141,54

0,058


Первичная перегонка

47,27

0,179


Термокрекинг

76,0

0,054


Каталитический крекинг

56,25

0,0141


Прочие

20,5

0,305

2.6.1.

Углеводороды (свечи ВСВ АВТ)




группа 50000-100000

64,29

0,37


10001*-150000

225,0

0,85


150001-200000

112,5

0,26


200001-450000

190,32

0,47

2.6.2.

Сероводород




группа 50000-100000

75,0

0,02


100001-150000

150,0

0,04


150001-200000

35,71

0,005


200001-450000

100,0

0,005

2.7.1.

Оксид углерода

81,80

6,92


Оксид азота

39,0

0,014


Углеводороды

241,0

1,442

2.7.4.

Оксид углерода

10,0

0,551·10



Углеводороды

30,98

1,395·10


2.9.2.

Оксиды азота

22,26

60,21


Углеводороды

51,13

36,287

2.9.3.

Катализаторная пыль




Шариковый катализатор

17,78

0,085


Пылевидный катализатор

58,82

0,263

2.12.1.

Углеводороды

115,6

0,454


Оксид углерода

133,5

0,280


Сероводород

147,06

0,050


Меркаптаны

129,55

0,018

2.12.3.

Объемы

185,5

63,55

2.13.1.

ЭЛОУ

154,8

1,897


AT

98,4

7,593


АВТ

60,4

6,693


ЭЛОУ-АВТ

14,2

22,975


Вторичка 22/4

46,6

6,049


Термический крекинг

81,8

21,039


Каталитический крекинг

3,6

3,416


Г-43-102

34,3

27,543


Риформинг 35/6, 35/8-300

57,2

48,77


Риформинг 35/5

16,0

0,374


Риформинг 35/11-300; 35/11-600

24,9

9,225


Сероочистка газов

107,2

10,378


Установки газофракционирования

84,1

50,745


Деасфальтизация

27,4

2,619


Депарафинизация

74,6

1,219


Битумные

45,1

14,649


Селективная очистка масел

61,1

3,62


Гидроочистка масел

18,7

5,136


Контактная очистка масел

61,4

1,145


Обезмасливание газа и петролатума

38,5

2,291


Коксование

17,2

22,181


Гидроочистка 24/6, 24/7

78,5

26,100


Гидроочистка 24/300, 24/600

59,8

22,526



  Приложение № 3
  к приказу Министра
  окружающей среды и
  водных ресурсов
  Республики Казахстан
  от 12 июня 2014 года
  № 221-Ө

Методика определения выбросов загрязняющих веществ в атмосферу для тепловых электростанций и котельных
1. Общие положения

      1. Настоящая методика определения выбросов загрязняющих веществ в атмосферу для тепловых электростанций и котельных применяется при нормировании выбросов тепловых электростанций и котельных.

2. Определение выбросов загрязняющих веществ по данным инструментальных замеров

      2. Суммарное количество М

загрязняющего вещества j, поступающего в атмосферу с дымовыми газами (г/с, т/год), рассчитывается по уравнению: Mj = cj *Vcг *Bp *kп (1)

      где cj - массовая концентрация загрязняющего вещества j в сухих дымовых газах при стандартном коэффициенте избытка воздуха

= 1,4 и нормальных условиях*, мг/м3; определяется по пункту 3;

      * Температура 273 К и давление 101,3 кПа.

      Vcг - объем сухих дымовых газов, образующихся при полном сгорании 1 кг (1 м3) топлива, при

= 1,4, м3/кг топлива (м3/м3 топлива).

      Bp - расчетный расход топлива, определяется по пункту 5; при определении выбросов в граммах в секунду Вр берется в т/ч (тыс. м3/ч), при определении выбросов в тоннах в год Вр берется в т/год (тыс. м3/год);

      kn - коэффициент пересчета;

      при определении выбросов в граммах в секунду kn = 0,278 10-3;

      при определении выбросов в тоннах kn =10-6.

      3. Массовая концентрация загрязняющего вещества j рассчитывается по измеренной* концентрации cjизм, мг/м3, по соотношению


(2)

      где

- коэффициент избытка воздуха в месте отбора пробы.

      * Измерение концентрации загрязняющих веществ регламентируется соответствующими положениями отраслевых методических документов по инвентаризации (нормированию, контролю) выбросов загрязняющих веществ в атмосферу.

      При использовании приборов, измеряющих объемную концентрацию Ij загрязняющего вещества j, массовая концентрация рассчитывается по соотношению


(3)

      где Ij - измеренная объемная концентрация при коэффициенте избытка воздуха

, ррm*;

     

j - удельная масса загрязняющего вещества, кг/м3.

      * 1 ppm = 1 см3/м3 =1 см3/м3 = 0,0001 % об.

      Для основных газообразных загрязняющих веществ, содержащихся в выбрасываемых в атмосферу дымовых газах котельных установок (оксидов азота в пересчете на NO2, оксида углерода и диоксида серы), значения удельной массы составляют:

     

NO2=2,05кг/м3

     

CO = 1,25 кг/м3 (4)

     

SO2= 2,86 кг/м3

      Коэффициент избытка воздуха

с достаточной степенью точности определяется по приближенной кислородной формуле

(5)

      где О2 - измеренная концентрация кислорода в месте отбора пробы дымовых газов, %.

      При расчете максимальных выбросов загрязняющего вещества в граммах в секунду берутся максимальные значения массовой концентрации этого вещества при наибольшей тепловой электрической нагрузке за отчетный период.

      При определении валовых выбросов в тоннах за длительный промежуток времени необходимо использовать среднее значение массовой концентрации загрязняющего вещества за этот промежуток. Среднее значение массовой концентрации рассчитывается по средней за рассматриваемый промежуток времени нагрузке котла. При этом используются заранее построенные зависимости концентраций загрязняющих веществ от нагрузки котла. Построение указанных зависимостей проводится не менее чем по трем точкам - при минимальной, средней и максимальной нагрузках.

      4. Расчетный расход топлива Вр, т/ч (тыс.м3/ч) или т/год (тыс. м3/год), определяется по соотношению


(6)

      где В - полный расход топлива на котел, т/ч (тыс. нм3/ч) или т/год (тыс. м3/год);

      q4 - потери тепла от механической неполноты сгорания топлива, %.

      Значение В определяется по показаниям прибора или по обратному тепловому балансу (при проведении испытаний котла).

      5. Расчет объема сухих дымовых газов Vсг проводится по нормативному методу по химическому составу сжигаемого топлива или табличным данным. Расчетные формулы приведены также в приложении 2 настоящей Методики.

      При недостатке информации о составе сжигаемого топлива объем сухих дымовых газов рассчитывается по приближенной формуле:

      Vсг =

(7)

      где

– теплота сгорания топлива, МДж/кг (МДж/м3);

      К - коэффициент, учитывающий характер топлива и равный:

      для газа................................................ 0,345

      для мазута......................................... 0,355

      для каменных углей........................ 0,365

      для бурых углей................................. 0,375

      6. С учетом (3), (5) и (7) соотношение (1) для расчета суммарного количества загрязняющего вещества j (при использовании приборов, измеряющих объемную концентрацию в ррт) записывается в виде:


(8)

      На рисунках 1-3 (согласно приложений 3 к настоящей Методики) приведены номограммы, которые позволяют графически оценить выбросы в г/с в атмосферу газообразных загрязняющих веществ. В формулах, соответствующих номограммам, вместо kn подставлено его значение, равное 0,278·10-3.

3. Определение выбросов газообразных загрязняющих веществ расчетными методами

      7. Оксиды азота. Расчет выбросов оксидов азота дли котельных установок с факельным методом сжигания топлива.

      Для паровых котлов паропроизводительностью 30-75 т/ч и водогрейных котлов тепловой мощностью 35-58 МВт (30-50 Гкал/ч) используется следующий расчетный метод.

      Суммарное количество оксидов азота MNO2 в пересчете на NO2 в г/с (т/год и т.д.), выбрасываемых в атмосферу с дымовыми газами котла при сжигании твердого, жидкого и газообразного топлива, рассчитывается по соотношению


(9)

      где В - расход условного топлива, т усл. топл./ч (т усл. топл./год);

      KNO2 - коэффициент характеризующий выход оксидов азота, определяется по пункту 7, кг/т усл. топл.;

      q4 - потери тепла от механической неполноты сгорания топлива, %;

     

1 - коэффициент, учитывающий влияние на выход оксидов азота качества сжигаемого топлива, определяется по подпункту 2) пункта 7;

     

2 - коэффициент, учитывающий конструкцию горелок и равный:

      для вихревых горелок ..................................... 1,0

      для прямоточных горелок 0,85;

     

3- коэффициент, учитывающий вид шлакоудаления и равный:

      при твердом шлакоудалении 1,0

      при жидком шлакоудалении 1,6;

     

1 - коэффициент, характеризующий эффективность воздействия рециркулирующих газов на выход оксидов азота в зависимости от условий подачи их в топку, определяется по пункту по подпункту 3) пункта 7;

     

2 - коэффициент, характеризующий уменьшение выбросов оксидов азота (при двухступенчатом сжигании) при подаче части воздуха помимо основных горелок при условии сохранения общего избытка воздуха за котлом, определяется по рисунку 1 согласно приложений 6 к настоящей Методики;

      r - степень рециркуляции дымовых тазов, %;

     

NO2 - доля оксидов азота, улавливаемых в азотоочистной установке;

     

0,

1- длительность работы азотоочистной установки и котла, ч/год,

      kn - коэффициент пересчета, при расчете валовых выбросов в граммах в секунду kn = 0,278·10-3; при расчете выбросов в тоннах kn = 10-6.

      1) Коэффициент KNO2 вычисляется по эмпирическим формулам:

      для паровых котлов паропроизводительностью от 30 до 75 т/ч


(10)

      где Dн и Dф - номинальная и фактическая паропроизводительность котла соответственно, т/ч;

      для водогрейньгх котлов производительностью от 125 до 210 ГДж/ч (30 - 50 Гкал/ч)


(11)

      где Qф и Qн- номинальная и фактическая тепловая производительность котла соответственно, ГДж/ч;

      Примечание. В случае сжигания твердого топлива в формулы (10) -(11) вместо Dф и Qф подставляются Dн и Qн

      2) Значения

l, при сжигании твердого топлива вычисляют по формулам

      при

r < 1,25

1= 0,178 + 0,47

, (12)

      при

r>1:25

1 = (0,178 + 0,4 7

)aI/1,25 (13)

      где

- содержание азота в топливе, % на горючую массу.

      При сжигании жидкого и газообразного топлива значения коэффициента

1 принимаются по таблице 1 согласно приложений 1 к настоящей Методике.

      При одновременном сжигании двух видов топлива и расходе одного из них более 90% значение коэффициента

1 следует принимать по основному виду топлива. В остальных случаях коэффициент

1 определяют как средневзвешенное значение по топливу. Для двух видов топлива

(14)

      где

- соответственно коэффициент и расходы топлива каждого вида на котел.

      3) Значения коэффициента

1 при номинальной нагрузке и степени рециркуляции дымовых газов r не менее 20% принимают равными:

      при сжигании газа и мазута и вводе газов рециркуляции в подтопки (при расположении горелок на вертикальных экранах)..................................................0.0025,

      через шлицы под горелками...............………………….... 0,015,

      по наружному каналу горелок.................………………… 0,025,

      в воздушное дутье и рассечку двух воздушных потоков.0,035;

      при высокотемпературном сжигании твердого топлива и вводе газов рециркуляции в первичную аэросмесь....................... 0,010,

      во вторичный воздух................................ 0,005;

      при низкотемпературном сжигании твердого топлива

1 = 0.

      При нагрузке меньше номинальной коэффициент

1 умножают на коэффициент f, определяемый по соотношению

(15)

      Формула (15) справедлива при выполнении условия 0,5<Dф/Dn<1

      8. Расчет выбросов оксидов азота от газотурбинных установок.

      Суммарное количество оксидов азота МNOx в пересчете на NO2, поступающих в атмосферу с отработавшими газами газотурбинных установок, г/с или т/год, вычисляют по соотношению

      MNOx = cNOx*Vсг*B*kп (16)

      где СNOx - концентрация оксидов азота в отработавших газах в пересчете на NO2, мг/м3;

      Vcг. - объем сухих дымовых газов за турбиной, м3/кг топлива (м3/м3 топлива), вычисляемый по формуле


(17)

      где Vг0- теоретический объем газов, м3 /кг топл. (м3 /м3 топлива);

      V0 - теоретически необходимый объем воздуха, м3/кг топл. (м3/м3 топл.),

     

сг - коэффициент избытка воздуха в отработавших газах за турбиной;

      V0H2О - теоретический объем водяных паров, м3 /кг топл. (м3/м3 топл.),

      В - расход топлива в камере сгорания, т/ч (тыс. нм3/ч) или т/год (тыс. нм3/год); при определении выбросов в граммах в секунду В берется в т/ч (тыс. нм3/ч), при определении выбросов в тоннах В берется а т/год (тыс. нм3/год);

      kп - коэффициент пересчета; при определении выбросов в г/с kп = 0,278*10-3; при определении выбросов в т/год kп = 10

.

      В таблице 2 согласно приложений 1 к настоящей Методике приведены концентрации оксидов азота cNOх (в пересчете на NО2) и отработавших газах ГТУ на номинальных режимах для некоторых действующих установок.

      При использовании в энергетических ГТУ высокофорсированных камер сгорания с последовательным вводом воздуха в зону горения и микрофакельных камер сгорания с подачей всего воздуха через фронтовое устройство концентрация оксидов азота cNOx в мг/м3 приближенно вычисляется по формуле

      cNOx =

krkp*103 (18)

      где

- коэффициент, зависящий от вида топлива и равный:

      для высокофорсированных камер сгорания при сжигании:

      природного газа- 1,8;

      газотурбинного и дизельного топлив - 2,4;

      для микрофакельных камер сгорания при сжигании:

      природного газа - 6,2;

      газотурбинного и дизельного топлива - 7,7.

      kr - коэффициент, отражающий влияние температуры газов перед турбиной (Тгт) на образование NОх. Зависимости kr, от Тгт для камер сгорания обоих типов представлены на рисунках 2 и 3 (согласно приложений 6 к настоящей Методики).

      kр - коэффициент, отражающий зависимость концентрации оксидов азота от давления в камере сгорания,


(19)

      где рd - давление в камере сгорания, МПа.

      Для высокофорсированных камер сгорания формула (18) применима для режимов, близких к рабочему, а для микрофакельных - в широком диапазоне изменения режимных параметров:

     

от= 3 - 8;

      Твозд = 200 -350оС.

      Эффективным способом снижения концентрации оксидов азота в уходящих газах энергетических ГТУ без коренного изменения конструкции камеры сгорания является впрыск воды или пара в зону горения.

      Снижение концентрации оксидов азота при подаче влаги в зону трения можно оценить по формуле


(20)

      где cnNO2 и cсухNO2 - концентрации оксидов азота соответственно при подаче влаги и без нее, мг/м3;

      kвл - коэффициент, учитывающий влияние расхода влаги, определяемый по рисунку 4 (согласно приложений 6 к настоящей Методики) в зависимости от отношения количества вводимой влаги Gвл к расходу топлива В. Для сравнения концентрации NOx в продуктах сгорания различных ГТУ по дебетующим отечественным и зарубежным нормативно-техническим документам ее значение приводят к содержанию кислорода О2 = 15% по формуле:


(21)

      где сnNO2 и cNO2 - приведенная и действительная концентрации оксидов азота, мг/м3,

      O2 - фактическое значение концентрации кислорода в продуктах сгорания ГТУ, %

      В связи с установленными раздельными ПДК на оксид и диоксид азота и с учетом трансформации оксидов азота суммарные выбросы окислов азота разделяются на составляющие, расчет которых проводится согласно пункту 6 данной методики.

      9. Оксиды серы. Суммарное количество оксидов серы MSО2, выбрасываемых в атмосферу с дымовыми газами (г/с, т/год) вычисляют по формуле:

      MSO2 = 0,02 B Sp (1-

'SO2)(1 -

''SO2)(1-

eSO2*nc/nk) (22)

      где В - расход натурального топлива за рассматриваемый период, г/с (т),

      Sp - содержание серы в топливе на рабочую массу, %;

     

'SO2 - доля оксидов серы, связываемых летучей золой в котле.

     

''SO2 - доля оксидов серы, улавливаемых в мокром золоуловителе попутно с улавливанием твердых частиц;

     

eSO2 - доля оксидов серы, улавливаемых в сероулавливающей установке;

      nc, nk - длительность работы сероулавливающей установки и котла соответственно, ч/год.

      Ориентировочные значения

eSO2 при факельном сжигании различных видов топлива приведены в таблице 3 согласно приложений 1 к настоящей Методике:

      Доля оксидов серы (

eSO2), улавливаемых в сухих золоуловителях (электрофильтрах, батарейных циклонах), принимается равной нулю. В мокрых золоуловителях МС и MB эта доля зависит от общей щелочности орошающей воды и от приведенной сернистости топлива Snp.

(23)

      При принятых на тепловых электростанциях удельных расходах воды на орошение золоуловителей 0,1-0,15 дм3/м3

eSO2 определяется по рисунку 5 согласно приложений 6 к настоящей Методики.

      При совместном сжигании топлива различных видов выбросы оксидов серы рассчитываются отдельно для топлива каждого вида и результаты суммируются.

      Примечание. - При разработке нормативов предельно допустимых и временно согласованных выбросов (ПДВ, BCВ) следует применять балансово-расчетный метод, позволяющий более точно учесть выбросы диоксида серы. Это связано с тем, что сера распределена в топливе неравномерно. При определении максимальных выбросов в г/с используются максимальные значения S' за прошедший год. При определении валовых выбросов в т/год используются среднегодовые значения S'.

      10. Оксид углерода

      Концентрацию оксида углерода в дымовых газах расчетным путем определи невозможно. Расчет выбросов СО следует выполнять по данным инструментальных замеров в соответствии c пункту 2 данного руководящего документа.

4. Определение выбросов твердых загрязняющих веществ

      11. Определение выбросов твердых частиц по данным инструментальных замеров.

      Максимальный выброс твердых частиц Мтв (г/с) поступающих в атмосферу с дымовыми газами, определяется по соотношению

      Mтв = сэксп

(24)

      где сэксп - замеренная массовая концентрация твердых частиц в дымовых газах при работе котла на максимальной нагрузке, г/м3;


- реальный объем дымовых газов, замеренный в том же сечении газохода или рассчитанный по составу топлива при рабочих условиях и работе котла на максимальной нагрузке, м3/с.

      При совместном сжигании топлив разных видов расчет максимальных выбросов твердых частиц (г/с) проводится по данным инструментальных замеров, сделанных при работе котла на максимальной нагрузке и максимальной доле (по теплу) наиболее зольного вида топлива.

      Валовые выбросы твердых частиц (т) за отчетный период следует определять расчетным методом.

      12. Расчет выбросов твердых частиц.

      1) Суммарное количество твердых частиц (летучей золы и несгоревшего топлива) Мтв, поступающих в атмосферу с дымовыми газами котлов (г/с, т/год), вычисляют по одной из двух формул:


(25)

      или


(26)

      где В - расход натурального топлива, г/с (т/год),

      Ар - зольность топлива на рабочую массу,

      Гун - содержание горючих в уносе, %;

      аун - доля золы, уносимой газами из котла (доля золы топлива в уносе);

     

3 - доля твердых частиц, улавливаемых в золоуловителях, с учетом залповых выбросов;

      q4 - потери тепла от механической неполноты сгорания топлива, %;

     

- низшая теплота сгорания топлива, МДж/кг;

      32,68 - теплота сгорания углерода, МДж/кг.

      2) Количество летучей золы (М3) и г/с (т), входящее в суммарное количество твердых частиц, уносимых в атмосферу, вычисляют по формуле

      М3 =0,01·B·аун·Aр(l-

3) (27)

      3) Количество твердых частиц (Мк) в г/с (т/год), образующихся в топке в результате механического недожога топлива и выбрасываемых в атмосферу в виде коксовых остатков при сжигании твердого топлива, определяют по формуле:

      Мк = Мтв -Мз (28)

      Примечание. - При определении максимальных выбросов в г/с используются максимальные значения Ар за прошедший год. При определении валовых выбросов в т используются среднегодовые значения Ар.

      12 Расчет выбросов мазутной золы в пересчете на ванадий

      Мазутная зола представляет собой сложную смесь, состоящую в основном из оксидов металлов. Биологическое ее воздействие на окружающую среду рассматривается как воздействие единого целого. В качестве контролирующего показателя принят ванадий, по содержанию которого в золе установлен санитарно-гигиенический норматив (ПДК).

      Суммарное количество мазутной золы (Ммз) в пересчете на ванадий, в г/с или т/год, поступающей в атмосферу с дымовыми газами котла при сжигании мазута, вычисляют по формуле (в расчете не учитывается влияние сероулавливающих установок):


(29)

      где Gv - количество ванадия, находящегося в 1 т мазута, г/т.

      Gv в г/т определяется одним из двух способов:

      по результатам химического анализа мазута:

      Gv= av 10

(30)

      где av - фактическое содержание элемента ванадия в мазуте,%;

      104 - коэффициент пересчета;

      по приближенной формуле (при отсутствии данных химического анализа):

      Gv=2222Aр, (31)

      где 2222 - эмпирический коэффициент;

      Ар - содержание золы в мазуте на рабочую массу, %.

      В - расход натурального топлива; при определении выбросов в г/с В берется в т/ч; при определении выбросов в т В берется в т/год;

     

ос - доля ванадия, оседающего с твердыми частицами на поверхности нагрева мазутных, котлов, которую принимают равной:

      0,07 - для котлов с промпароперегревателями, очистка поверхностей которых производится в остановленном состоянии;

      0,05 - для котлов без промпароперегревателей при тех же условиях очистки.

     

- степень очистки дымовых газов от мазутной золы в золоулавливающих установках, % ;

      kп - коэффициент пересчета;

      при определении выбросов в г/с kп = 0,278 *10-3;

      при определении выбросов в т kп = 10

.


  Приложение 1
  к Методике определения
  выбросов загрязняющих
  веществ в атмосферу
  для тепловых
  электростанций и
  котельных

Таблица коэффициентов и ориентировочных значений

      Таблица 1

Коэффициент избытка воздуха в топочной камере

r

1

> 1,05

1,0

1,05 - 1,03

0,9

<1,03

0,7.1


      Таблица 2

Тип ГТУ

Тип камеры

Вид топлива

Коэффициент

Содержание кислорода в продуктах сгорания, %

Концентрация оксидов азота




без совершенствования конструкций камер сгорания

с изменением конструкции

ГТ-100-750 ЛМЗ

регистровая, блочная

газотурбинное

4,1

15,9

275


ГТ-35-770 ХТЗ

регистровая, выносная

газ, газотурбинное

4,6 4,7

16,4 16,5

225 200


ГТ-25-770-11 ЛМЗ

регистровая, выносная

газ

5,5

17,0

135


ГТТ-12

высокофорсированная, блочная

дизельное

5,1

16,9

190


ГТН-25 НЗЛ

микрофакельная, кольцевая

газ

4,1

15,9


85



ГТЭ-150ЛМЗ

высокофорсированная, блочная

газ, газотурбинное

3,5

3,5

15,0

15,0

220

270

150

210

1ТЭ-

15 ХТЗ

регистровая, кольцевая

газ, дизельное газотурбинное

4,0 15,8

4,0 15,8

220

240

100

150


      Таблица 3

      Ориентировочные значения

eSO2 при факельном сжигании различных видов топлива

Топливо


eSO2

торф

0,15

сланцы

0,5

экибастузский уголь

0,02

для топок с твердым шлакоудалением

0,5

для топок с жидким шлакоудалением

0,2

мазут

0,02

газ

0



  Приложение 2
  к Методике определения
  выбросов загрязняющих
  веществ в атмосферу
  для тепловых
  электростанций и
  котельных (справочное)

Расчет объема сухих дымовых газов

      1. Объем сухих дымовых газов при нормальных условиях рассчитывается по уравнению


(A1)

      где

- соответственно, объем воздуха, дымовых газов и водяных паров при стехиометрическом сжигании одного килограмма () топлива, м3/кг (м3/м3).

      2. Для твердого и жидкого топлива расчет выполняют по химическому составу сжигаемого топлива по формулам


(A2)

(A3)

(A4)

      где

- соответственно содержание углерода, серы (органической и колчеданной), водорода, кислорода и азота в рабочей массе топлива, %

      Wр - влажность рабочей массы топлива, %.

      3. Для газообразного топлива расчет выполняется по формулам


(A5)

(A6)

(A7)

      где CO, CO2, H2, H2S, CmHn, N2,O2 - соответственно, содержание оксида углерода, диоксида углерода, водорода, сероводорода, углеводородов, азота и кислорода в исходном топливе, %;

      m, n- число атомов углерода и водорода, соответственно;

      dг тл - влагосодержание газообразного топлива, отнесенное к сухого газа, г/м3.


  Приложение 3
  к Методике определения
  выбросов загрязняющих
  веществ в атмосферу
  для тепловых
  электростанций и
  котельных




      Рисунок 1 - Оценка выбросов NОx (номограмма)



      Рисунок 2 - Оценка выбросов SO2 (номограмма)



      Рисунок 3 - Оценка выбросов СО (номограмма)


  Приложение 4
  к Методике определения
  выбросов загрязняющих
  веществ в атмосферу
  для тепловых
  электростанций и
  котельных

Пример расчета выбросов (г/с) вредных веществ для котла
ККЗ-320-140ГМ при сжигании сернистого мазута

Распетый параметр

Обозначение

Размерность

Численное значение

Расход мазута

В

т/ч

21

Объем сухих дымовых газов (расчет во нормативному методу "Тепловой расчет котельных агрегатов")

Vсг

м3/кг

13,91

Теплота сгорания мазута

Qj

МДж/кг

39,0

Измеренный состав дымовых газов за дымососом:




кислород

О2

Н

7,6

оксиды азота

Inоx

ррт

196

оксид углерода

IСО

ррт

57

диоксид серы

ISO2

ррт

1125

Массовые концентрации:




оксиды азота

cNOx

мг/м3

450

оксид углерода

cСО

мг/м3

80

диоксид серы

cSO2

мг/м3

3600

Выбросы (г/с) загрязняющих веществ:




оксиды азота в том числе

MnOx

г/с

36,5

диоксид азота

MNO2

г/с

29,2

оксид азота

МNO

г/с

4,75

оксид углерода

MCO

г/с

6,5

диоксид серы

MSО2

г/с

292,3



  Приложение 5
  к Методике определения
  выбросов загрязняющих
  веществ в атмосферу
  для тепловых
  электростанций и
  котельных

Пример расчета максимальных (г/с) и валовых (т/год) выбросов оксидов азота при совместном сжигании газа и угля

      Исходные данные

Тип котла

ТП-87

Максимальная нагрузка, т/ч

420

Средняя нагрузка в течение года, т/ч

370

Сжигаемое топливо

Природный газ, уголь,

Сорт угля

Кузнецкий тощий

Максимальная доля по теплу угля при максимальной нагрузке

0,2

Средняя в течение года доля угля по теплу

0,08

Расход условного топлива при максимальной нагрузке, т усл. топл./ч

40

Средняя в течение года нагрузка котла, т/ч

370

Расход условного топлива при средней нагрузке, т усл. топл./ч

35,5

Годовой расход топлива на котел, т усл. топл.

213000


      Расчет ведется по формуле (1); при этом расход топлива Вр берется в т усл. топл./ч (для определения максимальных выбросов) и в т усл. топл. (для определения валовых выбросов).

      Экспериментальные зависимости сNОх= f(D) для случаев сжигания угля и газа представлены на рисунках 1-2.

      По этим рисункам определяются концентрации NOx при максимальной и средней нагрузках (штриховые линии) при сжигании угля и газа:

      сmах1 = 1430 мг/м3: сср1 = 1190 мг/м3

      сmах2=290 мг/м3; сср2= 208 мг/м3

      Максимальная концентрация NОх при сжигании смеси топлива рассчитывается по формуле:


= 0,2 * 1430 + 0,8 * 290 = 518 мг/ м3

      Средняя концентрация NOx при сжигании смеси топлива:

     


      Объем сухих дымовых газов при совместном сжигании и максимальной нагрузке котла рассчитывается Vсг = Vсг1*

max+ Vсг2(1-

max) на условное топливо; при этом объемы сухих дымовых газов для угля и природного газа (также на условное топливо) определяются по пункту 5 настоящей Методики:

      Vcг1 = 0,365 * 29,33 = 10,705 м3/кг усл. топл.

      Vcг2 = 0,345 * 29,33 = 10,119 м3/кг усл. топл.

      Vсг = 0,2*10,705 + 0,8 * 10,119 = 10,236 м3/кг усл. топл.

      Объем сухих дымовых газов при совместном сжигании и средней нагрузке котла рассчитывается Vсг = Vсг1*

+ Vсг2(1-

) на условное топливо; при этом объемы сухих дымовых газов для угля и природного газа остаются теми же, что и в предыдущем случае. Поэтому

      Vcг = 0,08 * 10,705 + 0,92 * 10,119 = 10,166 м3/кг усл. топл.

      Максимальные выбросы Mnoх определяются по соотношению

      Mnoх.= 518 * 10,236 * 40 * 0,278-10-3 = 58,96 г/с

      Валовые выбросы Mnoх определяются по соотношению

      Mnoх = 287 * 10,166 * 213000 - 10-6 = 621,5 т.



      Рисунок 1 - Зависимость концентрации оксидов азота от нагрузки котла при сжигании угля



      Рисунок .2 - Зависимость концентрации оксидов азота от нагрузки котла при сжигании газа


  Приложение 6
  к Методике определения
  выбросов загрязняющих
  веществ в атмосферу
  для тепловых
  электростанций и
  котельных





      Рисунок 1 - Значение коэффициента

2 в зависимости от доли воздуха, подаваемого помимо основных горелок


      Рисунок 2 - Зависимость коэффициента km от температуры газов перед турбиной для высокофорсированных камер сгорания



      Рисунок 3 - Зависимость коэффициента km от температуры газов перед турбиной для микрофакельных камер сгорания.



      Рисунок 4 - Зависимость коэффициента kвл от относительного расхода влаги (пара или воды) в камере сгорания.



      Рисунок 5 - Степень улавливания оксидов серы в мокрых золоуловителях в зависимости от приведенной сернистости топлива и щелочности орошающей воды.


  Приложение № 4
  к приказу Министра
  окружающей среды и
  водных ресурсов
  Республики Казахстан
  от 12 июня 2014 года
  № 221-Ө

Методика
определения валовых выбросов вредных веществ в атмосферу основным технологическим оборудованием предприятий машиностроения
1. Общие положения

      1. Настоящая методика разработана с целью установления единых подходов для определения эмиссий вредных веществ в атмосферу на машиностроительных предприятиях. Их значения используются в качестве исходных данных при определении экологических характеристик технологических процессов и оборудования в их экспертных оценках, расчетах выбросов в ходе инвентаризации, при заполнении форм статистической отчетности, разработке планов мероприятий по сокращению выбросов загрязняющих веществ в атмосферу как для отдельных предприятий, так и для отрасли в целом.

      2. В настоящей Методике используются следующие основные понятия:

      1) концентрация вредного вещества:

      массовая - масса природного вещества, содержащаяся в единице объема воздуха;

      объемная - объем вредного вещества, содержащийся в единице объемах анализируемого газа;

      2) проба - часть анализируемого материала, представительно отражающая его вещественный или химический состав;

      3) предельно допустимая концентрация вредного вещества - максимальная концентрация вредного вещества в атмосфере, отнесенная к определенному времени осреднения, которая при периодическом воздействии или на протяжении всей жизни человека не оказывает на него вредного воздействия, включая отдаленные последствия, равно как и на окружающую среду в целом;

      4) вредное вещество - вещество, присутствие которого в атмосфере вызывает неблагоприятное воздействие на окружающею среду и здоровье людей;

      5) предельно допустимый выброс - норматив, устанавливаемый из условия, чтобы содержание вредных веществ в приземном слое воздуха от источника или их совокупности не превышало нормативов качества воздуха для населения, животного и растительного мира;

      6) инвентаризация выбросов - систематизация сведений о распределении источников выбросов вредных веществ на территории, количестве и составе выбросов;

      7) организованный источник выбросов вредных веществ - источник выбросов, от которого вредные вещества в составе отходящего газа (вентиляционного воздуха) поступает в атмосферу через систему газоотходов или воздуховодов (труба, аэрационный фонарь, вентиляционная шахта и т.п.);

      8) неорганизованный источник выбросов вредных веществ - источник выбросов, от которого вредные вещества, не проходя устройств, дополнительно задающих скорость и место выброса, поступают непосредственно в атмосферу, если источник находится вне помещения, или через оконные или дверные проемы помещении, не оборудованные системой вентиляции (такими источниками могут быть как собственно технологические процессы, операции, оборудование, места хранения сыпучих и жидких веществ, так и нарушения герметичности оборудования, снабженного системой газоотводов и нарушения самих газоотводов;

      9) неорганизованный выброс вредных веществ - выброс вредных веществ от неорганизованного источника выбросов;

      10) удельный выброс вредного вещества - определенная расчетным или инструментальным методом, величина массы вредного вещества, выделяющегося в ходе технологического процесса (при переработке единичного количества сырья или полупродукта; при перемещении единицы массы топлива; при производстве единицы энергии) за единицу времени работы единицы оборудования; при производстве или обработке единицы продукции;

      11) вентиляция - организованный воздухообмен, способствующий поддержанию требуемых параметров (гигиенических, технологических, взрыво - пожаробезопасных) в воздухе рабочих помещений, а также комплекс технических средств в реализации воздухообмена;

      12) местная вытяжная вентиляция - система местных отсосов для удаления загрязненного воздуха от источников выбросов;

      13) общеобменная вентиляция - комплекс оборудований, предназначенного для удаления воздушного потока, содержащего вредные вещества из рабочего помещения непосредственно в атмосферу или систему газоходов (воздуховодов);

      14) естественная вентиляция - воздухообмен осуществляется либо под действием разности плотностей (температур) наружного и внутреннего воздуха, либо под влиянием ветра, либо совместного их действия, а также комплекс технических средств для реализации такого воздухообмена;

      15) принудительная механическая вентиляция - воздухообмен, осуществляемый при помощи побудителей движения воздуха (вентиляторов, компрессоров, эжекторов и др.), а также комплекса технических средств для реализации такого воздухообмена;

      16) вентиляционная система - комплекс технических средств для реализации воздухообмена, состоящий из вентилятора, сети воздуховодов, оборудованных воздухоразделяющими или воздухоприемными устройствами, системой очистки воздуха, устройств регулирования и контроля;

      17) источник образования и выделения вредных веществ в атмосферу - технологическое оборудование (установка, агрегат, станок, машина, устройство и др.) или технологический процесс, операция (загрузка, выгрузка сыпучих материалов, перевалы отходов, переливы летучих веществ и др.), образующие и выделяющие вредные вещества в ходе производственного цикла;

      18) газоочистная установка - элемент газоочистной установки, в котором осуществляется процесс извлечения вредного компонента (твердого, жидкого или газообразного) из отходящего газа или вентиляционного воздуха;

      19) валовой выброс вредных веществ - часть валового выделения вредного вещества, поступающая в атмосферу за отчетный период времени;

      20) газопровод (воздуховод) - линейное сооружение из соединенных между собой труб, предназначенное для транспортирования газа;

      21) нормальные условия газового состояния - состояние газа, приведенное к температуре оС и давлению 101,325 кПа;

      22) стандартные условия газового состояния - состояние газа при температуре 20оС и давлении 101,325 кПа;

      23) рабочие условия газового состояния - состояние газа при заданных температуре и давлении.

      3. Источники выделения вредных веществ на предприятиях машиностроения

      Вредные вещества, выделяющиеся при производстве продукции на предприятиях машиностроения многообразны. Это связано как с уровнем технологии и культуры работы на данном предприятии, так и с номенклатурой используемых им технологического оборудования и исходных материалов в процессах основного и вспомогательного производств.

      К основным источникам загрязнения атмосферы на предприятиях отрасли относятся технологическое оборудование литейных цехов; участков и цехов нанесения лакокрасочных, химических и электрохимических покрытий; энергетических установок; термических и кузнечных цехов, цехов и участков механической обработка материалов, сварки я резки металлов, обработки неметаллических материалов, испытания двигателей и т.д.

      В отходящих газах и аспирационном воздухе местных отсосов содержатся: различные пыли минерального и органического происхождения, оксиды черных, цветных и редких металлов, их сплавов; оксиды и соединения углерода, серы, азота; пары и туманы кислот, щелочей, органических веществ и их соединений, аэрозоли масел и эмульсий. Многие из них весьма токсичны и могут нанести значительный вред здоровью людей, работающих на данном предприятии и проживающих вблизи него.

      4. Определение выбросов вредных веществ в отходящих от технологического оборудования газах, в воздухе, отводимом местными отсосами и общественной вентиляцией, производится по различным методикам, применимость которых и выбор прямо связана с основными свойствами загрязненного потока.

      5. Состав и количественные характеристики удельных выбросов вредных веществ при производственных операциях основного и вспомогательного технологических циклов приведены в разделе 2. Кроме этих основных технологий на заводе могут быть и другие источники выделений вредных веществ, присущие только данному предприятию и не имеющие массового характера.

      6. Выделение вредных веществ в атмосферу происходит в момент работы технологического оборудования, поэтому определение валового выброса связано для действующего предприятия с фактическим фондом времени работы оборудования, а для проектируемого объекта с планируемом эффективным фондом времени, принимаемым по действующим в отрасли нормативам.

2. Определение массы выделяющихся вредных веществ по результатам измерений параметров потока

      7. Основные положения.

      Определение объемного расхода загрязненного воздушного потока, отводимого от технологического оборудования, и содержания в нем вредных компонентов осуществляется в соответствии с унифицированными методиками, утвержденными Казгидрометом.

      Указанные методики содержат варианты условий их применения, каждый из которых определяется отраслью с учетом особенностей своих производств.

      8. Выбор точек для отбора проб газов или вентиляционного воздуха, их число и место расположения определяется, исходя из условия получения полной и достоверной информации о количестве вредных веществ, отходящих от технологических агрегатов и установок. При этом предпочтение в первоочередности измерений отдается тем веществам, которые наиболее опасны по степени воздействия по организм человека.

      9. Периодичность проведения измерений и оценка их точности.

      Для определения выбросов вредных веществ измерение параметров загрязненных потоков должно быть распределено во времени и отражать все стадии производственного цикла технологического оборудования или процессов - источников загрязнения атмосферы. Выбросы рассчитываются по величинам среднесуточных параметров: концентрации и объемного расхода.

      10. Измерения концентраций вредных веществ в промышленных выбросах производятся при фактическом режиме загрузки технологического оборудования, стабильной номенклатуре перерабатываемого сырья и полуфабрикатов, отлаженной работы вентиляционных установок и эффективной работе газоочистных и пылеулавливающих установок. Все эти параметры должна регистрироваться в рабочих журналах.

      11. Для технологического оборудования (агрегатов, станков и др.), работающего с нестабильными во времени выбросами вредных веществ в результате изменяющейся загрузки, с вариациями качества сырья, полуфабрикатов и т.д., измерение концентрации вредных веществ и других параметров потока выполняется для максимальных, минимальных и превалирующих значении этих отклонений. Величина отклонений в режиме работы оборудования, качества сырья и полуфабрикатов, технологии - изготовления продукции и т.п.. устанавливается по оперативным журналам работы оборудовании и учета расхода сырья и материалов.

      При стабильности этих отклонений измерения выполняются при фактическом режиме работы технологического оборудования.

      И в этом и в другом случаях измерение концентрации ведется с отбором пробы как на один фильтр (поглотительный сосуд и т.д.) в течение; всего времени пробоотбора, так и на разные. Время непрерывного отбора пробы составляет 10-30 мин, с интервалом, обеспечивающим попадание процесса пробоотбора в характерные, по интенсивности выделения вредных веществ, стадии производственного цикла, но не реже, чем раз в два часа.

      Средняя суточная концентрация вредного вещества при этом рассчитывается как средняя арифметическая величина по выражению:


(2.1.)

      где С1, С2, …, Сn - отдельные измерении величин концентрации г/м3, мг/м3;

      n - число измерений.

      12. Для технологического оборудования и процессов, характеризующихся резкими изменениями выбросов вредных веществ и обменных расходов газа в ходе производственного цикла, измерений; концентрации компонентов в потоке отходящего газа или вентиляционного воздуха выполняются на всех стадиях производственного цикла (например, для плавильных агрегатов это периоды розжига завалки шихты, плавки и слива металла и да.). При этом изменения осуществляются путем отбора проб на один фильтр (поглотительный сосуд) в течение всего процесса, так и но разные. Время непрерывного отбора пробы составляет 10-30 мин с интервалами, обеспечивающими представительный отбор проб для каждого периода производственного цикла.

      Здесь средняя суточная концентрация вредного вещества рассчитывается как средняя взвешенная величина по выражению:


(2.2.)

      где С1, C2, ...Сn, - отдельные измерения величин концентраций, г/м3, мг/м3;

      Q1, Q2, …,Qn - объемные расходы газа (воздуха) в период измерения концентрации, м3/ч.

      13. По величинам средних концентрация вредных веществ в отходящих газах пли вентиляционном воздухе

рассчитываются секундные количества вредных веществ, содержащихся при фактических режимах работы технологического оборудования и показателях качества сырья и продукции:

(2.3.)

      где

- секундное количество массы вредного вещества при фактическом режиме работы технологического оборудования, г/с;

- объем отходящих газов или вентиляционного воздуха при фактическом режиме работы технологического агрегата, приведенный к нормальным условиям, м3/с.

      Аналогичным образом рассчитываются секундные количества вредного вещества в промышленном выбросе.

      14. При отсутствии на источнике загрязнения атмосферных газоочистных сооружений за величины средних концентраций вредных веществ в промышленном выбросе принимаются значения средних концентраций, вредных веществ в отводных газах или вентиляционном воздухе.

      Истинное значение измеряемой величины, как правило, неизвестно. Поэтому при проведении анализов проводят ряд измерений одной и той же величины. Эта совокупность измерений носит название вариационного ряда, где каждый отдельный результат носит название варианты.

      Среднее арифметическое

величин, вариационного ряда дает значение среднего значения измеряемого параметра, оно определяется из выражения

(2.4.)

      где: Xi ~ независимые друг от друга результаты отдельных измерений;

      n - число измерений.

      Тогда ошибка измерения определяется как разность между средним арифметическим значением измеряемой величины и результатом конкретного измерения:


(2.5.)

      которая носит название абсолютной ошибки. Однако более удобно качество полученных результатов характеризовать не абсолютной ошибкой

Хi отношением к среднеарифметическому значению измеряемой величины, которое называют относительной ошибкой, обычно выражаемой в процентах

(2.6.)

      Среднее арифметическое всех абсолютных ошибок независимо от их знака называется средней абсолютной ошибкой

, а ее отношение к среднему арифметическому вариационного ряда - средней относительной ошибкой.

      15. Точность (воспроизводимость) результатов измерений оценивается по величине среднего квадратичного отклонения по формуле:


(2.7.)

      При достаточно большом числе измерений п, величина стремится к некоторому постоянному значению G, являющемуся статистическим пределом. Именно этот предел и называют средней квадратичной ошибкой, а ее квадрат - дисперсией результатов измерений. Величину S относят к каждому отдельному измерению. Большой интерес представляет среднее квадратичное отклонение вариационного ряда, его значение Sx и ошибку Gх можно определить по уравнениям:


(2.8.)

(2.9.)

      Между средней квадратичной ошибкой G и средней абсолютной ошибкой

Хср существует численная зависимость

      G = 1,253

Хср (2.10.)

      16. Статистическая характеристика, полученная с ограниченного числа измерений, является приближенной. Поэтому она имеет смысл только в том случае, если указаны границы возможной погрешности оценки. Этими границами являются интервалы значений Х

Х и X +

Х и называемых доверительными интервалами, Истинное значение измеряемой величины находится внутри этого доверительного интервала с выбранной статистической вероятностью Р. Вероятность того, что результаты измерений отличаются от истинного значения на величину, не выходящую за пределы доверительного интервала, носит название доверительной вероятности или коэффициента доверия и ото условие записывается в следующем виде:

(2.11.)

      Преимущественное значение для массовых промышленных измерений получили значение

, равные 68,3 и 90%,

      Для определения границ доверительного интервала следует использовать понятие нормированного отклонения t, находящегося в зависимости от выбранной статистической вероятности Р и числа измерений n. Оно является отклонением того или иного измерения от средней арифметической, отнесенной к средней квадратичной ошибке G, т.е.


(2.12.)

      При нормальном (гауссовском) законе распределения вариационного ряда значение t могут колебаться в пределах ±3оС.

      Для указанных выше значений доверительной вероятности соответственно будут равны 1 и 1,65.

      Тогда верхнюю и нижнею границы доверительных интервалов можно определить соответственно следующим образом:

      верхнюю границу



      нижнюю границу

(2.13.)

      В связи с тем, что при практических измерениях рассеивание значений измеряемой величину достаточно высоко, для сопоставления результатов нужно пользоваться коэффициентом вариации, равным


(2.14.)

      17. Приведенные выше понятия позволяют не только оценить уже выполненные измерения, но и предусмотреть, сколько их надо сделать, чтобы получить необходимую точность результатов.

      Задаваясь требуемыми величинами допустимой ошибки среднего арифметического, нормированного отклонения t и коэффициента вариации

для измерения данного параметра можно определить требуемое число измерений по выражению

(2.15)

      Причем значение коэффициента вариации должно быть определено для данного метода измерения заранее и при максимально большем числе измерения для каждого из вариационных рядов.

      Так, например, для определения запыленности при наиболее распространенных значениях статистических показателей необходимое число измерения представлено в таблице 1 согласно приложению 1 к настоящей Методике.

      18. Приближенные вычисления при обработке результатов измерений.

      Каждый результат отдельного измерения прямой и косвенной величины или величины, рассчитанной по этому измерению, представляет, собой приближенное число, точность которого определяется погрешность измерения. Такое число принято записывать таким образом, чтобы ошибка последней цифры не превышала десяти единиц соответствующего разряда. В этом случае все цифры числа, характеризующие результат измерения, кроме последней, будут верными, последняя цифра сомнительной, а все находящиеся за сомнительной - неверными.

      При окончательной записи результата измерения все неверные цифры отбрасываются с соблюдением правил округления. В том случае, когда полученное приближенное число входит в расчетную формулу, в нем сохраняется одна неверная цифра, как запасная. Например, если результат измерения равен 1,4573, а ошибка составляет 0,01, то окончательный результат будет записан в виде 1,4640,01, т.е. оставлены две верные цифры и одна сомнительная. Если же этот результат измерения входит в вычисления, то используется число 1,457, где цифра 7 является запасной.

      В таблице математических и физических величин в различных справочниках приводятся числа с верными цифрами и одной сомнительной. Здесь за максимальную ошибку округления принимается половина единицы сомнительной цифры.

      19. Правила округления величин общеизвестны и сводятся к следующему:

      если первая отбрасываемая цифра больше пяти, то последняя остающаяся цифра увеличивается на единицу;

      если отбрасываемая цифра меньше пяти, то последняя остающаяся цифра не изменяется;

      если отбрасываемая цифра равна пяти, а последующие цифры

      младших разрядов отсутствуют, то сохраняемая четная цифра увеличивается на единицу; в том случае, когда округляемое число представляет собой ошибку, то при отбрасывании пять сохраняемые цифры как четные, так и почетные увеличиваются на единицу;

      если округляется целые цифры, то отброшенные заменяются множителем 10

, где n - количество отброшенных цифр, например, 56014 = 56.103; при округлении десятичных дробей цифры после за пятой просто отбрасывается без замены их нулями. Нуль в конце десятичной дроби характеризует степень точности, например, 5,48 и 5,480 отличаются друг от друга тем, что они имеют соответственно две и три верных цифры.

      20. Результат любого математического действия с приближенными числами также является приближенным числом. Следует учитывать, что округлению подлежат не только конечные результаты, но и числа в промежуточных выкладках. При этом округление производится следующим образом:

      при сложении и вычитании все слагаемые округляются до сомнительной цифры, стоящей в самом высшем разряде, а затем производится сложение или вычитание. Это позволяет облегчить процесс сложения (вычитания) без потери точности;

      при умножении и делении в получаемом результате должно быть столько значащих цифр, сколько их в одном из чисел с наименьшим числом значащих цифр. При необходимости перед выполнением действий над числами производится их округление;

      при возведении в степень и извлечении корня у результата должно быть столько значащих цифр, сколько их было в основании или в числе под корнем;

      при логарифмировании в мантиссе получаемого приближенного числа оставляется столько значащих цифр, сколько их в логарифмируемом числе.

3. Определение массы выделяющихся вредных веществ расчетными методами

      21. Расчет выделения вредных веществ основным технологическим оборудованием по удельным показателям.

      Исходными данными для определения массы вредных веществ, выделяющейся от технологического оборудования в данном случае служат удельные показатели образования и выделения вредных компонентов, основанные на экспериментальных и расчетных данных о количестве вредных веществ, выделяемых в ходе технологического процесса или его отдельной операции, приведенного к единице массы получаемой продукции, расходуемого материала или к единице времени работы агрегатов, машин, станков.

      22. С помощью величин этих показателей можно выполнить расчеты выбросов, как в целях заполнения норм статистической отчетности, так и для целей инвентаризации (когда не представляется возможность провести ее методами расчета по данным прямых инструментальных измерений или путем расчета материальных балансов процессов), также и для проектирования их на перспективу о учетом возможных реконструкций предприятия и изменения его производственной мощности.

      Для этой цели величины удельных показателей выделения вредных веществ приведены в различных единицах измерения, которые используются при расчетах в форме, наиболее удобной для данного технологического оборудования или производственного процесса.

      Поэтому ниже предусматривается порядок расчета по группам технологического оборудования и производственных процессов с последующим суммированием одинаковых компонентов по всему предприятию. Удельные показатели представлены величиной усредненной для номинальных режимов работы оборудования, и для учета отличий; конкретных режимов работы и их нестационарности вводятся поправочные коэффициенты по группам оборудования.

      Таким образом, за величину удельного показателя образования и выделения вредных компонентов для конкретного технологического агрегата при фактической технологии производственного процесса должно приниматься в виде произведения удельного показателя выделения при номинальных режимах на ряд поправочных коэффициентов, учитывающих его нестационарность,


(3.2.)

      где:

- удельный показатель выделения вредного компонента для конкретного процесса и оборудования на данном предприятии;

- удельный показатель выделения вредного компонента при номинальных режимах технологического процесса и стационарной работы производственного оборудования;

- произведение поправочных коэффициентов, учитывающих отклонению технологических режимов от номинальных к нестационарность процессов и оборудования.

      Значения удельных показателей выделения вредных компонентов при номинальных режимах стационарной работы производственного оборудования приведены в таблицах приложения 2.

      23. Плавильные агрегаты. Этот вид оборудования характеризуется стабильными удельными выделениями вредных веществ на единицу массы выплавленного металла (кг/т) и производственным мощностным агрегатом. Поэтому дли целей планирования и определения массы вредных веществ, выделившихся за продолжительный промежуток времени (месяц, год и т.д.), они являются наиболее удобными. Однако при необходимости расчета выделения вредного вещества за короткий промежуток времени удобнее использовать удельные показатели на единицу времени (г/с, кг/с) с введением коэффициентов нестационарности выделении их в процессе плавки.

      Используя удельный показатель выделения для данной группы плавильных агрегатов, приведенный к единице массы выплавляемого металла, массу выделившегося каждого из основных компонентов вредных веществ можно определить из следующего соотношения:


, кг (3.3)

      где

масса выделения компонента вредных веществ;

- удельный показатель выделения этого компонента на тонну металла, кг/т

      р - объем выплавляемого или планируемого к выплавке металла;

      Х - индекс компонента вредных веществ (пыль Z, оксид углерода СО, оксиды азота NOx, оксид серы SO2, углеводороды СхРх и др.)

      n - число однотипных и одинаковых по производительности плавильных агрегатов.

      При расчете выделения вредных веществ по удельному показателю, приведенному к единице времени, расчетная формула будет иметь вид:


, кг (3.4.)

      где

удельный показатель выделения компонента Х вредных веществ в единицу времени, г/с;

- время фактической или планируемой работы плавильных агрегатов за данный промежуток времени;

      n - по выражению (3.2.)

      Суммарная масса вредных веществ по каждому из компонентов для всех плавильных агрегатов предприятия определится их суммированием сначала по однотипным группам плавильных агрегатов, а затем для всех их видов:

      для вагранок


(3.5.)

      для электродуговых печей


(3.6.)

      для индукционных печей


(3.7.)

      для других типов плавильных печей


(3.8.)

      для всех видов плавильных агрегатов предприятия


(3.9.)

      где

- суммарное выделение компонента Ч для всех плавильных агрегатов предприятия, кг.

      При работе плавильных агрегатов кроме выделений, отводимых системами аспирации (организованные выделения), имеют место неорганизованные выделения за счет неплотностей технологического оборудования и выполнения некоторых операций производственного процесса (например, выпуска расплавленного металла в изложницы и ковши и др.). Их общее количество составляет в среднем до 40 % от массы веществ, выделяемых плавильными агрегатами. Тогда общая масса организованных и неорганизованных выделений (

общ.) составит

общ.=1,4

(3.10.)

      24. Для участков литейных цехов, где производиться переработка сыпучих материалов (участки складирования и транспортирования), масса выделяемой в ходе технологического процесса пыли (

)определяется через удельные показатели, приведенные как к единице времени работающего оборудования, так и к единице массы перерабатываемых материалов. При расчете через удельный показатель, выраженный в кг/ч на единицу работающего оборудования, определение массы выделений производится по формуле 2.3.

      В случае использования удельного показателя, выраженного в кг/т перерабатываемых сыпучих материалов, должна быть использована формула 2. Аналогично ведется расчет для участков очистки литья черных и цветных металлов.

      25. Подобно рассмотренному выше определяются валовые выделения для других участков производства.

      В случае применения удельного показателя выделения на единицу массы перерабатываемого материала.


(3.11.)

      В случае применения удельного показателя выделения на единицу времени работающего оборудования:



      В случае применения удельного показателя выделения на единицу площади зеркала раствора:


, кг (3.12.)

      где

- удельный показатель выделения, определяемый по таблице приложения 2;

- площадь зеркала раствора.

      Т - время фактическое или планируемой роботы технологического оборудования за рассматриваемый промежуток времени;

      n - число однотипных единиц технологического оборудования.

      Так, например, расчеты по определению валовых выбросов по формуле 3.3 удобно вести для большинства операций сварки, нанесения лакокрасочных покрытий и др.; по формуле 3.4. - для участков резки и механической обработки материалов, по формуле 3.13 - для технологических операции химической обработки поверхностей и нанесения химических и электрохимических покрытий.

      При применении удельного показателя выделения на единицу площади зеркала раствора следует помнить, что в этом показателе не только выделения за счет испарения раствора, но и масса их, связанная с реакциями раствора с поверхностью металла, как в самом растворе, так и при погружении и вынимании деталей, так и при переносе их в соседнюю ванну.

      26. Общее количество выделяемых технологическим оборудованием вредных веществ по каждому из компонентов, присутствующих в выбросах предприятия (цеха, участка), находится суммированием величин на всех процессах


(3.14.)

      где

- масса неорганизованных выбросов, Общий суммарный выброс всех компонентов

(3.15.)

      где х1, у1, …, n1 - твердые и газообразные компоненты вредных веществ в выбросах (пыль, оксид углерода, оксид серы и др.

      Из приведенной схемы расчета определяется и количество образующихся вредных веществ по их агрегатному состоянию или другим признакам. Так, например, количество твердых и газообразных веществ определяется по формулам:


, кг (3.16.)

(3.17.)

      27. Для источников, имеющих неорганизованные выбросы с известными значениями удельных выделений вредных веществ, определение валовых выделений производится по аналогии с организованными.

4. Расчет выбросов вредных веществ в атмосферу

      28. Определение массы вредных веществ, уловленных аппаратами и установками очистки выбросов.

      Количество вредных веществ, уловленных из общей массы образовавшихся в ходе производственного цикла вредностей, определяется, исходя из оснащенности каждого источника загрязнения аппаратами и установками газоочистки и пылеулавливания по величине показателей эффективности их работы.

      Так, для одного источника, группы объединенных или однотипных источников загрязнения атмосферы масса уловленных вредных веществ (У

) определяется по выражению

, кг (4.1)

      где

- масса выделившегося компонента X от i -го источника (группы источников загрязнения атмосферы: кг);

, - оснащенность аспирационных и вентиляционных систем, источников загрязнения атмосферы установками и аппаратами газоочистки и пылеулавливания (1000 %-ная оснащенность принимается равной I);

      n - эффективность установок и аппаратов газоочистки и пылеулавливания (в относительных единицах).

      29. Значения эффективности для данных расчетов принимаются либо по паспортным донным установок и аппаратов, либо по величинам средней эксплуатационной эффективности, приведенным в приложении 3, либо по результатом натурных измерений.

      30. При определении эффективности методами непосредственных измерений используются методики измерения концентрации и параметров потока, упомянутые в разделе 3. В этом случае, эффективность определяется как соотношение концентраций вредного вещества на входе в аппарат (установку) газоочистки и на выходе из него (при подсосах воздуха по тракту газоочистки менее 5 %, т.е.


(4.2.)

      где: C1 и С2 - концентрации вредного вещества на входе и выходе из аппарата газоочистки, г/м3 (мг/м3).

      Для установок газоочистки и систем пылеулавливания, включающих две и более ступеней очистку суммарная эффективность будет


(4.3.)

      31. При определениях эффективности непосредственными измерениями имеют силу все указания по правилам отбора и усреднения проб, рассмотренные в разделе 3.

      По измеренным средним концентрациям вредных веществ в отходящих газах или вентиляционном воздухе, выбрасываемых в атмосферу, рассчитывается фактическая эффективность (

) очистки при фактических (на момент измерения) загрузках технологического оборудования, показаниях качества используемых материалов и топлива, готовой продукции:

(4.4.)

      где

- концентрации i - го вредного вещества в промышленном выбросе, отходящих газах и вентиляционном воздухе при фактических режимах работы оборудования соответственно, г/м3;

- фактический объем промышленного выброса отходящих газов или вентиляционного воздуха, приведенный к нормальным условиям, м3/с.

      Средние значения эффективности работы газоочистного оборудования определяются по аналогии со средними концентрациями.

      32. Общая масса веществ, уловленных по каждому из вредных компонентов, определяется с использованием результатов определения их выделения в ходе технологического цикла (в разделе 3) и формулы 4.1., суммированием значений по группам источников загрязнения атмосферы,

     

, кг (4.5)

      а суммарный улов по всем компонентам (твердым, газообразным, жидким и их суммы)


, кг (4.6.)

      33. Расчет выбросов вредных веществ в атмосферу.

      Масса вредных веществ, выбрасываемых в атмосферу данным источником или группой однотипных источников (

) определяется как разность между их количеством, выделенным за установленный промежуток времени и уловленным аппаратами и установками газоочистки

      34. Определение валовых выбросов вредных веществ по группам одинаковых компонентов, по агрегатному составу и другим признакам в целом для предприятия (участка, цеха и т.д.) осуществляется по формулам, аналогичным 4.7-4.10, т.е.


, кг (4.8.)

     

, кг (4.9.)

      35. Если одновременно с очисткой выбросов производится сокращение выделения вредных веществ за счет совершенствования технологических процессов (С

), то формула примет вид

, кг (4.10.)

      36. Для создания нормативной базы, обеспечивающей научно-обоснованное планирование мероприятий по сокращению промышленных выбросов, определение их целесообразности и экономической эффективности, соединение данных об основной деятельности предприятия с его работой по защите окружающей среды нужны объективные оценочные показатели. Такими показателями являются удельные выбросы вредных веществ на единицу продукции.


  Приложение 1
  к Методике определения
  валовых выбросов
  вредных веществ в
  атмосферу основным
  технологическим
  оборудованием
  предприятий
  машиностроения

Необходимое число измерений (отборов пылевых проб)

      Таблица 1

Характер пыли

Допустимая ошибка, %

Гарантия точности, %

Коэффициент вариации, %

Необходимое число измерений

Грубодисперсная

10

25

10

25

10

25

10

25

68,3

68,3

90,0

90,0

68,3

68,3

90,0

90,0

25

25

25

25

30

30

30

30

7

1

17

3

9

2

24

4

Тонкодисперсная

10

25

10

25

10

25

10

25

68,3

68,3

90,0

90,0

68,3

68,3

90,0

90,0

50

50

50

50

60

60

60

60

25

4

68

11

36

6

97

16



  Приложение 2
  к Методике определения
  валовых выбросов
  вредных веществ в
  атмосферу основным
  технологическим
  оборудованием предприятий
  машиностроения

Удельные показатели выделения вредных веществ основным технологическим оборудованием

      Показатели выделения вредных компонентов сгруппированы для основных видов технологического оборудования и процессов по цехам и участкам, а внутри них по технологическим операциям. При этом основное внимание уделяется наиболее крупным для данного цеха (участка) источникам загрязнения воздушного бассейна. Во всех таблицах значения выделении относятся к номинальным режимам ведения технологического процесса.

      1. Литейные цеха.

      Литейный цех предприятия включает в свой состав участки: шихтовый, плавильный, смесеприготовительный, стержневой, формовочно-заливочный, очистной. Производство отливок в цехах может быть массовым, крупносерийным, среднесерийным, мелкосерийным и единичным. Этими цехами производятся отливки: особо мелкие, средние, крупные тяжелые и особо тяжелые. Они отличаются в объемные разовые песчаные формы (для чугуна и стали) под давлением, в кокиль и др.

      В связи с таким разнообразием в характере производства в литейных цехах особое внимание приобретают особенности работы в них технологического оборудования, являющегося источникам выделения вредных компонентой, стационарности его загрузки и использования, степени изменения стационарности технологических процессов во времени. Это способствует значительным колебаниям масс, выделяющихся вредных компонентов, и должно быть учтено при определении их удельных значений.

      Нестационарность загрузки и использования оборудования учитываются в расчетах коэффициента использовании циклов или расчетной производительности (для неавтоматизированного оборудовании), ровного примерно 0,7-0,8 и коэффициента неравномерности, принимаемого по таблице 1 согласно приложению 3 к настоящей Методике, в соответствии с нормами проектирования литейных цехов машиностроительных заводов.

      2. Плавка черных металлов.

      Открытые и закрытые чугунолитейные вагранки на предприятиях отрасли имеют производительность не превышающую 25 т/ч. Значения удельных показателей выделения ими основных вредных компонентов при номинальном режиме плавки чугуна в коксовой вагранке приведены в таблицах 2-3 согласно приложению 3 к настоящей Методике. Из таблицы следует, что выделение вредных компонентов увеличивается с ростом производительности вагранок при примерно постоянных удельных выделениях на тонну выплавляемого металла. Значительное выделение углеводородов объясняется применением загрязненного ими скрапа. Поправочные коэффициенты на отклонение от номинальных режимов процесса и нестационарность даны в таблицах 4, 5 согласно приложению 3 к настоящей Методике.

      В процессе выпуска 1 т чугуна в ковши из вагранок в атмосферу цеха выделяются около 125-130 г оксида углерода и 18-22 г графитовой пыли, удаляемых через фонарные проемы или через систему общеобменной вентиляции.

      Электродуговые печи плавки стали и чугуна на машиностроительных предприятиях, не превышают емкости 100 т. Выделение ими вредных веществ в ходе технологического процесса зависит от марок выплавляемых сплавов, продувки кислородом и ряда других факторов, причем состав и количество выделяющихся компонентов изменяется в различные периоды плавки. В таблице 6 согласно приложению 3 к настоящей Методике приведены показатели выделения вредных веществ при плавке стали и чугуна и влияние на их количество различных моментов, сопровождающих процесс плавки. При розливе металла в воздух цеха выделяется до 40% вредных веществ, отсасываемых непосредственно от печей.

      В таблицах 7 - 8 согласно приложению 3 к настоящей Методике даны поправочные коэффициенты на отклонение массы пыле- и газовыделений при изменениях технологии плавки от процесса, принятого за номинальный (таблица 6) согласно приложению 3 к настоящей Методике, и его нестационарности.

      Индукционные тигельные печи для плавки стали (повышенной чистоты) и чугун (промышленном чистоты) характеризуются значительно меньшими пыле и газовыделениями. Их характеристики приведены в таблицах 9-10 согласно приложению 3 к настоящей Методике Динамику пыле- и газообразования в них изучена еще недостаточно для установления поправочных коэффициентов на нестабильность процесса во времени. В таблице 11 согласно приложению 3 к настоящей Методике приведены поправочные коэффициенты для внесения корректив на отклонение значении от пыле- и газовыделений от технологических режимов процессов, принятых за номинальные (таблица 10) согласно приложению 3 к настоящей Методике. При разливе чугуна в формы в атмосферу цеха выделяется оксид углерода, количество которого в зависимости от веса отливок приведено в таблице 12 согласно приложению 3 к настоящей Методике.

      3. Плавка цветных металлов и сплавов.

      Плавка цветных металлов и сплавов на их основе на машиностроительных заводах осуществляется в основном в индукционных тигельных и канальных печах, печах сопротивления и электродуговых. Как правило, их производительность находится в пределах 0,15-2,0 т/ч. Для осуществления процесса получения металлических слитков из лома цветных металлов, a также изготовление сплавов с различными характеристиками применяются разнообразные шихтовые и присадочные материалы. Поэтому в газовых выделениях в процессе плавки присутствуют много различных компонентов.

      Кроме возгонов металла и его сплавов, оксидов серы и азота встречаются фтористый водород, аммиак, ионы хлора, графитовая пыль, фтористый кальции, хлористый барий и другие. Количественный состав этих выделений еде недостаточно изучен, в связи с чем отсутствуют данные для установления удельных показателей в зависимости от типоразмеров оборудования, технологии плавок металла. Вместе с тем, количественные характеристики основных компонентов выделений пыли, оксидов азота и серы, оксида углерода сопоставимы с аналогичными выделениями сталеплавильных печей (электродуговых и индукционных). Для приближенных расчетов можно принимать следующие характеристики вредных выделений, представленных в таблице 14 согласно приложению 3 к настоящей Методике.

      4. Выделение вредных веществ на других участках литейного производства

      В литейном производстве используется большая номенклатура материалов в процессе подготовки шихтовых и формовочных материалов. Их обработка и использование приводят к образованию значительных выделений вредных веществ, особенно пыли.

      5. В таблице 18 согласно приложению 3 к настоящей Методике приведены данные по выделению пыли на участках складирования и транспортирования сыпучих материалов, входящих в состав шихтовых, формовочных и стержневых смесей как для организованных, так и неорганизованных источников выделения.

      6. При изготовлении песчано-глинистых формовочных и стержневых смесей масса выделяемой пыли в процессах переработки этих материалов приведена в таблице 15 согласно приложению 3 к настоящей Методике Дополнительными вредностями здесь могут быть выделения при сушке стержней и форм в случае применения жидкого или твердого топлива. Их количество определяется, исходя из расхода топлива на процесс сушки (таблица 16) согласно приложению 3 к настоящей Методике.

      В состав формовочных смесей для чугунного и стального литья входят в качестве добавок сульфитно-спиртовая барда (до 3% по массе) или связующее СБ (до 5% по массе). При этом происходит выделение в окружающую среду ароматических углеводородов 40-50 г/т смеси в час.

      В состав песчано-глинистых форм в настоящее время не вводят олифу, Уайт-спирит и ряд других веществ, заменив их на молотый уголь, жидкое стекло, раствор едкого натра, древесные опилки.

      В последние годы из различных составов новых формовочных и стержневых смесей стали шире применяться смеси холодного твердения (ХГС) с синтетическими смолами. В процессах работ с этими смесями происходит выделение различных вредных компонентой, количественный состав которых изучен еще недостаточно.

      Процессы литья по выплавляемым моделям, в оболочковые формы, под давлением, в металлические формы (кокиле) являются более современными и высокопроизводительными. Они находят все большее распространение на предприятиях. Однако, с точки зрения выбросов вредных веществ в окружающую среду, при их осуществлении они изучены еще недостаточно, Это не позволяет дать подробные сведения об удельных величинах, характеризующих поступление загрязняющих веществ в атмосферу. Аналогичное положение сохраняется и для производства стержней из жидконаливных самоотверждающихся смесей и смесей холодного твердения, из которых при производстве происходит выделение некоторой доли вредных веществ, содержащихся в их составных частях - хромовый ангидрид, фенол, формальдегид, фурфурол, метанол, цианиды, пары растворителей и др.

      7. Извлечение отливок из песчано-глинистых форм и освобождение их от отработанных формовочных смесей производится с помощью выбивающего оборудования и также сопровождается выделениями вредных компонентов в виде пыли, газов и паров. В общем виде на 1 т отлитого металла отсасывается до 12 тыс.м3/ч загрязненного воздуха, содержащего до 30 кг пыли, горелой земли и окалины. В таблице 17 согласно приложению 3 к настоящей Методике приведены средние значения выделения пыли решетками наиболее часто встречающегося типа. При очистке отливок основным вредным компонентом в аспирируемом от технологического оборудования воздухе, является пыль. В таблице 17 согласно приложению 3 к настоящей Методике даются ее удельные выделения при работе основных типов оборудования для разных способов очистки изделии.

      Ввиду отсутствия результатов прямых измерений значения удельных выделений вредных веществ в процессах очистки цветного литья их можно принимать по соответствующим данным для стального литья.

      В таблицах 17 - 25 согласно приложению 3 к настоящей Методике приводятся имеющиеся сведения о составе и количестве выделяющихся вредных веществ на некоторых участках этих производств.

      8. Кузнечнопрессовые и термические цехи

      К основному оборудованию кузнечнопрессовых и термических: цехов относятся нагревательные печи, работающие на газе и мазуте, электротермические печи и ванны, закалочные баки, ковочные и штамповочные машины, это оборудование многообразно по своему конструктивному исполнению и видам получения тепла. Наиболее часто на предприятиях машиностроительного профиля в настоящее время используются различные типы электрических нагревательных печей, однако еще достаточно часто встречаются мазутные и газовые печи. При своей работе они могут выделять такие вредные вещества как пыль, оксид углерода, оксиды серы, азота, цианистый и хлористый водород, аммиак, пары масел и др. Следует отметить, что динамика выделения вредных веществ оборудованием этих цехов изучена недостаточно и полной достоверности не имеет.

      При сжигании газа и мазута в топочных устройствах нагревательных печей происходит выделение окиси углерода, серы и азота. В отходящих газах могут также присутствовать пыль и сажа за счет зольности мазута, недорога топлива и загрязненности металла в садке, а также за счет его угара. При правильной организации горения газового топлива присутствие в выбросах оксида углерода и азота должно быть минимальным.

      Следует, однако, иметь в виду, что во многих случаях продукты сгорания выбрасываются прямо в цех и отводятся в атмосферу через фонарные проемы; кроме того, в воздух рабочего помещения поступают продукты сгорания загрязнений металла при высадке и при транспортировке нагретых изделий от печи к кузнечно-прессовому оборудованию. Данные о выделениях компонентов вредных веществ электрическими нагревательными печами отсутствуют. Суммарная масса выделений принимается для ориентировочных расчетов равной массе угара металла.

      В термических цехах основным, наиболее массовым загрязнителем, кроме продуктов сгорания топлива в нагревательных печах, являются пары масел, пары расплавов солей и щелочей и другие вещества.

      Количественные характеристики выделения вредных веществ наиболее распространенный в отрасли источниками термических цехов приведены в таблице 24 согласно приложению 3 к настоящей Методике.

      По результатам отдельных измерений ориентировочная концентрация окислов азота при сжигании газа и мазута составляет в промышленных печах около 0,14-1,4 г/м3 продуктов сгорания или 10-20 г/кг топлива при сжигании мазута и 0,04-0,045 г/м3 продуктов сгорания, или 0,5-0,6 г/кг топлива при сжигании природного газа.

      Вентиляционный воздух, аспирируемый от оборудования очистки изделий соответствует данным для аналогичного оборудования цехов механической обработки материалов.

      9. Цехи и участки механической обработки металлов

      Характерной особенностью процессов механической обработки материалов является наличие в аспирируемом от технологического оборудования загрязненном воздухе в основном только твердых частиц (за исключением прессования полимерных материалов). Однако представить здесь удельные показатели выделения вредного вещества на единицу массы обрабатываемого металла не представляется возможным в связи с особенностями процессов обработки материала. Более реально устанавливать эти показатели как массу пыли (или другого вредного вещества), выделяемую в единицу времени на единицу оборудования.

      Тогда валовое выделения несложно будет рассчитывать, исходя из нормо-часов работы станочного парка, а их поступление в атмосферу - с учетом эффективности газопылеулавливающего оборудования.

      В таблицах 25-27 согласно приложению 3 к настоящей Методике приведены удельные показатели выделения вредных веществ в единицу времени на единицу оборудования для основного технологического оборудования механической обработки металлов.

      10. Участки сварки и резки металлов

      Количество вредных веществ, образующихся при сварке, наплавке и резке металлов, удобнее всего приводить к расходу сварочных материалов, так как в основной своей массе эти процессы нестабильны во времени. В основу расчета должны быть положены экспериментальные данные, полученные при исследовании состава выбросов, и определенные на этой основе удельные показатели образования вредных веществ.

      Количественные характеристики этих удельных показателей для наиболее часто встречающихся технологических процессов и применяемых сварочных материалов приведены в таблицах 28-29 согласно приложению 3 к настоящей Методике.

      Однако в процессах резки металла удельные показатели выражаются в граммах на погонный метр длины реза и имеют разные значения в зависимости от толщины разрезаемого металла. Этот показатель весьма неудобен дли практического применения. Удобное пользоваться его видоизмененной формой, выраженной в граммах в час. Удельные показатели выделения вредных веществ при резке металлов даны в таблице 30 согласно приложению 3 к настоящей Методике.

      При этом следует иметь в виду, что приведенные в таблицах данные носят ориентировочный характер как вследствие усреднения экспериментальных и расчетных значений удельных выделений, так и в силу многообразия технологических режимов работы основного оборудования. Содержание в выбросах некоторых компонентов (в г на 1 м реза) при резке ряда металлов можно приближенно вычислить по следующим эмпирическим формулам:

      оксидов алюминия при плазменной резке сплавов алюминия


(4.1)

      оксидов титана при газовой резке титановых сплавов


(4.2.)

      оксидов железа при газовой резке легированной стали


(4.3.)

      марганца при газовой резке легированной стали


(4.4.)

      оксидов хрома при резке высоколегированной стали


(4.5.)

      где S - толщина листа металла, мм;

      Мn, Cr - процентное содержание марганца и хрома в стали.

      Неорганизованные выбросы сварочного аэрозоля через аэрационные фонари составляют 18-22 г на 1 кг расходуемых электродов.

      11. Участки нанесения лакокрасочных покрытий

      Для нанесения на изделие защитных и декоративных покрытий используют различные шпаклевки, грунтовки, краски, эмали и лаки, составляющие в своем составе пленкообразующую основу (минеральные к органические пигменты, пленкообразователи и наполнители) и растворители или разбавители (в большинстве легколетучие углеводороды ароматического ряда, эфиры и др.). Процесс формирования покрытия на поверхности изделий, как правило, заключается в нанесении лакокрасочного материала и его сушке. При этом происходит выделение аэрозоля краски и паров органических растворителей. На величину этих выделений оказывает влияние ряд факторов: технология окраски, производительность применяемого оборудования, состав лакокрасочного материала и др.

      В качестве исходных данных для расчета выделения вредных компонентов в различных способах образования на изделии лакокрасочного, покрытия принимают фактический или плановый расход окрасочного материала, долю содержания растворители в нем, долю компонентов лакокрасочного материала, выделившегося из него в процессах окраски и сушки. Порядок расчета общей массы выделившихся вредных компонентов следующим.

      Сначала определяют массы вредных веществ, выделяющихся при нанесении лакокрасочного материала на поверхность:

      массу вредных компонентов в виде аэрозоля краски, кг


(5.1)

      где: Рк - масса краски, используемая для покрытия, кг;

      Sа - доля краски, потерянная в виде аэрозоля, % массу вредных компонентов в виде паров растворителя, кг


(5.2.)

      где: Рк - масса краски, используемая для покрытия, кг;

      fр - доля летучей части (растворителя) в лакокрасочном материале, %;


- доля растворителя, выделившегося при нанесении покрытия, %.

      Массу вредных компонентов, выделившихся в процессе сушки окрашенных изделии, определяют, исходя из условия, что в процессе формирования покрытия происходит практически полный переход легколетучей части лакокрасочного материала (растворителя) в парообразное состояние.


(5.3)

      где: Рк и fр - обозначения соответствующие формуле (5.2)


- доля растворителя, выделившаяся при сушке покрытия, %.

      При необходимости определить массу паров, поступающих: в местные отсосы, необходимо учитывать тот факт, что определенная их часть, порядка 2-3% (при системе отсоса, работающей в паспортном режиме), через неплотности укрытий транспортирующих трубопроводов и проемов поступает в производственные и удаляется либо через фонарные проемы, либо через системы общеобменной вентиляции.

      В таблице 31 согласно приложению 3 к настоящей Методике при приведены сведения о количествах, образующихся аэрозолей краски и поров растворителя в процессах нанесения и сушки лакокрасочного покрытия различными методами, которые должны быть использована при расчетах. При привязке к конкретному типу окрасочного оборудования принимаются значения паспортных или эксплуатационных данных.

      Основываясь на данных таблицы 31 согласно приложению 3 к настоящей Методике, несложно определить долю паров растворителей, выделяющихся при сушке окрашенных изделий за период от начала сушки до образования твердого слоя. С учетом времени сушки для определенного сорта лакокрасочного материала мокло определить среднее выделение паров в единицу времени. Аналогично среднее выделение аэрозоля краски в единицу времени можно установить по имеющимся паспортным и эксплуатационным данным о производительности краскораспылителюго оборудования.

      12. Участки химической и электрохимической обработки металлов

      Производственные процессы на участках электрохимических покрытий отличаются большим разнообразием не только применяемых реагентов, но и технологией. Это вызывает образование вредных выделений в различных концентрациях и агрегатных состояниях.

      Все производство, обеспечивающей нанесение на поверхность изделий электролитического покрытия, можно разделить на три основные группы обработки: механической подготовки поверхности изделий в растворах (травление, обезжиривание, промывка) и нанесение гальванических и химических покрытий. Каждой из этих групп обработки, оснащенной определенным технологическим оборудованием, соответствуют объемы аспирируемого местными отсосами загрязненного воздуха, а также агрегатное состояние, содержащихся в нем вредных компонентов.

      13. Механическая подготовка поверхностей деталей

      Удаление с поверхностей деталей неровностей, царапин, раковин, а также уменьшение шероховатости при получение блестящей поверхности выполняются путем дробеструйной обработки шлифования, полирования, вибрационной обработки и т.п.

      Все эти процессы в той или иной мере связаны с образованием и поступлением через местные отсосы в вентиляционные системы пылевых частиц.

      В соответствии с нормами проектирования в воздуховодах вентиляционных систем от установок механической очистки должны поддерживать скорость потока не менее 18-20 м/с и обеспечиваться объемный расход порядка 300-350 м3/ч на 1 м3 внутреннего объема камеры. Для шлифовально-полировальных отделений объемные расходы аспирируемого воздуха зависят от диаметра шлифовальных кругов и составляет в среднем 2 м3 воздуха в час и 1 мм диаметра нового круга, скорость движения воздуха в воздуховоде 16-20 м/с.

      Удельные выделения вредных веществ от работающего оборудования соответствуют наименьшим значениям выделений аналогичного оборудования, механической обработки материалов.

      14. Химическая подготовка поверхности.

      Химическая подготовка поверхностей изделий заключается в их обезжиривании, травлении, химическом и электрохимическом полировании и активировании. Для этих целой применяют органические растворители, щелочимо, водные, кислотные и эмульсионные моющие растворы.

      В качестве органических растворителей применяют уайт-спирит, бензин, и другие углеводороды, а также трихлорэтилен, тетрахлор-этилен, фреон-113 и другие хлорированные углеводороды. В состав травильных растворов входят концентрированные щелочи, кальцинированная сода, фосфаты и поверхностно-активные вещества типа синтамидз-5, синтзнола ДС-Ю, сульфонола НП-3 и др.; серная соляная, азотная и фосфорная кислоты и входящие в них компоненты других веществ.

      Обработка поверхностей деталей проводится в специальных ваннах, оборудуемых бортовыми отсосами или расположенными над ними равномерными панелями всасывания.

      В таблице 32 согласно приложению 3 к настоящей Методике приведены основные технологические процессы выделения вредных веществ, объемы аспирируемого от них воздуха через применяемые для них отсосы, а также характер и ориентировочное содержание в них вредных компонентов.

      15. Нанесение покрытий.

      Процессы нанесения покрытий на поверхности металлических изделий связаны с протеканием электрохимических и химических реакций (электролитическое осаждение металлов, оксидирование, фосфатирование к др.). Наибольшее распространение в машиностроении, например, нашли покрытия, полученные электролитическим осаждением цинка, меди, никеля, хрома, олова, кадмия и других металлов. В качестве электролитов и растворов для нанесения покрытий используются концентрированные и разбавленные растворы кислоты: серной, соляной, азотной, фосфорной, синильной, хромовой и их солей, сульфаты и хлориды никеля и др. Большое разнообразно способов нанесений покрытий, применяемых при этом химических веществ и соединений используемых, как и чистом виде, так и в составе смесей при разных температурах, обуславливает различие и агрегатном виде и содержания выделяются компонентов. Интенсивность образования этих выделении неодинакова; ряд операций, такие, например, как меднение, оловонирование, оцинкование и кадмирование в сернокислых растворах при температуре менее 50оС не имеет вредных выделений.

      В таблице 33 согласно приложению 3 к настоящей Методике приведены удельные показатели выделения вредных веществ от ряда технологических процессов нанесения покрытии на металлические изделия.

      16. Участки изготовления деталей из пластмасс

      В последние годы для многих предприятий, выпускающих машиностроительную продукцию, характерно изготовление в своих цехах ряда изделий из термо- и реактопластов. Их обработка связана с выделением в атмосферу пылей и некоторых органических веществ. В таблице 34 согласно приложению 3 к настоящей Методике приведены значения интенсивности образования этих компонентов в различных видах обработки пластмасс.


  Приложение 3
  к Методике определения
  валовых выбросов
  вредных веществ в
  атмосферу основным
  технологическим
  оборудованием
  предприятий
  машиностроения

Таблицы справочных коэффициентов и характеристик технологических процессов

      Таблица 1

Оборудование

Коэффициент неравномерности

крупносерийное и массовое

мелкосерийное и среднесерийное

единичное и мелкосерийное

Плавильное

1,1-1,2

1,2-1,3

1,2-1,4

Формовочно-заливное

1,0

1,0

1,0

Смесеприготовительное

1,1-1,2

1,2-1,3

1,2-1,4

Стержневое

1,05-1,10

1,1-1,2

1,2-1,3

Для сушки форм и стержней

-

1,1-1,2

1,2-1,3

Очистное

1,1-1,2

1,1-1,2

1,2-1,3

Термическое

1,05-1,10

1,1-1,2

1,2-1,3

Грунтовочное

1,05-1,10

1,1-1,2

1,0


      Таблица 2

      Пыле - и газовыделения при плавке чугуна в открытых вагранках

Производите льность вагранки, т/ч

Расчетный средний объем образующихся при плавке газов

Средняя масса выделяющихся веществ

пыль

моно оксид углерода

диоксид серы

оксиды азота

углеводороды

м3/сек

тыс.м3/т

г/с

кг/т

г/с

кг/т

г/с

кг/т

г/с

кг/т

г/с

кг/т


0,51

1,22

8,30

20,03

87,5

210

0,29

0,70

0,017

0,041

0,071

0,17


0,64

1,15

11,11

19,98

115,5

208

0,38

0,69

0,022

0,040

0,089

0,16


0,76

1,09

13,82

19,93

145,1

209

0,47

0,68

0,029

0,042

0,111

0,16


0,89

1,07

16,73

20,04

170,8

205

0,56

0,67

0,032

0,039

0,125

0,15


1,14

1,03

22,21

19,98

222,2

200

0,74

0,67

0,039

0,035

0,167

0,15


1,44

1,04

27,84

20,02

269,4

194

0,93

0,67

0,057

0,041

0,222

0,16


1,79

1,07

32,53

19,52

330,0

198

1,15

0,69

0,061

0,037

0,267

0,16


2,15

1,10

36,95

18,98

381,1

196

1,28

0,66

0,074

0,038

0,330

0,17


3,00

1,08

52,84

19,01

515,7

186

1,78

0,64

0,097

0,035

0,417

0,15


3,40

1,02

62,41

18,73

626,7

188

2,07

0,62

0,133

0,040

0,500

0,15


4,30

1,03

73,33

17,59

770,8

185

2,42

0,58

0,179

0,043

0,542

0,13


5,69

1,02

102,82

18,50

1016,7

183

3,33

0,60

0,194

0,035

0,778

0,14


7,32

1,05

131,91

18,99

1250,0

180

4,37

0,63

0,264

0,038

0,903

0,13


      Номинальный режим: расход кокса 11% от веса металлозавалки; подача воздуха на горелки кокса - 110 м3/м2. Содержание серы в коксе 1,1%; дутье холодное, загрязнения скрапа маслами минимальное (без дожигания СО и без красителя)

      Таблица 3

      Пыле и газовыделения при плавке чугуна в закрытых коксовых вагранках при номинальном режиме (средние значения)

производительность вагранки, т/ч

Объемный расход образующихся газов, приведенный к нормальным условиям

Средняя масса выделяющихся веществ

пыль

оксид углерода

диоксид серы

оксиды азота

углеводороды

м3/сек

тыс.м3/т

г/с

кг/т

г/с

кг/т

г/с

кг/т

г/с

кг/т

г/с

кг/т

5

1,16

0,87

15,95

11,5

224,0

161

1,59

1,15

0,05

0,034

0,18

0,13

7

1,73

0,89

21,40

11,0

310,0

159

2,20

1,13

0,07

0,033

0,25

0,13

10

2,44

0,88

27,80

10,0

428,0

154

3,07

1,11

0,09

0,032

0,39

0,14


      Таблица 4

      Поправочные коэффициенты на изменение пыле- и газовыделений вагранками открытого и закрытого типов, в связи с отклонениями технологии производства от номинальных значений стационарного прогресса (2, 3)

      Изменение выделений оксида углерода:

      1) от расхода природного газа

Расход природного га, м3/ч

250

270

290

310

330

350

370

390

410

f1

0,152

0,303

0,515

0,765

1,0

1,02

0,606

0,242

0,103


      2) от расстояния между осями фурм и горелок (за номинальное расстояние принято

= 1100 мм, пи котором содержание СО=14%).

Расстояние между осями фурм и горелдок, мм

700

800

900

1000

1100

1200

1300

1400

1500

f2

1,12

1,08

1,06

1,03

1,0

0,96

0,91

0,86

0,81


      3) от удаленного расхода кокса

Расход кокса в % от массы металлошахты

10

11

12

13

14

15

16

f3

0,97

1,0

1,08

1,26

1,39

1,53

1,65


      4) при переходе с крупного кокса на мелкий f4 = 1,30

      5) при переходе от коксового топлива к коксогазовому f5 = 0,54

      Изменение выделения пыли

      1) от удельного расхода воздуха

Удельный расход воздуха при нормальных условиях, м3/ч

70

80

90

100

110

120

130

140

f7

0,45

0,59

0,72

0,86

1,0

1,15

1,26

1,41


      2) от применения горячего дутья f7 = 1,34

      Таблица 5

      Поправочные коэффициенты на нестационарность пыле- и газовыделений в процессе плавки

Время с начала плавки, час

8

10

12

14

16

18

20

Оксид углерода f

7

0,943

1,270

1,303

1,284

1,215

1,169

1,143

Пыль f

7

1,796

1,216

0,962

0,706

0,642

0,705

1,024


      Таблица 6

      Пыле- и газовыделения при кислом процессе плавки черных металлов в электродуговых печах

Емкость печи,т

Производительность, т/ч

Количество газов, отводимых из печи через отверстие в своде

Количество выделившихся вредных компонентов

пыль

оксид углерода

окислы азота

тыс.м3/ч

тыс.м3/ч

г/с

кг/т жидкого металла

г/с

кг/т жидкого металла

г/с

кг/т жидкого металла

При плавке стали

0,5

0,33

0,19

0,39

0,92

9,9

0,14

1,5

0,02

0,30

1,5

0,94

0,32

0,34

2,58

9,8

0,36

1,4

0,07

0,28

3,0

1,56

0,54

0,35

4,17

9,5

0,63

1,4

0,12

0,28

5,0

2,0

0,72

0,36

5,28

9,4

0,78

1,4

0,15

0,28

6,0

2,7

0,99

0,37

6,97

9,2

1,11

1,5

0,22

0,30

10,0

3,0

1,13

0,38

7,43

8,8

1,28

1,5

0,25

0,30

12,0

4,2

1,62

0,39

11,20

8,7

1,83

1,6

0,37

0,32

20,0

5,9

2,35

0,40

13,42

8,1

2,74

1,6

0,53

0,32

25,0

6,2

2,5

0,40

13,27

7,6

2,84

1,6

0,56

0,32

40,0

10,6

4,1

0,39

20,9

7,0

4,64

1,6

0,93

0,32

50,0

11,4

4,8

0,42

22,1

6,9

4,73

1,6

0,94

0,30

100,0

21,0

8,1

038

39,2

6,6

9,14

1,6

1,82

0,32

При плавке чугуна

3,0

1,65

0,58

0,35

4,40

9,5

0,64

1,4

0,13

0,28

5,0

2,5

0,90

0,36

6,87

9,4

0,97

1,4

0,19

0,28

6,0

2,8

1,035

0,37

7,23

9,2

1,16

1,5

0,23

0,30

10,0

4,5

1,71

0,38

11,1

8,8

1,88

1,5

0,37

0,30

12,0

5,1

1,98

0,39

14,45

8,7

2,28

1,6

0,45

0,32

20,0

7,0

2,83

0,405

15,9

8,1

2,92

1,6

0,65

0,32

25,0

8,0

3,60

0,40

17,1

7,6

3,34

1,6

0,69

0,32

40,0

12,0

4,75

0,39

23,7

7,0

5,33

16,

1,07

0,32

50,

14,0

5,90

0,42

27,4

6,9

5,84

1,5

1,17

0,30

100,0

23,0

8,87

3,85

42,8

6,6

10,2

1,6

2,04

0,32


      Примечание: Кроме указанных в таблице вредных компонентов в газах присутствуют оксиды серы -5 мг/м3 (1,6 г/т); цианиды 60 мг/м3 (28,4 г/т); фториды -1,2 мг/м3 (0,56 г/т). В период расплава в пыли содержится до 11 % окислов марганца, в период расплава в пыли содержится до 11 % окислов марганца, в период доводки 6 % окислов кальция и 7% окислов магния.

      При газоотсосе с разрывом расход газа увеличивается в 4-5 раз, через кольцевой отсос - в 10-12 раз, при удалении через зонты и колпаки - в 15-20 раз.

      Таблица 7

      Поправочные коэффициенты на изменение пыле и газовыделений электродуговыми печами в связи с отклонениями технологий производства от номинальных значений стационарного процесса (таблица 6)

      Изменение выделений пыли

      1) от вида выплавляемой стали


Углеродистая

Среднеуглеродистая конструкционная

Среднеуглеродистая легированная

Низкоуглеродистая

Нержавеющая

Жарочная

Кислотная

 *

1,63

1,0

0,54

0,41

0,9

1,4

1,2

 **

-

1,0

0,71

0,44

-

-

-


      * - при завалке печи в один прием

      ** - при завалки печи в два приема

      2) от вида шахты (для плавки стали при твердой завалке)

Характеристика шахты

Чистая, (Крупновес., собственные отходы, возврат)

Средней чистоты (легковес, покупной лом)

Загрязненная (стружка брикетированная, легковес)

Стружка россыпью

f2

0,55

1,0

0,61

2,63


      3) от вида шахты (для плавки чугуна)

Характеристика шахты

Чистая (чугун доменный, передельный чушковый, возврат)

Загрязненная (лом покупной пересортированный, стружка чугун.)

Жидкая завалка

Твердая завалка



1,0

1,36

-

Жидкая завалка



-

-

1,24


      4) от продувки кислородом (при плавке чугуна и стали)

Расход кислорода, м3/т

-

15

18

21

24

27

30

f4

1,0

1,74

1,90

2,06

2,22

2,38

2,53


      5) на переход от кислого процесса на основной f5:

      при плавке чугуна - 1,2

      при плавке стали - 1,5

      Таблица 8

      Поправочные коэффициенты на нестационарность пыле- и газовыделений

      1) пыли в течении времени процесса плавки:

Доля времени от начала плавки, %

22

33

44

56

67

78

89

f

0,25

0,75

1,39

1,81

1,94

1,32

0,14


      2) пыли и газа в течении различных этапов плавки

Доля этапа в процессе плавки, %

Загрузка

Расплавление

Окисление

Восстановление

Пыли f

0,89

1,55

2,79

0,22

Окиси углерода f

-

1,0

1,25

0,65

Окиси азота f

-

1,0

1,25

0,65


      Таблица 9

      Пыле- и газообразование при плавке стали и чугуна в индукционных печах

Наименование и емкость печи, т

Производительность печи (расчетная), т/ч

Расчетный объем отсасываемого воздуха через отводной зонт или кольцевой отсос, м3/ч

Масса основных компонентов пыли и газообразования

Пыль

Окись углерода

Окислы азота

Прочие

г/с

кг/т жидкого металла

г/с

кг/т жидкого металла

г/с

кг/т жидкого металла

г/с

кг/т жидкого металла

Печи типа ИСТ повышенной частоты

Плавка стали по кислому процессу

0,06

0,05

3020

0,02

0,64

0,002

0,14

0,001

0,07

0,003

0,18

0,16

0,10

500

0,04

1,60

0,004

0,14

0,002

0,07

0,009

0,18

0,25

0,25

700

0,10

1,58

0,009

0,14

0,004

0,07

0,01

0,17

0,40

0,26

900

0,11

1,57

0,01

0,14

0,005

0,07

0,01

0,17

1,0

0,57

1800

0,24

1,56

0,02

0,13

0,01

0,07

0,02

0,17

2,5

1,75

3000

0,74

1,52

0,53

0,11

0,03

0,07

0,08

0,17

6,0

3,0

5600

1,21

1,45

0,92

0,11

0,05

0,07

0,13

0,16

10,0

3,5

7200

1,23

1,31




0,07



Печи типа ИЧТ промышленной чистоты

Плавка чугуна при работе с "болотом" 50% и температурой выдаи сплава 1400оС

1,0

0,36

1800

0,14

1,30

0,010

0,11

0,006

0,06

0,01

0,14

2,5

1,0

3000

0,35

1,27

0,02

0,09

0,016

0,06

0,04

0,14

6,0

2,75

5600

0,92

1,21

0,07

0,09

0,04

0,06

0,10

0,13

10,0

4,95

7200

1,49

1,09

0,11

0,09

0,08

0,06

0,17

0,13

16,0

6,50

9200

1,89

1,05

0,16

0,09

0,10

0,06

0,23

0,13

21,5

9,0

10700

2,23

0,94

0,20

0,08

0,15

0,06

0,30

0,12

25,0

10,40

11300

2,54

0,88

0,23

0,08

0,17

0,06

0,34

0,12

31,0

13,9

12500

3,28

0,85

0,30

0,08

0,19

0,06

0,46

0,12


      Таблица 10

      Поправочные коэффициенты на изменение удельных пыле- и газовыделений индукционной пыли печами в связи с отклонениями технологии производства от номинальных значений стационарного процесса

№ пп

Характер отклонения от процесса

Обозначение

Величина

Плавка чугуна


Перегрев металла до 1550 оС

f1

0,9


Подогрев шахты до 600-700 оС

f2

1,1


Применение в шахте стружки

f3

2,0

Плавка стали


Переход от кислого к основному процессу

f4

0,8


На чистоту стружки:



чистая стружка




0,5

средней чистоты



1,0

загрязненная



1,5

стружка россыпью



2,2


      Таблица 11

      Выделение оксида углерода при заливке чугуна в формы и охлаждении отливок

Наименование процесса и его характеристика

Масса отливок

до 10

20

30

50

100

200

300

500

1000

2000

Выплавка металла в формы и охлаждение заливок полное время охлаждения от начала заливки, с

600

900

120

1800

2400

3600

5400

7200

9000

10800

масса выделившегося оксида углерода на точку разлитого металла, кг/т

1,20

1,20

1,20

1,10

1,05

1,0

0,90

0,80

0,75

0,70

В том числе во время заливки, кг/т

0,60

0,60

0,60

0,55

0,525

0,5

0,45

0,4

0,375

0,350

Масса выделившегося оксида углерода в единицу времени, г/с

0,020

0,024

0,028

0,033

0,040

0,048

0,053

0,064

0,083

0,126


      Таблица 12

      Выделение оксида углерода при заливке в форму чугуна и стали

Характеристика

Масса выделяющегося оксида углерода в г/кг заливного металла при массе отливок , кг

до 10

20

30

50

100

200

300

500

1000

200

Время до полного остывания отливок в цехе с момента заливки, мин.

10

15

20

25

40

60

90

120

150

170

Масса выделившегося оксида углерода, г/кг:


при заливке чугуна

1,20

1,20

1,20

1,10

1,05

1,0

0,90

0,80

0,75

0,70

при заливке стали

0,60

0,60

0,60

0,55

0,52

0,50

0,45

0,40

0,37

0,35

Время, за которое выделяется в воздух рабочей зоны до 70 % всей массы образующегося оксида углерода, мин

3,2

4,0

5,7

8,0

12,0

16,0

24,0

34,0

40,0

51,0


      Таблица 13

      Содержание токсичных веществ в воздухе после заливке форм. На высоте 1 м от заливной формы


Время отбора после заливки, мин

Содержание токсичных веществ в воздухе, м2/м3

фенол

бензин

СО

Над оболочкой формы

2

1,5

23

46

Над общеобменной вентиляцией

10

20

30

2,5

1,8

2,8

31

16

12

32

20

10

Над формой с дренажным откосом

2

10

20

0,1

отс.

отс.

0,5

отс.

отс.

10

отс.

отс.

Над термокаталическим реактором

5

10

20

18,3

5,4

1,2

125

12

6

120

10

10

После термокаталического реактора

5

10

отс.

отс.

отс.

отс.

отс.

отс.


      Таблица 14

      Валовые и удельные выделения вредных веществ от печей цветного литья

тип печи

Марка печи

Тип сплава

Тип состава, применяемого при рафинировании

Количество выделяющихся вредных веществ

пыль

оксид углерода

оксиды азота

хлористый водород

серы оксид

общее количество

в т.ч.

г/с

г/кг литья

г/с

г/кг литья

г/с

г/кг литья

г/с

г/кг литья

г/с

г/кг литья

оксид алюминия

диоксид кремния



г/с

г/кг литья

г/с

г/кг литья






ИАТ-1М

ИАТ-1,5

ИАТ-2,5

ИАТ-6

Алюминиевые сплавы АЛ9,АК7

Алюминиевый сплав АК9

Алюминиевый сплав АК6

Алюминиевый сплав А10В

Хлористый цинк

Гексахлорэтан

Гексахлорэтан

Гексахлорэтан


0,33

0,17

0,14

0,53

2,10

1,6

0,0

1,30

0,069

0,021

0,025

0,058

0,43

0,20

0,14

0,14

0,006

0,003

0,003

0,005

0,04

0,03

0,014

0,01


0,19

0,11

0,8

0,32

1,25

1,00

0,60

0,80

0,004

0,021

0,014

0,036

0,03

0,20

0,08

0,09

*

*

*

*


*

*

*

*

0,021

0,011

0,014

0,028

0,14

0,10

0,08

0,07


ВНИИТМАШ

Алюминиевые сплавы АЛ9,АК7

Состав МХЗ

0,14

1,00

0,009

0,07

0,014

0,10

0,46

3,30

0,092

0,70

0,006

0,04

0,028

0,20


"Колеман"

Алюминиевые сплавы АЛ9, АК7, АЛ103

Состав МХЗ

0,04

1,40

0,006

0,20

*

*

0,03

1,20

0,005

0,20

0,004

0,14

0,004

0,16


САТ-2,5

Алюминиевый сплав АК21

Состав МХЗ

0,07

1,60

0,021

0,50

*

*

0,04

1,00

0,014

0,30

0,014

0,30

0,002

0,05


САН-2,5

А20000

А60000

Алюминиевый сплав АК6

Алюминиевый сплав АК6

Алюминиевый сплав АК6

Гексахлорэтан

Гексахлорэтан

Гексахлорэтан


0,08

0,04

0,06

2,00

0,40

0,40

0,021

0,013

0,022

0,50

0,12

0,16

*

*

0,04

0,06

0,07

1,00

0,60

0,50

0,014

0,013

0,014

0,30

0,12

0,03

0,014

*

*

0,30

*

*

0,0003

0,004

0,004

0,07

0,04

0,03


НО-136

ДМК-0,5

НО-195

Алюминиевый сплав АК5М7

Бронзовый сплав ОД

Бронза Бр05Ц5С5


Хлористый цинк

Фосфористая медь МФЗ

Фтористая медь МФЗ


0,02

0,81

0,03

1,00

5,80

1,20

0,006

*

*

0,50

*

*

*

*

*

*

*

*

0,02

8,47

0,02

1,30

76,00

0,65

0,092

0,031

0,013

0,70

1,90

0,45

0,006

*

*

0,50

*

*

0,003

*

*

0,035

*

*


     

Тип печи

Марка печи

Тип сплава

Тип состава, применяемого при рафинировании

Количество выделяющихся вредных веществ

сероводород

углеводороды

хлор

фосфорный ангидрид

г/с

г/кг литья

г/с

г/кг литья

г/с

г/кг литья

г/с

г/кг литья


ИАТ-1М

ИАТ-1,5

ИАТ-6

Алюминиевые сплавы АЛ9, АК7

Алюминиевый сплав АК9

Алюминиевый сплав АЛ10В

Хлористый цинк

Гексахлорэтан

Гексахлорэтан


0,040

*

*

0,30

*

*

0,19

0,05

0,22

1,25

0,50

0,50

*

следы

*

*

следы

*

*

*

*

*

*

*


ВНИИТМАШ

Алюминиевые сплавы АЛ9, АК7

Состав МХЗ*

*

*

*

*

*

*

*

*


"Колеман"

Алюминиевые сплавы АЛ9, АК7, АЛ10В

Состав МХЗ

*

*

*

*

*

*

*

*


САТ-2,5

Алюминиевый сплав АК21

Состав МХЗ

0,014

0,30

*

*

*

*

*

*


Сан-2,5

А20000

А60000

НО-136

Алюминиевый сплав АК6

Алюминиевый сплав АК6

Алюминиевый сплав АК6

Алюминиевый сплав АК5М7

Гексахлорэтан

Гексахлорэтан

Гексахлорэтан

Хлористый цинк


*

*

*

*

следы

следы

*

*


ДМК-0,5

Бронзовый сплав ОЦС

Фосфорная медь МФЗ

*

*

*

*

*

*

0,12

0,44


      * измерения не проводились

      Таблица 15

      Данные для расчета количества вредных веществ, выделяющихся в воздушную среду при плавке и заливке различных сплавов

Сплавы

Операции

Оборудование

Выделяющее вредное вещество

Количество

Титановые сплавы

Приготовление сплава и заливка

ДВЛ-250; НИАТ-833Д; ВДЛ-4

аэрозоль двуокиси титана

аэрозоль масла

окись углерода углеводороды

0,15 г/кг

4,36 г/кг

0,08 г/кг

0,17 г/кг

Магниевые сплавы

Приготовление рабочего сплава

Индукционная печь ЭП-500

Мазутная печь

Райта

аэрозоль окиси магния окись углерода аэрозоль окиси магния окись углерода углеводороды сернистый ангидрид окиси азота

5,56 г/час

72,61 г/час

3,33 г/кг

6,00 г/кг

4,99 г/кг

18,14 г/кг

0,67 г/кг

Магниевые сплавы

Модифицирование, рафинирование

Заливка сплава

Миксер

Ковшом, вручную, через фильтр автоматически методом направленной кристаллизации

аэрозоль окиси магния

аэрозоль окиси магния

сернистый ангидрид

0,073 г/кг

0,06 г/кг

2,40-5,81 г/кг

Стали (основа-железо, хром никель. марганец)

Плавка, заливка

Высокочастотная печь модели ИСТ-016

окись углерода

аэрозоль окиси железа

0,03 г/кг

0,06 г/кг

Жаропрочные сплавы

Плавка, заливка

Индукционная вакуумная печь УППФ-ТАМ

углеводороды

окись азота

аэрозоль масла

аэрозоль никеля

0,007 г/кг

0,33 г/кг

0,33 г/кг

0,003 г/кг

Магниевые сплавы (железо-основа, кобальт, никель, алюминий)

Плавка

Заливка сплава

Высокочастотная печь модели ИСТ-016

Ручная ковшом на плацу

окись углерода

аэрозоль окиси железа

аэрозоль кобальта

аэрозоль никеля

аэрозоль алюминия

аэрозоль кобальта

аэрозоль окиси железа

аэрозоль никеля

аэрозоль алюминия

24,06 г/час м2

27,89 г/час м2

6,5 г/час м2

1,86 г/час м2

10,63 г/час м2

0,01 г/кг

0,03 г/кг

0,001 г/кг

0,01 г/кг

алюминиевые сплавы

приготовление рабочего сплава

Заливка сплава

Раздаточные печи

Ковшом, вручную

Под давлением станок модели 71107 состава смазки: пчелиный воск, трансформаторное масло или цилиндровое

Состав смазки: керосин, воск

Состав смазки: церезин, воск

окись углерода

аэрозоль алюминия

аэрозоль алюминия

аэрозоль алюминия

окись углерода

углеводороды

аэрозоль масла

аэрозоль алюминиевая

углеводороды

окись углерода

аэрозоль алюминиевая

углеводороды

окись углерода

4,06 г/час м2

18,11 г/час м2

0,1 г/кг

0,09 г/кг

0,16 г/кг

0,08 г/кг

0,04 г/кг

0,09 г/кг

4,36 г/кг

0,12 г/кг

0,09 г/кг

0,39 г/кг

0,07 г/кг

Латунные сплавы

Плавка сплава

Заливка сплава

Селитонал печь ТГ-100

Ковшом на плацу (состав смазки: церезин, воск)

окись углерода

аэрозоль окиси цинка

аэрозоль окиси меди

аэрозоль свинца

углеводороды

окись углерода

аэрозоль окиси цинка

аэрозоль окиси меди

аэрозоль свинца

0,57 г/час м2

0,06 г/кг

17,30 г/час м2

0,11 г/кг

0,43 г/час м2

0,04 г/кг

0,21 г/час м2

0,001 г/кг

0,89 г/кг

0,90 г/кг

0,08 г/кг

0,03 г/кг

0,001 г/кг

Свинцовые сурьмянистые сплавы

Плавка сплава

Чугунный тигель в печи с электрообогревном

углеводороды

окись углерода

пыль

аэрозоль свинца

0,09 г/кг

0,016 г/кг

0,08 г/кг

0,007 г/кг

Цинковое литье

Плавка

-

углеводороды

окись углерода

пыль

0,016 г/кг

0,01 г/кг

0,24 г/кг

Сплав ВУДА

Плавка

Индукционная печь ЗДИ

окись углерода

аэрозоль свинца

аэрозоль олова и висмута

0,017 г/кг

0,0002 г/кг

0,007 г/кг


      Таблица 16

      Выделение пыли на участках складирования и транспортирования шихтовых материалов

Процесс, оборудование

Количество выделившийся пыли

Способ и объем аспирации

на единицу работающего оборудования, г/с

на перерабатываемый материал, кг/т


1

2

3

4

Выгрузка из вагонов и самосвалов грейферными механизмами в приемные ямы:

песок

бетонит, цемент

известняк

кокс литейный

уголь каменный

глина формовочная сухая

опилки, торфяная крошка

0,22

0,58

0,56

0,67

0,33

0,19

0,78

0,10

0,25

0,23

0,28

0,14

0,08

0,33

Неорганизованный выброс при скорости ветра 2-5 м/с

То же в приемные бункера и закрома хранилища через аспирируемые точки:

бетонит, цемент

известняк

кокс литейный

уголь каменный

глина формовочная сухая

опилки, торфяная крошка

0,97

1,14

1,11

0,61

0,36

0,31

0,31

0,75

0,70

0,40,

0,22

0,85


Перемещение сыпучих материалов:

песок

бетонит, цемент

известняк

кокс литейный

уголь каменный

глина формовочная сухая

опилки, торфяная крошка

0,39

1,03

1,03

1,11

0,56

0,28

1,17

0,05

0,09

0,15

0,05

0,03

0,04

0,05


мостовыми кранами с грейферными механизмами и канатноскреперными установками; производительностью до 17 м3/ч

песок

бетонит, цемент

известняк

кокс литейный

уголь каменный

глина формовочная сухая

опилки, торфяная крошка

0,47

1,31

1,27

1,42

0,69

0,36

1,50

0,15

0,28

0,45

0,15

0,07

0,12

0,13


Загрузка сыпучего материала в желоба при перегрузках и транспортировании:

кусковой материал dср.>8мм

порошкообразный материал dср.td<

1,19

3,50

1,41

4,20

объем аспирации по расчету исходя из площади открытых отверстий и соблюдении скорости в нем, равной полуторной скорости движения ленты

Разгрузка сыпучего материала из желоба при перегрузках и транспортировании:

кусковой материал

порошкообразный материал

0,94

2,28

1,13

2,73


Пересылка на транспортеры:

кусковой материал

порошкообразный материал

горелая земля

0,58

1,28

0,420

0,70

1,53

0,50

Объем аспирации через укрытия 1500-2500 м3/ч

Кабинные укрытии ленточных конвейеров, транспортеров, элеваторов:

кусковой материал

порошкообразный материал

горелая земля

0,33

0,86

0,25

0,40

1,03

0,30

Объем аспирации через 2 откоса от головки и башмака 1600-4000 м3/ч

Комбинированные укрытия в галереях ленточных конвейеров:

кусковой материал

порошкообразный материал

горелая земля

0,44

0,97

0,36

0,53

1,17

1,43

Объем аспирации 300 м3/ч на 1 п.м. укрытия

Местные откосы питателей и дозаторов:

кусковой материал

порошкообразный материал

горелая земля

0,42

0,89

0,25

0,50

1,06

0,30

Объем аспирации через укрытия 1500-3000 м3/ч


      Таблица 17

      Выделение пыли в процессе переработки шихтовых и формовочных материалов

Процессы, оборудование

Расчетный объем аспирации из укрытия оборудования тыс.м3/ч

Масса выделяющейся пыли

на единицу времени работы оборудования, г/с

на единицу массы перерабатываемого материала, кг/т

Сушка шихтовых и формовочных материалов

Сушильные барабаны горизонтальные, производительностью т/ч:

до 5

песка

глины

бентонита

шлака

3,75

4,10

3,75

6,50

8,12

5,26

33,55

38,35

7,65

4,75

31,20

35,85

5-10

песка

глины

бентонита

шлака

8,25

10,0

6,5

23,0

10,14

7,986

57,01

61,4

8,6

4,5

32,1

37,2

10-15

песка

глины

бентонита

шлака

14,75

17,75

12,25

22,25

17,08

12,8

86,53

91,67

7,8

4,4

30,5

30,5

15-20

песка

глины

бентонита

шлака

22,5

26,75

17,25

32,0

41,67

18,9

103,54

117,99

6,0

4,4

23,7

28,1

25

песка

глины

бентонита

шлака

27,5

32,25

22,25

38,75

27,33

22,08

127,83

146,9

5,8

4,0

22,4

26,2

Установка сушки песка в потоке горячих газов производительностью 3-5 т/ч

5,0

5,71

5,7

Установка сушки песка в кипящем слое производительностью , т/ч:

3

10-16

25

8,5

30,0

60,0

1,8

26,51

46,53

9,5

8,7

7,8

Установки сушки песка вертикальные производительностью 3 т/ч

9,05

1,08

1,4

Дробление и помол шахтовых и формовочных материалов

Дробилки шоковые производительностью, т/ч

до 5

10-13

1,15

4,0

2,9

9,14

2,7

3,6

Дробилки конусные производительностью 20-30 т/ч

7,5

10,4

5,0

Дробилки молотковые производительностью до 5 т/ч

3,01

5,35

4,9

Дробилки валковые производительностью 3,5 т/ч

2,0

3,15

4,0

Дезинтегратор для помола глины, д.1350 мм

6,25

4,25

2,2

Бегуны для помола глины производительностью, т/ч:

3-5

8-10

1,7

1,95

0,58

1,69

0,8

0,9

Мельница паровая производительностью до 1 т/ч

1,2

1,94

10,0

Мельница молотковая производительностью до 2 т/ч

4,0

3,75

8,0

Сепарация, смешение и дозирование формовочных материалов

Грохоты качающихся вибрационные и инерционные с рабочей площадью, м2

1

2

3

2,0

3,2

4,45

5,5

8,44

11,4

-

-

-

Сито вибрационное грубой очистки производительностью, м3/ч

25

40

63

100

160

240

6,0

9,0

14,0

21,5

32,0

41,0

11,1

17,78

28,05

44,44

71,1

106,67

5,0

5,0

5,0

5,0

5,0

5,0

Сито вибрационное тонкой очистки производительностью, м3/ч

25

40

63

100

160

240

2,0

2,4

4,0

5,7

10,5

14,0

5,56

9,03

13,89

22,22

35,56

53,33

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

Сито плоское вибрационное производительностью, м3/ч

160

250

11,0

16,5

71,1

111,1

5,0

5,0

Сито плоские механические качающиеся производительностью, 3-4 т/ч

2,0

6,25

7,0

Сито -бурат производительностью, т/ч

1,5

3,0

0,9

1,4

0,69

1,33

1,8

1,7

Сито барабанные (полигональные) производительностью, т/ч

4-6

-

4,17

4,0

Смесители периодического действия с вертикально вращающимися катками (бегуны) производительностью до 50 т/ч

5,0

6,25

1,0

Смесители периодического действия с горизонтально вращающимися катками (центробежные) производительностью до 60 т/ч

9,0

10,4

1,2

Смесители тарельчатые (бегуны) производительностью до 20 т/ч

6,0

1,67

0,6

Бункеры формовочных смесей

1,1

1,94

-

Бункеры песка

1,6

0,43

-

Бункера глины

0,85

1,06

-

Тарельчатый питатель

0,8

0,625

-

Питатели лотковые

0,7

0,46

-

Транспортеры горелой земли

2,0

1,67

-


      Примечания:

      1. К массе выделенной сушильным оборудованием пыли добавляются вредные компоненты, образующиеся при сжигании топлив (смотрите Приложение 1).

      2. При просеивании материалов с температурой более 50 оС выделения пыли увеличивается на 20-25 %.

      Таблица 18

      Данные по выделению вредных веществ в воздушную среду из стержневых, формовочных и оболочковых смесей

Состав смеси

Сплавы

Способ литья

Приготовление смесей, изготовление и отверждение стержней, форм, ОБОЛОЧЕК

Оборудование, параметры, операции

Выделяющееся вредное вещество

Количество

Песчаные смеси







Алюминиевые сплавы

Литье в разовые песчаные формы. Литье в кокиль с песчаными стержнями

Сита, бегуны, смесители, вручную стержневые ящики

Углеводороды

10% от нормы расхода уайт-спирита


Магниевые сплавы

Литье в разовые песчаные формы

-

-

-


-

-

-

формальдегид углеводорода

0,005 г/кг

10% от нормы расхода Уайт-спирита


Магниевые сплавы

Литье в разовые формы

Сита, бегуны

смеситель

НО-90;

вручную стержневые

ящики

формальдегид

0,06г/кг


Алюминиевые сплавы, бронзовые сплавы, чугуны

-

Смеситель СМ100

Т20-70оС

Корковые машины КМ

КН-1М

Т250-500о

фенол формальдегид

этанол

0,026 г/кг

0,001 г/кг

20% - приготовление смеси

35%-изготовление оболочек


Титановые сплавы

Литье в уплотняемые графитовые формы

Сито "Бурат", бегуны; вручную, пневмотрамбовкой

Приготовление смеси:

Этанол

Фенол

Формальдегид

Изготовление форм:

Этанол

Фенол

Формальдегид

20% от нормы расхода

0,104 г/кг

0,005 г/кг

15% от нормы расхода

0,083 г/кг

0,004 г/кг


Титановые сплавы

Литье в оболочковые формы со стержнями

Машины ЛОФ-1М

Т-400оС

Приготовление смеси:

пыль (графит+пульвер-смеси бакелит)

Изготовление форм, стержней

фенол

формальдегид

окись углерода

метанол

0,6 г/кг

12,48 г/кг

0,71 г/кг

11,42 г/кг

0,1 г/кг


-

Литье в кокиль с песчаными стержнями; литье в кокиль направленной кристаллизацией

Бегуны

смесители

Вручную, стержневые ящики

формальдегид

0,005 г/кг


Чугуны. алюминиевые сплавы

Литье центробежное; литье в разовые песчаные формы

-

формальдегид углеводороды

0,006 г/кг

10% от нормы расхода уайт-спирита


Магниевые сплавы

Алюминиевые сплавы

Литье в разовые песчаные формы

Литье в кокиль с песчаными стержнями

Сита, бегуны, смесители,

нагреваемые стержневые ящики Т-220-260оС

Этанол

фенол

формальдегид

20% от нормы расхода при приготовлении смесей

35%-при изготовлении стержней

0,13 г/кг

0,013 г/кг


-

Чугуны

литье в кокиль с песчаными стержнями

Литье в разовые песчаные формы

Сита, бегуны, смесители

Полуавтомат РВ-4

Нагреваемые стержневые ящики Т-220-260оС

фенол

формальдегид

этанол

0,026

0,1

20% -приготовление смесей

35%-изготовление стержней


Алюминиевые сплавы

Литье кокиль с песчаными стержнями

Автомат НВ2742

При изготовлении и отверждении стержней Т-200-250оС

формальдегид

0,018 г/кг


Алюминиевые сплавы

Магниевые сплавы

Литье в разовые песчаные формы

Литье в кокиль направленной кристаллизацией

Бегуны, смесители

Вручную пневмотрамбовкой

аммиак

0,03 г/кг


      Продолжение таблицы 18

Сушка, прокалка

Заливка металла

Примечание

Оборудование, параметры, операции

Выделяющееся вредное вещество

Количество

Оборудование, параметры, операции

Выделяющееся вредное вещество

Количество







Основой всех песчаных смесей является кварцевой песок -100%

Камерные печи, вертикально-горизонтальные конвеерные сушила

окись углерода, углеводороды

0,013 г/кг 90 % от нормы расхода уайт-спирита

Ковшом, на плацу, в горизонтальном или вертикальном автоклавах под давлением через дозатор "Дозаматик"

окись углерода

0,005 г/кг

Количество кварцевой смеси, выделяющейся из песка суммарно по всем стадиям его подготовки (размол, сушка, просев составляет 4,5 г/кг

-

-

-

Ковшом, вручную

окись углерода, сернистый ангидрид

0,005 г/кг

2,6 г/кг


Количество пыли квадрцевой, выделяющейся при приготовлении смеси в бегунках и смесителях составляет 0,98 г/кг

Т-180-210оС

-

окись углерода, аммиак формальдегид метанол, углеводороды

027 /кг

0,027 г/кг

0,021 г/кг

0,1 г/кг

90% от нормы расхода Уайт-спирита

-

аммиак - 2,24 г/кг

окись углерода - 0,043 г/кг

формальдегид -0,016 г/кг

окислы азота-0,003 г/кг

метанол - 0,1 г/кг

сернистый ангидрид - 2,7 г/кг


ХТС

окись углерода

аммиак формальдегид

метанол

0,027 г/кг

0,023 г/кг

0,021 г/кг

0,1 г/кг

ковшом, вручную

аммиак

окись углерода

формальдегид

окислы азота

метанол

3,13 г/кг

0,03 г/кг

0,022 г/кг

0,003 г/кг

0,1 г/кг


-

фенол

формальдегид

этанол

0,13 г/кг

0,013 г/кг

45% от нормы расхода

Раздаточные печи

Ковшом, вручную

окись углерода

фенол

формальдегид

метанол

0,09 г/кг

0,14 г/кг

0,07 г/кг

0,26 г/кг


Сушка формы:

Сушильные камеры от 250 оС

Прокалка формы:

Агрегат

АПГФ-1000

Тмах-1000оС

фенол

окись углерода

формальдегид

фенол

формальдегид

метанол

окись углерода

1,28 г/кг 6,3 г/кг

0,28 г/кг

0,23 г/кг

0,1 г/кг

0,46 г/кг

80 г/кг

ДВЛ-250

ПИАТ-833Д



Количество пыли, выделяющейся из графита суммарно по всем стадиям его подготовки (рассев, деление, сушка) составляют 32 г/кг; количество пыли графита выделяющихся при изготовлении форм, оболочек - 4,16 г/кг; количество пыли графита, выделяющейся при выбивке форм, стержневой составляет 3,88 г сухого остатка смеси

Агрегат

АПГФ -1000

Тмах -1000оС

фенол

формальдегид

метанол

окись углерода

0,36 г/кг

0,16 г/кг

0,7 г/кг

80 г/кг

ДВЛ-250

НИАТ-833Д




Камерные, вертикально-горизонтально-конвеерные сушила

Т-180-210оС

аммиак

формальдегид

метанол

окись углерода

0,023 г/кг

0,021 г/кг

0,1 г/кг

0,08 г/кг

автоматически через металопровод

аммиак

окись углерода

формальдегид

окислы азота

метанол

2,24 г/кг

0,043 г/кг

0,016 г/кг

0,003 г/кг

0,1 г/кг


-

окись углерода

аммиак

формальдегид

метанол

углеводороды

0,027

0,023

0,021

0,1

90% от нормы расхода уайт-спирита

В изложницы: ковшом, вручную, под давлением

аммиак

окись углерода

формальдегид

окислы азота

метанол

3,13 г/кг

0,06 г/кг

0,022 г/кг

0,003 г/кг

0,1 г/кг


Нагреваемая остнастка: стержневые ящики, Т220-260оС

фенол

формальдегид

этанол

0,13 г/кг

0,013 г/кг

45% от нормы расхода

Ковшом, вручную

под давлением

фенол

формальдегид

метанол

окись углерода

0,14 г/кг

0,07 г/кг

0,26 г/кг

0,09 г/кг


Нагреваемая оснастка Т-220-260оС

фенол

формальдегид

метанол

0,13

0,013

45% от нормы расхода

Ковшом, вручную

-

-

-

Камерная сушила

Т150-180оС

формальдегид

фурфурол

аммиак

окись углерода

0,13 г/кг

0,382 г/кг

0,026 г/кг

0,027 г/кг





Сушка на воздухе

аммиак

0,03 г/кг

Ковшом вручную

автоматически через металлопровод

аммиак

0,18 г/кг



      Примечания: Основой всех песчаных смесей является кварцевый песок-100%. Количество кварцевой пыли, выделяющейся из песка, суммарно по всем стадиям его подготовки (размол, просев, сушка) составляет 4,5 г/кг. Количество кварцевой пыли, выделяющейся при приготовлении смесей в бегунах, смесителях составляет 0,98 г/кг.

      при выбивке стержней выделение сернистого ангидрида составляет 0,6 г/кг смеси.

      Основой всех графитовых смесей является графит-100%. Количество пыли, выделяющейся из графита суммарного по всем стадиям его подготовки (рассев, дробление, сушка) составляет 32 г/кг, количество пыли графита, выделяющейся при приготовлении форм оболочек -4,16 г/кг, выделяющейся при выбивке форм, стержней - 3,88 г/кг сухого остатка смеси.

      Таблица 19

      Данные для расчета количества вредных веществ, выделяющихся в воздушную среду из различных модельных составов

Сплавы

Марка, состав модельной массы

Приготовление модельной массы

Изготовление моделей, сварка в блоки

Выделяющееся вредное вещество

Количество

Выделяющееся вредное вещество

Количество


ПСБО;

парафин, стеорин

углеводороды

окись углерода

аэрозоль углеводородов

0,45г/кг

0,18г/кг

0,288 г/кг

Изготовление моделей

окись углерода

углеводороды

аэрозоль углеводородов

Зачистка и сборка в блоки

окись углерода

углеводороды

аэрозоль углеводородов

1,02 г/кг

0,18 г/кг

0,43 г/кг

0,23 г/кг

0,44 г/кг

0,36 г/кг


-

Углеводороды окись углерода аэрозоль углеводородов

12,3 г/с*м3

5,0 г/с*м3

8,0г/с*м3

углеводороды

окись углерода

аэрозоль углеводородов

0,41 г/кг

1,46 г/кг

0,79 г/кг


ПВТК:

парафин

воскресенье канифоль

углеводороды

аэрозоль углеводородов

17,07

8,0

Окись углерода

углеводороды

аэрозоль углеводородов

0,22

0,42

0,2


КПЦ: канифоль, парафин, церезин

углеводороды

аэрозоль углеводородов

3,45

8,0

Окись углерода

углеводороды

аэрозоль углеводородов

0,11

0,3

0,14


Р-3:

парафин, церезин, воск буроугольный

Углеводороды

аэрозоль углеводородов

окись углерода

3,45

8,0

1,15

Аэрозоль углеводородов

Окись углерода

55,62

2,5


ВИАМ-102:

воск буроугольный, торфяной, парафин, триэтеноламин

Углеводороды

окись углерода

аэрозоль углеродов

Триэтеноламин

32,33

4,07

8,0

5,57


Углеводороды

окись углерода

аэрозоль углеродов

Триэтеноламин

0,16

0,62

0,19

0,1


ВИАМ-102

Углеводороды

окись углерода

аэрозоль углеродов

Триэтеноламин

32,33

4,07

80,7

5,57

Аммиак

окислы азота

углеводороды

окись углерода

Триэтаноламин

3,1

0,53

0,31

2,52

0,05


Мочевина

Аммиак

окись углерода

окислы азота

4571,34

3799,07

95,2


-

-


Мочевина, селитра, трансформаторное масло

Аммиак

Окись углерода

Окислы азота

4571,34

3790,07

571,18

Аммиак

аэрозоль масла

окислы азота

окись углерода

18,89

0,88

3,15

21,33


      Продолжение таблицы 19

Удаление модельной массы

Применяемые стержни

Примечание

Способ удаления

Выделяющееся вредное вещество

Количество

Состав стержневой массы

Выделяющееся вредное вещество

Количество


В собственной массе при 90-100оС

Удаление остатков воздухом при 200оС

Углеводороды Окись углерода Аэрозоль углеводородов Этилсиликат Этанол

0,28 г/кг

0,55 г/кг

12,68 г/кг

0,52 г/кг

9,96 г/кг




Выделение вредных веществ из остатков модельной массы при прокалке блоков учтено в т.3 гр.12

Горячий воздух

Углеводороды Окись углерода Аэрозоль углеводородов

Этилсиликат Этанол

0,66

0,11

2,54

0,21

3,98


Приготовление стержневой массы мочевина калиевая селитра Изготовление стержней стержневая масса касторовое масло

окись углерода окислы азота аммиак окись углерода окислы азота аммиак аэрозоли масла

3799,0

571,18

4571,34

21,33

3,15

18,89

0,83

Выделения из оболочковой формы

В собственной массе при 140-150оС

Углеводороды Окись углерода Аэрозоль углеводородов Этанол

17,06

4,26

8,0

171,55

-

-

-

-

В горячей воде при 90-100 оС

Окись углерода Углеводороды аэрозоль углеводородов

1,15

3,45

8,0

-

-

-

-

В собственной массе при 160-180оС

Углеводороды Аэрозоль углеводородов Окись углерода

3,45

8,0

1,15





В собственной массе при 100-110оС

Углеводороды окись углерода аэрозоль углеродов Триэтеноламин

32,33

8,0

4,07

5,57

Приготовление стержневой смеси мочевина Изготовление стержней мочевина полисилоксановая смазка

окись углерода аммиак окись углерода аммиак

3799

4571,34

44,4

53,42


В горячей воде при 95-100оС

Углеводороды окись углерода аэрозоль углеродов Триэтеноламин

32,33

4,07

8,0

5,57

Формовка стержней

Электрокорунь,

маршалит,

графит,

этиленликат, полиэтилен

Углеводороды

0,47 г/кг


-

-

-


Обжиг стержней

углеводороды

окись углерода

сажа

2,05

4,48

1,2


В проточной воде при 25-30оС

Углеводороды

аэрозоль углеводородов

Окись углерода

32,33

8,0

4,07

-

-

-

-


      Таблица 20

      Состав газовыделений из песчано-смоляных смесей при обезвреживании и термодеструкции

Смола

С

Количество выделяющихся веществ

метанол

уран

метилфуран

осензол

толуол

форфурол

фенол

фурфориловый спирт

крезолы, ксилеполы

СО

КФ-30

20

750

100

0

150

54

67

-

65

65

-

28

следы

-

-

41

-

-

12

1,4

-

-

-

-

17

1,8

-

-

-

-

-

-

290

700

0

Фуритол -


20

750

100

0


3,1

29

следы

-

85

16

-

19

следы

-

491

810

-

56

45


0,21

-

-


0,16

306

16

1,6

-

-


-

102

6

-

203

0

504

0

Фуран-1

20

750

100

0

0,42

80

следы

-

168

следы

-

148

следы

-

480

495

-

49

42

0,95

12

-

0,10

72

13

1,1

-

-

0,10

72

13

-

253

0

720

0


      Таблица 21

      Содержание токсичных веществ, выделяющихся при термодеструкции песчано-смоляной смеси на основе связующего СФ-015

Компонент

Содержание токсичных веществ, мг/г

в токе при ТоС

в токе воздуха при ТоС

700

1000

700

1000

Этанол

0,53

0,37

0,296

0,280

Толуол

0,36

0,077

0,014

0,018

И-ксилол

0,25

0,25

-

-

Фенол

1,98

0,24

0,036

0,046

О-крезол

1,78

0,18

-

-

П-крезол

1,01

0,16

-

-

2,4-ксилепол

0,33

-

-

-

2,6-ксилепол

0,68

-

-

-

Водород


0,63

-

0,124

СО2


0,42


197,4

СО


3,86


6,91

Метан


2,60


1,05


      Таблица 22

      Выделение пыли при первичной очистки литья черных металлов

Процесс очистки и технологическое оборудование

Минимальный объем отсасываемого воздуха, тыс.м3/ч

Выделение пыли при очистке литья

чугунного

стального

г/сек

кг/т отлив

г/сек

кг/т отлив

Дробеметная очистка

Барабаны очистные дробеметные:

для отливок массой до 25 кг

для отливок массой до 80 кг

для отливок массой до 400 кг

4,0

8,0

15,0

7,78

17,78

39,17

9,3

12,8

20,1

5,86

13,39

24,44

14,0

19,3

31,4

Камеры очистные дробометные:

малые с объемом до 2м3

средние с объемом до 10 м3

большие с объемом до 80 м3

6,0

11,0

30,0

9,17

18,36

46,64

11,0

13,2

24,0

6,89

13,78

35,056

16,5

19,8

36,1

Столы очистные дробеметные:

для отливок массой до 150 кг

для отливок массой до 300 кг

для отливок массой до 600 кг

7,0

8,0

8,0


9,72

11,1

13,33

23,3

25,0

29,1


7,33

8,36

10,028

34,7

37,5

43,6

Машины дробеметные периодического и непрерывного воздействия:

для отливок массой до 25 кг

для отливок массой до 400 кг

6,0

15,0

9,17

25,0

6,9

12,8

6,89

18,78

10,3

19,3

Камеры очистные дробеметные непрерывного действия:

для мелкого и среднего литья

для крупного литья

6,0

30,0

33,33

50,0

6,0

2,8

25,056

37,5

9,1

4,2

Дробеструйная очистка

Камеры очистные дробеструйные, обслуживаемые рабочими снаружи, диаметр сопла 6-8 мм:

тупиковые

проходные

4,0

15,0

6,67

21,5

8,0

12,4

5,028

16,17

12,1

19,3

Камеры очистные дробеструйные обслуживаемые рабочими находящимися внутри камеры, диаметр сопла 10-12 мм:

тупиковые

проходные

8,0

35,0

12,89

49,58

18,5

25,5

9,69

37,28

27,9

38,4

Камеры очистные дробеструйные двухосные с вращающимися подвесками:

для мелкого и среднего литья

для крупного литья

6,0

30,0

9,67

50,64

8,7

26,1

7,25

38,1

13,0

39,3

Галтовка

Барабаны очистные галтовочные:

для отливок массой до 10 кг

для отливок массой до 40 кг

для отливок массой до 100 кг

2,0

6,0

12,0

1,67

8,33

40,0

3,0

7,5

24,0

1,25

6,28

30,06

4,5

11,3

36,1

Механическая зачистка отливок

Станки обдирочно-шлифовальные со станционным кругом

2,0

0,28


-

0,22

-

Станки обдирочно-шлифовальные подвески

0,9

0,083

-

0,056

-

Столы очистки и обрубки изделий

4,0

0,64

-

0,5

-


      Таблица 23

      Выделение вредных веществ при выбивке форм и стержней

Оборудование

Расчетный объем аспирации при боковой панели с трех сторон, тыс.м3/ч

Вредные вещества

Пыль

Оксид углерода

Оксид серы

Оксиды азота

Аммиак

кг/ч

кг/т

кг/ч

кг/т

кг/ч

кг/т

кг/ч

кг/т

кг/ч

кг/т

Подвесные вибраторы при высоте опоры на решеткой не более 1 м

7,0

14,6

9,7

1,8

1,20

0,06

0,04

0,30


0,20

0,60

0,40

Решетки выбивные эксцентриковые, мод.421

Тоже, мод.423

5,0-5,4

8,0-8,6

6,0

7,0

3,6

4,1

1,6

1,8

0,94

0,98

0,05

0,055

0,029

0,3

0,35

0,40

0,17

0,18

0,59

0,64

0,28

0,29

Решетки выбивные инерционные,

мод. 31211

То же, мод.31212

То же, мод. 31213

10,0-12,0

15,0-18,0

20,0-25,0

6,0

7,0

9,0

3,6

4,1

4,7

1,6

1,8

2,0

0,94

0,98

0,99

0,050

0,055

0,061

0,029

0,030

0,031

0,35

0,40

0,43

0,17

0,18

0,19

0,59

0,64

0,75

0,26

0,29

0,31

Решетки выбивные инерционные

мод.31214

То же мод. 31215

Тоже мод. 31216

То же мод.31217

Тоже мод. 31218

Тоже мод. 31219

То же мод. МР-120

25,0-26,0

28,0-30,0

30,0-35,0

40,0-45,0

55,0-60,0

70,0-80,0

10,0-10,5

12,0

17,0

25,5

37,3

55,0

87,0

20,2

5,5

6,4

7,8

9,6

10,7

11,8

6,9

2,2

2,7

3,4

4,6

6,3

9,3

2,9

1,02

1,05

1,11

1,21

1,37

1,63

1,06

0,065

0,085

0,108

0,144

0,206

0,311

0,091

0,031

0,031

0,032

0,035

0,037

0,042

0,031

0,51

0,60

0,74

0,99

1,67

1,98

0,64

0,19

0,20

0,21

0,24

0,25

0,34

0,20

0,86

1,11

1,42

2,65

2,85

4,31

1,18



      Таблица 24

      Выделение вредных веществ процессами и оборудованием термических цехов

Процесс, оборудование

Выделение вредных веществ

наименование

единица измерения

количество

1. Соляные ванны

нагрев под закалку врасплавах хлористого бария, натрия и калия

охлаждение и отпуск стальных деталей в смесях их углекислого натрия, хлористого натрия и углекислого калия

цианирование низкотемпературное

 

цианирование высокотемпературное

аэрозоли

хлористый водород

аэрозоли

аэрозоли

цианистый водород

аэрозоли

цианистый водород


г на 1 кг нагреваемого металла

-

г на 1 кг обрабатываемых деталей

г на 1 кг обрабатываемых деталей

0,35

0,12

0,25

0,25

0,20-0,40

0,36

0,20-0,40


2. Масляные баки и ванны:

закалка

отпуск

Аэрозоли и пары масла

-

-

-

0,06-0,15

0,07-0,10

3. Очистные и дробеметные установки периодического непрерывного действия

пыль металлическая окалина

г на 1кг обрабатываемых деталей

3,0-4,0

4. Установки для нанесения антицементационных покрытий

пары бензола и толуола

-

2,0


      Таблица 25

      Выделение пыли основным технологическим оборудованием при абразивной обработки металлов без охлаждения

Оборудование

Определяющая характеристика оборудования

Выделение вещества

наименование

количество, г/сек

Круглошлифовальные станки

диаметр шлифовального круга, мм

абразивная и металлическая пыль


150


0,0325

300


0,043

350


0,047

400


0,05

600


0,065

750


0,075

900


0,086

Плоскошлифовальные станки

диаметр шлифовального круга, мм

абразивная и металлическая пыль


175


0,036

250


0,042

350


0,05

400


0,055

450


0,059

500


0,0625

Бесцентрошлифовальные станки

диаметр шлифовального круга, мм

-


30-100


0,0126

395-500


0,019

400-600


0,025

500


0,014

Зубошлифовальные станки

диаметр шлифовального круга, мм



75-200


0,0126

120


0,012

160-165


0,013

400


0,018

Внутришлифовальные станки

диаметр шлифовального круга, мм



5-20


0,0076

10-50


0,010

17-18


0,016

40-150


0,011

125-200


0,023

Заточные станки

диаметр абразивного круга, мм



100


0,0097

150


0,1

200


0,02

250


0,027

300


0,034

350


0,041

400


0,0475

450


0,054

500


0,06

550


0,067

Полировальные станки с войлочными кругами

диаметр круга, мм

войлочная и абразивная пыль


100


0,014

200


0,019

300


0,028

400


0,039

500


0,05

600


0,064

Отрезные станки

-

металлическая пыль

0,14

Краценальные станки

-

-

0,076


      Таблица 26

      Выделение аэрозолей масел, эмульсий и паров воды при механической обработке металлов с охлаждением

Оборудование

Выделяющиеся вредные вещества, г/с на 1 кВт. мощн.

охлаждение маслом

охлаждение эмульсией

охлаждение содовым раствором

аэрозоль

аэрозоль

пары воды

Металлорежующиеся станки, кроме шлифовальных

0,56*10



0,2*10



0,042

Шлифовальные станки

0,008

0,46*10



0,042


      Примечание:

      1. От технологического оборудования для приготовления эмульсий, имеющего открытые стоки, емкости с мешалками и т.п. выделяется 1.4 кг аэрозолей эмульсий и 2800 г паров воды в час на 1 тонну приготовляемой эмульсии.

      2. Для станочного пара цехов прецизионного станкостроения выделение паров воды увеличивается на 18-20 %

      3. Выделение пыли при абразивной обработке металлов с охлаждением СОЖ ориентировочно составляет 10-15% от пыли образующейся при сухой обработке (смотрите таблицу 25)

      4. Данные по выделению аэрозолей и паров СОЖ приведены для одношпиндеольной обработки. При многошпиндельной следует принимать коэффициент увеличения равный:

      для 2-6 шпиндельной обработки (расход СОЖ до 180 л/мин), К=4,2

      для 6-8 шпиндельной обработки (расход СОЖ до 360 л/ми), К-7,8.

      Таблица 27

      Выделение пыли при механической обработке чугуна и цветных металлов

Виды обработки и оборудование

Выделяющиеся вредные вещества на единицу оборудования, г/с

наименование

количество, г/с

Обработка чугуна резанием:

токарные станки

фрезерные станки

сверлильные станки

расточные станки

чугунная пыль

0,008

0,006

0,001

0,002

Обработка резанием бронзы и других хрупких цветных металлов:

токарные станки

фрезерные станки

сверлильные станки

расточные станки

пыль цветных металлов

0,0025

0,002

0,0004

0,0007


      Таблица 28

      Удельные выделения вредных веществ при сварке и наплавке металлов

Сварочный или наплавочный материал и его марка

Количество выделяющихся вредных веществ в г на 1 кг расходуемых сварочных или наплавочных материалов

Твердые частицы

Газообразные компоненты

сварочный аэрозоль

в том числе определяющих вредных веществ


фтористый водород

оксиды азота

оксид углерода

марганец и его оксиды

оксиды хрома

соединение кремния

прочие наименование

количество

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Ручная дуговая сварка сталей штучными электродами

Электроды










УОНИ-13/45

14,0

0,51

-

1,40

ФТОРИДЫ

1,40

1,00

-

-

УОНИ13/55

18,0

1,09

-

1,0

-

1,0

1,26

2,7

13,3

УОНИ-13/65

7,5

1,41

-

0,80

-

0,80

1,17

-

-

УОНИ-13/80

11,2

0,78

-

1,05

-

1,05

1,14

-

-

УОНИ-13/85

13,0

0,60

-

1,30

-

1,30

1,10

-

-

ЗА-606/11

11,0

0,68

0,60

-

-

-

0,004

1,30

1,40

ЗА-395/9

17,0

1,10

0,43

-

-

-

-

-

-

ЗА-981/15

9,5

0, 70

0,72

-

-

-

0,80

-

-

АНО-1

7,1

0,43

-

-

-

-

2,13

-

-

АНО-3

5,9

0,85

-

-

-

-

-

-

-

АНО-4

6,0

0,59

-

-

--

-

-

-

-

АНО-5

14,4

1,87

-

-

-

-

-

--

--

АНО-6

16,3

1,95

-

-

-

-

-

-

-

РБУ-4

6,9

0,74

-

-

-

-

-


-

ЗРС-3

12,8

1,23

-

-

-

-

-

----

-

ОЗЛ-5

3,9

0,37

0,47

-

-

-

0,42

-

-

ОЗЛ-6

6,9

0,25

0,59

-

-

-

1,23

-

-

ОЗЛ-7

7,6

0,21

0,

--

-

-

0,69

-

-

ОЗЛ-14

8

1,41

0,46

-

-

-

0,1

-

-

ОЗЛ-9А

5,0

0,97

0,27

-

никель и его оксиды

0,39

1,13

--

-

ОЗЛ-20

3,8

0,35

0,10

-

-

-

0,99

-

-

ЦТ-15

7,9

0,55

0,35

-

никель и его оксиды

0,04

1,61

--

--

ЦТ-28

13,9

0,93

0,21

-

никель и его оксиды

молибден

0,08

1,05

-

-

ЦТ-36

7,6

1,19

-

-

никель и его оксиды

2,0

-

-

---

ЦЛ-17

10,0

0,60

0,17

--

-

0,12

0,66

--

--

ЦН-6Л

13,0

0,62

0,23

-

никель и его оксиды

-

-

-


НИАТ-1

4,7

0,12

0,40

-

оксид железа

0,43

0,21


-

НИАТ-3Н

0,1

0,21

-

-

-


0,35

-

-

НЖ-13

4,2

0,53

0,24

-

-

-

-

-

--

ВЦС-4,48

20,2-24,3

0,61-0,73

-

-

оксид железа

19,59-23,47

0,60

-


МР-3

11,5

1,80

-

-

-

-

-

-

-

МР-4

10,8

1,10

-

-

-

-

0,40

-

-

АНО-7

12,4

1,45

-


-

-



-

СМА-2

9,2

0,83

-

-

-


-

-

-

КНЗ-32

11,4

1,36

-

-

-

--

-

-

-

ОЗС-3

15,3

0,42

-


-

-

-

-

-

ОЗС-4

10,9

1,27

-

-

-

-

-

--

-

ОЗС-6

13,8

0,86

-

-

-

-

1,53

--

-

348-М/18

10,0

1,00

1,43

-

фториды

1,50

0,001


-

ВМ-10-6

15,6

0,31

0,45

-

-

-

0,39


-

ВИ-ИМ-1

5,8

0,42

0,12

-

никель и его оксиды

0,6

0,63

-

--

ЗА-400/10У

5,7

0,43

0,28


-

-

0,54

-

-

ЗА-903/12

25,0

2,80

-

-

-

-

-

-

-

ЗА-48М/22

9,7

0,80

1,30


фториды

1,50

0,001

0,7

-

ЗА-686/11

13,0

0,80

0,40

-

-

--

-

-

--

ЖД-3

9,8

1,32

-

-

-

-

-

-

-

УКС-42

14,5

1,20

-

-

-

-

-

-

-

РДЗВ-2

17,4

1,08

-

-

-

-

--

-

-

СММ-5

20,0-40,0

2,0

-

1,90

-

-


3,3

11,15

МЗЗ-0,4

27,0-41,0

1,0

-

-

-

-

-

-

-

МЗЗ-Ш

41,0

-

-

-

-

-

--

-

-

ДМ-7

22,0-52,0

1,50-2,40

-

-

-

-

-

2,84

3,28

ДМ-8

25,0

1,50

-

-

-


-

-

-

ДМ-9

10,3

0,30


2,8

-

-

-

-

-

МР-1

10,8

1,08

-

-

-

-

-

-

-

К-5А

16,5

1,53

-

-

-

-

-

-

-

СК-2-50

12,0

0,90

-

-

-

-

-

-

-

МКТ-10

6,90

0,34

0,12

-

молибден

никель и его оксиды

0,31

1,29

-

-

ВСН-6

17,9

0,53

1,54

-

-

1,02

0,8

-

-

Ручная дуговая наплавка сталей

Электроды










ОЗН-250

22,4

1,63

-

-

оксид железа

19,73

1,04



ОЗН-300

22,5

4,42

-

-

-

-

1,09



ОЗШ-1

13,5

1,01

0,14

-

-

-

1,10



ЗН-60М

15,1

0,49

0,15

-

-

-

1,28



УОНИ-13/НЖ

10,2

0,53

0,39

-

-

-

0,97



ОМГ-Н

37,6

0,92

1,54

--

никель и его оксиды

0,016

1,74



НР-70

21,5

3,90

-

-

-

-

-



Ручная дуговая сварка и наплавка чугуна

Электроды










ЦЧ-4

13,8

0,43

-

-

ванадий медь

0,54

1,87



ОЗЧ-1

14,7

0,47

-

-

-

4,42

1,65



ОЗЧ-3

14,0

0,49

0,18

-


-

1,97



МНЧ-2

20,4

0,92

-

-

никель и его оксиды

2,73

1,34



Т-590

45,5

-

3,70

-

-

6,05

-



Т-620

42,6

-

2,87

-

-

-

-



Ручная электрическая сварка меди, ее сплавов и титана

Электроды










Комсомолец-100

20,8

0,27



медь

9,80

1,11

0,76


Вольфрамовый электрод под защитой гелия (медь)

19,5




вольфрам

медь

0,08

2,10




Вольфрамовый электрод под защитой аргона (титана)

3,6




титан и его оксиды

0,144




Неплавящийся электрод в 4,7аргоне (титан)

9,2





3,60




Плавящийся электрод в аргоне (титан)

4,7




оксид титана

2,62




Электродная проволока










СрМ-0,75 (МРкМцТ)

17,1

0,44



медь

15,4




Ручная электрическая сварка алюминия и его сплавов

Электроды










ОЗА-1

38,0




оксид алюминия с выделением аэрозоли конденсации

20,0




ОЗА-2/АК

61,0




оксид алюминия

28,0




Вольфрамовый электродом в среде аргона

4,6




оксид алюминия

оксид магния

вольфрам

0,69

0,64

1,43




Неплавящимся электродом в аргоне, гелий

5,0

-



оксид алюминия

2,0




Плавящийся электрод в аргоне

20,0

0,11



оксид магния

оксид алюминия

2,0

12,0


2,5

озон-0,08-0,14

Полуавтоматическая сварка сталей

а) без газовой защиты

Присадочная проволка










ЭП-245

12,4

0,54



оксиды железа

11,50

0,36



ЦСК-3

13,9

1,11



оксиды железа

12,26

0,53



Порошковая проволка










ЗПС-15/2

8,4

0,89




0,77




ПП-ДОК-1

11,7

0,77




-




ПП-ДОК-2

11,2

0,42




0,10




ПОК-3

7,7

0,41




0,72




ПП-АН-3

13,7

1,36




2,70




ПП-АН-4

7,5

0,76




1,95




ПП-АН-7

14,4

2,18




0,95




б) в среде углекислого газа

Электродная проволка










Св-0842С

8,0

0,50

0,02


оксиды железа

7,48



14,0

Св-Х19НЭФ2С3

7,0

0,42

0,03


никель и его оксиды

0,04




Св-16х-16н25м6

15,0

0,35

0,10


никель и его оксиды

2,0




Св-10х20н7ст

8,0

0,45

0,03







Св08Х19НФ-2-Ц2

8,0

0,40

0,50


никель и его оксиды

0,66




Св-76Х16Н-25М6

15,0

2,00

1,00



2,00




Св-10Г2Н2СМТ

12,0

0,14

-







ЭП-245

12,4

0,61

-






3,2

ЭП-704

8,4

0,80

0,07



0,10



3,0

Св-08ГСНЗДМ

4,4

0,22

0,16





0,80

11,0

ЭП-854

7,4

0,70

0,60






2,0

08ХГН2МТ

6,5

-

0,03

1,9

оксиды титана

0,40


0,80

11,0

Полуавтоматическая сварка меди, алюминия, титана и их сплавов

а) в защите азота

Электродная проволока










МНЖКТ-5-1-0,2-0,2 (для меди)

14,0

0,2



медь

никель и его оксиды

7,0

0,70




То же (для медно-никелевых сплавов)

18,0

0,3



медь

никель и его оксиды

11,0

0,50




М1 (медные сплавы)

17,1

0,44



медь

11,0




КМН (медь и его сплавы)

8,8


0,59


0,26


6,30




б) в защите аргона и гелия: алюминиевых сплавов

Проволока










Д-20

10,9

0,09



оксиды алюминия

7,6




АМЦ

22,1

0,62




20,40


2,45


АМГ-6Т

52,7

0,23




8,50


0,33


АМГ

20,6

0,78




16,50




Алюминий

10,0







0,90


Сплав-3

26,0

1,05




19,20




Электроды (неплавящиеся)










ОЗА-2/ак

61,0




оксид алюминия

28,0




ОЗА-1

38,4





20,0




Проволока

14,7




титан и его сплавы

4,75




Автоматическая и полуавтоматическая сварка и наплавка металлов под флюсом сплава и наплава стали

Плавленые флюсы










ОСЦ-45

0,15

0,03


0,054



0,103

0,006

1,47

АК-348А

0,10

0,024


0,05



0,086

0,001

0,71

ФЦ-2

0,08



0,05



0,033

0,006


ФЦ-6

0,09

0,007


0,05



0,033


0,575

ФЦ-9

0,11

0,007


0,05



0,033

0,006

0,340

ФЦ-7

0,08

0,007


0,05



0,044

0,003


ФЦ-11

0,09

0,05





0,02



ФЦ-12

0,09

0,03





0,02



АН-22

0,12

0,009





0,02



АН-26

0,08

0,004





0,03



АН-30

0,09

0,033





0,03



АН-42

0,08

0,003





0,02



АН-60

0,09

0,012





-



АН-64

0,09

0,02





-



48-ОФ-6

0,11

0,002





0,07



48-ОФ-6М

0,10

0,009





0,04



48-ОФ-7

0,09

0,05





0,02



48-ОФ-11

0,08

0,073





0,006



ФЦЛ-2

0,08

-


0,05



0,030

0,005

0,945

С керамическими флюсами










АНК-18

0,45

0,013





0,042



АНК-30

0,26

0,012





0,018



ЖС-450

0,80

0,142





0,180


22,4

К-1

0,06

0,023





0,150


0,5

К-8

4,90






0,130


17,8

К-11

1,30

0,083





0,140

0,60


КС-12ГА2

3,40

0,133





0,430


20,0

Сварка и наплавка алюминия и его сплавов

С плавительным флюсом










АГ-АТ

52,80




оксид алюминия

31,20

4,160



АН-Т3










С керамическими флюсами










ЖА-64










Наплавка литыми твердыми сплавами и карбидно-беридными соединениями литыми твердыми сплавами

С-27










при ручной электродуговой сварке

22,2


1,01


никель и его оксиды

0,05




при ручной газовой сварке

3,16


0,005



0,02




ВК-2










при ручной электродуговой сварке

16,6


1,66


кобальт

0,60




при ручной газовой сварке

2,32


0,47



0,01




Стержневыми электродами с легирующей добавкой

КБХ-45

39,6


2,12







БХ-2

42,8


2,56







ХР-19 (при ручной дуговой сварке)

41,4


4,35







РЭЛИТ - Т3 (ручная газовая сварка)

3,94









наплавочные сплавы

КБХ

81,1


0,033







БХ

54,2


0,008







Сталинит М (ручная электродуговая сварка)

92,5

9,48

0,011







порошками для напыления

СННН

39,7


0,357


бор

0,235




ВСНГН

23,4


0,062


бор

никель и его оксиды

0,288

0,096





      х) Остальную массу твердых частиц составляют возгоны и оксиды сварочного материала

      Таблица 29

      Выделения вредных веществ при других процессах сварочных работ

Процесс

Образующиеся вещества, определяющие вредность выброса

наименование

единица измерения

количество

Контактная электросварка стали, стыковая и линейная

Сварочный аэрозоль содержащий оксид железа с примесью до 3% оксидов марганца

1 г/ч на 75 кВа номинальной мощности машины

25,0

Контактная электросварка стали, точечная

ТО же

1 г/ч на 50 кВа номинальной мощности машины

2,5

Сварка трением

Оксид углерода

1 мг на 1 см2 площади стыка

8,0

Газовая сварка стали ацетиленокислородным плавлением

Оксиды азота

1 г на 1 кг ацетилона

22,0

Газовая сварка стали с использованием пропанобутановой смеси

Оксиды азота

1 г на 1 кг смеси

15,0

Плазменное напыление алюминия

Оксид алюминия

1 г на 1 кг расходуемого порошка

77,5

Металлизация стали цинком

Оксид цинка

1 г на 1 кг расходуемой проволоки

96,0

Радиочастотная сварка алюминия

Алюминий и его оксиды

1 г в час на агрегат "16-76"

7,3


      Таблица 30

      Удельные выделения вредных веществ при резке металлов и сплавов

Процесс резки металла

Толщина разрезаемого металла

Выделение вредных веществ

сварочный аэрозоль

газы

г/пог. м резки

г/сек

в том числе

кол-во

г/пог. м резки

г/сек

г/пог. м резки

г/сек

наименование

г/пог. м резки

г/сек


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Газовая резка

5

10

20

2,26

450

9,00

0,02056

0,0364

0,05556

оксиды марганца

0,07

0,13

0,27

0,00064

0,001

0,017

1,50

2,18

2,93

0,014

0,02

0,018

1,18

2,20

2,40

0,0136

0,018

0,015

Сталь углеродистая низколегированная

5

10

20

2,50

5,00

10,00

0,0229

0,0404

0,0617

оксиды хрома

0,12

0,23

0,47

0,0011

0,002

0,009

1,30

1,90

2,60

0,012

0,015

0,016

1,02

1,49

2,02

0,009

0,012

0,012

Сталь качественная легированная

5

10

20

2,45

4,90

9,80

0,0224

0,0325

0,0604

оксиды марганца

0,60

1,20

2,40

0,005

0,01

0,015

1,40

2,00

2,70

0,013

0,016

0,017

1,10

1,60

2,20

0,01

0,013

0,0136

Сталь высокомарганцовистая

4

12

20

30

5,00

15,00

25,00

35,00

0,0389

0,0875

0,1083

0,0986

титан и его оксиды

4,70

14,00

22,00

32,60

0,04

0,078

0,095

0,092

0,60

1,50

2,50

2,70

0,0047

0,009

0,01

0,0077

0,80

0,60

1,00

1,50

0,002

0,0035

0,0043

0,004

Плазменная резка

Сталь углеродистая низколегированная

10

14

20

4,1

6,0

10,0

0,225

0,22

0,27

оксиды марганца

0,12

0,18

0,30

0,0066

0,0066

0,008

1,4

2,0

2,5

0,077

0,073

0,069

6,8

10,0

14,0

0,33

0,37

0,34

Сталь качественная легированная

5

10

20

3,0

5,0

12,0

0,275

0,38

0,439

оксиды хрома

0,14

0,24

0,58

0,0013

0,02

0,021

1,43

1,87

2,10

0,12

0,13

0,007

6,3

9,5

12,7

0,57

0,725

0,965

Сталь высокомарганцовистая

5

10

20

4,0

5,8

9,6

0,22

0,2

0,26

оксиды марганца

0,72

1,16

1,73

0,04

0,0425

0,046

1,4

2,0

2,5

0,077

0,073

0,067

6,5

10,0

13,0

0,357

0,367

0,3616

Сплавы АМГ

8

20

80

2,87

3,6

6,4

0,23

0,13

0,046

оксиды алюминия

2,50

3,50

8,00

0,21

0,12

0,045

0,5

0,6

1,0

0,0425

0,021

0,0075

2,0

3,0

9,0

0,17

0,105

0,0675

Сплавы титана

10

20

30

2,9

6,8

12,6

0,126

0,15

0,19

титан и его оксиды

2,73

6,42

11,88

0,118

0,14

0,177

0,4

0,5

0,6

0,017

0,011

0,01

10,5

14,7

0,456

0,326

0,283

Электродуговая резка алюминиевых сплавов

5

10

20

30

1,0

2,0

4,0

6,0





0,2

0,6

0,9

1,8


18,9

1,0

2,0

4,0

8,0


Воздушно-дуговая строжка (г на 1 кг угольных углеродов):

- высокомарганцевой стали

- титанового сплава


100,0

600,0


оксиды марганца

25,0


250,0

500,0


50,0

130,0



      Таблица 31

      Выделение аэрозолей краски и паров растворителей при основных способах окраски

Способ окраски

Расчетные объемы отсасываемого воздуха, тыс. в г/кг, м3/ч.м2

Выделение вредных веществ в г/ кг расходуемой краски

Выделение

для камер с нижним отсосом на 1 м2 суммарной площади горизонтальной проекции изделия и площади вокруг него

для бескамерной окраски на 1 м2 габаритной площади решетки

аэрозоль

пары растворителей

доля паров растворителей, выделяющихся при нанесении покрытий

аэрозолей в % от производительности по покраске

паров растворителя в % от общего содержания растворителя в массе

при краске

при окраске

при сушке

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1.Распыление:

пневматическое

безвоздушное

гидроэлектростатистическое

электростатистическое

горячее

*Электроосаждение

*Окунание

*Струйный облив

1,8-2,2

1,2-1,5

1,8

1,2-1,4

0,25-0,30

1,0-4,0

3,2-3,3

2,2-2,5

1,3-1,7

0,9-1,1

0,9

2,2

1,3-1,7

300

25

10

33

3

240

250

225

250

200

500

220

100

350

250

0,25

0,23

0,25

0,20

0,50,

0,22

0,10

0,35

0,25

30

2,5

1,0

3,5

0,3

20

25

23

25

20

50

22

10

28

35

75

77

75

80

50

78

90

72

65


      на 1 м3 объема ванны электроосаждения, на 1 м2 площади проемов

      Таблица 32

      Удельные выбросы вредных веществ в атмосферу от основных видов технологических процессов на участках подготовки деталей перед нанесением гальванопокрытий

Наименование технологической операции

Выделившиеся в атмосферу вредные вещества

наименование

количество г/ч м2 поверхности зеркала ванны

Удаление жировых загрязнений с поверхности деталей:

в органических растворителях;

 

в нагретых растворах моющих средств (Т 70, 10оС)

уайтспирит

трихлорэтилен

трифтортрилорэтан

Препараты МЛ-51, МЛ-52 в пересчете на аэрозоль кальценированной соды, ТМС-31

78,60

86,40

73,44

5,76

Обезжиривание:

химическое в слабых растворах щелочи при температуре менее 100оС

электрохимическое в растворах щелочи

очистка деталей с помощью ультразвука в растворах щелочи (температура 55±5оС)

Щелочь

щелочь

щелочь

1,60

39,60

39,60

Травление химическое:

В концентрированных холодных и разбавленных нагретых растворах, содержащих соляную кислоту

В растворах, содержащих соляную кислоту концентрацией до

 200 г/л

200-250

250-300

300-350

350-500

500-1000

Водород хлористый

Водород хлористый

Водород хлористый

288,0

1,08

3,00

10,00

20,00

50,00

288,0

В концентрированных холодных и нагретых (температура не более 50оС) разбавленных растворах серной кислоты

в растворах щелочи при темпер. 50 С (травление алюминия, магния, и их сплавов, снятие окалины на титане, оксидирование стали, блестящее травление бронзы);

в растворах хромовой кислоты и ее солей при темп. более 50 С

в концентрированных растворах, содержащих хромовый ангидрид, при темп. более 50 С

в разбавленных растворах, содержащих азотную кислоту концентрацией:

до 100 г/л

более 100 г/л

в концентрированных растворах азотной кислоты

Кислота серная

щелочь

ангидрид хромовый

кислота азотная

окиси азота

кислота фосфорная


25,30

198,00

0,02

36,00

0,07

1,62

4,98

23,22

В концентрированных холодных и нагретых разбавленных растворах, содержащих ортофосфорную кислоту;

кислота фосфорная

2,20

в растворах, содержащих фтористоводородную кислоту и ее соли, концентрацией:

до 10 г/л

10-20

20-50

50-100

100-150

150-200

выше 200 г/л

водород фтористый

1,04

5,00

10,00

18,00

36,00

42,00

72,00

Химическая обработка деталей в растворах, содержащих концентрированные серную и азотную кислоты (травление меди, снятие травильного шлама и др.)

кислота серная,

кислоты азотная,

оксиды азота

26,20

1,62

0,16

Снятие травильного шлама в нагретых растворах щелочи

щелочь

39,60

Активация:

в растворах, содержащих соляную кислоту, концентрацией до 200 г/л;

в растворах содержащих концентрированную соляную кислоту;

в растворах серной кислоты, концентрацией до 100 г/л;

в растворах серной кислоты, концентрацией до 180-200 г/л;

в растворах содержащих концентрированную азотную кислоту;

в растворах содержащие цианистые соли, концентрацией 100 г/л

водород хлористый

водород хлористый

кислота серная

кислота серная

кислота азотна

оксиды азота

водород цианистый

1,08

288,00

0,700

25,200

4,98

26,22

5,40


Снятие контактной меди:

в растворах, содержащих хромовый ангидрид, концентрацией 250-300 г/л

в растворах, содержащих надсернокислый аммоний, концентрацией до 300 г/

хромовый ангидрид

аммиак

36,00

9,13

Снятие кадмия в растворах, содержащих нитрат аммония, концентрацией:

100-150

400-550

аммиак

4,56

13,69

Снятие никеля и серебра в растворах, содержащих концентрированную серную кислоту

растворимые соли

кислота серная

0,15

25,20

Снятие хрома, окисного покрытия стали в растворах соляной кислоты, концентрацией менее 200 г/л

водород хлористый

1,08

Снятие хрома и олова в растворах щелочи

щелочь

11,00

Снятие цинка в растворах серной кислоты, концентрацией 50-100 г/л

кислота серная

0,70

Снятие окисно-фторидного покрытия алюминия в растворах содержащих азотную кислоту

кислота азотная

оксиды азота

1,38

7,83

Снятие окисно-фторидного покрытия алюминия в растворах щелочи

щелочи

0,20

Снятие серебренного покрытия из сплава серебро-сурьма, палладневного покрытия в концентрированных растворах серной кислоты

кислота серная

кислота азотная

оксиды азота

25,20

0,80

4,58

Осветление меди и его сплавов:

в растворах хромового ангидрида, концентрацией 40-30 г/л

в растворах азотной кислоты

 

в растворах содержащих азотную и плавиковую кислоту

в растворах содержащих хромовый ангидрид, концентрацией 90-100 г/л

ангидрид хромовый

кислота азотная

оксиды азота

окислы азота

водород фтористый

ангидрид хромовый

0,02

1,62

9,16

9,70

5,62

0,60

Осветление цинкового покрытия:

в разбавленных растворах азотной кислоты концентрацией до 100 г/л

в растворах, содержащих хромовый ангидрид, концентрацией 100-150 г/л

в растворах, содержащих тринатрийфосфат, концентрацией 55-65 г/л

кислота азотная

оксиды азота

ангидрид хромовый

щелочь

0,07

0,60

1,08

Осветление кадмиевого покрытия:

в разбавленных растворах азотной кислоты при концентрации до 100 г/л

в растворах, содержащих хромовый ангидрид, концентрацией 150-160 г/л

кислота азотная

оксиды азота

ангидрид хромовый

0,07

0,62

Осветление покрытий из титана в растворах, содержащих азотную кислоту, концентрацией 350-450 г/л и плавиковую кислоту, концентрацией 20-30 г/л

кислота азотная

оксиды азота

водород фтористый

4,98

26,22

10,00

Осветление покрытий из магния в растворах плавиковой кислоты, концентрацией 350-375 г/л

водород фтористый

72,00

Полирование химическое:

в концентрированных растворах ортофосфорной кислоты при темп. менее 50С

в концентрированных нагретых растворах ортофосфорной кислоты темп.более 50С

в нагретых разбавленных растворах содержащих серную кислоту

фосфорная кислота

кислота серная

2,20

18,00

25,20

Электрополирование:

в концентрированных растворах ортофосфорной кислоты

в растворах содержащих хромовую кислоту или хромовый ангидрид, концентрацией 30-60 г/л

в растворах, содержащих серную кислоту, концентрацией более 150 г/л

в цианистых растворах

фосфорная кислота

ангидрид хромовый

кислота серная

водород цианистый

18,00

7,20

25,20

16,80

Нейтрализация после электрополирования:

в щелочном растворе, при концентрации кальценорованной соды 50-100 г/л в аммиачном растворе

щелочь

аммиак

1,08

0,80

Пассивированный легированных сталей, меди и ее сплавов:

в растворах, содержащих хромовый ангидрид, концентрацией 145-155 г/л

в подогретых растворах азотной кислоты, концентрацией 280-500 г/л

в растворах хромового ангидрида

ангидрид хромовый

кислота азотная

оксиды азота

ангидрид хромовый

0,60

4,98

28,22

0,60

Пассивирование цинка, кадмия:

в растворах содержащих бихромат натрия, калия, концентрацией:

15-25

25-35

100-150

в растворах, содержащих хромовый ангидрид, концентрацией 150-200

в растворах содержащих ликонды 2А, 1Б

в растворах содержащих ликонду 21

в растворах содержащих ликонду 22А, 22Б и азотную кислоту

в растворах содержащих ликонду 31, хромовый ангидрид, кислоту уксусную

в растворах содержащих ликонду 25

в растворах содержащих ликонду 41, натрий муравьиной кислоты

ангидрид хромовый

ангидрид хромовый

ликонда 2 А в пересчете на бихромат натрия

кислота азотная

оксиды азота

ликонда 31 в пересчете на муравьиный натрий

Ангидрид хромовый

0,002

0,02

0,60

0,65

0,0648

0,0648

0,1

0,072

0,062

0,286

0,03


Декапирование электрохимическое в растворах серной кислоты

серная кислота

25,20

Декапирование в цианистых растворах:

химическое

электрохимическое

водород цианистый

5,40

19,80

Химическая обработка металлов в антикоррозионном, пассивирующим, травильном растворах, содержащих нитрат натрия концентрацией:

100-150

50-150

600-800

оксиды азота

13,00

6,70

36,80

Образование гидрицион пленки на титане:

в растворах концентрированной соляной кислоты при темп. 50С

в концентрированных растворах серной кислоты

промывка в этиленгликоле

водород хлористый

кислована серная

этиленгликоль

288,00

25,20

19,44

Гидридно-цинкатная обработка титана

водород фтористый

72,00

Ингибирование

Ингибитор И-1

0,29

Промасливание

масло веретенное

0,05


      Таблица 33

      Удельные выбросы вредных веществ в атмосферу от основных видов технологического процессов нанесения гальванических покрытий

Наименование технологической операции

Выделяющиеся в атмосферу вредные вещества

наименование

количество г/ч м2

Электрохимическая обработка металлов в растворах содержащих хромовую кислоту концентрацией 150-300 г/л, при силе тока = 1000а (хромирование, анодное декапирование, снятие меди и др.)

ангидрид хромовый

36,00

То же в растворах, содержащих хромовую кислоту концентрации 30-60 г/л (электрополирование, стали и др.)

ангидрид хромовый

7,20

То же, в растворах, содержащих хромовую кислоту концентрации 30-100 г/л. При силе тока 1-50, а также химическое оксидированные алюминия, магниевые сплавы и др.

ангидрид хромовый

3,60

Химическая обработка стали в растворах, хромовой кислоты и ее солей при темп. более 50 С (пассивация, травление, снятие оксидной пленки наполнение в хроминке и др.)

ангидрид хромовый

0,02

Химическая обработка металлов в растворах хромой кислоты и ей солей при темп. ниже 50С (осветление, пассивация и др.)

ангидрид хромовый

0,002

Цинкованные:

в растворах, содержащих аммонии хлористый концентрации 180-240 г/л, цинк хлористый ликонды

аммиак

6,34

в растворах, содержащих цинк сернокислый, цинк хлористый, аммоний хлористый (180-200 г/л), кислоту борную, ДХТИ-102

аммиак

кислота борная

6,34

0,022

в растворах, содержащих цинк хлористый, калий хлористый, кислота борную, лимедын-10, НЦ-20

калий хлористый

кислота борная

2,38

0,0073

в растворах, содержащих щелочь, оксид цинка и лимеды НБЦ-0,1 НБЦ-Н

щелочь

39,60

в растворах, содержание аммиачных хлористый (220-250 г/л) оксид цинка, кислоту борную, препарат СС-20

аммиак

кислота борная

6,34

0,0078

в растворах, содержащих цинк, хлористый калий хлористый, кислоту борную, лимеды СС-10, ОЦ-20

калий хлористый

кислота борная

2,38

0,022

в растворах содержащие цианистые соединения

водород цианистый

5,40

в растворах содержащих хлористый аммоний

аммиак

6,34

цинкование кислое

цинк сернокислый

10,44

цинкование контактное в растворах, содержащих натрий пирофосфорнокислый

натрий пирофосфат в пересчете на фосфорную кислоту

8,49

цинкатная обработка алюминия в концентрированных растворах щелочи при темп.18-25С

щелочь

198,0

Кадмирование:

в цианистых растворах

водород цианистый

19,80

в растворах, содержащих кадмий сернокислый, аммоний сернокислый, борную кислоту, ДАТИ-203А, ДХТИ-203Б

кадмий сернокислый

Аммиак

кислота борная

0,162

1,370

0,022

в растворах, содержащих окись кадмия, серную кислоту, ликонду ВК-10

кислота серная

0,30

Оловянирование:

щелочное

щелочь

39,60

кислое, при темп.20С

олово сернокислое

кислота серная

0,64

0,30

кислое при темп.40-50С

олово сернокислое

кислое паросульфоновал

0,83

1,66

химическое, в горячих растворах, содержащих тиомочевину, концентрацией 35-45 г/л

тиомочевина

0,29

химическое в горячих растворах, при концентрации тиомочевин 80-90г/л

тиомочевина

0,29

Оплавление оловянного покрытия

глицерин

6,00

Консервация

Канифоль

спирт этиловый

4,66

11,70

нейтрализация в растворе соды

сода кальцинированная

0,003

обработка в растворе восстановителя

гиносульфит натрия

0,500

Обработка растворе тиосульфата

тиосульфит натрия

0,250

медление

калий-натрий виннокислый

0,016


      Таблица 34

      Выделение вредных веществ при изготовлении деталей из термопластов

Виды обработки и технологическое оборудование

Номинальный объемный расход аспирационного воздуха, м3/ч

выделение вредного вещества

наименование

количество

на единице времени работы оборудования, г/с

на единицу массы перерабатываемого материала, г/кг

Расточное устройство типа РО55-87

650

пыль


1,0

Переработка отходов:

ленточными и дисковыми пилами (органическое стекло)

мельницами (полистирол)

роторными измельчителями типа ИПР:

100-1-А

150

300

прочими дробилками

линия гранулирования типа ЛГТВ-90-200

 

1150

 

 

 

 

 

 

 

 

1250

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

оксид углерода

хлористый винил

пыль

пары стирола

 

0,243

0,15

0,017

 

 

0,043

0,303

0,664

 

0,0275

0,01

0,034

0,008

 

 

 

 

 

 

1,5

1,5

1,5

 

0,54

0,23

Сушильные камеры и термостаты сырья:

из полистирола и его сополимеров

из полиэтилена и проипропилена

из полиметилметакрилотов

900

стирол

уксусная кислота



 

 

0,028

 

0,85

 

2,12

Литье термостатов в машинах с объемом выпрыска см3

до 200 из полистирола и его сополимеров

из полиэтилена и полипропилена

350

стирол

оксид углерода

уксусная кислота

окись углерода

непредельные углеводороды

0,00097

0,00083

0,0021

0,00097

0,0018

0,0069

0,4

0,3

1,7

1,0

1,1

6,0



  Приложение № 5
  к приказу Министра
  окружающей среды и
  водных ресурсов
  Республики Казахстан
  от 12 июня 2014 года
  № 221-Ө

Методика расчета выбросов вредных веществ в атмосферу при работе с пластмассовыми материалами
1. Общие положения

      1. Настоящая методика расчета выбросов вредных веществ в атмосферу применяется при работе с пластмассовыми материалами (далее - методика) разработана в целях проведения инвентаризации и нормирования выбросов промышленных предприятий, использующих процессы производства, обработки, литья и сварки пластмасс.

      2. Методика применяется при нормировании выбросов предприятий различных отраслей промышленности.

2. Обобщенный метод расчета выбросов

      3. Максимально-разовый выброс в процессе переработки пластмасс рассчитывается по формуле:


г/с (1)

      где qi - показатели удельных выбросов i-того загрязняющего вещества на единицу перерабатываемой пластмассы, г/кг,

      М - количество перерабатываемого материала, т/год;

      Т - время работы оборудования в год, часов.

      4. В тех же обозначениях, валовый выброс i-того загрязняющего вещества рассчитывается по формуле:


т/год (2)

      5. Удельные выбросы вредных веществ в атмосферу от производства изделий из пластмасс на различных технологических операциях, приведены в таблице 1 согласно приложению к настоящей Методике. Данные для прессования реактопластов на гидравлических прессах приведены для режимов прессования с подпрессовками. Для режимов без подпрессовок принимается 2/3 от приведенных данных.

3. Выбросы загрязняющих веществ в атмосферу от литья полиэтилена

      6. При литье полиэтилена выделяются органические кислоты (в пересчете на уксусную кислоту), СО, пыль полиэтилена. Показатели удельных выбросов загрязняющих веществ при литье полиэтилена определяются из таблицы 2 согласно приложению к настоящей Методике,

4. Выбросы загрязняющих веществ в атмосферу от литья полипропилена

      7. При литье полипропилена выделяются органические кислоты (в пересчете на уксусную кислоту), СО, пыль полипропилена. Показатели удельных выбросов загрязняющих веществ при литье полипропилена определяются из таблицы 3 согласно приложению к настоящей Методике.

5. Выбросы загрязняющих веществ в атмосферу от литья полистирола

      8. При литье полистирола выделяются стирол, СО, пыль полистирола. Показатели удельных выбросов загрязняющих веществ при литье полистирола определяются из таблицы 4 согласно приложению к настоящей Методике.

6. Выбросы загрязняющих веществ в атмосферу от литья полиамида

      9. При литье полиамида выделяются метиловый спирт, аммиак, СО, пыль полиамида. Показатели удельных выбросов загрязняющих веществ при литье полиамида определяются из таблицы 5 согласно приложению к настоящей Методике.

7. Выбросы загрязняющих веществ в атмосферу от литья пластика АБС

      10. При литье пластика АБС выделяются СО и дибутилфталат. Показатели удельных выбросов загрязняющих веществ при литье пластика АБС определяются из таблицы 6 согласно приложению к настоящей Методике.

8. Расчет выбросов при производстве формальдегидных смол

      11. При производстве фенолформальдегидных смол значительная часть выбросов приходится на метанол - 83%, что составляет 8,925 кг/т. Метанол присутствует в формалине (исходное сырье) в качестве стабилизатора. Производство формальдегидных порошков также характеризуется выбросами в атмосферу фенола, формальдегида, метанола и органической пыли, которая и составляет наибольшую (90% или 3,16 кг/т) долю в выбросах. При производстве волокнита в газовых выбросах содержатся фенол и органическая пыль.

      В таблицах 7, 8, 9 согласно приложению к настоящей Методике приведены данные о выбросах наиболее опасных загрязняющих веществ в атмосферу. Данные были получены в результате инструментальных замеров на ряде предприятий по производству пластмасс.

9. Расчет выбросов при механической обработке пластмасс

      12. При механической обработке пластмасс значительная часть выбросов приходится на органическую пыль. Показатели удельных выбросов пыли определяются из таблицы 10 согласно приложению к настоящей Методике.

10. Расчет выбросов при производстве упаковки из пенополистирола

      13. При производстве упаковки из пенополистирола на всех технологических операциях в атмосферу выделяется изопентан. Показатели удельных выбросов изопентана определяются из таблицы 11 согласно приложению к настоящей Методике.

11. Расчет выбросов при резке пластиковых окон из ПВХ

      14. При сварке деталей пластиковых окон из ПВХ в атмосферу выделяются СО и винил хлористый.

      15. Валовый выброс загрязняющих веществ определяется по формуле:


т/год (3)

      где qi - удельное выделение загрязняющего вещества, на 1 сварку,

      N - количество сварок в течение года.

      16. Максимально-разовый выброс загрязняющих веществ определяется по формуле:


г/сек (4)

      где Т - годовое время работы оборудования, часов.

      17. Удельное выделение загрязняющих веществ на одну сварку определяется из таблицы 12 согласно приложению к настоящей Методике.


  Приложение
  к Методике расчета
  выбросов вредных
  веществ в атмосферу при работе с
  пластмассовыми
  материалами

Таблицы удельных выбросов вредных веществ в атмосферу при работе с пластмассовыми материалами

      Таблица 1 - Удельные выбросы вредных веществ в атмосферу от производств по переработке пластмасс

Наименование технологической операции

Перерабатываемый материал

Выделяющиеся вредные вещества

наименование

показатель удельных выбросов, г/кг, qi

Прессование реактопластов на гидравлических прессах

Фенопласт на основе смолы СФ 010

Фенол

0,50

Фенопласт на основе смолы СФ 337

Фенол

0,70

Фенопласт на основе смолы СФ 330

Фенол

1,00

Фенопласт на основе смолы СФ 342 (кроме СП)

Фенол

2,00

Фенопласт на основе смолы СФ 342, тип СП

Фенол

0,80

Фенопласт на основе смолы СФ 090

Фенол

2,50

Волокнит на основе смолы СФ 301

Фенол

1,20

Стекловолокнит

Фенол

1,50

Аминопласты

Формальдегид

0,50

Предварительный подогрев реактопластов в установках ТВ4

Фенопласт на основе смолы СФ 090

Фенол

0,15

Фенопласт на основе смолы СФ 010

Фенол

0,20

Фенопласт на основе смолы СФ 337

Фенол

0,25

Фенопласт на основе смолы СФ 330

Фенол

0,40

Фенопласт на основе смолы СФ 342 (кроме СП)

Фенол

0,20

Фенопласт на основе смолы СФ 342, тип СП

Фенол

0,50

Волокнит на основе смолы СФ 301

Фенол

0,30

Аминопласты

Формальдегид

0,20

Таблетирование прессматериалов ротационными машинами

Порошки фенопластов и аминопластов

Пыль фенопластов и аминопластов

9,00

Литье под давлением термопластов

Полиэтилен

Органические кислоты в пересчете на уксусную

0,40

Углерода оксид (II)

0,80

Полипропилен

Органические кислоты в пересчете на уксусную

1,50

Углерода оксид (II)

1,00

Полистирол

Стирол

0,30

Сополимеры стирола

Стирол

0,10

Полиамиды

Аммиак

2,00

Углерода оксид (II)

1,00

Этролы (пластик АБС)

Дибутилфталат

0,40

ПВХС-70-59М

Винилхлорид

0,01

Дифлон

Фенол

0,10

Полиметиллитакрилакт

Метилметакрилат

0,50

Экструзия рукавной пленки

Полиэтилен

Органические кислоты в пересчете на уксусную

0,35

Углерода оксид (II)

0,50

Экструзия туб

Полиэтилен

Органические кислоты в пересчете на уксусную

0,50

Углерода оксид (II)

0,25

ПВХ блочный с добавкой свинца (9 весовых частей)

Винилхлорид

0,02

Свинец

0,01

Углерода оксид (II)

0,50

Экструзия листа

Полистирол

Стирол

0,42

Углерода оксид (II)

0,30

Производство выдувных изделий

Полиэтилен

Органические кислоты в пересчете на уксусную

0,40

Углерода оксид (II)

0.80

Гранулирование на базе экструдеров

Полиэтилен и пропилен

Органические кислоты в пересчете на уксусную

0,30

Углерода оксид (II)

0,20

Полистирол и сополимеры стирола

Стирол

0,05

ПВХ

Винилхлорид

0,02

Полиамиды, этролы, дифлон

Углерода оксид (П)

0,50

Растаривание сырья

Термопласты

Пыль термопластов

1,00

Дробление отходов на роторных измельчителях

Термопласты

Пыль термопластов

0,70


      Таблица 2 - Удельные показатели выбросов загрязняющих веществ при литье полиэтилена

Наименование загрязняющего вещества

Показатель удельных выбросов, г/кг, qi

Органические кислоты

0,4

СО

0,8

Пыль полиэтилена

0,4


      Таблица 3 - Удельные показатели выбросов загрязняющих веществ при литье полипропилена

Наименование загрязняющего вещества

Показатель удельных выбросов, г/кг, qi

Органические кислоты

1,7 (1,6; 1,5)

СО

1,0 (0,9)

Пыль полипропилена

0,4


      Таблица 4 - Удельные показатели выбросов загрязняющих веществ при литье полистирола

Наименование загрязняющего вещества

Показатель удельных выбросов, г/кг, qi

Стирол

0,3

СО

0,5

Пыль полистирола

0,6


      Таблица 5 - Удельные показатели выбросов загрязняющих веществ при литье полиамида

Наименование загрязняющего вещества

Показатель удельных выбросов, г/кг, qi

Метиловый спирт

0,5

Аммиак

2,0

СО

1,0

Пыль полиамида

0,5


      Таблица 6 - Удельные показатели выбросов загрязняющих веществ при литье пластика АБС

Наименование загрязняющего вещества

Показатель удельных выбросов, г/кг, qi

СО

1,0

Дибутилфталат

0,4


      Таблица 7 - Удельный показатель выбросов метанола при производстве формальдегидных смол

Наименование загрязняющего вещества

Показатель удельных выбросов, г/кг, qi

Метанол

8,92


      Таблица 8 - Удельные показатели выбросов фенола от отдельных источников при производстве формальдегидных смол

Оборудование, операция

Показатель удельных выбросов, г/кг, qi

Воздушка от ВСА


подогрев

0,005

конденсация

0,078

охлаждение

0,005

Воздушка емкости с фенолом


в состоянии покоя

0,77

при закачивании

8,9

Воздушка от вакуумнасосов (стадия сушки)

23,0

Местная вытяжка от нейтрализатора

1,86

Общеобменная вытяжка

13,7

Местная вытяжка


при дозировке

0,8

при подогреве

0,8

при конденсации

0,8

при охлаждении

0,57


      Таблица 9 - Удельные показатели выбросов формальдегида от отдельных источников при производстве форм альдегидных смол

Оборудование, операция

Показатель удельных выбросов, г/кг, qi

Воздушка от ВСА


подогрев

0,05

конденсация

0,92

охлаждение

0,05

Воздушка емкости с формальдегидом


в состоянии покоя

0,009

при закачивании

0,2

Воздушка от вакуумнасосов (стадия сушки)

652,8

Местная вытяжка от нейтрализатора

2,8

Общеобменная вытяжка

2,1

Местная вытяжка


при дозировке

8,58

при подогреве

0,008

при конденсации

0,03

при охлаждении

0,25


      Таблица 10 - Удельные показатели выбросов пыли от отдельных операций при механической обработке пластмасс

Вид механической обработки

Перерабатываемый материал

Пылевыделение, г/кг

изделия массой

изделия массой от до

Токарные работы

Фенопласты, аминопласты, волокниты, стекловолокниты

7,00

11,00

Сверление

Фенопласты, аминопласты, волокниты, стекловолокниты

8,00

12,00

Зачистка на наждачном круге

Фенопласты, аминопласты, волокниты, стекловолокниты

-

13,00

Крацовка

Фенопласты, аминопласты, волокниты, стекловолокниты

2,00

2,50

Полировка

Фенопласты, аминопласты, волокниты, стекловолокниты

1,00

1,50


      Таблица 11 - Удельные показатели выбросов изопентана от технологических операций при производстве упаковки

Наименование технологической операции

Показатель удельных выбросов, г/кг, qi

Предвспенивание

1,50

Выдержка в силосах

0,15

Формование

0,75


      Таблица 12 - Удельные показатели выбросов загрязняющих веществ при резке пластиковых окон из ПВХ

Наименование загрязняющего вещества

Показатель удельных выбросов, г/сварку, qi

СО

0,009

Винил хлористый

0,0039



  Приложение № 6
  к приказу Министра
  окружающей среды и
  водных ресурсов
  Республики Казахстан
  от 12 июня 2014 года
  № 221-Ө

Методика расчета выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от предприятий цементного производства
1. Общие положения

      Настоящая методика разработана с целью установления единых подходов к нормированию выбросов загрязняющих от предприятий цементного производства.

      В данной методике рассмотрены следующие основные группы топливо потребляющих агрегатов, при работе которых в атмосферу выбрасывается газообразные вредные вещества:

      1. Вращающиеся печи, работающие по мокрому способу производства цемента:

      печи диаметром < 4м;

      печи диаметром > 4м.

      2. Вращающиеся печи, работающие по сухому способу производства цемента:

      печи диаметром 4х60 м с запечным циклонным теплообменником без утилизации тепла отходящих газов;

      печи диаметром 7,6/6,4х95 м с запечным циклонным теплообменником с утилизацией тепла отходящих газов в сырьевых мельницах;

      печи диаметром 4х60 м и 4,5х60 м с конвейерным кальцинатором;

      печи диаметром 4,5х80 м с запечным циклонным теплообменником и декарбонизатором с утилизацией тепла отходящих газов в сырьевых мельницах.

      3. Сушильные барабаны различных типоразмеров, мельницы с одновременной сушкой и помолом сырьевых материалов и добавок.

      В цементной промышленности при обжиге клинкера в обжиговых печах сухого и мокрого способов производства, при сушке и помоле с одновременной сушкой сырьевых материалов и добавок выделяются газообразные вредные вещества: оксиды серы, азота и углерода.

      При контроле за выбросами вредных веществ в атмосферу применяется инструментальные методы, замеры и расчеты проводятся согласно по методике выполнения измерений к соответствующему газоанализатору. В случае невозможности проведения прямых измерений допускается использование расчетных (балансовых) методов определения выбросов.

2. Расчет количества отходящих газов, выбрасываемых в атмосферу

      4. Определение количества отходящих газов от топливопотребляющих агрегатов производится методом прямого измерения в соответствии с действующей методикой измерения скорости и объема газов в газоходе в соответствии с Государственным стандартом Республики Казахстан СТ РК 1052-2002.

      В случае невозможности проведения прямых измерений допускается использование расчетных методов.

      Теоретически количество отходящих газов рассчитывается исходя из материального баланса печной установки. Материальный баланс составляется на 1 кг клинкера.

      Выход отходящих газов на клинкера рассчитывается по формуле:

     

(2.1)

     

- суммарный выход газов от топлива, м3/кг клинкера;

- содержание соответствующих элементов в горючей массе топлива, м3/кг клинкера;

- суммарный выход СО2, м3/кг клинкера;

- выход СО2 из топлива и сырьевых материалов, м3/кг клинкера;

      VH2O - суммарный выход Н2О, м3/кг клинкера;

     

- выход гидратной воды сырьевых материалов, м3/кг клинкера;

     

и

- выход физической воды из топлива и сырьевых материалов, м3/кг клинкера;

      Для упрощения расчетов при определении объема продуктов сгорания (с 10% избытком воздуха), выделяющихся в результате сгорания топлива в расчете на 1000 ккал используется формула,


, м3/кг

      Все расчеты выполняются для определения количества отходящих газов за обрезом печи.

3. Расчет выбросов оксидов азота, серы и углерода в атмосферу

      5. Расчет выбросов оксидов азота.

      Высокая токсичность оксидов азота, присутствующих в сравнительно больших количествах в отходящих газах агрегатов цементной промышленности, ставит их в один ряд с такими опасными загрязнителями воздушного бассейна, как твердые пылевые частицы и оксиды серы. Существенно, что перевод заводов на экологически более чистые виды топлива (например, с угля на природный газ), устраняющий целый ряд загрязнений, не приводит к снижению выбросов оксидов азота.

      Монооксид азота NO в основном образуется при окислении азота воздухом под воздействием высоких температур в факеле сгорания топлива (термические оксиды), и в меньшей степени - из азотсодержащих органических веществ, находящихся в составе твердых и жидких топлив (топливные оксиды).

      Решающее влияние на образование оксидов азота оказывают следующие факторы:

      температура факела;

      коэффициент избытка воздуха;

      температура вторичного воздуха;

      конструкция и положение горелочных устройств;

      вид используемого топлива.

      Вследствие кинетических ограничений реакций разложения и дальнейшего окисления монооксида азота, содержание диоксида азота в его смеси с монооксидом непосредственно на выходе из агрегатов не превышает 5-7 об.% от суммы оксидов.

      Замеры концентрации суммы оксидов азота (NOx) в отходящих газах осуществляется непосредственно на выходе из топливопотребляющих агрегатов, как правило, после очистных устройств и производится согласно действующих методик выполнения измерений, на момент проведения замеров.

      При отсутствии возможности непосредственного измерения содержания оксидов азота на действующих заводах, а также для проектируемых и строящихся агрегатов принимаются значения концентраций, приведенные в таблице 1 согласно приложений 1 к настоящей Методике.

      Расчет максимального разового суммарного выброса оксидов азота (NOx) в атмосферу производится по формуле:


, г/с (3.1.1)

      где V - объем отходящих газов, м3/ч; год

      cNOx - концентрация оксидов азота (NOx) в отходящих газах, г/м3.

      Суммарный валовый выброс оксидов азота (NOx) в атмосферу производится по формуле:


, т/год (3.1.2)

      где Т - время работы топливопотребляющего агрегата (без учета времени розжига), ч/год.

      При расчете загрязнения атмосферы следует учитывать полную или частичную трансформацию поступающих в атмосферу вредных веществ более токсичные. При определении выбросов оксидов азота (MNOx) в пересчете на NO2 для всех видов технологических процессов и транспортных средств, необходимо разделять их на составляющие: оксид азота (NO) и диоксид азота (NO2).

      Коэффициенты трансформации принимаются на уровне максимальной установленной трансформации, т.е. 0.8 - для NO2 и 0.13 - для NO от NOX. Тогда, раздельные выбросы будут определяться по формулам:

      MNO2c = 0.8* MNOxc и MNOс= 0,13* MNOxc, г/с (3.1.3)

      MNO2год = 0.8* MNOxгод и MNOгод= 0,13* MNOxгод, т/год (3.1.4)

      Пример расчета выбросов оксидов азота приведен в приложении 3 к настоящей Методике.

      6. Расчет выбросов оксидов серы.

      Выброс оксидов серы зависит от содержания серы в топливе и сырье, и не зависит от конструкции горелки, типоразмера теплового агрегата и т.д.

      Дымовые газы вращающихся печей содержат продукты сгорания горячей серы топлива (органической и колчеданной) в соответствии со следующим соотношением:


(3.2.1)

      где Bt - расход натурального топлива, г/с;

      Sp - содержание горячей серы в рабочей массе топлива, %;

     

SO2 - доля оксидов серы, связываемых летучей золой, зависит от зольности топлива и содержания свободной щелочи в золе (по таблице 2) согласно приложений 1 к настоящей Методике;

     

- первичная летучесть щелочей, принимает значение от 0.3 до 0.5; для получения верхней оценки и учета различных способов производства принимает - 0.3;

      CR2O - содержание щелочей в сырье, %;

      Bs - расход сырья, г/с (по сухому веществу).

      Первый член соотношения определяет количество оксида серы (SO2), образующегося от сгорания горячей серы топлива (органической и колчеданной) с учетом связывания его летучей золой топлива.

      Второй член - учитывает наличие щелочей в сырьевых материалах, их летучесть и стехиометрию при образовании соединений с окислами серы.

      Если второй член соотношения (3.2.1) больше первого, то содержание оксида серы в дымовых газах равно нулю. Пример расчета выбросов оксида серы приведен в в приложении 3 к настоящей Методике.

      Валовый выброс оксида серы рассчитывается в том случае, когда второй член соотношения (3.2.1) меньше первого, по формуле:


(3.2.2)

      где Т - время выделения оксида серы от источника или время работы оборудования, являющегося источником выброса вредных газообразных веществ (без учета времени розжига), ч/год.

      7. Расчет выбросов оксида углерода (СО).

      При нормальном режиме работы топливопотребляющих агрегатов, правильной их эксплуатации своевременной профилактики, выброс газообразных вредных веществ в атмосферу может быть сведен к минимуму.

      На эффективность горения топлива и, соответственно, на образование оксида углерода влияет много факторов, главным из которых является количество избыточного воздуха.

      Если воздух подается в количестве меньше оптимального, то топливо сгорает не полностью и увеличивается выход дисперсных загрязнителей, т.к. возрастает количество несгоревшего углерода. Неадекватное количество избыточного воздуха также ведет к повышению выхода оксида углерода.

      При полном сгорании топлива в дымовых газах концентрация оксида углерода должна быть незначительной.

      Расчет максимального разового выброса оксида углерода в атмосферу производится по формуле:


(3.3.1)

      где V - объем дымовых газов, приведенный к 10% содержанию кислорода, м3/час;

      cСО - концентрация оксида углерода, приведенная к 10% содержанию кислорода, г/м3;

      Валовый выброс оксида углерода в атмосферу производится по формуле:


(3.3.2)

      где Т - время выделения оксида углерода от источника или время работы оборудования, являющегося источником выброса вредных газообразных веществ (без учета времени розжига), ч/год.

4. Расчет выбросов твердых частиц (пыли) в атмосферу

      8. Концентрации пыли в потоке загрязняющего газа определяются по действующим методикам. В отдельных случаях допускается принимать усредненные показатели выбросов, приведенные в таблице 3 согласно приложений 1 к настоящей Методике.

      Расчет количества загрязняющих веществ (кг/ч), поступающих в атмосферу при производстве цемента ведется по формуле:


(4.1.)

      где V - объем загрязняющего газа, м3/ч;

      с - концентрация пыли в потоке загрязняющего газа, г/м3, или замеры по таблице 3 согласно приложений 1 к настоящей Методике.

      Валовый выброс загрязняющего вещества (т/год) определяется по формуле:


(4.2)

      где Т - время выделения вещества из источника (для вращающихся печей без учета времени розжига), ч/год.

      Максимальный разовый выброс загрязняющего вещества (г/с) определяется по формуле:


(4.3)

      Если известны удельные значения выбросов, т.е. количество выбрасываемых веществ на единицу производственной продукции, то выброс загрязняющего вещества в единицу времени (час, год) определяется по формуле:

      M = Nхq, (4.4)

      где N - количество продукции, производимой в единицу времени;

      q - количество загрязняющего вещества, выделяющегося при производстве единицы продукции, рассчитывается по таблице 3 согласно приложений 1 к настоящей Методике для различных источников.

5. Особенности расчета выбросов при розжиге цементных вращающихся печей

      9. Нормативными документами с целью защиты воздушного бассейна от загрязнений при проектировании и эксплуатации цементных заводов предписан учет вредных газопылевых выбросов. Временной инструкцией при розжиге печей допускаются сравнительно непродолжительные по времени выбросы, превышающие средние в нормальных эксплуатационных режимах. Эти вредные выбросы предусмотрены технологическим регламентом и не относятся к аварийным.

      Залповые выбросы, как сравнительно непродолжительные и обычно во много раз превышающие по мощности средние выбросы, присуши многим производствам. Их наличие предусматривается технологическим регламентом и обусловлено проведением отдельных (специфических) стадий определенных технологических процессов (например, очистка поверхностей котлов и пусковые операции на котлах в теплоэнергетике, стадия розжига в производственных печах, стадии продувки и подтопки в конверторах, взрывные работы и др.).

      Как показывает анализ технологических регламентов различных производств, качественные показатели параметров залповых выбросов и, в первую очередь, разовых (г/с) и валовых (т/год) поступлений вредных веществ в атмосферу существенно отличаются от аналогичных характеристик при штатном режиме работы оборудования.

      Диапазон значений отношения максимальных разовых выбросов (г/с) при залповой и штатной ситуациях весьма широк и может изменяться от 3.0 до 3000.

      В целом ряде случаев продолжительность залповых выбросов составляет менее 20 мин., что несколько нивелирует количественные различия в разовых выбросах при рассматриваемых ситуациях.

      Увеличение валовых выбросов (т/год) за счет залповых ситуаций в основном менее значимо, т.к. продолжительность этих ситуаций изменяется от 30-60 с до нескольких часов, и периодичность в среднем - от 2-3 до 12-20 раз в год.

      В связи с выше изложенным, определение численных критериев отнесения выбросов к категории "залповых" должно осуществляться в разрезе конкретных подотраслей промышленности на основе анализа результатов инвентаризации выбросов и дополнительных материалов, предназначенных для установления технических нормативов выбросов, исходя из описаний технологических регламентов работы оборудования.

      В каждом из случаев залповые выбросы - это необходимая на современном этапе развития технологии составная часть (стадия) того или иного технологического процесса (производства), выполняемая, как правило, с заданной периодичностью (регулярностью).

      При работе печей обжига на предприятиях по производству цемента, глинозема, огнеупоров, соды, поташа и др. время от времени повторяется стадия "розжига", когда из-за взрывоопасной концентрации оксида углерода на период времени порядка 30 мин. 1 час отключаются пылеулавливающие установки. В это время выбросы в атмосферу пыли и оксида углерода существенно возрастают. Значительные выбросы возникают на газодобывающих месторождениях при продувке скважин.

      При установлении ПДВ залповые выбросы подлежат учету на тех же основаниях, что и выбросы различных производств (установок и оборудования), функционирующих без залповых режимов. При этом следует подчеркнуть, что при установлении ПДВ должна рассматриваться наиболее неблагоприятная ситуация (с точки зрения загрязнения атмосферного воздуха), характеризующаяся максимально возможными выбросами загрязняющих веществ как от каждого источника в отдельности (при работе в условиях полной нагрузки и при залповых выбросах), так и от предприятия в целом с учетом нестационарности во времени выбросов всех источников и режимов работы предприятия.

      При наличии залповых выбросов расчеты загрязнения атмосферы проводятся для двух ситуаций: с учетом и без учета залповых выбросов.

      Результаты первого расчета отражают возможные уровни приземных концентраций с учетом залповых выбросов, которые могут формироваться в течение непродолжительного периода времени (в основном, соизмеримого со временем действия залпового выброса).

      В целом ряде случаев фиксируемые при этом уровни загрязнения воздуха отдельными примесями превышают действующие критерии качества атмосферного воздуха. В этих случаях требуемое качество атмосферного воздуха может быть обеспечено за счет уменьшения количества отходящих веществ во время залповых выбросов от отдельных источников данного предприятия и мероприятий организационного характера, проводимых в масштабе предприятия и города в целом. Например, изменение графика работы таким образом, чтобы технологические операции с большими выбросами выполнялись в разнос время; строительство и оборудование новых промплощадок для рассредоточения источников выбросов предприятия; снижение выбросов на соседних предприятиях; перемещение в другие районы города мелких предприятий, находящихся вблизи рассматриваемого и т.д. В частности, для снижения концентрации загрязняющих веществ до ПДК, при возможности организованного управления стадиями технологического процесса (режима работы оборудования), может назначаться специальное время, когда все или большинство из нормально функционирующих источников выбросов (машин и оборудования) данного предприятия (соседних предприятий) имеют перерыв в работе (с момента окончания одного рабочего дня до начала другого) и в течение которого допускаются залповые выбросы.

      Проведение залповых выбросов в специально выделенное для этого время иногда позволяет обеспечить не превышение критериев качества атмосферного воздуха. В этом случае установление нормативов ПДВ для таких залповых источников выбросов и всех других источников производится обычным образом, на основании расчетов загрязнения атмосферного воздуха для предприятия в целом на основе многовариантных расчетов.

      Однако, следует отметить, что реальность снижения залповых выбросов незначительна.

      Поэтому в этих случаях рассматривается другая ситуация, когда проводится основной расчет загрязнения атмосферы на наихудшие условия выбросов всех источников предприятия (с учетом их нестационарности во времени) без источников залповых выбросов.

      Для этой ситуации при разработке предложений по нормированию выбросов для каждого вредного вещества, поступающего в атмосферу при залповых выбросах, определяется тот же норматив, который был предложен для этого вещества по результатам основного расчета загрязнения атмосферы.

      10. Принципиальные особенности процесса розжига.

      Периодом розжига считается время от воспламенения факела до вывода печи на стационарный (эксплуатационный) режим с расчетной производительностью. В этот период нагрев печи осуществляется путем медленного увеличения расхода топлива и воздуха вплоть до достижения в зоне спекания температуры, необходимой для получения клинкера, после чего подастся сырьевой материал. В дальнейшем расходы топлива и сырья постепенно доводятся до эксплуатационных значений, и печь выводится на стационарный режим. Полнота сгорания топлива в основном определяется условиями его смешения с воздухом. С увеличением расхода топлива процесс выгорания интенсифицируется, и при достижении в зоне спекания температуры футеровки, равной 650-700оС (температуре воспламенения топливно-воздушной смеси), существенно стабилизируется. С технологической точки зрения это соответствует переводу печи с периодических подворотов на постоянное вращение от вспомогательного привода. К моменту перевода печи на главный привод и началу ее стационарной загрузки материалом температура футеровки в зоне спекания превышает 1000оС, и условия для возникновения недожога полностью исчезают.

      11. Пуск электрофильтров в работу.

      Подача высокого напряжения на электрофильтры не лимитируется условиями сжигания топлива (образованием продуктов недожога), а определяется точкой росы отходящих газов во избежание поверхностного электрического пробоя вследствие конденсации паров вода и сернистого ангидрида на стенках и опорно-проходных изоляторах.

      В технологических регламентах вновь проектируемых заводов включение электрофильтров должно предусматриваться через 15-20 минут после перевода печи на главный привод и начала стационарной подачи сырья, т.е. при стабилизации режима выгорания факела после очередного увеличения расходов топлива и воздуха. Температура газов в обрезе печи при этом должна быть не ниже 190-200оС для мокрого способа и 800-850оС - для сухого, а содержание кислорода - не ниже 5% в обрезе печи для мокрого способа и 9% за последней ступенью теплообменника для сухого способа. Печи должны быть оборудованы автоматическими быстродействующими газоанализаторами на кислород.

      12. Выбросы пыли.

      1) Проектируемые заводы. Включение электрофильтров непосредственно после подачи сырья исключает повышенный выброс пыли. Продолжительность выброса определяется промежутком времени от начала подачи сырья до окончания розжига. Концентрация пыли в отходящих газах на входе в электрофильтры остается такой же, как и в обычном эксплуатационном режиме печного агрегата данного типоразмера, а средний за время выброса расход отходящих газов составляет KVпыль=0.90 от эксплуатационного значения.

      Максимальная мощность выброса (Мспыль ) равна выбросу в эксплуатационном режиме и рассчитывается по формуле 4.1 настоящей методики.

      Выброс пыли при розжиге в течение года рассчитывается по формуле:


(5.3.1)

      где Тр - суммарная продолжительность выбросов пыли при розжигах, ч/год.

      Здесь и в дальнейшем продолжительность розжига или его отдельных стадий для проектируемых заводов принимается в соответствии с данными приведенными в приложении 2 к настоящей Методике для действующих заводов - по заводским инструкциям.

      2) Действующие заводы. Согласно Правил эксплуатации и до оснащения печей газоанализаторами подачу высокого напряжения на электрофильтры допускается осуществлять после стабилизации режима работы печного агрегата. При этом за время от момента подачи сырья до включения электрофильтров могут происходит повышенные выбросы пыли с концентрацией во много раз превышающей эксплуатационные значения.

      Максимальная мощность выброса (Мспыль ) рассчитывается по формуле 4.1 настоящей методики, при этом учитывается, что

- степень очистки газов в электрофильтрах со снятым напряжением равна 0.6 при скорости газов в сечении фильтра меньше 1 м/с и

= 0.5, при скорости газов в сечении фильтра больше 1 м/с.

      Годовой выброс пыли с максимальной мощностью (Мспыль ) рассчитывается по формуле 5.3.1.

      13. Выбросы оксидов азота.

      Выбросы оксидов азота (NOx) происходят в течение всего периода розжига. Средний по времени расход отходящих газов составляет KVNOx = 0.75, а содержание NOx в них KCNOx = 0.7 от соответствующих эксплуатационных значений.

      Максимальная мощность McNOx выброса (в конце процесса розжига) рассчитывается по формуле 3.1.1, с учетом формулы 3.1.3 настоящей методики.

      Суммарный годовой выброс MгодNOx при розжигах равен:


(5.4.1)

      где Тр - суммарная продолжительность розжиговых периодов, ч/год.

      Разделение на составляющие (NО и NO2), проводится по формуле 3.1.4 настоящей методики.

      14. Выбросы оксидов серы.

      Выбросы оксидов серы происходят при сжигании жидкого и твердого топлива в основном в период от воспламенения факела, до начала стационарной подачи сырья в печь. Средний за время выброса расход топлива для печей сухого и мокрого способа составляет соответственно KBt= 0.40 и KBt = 0.55 от эксплуатационных значений.

      Максимальная мощность выбросов (непосредственно перед подачей сырьевого материала) рассчитывается по формуле:

     

, г/с (5.5.1)

      где все обозначения соответствуют обозначениям для формулы 3.2.1 настоящей методики.

      Годовой выброс при розжигах составляет:


(5.5.2)

      где Тр - суммарная продолжительность выброса оксидов серы за время розжигов, ч/год.

      15. Выбросы оксида углерода.

      При строгом соблюдении требований к сжиганию топлива происходит практически полное его сгорание. Максимальное содержание оксида углерода в отходящих газах (в начале розжига) ССOmax = 0.2% (0.25 г/м3), а его среднее значение за весь период розжига составляет KCCO = 0.40 от максимального. Столь низкая концентрация не ухудшает показатели пожаро - взрывобезопасности отходящих газов.

      С учетом того, что средний по времени розжига расход отходящих газов составляет KVCO = 0.75 от эксплуатационного значения, максимальная мощность и годовой выброс рассчитывается по формулам:


(5.6.1)

(5.6.2)

      где Тр - суммарная продолжительность розжиговых периодов, ч/год.

      Пример расчета выбросов вредных веществ при розжиге приведен в в приложении 4 к настоящей Методике.


  Приложение 1
  к Методике расчета
  выбросов загрязняющих
  веществ в атмосферу от
  предприятий цементного
  производства

Таблицы значений и показателей

      Таблица 1

      Содержание оксидов азота (NOx) в дымовых газах топливопотребляющих агрегатов цементной промышленности при нормальных условиях (Т = 20оС, Р = 760 мм рт.ст.) и различном содержании кислорода

Тип агрегата

Способ производства

Вид топлива

Содержание (NOx), г/м3

Концентрация кислорода, %

8

9

10

11

12

Вращающаяся печь диаметром < 4м

мокрый

газ

0.354

0.327

0.3

0.273

0.245

мазут

0.354

0.327

0.3

0.273

0.245

уголь

0.708

0.654

0.6

0.546

0.492

Вращающаяся печь диметром >4 м

мокрый

газ

0.59

0.545

0.5

0.454

0.409

мазут

0.708

0.654

0.6

0.545

0.492

уголь

0.885

0.818

0.7

0.682

0.614

Вращающаяся печь с запечным циклонным теплообменником без утилизации тепла отходящих газов

сухой

газ

0.472

0.436

0.4

0.364

0.327

мазут

0.472

0.436

0.4

0.364

0.327

уголь

0.59

0.545

0.5

0.454

0.409

Вращающаяся печь с запечным циклонным теплообменником с утилизацией тепла отходящих газов

сухой

газ

0.354

0.327

0.3

0.273

0.245

мазут

0.354

0.327

0.3

0.273

0.245

уголь

0.472

0.436

0.4

0.364

0.327

Вращающаяся печь с конвейерным кальцинатором

сухой

газ

0.914

0.872

0.8

0.727

0.654

Вращающаяся печь с запечным циклонным теплообменником и декарбонизатором

сухой

газ

0.236

0.218

0.2

0.182

0.163

Сушильные барабаны, мельницы с одновременной сушкой


газ

0.0012

0.0011

0.001

0.0009

0.0008

мазут

0.0035

0.0032

0.003

0.0027

0.0024

уголь

0.0059

0.0054

0.005

0.0045

0.0041


      Таблица 2

      Значения

SO2 при факельном сжигании различных видов топлива

Наименование и вид топлива

Значение

SO2

Экибастузский уголь

0.02

Березовские угли Канско-Ачинского бассейна

0.5

Прочие угли Канско-Ачинского бассейна

0.2

Прочие угли (в т.ч. Карагандинский, Майкубенский, Тургайский и др.)

0.1

Мазут и другие жидкие топлива

0.02

Газ (все виды)

0.0

Сланцы эстонские и ленинградские

0.8

Прочие сланцы

0.5

Торф кусковой

0.15


      Таблица 3

      Усредненные показатели выброса пыли на заводах цементного производства

Участок, цех

Источник выброса

Объем загрязненного воздуха, м3/кг продукта

Температура, оС

Концентрация пыли г/м3

Источник пыли

Сырьевой цех

Дробилка щековая

0.07

18

13.0

известняк

Дробилка молотковая

0.10

19

20.0

известняк

Узлы перегрузки

0.40

25

20.0

известняк

Конусная дробилка

0.30

30

10.5

известняк

Сырьевые мельницы открытого цикла:





известняк

0.5

80

290

известняк

мергель

0.2

85

350

мергель

Сырьевые мельницы сепараторные

0.8

10

400

сырье

Отделение обжига

Вращающиеся печи мокрого способа производства

5.0

200

50

электрофильтр

Вращающиеся печи сухого способа производства

3.0

290

40

электрофильтр

Клинкерные холодильники:





"Волга-50", "Волга-75", "Цементанлагенбау"

1.5

200

20

клинкер

"Волга-25", "Волга-35", "Фолакс", "Фуллер"

2.9

185

25

клинкер

с двойным подсосом воздуха

1.9

170

20

клинкер

Узлы перегрузки и сброса клинкера в склад от печей

0.6

40

10

клинкер

Сушильное отделение добавок

Сушильный барабан:





шлак

1.7

135

20

шлак

опока

0.8

175

35

опока

мергель

0.6

70

10

мергель

известняк

0.8

70

40

известняк

глина

2.8

75

5

глина

Цех помола

Цементные мельницы открытого цикла:





с центральной разгрузкой

0.46

100

600

цемент

с периферийной разгрузкой

0.7

110

300

цемент

Цементные мельницы сепараторные

0.92

90

700

цемент

Транспортный цех

Емкости для хранения:





клинкера

0.3

98

15

клинкер

цемента

0.5

28

80

цемент

Пост погрузки цемента в цементовозы и вагоны

0.1

40

40

цемент

Цех отгрузки цемента

Упаковочные машины

0.66

50

95

цемент



  Приложение 2
  к Методике расчета
  выбросов загрязняющих
  веществ в атмосферу от
  предприятий цементного
  производства
  (справочное)

      Таблица 1

Продолжительность выбросов при розжиге вращающихся печей после полной замены футеровки

Типо размер печи, м

Среднегодовое количество розжигов

Продолжительность выброса, ч

оксидов

пыли

азота, углерода

серы

при отключенных электрофильтрах

при включенных электрофильтрах

Сухой способ


4,0х60

6

72

6

8

66


4,5х80

6

84

10

10

74


5,0х100

6

96

14

12

82

Мокрый способ


(3-4)х(100-150)

5

56

6

10

50


4,0х150

5

62

8

11

54


4.5х170

5

68

10

12

58


5,0х170

5

74

12

14

62


5,0х185

5

80

14

16

66



  Приложение 3
  к Методике расчета
  выбросов загрязняющих
  веществ в атмосферу от
  предприятий цементного
  производства
  (справочное)

Примеры расчетов выбросов

      Пример 1 - Расчет выбросов оксидов азота

      Исходные данные:

      Способ производства - мокрый

      Вид топлива - мазут

      Размер печи -

4.0х150 м

      Количество печей - 3 шт.

      Таблица 1

Результаты расчета выбросов оксидов азота

Показатель

Печь № 1

Печь № 2

Печь № 3

Объем отходящих газов, V, м3/ч

138 840

137 130

146 100

Время работы, T, час/год

6316

6754

6880

Концентрация оксидов азота в отходящих газах, CNOx, г/м3, (по таблице 1)

0.6

Максимальный разовый выброс NOx, McNOx, г/с, (формула 3.1.1)

138840х0.6/3600 = 23.14

22.86

24.35

Валовый выброс NOx, MгодNOx, т/год, (формула 3.1.2)

3.6х23.14х6316/1000 = 526.148

555.827

603.101

Максимальный разовый выброс NO2, McNO2, г/с (формула 3.1.3)

0.8х23.14 = 18.512

18.288

19.480

Максимальный разовый выброс NO, McNO, г/с (формула 3.1.3)

0.13х23.34 = 3.008

2.972

3.165

Валовый выброс NO2, MгодNO2, т/год, (формула 3. 1.4)

0.8х526.148 = 420.918

444.662

482.481

Валовый выброс NO, MгодNO, т/год, (формула 3.1.4)

0.13х526.148 = 68.399

72.258

78.403


      Пример 2 - Расчет выбросов оксидов серы

      Исходные данные:

      Размер вращающейся печи -

3.6х4.0х118 м

      Способ производства - мокрый

      Вид топлива - смесь двух прочих углей

      Таблица 2

Исходные данные для расчета выбросов оксидов серы

Показатель

Уголь № 1

Уголь № 2

Смесь углей № 1 + № 2

Низшая теплота сгорания,

, ккал/кг

6250

4836

5860

Влажность топлива,

, %

10

18

15

Зольность топлива,

, %

11.3

13.2

12

Содержание горячей серы в рабочей массе топлива,

, %

0.36

0.36

0.36


      Расход форсуночного топлива, Bt, 5.67 т/час (или 5.67х106/3600 = 1575 г/с)

      Расход сырья (по сухому веществу), Bs, 32.5 т/час (или 32.5х106/3600 = 9027 г/с)

      Содержание щелочи в сырье, CR2О, 0.51%

      Время работы печи, 6000 час/год

      Максимальный разовый выброс по формуле 3.2.1;



      Валовый выброс по формуле 3.2.2:


      Объем дымовых газов - 170600 м3/час или 47.39 м3/с

      Концентрация SO2 в дымовых газах: 0.998/47.39 = 0,021 г/м3

      Пример 3 - Расчет выбросов оксидов серы

      Исходные данные:

      Размер вращающейся печи -

3.6х51.9 м

      Способ производства - мокрый

      Форсуночное топливо: угольная шихта трех видов прочих углей в соотношении 0.08:0.64:0.28.

      Таблица 3

Исходные данные для расчета выбросов оксидов серы

Вид угля

Расход, Bt

Низшая теплота сгорания,

, ккал/кг

Общая сернистость,

, %

т/час

г/с


Уголь № 1

0,58

161,1

3120

0,306

Уголь № 2

1,88

522,2

7080

0,06

Уголь № 3

1,083

300,8

5860

0,04


      Расход сырья (по сухому веществу), Bs, 38.0 т/час (или 38.0х106/3600 = 10555 г/с)

      Содержание щелочи в сырье, CR2O, 0.58%

     


      Вывод: содержание SO2 в дымовых газа вращающейся печи равно нулю.


  Приложение 4
  к Методике расчета
  выбросов загрязняющих
  веществ в атмосферу от
  предприятий цементного
  производства
  (справочное)


      Примеры расчетов выбросов вредных веществ при розжиге печи

4,0х150 м мокрого типа

      Исходные данные:

      Способ производства - мокрый

      Вид топлива - мазут

      Размер печи -

4.0х150 м

      Содержание серы,

, - 1%

      Расход топлива, Bt, - 5900 кг/час (или 1638,89 г/с)

Отходящие газы (в эксплуатационных условиях):

Расход, V, м3/ч


перед электрофильтрами

127050

после электрофильтров

146100

Запыленность (перед электрофильтрами), г/м3

30.0

Содержание NOx (после электрофильтров), г/м3

0.6

Содержание СО (после электрофильтров, макс, при розжиге), г/м3

0.25

Эффективность очистки электрофильтров,



при включенном напряжении

0.99

при отключенном напряжении

0.60

Продолжительность работы, Тр


при единичном розжиге, ч


пыли при отключенном напряжении

10

пыли при включенном напряжении

50

NOx

56

SO2

6

СО

56

годовая, ч/год


пыли при отключенном напряжении

50

пыли при включенном напряжении

250

NOx

280

SO2

30

СО

280

Расчеты:


Выброс пыли


Проектируемые заводы


Максимальная мощность выброса (по формуле 4.1) Mcпыль = 127050х30,0х(1-0,99)/3600, г/с

10.59

Годовой выброс при розжиге с включенными электрофильтрами (по формуле 5.3.1) Mгодпыль = 3,6х10,59х250х0,9/1000, т/год

8.58

Действующие заводы


Максимальная мощность выброса (по формуле 4.1) с учетом подпунта 1 пункта 12 Mcпыль = 127050х30,0х(1-0,6)/3600, г/с

423.5

Годовой выброс при розжиге с отключенными электрофильтрами (по формуле 5.3.1) Mгодпыль = 3,6х423,5х50х0,9/1000, т/год

68.61

Выбросы оксидов азота


Максимальная мощность выброса NOx (по формуле 3.1.1) McNOx = 146100х0,6/3600, г/с

24.35

Выброс диоксида азота (по формуле 3.1.3) McNO2 = 0,8х24,35

19.48

Выброс оксида азота (по формуле 3.1.3) McNO = 0,13х24,35

3.17

Годовой выброс NOx при розжигах (по формуле 5.4.1) MгодNOх = 3,6х24,35х280х0,75х0,7/1000, т/год

12.89

Выброс диоксида азота (по формуле 3.1.4) MгодNO2 = 0,8х12,89

10.31

Выброс оксида азота (по формуле 3.1.4) MгодNO = 0,13х12,89

1.68

Выбросы оксидов серы


Максимальная мощность выброса (по формуле 5.5.1) MсSO2 = 0,02х1638,89х1х(1 - 0,02),г/с

32.12

Годовой выброс при розжигах (по формуле 5.5.2) MгодSO2 = 3,6х32,12х30х0,55/1000, т/год

1.91

Выбросы оксида углерода Максимальная мощность выброса (по формуле 5.6.1) MсСO = 146100х0,25/3600, г/с

10.15

Годовой выброс при розжигах (по формуле 5.6.2) MгодСO = 3,6х10,15х280х0,75х0,4/1000, т/год

3.07



  Приложение № 7
  к приказу Министра
  окружающей среды и
  водных ресурсов
  Республики Казахстан
  от 12 июня 2014 года
  № 221-Ө

Методика расчета выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от объектов 4 категории
1. Общие положения

      1. Настоящая Методика расчета выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от объектов 4 категории разработана с целью установления единых подходов для предприятий 4 категории при проведении инвентаризации выбросов загрязняющих веществ, разработке проектов нормативов предельно допустимых выбросов (ПДВ), определении уровня воздействия отдельных источников выбросов на состояние воздушной среды, прогнозирование величины выбросов на перспективу.

      Полученные на основании методики результаты используются в качестве исходных данных при учете и нормировании выбросов на действующих предприятиях и объектах, а также при разработке предпроектной и проектной документации на новое строительство.

2. Общие сведения об объектах 4 категории

      2. Согласно статьи 40 "Экологического кодекса Республики Казахстан" к 4 категории относятся виды деятельности V класса опасности согласно санитарной классификации производственных объектов, все виды использования объектов животного мира, за исключением спортивного (любительского) рыболовства и охоты.

      3. В таблице 1 согласно приложению 2 к настоящей Методике приводится перечень предприятий и производств, относящихся к объектам 4-той категории с санитарно защитной зоной (СЗЗ) менее 50 метров.

      4. При заполнении форм статистической отчетности, составлении проектной предпроектной документации по охране атмосферного воздуха, а также для обоснования и разработки воздухоохранных мероприятий необходима информация о качественном и количественном составе выбрасываемых газовоздушных потоков. Для действующих предприятий такая информация может быть получена с помощью непосредственных натурных измерений параметров отходящих газов; а для проектируемых производств - на основе балансовых (технологических) расчетных методов.

      5. Непосредственное измерение состава и объема выбросов во всех случаях предпочтительно. Однако использование натурных измерений часто существенно ограничено несовершенством методов анализа, а также трудностями организационного и материального характера:

      сложностью отбора, консервации и транспортировки газовых проб;

      низким уровнем оснащенности лабораторий и неподготовленностью персонала;

      высокой стоимостью аналитических методов.

      6. Балансовые и технологические расчетные методы дают хорошие результаты при определении годовых выбросов, но практически непригодны при подготовке данных для расчета натурных измерений.

      "Удельным выделением" вредного вещества называется количество (масса) данного вещества, выделившееся в ходе технологического процесса и отнесенное к единице материального показателя, характеризующего этот процесс. Такими производственными показателями могут служить:

      единицы массы сырья, перерабатываемого в основном производстве;

      единица готовой продукции или полуфабриката, получаемых в ходе данного технологического процесса;

      единица потребляемой энергии;

      единица времени работы оборудования и др.

      7. Основой для определения удельных выделений вредных веществ, служат теоретические данные об ожидаемом качественном составе газовых выбросов, образующихся в ходе технологического процесса, и результаты натурных замеров количеств выделяющихся веществ на действующих установках.

      8. "Удельным выбросом" вредного вещества называется часть "удельного выделения", попадающая непосредственно в атмосферу. Для источников, оснащенных газопылеулавливающим оборудованием, удельный выброс равен разности удельного выделения и его уловленной и обезвреженной части. Для организованных источников без газопылеулавливающего оборудования удельные выбросы равны удельным выделениям. В связи с этим при установлении удельных выбросов дополнительно используется информация об эффективности конкретных установок и систем газопылеочистки, получаемая экспериментальным путем. Таким образом, удельные выбросы от одного и того же технологического оборудования могут отличаться в зависимости от типа аппарата газоочистки, работающего в комплекте с этим оборудованием.

      9. Методология расчета выбросов загрязняющих веществ от источников выделений (единицы оборудования) на основании удельных показателей.

      Расчеты максимальных разовых выбросов загрязняющих веществ от источников выделения (единицы оборудования) основанных на удельных показателях (в г/с на единицу оборудования, г/кг перерабатываемого материала, г/с на кг перерабатываемого материала, г/см2 поверхности) производить следующим образом:

      1) В случае применения удельного показателя на единицу времени (г/с):

      Mc = Qуд. г/с, (2.1)

      где: Мс - количество i-го вредного вещества, выделяющегося от единицы оборудования, г/с;

      Qуд. - удельный выброс вещества от единицы оборудования, г/с.

      2) В случае применения удельного показателя в г/кг перерабатываемого материала:

      Mc =

, г/с, (2.2)

      где: Qуд. - удельный показатель выделения вещества от кг перерабатываемого материала, г/кг;

      B - расход перерабатываемого материала на оборудовании, кг/час.

      3) В случае применения удельного показателя в г/с на кг перерабатываемого материала:

      Mc = Qуд *B , г/с, (2.3)

      где: Qуд. - удельный показатель выделения вещества на кг перерабатываемого материала, г/с на кг;

      B - расход применяемого материала на оборудовании, кг.

      4) В случае применения удельного на площадь обрабатываемых поверхностей в м2/час:

      Mc =

, г/с (2.4)

      где: Qуд.- удельный выброс вещества от единицы оборудования, г/м2 поверхности;

      S - площадь обрабатываемых поверхностей, м2/час.

      5) В случае применения удельного показателя с площади (зеркала) поверхности (м2):

      Mc = Qуд х S , г/с (2.5)

      где: Qуд.- удельный выброс вещества от единицы оборудования, г/см2 поверхности;

      S - площадь поверхности (зеркала), м2.

      10. Методология расчета выбросов загрязняющих веществ, поступающих в атмосферу от источников выбросов на основании удельных показателей.

      Выбросы вредных веществ от единиц оборудования, рассчитанные по формулам (2.1-2.5), удаляются в атмосферу через системы вентиляции: системами местных отсосов и системами общеобменной вентиляции.

      Общее количество вредных веществ, поступающих в атмосферу будет равно:

      Mc = Mотс. + Мо.обм., г/с (2.6)

      где: Mc - количество вредных веществ, поступающих в атмосферу, г/с;

      Mотс - количество вредных веществ, удаляемых местными отсосами, г/с;

      Мо.обм.. - количество вредных веществ, удаляемых общеобменной вентиляцией, г/с.

      При расчете выбросов вредных веществ, поступающих в атмосферу через системы вентиляции, учитывается коэффициент эффективности местных отсосов, число единиц оборудования, подключенных к данной вентсистеме, коэффициент загрузки оборудования, коэффициент одновременности работы оборудования и степень улавливания вредных веществ в пылегазоочистных устройствах (ПГУ) в случае их наличия.

      1) Количество вредных веществ (Mотс., г/с), удаляемых местными отсосами от оборудования, оснащенного местными отсосами и ПГУ, определяется по формуле:

      Mотс. = Mс *n*kэ*ko(1-

), г/с (2.7)

      где: Мс - количество i-го вредного вещества, выделяющегося от единицы оборудования, г/с (принимается по формулам (2.1-2.5));

      n - количество единиц одноименного оборудования, объединенных в один источник выброса, шт.;

      kЭ - коэффициент эффективности местных отсосов (принимать на основе замеров, в иных случаях равным 0.9);

      kО - коэффициент одновременности работы оборудования (безразмерная величина);

     

- коэффициент эффективности очистки ПГУ, в долях единицы.

      В случае наличия двухступенчатой очистки, общая эффективность очистки рассчитывается по формуле:

     

= 1 – (1-

1)*(1-

2), (2.8)

      где:

1 -эффективность 1-ой ступени очистки, в долях единицы;

     

2 -эффективность 2-ой ступени очистки, в долях единицы.

      2) Количество вредных веществ (Мо.обм., г/с), удаляемых общеобменной вентиляцией, которой оборудовано отдельное помещение (цех) равно сумме выбросов от всех единиц оборудования, установленного в данном помещении (цехе) определяется по формуле:

     

(2.9)

      где: n - количество единиц одноименного оборудования, объединенных в один источник выброса, шт.;

      kО - коэффициент одновременности работы оборудования (безразмерная величина);

      kЭ - коэффициент эффективности местных отсосов (принимать на основе замеров, в иных случаях равным 0.9);

      kГ - коэффициент гравитационного оседания.

      Исходя из имеющихся данных о распределении размеров частиц с удалением от источника выделения с учетом гравитационного осаждения возможно принимать значение поправочного коэффициента к различной величине выделения:

      для пыли древесной, металлической и абразивной - 0,2;

      для других твердых компонентов - 0,4.

      На конкретных производствах с большими выделениями твердых компонентов целесообразно предусмотреть проведение инструментальных замеров дисперсного состава выделений в местах возможного поступления вредных веществ в атмосферу при проведении разных видов работ.

      Для источников выделения, работающих на открытом воздухе, коэффициент гравитационного оседания учитывается только при расчете максимальных разовых выбросов;

      3) Количество вредных веществ (Мо.обм., г/с), поступающих в общеобменную вентиляцию в случае, если оборудование оснащено рециркуляционными пылеулавливающими агрегатами (типа ПУА, АПР, ЗИЛ и др.), возвращающими очищенный воздух в помещение цеха, определяется по формуле:

      Мо.обм. =

, г/с (2.10)

      где: n - количество единиц одноименного оборудования, подключенных к одному рециркуляционному агрегату, шт.;

      kЭ - коэффициент эффективности местного отсоса рециркуляционного агрегата (принимать на основе замеров, в иных случаях равным 0.9);

      kГ - коэффициент гравитационного оседания (см. выше);

      kО - коэффициент одновременности работы оборудования (безразмерная величина);

     

- коэффициент эффективности очистки рециркуляционного агрегата, в долях единицы.

      Суммарное количество вредных веществ, удаляемых общеобменной вентиляцией, которой оборудовано отдельное помещение (цех) равно сумме выбросов от всех единиц оборудование, установленного в данном помещении.

      При наличии на производственном участке двух и более вытяжных вентиляционных труб общее количество валовых и максимальных разовых выбросов загрязняющих веществ распределяется между ними следующим образом:

      при наличии вытяжных труб без принудительной вентиляции - пропорционально диаметрам этих труб;

      при наличии труб с принудительной вентиляцией - пропорционально производительности этих систем.

      11. Годовые выбросы вредных веществ.

      Годовые выбросы загрязняющих веществ в атмосферный воздух (Мгод, т/год) рассчитываются по формуле:


, т/год (2.11)

      где: Мс - количество i-го вредного вещества, г/с;

      T - годовой фонд рабочего времени данного оборудования, час/год;

      kз - коэффициент загрузки оборудования (безразмерная величина), который определяется по формуле

      k3=t/T (2.12)

      где: t - фактическое число часов работы оборудования за год, час/год

      T - годовой фонд рабочего времени данного оборудования, час/год;

3. Расчетно-аналитическое определение выбросов загрязняющих веществ в атмосферный воздух при производстве готовых лекарственных форм

      12. Методика расчетно-аналитического определения выбросов загрязняющих веществ в атмосферный воздух при производстве готовых лекарственных форм (без изготовления составляющих) предназначена для определения выбросов и выделений взвешенных частиц, загрязняющих веществ (далее - взвешенные частицы), выделяющихся на всех стадиях и ото всех видов технологического оборудования таблеточного и капсульного производств.

      Методика устанавливает процедуры и алгоритмы расчета максимальных секундных выделений и выбросов, валовых (годовых) выделений и выбросов загрязняющих веществ на основе результатов прямого измерения термодинамических параметров выбросов и дисперсности порошков. Методика также устанавливает порядок определения удельных показателей выделений загрязняющих веществ.

      Методика рассчитывает выбросы от источников выделения с системами газоочистки и без них. Методика не устанавливает порядок определения степени очистки воздуха в газоочистных установках.

      Результаты, полученные по настоящей Методике, используются для оценки ожидаемого загрязнения атмосферного воздуха проектируемых производств таблетирования и капсулирования готовых лекарственных форм.

      13. Характеристика технологического процесса.

      В производстве готовых лекарственных форм - таблеток и капсул медицинских препаратов - имеется ряд периодических технологических операций, сопровождающихся образованием пыли и характеризующихся нестабильностью качественного и количественного состава выделений и выбросов.

      14. Технологические процессы и операции, сопровождающиеся выделением взвешенных частиц, условно разделены на семь типов, для каждого из которых разработан специфический алгоритм расчетно-аналитического определения выделения и выброса взвешенных частиц загрязняющих веществ.

      К первому типу отнесены операции, осуществляемые при неизменных физико-химических параметрах проведения технологического процесса (влажность, температура, состав). К таким операциям относятся просев, растаривание и хранение порошков, таблеточной массы, гранулята, таблеток. Как правило, данные операции производятся в боксе, оснащенном системой местной аспирации (вытяжном шкафу).

      Ко второму типу отнесены процессы и операции, характеризующиеся значительной неравномерностью с точки зрения пылеуноса за счет изменения температуры и влажности используемых субстанций. Ко второму типу относится, прежде всего, конвективная сушка гранулята многокомпонентных пылящих материалов и исходных однокомпонентных субстанций, осуществляемая в калориферном сушильном шкафу. Выделение пыли минимально в начале процесса, так как высушиваемый материал влажный и достигает максимума к концу сушки.

      К третьему типу относятся операции загрузки-выгрузки порошков в технологические аппараты струей. В зависимости от стадии процесса в аппараты загружают либо однокомпонентные порошки - загрузка исходных субстанций в смесители и вспомогательных материалов в емкости для опудривания и дражировочные чаны, либо многокомпонентные - загрузка полуфабрикатов в оборудование для капсулирования, опудривания и таблетирования.

      К четвертому типу относятся операции загрузки-выгрузки однокомпонентных и многокомпонентных порошков в технологические аппараты с помощью совка. Механизм образования выбросов при перегрузке (загрузке-выгрузке) смесей порошков совком отличается от описанного третьего типа необходимостью учета многократности операции пересыпки.

      К пятому типу отнесены технологические процессы и операции, протекающие в условиях интенсивного ручного или механического перемешивания порошков (опудривание, дражирование, сухая грануляция).

      К шестому типу относится процесс сушки гранулята в кипящем слое.

      К седьмому типу относятся процессы таблетирования и капсулирования.

      Для процессов и операций 1-6-го типов перед проведением расчетов необходимо провести экспериментальное определение параметров, характеризующих технологические аппараты как источники выделения пыли, и характеристик перерабатываемых материалов (компонентов готовых лекарственных форм).

      Экспериментальные исследования и обработка полученных результатов осуществляются в соответствии с подпунктами 1) – 17) пункта 16.

      Определение выделений и выбросов для технологических процессов и операций седьмого типа проводится без экспериментального определения вспомогательных параметров.

      Алгоритмы расчетов выделений и выбросов для технологических процессов и операций 1, 2, 3 и 4-го типов приведены в разделе 16.

      Алгоритмы расчетов выделений и выбросов для технологических процессов и операций 5, 6 и 7-го типов приведены в разделах 17-19 соответственно.

      При расчете выбросов и выделений взвешенных частиц приняты следующие допущения.

      За максимальное выделение взвешенных частиц i-го компонента от данного источника выделения принимается его выделение при производстве той j-й готовой лекарственной формы, в которой содержание данного компонента максимально по сравнению с другими готовыми лекарственными формами, выпускаемыми с использованием данного источника выделения.

      За максимальное выделение взвешенных частиц от технологических аппаратов, на которых осуществляется несколько последовательных операций (например, для смесителей - загрузка, сухое перемешивание, влажное перемешивание, разгрузка), принимается максимальное выделение взвешенных частиц в ходе той операции, для которой эта величина имеет наибольшее значение.

      За максимальное выделение взвешенных частиц от технологических аппаратов, на которых одновременно осуществляется несколько операций (например, для грануляторов - загрузка смеси порошков, сухая грануляция и разгрузка гранулята), принимается сумма максимальных выделений взвешенных частиц в ходе всех операций.

      Величина валового (годового) выделения загрязняющего вещества от источника определяется как сумма валовых выделений данного вещества, поступивших в атмосферу при производстве различных готовых лекарственных форм в течение года.

      Величина валового (годового) выделения загрязняющего вещества от технологических аппаратов, на которых последовательно и/или параллельно осуществляется несколько операций, определяется как сумма валовых выбросов данного вещества, поступивших в атмосферу в ходе осуществления каждой отдельной операции.

      Суммарное валовое выделение загрязняющего вещества на предприятии в целом определяется как сумма валовых выбросов от всех источников, в отходящих газах которых присутствует данное вещество.

      15. Определение выбросов загрязняющих веществ при производстве готовых лекарственных форм.

      16. Алгоритм определения выделений и выбросов загрязняющих веществ для процессов и операций 1-4-го типов.

      Экспериментальные исследования и расчет выделений и выбросов взвешенных частиц от источника загрязнения осуществляются в следующей последовательности:

      1) По технологическому регламенту процесса определяют качественный состав перерабатываемых порошков (номенклатуру порошков, перерабатываемых в ходе данной технологической операции).

      2) Выявляют операции, осуществляемые на данном источнике и протекающие с выделением взвешенных частиц.

      3) По таблице 17 согласно приложению 2 к настоящей Методике устанавливают тип каждой операции для данного источника выделения. Дальнейшие измерения и расчеты проводятся для всех лекарственных форм, их компонентов и операций, выявленных по подпунктам 1) и 2).

      4) Проводят измерения плотности частиц пикнометрическим методом по ГОСТ 2211-65. Если в технологическом процессе используется многокомпонентная смесь, проводится определение плотности каждого порошка, входящего в состав смеси.

      5) Проводят измерения дисперсного состава порошка по ГОСТ 23402-78. Если в технологическом процессе используется многокомпонентная смесь, проводится дисперсный анализ каждого порошка, входящего в состав смеси. Разрешающая способность измерений должна обеспечивать определение содержания в смеси частиц фракции от 1 мкм до Dmax с погрешностью не более

1 мкм. Результаты измерений представляют либо в виде таблицы 18 согласно приложению 2 к настоящей Методике

      6) Если в технологическом процессе используется гранулят, проводится измерение диаметра гранул (оценка диаметра гранул может быть проведена по размеру ячейки гранулятора).

      7) Проводят измерения скорости U и температуры t газового потока, непосредственно контактирующего со слоем порошка. Измерение скорости газового потока U производится анемометром на оси, перпендикулярной плоскости слоя порошка. При определении скорости в обязательном порядке измеряют расстояние от точки замера скорости газа до слоя порошка (параметр х). Измерения скорости U выполняют по ГОСТ 17.2.4.06-90, а температуру t замеряют по ГОСТ 17.2.4.07-90.

      8) По результатам измерений температуры газового потока в зоне контакта с порошком t определяют плотность газа Pг и коэффициент динамической вязкости газа

(данные о Pг и

для влажного воздуха приведены в таблице 2 согласно приложению 2 к настоящей Методике).

      9) По формуле (3.1) рассчитывается максимальный размер Dmax частиц, которые могут быть унесены газовым потоком.

      С целью упрощения вычислительных процедур для многокомпонентных порошков расчет размера Dmax проводится только для наиболее легкого (с минимальным значением плотности частиц Рп) компонента порошка, а полученное значение используется для оценки уноса всех компонентов:


(3.1)

      где: Dmax - максимальный размер уносимых частиц порошка, м;

      Pг - плотность газа (воздуха), кг/м3;

      Рп - плотность частиц наиболее легкого компонента порошка, кг/м3;

      g - ускорение свободного падения, равное 9,8 м/с; (м/с2)


- коэффициент динамической вязкости газа, кг/м; (кг/м

с)

      х - расстояние от точки замера скорости газового потока до слоя порошка, м;

      U - скорость газового потока в точке замера, м/с.

      Примечание - Промежуточные значения параметров возможно рассчитывать методом линейной интерполяции.

      10) Для каждого i-го компонента смеси оценивают массовую долю

i фракции частиц размером не более Dmax, которые могут быть унесены при измеренной скорости газового потока U.

      Оценку массовой доли

i фракции порошка, которая может быть унесена газовым потоком, осуществляют по результатам дисперсного анализа пыли.

      11) По технологическому регламенту процесса определяют общую массу порошка mpj, единовременно перерабатываемую на данной стадии процесса, и массу каждого компонента mpij.

      12) Массовая доля fij каждого i-го компонента j-й лекарственной формы по абсолютно сухому веществу рассчитывается по формуле (3.2)


(3.2)

      где: fij - массовая доля i-го компонента j-й лекарственной формы;

      mpij - масса i-го компонента в перерабатываемом порошке, кг;

      mpj - общая масса перерабатываемого порошка j-й лекарственной формы, кг.

      13) Определяют размеры технологических аппаратов и перерабатываемых материалов, необходимые для расчета площади пылящей поверхности порошка S.

      Параметры, определяющие площади пылящей поверхности S для различных источников выделения и типов выбросов загрязняющих веществ, приведены в таблице 3 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      14) Определяют площадь пылящей поверхности порошка.

      Формулы расчета площади пылящей поверхности S для различных технологических операций и источников выделения приведены в таблице 3 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      15) Для каждого i-го компонента рассчитывается масса частиц mуij размером не более Dmax в аэрируемом слое порошка:

     

(3.3)

      где: mуij - масса частиц i-го компонента размером меньше Dmax в аэрируемом слое порошка j-й лекарственной формы, кг;

      S - площадь пылящей поверхности слоя порошка (принимается по таблице 3 согласно приложению 2 к настоящей Методике), кв.м;

      D95 - размер частиц, характеризующий высоту аэрируемого слоя и равный наибольшему размеру частиц порошка, на долю которых приходится 95% его массы, м;

     

i - массовая доля фракции частиц i-го компонента, размер которых меньше Dmax.

      16) По технологическому регламенту определяют общую продолжительность T операции, в ходе которой происходит выделение загрязняющих веществ.

      17) По таблице 4 согласно приложению 2 к настоящей Методике оценивают кратность обновления слоя N или N1 для данной операции (типа выбросов).

      18) Удельное выделение порошка Qij (в г/кг) рассчитывается по формулам (3.4):


или

(3.4)

      где: Qij - удельное выделение i-го компонента порошка j-й лекарственной формы, г/кг;

      N - кратность обновления слоя в единицу времени (таблица 4 согласно приложению 2 к настоящей Методике), мин-1;

      Т - общая продолжительность данной операции, мин;

      N1 - кратность обновления слоя за общее время обработки партии порошка (таблица 4 согласно приложению 2 к настоящей Методике), 1/цикл.

      19) Максимальное выделение загрязняющих веществ Мij (в г/с) рассчитывают по формуле (3.5):


(3.5)

      где: Mij - максимальное выделение i-го компонента j-й лекарственной формы, г/с (принимается с учетом допущений, приведенных в разделе 12 данной Методики);

      k1 - коэффициент неравномерности массового выделения загрязняющих веществ при выполнении данной операции (по таблице 4 согласно приложению 2 к настоящей Методике).

      20) Максимальный выброс загрязняющих веществ Mij* (в г/с) рассчитывается по формуле (3.6):

      Mij* = Mij(1-

), (3.6)

      где: Mij* - максимальный выброс i-го компонента j-й лекарственной формы, г/с;

     

- степень очистки в газоочистных установках, в долях единицы.

      21) Валовое (годовое) выделение загрязняющих веществ Gi (в т/год) рассчитывается по формуле (3.7):


(3.7)

      где: Gi - валовое (годовое) выделение i-го компонента от данного источника выделения, т/год;

      Вij - общий годовой расход (масса) i-го компонента j-й лекарственной формы, прошедшего через данную стадию (принимается с учетом допущений, приведенных в разделе 2.1 данной Методики), кг/год.

      22) Валовой выброс i-го компонента Gi* (в т/год) рассчитывается по формуле (3.8):

      Gi* = Gi (1-

), (3.8)

      где Gi* - валовой (годовой) выброс i-го компонента от данного источника выделения, т/год.

      17. Алгоритм определения выделений и выбросов загрязняющих веществ для процессов и операций 5-го типа.

      К операциям 5-го типа относятся технологические процессы, осуществляемые в аппаратах с принудительным перемешиванием компонентов. Такие процессы используются на стадиях опудривания и дражирования (покрытия таблеток оболочкой), осуществляемых в дражировочных чанах.

      Специфической особенностью процесса нанесения оболочки на таблетки являются их многостадийность (стадии опудривания, окрашивания, глянцевания) и обработка большого количества основного материала (таблетка, гранула) небольшим количеством вспомогательного материала при интенсивном перемешивании и условиях подачи в зону перемешивания нагретого воздуха. Экспериментально установлено, что при осуществлении таких процессов с потоком воздуха уносятся все частицы, размер которых меньше расчетного Dmax.

      Предварительные измерения и оценку вспомогательных параметров, используемых для расчета выбросов, проводят в соответствии с подпунктами 1)-14) пункта 16.

      1) Расчет Dmax и fij осуществляется по формулам (3.1) и (3.2) соответственно.

      2) Масса частиц mуij размером не более Dmax для каждого i-го компонента рассчитывается по формуле (3.9):

      mij =

iхmpij (3.9)

      3) Удельное выделение частиц i-го вспомогательного компонента Qij при производстве j-го лекарственного средства рассчитывается по формуле (3.4). Максимальное выделение Мij и максимальный выброс частиц Mij* i-го вспомогательного компонента j-й лекарственной формы рассчитываются по формулам (3.5) и (3.6).

      4) Валовые (годовые) выделение и выброс частиц i-го вспомогательного компонента Gi и Gi* рассчитываются соответственно по формулам (3.7) и (3.8).

      18. Алгоритм определения выделений и выбросов загрязняющих веществ для процессов и операций 6-го типа.

      Процесс сушки влажных гранул в кипящем слое как источник выделения взвешенных частиц принципиально отличается от всех остальных операций. Сушилка СП-30 представляет собой закрытую камеру, оснащенную системой удаления отработанного теплоносителя (нагретого воздуха).

      Дисперсный состав и количество уносимых взвешенных частиц определяются режимом фильтрования (давлением в сушильной камере, объемной скоростью теплоносителя), свойствами фильтровального материала, физическими свойствами высушиваемого материала и толщиной пылевого слоя на внутренней поверхности рукавов. Учитывая, что сушке подвергаются гранулированные материалы, аэрируемый объем гранулята зависит от размеров гранул.

      Расчет выбросов взвешенных частиц на стадии выгрузки из сушильной камеры осуществляется в соответствии с алгоритмом для второго типа выбросов.

      Экспериментальные исследования и расчет выделений и выбросов взвешенных частиц в процессе сушки гранулята осуществляются в следующей последовательности.

      1) Проводят определение дисперсного состава всех компонентов, входящих в состав гранулята (по подпунктом 5 пункта 16).

      2) По паспортным данным на сушилку или на фильтровальную ткань устанавливают критический диаметр удерживаемых частиц Dкр, характеризующий фильтрующую способность материала рукавных фильтров.

      3) Оценивают для каждого i-го компонента порошка массовую долю

і фракции частиц с диаметром не более Dкр, которые могут быть унесены через рукавный фильтр.

      4) По регламенту технологического процесса оценивают массовую долю fji каждого i-го компонента по абсолютно сухому веществу.

      5) Площадь пылящей поверхности гранулята S рассчитывается по формуле (3.10):


(3.10)

      где: S - площадь пылящей поверхности гранулята, кв.м;

      R - радиус ячейки гранулятора, м;

      L - средняя длина гранул, м;

      M - масса сухого гранулята, кг;

      Pгр - средняя плотность компонентов гранулята, равная

, кг/м3.

      6) Масса частиц mуij размером не более Dкр в аэрируемом слое гранулята рассчитывается по формуле (3.11):

     

(3.11)

      7) Удельное выделение от сушилки i-го компонента гранулята j-й лекарственной формы Qij рассчитывается по формуле (3.4).

      8) Максимальные выделение Mij и выброс i-го компонента на стадии сушки j-й лекарственной формы рассчитываются соответственно по формулам (3.5) и (3.6).

      9) Валовые (годовые) выделение Gi и выброс Gi* i-го компонента от данной сушилки рассчитываются соответственно по формулам (3.7) и (3.8).

      19. Алгоритм определения выделений и выбросов загрязняющих веществ для процессов и операций 7-го типа.

      Процессы дозированного прессования сухой гранулированной массы в таблеточной машине и заполнения капсул в капсулирующих машинах являются непрерывными. Качественный и количественный состав выбросов этих источников выделения для каждого вида готовых лекарственных форм постоянен в течение всего процесса и определяется составом компонентов гранулята.

      В таблеточной машине имеются несколько зон, в которых происходят выделение и унос взвешенных частиц: разгрузочный циклон системы пневмотранспорта таблеточной массы; таблеточный пресс и устройство для обеспыливания таблеток. В капсулирующей машине выделение и унос взвешенных частиц происходят при загрузке таблеточной массы в машину и при полировке капсул.

      Качественный и количественный состав пыли, удаляемой от таблеточных и капсулирующих машин, идентичен составу таблетируемой или капсулируемой массы.

      Расчет выделения взвешенных частиц от таблеточных и капсулирующих машин осуществляется в следующем порядке.

      1) По технологическому регламенту процесса определяют качественный состав таблетируемого гранулята (номенклатуру компонентов гранулята) или капсулируемой массы.

      2) Массовая доля fij каждого i-го компонента j-й лекарственной формы рассчитывается по формуле (3.2).

      3) По таблице 5 согласно приложению 2 к настоящей Методике в зависимости от марки машины выбирают удельное выделение QТ взвешенных частиц.

      4) Максимальное выделение i-го компонента при таблетировании j-го лекарственного препарата Мij (в г/с) рассчитывается по формуле (3.12):

      Mij = QTхfij. (3.12)

      5) Максимальный выброс выделения i-го компонента при таблетировании j-го лекарственного препарата Mij* (в г/с) рассчитывается по формуле (3.6).

      6) Валовое выделение i-го компонента при таблетировании j-го лекарственного препарата Gij (в т/год) рассчитывается по формуле (3.13):


, (3.13)

      где bj - производительность таблеточной или капсулирующей машины по j-му лекарственному препарату, кг/ч.

      7) Валовой (годовой) выброс i-го компонента при таблетировании j-го лекарственного препарата Gij* (в т/год) рассчитывается по формуле (3.8).

      Примеры расчетов выбросов в атмосферный воздух приведены в приложении 3.

4. Расчет выделений (выбросов) ЗВ в атмосферный воздух от объектов животноводства

      20. Настоящая Методика устанавливает порядок расчета выделений загрязняющих атмосферу веществ источниками загрязнения атмосферы хозяйствами с содержанием животных (свинарники, коровники, птичники, конюшни, зверофермы и др.) до 50 голов

      21. Оценку выделений (выбросов) в атмосферный воздух вредных (загрязняющих) веществ (ЗВ) от небольшого объекта животноводства или крупного животноводческого комплекса по содержанию и откорму животных по современным технологиям без очистных сооружений (нормированное кормление сбалансированным по аминокислотам, витаминам, жирам, микроэлементам и углеводам кормом без применения антибиотиков, дрожжей, консервантов, сульфаниламидов и других синтетических химических препаратов, с учетом поглощения микрофлорой кишечника карбонильных соединений, карбоновых кислот и аминов, сорбции дигидросульфида, меркаптанов и аминов, трансформации меркаптанов в диметилсульфид) можно дать по осредненным удельным показателям, установленным в таблицах 6-8 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      22. Расчет выбросов при содержании и откорме животных.

      При содержании и откорме животных в атмосферный воздух выделяются следующие загрязняющие вещества, образующиеся в результате ферментативного расщепления аминокислот и деструкции остатков не переваренного корма:

      аммиак, код 0303;

      дигидросульфид (сероводород), код 0333;

      метан, код 0410;

      спирты, в том числе: метанол (спирт метиловый), этанол (спирт этиловый) и др. - нормируются в пересчете на метанол, код 1052;

      фенолы: крезол, фенол - нормируются в пересчете на гидроксибензол (фенол), код 1071.

      эфиры сложные: изобутилацетат, метилэтилацетат, этилформиат и др. - в пересчете на этилформиат, код 1246.

      карбонильные соединения, в том числе альдегиды (ацетальдегид, бутаналь, гексаналь, 3-метилбутаналь, 2-метилпропаналь, пентаналь, проп-2-ен-1-аль, пропиональдегид и другие) и кетоны (бутан-2-он, 2,3-бутандион, про-пан-2-он и др.) - в пересчете на пропиональдегид (пропаналь), код 1314;

      карбоновые кислоты: бутановая, гексановая, 3-метилбутановая, 2-метил-пропионовая, пентаиовая, пропионовая, уксусная и др. - в пересчете на гексановую кислоту (кислоту капроновую), код 1531;

      сульфиды и дисульфиды, в том числе: диметил сульфид, диметилдисульфид - в пересчете на диметилсульфид, код 1707;

      меркаптаны: метантиол, смесь природных меркаптанов, этантиол - в пересчете на метантиол (метилмеркаптан), код 1715;

      амины, в том числе: 2,3 бензпиррол (индол), дибутиламин, диметиламин, диэтиламин, кадаверин, метиламин, 3-метилиндол (скатол), нутресцин и др. - в пересчете на метиламин (монометиламин), код 1849;

      углерод диоксид (не нормируется - парниковый газ).

      А так же пыль животного происхождения, выделяющаяся с поверхности тела животного - пыль меховая (шерстяная, пуховая), код 2920.

      Удельные показатели выделений (выбросов) в атмосферный воздух вышеперечисленных ЗВ непосредственно от:

      крупного рогатого скота (КРС): бык, корова, теленок; лошади: жеребенок, кобыла, конь; мелкого рогатого скота (МРС): баран, овца, коза; свиньи при типовом кормлении, в 1,5 раза превышающем оптимальные нормы, представлены в таблице 6 согласно приложению 2 к настоящей Методике;

      пушных зверей: всеядных (соболь), плотоядных (норка, хорек, лисица, песец) и травоядных (кролик, нутрия) при оптимальном кормлении представлены в таблице 7 согласно приложению 2 к настоящей Методике;

      птиц: перепелка, кура, утка, гусь, индейка, страус при оптимальном кормлении представлены в таблице 8 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      Вышеперечисленные удельные показатели установлены для переходного периода с учетом поглощения микрофлорой кишечника карбонильных соединений, карбоновых кислот и аминов, сорбции сероводорода, меркаптанов и аминов, трансформации меркаптанов в диметилсульфид при нормированном кормлении животных сбалансированным по аминокислотам (белкам), витаминам, жирам, микроэлементам, углеводам кормом без применения антибиотиков, дрожжей, консервантов, сульфаниламидов и других химических препаратов, способствующих развитию дисбактериоза и брожению углеводов.

      Удельные показатели выделений пыли меховой установлены в периоды между линьками животных без учета газоочистки, гравитационного оседания аэрозоля (пункт 10 настоящей Методики) и при отсутствии влажной уборки помещений для их содержания.

      Максимальный разовый выброс рассчитывается по формуле:

      Mc=(Q*M*N)/108, г/с (4.1)

      где: Q - удельный выброс в атмосферный воздух ЗВ (мкг/(с*1 центнер живой массы)) (по таблицам 6-8 согласно приложению 2 к настоящей Методике);

      M - средняя масса одного животного, кг (по таблицам 6-8 согласно приложению 2 к настоящей Методике или исходные данные);

      N - количество голов животных (птиц) в помещении (на площадке), шт.

      Валовый выброс рассчитывается по формуле:

      Mгод=(Mс*T*3600)/106, т/год, (4.2)

      где: Мс - максимальный разовый выброс (по формуле (4.1)), г/с;

      T - годовой фонд рабочего времени, час/год.

      Примечание 1 - В квадратных скобках указана средняя живая масса животного соответствующего вида, кг/гол;

      Примечание 2 - В фигурных скобках указано суточное потребление животным соответствующего вида перевариваемого белка при нормированном кормлении, в 1,5 раза превышающем оптимальное, сбалансированным по аминокислотам кормом без применения антибиотиков, г/(сут.*1 ц ж. м.).

      Примечание 1 - В квадратных скобках указана средняя живая масса содержащегося в шедовой клетке пушного зверя соответствующего вида, кг/гол;

      Примечание 2 - В фигурных скобках указано суточное потребление пушным зверем соответствующего вида перевариваемого белка при оптимальном кормлении, в 3 раза превышающем белковый минимум, сбалансированным по аминокислотам кормом без применения антибиотиков, г/(сут.*1 ц ж. м.).

      Примечание 1 - В квадратных скобках указана средняя живая масса содержащейся на птицеферме птицы соответствующего вида, кг/гол.

      Примечание 2 - В фигурных скобках указано суточное потребление птицей соответствующего вида перевариваемого белка при оптимальном кормлении, в 3 раза превышающем белковый минимум, сбалансированным по аминокислотам кормом без применения антибиотиков, г/(сут.*1 ц ж.м.).

      23. Расчет выбросов от мест хранения навоза.

      Удельные показатели вредных веществ, выбрасываемых в атмосферу от навозохранилища открытого типа и площадок компостирования свиноводческих предприятий приведены в таблице 9 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      Валовые выбросы рассчитываются по формуле:

      Мгод=(S*q*T*3600)/106, т/год, (4.3)

      где: S - средняя площадь бурта навоза, м2;

      q - удельный показатель выброса загрязняющего вещества, г/с на 1 м2 навоза (таблица 9 согласно приложению 2 к настоящей Методике);

      T - время работы навозохранилища, час.

      Максимальный разовый выброс рассчитывается по формуле:

      Мс=Sмакс*q, г/с (4.4)

      где Sмакс - максимальная возможная площадь бурта навоза, м2.

      Удельные показатели выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от открытых навозохранилищ КРС составляют:

      аммиак - 0.0000122 г/с на 1 м3 навоза;

      сероводород - 0.000015 г/с на 1 м3 навоза.

      Валовые выбросы рассчитываются по формуле:

      Мгод=(V*q*Т*3600)/106, т/год, (4.5)

      где: V - объем навоза проходящего через склад, м3;

      q - удельный показатель выброса загрязняющего вещества, г/с на 1 м3 навоза;

      T - время работы навозохранилища, час.

      Максимальный разовый выброс рассчитывается по формуле:

      Mc = q*Vмакс, г/с (4.6)

      где Vмакс - максимальный возможный объем единовременного хранения навоза, м3.

5. Методика расчета выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от предприятий химчистки

      24. Настоящая методика расчета выбросов загрязняющих веществ в атмосферный воздух от мелких предприятий химической чистки одежды предназначена для определения валовых, т/год, и максимально разовых, г/с, выбросов от источников выделения балансовым методом.

      На предприятиях химической чистки одежды широко применяются растворители, усилители химчистки, стиральные порошки и пасты. В процессе применения этих веществ образуются загрязняющие вещества в виде органических растворителей, поверхностно-активных веществ. Данные о количестве загрязняющих веществ, поступающих в отходы производства, должны быть отражены в технологической части проектов цехов и предприятий.

      Для химчистки одежды применяются в основном хлористые жирорастворители: тетрахлорэтилен (перхлорэтилен (ПХЭ)), трихлорэтилен (ТХЭ) и др. Для цехов и участков, где обезжиривающих веществ машины не имеют адсорбентов, количество выбросов загрязняющих веществ ориентировочно можно считать равным количеству выбросов паров указанных растворителей.

      25. Характеристика предприятий.

      В настоящее время существуют следующие типы фабрик: крупные фабрики химической чистки и крашения одежды промышленного типа, средние и мелкие фабрики химической чистки, специальные фабрики по чистке ковров, спецодежды, головных уборов и др., фабрики срочной химической чистки и стирки белья, микрохимчистки.

      На мелких предприятиях используются машины химчистки вместимостью 25-30 кг. На таких предприятиях применяются комплекты машин типа "Специма-212", "КХ-010", "КХ-010А", "Тримор-25" и др.

      Микрохимчистки, работающие на электоподогреве, относятся к наиболее мелким предприятиям. Они могут располагаться на первых этажах жилых зданий без собственных котельных установок. Их мощности находятся в пределах 80 - 150 кг/смену. Наиболее подходящими типами машин для таких предприятий являются "Специма-212", "КХ-010", "КХ-010А".

      Предприятия химической чистки и крашения принимают в обработку различную одежду и изделия, отличающиеся по волокнистому составу, способам изготовления, назначению, отделки, степени загрязнения, износу и т. д.

      26. Технологический процесс химической чистки одежды.

      Технологический процесс химической чистки одежды включает в себя следующие основные операции: прием одежды от населения, первичная сортировка одежды, подготовка одежды к мойке в органическом растворителе, мойка и сушка в машинах химической чистки, удаление водорастворимых пятен, сортировка вычищенной одежды, влажно-тепловая обработка, портновская работа, контроль качества работы.

      Обработка изделий хлоруглеводородами осуществляется машинами периодического действия. В них происходит не только очистка изделия, но и их отжим, сушка и очистка растворителем. Современные машины снабжены автоматическими устройствами, с помощью которых обработка изделий происходит по заранее заданному режиму. Такой машиной, в частности, является МХЧА-18, преимуществами которой является небольшой расход растворителя, сравнительно удобный в обслуживании фильтр, наличие адсорбера, позволяющего улавливать растворитель.

      Химическая чистка осуществляется однованным, двухванным и многованным способами. Принцип двух- и трехванных способов мойки состоит в том, что изделия последовательно промываются в растворах разного состава и разной степени чистоты. Процесс обработки одежды в машинах можно осуществлять как при ручном управлении машиной, так и при автоматическом.

      Удобство проведения процесса при ручном управлении состоит в том, что предоставляется возможность осуществить практически любой вариант мойки применительно к конкретной партии одежды. Работы при автоматическом управлении дают возможность получать более стабильные результаты по качеству обработки, гарантируют точное выполнение выбранного технологического процесса.

      В таблице 10 согласно приложению 2 к настоящей Методике указаны марки обезжиривающих машин, применяемых на предприятиях химической чистки с учетом их единовременной загрузки и производительности.

      Для предотвращения загрязнения окружающей среды, а также исключения потерь паров органических растворителей, выделяемых из изделий при операции правления на предприятиях химической чистки, применяются адсорбционные установки.

      Адсорбирующие установки, применяемые для улавливания паров хлорсодержащих растворителей, могут быть двух типов - однокамерные и двухкамерные. По своему назначению они подразделяются на индивидуальные и групповые.

      Один адсорбент обслуживает ряд машин, суммарная загрузочная масса которых составляет 60 кг.

      Смесь паров растворителя и воздуха по воздуховоду поступает в воздушный фильтр рукавного типа, в котором увлеченные потоком частицы пыли и ворса улавливаются и очищенная смесь вентилятором подается в абсорбционную камеру, наполненную активированным углом, а очищенный воздух поступает в воздуховод через заслонку.

      Машина сухой чистки серии WD-301 достаточно полно отвечает все более возрастающим требованиям повышения производительности и качества.

      Новый микропроцессор представляет собой новую систему контроля с предварительным выбором цикла, позволяет работать с практически неограниченным диапазоном программ чистки. Оснащенная двумя независимыми танками, дающими возможность использовать в одной машине различные химические добавки для различных типов ткани; обеспечивает экономию фильтров. Идеально подходит для чистки кожи, замши и дубленок. Уменьшает потребление энергии за счет установленных воздушных клапанов. Используется для двойных картридж-фильтров - независимо для каждого танка.

      Различные способы чистки:

      Все виды чистки от замачивания до душа проходят по 3-м ступеням. Все ступени имеют замкнутый цикл.

      Растворителем служит специальное масло сольвент. Отжим масла регулируется тремя ступенями скорости в зависимости от плотности ткани (сильный, средний, слабый).

      Этапы процесса чистки:

      чистка;

      отжим масла на средней скорости;

      чистка душем;

      полоскание;

      низкая скорость;

      средняя скорость;

      отжим на высокой скорости;

      остановка барабана.

      Обработка изделий осуществляется машинами периодического действия. В них происходит не только чистка изделий, но их отжим, сушка и очистка растворителем.

      Технологический цикл длится максимально 45 мин. За рабочую смену максимально проводится 7 циклов. Перезагрузка машины производится в течение 5 мин. Максимальное количество циклов возможно при очень высоком спросе на данный вид услуг. В качестве растворителя широкое распространение получил сольвент масло. Расход сольвента на один цикл составляет 0.915 кг/ч для машины сухой чистки серии WD-301.

      27. Расчет количества вредных веществ, выбрасываемых в атмосферу предприятиями химчистки.

      Расчет валовых, т/год, и максимальных, г/с, выбросов проводится по конкретным источникам балансовым методом.

      Используемые растворители в машинах химической чистки обладают 100% летучестью. Растворители распределяются по технологическим операциям в определенном соотношении, которое приводится в таблице 11 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      Если технологические выбросы от нескольких машин химчистки осуществляются раздельно, количество растворителя для каждого выброса рассчитывается из общей величины технологического выброса с учетом производительности машины.

      В зависимости от марки установленных машин и используемых растворителей установлены нормы расхода их по технологическим операциям.

      Максимальный технологический выброс, г/с, при отсутствии очистки рассчитывается следующим образом:


, (5.1)

      где: а - максимальный расход растворителя ПХЭ за смену, кг;

      0,85 - доля технологического выброса;

      t - продолжительность смены, ч;

      К - коэффициент проветривания загрузочной камеры в долях единиц.

      Примечание - При работе на ПХЭ, ТХЭ в режимах сушки и проветривания одежды пары растворителя удаляются через адсорбер. Следовательно, выброс паров растворителя в атмосферу составляет 87% от фактического расхода на фабриках химической чистки. При этом на технологический выброс приходится 85%, а на общеобменный - 15%.

      Значения величины К определяется следующим образом: зная производительность обезжиривающей машины (кг/смену) и ее единовременную загрузку (кг), определяют количество загрузок в смену.

      Рабочий цикл машины длится 30 - 40 минут, из них время проветривания загрузочной камеры составляет 5 минут. Умножая это на число загрузок, определим, сколько времени будет длиться выброс в течение смены.

      Пример - Производительность обезжиривающей машины КХ-014 240 кг/смену. Единовременная загрузка ее 30 кг. Количество загрузок в смену 240/30=8. Рабочий цикл машины длится 40 минут. Из них время проветривания в течение цикла составит 5 минут. Следовательно, выброс ПХЭ будет длиться периодически 40 минут в течение смены, что составляет К=0,083, т. е. 40 минут - К; 8 часов - t.

      Если технологический выброс осуществляется с предварительной очисткой в адсорбере, то максимальный выброс вредного вещества по формуле:


, (5.2)

      где

- КПД адсорбера, в долях единиц;

      K = 1, т. к. вентиляционный выброс осуществляется постоянно в течение смены.

      Максимальный вентиляционный выброс рассчитывается по формуле:


, (5.3)

      где 0,15 - доля вентиляционных выбросов.

      Если вентиляционный и технологический выбросы объединены в один источник, то суммарный валовый выброс, т/год, из этого источника составит:

      М = МТ + МВ (5.4)

      QB = 0,87*0,15*G (5.5)

      Валовый технологический выброс при наличии адсорбера в машине определяется по формуле:

      GTa = 0,87*0,85*G(1-

) (5.6)

      где: G - годовой расход растворителя на фабрике химической чистки, т/год;

      0,87 - доля от общего расхода растворителя, поступающего в атмосферу от технологического и вентиляционного выбросов;

     

- КПД адсорбера, в долях единицы.

      Валовый технологический выброс при отсутствии адсорбера по формуле:

      GTa = 0,87*0,85*G (5.7)

      Для снижения выбросов используют ввод дополнительных ступеней очистки, т.е. адсорберов, КПД (

) которых 90% и более.

      При установлении первой ступени очистки валовый выброс (т/год) растворителя из конкретного источника определяется по формуле:

      GT1ст = GTa (1-

) (5.8)

      Где GTa - годовой выброс из данного источника до проведения очистки.

      Максимальный выброс (г/с) из этого источника определяется по формуле:

      М1ст=М(1-

) (5.9)

      где

- КПД адсорбера, в долях единиц.

      28. Расчет выбросов вредных веществ, входящих в состав пятновыводных средств.

      Предварительное и окончательное выведение пятен (пятновыводка) является важнейшей операцией процесса химической чистки изделий. На участке пятновыводки осуществляется технологический выброс от местных отсосов пятновыводного стола, стола зачистки, от шкафа хранения пятновыводных веществ.

      С учетом химического состава пятновыводных средств и процента летучести веществ, входящих в эти средства, величина валового выброса веществ, т/год, из конкретного источника определяется по формуле:

      Gп.в. = Gp*C (5.10)

      где: Gp - расход пятновыводного средства за год, т;

      С - содержание летучей части вещества, входящего в пятновыводное средство, в долях единицы.

      Величина максимального выброса летучего вещества, г/с, при использовании пятновыводных средств рассчитывается по формуле:

      Mп.в. = (a*C*103)/t*3600 (5.11)

      где: а - расход пятновыводных средств в смену, кг;

      С - содержание летучей части вещества, входящего в пятновыводное средство, в долях единицы;

      t - продолжительность смены, час.

      В таблице 12 согласно приложению 2 к настоящей Методике приведены характерные пятновыводные средства и их усилители, используемые на предприятиях химчистки, с указанием процентного содержания летучих веществ, входящих в состав этих средств.

      В технологическом процессе могут использоваться и вновь разработанные пятновыводные средства и их усилители, которые не указаны в таблице 12 согласно приложению 2 к настоящей Методике. В этом случае необходимо проводить их полный компонентный состав, а расчет выбросов производить только на летучие компоненты.

6. Расчет выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от химических лабораторий

      29. В состав общезаводской лаборатории входят следующие лаборатории: химическая, химико-технологическая, металловедения, сборки и монтажа, ремонта средств измерения и санитарная.

      При работе в химической лаборатории основными веществами, выделяющимися при анализах, являются кислоты - серная, азотная, гидрохлорид (соляная кислота) и т.д.

      В химико-технологическую лабораторию входят группы спектрального анализа, гальванопокрытий и печатных плат, лакокрасочных покрытий, герметизации и пропитки, изоляционных материалов и пластмасс. Основными выбросами являются пыль железа и пары кислот - азотной, соляной, серной.

      Группа гальванопокрытий и печатных плат внедряет новые виды покрытий и новые технологические процессы покрытий и изготовления печатных плат: осуществляет периодический контроль электролитов в рабочих ваннах и модернизацию принятых технологических процессов.

      При этом выделяются такие вредные вещества как пары кислот, щелочей, аммиака, формальдегида, этилового спирта.

      В группе покрытий ЛКМ происходит выделение паров органических растворителей. Основными растворителями, наиболее часто применяющимися на предприятиях отрасли, являются: циклогексанон, (хлорметил) оксиран (эпихлоргидрин), бутилацетат, уайт-спирит, диметилбензол (ксилол), метилбензол (толуол), этилацетат, этиловый спирт, пропан-2-он (ацетон), 2-этоксиэтанол (этилцеллозольв).

      Группа изоляционных материалов и пластмасс осуществляет: входной контроль листовых слоистых пластиков, лакотканей. изоляции приводов, кабелей, пресспорошков. При этом выделяются также вредные вещества как гидроксибензол (фенол), формальдегид, аммиак, углерода оксид.

      В лабораторию металловедения входят группы металлографии, рентгенодефектоскопии и термообработки. Основными выбросами вредных веществ от основного оборудования лаборатории металлографии являются соляная и азотная кислоты.

      На участке приготовления химических реактивов выделяются пары кислот и щелочей.

      Основными процессами при термической обработке деталей являются закалка, отпуск, цементация, азотирование. При работе термического оборудования в воздушную среду выделяются аэрозоли солей, масла, хлористый водород.

      Лаборатория технологии сборки и монтажа состоит из группы сборки и монтажа схем и групп сварки и пайки. От участка пайки в атмосферу выделяются: аэрозоли свинца, олова, алюминия, пары канифоли, этилацетата, этилового спирта, фтористого водорода, углерода оксид.

      Лаборатория ремонта средств измерений занимается ремонтом измерителей давления и др.

      На механическом участке в воздух рабочей зоны поступают пары и аэрозоли оловянно-свинцовых припоев, пары органических соединений, углерод оксид.

      При работе в санитарной лаборатории выделяются пары и аэрозоли кислот и щелочей.

      Ввиду того, что работы в лабораториях ведутся, как правило, эпизодически, то для оборудования, время работы в течение часа которого составляет менее 20 минут. При расчете выбросов в атмосферу учитываются мощности выбросов ЗВ Мс (г/с), отнесенные к 20-минутному интервалу времени, это требование относится к выбросам ЗВ, продолжительность, Т, которых меньше 20-ти минут.

      T(c)<1200 (6.1)

      Для таких выбросов значение мощности, М (г/с), определяется следующим образом:

      Mс=Q/1200, (6.2)

      где Q(г) - суммарная масса загрязняющего вещества, выброшенная в атмосферу из рассматриваемого источника загрязнения атмосферы (ИЗА) в течение времени его действия Т.

      В тех случаях, когда при инвентаризации выбросов определяется средняя интенсивность поступления ЗВ в атмосферу из рассматриваемого ИЗА во время его функционирования, Мн (г/с), (т.е. в период времени Т), значение Q(г) рассчитывается по формуле:

      Qг=Mн*Т (6.3)

      здесь Т - в секундах.

      Пример - Для ИЗА, продолжительность выброса определенного ЗВ (например, SO2) из которого составляет 5 минут (300 с.) при средней интенсивности поступления ЗВ в атмосферу, Мн=0,5 г/с, величина Q равна:

      Q=0,5*300=150 г,

      Величина определяемой при инвентаризации и используемой в расчетах загрязнения атмосферы мощности выброса составит:

      Мс=150/1200=0,125 г/с.

      Для ИЗА, время действия которых, Т, меньше 20 минут, значения используемой в расчетах мощности выброса ЗВ, Мс (г/с), меньше измеренной (за время Т) интенсивности поступления этого ЗВ в атмосферу, Мн (г/с) соотношение Мс (г/с) и Мн (г/с) представляется формулой:

      Мс=Т(с)/1200*Мн (6.4)

      В таблице 13 согласно приложению 2 к настоящей Методике приведены удельные выделения вредных веществ в атмосферу от оборудования общезаводских лабораторий.

      Выбросы вредных веществ в атмосферу рассчитываются по формулам (2.1-2.12) раздела 2 настоящей Методики.

7. Расчет выбросов вредных веществ от вспомогательных и бытовых служб предприятий

      30. К вспомогательным службам, имеющимся на предприятиях, относятся копировально-множительные участки, складское хозяйство и др.

      Основными выделяющимися в атмосферу вредными веществами являются аммиак, пропан-2-он (ацетон), винилбензол (стирол), окись углерода, селен аморфный, озон, трехокись хрома, скипидар, гидроцианид, дихлорэтан, четыреххлористый углерод, хлористый водород, серная и азотная кислоты, диметилбензол (ксилол), метилбензол (толуол), керосин, бензин, дизельное топливо, а также уайт-спирит, изопропиловый, этиловый и поливиниловый спирты и др.

      На участках бытовых служб предприятий осуществляют обезвреживание, стирку и химическую чистку спецодежды, а также ремонт обуви. При этом в атмосферу выделяются динатрий карбонат, керосин, хлористый водород, тетрахлорэтилен, трихлорэтан, бензин, этилацетат, гидроксибензол (фенол) и синтетическое моющее средство типа "Лотос".

      Складское хранение органических растворителей и других летучих соединений должно осуществляться в герметичной таре, без выделения вредных веществ.

      В таблице 15 согласно приложению 2 к настоящей Методике приведены выбросы вредных веществ в г/с, выделяющие при переливе вышеуказанных соединений в рабочую тару. В случае проведения работ по переливу за промежуток времени менее 20 минут, выбросы загрязняющих веществ принимаются с учетом осреднения к 20-ти минутному интервалу времени по формулам раздела 6 настоящей Методики.

      Удельные выделения вредных веществ в атмосферу от оборудования множительно-копировальных участков, складского хозяйства и бытовых служб приведены в таблицах 14, 15, 16 согласно приложению 2 к настоящей Методике соответственно.

      Выбросы вредных веществ в атмосферу рассчитываются по формулам (2.1-2.12) раздела 2 настоящей Методики.


  Приложение 1
  к Методике расчета
  выбросов загрязняющих
  веществ в атмосферу от
  объектов 4 категории

Примеры расчетов

      Пример 1. Расчет выделения взвешенных частиц на стадии ручного просева ампициллина

      1. В соответствии с таблицей 17 согласно приложению 2 к настоящей Методике просев относится к операциям 1-го типа. Расчет производится в соответствии с разделом 16 Методики.

      2. Просев порошка ампициллина осуществляется с помощью ручного сита квадратного сечения размером 0,5

0,5 м. Просев проводят в вытяжном шкафу.

      3. Исходные данные для расчета сведены в таблицу 19 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      4. Дисперсный состав порошка ампициллина приведен в таблице 20 согласно приложению 2 к настоящей Методике

      Примечание - Дисперсный состав ориентировочный и не может быть использован для практических расчетов.

      5. По формуле (3.1) рассчитывается максимальный размер


      Dmax частиц порошка ампициллина, которые могут быть унесены газовым потоком:



      = 0,0000019 м = 1,9 мкм.

      6. В соответствии с данными дисперсного состава массовая доля ?ам фракции частиц с размером менее Dmax составляет:

     

ам = 0,49 %.

      7. По формуле (3.3) рассчитывается масса частиц myам размером не более Dmax в аэрируемом слое порошка:

      myам = 0,25*0,000026*847,6*0,0049*1,0 = 0,000027 кг.

      8. По формуле (3.4) рассчитывается удельный выброс порошка Qам (г/кг):


г/кг.

      9. По формуле (3.5) рассчитывается максимальный выброс порошка Мам (г/с):


г/с.

      Пример 2. Расчет выделения взвешенных веществ при конвективной сушке гранулята ибупрофена.

      1. Согласно таблице 17 согласно приложению 2 к настоящей Методике конвективная сушка относится к операциям 2-го типа. Расчет производится в соответствии с разделом 3 настоящей Методики.

      2. Сушка гранулята ибупрофена осуществляется в конвективной сушилке. Ориентировочно на каждый поддон загружается 3,38 кг гранулята, таким образом, для сушки гранулята используются 18 поддонов площадью 0,25 м2 каждый, общей площадью 4,5 м2.

      3. Исходные данные для расчета сведены в таблицу 21 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      4. Дисперсный состав компонентов гранулята ибупрофена приведен в таблице 22 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      Примечание - Дисперсный состав ориентировочный и не может быть использован для практических расчетов.

      5. По формуле (3.1) рассчитывается максимальный размер частиц порошков, которые могут быть унесены газовым потоком. Так как плотность ибупрофена ниже платности крахмала, расчет Dmax проводится по ибупрофену:



      =0,0000025 м = 2,5 мкм.

      6. В соответствии с данными дисперсного состава (таблица 22 согласно приложению 2 к настоящей Методике) массовая доля

фракции частиц с размером менее Dmax составляет: для крахмала -

кр = 0,47%, для ибупрофена -

иб = 0,06%.

      7. Площадь пылящей поверхности порошка составит (таблица 3 согласно приложению 2 к настоящей Методике):

      S = (3,14+1)*0,25*18 = 18,63, м2

      8. Масса частиц mуi размером не более Dmax в аэрируемом слое порошка составит:

      myкр = 18,63*0,001*1308,5*0,0047*0,178 = 0,02, кг;

      myиб = 18,63*0,001*1208*0,0006*0,822 = 0,011, кг.

      9. Удельный выброс порошка Q (г/кг) составит:

      для крахмала

, г/кг;

      для ибупрофена

, г/кг.

      10. Максимальный выброс порошка М (г/с) составит:


, г/с;

, г/с.

      Пример 3. Расчет выделения взвешенных частиц на стадии загрузки ампициллина в смеситель струей

      1. В соответствии с таблицей 17 согласно приложению 2 к настоящей Методике загрузка аппарата струей относится к операциям 3-го типа. Расчет производится в соответствии с разделом 16 настоящей Методики.

      2. Исходные данные для расчета сведены в таблицу 23 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      3. Дисперсный состав порошка ампициллина приведен в таблице 20 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      4. По формуле (3.1) рассчитывается максимальный размер


      Dmax частиц порошка, которые могут быть унесены газовым потоком:



      = 0,0000024 м = 2,4 мкм.

      5. Массовая доля

ам фракции частиц с размером не более 2,4 мкм составляет 0,65% (по таблице 20 согласно приложению 2 к настоящей Методике, методом линейной интерполяции).

      6. По формуле (3.3) рассчитывается масса частиц myам размером не более Dmax в аэрируемом слое порошка:

      myам = 0,395*0,000026*847,6*0,0065*1,0 = 0,000057 кг.

      7. По формуле (3.4) рассчитывается удельный выброс порошка Qам (г/кг):


г/кг.й

      8. По формуле (3.5) рассчитывается максимальный выброс порошка Мам (г/с):


г/с.

      Пример 4. Расчет выделения взвешенных веществ при перегрузке порошков совком

      1. Согласно таблице 17 согласно приложению 2 к настоящей Методике перезагрузка порошков совком относится к операциям 4-го типа. Расчет производится в соответствии с разделом 16 настоящей Методики.

      2. Исходные данные для расчета сведены в таблицу 24 согласно приложению 2 к настоящей Методике

      3. Дисперсный состав компонентов гранулята ибупрофена приведен в таблице 22 согласно приложению 2 к настоящей Методике

      4. По формуле (3.1) рассчитывается максимальный размер частиц порошков, которые могут быть унесены газовым потоком. Так как плотность ибупрофена ниже плотности крахмала, расчет Dmax проводится по ибупрофену:



      =0,0000016 м = 1,6 мкм.

      5. В соответствии с данными дисперсного состава (таблица 22 согласно приложению 2 к настоящей Методике) массовая доля

фракции частиц с размером менее Dmax составляет: для крахмала -

кр= 0,004%, для ибупрофена -

иб = 0,06%.

      6. Масса частиц mуi размером не более Dmax в аэрируемом слое порошка составит:

      для ибупрофена myиб = 1,64*0,000038*1208*0,0006*0,822 = 0,000037 кг

      для крахмала myкр = 1,64*0,000038*1308,5*0,00004*0,178 = 0,0000005 кг

      7. Удельный выброс порошка Q (г/кг) составит:


, г/кг;

, г/кг.

      8. Максимальный выброс порошка М (г/с) составит:


, г/с;

, г/с.

      Пример 5. Расчет выделения взвешенных частиц на стадии ручного опудривания таблеток аллохола карбонатом магния в дражировочном чане

      1. В соответствии с таблицей 17 согласно приложению 2 к настоящей Методике опудривания таблеток относится к операциям 5-го типа. Расчет производится в соответствии с разделом 17 данной Методики.

      2. Исходные данные для расчета сведены в таблицу 27 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      3. Дисперсный состав порошка магния карбоната приведен в таблице 28 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      Примечание - Дисперсный состав ориентировочный и не может быть использован для практических расчетов.

      4. Рассчитывается максимальный размер

Dmax частиц магния карбоната, которые могут быть унесены газовым потоком по формуле (3.1):


      = 0,0000005 м = 0,5 мкм.

      5. В соответствии с данными дисперсного состава массовая доля

мк фракции частиц с размером менее 1 мкм составляет 0,015%:

      6. По формуле (3.9) рассчитывается масса частиц myмк размером не более Dmax в загруженном порошке магния карбоната:

      myмк = 0,00015*1,0 = 0,00015 кг.

      7. Удельный выброс магния карбоната на стадии опудривания Qмк (г/кг) рассчитывается по формуле (3.4) и составит:


г/кг.

      8. По формуле (3.5) рассчитывается максимальный выброс магния карбоната Ммк (г/с):


г/с.

      Пример 6. Расчет выделения взвешенных частиц на стадии сушки в кипящем слое гранулята ампициллина

      1. Согласно таблице 17 согласно приложению 2 к настоящей Методике сушка в кипящем слое относится к операциям 6-го типа. Расчет производится в соответствии с разделом 18 настоящей Методики.

      2. Исходные данные для расчета сведены в таблицу 27 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      3. Дисперсный состав компонентов гранулята ампициллина приведен в таблице 28 согласно приложению 2 к настоящей Методике.

      4. Поскольку критический диаметр для фильтрующего материала рукавных фильтров Dкр = 8 мкм, массовая доля

i i-той фракции частиц гранулята с диаметром не более 8 мкм составляет: ампициллина - 24,9%; крахмала - 3,59%; талька - 70%.

      5. В соответствии с этим на долю частиц меньше Dкр = 8 мкм (фракция, не задерживаемая фильтром) в грануляте приходится: ампициллина - 18,87 кг; крахмала - 0,67 кг; талька - 1,34 кг.

      6. Для каждого компонента по формуле (3.11) рассчитывается масса частиц myi размером не более Dкр в аэрируемом слое порошка:

      для ампициллина myам = 502,8*0,000026*874,6*0,249*0,79 = 2,17 кг;

      для крахмала myкр = 502,8*0,000026*1308,5*0,0359*0,195 = 0,119 кг;

      для талька myтал = 502,8*0,000026*1780*0,7*0,02=0,32 кг.

      Примечание - Дисперсный состав ориентировочный и не может быть использован для практических расчетов.

      7. По формуле (3.4) рассчитывается удельный выброс компонентов гранулята ампициллина на стадии сушки в кипящем слое:

      для ампициллина

г/кг;

      для крахмала

г/кг;

      для талька

г/кг.

      8. По формуле (3.5) рассчитывается максимальный выброс порошка Мij (г/с) от сушки каждого компонента гранулята при производстве ампициллина:

      для ампициллина

г/с;

      для крахмала

г/с;

      для талька

г/с.

      Пример 7. Расчет выделения взвешенных частиц от таблеточного пресса по производству ампициллина

      1. Согласно таблице 17 согласно приложению 2 к настоящей Методике таблетирование относится к операциям 7-го типа. Расчет производится в соответствии с разделом 19 настоящей Методики.

      2. Состав сухого гранулята следующий: ампициллина - 75,8 кг; крахмала - 18,8 кг; талька - 1,92 кг.

      3. Удельное выделение загрязняющих веществ (QT) составляет 0,0035 г/с.

      4. Рассчитывается максимальный выброс от таблеточной машины марки РТМ 41М2В с ручной загрузкой таблеточной массы компонентов при производстве лекарственного препарата "Ампициллин" по формуле (3.12):

      Mам = 0,0035*0,79 = 0,0027 г/с

      Mкр = 0,0035*0,195 = 0,00068 г/с

      Mтал = 0,0035*0,02 = 0,00007 г/с.


  Приложение 2
  к Методике расчета
  выбросов загрязняющих
  веществ в атмосферу от
  объектов 4 категории

Таблицы применяемые в настоящей Методике

      Таблица 1

      Перечень предприятий 4 категории

Группа производства

Вид производства

Химические производства

1 производство готовых лекарственных форм (без изготовления составляющих)

2 производство бумаги из макулатуры

3 фабрики химической чистки одежды мощностью свыше 160 кг/сутки

4 производство изделий из пластмасс и синтетических смол (механическая обработка)

5 производство спичек

Металлургические, машиностроительные и металлообрабатывающие объекты

1 производство котлов

2 объект пневмоавтоматики

3 объект металлоштамп

4 объект сельхоздеталь

5 типографии без применения свинца (офсетный, компьютерный набор)

Обработка древесины

сборка мебели из готовых изделий без лакирования и окраски

Текстильные производства и производства легкой промышленности

объекты по мелкосерийному выпуску обуви из готовых материалов с использованием водорастворимых клеев

Обработка пищевых продуктов и вкусовых веществ

1 малые объекты и цехи малой мощности по производству кондитерских изделий до 0,5 тонн в сутки (т/сутки)

2 промышленные установки для низкотемпературного хранения пищевых продуктов емкостью до 600 т

3 производства по производству пива (без солодовен)

Сельскохозяйственные объекты

1 хранилища фруктов, овощей, картофеля, зерна

2 материальные склады

3 хозяйства с содержанием животных (свинарники, коровники, птичники, конюшни, зверофермы) до 50 голов

Сооружения санитарно-технические, транспортной инфраструктуры, установки и объекты коммунального назначения

1 автозаправочные станции блочно-контейнерного типа, оснащенные газовозвратной системой, мощностью менее 80 заправок в час "пик"

2 приемные пункты вторичного сырья

Склады, причалы и места перегрузки и хранения грузов, производства фумигации грузов и судов, газовой дезинфекции, дератизации и дезинсекции

1 открытые склады и перегрузка увлажненных минерально-строительных материалов (песка, гравия, щебня, камней и другие)

2 участки разгрузки и погрузки рефрижераторных судов и вагонов

3 речные причалы


      Таблица 2

      Плотность газа Pг и коэффициент динамической вязкости

для влажного воздуха

Температура воздуха, оС

Влажность воздуха 50%

Влажность воздуха 100%

Плотность воздуха при давлении, кг/м3

Коэффициент вязкости воздуха, г/м·с

Плотность воздуха при давлении, кг/м3

Коэффициент вязкости воздуха, г/м·с

720

740

760

720

740


760

20

1,136

1,168

1,199

0,00001802

1,131

1,163

1,194

0,00001794

25

1,115

1,146

1,177

0,00001809

1,108

1,139

1,170

0,00001799

30

1,095

1,125

1,155

0,00001816

1,085

1,116

1,146

0,00001801

35

1,074

1,104

1,134

0,00001821

1,062

1,091

1,121

0,00001802

40

1,053

1,082

1,111

0,00001825

1,037

1,066

1,095

0,00001800

45

1,032

1,060

1,089

0,00001837

1,011

1,039

1,067

0,00001803

50

1,009

1,037

1,066

0,00001857

0,983

1,011

1,038

0,00001812

55

0,986

1,014

1,041

0,00001863

0,953

0,979

1,006

0,00001803

60

0,963

0,990

1,016

0,00001876

0,921

0,947

0,972

0,00001798

65

0,938

0,964

0,990

0,00001869

0,887

0,912

0,936

0,00001772

70

0,911

0,936

0,961

0,00001862

0,846

0,870

0,893

0,00001735

75

0,879

0,904

0,928

0,00001847

0,797

0,820

0,842

0,00001677

80

0,844

0,867

0,891

0,00001820

0,740

0,761

0,781

0,00001592


      Таблица 3

      Площадь пылящей поверхности для различных источников выделения пыли

Тип операции

Наименование операции

Площадь пылящей поверхности

для порошков

для гранулята и таблеток

1

Растаривание

Просев



Отвешивание

Площадь сечения тары

Площадь горизонтального сечения сита

Площадь рабочей чаши

S=(

+1)хSn, где Sп - площадь сечения тары, м2

2

Конвективная сушка

S=nlхSn,

где Sп - площадь поддона конвективной сушилки, м2;

nl- количество поддонов в сушилке

S=(

+1)nlхSn,

где Sп - площадь поддона конвективной сушилки, м2;

nl- количество поддонов в сушилке

3

Загрузка порошков струей

S=2hхb+Sc,

где h - максимальная высота падения порошка, м;

b - максимальная ширина струи (потока) порошка, м;

Sc-максимальная площадь сечения загружаемой емкости, м2

S=(

+1)х2hхb+Sc, 

где h - максимальная высота падения порошка, м;

b - максимальная ширина струи (потока) порошка, м;

Sc-максимальная площадь сечения загружаемой емкости, м2

4

Загрузка порошков совком

S = lхd + Sc , где l-длина совка, м; d-ширина совка, м

5

Опудривание с ручным перемешиванием

Опудривание с механическим перемешиванием

Дражирование

Площадь горизонтального сечения емкости для опудривания

Площадь горизонтального сечения емкости для опудривания

Площадь максимального сечения дражирования чана

6

Сушка гранулята в сушилке с кипящим слоем


, где R - радиус ячейки градулятора, м; L - средняя длина гранул, м; M - масса гранулята, кг;

- средняя плотность компонентов гранулята, кг/м3


      Таблица 4

      Коэффициенты в расчетных формулах (N, N1, k1)

Тип

операции

Наименование операции

Коэффициент

кратность обновления слоя N, 1/цикл

число обновлений слоя за одну операцию N1

коэффициент неравномерности выброса k1

1

Растаривание

-


1


2,58

Просев ручной

120

120Т

5,2

Вибросито

Количество встряхиваний по паспортным данным

-

5,2

2

Конвективная сушка

-

-

32

3

Загрузкой порошков струей



 где

tc = (2h/g)0.5 - время "жизни" слоя струи, с;

h - максимальная высота струи, м;

Т - продолжительность операции загрузки порции порошка, с

-

2,31

4

Загрузкой порошков совком




, где М - масса перегружаемой партии порошка, кг;

mc - емкость совка, кг

4,2

5

Опудривание с ручным перемешиванием

Число перемешиваний

-

1

Опудривание с механическим перемешиванием

30

-

1

Дражирование

Число оборотов дражировочного котла, об/мин

-

1

6

Сушка в кипящем слое


-

2,9


      Таблица 5

      Удельные выделения загрязняющих веществ от таблеточных и капсулирующих машин

Наименование и марка

оборудования

Тип загрузки таблеточной массы

Производительность, табл./час

Удельные выделения загрязняющих веществ QT, г/с

Роторная таблеточная машина РТМ 41М2В

С системой пневмотранспорта таблеточной массы

С ручной загрузкой таблеточной массы

44300-209000

0,0035

0,0035

Роторная таблеточная машина РТМ 41М

С системой пневмотранспорта таблеточной массы

С ручной загрузкой таблеточной массы

51200-209000

0,0035

0,0035

Роторная таблеточная машина РТМ 41М3

С системой пневмотранспорта таблеточной массы

С ручной загрузкой таблеточной массы

До 100000

0,0035

0,0035

Таблеточный пресс К-190-F (Бельгия)

До 100000

0,0035

Автомат для капсулирования препаратов "Bosch"

С системой полировки капсул

Без системы полировки капсул

До 100000

0,004


      Таблица 6

      Удельный выброс в атмосферный воздух ЗВ при содержании и откорме МРС, КРС и свиней (мкг/(с*1 центнер живой массы))

Наименование ЗВ или группы ЗВ, код ключевого компонента

Сельскохозяйственное животное, содержащееся в кошаре, на ферме или комплексе

баран, овца (МРС)

[34] {376}

коза (МРС) [48] {335}

свинья [64] {304}

бык, корова (КРС) [240] {197}

лошадь [320] {179}

Аммиак, 0303

12,8

11,2

10,2

6,6

6,0

Сероводород, 0333

0,21

0,185

0,4

0,108

0,10

Метан, 0410

58,5

51,8

51,8

31,8

32,5

Метанол, 1052

0,58

0,50

1,12

0,245

0,28

Фенол, 1071

0,06

0,05

0,11

0,025

0,0275

Этилформиат, 1246

0,78

0,63

0,9

0,38

0,48

Пропиональдегид, 1314

0,25

0,22

0,45

0,125

0,12

Гексановая кислота, 1531

0,35

0,32

0,25

0,148

0,28

Диметилсульфид, 1707

0,85

0,78

1,58

0,192

0,40

Метантиол, 1715

0,009

0,008

0,008

0,0005

0,0004

Метиламин, 1849

0,165

0,145

0,20

0,10

0,078

Углерод диоксид, нет

3506

3105

3108

1908

1950

Пыль меховая, 2920

8,0

5,5

5,3

3,0

2,8


      Таблица 7

      Удельный выброс в атмосферный воздух ЗВ при содержании и откорме пушных зверей (мкг/(с*1 центнер живой массы))

Наименование ЗВ или группы ЗВ, код ключевого компонента

Пушной зверь, содержащийся на звероферме (в шедовой клетке)

всеядный

плотоядный

травоядный

соболь [1,35] {736}

норка/хорек [1,75] {674}

лисица [6,35] {438}

Песец [7,25] {418}

кролик [4,3] {500}

нутрия [5.0] {475}

Аммиак, 0303

14,9

13,6

8,85

8,44

10,1

9,6

Сероводород, 0333

0,305

0,45

0,29

0,28

0,082

0,079

Метан, 0410

51,1

51,4

33,1

31,6

32,4

31,1

Метанол, 1052

0,74

1,1

0,70

0,67

0,20

0,197

Фенол, 1071

0,08

0,11

0,07

0,07

0,02

0,02

Этилформиат, 1246

1,22

1,52

0,98

0,93

0,53

0,51

Пропиональдегид, 1314

0,44

0,60

0,39

0,37

0,16

0,15

Гексановая кислота, 1531

0,57

0,70

0,45

0,43

0,26

0,25

Диметилсульфид, 1707

0,86

1,28

0,82

0,78

0,22

0,21

Метантиол, 1715

0,0019

0,003

0,002

0,0019

0,00038

0,00037

Метиламин, 1849

0,20

0,21

0,14

0,13

0,11

0,11

Углерод диоксид, нет

3067

3086

1984

1893

1944

1866

Пыль меховая, 2920

20,2

19,8

12,6

12,3

13,5

12,8


      Таблица 8

      Удельный выброс в атмосферный воздух ЗВ при содержании и откорме птицы (мкг/(с*1 центнер живой массы))

Наименование ЗВ или группы ЗВ, код ключевого компонента

Птица, содержащаяся на птицеферме или птицефабрике

перепел (ка) [0,09] {1833}

кура [1,45] {718}

утка [1,85] {662}

гусь [3,0] {563}

индейка [5,3] {465}

страус [75] {192}

Аммиак, 0303

37,0

14,5

13,4

11,4

9,4

3,88

Сероводород, 0333

2,02

0,80

0,11

0,093

0,52

0,21

Метан, 0410

145

57,4

46,6

39,1

35,8

14,7

Метанол, 1052

1,47

0,58

0,27

0,23

1,18

0,48

Фенол, 1071

0,46

0,18

0,028

0,023

0,12

0,049

Этилформиат, 1246

4,25

1,68

0,68

0,57

1,09

0,45

Пропиональдегид, 1314

1,7

0,67

0,18

0,155

0,43

0,18

Гексановая кислота, 1531

1,9

0,75

0,34

0,29

0,49

0,20

Диметилсульфид, 1707

9,61

3,79

0,26

0,22

2,47

1,02

Метантиол, 1715

0,009

0,0036

0,0006

0,0005

0,0024

0,001

Метиламин, 1849

0,67

0,26

0,14

0,12

0,17

0,071

Углерод диоксид, нет

8712

3441

3570

2346

2151

885

Пыль меховая, 2920

53,3

20,7

20,4

16,8

12,2

5,0


      Таблица 9

      Удельный выброс в атмосферный воздух ЗВ для открытых поверхностей

Наименование загрязняющего

вещества и код

Удельные выбросы вредных веществ в г/с на 1 м2 открытой поверхности

Наименование сооружения

навозохранилище

площадка компостирования

Аммиак (0303)

0,00002839

0,00000243

Сероводород (0333)

0,0000022

0,00000013


      Таблица 10

      Нормы расхода растворителя ПХЭ и ТХЭ на химчистку одежды

Тип машин

Наименование чистящего реагента

Норма расхода по группам ассортимента, г/кг

тяжелая

средняя

легкая

МХЧА-5

ПХЭ и ТХЭ

250

210

170

КХ-012

ПХЭ и ТХЭ

250

280

230

КХ-010

ПХЭ и ТХЭ

220

180

120

КХ-010А

ПХЭ и ТХЭ

220

180

120

Специма-212

ПХЭ и ТХЭ

200

124

116

Специма-12Е

ПХЭ и ТХЭ

220

150

106

МХЧА-18

ПХЭ и ТХЭ

165

85

55

КХ-019

ПХЭ и ТХЭ

175

100

6

Тримор-25-3

ПХЭ и ТХЭ

250

200

175

Тримор-24-4

ПХЭ и ТХЭ

220

180

146

КХ-014

ПХЭ и ТХЭ

220

170

140

КХ-016

ПХЭ и ТХЭ

230

175

140

БЕВА 100

ПХЭ и ТХЭ

100

85

10

БЕВА СИ-100

ПХЭ и ТХЭ

100

85

10

ТБ25-2; 3

Уайт-спирит, тяжелый бензин

310

200

180

WD-301

Сольвент нафта

310

200

180


      Таблица 11

      Распределение паров растворителей по технологическим операциям химической чистки на ПХЭ, ТХЭ, уайт-спирите, сольвенте и технологическом бензине

Наименование технологического процесса

% выделения в атмосферу

Примечания

Выброс

Перевозка, хранение

0,5

Естественные потери

Вентиляция

Дистилляция

12,0

В виде намоченного шлака, поступающего на очистку


Мойка и отжим

1,2

Выделяются в помещение через неплотности машин, удаляются системой вентиляции

Вентиляция

Сушка одежды

5,0

Удаляются через технологическую систему вентиляции

Технологическая

вентиляция

Проветривание одежды

80,0

Удаляются через технологическую систему вентиляции

Технологическая

вентиляция

Разгрузка и транспортировка чистых вещей

0,2

Удаляются через систему вентиляции

Вентиляция

Выделение в гладильном цехе

0,6

Удаляются через систему вентиляции

Вентиляция

Остаток растворителя в одежде

0,5

Выделения при транспортировке, при хранении в приемных пунктах

Вентиляция


      Таблица 12

      Процентное содержание летучих веществ, входящих в состав пятновыводных средств и их усилителей

Вещество

Компоненты

Нормативный

документ

Содержание в %

Пятновыводные средства

Ветензол

этилцеллозольв технический

ГОСТ 8313-76

(летуч) 75%

спирт бензиловый

ГОСТ 8751-72

(летуч) 20%

выравниватель А

ГОСТ 9600-78

5%

Таннидин

синтанол ДС-10

ТУ 6-14-577-77

10%

лецитин

ОСТ 18-227-75

5%

хлористый натрий

ГОСТ 4233-77

1%

сульфат натрия

ГОСТ 6318-77

1%

монохлоруксусная кислота

ОСТ 6-01-36279

(летуч) 3%

этанол (спирт этил.)

ГОСТ 11547-80

(летуч) 4%

вода

ГОСТ 2874-82

76%

ДКМ-2

(для чистки ковров)

катамин АБ

ТУ 601-816-75

2%

синтамид- 5

ТУ 6-02-640-77

4%

синтанол ДС-10

ТУ 6-14-577-77

2%

диэтаноламины

ТУ 38-107-10-71

1%

этиленглиголь

ГОСТ 101-64-75

(летуч) 10%

изопропиловый спирт

ГОСТ 9805-76

(летуч) 4%

мочевина

ГОСТ 6691-63

3%

вода


73%

Катизол

катамин АВ

ТУ 6-01-816-75

25%

спирт изопропиловый

ГОСТ 9805-69

(летуч) 75%

Катанол

моющее средство прогресс

ТУ 38-10-719-71

15%

синтамид- 5

ТУ 6-02-640-76

3%

изопропиловый спирт

ГОСТ 9805-76

(летуч) 10%

этиленгликоль

ГОСТ 101-64-75

(летуч) 5%

этилцеллозольв

ГОСТ 8313-76

(летуч) 5%

триэтаноламин

СТУ 12 № 10113-61

2%

пергидроль

ГОСТ 177-71

7,50%

хлористый натрий

ГОСТ 13830-68

1%

трилон Б

ГОСТ 10652-73

51,50%

Ойлин

синтанол ДС-10

ТУ 6-14-577-77

4,50%

циклогексанол

ТУ 113-03-258-83

(летуч) 7%

уайт-спирит

ГОСТ 3134-78

(летуч) 24,88%

декалин

ТУ 38-102102-76

(летуч) 15%

изоамилацетат

ТУ 18-16-155-83

(летуч) 25%

перхлорэтилен

ТУ 6-01-956-79

(летуч) 5%

масло ализориновое

ГОСТ 6990-75

15%

едкий калий

ГОСТ 9285-78

(летуч) 0,62%

масло индустриальное

ГОСТ 20799-75

3%

Паст-7

олеиновая кислота

ТУ 18-725-80

51,60%

гидроокись калия

ГОСТ 9285-78

10,16%

циклогексанол

ГОСТ 24615-81

(летуч) 10%

скипидар

ГОСТ 1571-82

(летуч) 10%

вода

ГОСТ 2874-82

18,24%

Субтинол

протосубстилин ТЗх-1

ГОСТ 236-36-79

25%

амилосубстилин Г10х-1

ГОСТ 59-11-72

10%

сульфанол

ТУ 6-01-1001-75

20%

крахмал картофельный

ГОСТ 7699-73

41%

хлористый марганец

ГОСТ 612-75

4%

46-А

циклогексанол

ГОСТ 246-15-81

(летуч) 8.1%

спирт изопропиловый

ГОСТ 9805-84

(летуч) 91.9%

Эванол

этилцеллозольв

ГОСТ 8313-76

(летуч) 8%

перхлорэтилен

ТУ 6-01-956-76

(летуч) 45%

спирт изоамиловый

ГОСТ 5830-79

21%

спирт бензиловый

ГОСТ 8751-72

(летуч) 12%

циклогексанон

ТУ 6-03-356-73

(летуч) 2%

циклогексанол

ТУ 6-03-358-74

(летуч) 6%

синтанол ДС-10

ТУ 6-14-577-77

1%

выравниватель А

ГОСТ 9600-73

4%

моноэтаноламин

ТУ 38-107-97-76

1%

Эдамол

этилцеллозольв

ГОСТ 8313-76

(летуч) 20%

циклогексанол

ТУ 113-03-358-83

(летуч) 4%

перхлорэтилен

ТУ 6-01-956-76

(летуч) 54%

декалин

ТУ 38-102102-76

(летуч) 4%

спирт изоамиловый

ОСТ 18-298-80

10%

выравниватель А

ГОСТ 9600-278

4%

ОС-20 (марка Б)

ГОСТ 10730-82

3%

алкиламиды

ТУ 38-107-97-82

1%

Ютан ПЗ

сульфанол тв.

ТУ 6-01-1001-75

18%

синтанол ДС-10

ТУ 6-14-577-77

10%

этилцеллозольв

ГОСТ 8313-76

(летуч) 30%

циклогексанол

ТУ 6-03-358-74

(летуч) 30%

вода


12%

Ютан И

этиловый спирт

ГОСТ 18300-72

(летуч) 45%

этилацетат

ГОСТ 8981-78

(летуч) 40%

аммиак

ГОСТ 9-77

(летуч) 6%

моноалкилоламиды

СТУ № 45-916-64

2%

синтанол ДС-10

ТУ 61-4377-75

2%

вода


5%

Ютан МКИС

перхлорэтилен

ТУ 6-01-956-79

(летуч) 20%

этилцеллозольв

ГОСТ 8313-76

(летуч) 30%

циклогексанол

ТУ 6-03-353-74

(летуч) 48%

синтанол ДС-10

ТУ 6-14-577-77

1%

моноалкиламиды

ТУ 38-107-97-82

1%

Синкатол

синтанол ДС-10

ТУ 14-577-77

2%

катамин

по действующей НТД

(летуч) 10 %

вода

ГОСТ 2874-82

88%

Оксинол

перборат натрия

ТУ 6-02-1187-79

55%

триполифосфат натрия

ГОСТ 13493-77

25%

динатрий фосфат

ОСТ 6-25-21275-80

5%

натрий сернокислый

ГОСТ 21458-75

9,50%

метасиликат

ГОСТ 4239-77

3%

сульфанол тв.

ГОСТ 4239-77

2,40%

Отбеливатили

(опытные образцы)

белофар КБ


0,05%

белофор ЛА


0,05%

Усилители

Усилитель

УС-28 бк

Сульфанол

ТУ 6-01-1001-75

24%

Оксифос

ТУ 6-02-3-100-75

40%

ОП-7 или ОП-10

ГОСТ 8433-57

15%

лецитин (фосфатиды)

ГОСТ 18-227-75

5%

Циклогексанол

ТУ 6-03-353-74

(летуч) 8%

вода питьевая

ГОСТ 2374-73

8%

Усилитель

УС-28 к

Авироль

ТУ 6-14-1017-77

20%

Лецитин

ОСТ 18-227-75

10%

ОП-7 или ОП-10

ГОСТ 8433-57

15%

сульфанол тв.

ТУ 6-01-1001-75

20%

оксифос Б

ТУ 6-02-3-100-75

10%

Циклогексанол

ТУ 6-03-358-74

(летуч) 5%

изопропиловый спирт

ГОСТ 9805-76

(летуч) 15%

вода питьевая

ГОСТ 2874-73

5%

Усилитель

УС-28-1-ОГ

Сульфанол

ТУ 6-01-1001-75

20%

авироль ДС-10

ТУ 6-14-549-80

30%

синтанол ДС-10

ТУ 6-14-577-77

15%

изопропиловый эфир

ГОСТ 9805-84

(летуч) 15%

циклогексанол

ТУ 113-03-358-83

(летуч) 10%

вода

ГОСТ 2874-82

10%

Усилитель

УС-29-А1-ОГ

сульфанол

ТУ 6-01-1001-75

15%

авироль ОГ

ТУ 6-14-549-80

45%

циклогексанол

ТУ 6-03-3582-74

(летуч) 10%

этилцеллозольв

ГОСТ 8313-76

(летуч) 15%

вода

ГОСТ 2874-73

15%

Усилитель

Фестивальный

сульфанол

ТУ 6-01-1001-75

20%

оксифос

ТУ 6-02-11-77-79

30%

синтанол ДС-10

ТУ 6-14-577-77

10%

циклогексанол

ТУ 113-03-358-83

(летуч) 10%

Этилцеллозольв

ГОСТ 0313-76

(летуч) 20%

отдушка

ТУ 18-16-121-77

10%

Усилитель

УС-Ф-К

сульфанол тв.

ТУ 6-01-1001-75

30%

алкилсульфаты

РСТ 352-73

10%

синтамид- 5

ТУ 6-02640-71

5%

оксифос Б

ТУ 6-02-3-100-75

30%

циклогексанол

ТУ 6-03-358-74

(летуч) 10%

изопропиловый эфир

ГОСТ 9805-69

(летуч) 15%

Олимпийский

усилитель

сульфанол ИП- 3

ТУ 84-509-74

25%

оксифос Б

ТУ 6-02-3-100-75

30%

диэтаноламины

ТУ 3-810-720-72

(летуч) 20%

изопропанол

ГОСТ 9805-76

(летуч) 15%

циклогексанол

ТУ 6-03-358-74

(летуч) 10%

Усилитель

УС-Ф

алкилсульфаты

РСТ 352-73

10%

синтанол ДС-10

ТУ 61-4377-70

15%

синтамид- 5

ТУ 6-02-640-71

20%

циклогексанол

ТУ 6-03-358-74

(летуч) 10%

изопропиловый спирт

ГОСТ 9805-69

(летуч) 15%

сульфанол тв.

ТУ 6-01-1001-35

30%

Усилитель

универсальный

синтанол ДС-10

ТУ 6-14-577-70

30%

катамин АБ

ТУ 6-01-816-75

(летуч) 20%

циклогексанол

ТУ 6-03-358-74

(летуч) 50%

Усилитель

УС-Ф-1

сульфанол тв.

ТУ 6-01-1001-76

25%

синтанол ДС-10

ТУ 61-4577-70

15%

синтамид- 529

ТУ 6-02-640-71

20%

изопропиловый эфир

ГОСТ 9805-69

(летуч) 15%

циклогексанол

ТУ 6-03-359-74

(летуч) 10%


      Таблица 13

      Удельные выделения вредных веществ в атмосферу от оборудования общезаводских лабораторий

Наименование лабораторий, технологического оборудования, тип, модель

Выделяющиеся вредные вещества

Наименование и код

Количество, г/с

1. Химическая лаборатория

Шкаф вытяжной химический ШВ-4.2 (ШВ-3,3)

Азотная кислота (0302)

5.00*10-4

Соляная кислота (0316)

1.32*10-4

Серная кислота (0322)

2.67*10-5

Натрий гидроксид (0150)

1.31*10-5

Калий (натрий) гидроксид (0150)

1.31*10-5

Аммиак (0303)

4.92*10-5

Уксусная кислота (1555)

1.92*10-4

Этанол (1061)

1.67*10-3

Тетрахлорметан (0906)

4.93*10-4

Бензол (0602)

2.46*10-4

Толуол (0621)

8.11*10-5

Ацетон (1401)

6.37*10-4

2. Химико-технологическая лаборатория

2.1. Спектральная лаборатория

Шкаф вытяжной химический ШВ-4,2 (ШВ-3,3)

Азотная кислота (0302)

8.33*10-6

Соляная кислота (0316)

2.50*10-5

Серная кислота (0322)

2.78*10-8

Натрий гидроксид (0150)

5.56*10-7

Калий (натрий) гидроксид (0150)

5.56*10-7

Дижелезо триоксид (0123)

2.08*10-5

2.2. Группа гальванопокрытий и печатных плат

Шкаф вытяжной химический ШВ-4,2 (ШВ-3,3)

Азотная кислота (0302)

7.46*10-4

Соляная кислота (0316)

1.51*10-4

Серная кислота (0322)

2.67*10-5

Аммиак (0303)

2.22*10-4

Натрий гидроксид (0150)

5.56*10-6

Калий (натрий) гидроксид (0150)

5.56*10-6

Уксусная кислота (1555)

5.25*10-4

Формальдегид (1325)

1.67*10-4

Этанол (1061)

1.42*10-3

2.3. Группа лакокрасочных покрытий, герметизации и пропитки

Шкаф вытяжной химический ШВ-4,2 (ШВ-3,3)

Ацетон (1401)

4.47*10-5

Ксилол (0616)

4.28*10-5

Уайт-спирит (2752)

3.47*10-5

Бутиловый спирт (1042)

1.83*10-5

Этанол (1061)

2.86*10-5

Толуол (0621)

8.11*10-5

Циклогексанон (1411)

4.50*10-5

Этилацетат (1240)

3.03*10-5

Этилцеллозольв (1119)

2.08*10-5

Бутилацетат (1210)

4.17*10-5

(Хлорметил)оксиран (0931)

6.94*10-6

Дигидрофуран-2,5-дион (1505)

1.06*10-5

Изобензофуран-1,3-дион (1508)

1.36*10-5

Азотная кислота (0302)

1.58*10-5

Соляная кислота (0316)

3.22*10-5

Серная кислота (0322)

8.33*10-8

Натрий гидроксид (0150)

1.39*10-6

Калий (натрий) гидроксид (0150)

1.38*10-6

Аммиак (0303)

4.08*10-4

Электрошкаф СНОЛ-3,5;3,5; 3,5/3,5-И4


Ацетон (1401)

4.02*10-4

Ксилол (0616)

3.51*10-4

Уайт-спирит (2752)

3.09*10-4

Бутиловый спирт (1042)

1.64*10-4

Этанол (1061)

2.56*10-4

Толуол (0621)

7.27*10-4

Циклогексанон (1411)

4.17*10-4

Этилацетат (1240)

1.97*10-4

Этилцеллозольв (1119)

1.65*10-4

Бутилацетат (1210)

3.78*10-4

(Хлорметил)оксиран (0931)

1.69*10-5

Дигидрофуран-2,5-дион (1505)

2.44*10-5

2.4. Группа изоляционных материалов и пластмасс


Шкаф вытяжной химический ШВ-4,2

Фенол (1071)

2.32*10-5

Формальдегид (1325)

3.94*10-6

Электропечь трубчатая лабораторная СУОЛ-0,4.2,5/15-И 1

Углерод оксид (0337)

4.40*10-3

Электрошкаф СНОЛ-3,5;3,5; 3,5/3,5-И4

Акрилонитрил (2001)

1.67*10-8

Дибутилфталат (1215)

4.44*10-8

Фенол (1071)

1.22*10-6

Муравьиная кислота (1537)

1.94*10-8

Аммиак (0303)

4.44*10-7

Соляная кислота (0316)

1.94*10-8

3. Лаборатория металловедения

3.1. Группа металлографии

Шкаф вытяжной химический ШВ-4,2 (ШВ-3,3)

Соляная кислота (0316)

7.94*10-5

Азотная кислота (0302)

3.00*10-4

3.2. Группа рентгенодефектоскопии

Шкаф вытяжной химический ШВ-4,2 (ШВ-3,3)

Азотная кислота (0302)

5.56*10-7

Соляная кислота (0316)

2.36*10-5

Серная кислота (0322)

2.78*10-8

Натрий гидроксид (0150)

4.17*10-7

Калий (натрий) гидроксид (0150)

4.17*10-7

3.3. Группа термообработки "Масляная" ванна СВМ-5,5/3-М1

Закалка

Масло минеральное нефтяное (2735)

1.25*10-2

Отпуск

Масло минеральное нефтяное (2735)

1.00*10-2

"Соляная" электрованна СВС 2.3.4/9-И2:

Нагрев под закалку

Калий хлорид (0126)

4.17*10-3

Барий и его соли (хлорид) (0231)

4.17*10-3

Натрий хлорид (0152)

4.30*10-3

Соляная кислота (0316)

4.33*10-3

Охлаждение и отпуск

Натрий хлорид (0152)

3.92*10-3

Калий карбонат (0125)

3.92*10-3

Барий карбонат (0104)

1.08*10-3

4. Лаборатория сборки и монтажа

Шкаф вытяжной химический ШВ-4,2 (ШВ-3,3)

Свинец (0184)

4.17*10-8

Олово оксид (0168)

6.39*10-8

диАлюминий триоксид (0101)

3.17*10-7

Углерод оксид (0337)

9.83*10-5

Фтористые газообразные соединения (0342)

1.03*10-5

Канифоль талловая (2726)

7.03*10-5

Этилацетат (1240)

6.67*10-4

Этанол (1061)

7.45*10-4

Глицерин (2853)

8.33*10-5

Диэтиламин (1833)

2.64*10-5

5. Лаборатория ремонта средств измерения

Шкаф вытяжной химический ШВ-4,2 (ШВ-3,3)

Свинец (0184)

2.78*10-8

Олово оксид (0168)

5.56*10-8

диАлюминий триоксид (0101)

2.67*10-7

Углерод оксид (0337)

7.64*10-5

Этанол (1061)

3.36*10-4

Канифоль талловая (2726)

4.50*10-5

Этилацетат (1240)

5.29*10-4

Диэтиламин (1833)

2.00*10-5

6. Санитарно-гигиеническая лаборатория

Шкаф вытяжной химический ШВ-4,2 (ШВ-3,3)

Азотная кислота (0302)

1.67*10-5

Соляная кислота (0316)

3.61*10-5

Серная кислота (0322)

1.39*10-6

Натрий гидроксид (0150)

1.94*10-6

Калий (натрий) гидроксид (0150)

1.94*10-6

Аммиак (0303)

4.44*10-4

Тетрахлорметан (0906)

5.14*10-4

Бензол (0602)

2.73*10-4

Ксилол (0616)

5.97*10-5

Уксусная кислота (1555)

8.78*10-5

Толуол (0621)

1.37*10-4

Этанол (1061)

1.76*10-4

Ацетон (1401)

3.67*10-4

Динатрий карбонат (0155)

5.56*10-6

Дикалий карбонат (0125)

5.56*10-6

Хром шестивалентный (0203)

2.78*10-6


      Таблица 14

      Удельные выделения вредных веществ в атмосферу от копировально-монтажных участков

Наименование технологического процесса,

вид оборудования

Выделяющиеся вредные вещества

наименование и код

количество, г/с

1. Изготовление светокопий



Светокопировальные аппараты:

СКА-3 производительностью 70 м2/ч

Аммиак (0303)

0,078

СКС-1000-800 производительностью 140 м2/ч

Аммиак (0303)

0,155

Шкаф для проветривания светокопий

Аммиак (0303)

1,944*10-3

2. Электрографическое копирование

Электрофотографический аппарат ЭП-12Р2:

При получении одной копии размером, см до 30*42

Ацетон (1401)

4,388*10-3

42*60

Ацетон (1401)

14,972*10-3

При получении трех копий с одной экспозиции размером, см, до 30*42

Ацетон (1401)

9,25*10-3

42*60

Ацетон (1401)

0,032

Электрофотографический аппарат ЭР-420Р (средняя скорость копирования 1,0 м/мин):

Из закрепляющего устройства

Стирол (0620)

1,56*10-4

Углерод оксид (0337)

6,22*10-3

Эпихлоргидрин (0931)

3,05*10-5

Углеводороды С1-С5 (0415)

2,177*10-3

От механизма очистки

Селен аморфный (0368)

6,111*10-5

От электризаторов

Озон (0326)

3,055*10-6

Электрофотографический аппарат ЭР-620К (средняя скорость копирования 2,7 м/мин):

Из закрепляющего устройства

Стирол (0620)

4,194*10-4

Углерод оксид (0337)

1,68*10-3

Эпихлоргидрин (0931)

8,33*10-5

Углеводороды С1-С5 (0415)

5,88*10-3

От механизма очистки

Селен аморфный (0368)

1,638*10-4

От электризаторов

Озон (0326)

8,33*10-6

Вертикальная центрифуга ФЦВ-66:

нанесение копировального слоя на основе альбумина

Аммиак (0303)

3,055*10-4

Хрома трехвалентные соединения (0228)

3,055*10-7

нанесение копировального слоя на основе диазосмолы

Поливинилацетат (1213)

1,527*10-4

нанесение копировального слоя на основе камеди сибирской лиственницы

Хрома трехвалентные соединения (0228)

1,666*10-6

нанесение копировального слоя на основе поливинилового спирта

Спирт поливиниловый (1081)

7,5*10-6

Хрома трехвалентные соединения (0228)

2,777*10-7

Этанол (1061)

0,031

Копировальная рама РКЦ-5

Скипидар (2748)

2,5*10-3

Аммиак (0303)

1,666*10-4

Контактно-копировальная рама QL500 (методом экспонирования)

Озон (0326)

5,56*10-4

3. Клееварка

Пыль костной муки (2912)

2,777*10-7


      Таблица 15

      Удельные выделения вредных веществ в атмосферу от складского хозяйства

Наименование технологического процесса,

вид оборудования

Выделяющиеся вредные вещества

наименование и код

количество, г/с

1. Склады тарного хранения огнеопасных материалов, химических реактивов и ядов

Стальные барабаны емкостью до 100 кг

Гидроцианид (Водород цианистый; Синильная кислота) (0317)

3.33*10-3

Стальные банки до 10 кг

5.55*10-4

Бочки емкостью 100л

1,2-Дихлорэтан (0856)

0.355

Бутылки емкостью 3 л

1,2-Дихлорэтан (0856)

0.097

Бочки емкостью 100 л

Тетрахлорметан (0885)

0.564

Бутылки емкостью 3 л

Тетрахлорметан (0885)

0.169

2. Эстакады для разгрузки железнодорожных цистерн


Гидрохлорид (Соляная кислота)

Соляная кислота (0316)

0.0358

Серная кислота

Серная кислота (0316)

9.6*10-5

Азотная кислота


концентрация 60%

Азотная кислота (0302)

0.0175

концентрация 100%

Азотная кислота (0302)

0.1616

Керосин

Керосин (2732)

0.0114

Пропан-2-он (Ацетон)

Ацетон (1401)

0.5713

Метилбензол (толуол)

Толуол (0621)

0.0728

Бензин

Бензин (2704)

0.2355

Дизельное топливо

Углеводороды предельные С12-19 (2754)

2.18*10-4

Диметилбензол (ксилол)

Ксилол (0616)

0.0286

3. Эстакады для разгрузки автомобильных цистерн


Гидрохлорид (Кислота соляная)

Соляная кислота (0316)

0.0229

Серная кислота

Серная кислота (0322)

6.1*10-5

Азотная кислота


концентрация 60%

Азотная кислота (0302)

0.0112

концентрация 100%

Азотная кислота (0302)

0.1034

Керосин

Керосин (2732)

0.0073

Пропан-2-он (ацетон)

Ацетон (1401)

0.3656

Метилбензол (толуол)

Толуол (0621)

0.0466

Бензин

Бензин (2704)

0.1507

Дизельное топливо

Углеводороды предельные С12-19 (2754)

1.4*10-4

Диметилбензол (ксилол)

Ксилол (0616)

0.0183

4. Шкаф для разлива кислоты в бутыли вместимостью 10 и 20 л


Гидрохлорид (кислота соляная)

Соляная кислота (0316)

0.02 (г/л)

Серная кислота

Серная кислота (0322)

0.000089 (г/л)

Азотная кислота


концентрация 60%

Азотная кислота (0302)

0.0119 (г/л)

концентрация 100%

Азотная кислота (0302)

0.155 (г/л)

5. Установка для расфасовки кислот и ЛВЖ в бутылки вместимостью емкостью 1л, производительностью 36 бутылок в час

Гидрохлорид (кислота соляная)

Соляная кислота (0316)

2*10-4

Серная кислота

Серная кислота (0322)

8.9*10-7

Азотная кислота

концентрация 60%

Азотная кислота (0302)

1*10-4

концентрация 100%

Азотная кислота (0302)

1.6*10-3

Пропан-2-он (ацетон)

Ацетон (1401)

6.27*10-3

Метилбензол (толуол)

Толуол (0621)

1.18*10-3

Диметилбензол (ксилол)

Ксилол (0616)

5*10-4

Уайт-спирит

Уайт-спирит (2752)

2.4*10-4

Бензин

Бензин (2704)

4.9*10-3

Пропан-2-ол (спирт изопропиловый)

Спирт изопропиловый (1051)

1.2*10-3

Углерод четыреххлористый

Тетрахлорметан (0906)

8.2*10-3

Вытяжные шкафы для фасовки химических реактивов

Пыль фасуемого химического реактива

0.1 г/кг


      Таблица 16

      Удельные выделения вредных веществ в атмосферу от оборудования бытовых служб

Наименование технологического процесса,

вид оборудования

Выделяющиеся вредные вещества

наименование и код

количество, г/с

1. Отделение обезвреживание спецодежды

Ванна для обезвреживания, 0201-2

Динатрий карбонат (0155)

1.57*10-3

Ванна для полоскания, 2303

Динатрий карбонат (0155)

1.96*10-4

2. Отделение стирки

Стиральные машины СМ-10Б производительностью 10 кг/ч

Обезвреживание спецодежды

Динатрий карбонат (0155)

1.013*10-4

Керосин (2732)

1.038*10-4

Соляная кислота (0316)

2.2*10-6

Стирка спецодежды

Динатрий карбонат (0155)

2.026*10-5

Синтетическое моющее средство

4.71*10-5

КП-017А производительностью 25 кг/ч

Обезвреживание спецодежды

Динатрий карбонат (0155)

2.026*10-4

Керосин (2732)

2.076*10-4

Соляная кислота (0316)

4.4*10-6

Стирка спецодежды

Динатрий карбонат (0155)

4.052*10-5

Синтетическое моющее средство

9.401*10-5

КП-019 производительностью 50 кг/ч

Обезвреживание спецодежды


Динатрий карбонат (0155)

3.242*10-4

Керосин (2732)

3.322*10-4

Соляная кислота (0316)

7.04*10-6

Стирка спецодежды

Динатрий карбонат (0155)

6.478*10-5

Синтетическое моющее средство

1.505*10-4

Шкаф для хранения химических реактивов

Керосин (2732)

1.38*10-3

3. Отделение химической чистки спецодежды

Машины для химической чистки одежды

КХ-010А производительностью 19,6 кг/ч без адсорбера

Тетрахлорэтилен (0882) или

Трихлорэтилен (0902)

0.283

КХ-021 производительностью 18 кг/ч с адсорбером

Тетрахлорэтилен

0.014

МХ4А-5 производительностью 11 кг/ч с адсорбером А-50

Тетрахлорэтилен (0882) или

Трихлорэтилен (0902)

0.0112

МХ4А-18 производительностью 66-100 кг/ч с адсорбером

Тетрахлорэтилен (0882) или

Трихлорэтилен (0902)

0.0827

Сушильные барабаны химчистки

КП-308 производительностью 11 кг/ч

Тетрахлорэтилен

0.0944

КП-306А производительностью 70 кг/ч

Тетрахлорэтилен (0882) или

Трихлорэтилен (0902)

0.360

Прессы гладильные

ППК-1М производительностью 17 шт/ч

Тетрахлорэтилен (0882) или

Трихлорэтилен (0902)

1.6*10-3

ППК-ЗМ производительностью 90 шт/ч

Тетрахлорэтилен (0882) или

Трихлорэтилен (0902)

1.6*10-3

4. Ремонт обуви

Пресс для приклеивания подметок, подошв и каблуков при ремонте обуви УНП-Р производительностью 40 пар/час

Бензин (2704)

4.8*10-3

Этилацетат (1240)

11.9*10-3

Фенол (1071)

2.36*10-3


      Таблица 17

      Классификация технологических операций таблеточного и капсульного производства

Производство

Наименование процесса

Наименование стадии процесса

Источник выделения загрязняющих веществ

Характеристика метода вентиляции

Характеристика процесса

Количество компонентов

Тип

операции

Таблеточное

Подготовка сырья

Растаривание


Просеивание



Место хранения


Емкость с субстратом

Сито вибрационное или ручное

Емкость с порошком

Вытяжной шкаф

Вручную


Вручную или мешалкой, об/мин


Вручную

Один


Один



Несколько

1

1

1

 

Смешение (сухое)

Загрузка

Смешение

Выгрузка

Смеситель

Щелевой отсос


Щелевой отсос

Вручную струей

Пылевыделение

Вручную порциями

Один

отсутствует

Несколько

3 или 4


3 или 4

 

Смешение (с увлажнением)

Загрузка

Смешение

Выгрузка

Смеситель

Щелевой отсос



Вручную струей

Пылевыделение

Пылевыделение

Один

отсутствует

отсутствует

3 или 4

 

Грануляция сухой таблеточной массы

Загрузка


Выгрузка

Гранулятор

Щелевой отсос


Щелевой отсос

Вручную


Вручную

Несколько


Несколько

3 или 4


3 или 4

 

Грануляция влажной таблеточной массы




Пылевыделение

отсутствует


 

Сушка гранул в кипящем слое

Сушка




Выгрузка

Сушилка с кипящим слоем и рукавным фильтром

Емкости с гранулятором

Система удаления теплоносителя



Местный (щелевой) отсос

Кипящий слой




Стационарный слой

Несколько




Несколько

6




1

 

Конвективная сушка гранул

Загрузка, сушка, выгрузка

Конвективная сушка

Общеобменная вентиляция

Нестабильность выделения за счет снижения влажности

Несколько

2

 

Опудривание гранул

Загрузка гранул


Загрузка опудривателя

Опудривание

Емкость с гранулятором

Местный отсос

Периодический


Периодический


Вручную или с механической мешалкой

Несколько


Один


Несколько

4


4


5

 

Таблетирование

Загрузка в бункер системы пневмотранспорта

Прессование таблеточной массы

Обеспылевание таблеток

Разгрузка таблеток

Циклон разгрузки системы пневмотранспорта



Таблеточный пресс

Пневмотранспорт под вакуум




Местная система аспирации

Непрерывный

Несколько

7

 

Покрытие таблеток оболочкой (дражирование)

Загрузка-выгрузка таблеток




Загрузка

вспомогательных веществ

Дражирование таблетки

Выгрузка драже

Дражировочные котлы с принудительной подачей теплого воздуха

Местная вытяжка

Скорость вращения котла 20-30 об/мин

Несколько





Один



Несколько


Несколько

4





3



5


4

Капсульное

Смешение (сухое)

Загрузка

Смешение

Выгрузка

Смеситель

Щелевой отсос


Щелевой отсос

Вручную струей

Пылевыделение

Вручную порциями

Один

отсутствует

Один

3 или 4


3 или 4


Смешение (с увлажнением)

Загрузка

Смешение

Выгрузка

Смеситель

Щелевой отсос



Вручную струей

Пылевыделение

Пылевыделение

Один

отсутствует

отсутствует

3 или 4


Грануляция влажной таблеточной массы




Пылевыделение

отсутствует



Конвективная сушка гранул

Загрузка, сушка, выгрузка

Конвективная сушка

Общеобменная вентиляция

Стационарный слой

Несколько

2


Наполнение в капсулы

Загрузка в приемный бункер пневмотранспортом

Емкость для хранения

Местная вытяжка

Стационарный слой

Несколько

1


Полировка капсул

Загрузка капсул в приемный бункер

Транспортер полировальной машины

Местная вытяжка

Слой гранул

Несколько

1


      Таблица 18

      Дисперсный состав порошка тетрациклина

Размер, м

0,3

0,8

2,0

3,8

4,8

5,5

6,5

7,5

7,5

9,0

11,0

13,5

25,0

67,5

Доля объема, %

0,0002

0,0035

0,017

0,1

0,2

0,4

0,8

1,6

1,6

2,9

7,2

40,6

96,2

100,0


      Таблица 19

      Исходные данные для расчета

Показатель

Единица измерения

Значения

Источник информации

Измеряемые показатели

Плотность частиц ампициллина (Pn)

кг/м3

847,6

Измерение по подпункту 4 пункта 16 Методики

Дисперсный состав порошка

%

Таблица 20

Измерение по подпункту 5 пункта 16 Методики

Скорость газового потока в вытяжном шкафу на оси, перпендикулярной

плоскости слоя порошка (U)

м/с

0,7

Измерение по подпункту 7 пункта 16 Методики

Расстояние от точки замера скорости до слоя порошка (x)

м

0,1

Измерение по подпункту 7 пункта 16 Методики

Температура в шкафу

оС

25

Измерение по подпункту 7 пункта 16 Методики

Атмосферное давление

мм рт. ст.

740


Относительная влажность воздуха

%

50


Справочные данные

Ускорение свободного падения (g)

м/с2

9,8


Плотность воздуха (Pr)

кг/м3

1,146

Таблица 2

Коэффициент динамической вязкости воздуха (

)

кг/м


с

0,00001809


Технологические параметры

Масса просеиваемого препарата (mpij)

кг

75,8

Регламент технологического процесса

Продолжительность операции (T)

мин

25


Размеры сита: длина


ширина

м

0,5


0,5

Паспортные данные или измерения

Промежуточные расчетные параметры

Площадь пылящей поверхности порошка в сите (S)

м2

0,25

Таблица 3

Кратность обновления слоя (N)

1/мин

120

Таблица 4

Коэффициент (k1)


5,2

Таблица 4


      Таблица 20

      Дисперсный состав ампициллина

Размер частиц d, мкм

Общая масса частиц ампициллина, %

мельче d

крупнее d

0,3

0,00047

99,99953

1

0,00862

99,9914

1,75

0,067

99,93

2,25

0,49

99,51

3,25

1,54

98,46

4,5

4,33

95,67

6

11,80

88,20

8,5

24,91

75,09

13,75

57,53

42,47

26,25

100,00

0,00


      Таблица 21

      Исходные данные для расчета

Показатель

Единица измерения

Значения

Источник информации

Измеряемые показатели

Плотность частиц (Pn): ибупрофена

 крахмала

кг/м3

1208

1308,5

Измерение по подпункту 4 пункта 16 Методики

Дисперсный состав порошка

%

Таблица 22

Измерение по подпункту 5 пункта 16 Методики

Dгр

м

0,001

Паспортные данные гранулятора или измерения

Скорость газового потока в сушилке на оси, перпендикулярной

плоскости слоя порошка (U)

м/с

0,5

Измерение по подпункту 7 пункта 16 Методики

Расстояние от точки замера скорости до слоя порошка (x)

м

0, 015

Измерение подпункту 7 пункта 16 Методики

Температура в шкафу

оС

80

Измерение по подпункту 7 пункта 16 Методики

Атмосферное давление

мм рт. ст.

740


Относительная влажность воздуха

%

100


Справочные данные

Ускорение свободного падения (g)

м/с2

9,8


Плотность воздуха (Pr)

кг/м3

0,761

Таблица 2

Коэффициент динамической вязкости воздуха (

)

кг/м

с

0,00001592


Технологические параметры

Масса загружаемого препарата (mpij):

 ибупрофена

 крахмала

кг

60,8

50,0

10,8

Регламент технологического процесса

Продолжительность операции (Т)

мин

480


Количество поддонов

шт.

18

Паспортные данные или измерения

Размеры сита: длина


ширина

м

0,5

0,5

Паспортные данные или измерения

Промежуточные расчетные параметры

Площадь пылящей поверхности (S)

м2

18,63

Таблица 3

Кратность обновления слоя (N1)

Раз за операцию

1

Таблица 4

Коэффициент (kl)


32

Таблица 4


      Таблица 22

      Дисперсный состав порошков компонентов ибупрофена

Размер частиц d, мкм

Общая масса частиц, %

Размер

частиц d,

мкм

Общая масса частиц, %

мельче d

крупнее d

мельче d


крупнее d

крахмал

ибупрофен

0,5

0,001

99,999

3

0,06

99,94

2

0,004

99,996

5

0,19

99,81

4

0,47

99,53

7

0,33

99,67

6

0,94

99,16

10

0,48

99,52

8

3,59

96,41

14

1,37

98,63

10

9,76

90,24

18

5,43

94,57

12

26,11

73,89

40

12,21

87,79

15

52,8

47,2

60

28,16

71,84

17

82,29

17,17

80

64,01

35,99

19

100,0

0,0

140

90,85

9,15

-

-

-

380

100,0

0


      Таблица 23

      Исходные данные для расчета

Показатель

Единица измерения

Значения

Источник информации

Измеряемые показатели

Плотность частиц ампициллина (Pn)

кг/м3

847,6

Измерение по подпункту 4 пункта 16 Методики

Дисперсный состав порошка

%

Таблица 20

Измерение по подпункту 5 пункта 16 Методики

D95

мкм

26,25

Таблица 20


Скорость газового потока в вытяжном шкафу на оси, перпендикулярной

плоскости слоя порошка (U)

м/с

0,82

Измерение по подпункту 7 пункта 16 Методики

Расстояние от точки замера скорости до слоя порошка (x)

м

0,1

Измерение по подпункту 7 пункта 16 Методики

Геометрические параметры пылящей поверхности:

 максимальная ширина струи (b)

 высота струи (h)

м

м

0,3

0,15

Измерение реальных параметров

Температура в шкафу

оС

25

Измерение по подпункту 7 пункта 16 Методики

Атмосферное давление

мм рт. ст.

740


Относительная влажность воздуха

%

50


Справочные данные

Ускорение свободного падения (g)

м/с2

9,8


Плотность воздуха (Pr)

кг/м3

1,146

Таблица 2

Коэффициент динамической вязкости воздуха (

)

кг/м*с

0,00001809


Технологические параметры

Масса просеиваемого препарата (mpij)

кг

75,8

Регламент технологического процесса

Продолжительность операции (T)

мин

5


Размеры сита: длина

ширина

м

0,7

0,5

Паспортные данные или измерения

Промежуточные расчетные параметры

Площадь пылящей поверхности порошка в сите (S)

м2

0,395

Таблица 3

Кратность обновления слоя (N1)

Раз за операцию

1715

Таблица 4

Коэффициент (k1)


2,31

Таблица 4


      Таблица 24

      Исходные данные для расчета

Показатель

Единица измерения

Значения

Источник информации

Измеряемые показатели

Плотность частиц (Pn): ибупрофена

 крахмала

кг/м3

1208

1308,5

Измерение по подпункту 4) пункта 16 Методики

Дисперсный состав порошка

%

Таблица 22

Измерение по подпункту 5) пункта 16 Методики

Скорость газового потока в вытяжном шкафу на оси, перпендикулярной

плоскости слоя порошка (U)

м/с

0,82

Измерение по подпункту 7) пункта 16 Методики

Расстояние от точки замера скорости до слоя порошка (x)

м

0,1

Измерение по подпункту 7) пункта 16 Методики

Параметры пылящей поверхности:

 ширина совка

 длина совка

м

м

0,3

0,15

Измерение реальных параметров

Температура в шкафу

оС

25

Измерение по подпункту 7) пункта 16 Методики

Атмосферное давление

мм рт. ст.

740


Относительная влажность воздуха

%

50


Справочные данные

Ускорение свободного падения (g)

м/с2

9,8


Плотность воздуха (Pr)

кг/м3

1,146

Таблица 2

Коэффициент динамической вязкости воздуха (

)

кг/м*с

0,00001809


Технологические параметры

Масса загружаемого препарата (mpij):

 ибупрофена

 крахмала

кг

60,8

50,0

10,8

Регламент технологического процесса

Продолжительность операции (T)

мин

3,4

Исходя из скорости пересыпки 18 кг/мин

Емкость совка

кг

1,5


Размеры загружаемой емкости:

 длина

ширина

м

0,7

0,5

Паспортные данные или измерения

Промежуточные расчетные параметры

Площадь пылящей поверхности (S)

м2

1,64

Таблица 3

D95

мкм

0,000038

Таблица 22

Кратность обновления слоя (N1)

Раз за операцию

40,5

Таблица 4

Коэффициент (k1)


4,2

Таблица 4


      Таблица 25

      Исходные данные для расчета

Показатель

Единица измерения

Значения

Источник информации

Измеряемые показатели

Плотность частиц (Pn) магния карбоната

кг/м3

1257,6

Измерение по подпункту 4) пункта 16 Методики

Дисперсный состав порошка

%

Таблица 26

Измерение по подпункту 5) пункта 16 Методики

Скорость газового потока в дражировочном чане (U)

м/с

0,65

Измерение по подпункту 7) пункта 16 Методики

Расстояние от точки замера скорости до слоя порошка (x)

м

0,5

Измерение по подпункту 7) пункта 16 Методики

Температура воздуха

оС

30

Измерение по подпункту 7) пункта 16 Методики

Атмосферное давление

мм рт. ст.

740


Относительная влажность воздуха

%

100


Справочные данные

Ускорение свободного падения (g)

м/с2

9,8


Плотность воздуха (Pr)

кг/м3

1,116

Таблица 2

Коэффициент динамической вязкости воздуха (

)

кг/м*с

0,00001801


Технологические параметры

Масса загружаемого препарата (mpij)

кг

1,0

Регламент технологического процесса

Продолжительность операции (T)

мин

0,5


Промежуточные расчетные параметры

Коэффициент (k1)


1

Таблица 4


      Таблица 26

      Дисперсный состав порошка магния карбоната

Размер частиц d, мкм

Общая масса частиц, %

мельче d

крупнее d

1

0,015

99,985

1,5

0,020

99,98

2

0,036

99,96

2,5

0,07

99,93

3

0,09

99,91


      Таблица 27

      Исходные данные для расчета

Показатель

Единица измерения

Значения

Источник информации

Измеряемые показатели

Плотность частиц (Pn):

 ампициллина

 крахмала

 талька

кг/м3

847,6

1308,5

1780,0

Измерение по подпункту 4) пункта 16 Методики

Дисперсный состав порошка

%

Таблица 28

Измерение по подпункту 5) пункта 16 Методики

Технологические параметры

Состав сухого гранулята (mpij):

 ампициллина

 крахмала

 талька

кг

75,8

18,8

1,92

Регламент технологического процесса

Масса высушиваемого гранулята (mpгр)

кг

96,52


Продолжительность операции (T)

мин

65


Критический диаметр удерживаемых частиц (Dкр)

м

0,000008

Данные дисперсного анализа пыли из вентиляционной трубы

Размеры высушиваемых гранул: длина (L)

 радиус (R)

м

0,002

0,0005

Паспортные данные гранулятора или измерения

Промежуточные расчетные параметры

D95

м

0,000026

Таблица 28

Средняя плотность(Ргр) компонентов гранулята

кг/м3


Таблица 3

Площадь пылящей поверхности гранулята (S)

м2

502,8

Таблица 3

Коэффициент (k1)


2,86

Таблица 4


      Таблица 28

      Дисперсный состав порошков компонентов ампициллина

Размер частиц d,

мкм

Общая масса

частиц, %

Размер частиц d, мкм

Общая масса частиц, %

Размер частиц d, мкм

Общая масса частиц, %

мельче d

крупнее

d

мельче d

крупнее d


мельче d


крупнее d

Крахмал

Тальк

Ампициллин

0,5

0,001

99,999

0,5

0,09

99,91

1

0,0086

99,9914

2

0,004

99,996

1,5

0,47

99,53

1,75

0,067

99,933

6

0,94

99,16

3

9,3

90,7

2,25

0,49

99,51

8

3,59

96,41

4

35,9

64,1

3,25

1,54

98,46

10

9,76

90,24

6

58,1

41,9

4,5

4,33

95,67

12

26,11

73,89

8

70,1

29,9

6

11,80

88,20

15

52,8

47,20

10

75,7

24,3

8,5

24,91

75,09

17

82,29

17,17

16

80,9

19,1

13,75

57,53

42,47

19

100,0

0,0

24

100,0

0,0

26,25

100,0

0,0



  Приложение № 8
  к приказу Министра
  окружающей среды и
  водных ресурсов
  Республики Казахстан
  от 12 июня 2014 года
  № 221-Ө

Методика расчета нормативов выбросов от неорганизованных источников
1. Общие сведения

      1. Настоящая методика предназначена для расчета количества вредных веществ, выбрасываемых в атмосферу неорганизованными источниками предприятий промышленности, которые используются при проведении инвентаризации выбросов путем расчета их количественных характеристик в тех случаях, когда прямые методы измерений по каким-либо причинам затруднены.

2. Перечень основных источников неорганизованных выбросов и выделяющихся вредных веществ

      2. Неорганизованными выбросами являются выбросы в виде ненаправленных потоков, возникающие за счет негерметичности оборудования, отсутствия или неудовлетворительной работы средств пылеподавления в местах загрузки, выгрузки или хранения пылящего продукта.

      3. Основными вредными веществами, поступающими от неорганизованных источников загрязнения окружающей среды в промышленности являются пылевые и газообразные выбросы (СО, SOx, NOx и др.), выделяющиеся при работе карьерного и иного внутреннего транспорта, буровых и взрывных работах, а также в узлах пересыпки материалов, пиления камня, при перевалочных работах на складах, на хранилищах пылящих материалов, в местах загрузки продукции в неспециализированный транспорт навалом; с хвостохранилищ, с дорог с покрытиями и без покрытия, при погрузочно-разгрузочных работах.

      4. Пыль, образующаяся при бурении, пилении камня, транспортировке, погрузочно-разгрузочных, взрывных и других работах, характеризуется широким диапазоном размера частиц от 1-2 мм до долей микрона.

      5. В атмосферу обычно поступает пыль, размер которой менее 10 мкм. Крупные частицы оседают из воздуха сразу или через непродолжительное время. Вынос в атмосферу мельчайших минеральных частиц пыли в свободном состоянии в виде аэрозолей, загрязняет воздушное пространство главным образом вблизи предприятий и на непродолжительное время, поэтому расчет объема неорганизованных выбросов необходим для учета допустимых выбросов предприятий, расположенных в зонах повышенного загрязнения атмосферы.

      6. Пыль, оседая на землю, поверхность водоемов, зданий, сооружений выступает в основной своей роли источника загрязнения почв и водоемов, что предопределяет накопление вредных веществ до и выше предельных концентраций.

3. Организация работ по мониторингу промышленных выбросов в атмосферу

      7. На крупных предприятиях должны организовывать службу пылеулавливания (подразделения по охране окружающей среды) или возложить ответственность за эти работы на санитарно-промышленные лаборатории.

      8. Определение химического состава и запыленности карьеров и производственной территории можно производить как путем отбора проб воздуха на рабочих местах в карьере с последующим анализом в лаборатории, так и с помощью переносных приборов, позволяющих определять содержание вредных примесей и пыли непосредственно на месте замера.

      9. Отбор проб необходимо производить в соответствии с загазованностью и запыленностью атмосферы. При отборе проб приемное устройство аппаратуры пылевого и газового контроля должно помещаться в зоне дыхания рабочих, т.е. примерно на высоте 1-1,7 м.

      10. Запыленность воздуха определяется весовым методом путем протягивания определенного объема исследуемого воздуха через фильтр и взвешивания фильтра в лаборатории до и после отбора проб. Протягивание воздуха осуществляется или электрическим аспиратором, или аспиратором эжекторного типа. В качестве фильтров используются фильтры АФЛ-18 или АФЛ-10, изготовляемые из ткани ФПП. Минимальная навеска пыли должна быть не менее 1-2 мг.

      11. Основные недостатки весового метода определения запыленности воздуха - длительность отбора пробы и невозможность определения концентрации пыли на рабочем месте.

      12. Почти все методы и приборы, применяемые для контроля запыленности и загазованности атмосферы карьеров и производственных территорий, не позволяют получить оперативную информацию. Оперативный комплексный контроль вредных примесей в атмосфере производственных территории следует осуществлять с помощью передвижной лаборатории, оснащенной приборами экспрессного пылевого и газового контроля.

      13. Замеры параметров и состава выбросов от источников неорганизованных выбросов следует проводить один раз в квартал.

4. Расчет количества выбросов на складах и хвостохранилищах.

      14. Общий объем выбросов для данных объектов можно охарактеризовать следующим уравнением:


,г/с (1)

      А — выбросы при переработке (ссыпка, перевалка, перемещение) материала, г/с;

      В — выбросы при статическом храпении материала;

      k1 — весовая доля пылевой фракции в материале. Определяется путем отмывки и просева средней пробы с выделением фракции пыли размером 0—200 мкм соответствии с таблицой 1 согласно приложению к настоящей Методике; .

      k2 - доля пыли (от всей массы пыли), переходящая в аэрозоль соответствии с таблицой 1 согласно приложению к настоящей Методике;

      k3 - коэффициент, учитывающий местные метеоусловия и принимаемый в соответствии с таблицой 2 согласно приложению к настоящей Методике.

      k4 - коэффициент, учитывающий местные условия, степень защищенности узла от внешних воздействий, условия пылеобразования. Данные приведены в таблице 3 согласно приложению к настоящей Методике.

      k5 - коэффициент, учитывающий влажность материала и принимаемый в соответствии с данными таблицы 4 согласно приложению к настоящей Методике.

      k6 - коэффициент, учитывающий профиль поверхности складируемого материала и определяемым как соотношение FФАКТ/F. Значение k6 колеблется в пределах 1,3-1,6 в зависимости от крупности материала и степени заполнения;

      k7 - коэффициент, учитывающий крупность материала и принимаемый в соответствии с таблицой 5 согласно приложению к настоящей Методике.

      Fфакт - фактическая поверхность материала с учетом рельефа его сечения (учитывать только площадь, на которой производятся погрузочно-разгрузочные работы);

      F - поверхность пыления в плане, м2

      q' - унос пыли с одною квадратного метра фактической поверхности в условиях, когда k4=1; k5=1, принимается в соответствии с данными таблицы 6 согласно приложению к настоящей Методике;

      G - суммарное количество перерабатываемого материала, т/ч;

      В' - коэффициент, учитывающий высоту пересыпки и принимаемый в соответствии с таблицой 7 согласно приложению к настоящей Методике. Склады и хвостохранилища рассматриваются как равномерно распределенные источники пылевыделения.

      15. Проверка фактического дисперсного состава пыли и уточнение значения k2 производится отбором проб запыленного воздуха на границах пылящего объекта (склада, хвостохранилища) при скорости ветра 2 м/с, дующего в направлении точки отбора пробы.

      Пример 1. Оценить объем неорганизованных выбросов от объединенного склада цементного завода при поступлении в него 100 г/час сырья и 78 т/час клинкера. Характеристика объекта сведена в таблице 22 согласно приложению к настоящей Методике.

      Подставляя данные таблицы 22 согласно приложению к настоящей Методике в уравнение (1), определяем мощность выброса



5. Расчет выбросов при пересыпке пылящих материалов

      16. Интенсивными неорганизованными источниками преобразования являются пересыпки материала, погрузка материала в открытые вагоны, полувагоны, загрузка материала - грейфером в бункер, разгрузка самосвалов в бункер, ссыпка материала открытой струси в склад и др. Объемы пылевыделений от всех этих источников могут быть рассчитаны по формуле (2)


, г/с (2)

      где k1, k2, k3, k4, k5, k7 – коэффициенты, аналогичные коэффициентам в формуле (1);

      В' — коэффициент, учитывающий высоту пересыпки и принимаемый по данным таблицы 7 согласно приложению к настоящей Методике.

      G — производительность узла пересыпки, т/час.

      Пример. Рассчитать объем пылевыделений при разгрузке самосвалов в бункер шоковой дробилки. Расчетные параметры приведены в таблице 23 согласно приложению к настоящей Методике.


г/с

      17. Пересыпка угля.

      При пересыпках, погрузке и разгрузке угля на технологическом комплексе поверхности угольных шахт удельный выброс пыли определяется по формуле:

     

,кг/т (3)

      где Ауi — количество угля, прошедшего через точку пересыпки (погрузки, разгрузки), т/час;

      Пм — добыча угля на шахте, т/час;

      Е- удельное пылевыделение, кг/т, определяемое следующим образом:

      E = a*wp*n+c, кг/т (4)

      где

      а, n и с - эмпирические параметры, значения которых для углей разных марок представлены в таблице 8 согласно приложению к настоящей Методике.

      wp -влажность угля, %.

      Удельное пылеобразование при пересылках, погрузке, разгрузке рядового угля или смеси нескольких стандартных классов рассчитываются по формуле:


, кг/т (5)

      где Еi - удельное пылевыделение i-го стандартного класса крупности угля, кг/т;

     

i - доля /-го класса крупности в смеси угля, %

      18. Сдувы пыли. При постоянной интенсивности источника пылевыделения уровень местного загрязнения атмосферы является функцией скорости воздуха с- месте расположения источника, направления воздушного потока, степени его турбулентности, расстояния от очага пылевыделения до места отбора пробы воздуха.

      19. С возрастанием скорости воздушного потока до наступления равновесия преобладает процесс рассеивания выделяемой источником пыли, и ее концентрации в воздухе снижается. При дальнейшем возрастании скорости потока начинает преобладать процесс сдувания пыли и запыленность воздуха увеличивается.

      20. Процесс сдувания пыли весьма сложен, его интенсивность зависит от целого ряда факторов: дисперсного состава пыли и формы пылинок, ее минералогического и химического состава, удельного веса, физико-химических свойств, величины сил адгезии, скорости воздушного потока, уровня его запыленности и т. д.

      21. Основным из этих факторов является скорость воздушного потока, так как сдувание пыли происходит лишь в том случае, когда действие аэродинамических сил на пылинку превышает действие всех остальных сил.

      22. Расчет пылеобразования при автотранспортных работах, (г/с) рассчитывается по формуле:

     


      C1 – коэффициент, учитывающий среднюю грузоподъемность транспорта;

      С2 - коэффициент, учитывающий среднюю скорость транспорта,

      С3 - коэффициент, учитывающий состояние автодорог;

      С4 - коэффициент, учитывающий профиль поверхности материала на платформе определяемый как соотношение C4 = Fфакт/F0

      Fфакт – фактическая площадь поверхности материала на платформе, м2

      F0 — средняя площадь платформы, м2

      Значение С4 колеблется в пределах 1,3-1,6 в зависимости от крупности материала и степени заполнения платформы;

      С5 - коэффициент, учитывающий скорость обдува материала, которая определяется как геометрическая сумма скорости ветра и обратного вектора средней скорости движения транспорта. Значение коэффициента приведено в таблице 12 согласно приложению к настоящей Методике;

      С6-коэффициент, учитывающий влажность поверхностного слоя материала, равный С6=k5 в уравнении (1) и принимаемый в соответствии с таблицей 4 согласно приложению к настоящей Методике;

      N — число ходок (туда и обратно) всего транспорта в час;

      L — среднее расстояние транспортировки в пределах карьера, км;

      q1 — пылевыделение в атмосферу на 1 км пробега C1=l, С2=1, С3 =1 принимается равным 1450 г.


— пылевыделение с единицы фактической поверхности материала на платформе, г/м2 * с;

=q' (таблица 6), согласно приложению к настоящей Методике;

      n — число автомашин, работающих в карьере;

      C7 — коэффициент, учитывающий долю пыли, уносимой в атмосферу, и равный 0,01.

      23. Выбросы токсичных веществ газов при работе карьерных машин. Расход топлива в кг/час на 1 лошадиную силу мощности составляет ориентировочно для карбюраторных двигателей 0,4 кг/л.с. час и для дизельных двигателей - 0,25 кг/л с. час. Количество выхлопных газов при работе карьерных, машин составляет 15—20 г на 1 кг израсходованного топлива.

      Приближенный расчет количества токсичных веществ, содержащихся в выхлопных газах автомобилей, можно производить, используя коэффициенты эмиссии (16), приведенные в таблице 13 согласно приложению к настоящей Методике.

      Количество вредных веществ, поступающих в атмосферу, определяют путем умножения величины расхода топлива в тоннах на соответствующие коэффициенты. Данные по расходу топлива для некоторых автомашин приведены в таблице 14 согласно приложению к настоящей Методике.

      24. Выбросы при выемочно-погрузочных работах. При работе экскаваторов пыль выделяется, главным образом, при погрузке материала в автосамосвалы. Объем пылевыделения можно описать уравнением


, г/с (8)

      где Р1 - доля пылевой фракции в породе; определяется путем промывки и просева средней пробы с выделением фракции пыли размером 0-200 мкм (Р1=k1)

      Р2 - доля переходящей в аэрозоль летучей пыли с размером частиц 0-50 мкм по отношению ко всей пыли в материале (предполагается, что не вся летучая пыль переходит в аэрозоль). Уточнение значения P2 производится отбором запыленного воздуха на границах пылящего объекта при скорости ветра, 2 м/с, дующего в направлении точки отбора пробы (P2 = k2 из таблицы 1) согласно приложению к настоящей Методике;

      Р3 - коэффициент, учитывающий скорость ветра в зоне работы экскаватора. Берется в соответствии с таблицей 2 согласно приложению к настоящей Методике (Р3 = k3); P4 - коэффициент, учитывающий влажность материала и, принимаемый в соответствии с таблицей 4 согласно приложению к настоящей Методике (Р4=k4)

      G - количество перерабатываемой экскаватором породы, т/ч

      P5 - коэффициент, учитывающий крупность материала и принимаемый в соответствии с таблицей 7 согласно приложению к настоящей Методике (Р5 = k5);

      Р6 - коэффициент, учитывающий местные условия и принимаемый в соответствии с таблицей 3 согласно приложению к настоящей Методике (Р6=k6);

      25. Выбросы при буровых работах.

      При расчете объема загрязнений атмосферы при бурении скважин и шпуров исходим из того, что практически все станки выпускаются промышленностью со средствами пылеочистки:


, г/с (9)

      где

      n — количество единовременно работающих буровых станков;

      z — количество пыли, выделяемое при бурении одним станком, г/ч,

     

— эффективность системы пылеочистки, в долях.

      В случае, если в забое работают станки различных систем, расчетное уравнение принимает вид


, г/с (10)

      где n1, n2, ni— количество одновременно работающих станков различных систем;

      z1, z2, zi— количество пыли, выделяемое из скважин перед пылеочисткой;

     

1,

2,

i — эффективность установленного пылеочистного оборудования (таблица 15) согласно приложению к настоящей Методике.

      26. Выбросы пыли при взрывных работах. Взрывные работы сопровождаются массовым выделением пыли. Большая мощность пылевыделения обусловливает кратковременное загрязнение атмосферы, в сотни раз превышающее ПДК. Для расчета единовременных выбросов пыли при взрывных работах можно воспользоваться уравнением (11)

      Q4 = a1*a2*a3*a4*D*106, г (11)

      где а1 – количество материала, поднимаемого в воздух при взрыве 1 кг ВВ (4-5 т/кг);

      a2 – доля переходящей в аэрозоль летучей пыли с размером частиц 0-50 мкм по отношению к взорванной горной массе (а-2*10-5);

      a3 – коэффициент, учитывающий скорость ветра в зоне взрыва;

      a4 – коэффициент, учитывающий влияние обводненности и предварителного увлажнения забоя;

      D – величина заряда ВВ, кг.

6. Расчет выбросов загрязняющих веществ в атмосферу при погрузочно-разгрузочных работах.

      27. Погрузочно-разгрузочные работы в разрезе сопровождаются значительным пылевыделением.

      28. На интенсивность пылевыделения оказывают влияние объем одновременно разгружаемой породы, высота разгрузки, угол поворота экскаватора. Так, при высоких забоях чаще происходит обрушение верхней части уступа, что приводит к запыленности. Запыленность воздуха изменяется почти в таких же соотношениях, как и изменение объема одновременно разрушаемой породы. Завышение высоты разгрузки и угла поворота экскаватора ведет к увеличению запыленности воздуха.

      29. Работающее на погрузочно-разгрузочных работах оборудование отличается многообразием с широким диапазоном технологических и эксплуатационных качеств. На предприятиях используется оборудование цикличного и непрерывного действия.

      30. К основному оборудованию цикличного действия относятся механические лопаты и бульдозеры. К основным машинам непрерывного действия относятся роторные экскаваторы.

      31. В методике рассматриваются машины, действующие или намечаемые к выпуску в ближайшем будущем. Для образцов техники, снятых с производства, но встречающихся, удельные показатели для расчета вредных выбросов следует принимать по аналогии с приведенными в методике.

      В таблице 17 согласно приложению к настоящей Методике приведены данные по удельному выделению твердых частиц (пыли) отгружаемого (перегружаемого) материала при работе различных типов применяемого оборудования.

      32. Одноковшовые экскаваторы являются основным оборудованием на добычных, вскрышных и отвальных работах. С помощью одноковшовых экскаваторов осуществляются: погрузка вскрышных пород и полезного ископаемого в забое, переэкскавация навалов породы, проведение траншей, нарезка новых горизонтов, погрузка угля и породы на складах и дробильно-

      перегрузочных пунктах, укладка пород во внутренние и внешние отвалы и т.д. Все процессы сопровождаются значительным выделением пыли.

      Масса пыли, выделяющейся при работе одноковшовых экскаваторов, определяется по формуле:

     

, т/год (6.1)

      где qуд - удельное выделение твердых частиц (пыли) с 1 т отгружаемого (перегружаемого) материала, г/т (таблица 17) согласно приложению к настоящей Методике;

     

- плотность пород, т/м3; Е - вместимость ковша экскаватора, м3;

      Тr - чистое время работы экскаватора в год, ч.;

      Кэ – коэффициент экскавации (таблица 18) согласно приложению к настоящей Методике;

      tц - время цикла экскаватора, с;

      K1 - коэффициент, учитывающий скорость ветра, (м/с), определяется по наиболее характерному для данной местности значению скорости ветра.

Скорость ветра, м/с

до 2

2,1-5

5,1-7

7,1-10

10,1-12

12,1-14

14,1-16


Коэффициент

K1

1,0

1,2

1,4

1,7

2

2,3

2,6


      К2 - коэффициент, учитывающий влажность материала.

Влажность материала, %

до 0,5

0,6-1

1,1-3

3,1-5

5,1-7

7,1-8

8,1-9

9,1-10

>10

Коэффициент К2

2,0

1,5

1,3

1,2

1,0

0,7

0,3

0,2

0,1


      Максимальный из разовых выброс вредных веществ при погрузочных работах одноковшовым, экскаватором

     

, г/с (6.2)

      33. При добыче полезных ископаемых наряду с одноковшовыми используются роторные экскаваторы.

      Масса вредных веществ, выделяющихся при работе роторного экскаватора:


, г/с (6.3)

      где nс - частота ссыпок (частота чередования режущих поясов), мин-1.

      Максимальный из разовых выброс вредных веществ при работе роторного экскаватора:

     

, г/с (6.4)

      34. Для зачистки кровли пластов полезного ископаемого, планировки площадок, для послойной разработки горных пород и перемещения их на расстояние до 100-150 м, для работы на отвалах и т.д. используются бульдозеры.

      При работе бульдозера происходит выделение пыли и вредных газов в атмосферу.

      Масса пыли, выделяющейся при разработке пород или отвалообразовании бульдозером:

     

, т/год (6.5)

      где qуд - удельное выделение твердых частиц с 1 т перемещаемого материала, г/т (таблица 19) согласно приложению к настоящей Методике;

      t см - чистое время работы бульдозера в смену, ч; V - объем призмы волочения, м3;

      t цб - время цикла, с; nсм - количество смен работы бульдозера в год.

      Максимальный из разовых выброс вредных веществ при разработке пород или отвалообразовании бульдозером.

     

, г/с (6.6)

      Выброс загрязняющих веществ от сжигания топлива бульдозером зависит от режима его работы. В среднем дизельный двигатель бульдозера 40% чистого времени смены работает при полной мощности и 40% времени использует мощность частично (30-40%), 20% времени – работает на холостом ходу.

      Масса i-гo вредного вещества, выделяющегося при работе дизельного двигателя бульдозера

     

, т/год (6.7)

      Суммарная масса вредных веществ, выделяющихся при работе двигателя бульдозера:

     

, т/год (6.8)

      где qудi - удельный выброс i-гo вредного вещества при работе двигателя в соответствующем режиме, кг/ч (таблица 20)* согласно приложению к настоящей Методике,

      txx, t40%, t100% - время работы двигателя в течение смены, соответственно на холостом ходу, при частичном использовании мощности двигателя, %.

      txx = t 1/100 х t см , ч; t40%, t100% определяется аналогично (6.9)

      где t1 - процентное распределение времени работы двигателя на различных нагрузочных режимах (см. выше);

      t см - чистое время работы бульдозера в смену, ч;

      Тсм - число смен работы бульдозера в году;

      Nб -число бульдозеров.

      Масса оксидов серы SO2, выбрасываемых при работе дизельного двигателя, определяется по содержанию серы в топливе и концентрации в отработавших газах. Последняя, в свою очередь, рассчитывается по измеренным значениям расхода воздуха и топлива.

7. Расчет выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от породных отвалов.

      35. Масса выбросов вредных веществ на отвалах.

      Валовый выброс вредных веществ (пыли) на отвалах вскрышных пород осуществляется точечными, линейными и плоскостными источниками. К точечным источникам относятся места складирования горной массы, к линейным - транспортные коммуникации, расположенные на отвале, включая и вспомогательные. К плоскостным источникам относятся пылящие поверхности отвала. Дополнительным источником загрязнения воздуха на отвале являются мобильные источники-автомобили и технологические поезда. Масса вредных веществ, образующихся на отвалах вскрышных пород.

      ma.o= mв.у + m coт * S coт + mД *SД , т/год. (7.1)

      где mв.у - масса твердых частиц, выделяющаяся в зоне выгрузки и укладки пород, т/год; m coт - масса твердых частиц, сдуваемая с 1 м2 свежеотсыпанного отвала за год, т/год;

      S cот – площадь свежеотсыпанного отвала, равная площади, отсыпаемой за год, м2;

      mД - масса твердых частиц, сдуваемая с 1 м2 дефлирующих поверхностей отвала, т/год;

      SД - площадь дефлирующих поверхностей отвала, м2.

      36. При железнодорожном и автомобильном транспорте масса вредных веществ (пыли) на отвале в зоне выгрузки складывается из массы пыли, образующейся в момент выгрузки из вагона или самосвала и образующейся при складировании вскрышных пород:

     

, т/год (7.2)

      где qуд.в, qуд.ск - удельное выделение твердых частиц с 1 т породы, соответственно выгружаемой из транспортного средства и складируемой в отвал (таблица 17) согласно приложению к настоящей Методике;

      Q o - объем породы транспортируемый на отвал, т/год.

      37. При конвейерном транспорте укладка пород в отвал производится ленточным отвалообразователем.

     

, т/год (7.3)

      где qуд.в - удельное выделение твердых частиц с 1 т породы при формировании отвала отвалообразователем (таблица 17) согласно приложению к настоящей Методике.

      Максимальный из разовых выброс вредных веществ на отвале в зоне выгрузки и складирования пород;

      при автомобильном и железнодорожном транспорте:

     

, г/с (7.4)

      где Qч - объем породы, подаваемой в отвал за 1 ч, т/ч;

      при конвейерном транспорте:

     

, г/с (7.5)

      Масса твердых частиц, сдуваемых с 1 м2 свежеотсыпанного отвала

     

, т/год (7.6)

      где qо - удельная сдуваемость твердых частиц с пылящей поверхности свежеотсыпанного отвала или дефлирующих поверхностей отвала, мг/м2·с;

      Тс – годовое количество дней с устойчивым снежным покровом.

      Масса твердых частиц, сдуваемых с 1 м2 дефлирующих поверхностей отвала:

     

, (7.7)

      где Кб - коэффициент, учитывающий эффективность сдувания твердых частиц с поверхности отвала (0,2 - в первые три года после прекращения эксплуатации; 0,1 - в последующие годы до полного озеленения отвала).

      Площадь дефлирующих поверхностей отвала: при железнодорожном транспорте и экскаваторной укладке пород в отвал (рисунок 1):



      Рисунок 1


(7.8)

      где h1 - высота верхнего подуступа, м;

      Но - общая высота отвала,м;

     

0 - угол откоса яруса;

      Lо - длина отвала, м;

     

- половина шириныверхнего подуступа, м.

      При автомобильном транспорте и бульдозерном отвалообразовании:

     


      где

r, вr - размеры яруса в плане по его поверхности, м;

      r -порядковый номер яруса;

      Rя - количество ярусов; внr,

нr – размеры яруса в плане по нижнему основанию, м.

      При конвейерном транспорте площадь дефлирующей поверхности на горизонтальном основании: для одноярусных отвалов (рисунок 2)



      Рисунок 2


(7.10)

      где Ао - ширина заходки, м;

      для многоярусных отвалов (рисунок 3)



      Рисунок 3



      где H1, H2...Hn - высота ярусов отвала, м;

1

2…

n - угол откоса ярусов (1, 2...n).

      Выбросы пыли от автотранспорта в карьерах:



      Выбросы при выемочно-погрузочных работах:


г/с

      Выбросы при буровых работах:


г/с

      Выбросы при взрывных работах:


, г

      Суммарный выброс пыли из карьера:


г/с

      Залповый выброс пыли:


г/с.


  Приложение
  к Методике расчета
  нормативов выбросов от
  неорганизованных
  источников

Сводная таблица расчетных параметров

      Таблица 1

      Значение коэффициентов k1, k2 для определения выбросов пыли

№ пп

Наименование материала

Плотность материала, г/см3

Весовая доля пылевой фракции k1, в материале

Доля пыли, переходящая в аэрозоль, k2


Огарки

3,9

0,04

0,03


Клинкер

3,2

0,01

0,003


Цемент

3,1

0,04

0,03


Известняк

2,7

0,04

0,02


Мергель

2,7

0,05

0,02


Известь комовая

2,7

0,07

0,02


Известь молотая

2,7

0,07

0,05


Гранит

2,8

0,02

0,04


Мрамор

2,8

0,04

0,06

0

Мел

2,7

0,05

0,07

1

Гипс комовой

2,6

0,03

0,02

2

Гипс колотый

2,6

0,08

0,04

3

Доломит

2,7

0,05

0,02

4

Опока

2,65

0,03

0,01

5

Пегматит

2,6

0,04

0,04

6

Гнейс

2,9

0,05

0,02

7

Каолин

2,7

0,06

0,04

8

Нефелин

2,7

0,06

0,02

9

Глина

2,7

0,05

0,02

0

Песок

2,6

0,05

0,03

1

Песчаник

2,65

0,04

0,01

2

Слюда

2,8

0,02

0,01

3

Полевой шпат

2,5

0,07

0,01

4

Шлак

2,5-3,0

0,05

0,02

5

Диорит

2,8

0,03

0,06

6

Порфироиды

2,7

0,03

0,07

7

Графит

2,2-2,7

0,03

0,04

8

Уголь

1,3

0,03

0,02

9

Зола

2,5

0,06

0,04

0

Диатомит

2,3

0,03

0,2

1

Перлит

2,4

0,04

0,06

2

Керамит

2,5

0,06

0,02

3

Вермикулит

2,6

0,06

0,04

4

Аглопорит

2,5

0,06

0,04

5

Туф

2,6

0,03

0,02

6

Пемза

2,5

0,03

0,06

7

Сульфат

2,7

0,05

0,02

8

Шамот

2,6

0,04

0,02

9

Смесь песка и извести

2,6

0,05

0,01

0

Кирпич, бой

-

0,05

0,01

1

Минеральная вата

-

0,05

0,01

2

Щебенка*

-

0,04

0,02


      * Брать по тому материалу, из которого делают щебенку

      Таблица 2

      Зависимость величины k3 от скорости ветра

Скорость ветра, м/с

k3

до 2

до 5

до 7

до 10

до 12

до 14

до 16

до 18

до 20 и выше

1,0

1,2

1,4

1,7

2,0

2,3

2,6

2,8

3,0


      Таблица 3

      Зависимость величины k1 от местных условий

Местные условия

k1

Склады, хранилища открытые

а) с 4-х сторон

б) с 3-х сторон

в) с 2-х сторон поли. и с 2-х сторон частично

г) с 2-х сторон

д) с одной стороны*

е) загрузочный рукав

ж) закрыт с 4-х сторон**

 

1,0

0,5

0,3

0,2

0,1

0,001

0,005


      * (а-д) — коэффициенты, учитывающие местные условия при статическом хранении;

      ** при переводе неорганизованных источников узла пересчете в организованные считать выброс пыли в атмосферу до 30% от нормативного показателя при аспирации узла;

      Таблица 4

      Зависимость величины k5 от влажности материалов

Влажность материалов, % ***

k5

0-0,5,

1,0

до 1,0

0,9

до 3,0

0,8

до 5,0

0,7.

до 7,0

0,6

до 8,0

0,4

до 0,0

0,2

до 10,0

0,1

свыше- 10

0,01


      Таблица 5

      Зависимость величины k7 от крупности материала

Размер куска, мм

k7

500

500-100

100-50

50-10

10-5

5-3

3-1

1

0,1

0,2

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

1,0


      *** для песка на складах при влажности 3% и более — выбросы не считать.

      Таблица 6

      Значение величины q

при условии k3=1; k5 = 1

Складируемый материал

q

, г/м2*с

Клинкер, шлак

0,002

Щебенка, песок, кварц

0,002

Мергель, известняк, огарки, цемент

0,003

Сухие глинистые материалы

0,004

Хвосты асбестовых фабрик, песчаник, известь

0,005

Уголь, гипс, мел

0,005


      Таблица 7

      Зависимость величины В

от высоты пересыпки

Высота падения материала

В'

0,5

0.4

1,0

0.5

1,5

0.6

2,0

0.7

4,0

1.0

6,0

1.5

8,0

2,0

10,0

2.5


      Таблица 8

      Значение параметров n, а, с для определения удельного пылевыделения (Е)

Марка угля

Класс крупности, мм

n

а

с


25-50

4.8157

3.5981

0.00001698


13-25

7.1572

6.2082

0.00001698

А

6-13

8.8583

7,5171

0.00001698


3-6

8,9905

8.2518

0.00001698


0-3

9.3696

8.6744

0.00001698


25-50

3.8743

2,1633

0,003015


13-25

5.2677

3,8469

0.003015

ПА

6-13

5.9840

4.7127

0.003015


3-6

6.3410

5.1443

0.003015


0-3

6,5863

5,4408

0.003015


25-50

5,9216

4.3124

0.1008


13-25

6.4686

4.8175

0.1008

Т

6-13

7.1437

5.1442

0.1008


3-6

7.5095

5 7740

0.1008


0-3

7.7292

5,СУ23

0,1008


25-50

3.3983

3,1191

0.1374


3-25

3,5899

3.2850

0,1374

ОС

6-13

3,6121

3.3695

0.1374


3-6

3.6505

3,4146

0,1374


0-3

3,0735

3,4415

0.1374


25-50

2.9541

3,0767

0,6025


13-25

3,1658

3.3(30)

0,6025

Ж

6-3

3.2743

3.4340

0,6025


3-6

3.3815

3.4978

0,6025


0-3

3,3657

3.53631

0,6025


25-50

3.0449

2,8428

0,1431


13-25

3,2691

3.11411

0,1431

К

6-13

3,3852

3.2547

0.1431


3-6

3,4458

3.328Г

0.1431


0-3

3,4808

3,3705

0,1431


25-50

5.7268

7,5392

29.72

Г

13-25

5.9816

7.8029

29,72


0-13

6,1128

7.9417

29.77


3-6

6.7821

8.01401

29.77


0-3

6,2242

8.0595

29.77


25-50

8.1515

9.7551

0.6152

Д

13-25

11,5166

13.8668

0,6152


6-13

13.2431

15,9773

0.6152


3-6

14,1611

17,0994

0,6152


      Таблица 9

      Зависимость С1 от средней грузоподъемности транспорта

Средняя грузоподъемность, т

С1

5

0,8

10

1,0

15

1,3

20

1,6

25

1,9

30

2,5

40

3,0


      Таблица 10

      Зависимость С2 от средней скорости транспортирования

Средняя скорость транспортирования, км/ч

С2

5

10

20

30

0,6

1,0

2,0

3,5


      Таблица 11

      Зависимость С3 от состояния дорог

Состояние карьерных

С3

дорог


Дорога без покрытия (грунтовая)

1.0

Дорога с щебеночным покрытием

0.5

Дорога с щебеночным

0.1

покрытием, обработанная


раствором хлористого


кальция, ССБ, битум-


ной эмульсией



      Таблица 12

      Зависимость С5 от скорости обдува кузова

Скорость обдува, м/с

С5

До 2

5

10

1.0

1.2

1.5


      Таблица 13

      Выбросы вредных веществ при сгорании топлива

Вредный компонент


Выбросы вредных веществ

двигателями

карбюраторными

дизельными

Окись углерода

0.6 т/т

0.1 г/т

Углероды

0.1 т/т

0,03т/т

Двуокись азота

0.04 т/т

0.01 т/т

Сажа

0.58 кг/т

15.5 кг/т

Сернистый газ

0.002 т/т

0.02 г/г

Свинец

0.3 кг/т

—

Бенз(а)пирен

0.23 г/т

0.32 г/т


      Таблица 14

      Расход топлива различными транспортными средствами

Марка автомашины

Вид топлива

Расход топлива, т/ч.

КАМАЗ - 511

КРАЗ - 25Г, Б- 1

ЗИЛ MM3-555

дизельное

дизельное

бензин

0.013

0.019

0.0 14


      Таблица 15

      Значение

для расчета объема пылевыбросов при бурении

Способ бурения

Системы пылеочистки

Шарошечное

Огневое

Циклоны 0,75 Мокрый пылеуловитель 0,85

Рукавный фильтр 0,95


      Таблица 16

      Интенсивность пылевыделения некоторых машин в карьерах

Источники выделения пыли

Интенсивность пылевыделения

Примечание

мг/с

г/ч

Буровой станок БМК

27

97

с пылеуловителем

Буровой станок БСШ-1

110

396

-------

Буровой станок БА-100

2200

7920

без пылеуловителя

Буровой станок СБО-1

250

900

с пылеуловителем

Пневматический бурильный молоток

100

360

при бурении сухим способом

Пневматический бурильный молоток

5

18

при бурении мокрым способом

Экскаватор СЭ-3

500

1800

нагрузка сухой руды

Экскаватор СЭ-3

120

432

нагрузка мокрой руды

Бульдозер

250

900

при работе по сухой природе

Автосамосвал

5000

18000

при движении по сухим дорогам без твердого покрытия


      Таблица 17

      Удельное пылевыделение эксковаторов при работе в забое и на отвале

Наименование оборудования

Удельное пылевыделение (qуд, г/м3-для вскрышных пород, qуд, г/т для угля) в зависимости от крепости пород f

Порода

Уголь

1

2

3

4

5

1

2

Одноковшовые экскаваторы*








ЭКГ-5А

2,4

3,4

4,8

7,2

10,9

1,93

1,93

ЭКГ-8И

2,9

4Д

5,8

8,7

13,2

2,78

2,78

ЭКГ-10

3,1

4,4

6,3

9,4

14,3

2,84

2,84

ЭКГ-12,5

3,1

4,4

6,3

9,4

14,3

2,86

2,86

ЭКГ-15

3,8

5,4

7,6

11,4

17,3

2,84

2,84

ЭКГ-20

4,2

5,9

8,4

12,7

19,2

-

-

ЭКГ-30

4,8

6,8

9,6

14,4

21,8

-

-

Роторные экскаваторы








ЭРГ - 1250 ОЦ

-

-

-

-

-

20

28

ЭРГ - 1250

-

-

-

-

-

20

28

ЭРП - 2500

-

-

-

-

-

11

15

ЭРП - 5250

-

-

-

-

-

7

8

Экскаваторы на отвале








ЭКГ-5А

3,1

4,4

6,2

9,4

-

-

-

ЭКГ-8И

3,8

5,3

7,5

11,3

-

-

-

ЭШ -6,5 45У

7,2

10,1

14,3

21,4

-

-

-

ЭШ – 14.50

7,2

10,1

14,3

21,4

-

-

-

ЭШ – 20.65

10,3

14,4

20,4

30,5

-

-

-

ЭШ – 11.70

10,8

15,2

21,5

32,2

-

-

-

ЭШ – 40.85

12,5

17,4

24,7

36,9

-

-

-

ЭШ – 15.90

14,1

19,7

27,9

41,8

-

-

-

ЭШ – 20.90

14,1

19,7

27,9

41,8

-

-

-

ЭШ – 65.100

14,7

20,5

29,1

43,5

-

-

-

ОШС 4000/125


=1-1,8

9…..18

-

-

-

-

-

-


      *Приведены значения qуд при погрузке экскаваторами горной массы в автосамосвалы;

      qуд при погрузке экскаваторами горной массы в думпкары увеличиваются на 10%.

      Таблица 18

      Коэффициенты разлыхления горной массы и экскавации

Категория пород по трудности экскавации

Плотность породы в массиве, т/м3

Коэффициенты

Разрыхления горной массы

Экскавации

Прямая лопата

Драглайн

1

1,6

1,15

0,91

0,87

2

1,8

1,25

0,84

0,80

3

2,0

1,35

0,70

0,67

4

2,5

1,50

0,60

0,57


      Таблица 19

      Удельное выделение твердых частиц (пыли) с 1т материала, перемещаемого бульдозером

Марки бульдозера

Выделение пыли при крепости пород, г/т

Уголь

Порода

1

2

1

2

3

4

ДЭ-110А

1,00

1,25

0,66

0,85

1,18

1,85

ДЗ-35С

1,15

1,45

0,70

0,91

1,23

1,93

ДЗ-118

1,20

1,50

0,74

0,93

1,30

2,11


      Таблица 20

      Удельные выбросы вредных веществ дизельными двигателями бульдозеров

Марка

бульдозера


Загрязняющие

вещества


Удельный выброс, кг/ч, при различных режимах работы


Холостой

ход

40%

мощности

Максимальная

мощность

ДЗ 110А

(100)*


СО

0,137

0,205

0,342

NOх

0,054

0,351

0,133

СН

0,072

0,214

0,275

С

0,003

0,019

0,044

ДЗ-35С

(150)


СО

0,158

0,396

0,238

NOх

0,061

0,153

0,398

СН

0,137

0,239

0,308

С

0,006

0,030

0,061

ДЗ-118

(250)


СО

0,201

0,504

0,302

NOх

0,079

0,198

0,515

СН

0,180

0,315

0,415

С

0,017

0,049

0,112


      * В скобках указан тяговый класс, кН.

      Таблица 21

      Удельная сдуваемость пыли с поверхностей отвала (скальные смешанные породы)

Приземная

скорость ветра м/с


Удельная сдуваемость, мг/м2·с при высоте отвала, м


10

50

100

150

5

3,7

9,3

13,8

17,4

8

14,3

35,8

53,3

67,3

10

26,7

68,2

100,9

127,1


      Таблица 22

Наименование параметра

Единица измерения

Значение параметра

сырье

клинкер

Поток материала

Влажность материала

Содержание пыли в материале (k1)

Содержание частиц до 50 мкм в пыли (k2)

Значение (k3) при среднегодовой скорости ветра 4 м/с

Значение (k4) (таблица 3)

Значение (k5) (таблица 4)

Значение k6= Fфакт/F

Значение (k7) (таблица 5)

Высота падения материала

Значение В' (таблица 7)

Унос пыли с 1 м2 фактической поверхности

Габариты склада a * b * h

Площадь склада

т/ч

%

доля по весу

-

-

-

-

-

-

-

м

доля по весу

г/м2*с

м3

м2

100

3,6

0,04

0,02

1,2

1,0

0,8

1,4

0,1

5,0

1,2

0,003

27 Х88Х7

2376

78

0,1

0,01

0,003

1,2

1,0

1,0

1,4

0,5

1,5

0,002

27Х60Х7

1620


      Таблица 23

      Сводная таблица расчетных параметров

Наименование параметра

Ед.измерения

Значение параметра

Производительность узла пересыпки

Высота падения материала

Доля пылевой фракции в материале (k1)

Доля пыли от всей массы, переходящая в аэрозоль, (k2)

Скорость ветра

Коэффициент, учитывающий метеоусловия, (k3)

Коэффициент, учитывающий местные условия степень защищенности узла от внешних воздействий (k4)

Влажность материала

Коэффициент, учитывающий влияние влажности материала, (k5)

Коэффициент, учитывающий высоту падения материала, (В')

Коэффициент, учитывающий крупность материала, (k7)

т/ч

м

доля по весу

-

м/с

доля по весу

-

%

440

5

0,05

0,02

4

1,2

0,1

4

0,7

1,4

0,5


      Таблица 24

      Сводная таблица расчетных параметров

Источник загрязнения расчетных параметров

Значение расчетного параметра

Автотранспорт

Средняя грузоподъемность автосамосвала, т

Значение С1 (таблица 9)

Суммарное число ходок машин (туда и обратно) в час (N)

Число машин в карьере (n), шт.

Среднее расстояние транспортировки (L), км

Средняя скорость транспортирования

, км/ч

Значение С2 (таблица 12)

Значение С3 (таблица 13)

Средняя площадь платформы машин,

, м2

Средняя площадь материала на платформе (Fфакт), м2

Значение С4, Fфакт/ F0

Скорость ветра, м/с

Скорость обдува, м/с

Значение С5 (таблица 14)

Влажность материала, %

Значение С6 (таблица 4)

Пылевыделение на 1 км пробега (q1) при С1=1; С2=1; С3=1, г

Пылевыделение с единицы поверхности материала (q2) при С4=1; С5=1; С6=1, г/м2*с

Значение С7=k7

15

1,3

60

20

5

15

1,5

0,5

12

15

1,25

5

7

1,32

2,5

0,8

1450

0,003

0,01

Выемочно - погрузочные работы

Количество перерабатываемого экскаваторам породы (G), т/ч

Доля пылевой фракции (0-200 мкм) в породе (Р1=k1) (таблица 1)

Содержание частиц, переходящих в аэрозоль, размером до 50 мкм в пыли (Р2=k2) (таблица 1)

Скорость ветра в зоне работы экскаватора, м/с

Значение Р3 (таблица 2)

Влажность материала, %

Значение Р4 (таблица 4)

Значение В' (таблица 7)

Значение Р5=k7 (таблица 5)

100

0,03

0,01

5

1,2

2,5

0,8

0,4

0,5

Взрывные работы

Удельный расход ВВ, кг/м3

Удельный вес породы, т/м3

Количество материала, поднимаемого в воздух при взрыве 1 кг ВВ (а1), т

Доля переходящей в аэрозоль летучей пыли по отношению к 1 т породы (а2)

Скорость ветра, м/с

Значение а3 (таблица 2)

Значение а4 (скважины обводняются, орошение зоны не производится)

Объем взрываемого блока: тыс. м3 

тыс. т

Суммарная величина (D) взрываемого заряда ВВ , кг

0,55

2,5

4,5

0,00002

До 5

1,32

0,5

20

50

11000

Буровые работы

Количество одновременно работающих буровых станков (n), шт.

Количество пыли, выделяемое при бурении одним станком (z), г/ч

Эффективность системы пылеочистки,


4

8000

0,85



  Приложение № 9
  к приказу Министра
  окружающей среды и
  водных ресурсов
  Республики Казахстан
  от 12 июня 2014 года
  № 221-Ө

Методика расчета нормативов выбросов вредных веществ от стационарных дизельных установок
1. Общие сведения

      1. Настоящая методика предназначена для определения подлежащих нормированию и контролю выбросов окислов азота NOX (как суммы NО и NO2 в приведении к NO2), окиси углерода (СО) и не нормируемых (сернистого ангидрида SO2, акролеина С3Н4О, формальдегида СН2О, углеводородов СnН1.85n, сажи С) вредных компонентов отработавших газов стационарных дизельных установок.

      2. Данная методика примененяется при расчете нормативов выбросов промышленных и энергетических стационарных дизельных установок, как имеющих свободный выброс газов в атмосферу, так и оборудованных средствами газоочистки, укомплектованных и отрегулированных по ТУ завода-изготовителя, находящихся в исправном техническом состоянии и работающих в соответствии с назначением.

      3. Термины и определения.

      Стационарная дизельная установка - установка для выработки электрической, гидравлической, тепловой или иного вида энергии, отдаваемой стороннему потребителю, в качестве первичного источника в которой используется дизель, работающий по нагрузочной характеристике.

      Нагрузочная характеристика - режим работы дизеля при постоянной частоте вращения (поддерживаемой с точностью, обеспечиваемой автоматическим регулятором) и нагрузкой, изменяющейся в пределах от минимальной до максимальной, допускаемой ТУ на дизель.

      Выброс вредного (загрязняющего) вещества на 1 кг топлива (е), г/кг - масса в граммах вредного (загрязняющего) вещества, выделенная в атмосферу с отработавшими газами при сгорании в дизельной установке 1 кг топлива.

      Скорость выделения вредного (загрязняющего) вещества Е, г/сек - масса в граммах вредного (загрязняющего) вещества, выделенная в атмосферу с отработавшими газами в течение 1 сек эксплуатации дизельной установки на отдельно оговоренном режиме.

      Эксплуатационный цикл работы дизельной установки - совокупность условных режимов работы, характеризующихся одинаковой с реальной эксплуатацией средней нагрузкой и типичным составом нагрузочных режимов.

      Or- отработавшие газы дизеля (дизельной установки);

      i - индекс обозначения отдельного вредного компонента Or;

      j - индекс обозначения отдельного режима работы дизеля (дизельной установки);

      Э - индекс, обозначающий значения параметров, относящиеся к эксплуатационному циклу.

      Значения выбросов на 1 кг топлива:

      eijt - на дискретном режиме работы дизеля (дизельной установки);

      еэ - среднее для эксплуатационного цикла (среднеэксплуатационное);

      Значения скоростей выброса, г/сек:

      Eмр - максимальная для данной установки на дискретном режиме работы (максимально разовая);

      Еэ - средняя для эксплуатационного цикла (среднеэксплуатационная);

      Егод - средняя за год (среднегодовая), либо за иной учетный период времени.

      Значения расхода топлива дизельной установкой, кг/час:

      GfJ - на дискретном режиме работы;

      Gfэ - средний за эксплуатационный цикл;

      Gfгго - количество топлива, израсходованное дизельной установкой за год эксплуатации, кг/год;

      GBBгBг- количество вредного (загрязняющего) вещества, выброшенное дизельной установкой за год эксплуатации, кг/год;

      ВВ - вредное (загрязняющее) вещество;

2. Расчет нормативов выбросов

      4. Выбросы отдельных вредных (загрязняющих) веществ определяются раздельно, и не суммируется между собой.

      Расчет параметров выбросов производится по формулам:

      выброс вредного (загрязняющего) вещества за год

      GBBгBг= 3,1536*104 *Егод, кг/год

      где 3,1536*104 - коэффициент размерности, полученный как частное от деления числа секунд в год на число г в кг.

      Среднегодовая скорость выделения ВВ:

      Егод =1.144*10-4 * Eэ *

, г/сек

      где 1.141 *10-4 - коэффициент размерности, равный обратной ветчине числа часов в году.

      Среднеэксплуатационная скорость выделения ВВ:

      Eэ=2.778*10-4* ejt * GfJ, г/сек

      где 2,778 *10-4 - коэффициент размерности, равный обратной величине числа секунд в часу.

      Максимальная скорость выделения ВВ:

      Eмр=2.778*10-4 (ejt* GfJ) max, г/сек

      5. Значения выбросов на 1 кг топлива и расхода топлива для дискретного режима работы дизельной установки и среднеэксплуатационные их значения берутся из технико-экологической характеристики дизельной установки, имеющейся в сопровождающей ее технической документации (ТУ на изготовление дизеля либо установки, технический паспорт дизеля либо установки, представленные заводом-изготовителем, протоколы периодических испытаний дизеля), а при их отсутствии - отделяется по методу, приведенному согласно приложению 1 к настоящей Методике.

      Значение расхода топлива за год эксплуатации берется по отчетным данным об эксплуатации установки.

      Результаты расчета оформляются в виде таблицы согласно приложению 2 к настоящей Методике.


  Приложение 1
  к Методике расчета
  нормативов выбросов
  вредных веществ от
  стационарных дизельных
  установок

Методика определения исходных данных для расчета параметров вредных выбросов стационарных дизельных установок

      1. Определение выброса вредных веществ на 1 кг топлива на дискретном режиме работы дизельной установки

      Выброс вредного вещества "i" на любом установившемся дискретном режиме "j" работы дизельной установки определяется по формуле:

      Eist=1.24*103*

i*KH*Cis*

г/кг топл. (1)

      где

i - молекулярная масса компонента;

      Cis - концентрация определяемого компонента в сухих отходящих газах в %.

      Gairj - расход воздуха двигателем, кг/сек;

      Кн - коэффициент обезвреживания Оr.

      Значения молекулярной массы для отдельных компонентов берутся по таблице 1 согласно приложению к настоящей Методике.

      Условная объемная концентрация сажи для расчетов по формуле (1) определяется с помощью номограммы.

      Значение коэффициента обезвреживания, равного отношению массы выбрасываемого компонента после обезвреживающего устройства к его массе до обезвреживающего устройства берется из технического паспорта обезвреживающего устройства.

      Для установок, не оборудованных обезвреживающими устройствами, либо снабженных только устройствами для разбавления отходящих газов воздухом значение коэффициента обезвреживания принимается равным 1.

      В случае, если дизельная установка имеет встроенное обезвреживающего устройство, а также при непосредственном определении выбросов у дизельной установки, оборудованной обезвреживающими устройствами, выброс вредного (загрязняющего) вещества определяется по формуле:

      eijt=1.24*103*

i*Cist*

, г/кг (2)

      где Cist -концентрация компонента, измеренная после обезвреживающего и разбавляющего устройстве, кг/сек

      Gairjt- расход воздуха с учетом разбавления отходящих газов, кг/сек.

      Gairjt = Gairj + Gairdob

      где Gairdob - расход добавочного воздуха в разбавляющем устройстве, кг/сек.

      Если известны значения удельных выбросов

, полученные при испытаниях, то

, можно определить по формуле:

     

, г/кг топл (3)

      где bj- удельный расход топлива дизеля на режиме "j" , г/(кВт.ч).

      При определении максимальной скорости выделения вредного вещества на каждом режиме нагрузочной характеристики вычисляется произведение

и выбирается режим, на котором это произведение имеет максимальное значение.

      Следует учесть, что для разных вредных компонентов, отходящих газов режимы, соответствующие максимальным значениям произведения

могут быть разными, поэтому их определяют для каждого компонента раздельно.

      2. Среднеэксплуатационное значение выброса на 1 кг топлива.

      Средне эксплуатационное значение выброса вредного (загрязняющего) вещества на 1 кг топлива для стационарной дизельной установки определяется по формуле



      где WJ - весовой коэффициент режима.

      Если цикл состоит только из рабочих режимов (без холостого хода) для каждого из которых известно значение удельных выбросов

, то:

, г/кг топл (4)

      где Pj, bj - относительная мощность и относительный удельный расход топлива на режиме j

      Рном * bном - то же на режиме мощности


;


      При пользовании формулой (4) необходимо учесть, что удельные расходы топлива b, мощность Р и удельный выброс ер должны быть согласованы по объекту, т.е. должны быть взяты либо для дизеля, либо для дизельной установки, использование смешанных данных не допускается.

      3. Режимы эксплуатационного рабочего цикла и их весовые коэффициенты.

      При определении выбросов эксплуатационный рабочий цикл дизельной установки в общем случае имеет вид по таблице 2 согласно приложению к настоящей Методике.

      Общее количество и состав режимов принимаются произвольно в соответствии со спецификой эксплуатации установки.

      При отсутствии других соображений, для расчетов использовать четырехступенчатый эксплуатационный цикл, принятый специалистами СЗЗ для апробации нормирования выбросов промышленных дизелей (таблица 3) согласно приложению к настоящей Методике.

      При пользований формулой (4) значение суммы в знаменателе по обобщенным данным характеристик дизелей для цикла по таблице 3 согласно приложению к настоящей Методике можно принять:



      4. Оценочные величины среднецикловых выбросов.

      При отсутствии точных данных для расчета выбросов возможно использовать оценочные значения среднецикловых выбросов на 1 кг топлива по таблице 4 согласно приложению к настоящей Методике.

      5. Порядок использования методики.

      Значения выбросов нормируемых компонентов в таблице 4 согласно приложению к настоящей Методике определены исходя из предположения, что на каждом дискретном режиме они равны предельно допустимым. Действительные их значения практически всегда будут ниже приведенных в таблице 4 согласно приложению к настоящей Методике, причем разность может составлять от 5-10% до 2-3 раз и более. Поэтому оценки параметров выбросов по данным таблицы 4 согласно приложению к настоящей Методике как правило будут завышены и фактическая экологическая ситуация в действительности будет более благоприятной.

      Данными таблицы 4 согласно приложению к настоящей Методике целесообразно пользоваться в тех случаях, когда установленные мощности дизельных установок малы, а также, если по местным условиям установки не приводят к существенному ухудшению состояния воздушного бассейна (имеется запас по ПДК).

      В случае отсутствия запаса по ПДК или их превышения, выбросы нормируемых вредных компонентов должны быть определены по данным непосредственных измерений либо на основе данных заводских испытаний (имеющихся в технической документации, сопровождающей установку) с использованием формул (1) либо (2).

      При отсутствии специальной необходимости определение выбросов целесообразно ограничить нормируемыми компонентами (NOX и СО), сажей и окислами серы.

      При использовании на установках мокрых газоочистных устройств (скрубберов, барботеров, оросителей и т.п.) выброс сажи должен определяться на основе прямых измерений сажесодержания газов.


  Приложение
  к Методике определения
  исходных данных для
  расчета параметров
  вредных выбросов
  стационарных дизельных
  установок

Таблицы по компонентам, эксплуатационным циклам и оценочной значений

      Таблица 1

Код ЗВ

Компонент

Молекулярная масса

0337

Окись углерода СО

28

0304

Окись азота NO

30

0301

Двуокись азота NO2

46

0330

Сернистый ангидрид SO2

64

2754

Углеводороды по эквиваленту С1Н1,85

13,85

1301

Акролеин С3Н4О

56

1325

Формальдегид СН2О

30

0328

Сажа С

12


      Таблица 2

      Общий вид эксплуатационного цикла

№№ режима

Относительная мощность в долях единицы Рj

Относительная частота вращения в долях единицы nj

Весовой коэффициент режима wj

1

Рe1

n1

w1

2

Pe2

n2

w2

3

Рe3

n3

w3

…




…




N

Рem

nN

wN


      Таблица 3

      Эксплуатационный цикл для стационарных дизельных установок

№ режима

Относительная мощность Рj

Относительная частота вращения nj

Весовой коэффициент wj

1

2

3

4

1,00

0,75

0,50

0,25

1,00

1,00*

1,00*

1,00*

0,30

0,30

0,30

0,10


      Примечание: (*) - отклонение частоты вращения от номинальной в пределах регулярной характеристики.

      Таблица 4

      Оценочные значения среднецикловых выбросов на 1 кг топлива для стационарных дизельных установок

Код

ЗВ

Компонент Оr

Оценочные значения среднециклового выброса

, г/кг топлива

0337

Окись углерода СО

25

0304

Окись азота NO

39

0301

Двуокись азота NO2

30

0330

Сернистый ангидрид S02

10

2754

Углеводороды по эквиваленту C1H18

12

1301

Акролеин С3Н4О

1,2

1325

Формальдегид СН20

1,2

0328

Сажа С

5



  Приложение 2
  к Методике расчета
  нормативов выбросов
  вредных веществ от
  стационарных дизельных
  установок

Результаты расчета выбросов вредных (загрязняющих) веществ стационарной дизельной установки с годовым расходом топлива кг/год

Наименование вредного компонента Оr

Среднеэксплуатационный выброс ВВ на 1 кг топлива e

", г/кг тонн

Максимальная скорость выделения ВВ Емр, г/с

Среднеэксплуатационная скорость выделения ВВ

Еэ, г/с

Среднегодовая скорость выделения ВВ Егод, г/с

Годовой выброс ВВ

GBBгод, кг/год

1. Нормируемые компоненты по ГОСТ 24585-81

Окислы азота NOx (NO2)






Окись углерода СО






2. Ненормируемые компоненты

Окись азота NO






Двуокись азота NO2






Сернистый ангидрид SO2






Углеводороды по эквиваленту C1H1,85






Альдегиды RCHO(no акролеину)






Сажа С








  Приложение № 10
  к приказу Министра
  окружающей среды и
  водных ресурсов
  Республики Казахстан
  от 12 июня 2014 года
  № 221-Ө

Методика расчета нормативов размещения золошлаковых отходов для котельных различной мощности, работающих на твердом топливе
1. Общие положения

      1. Настоящая методика расчета нормативов размещения золошлаковых отходов для котельных различной мощности, работающих на твердом топливе (далее - Методика) разработана с целью создания методологической основы по определению нормативов образования и размещения золошлаковых отходов.

      2. Настоящая методика применяется предприятиями и территориальными управлениями по охране окружающей среды, специализированными организациями, проводящими работы по проектированию и нормированию предельно допустимых объемов образования и размещения отходов.

      3. Полученные по настоящей методике результаты используются в качестве исходных данных на действующих предприятиях и объектах, а также при разработке предпроектной и проектной документации на новое строительство.

2. Общие сведения о методах расчета образования и размещения золошлаковых отходов

      4. Порядок нормирования объемов образования и размещения золошлаковых отходов, согласно настоящей методике основывается на учете содержания загрязняющих веществ (ЗВ) в золошлаках и предельно-допустимых концентраций (ПДК) этих веществ.

      5. Если предприятие имеет для складирования золошлаков не один накопитель, расчет объемов ведется для каждого из них отдельно. Нормированный объем золошлаков, помещаемый в конкретный накопитель выражается в виде величины общего их годового объема, ограничиваемой понижающими коэффициентами, учитывающими степень распространения токсичных веществ из накопителя в окружающую среду, в зависимости от выполнения мероприятий по охране окружающей среды.

      6. При определении объемов образования и размещения золошлаковых отходов применяются следующие методы:

      1) Метод расчета по материально-сырьевому балансу;

      2) Метод расчета по удельным показателям образования отходов (этот метод реализуется посредством расчета средних удельных показателей па основе анализа отчетной информации за определенный (базовый) период, выделения важнейших (экспертно устанавливаемых) нормообразующих факторов и определения их влияния на значение удельных показателей);

      3) Расчетно-аналитический метод (применяется при наличии конструкторско-технологической документации (технологических карт, рецептур, регламентов, рабочих чертежей)) на производство продукции, при котором образуются отходы. На основе такой документации в соответствии с установленными нормами расхода сырья (материалов) рассчитывается норматив образования отходов (Н0) как разность между нормой расхода сырья (материалов) на единицу продукции и чистым (полезным) их расходом с учетом неизбежных безвозвратных потерь сырья.

      Расчет осуществляется по формуле:

      H0 = N - P - Hn, (2.1)

      где N - норма расхода сырья (материалов) на единицу продукции, т;

      Р - расход сырья (материалов), необходимого для осуществления производственного процесса (работы), т;

      Hn - неизбежные безвозвратные потери сырья (материалов) в процессе производства, т.

      7. В общем случае при расчете объема образования и размещения отходов (продуктов) производства и потребления и, в частности, золошлаков в качестве исходной величины принимается количество отходов, предусмотренное проектной документацией для конкретного предприятия, при несовпадении реальной производительности с проектной мощностью предприятия, объемы образования отходов должны корректироваться по формуле:


(2.2)

      где Мо6р - объем образования отходов, т/год;

      Мпр - проектный объем образования отходов, т/год:

      Пф - реальная (фактическая) производительность предприятия, т/год1;

      Ппр - проектная производительность предприятия, т/год1;

      Кконс - коэффициент консервации отходов производства.

      8. Объем образования отходов должен корректироваться с учетом современных достижений науки и техники, появлением новых технологий утилизации и переработки отходов и совершенствования технологического процесса на предприятии.

      1 для предприятий, выход продукции которых измеряется в единицах массы. В других случаях производительность выражается в условных единицах продукции, выпускаемой предприятием.

3. Характеристика золошлаков

      9. Золошлаки - продукты комплексного термического преобразования горных пород и сжигания твердого топлива или несгоревшая минеральная часть угля. Золошлаковые отходы котельных, работающих на твердом топливе представляют собой мелкодисперсный продукт от светло-серого до темно-серого цвета, в зависимости от количественного содержания частиц несгоревшего угля. По форме золошлаки представлены микросферами (оплавленные под воздействием высокой температуры частицы кварца) и частицами неправильной угловатой формы (остальной материал золошлаков).

      10. Максимальная крупность зерен золошлаков 1,0-2,5 мм. Количество пылевидных фракций в заскладированных золошлаках колеблется от 15 до 95% в зависимости от удаления места отбора продукта от гребня дамбы золоотвала. По гранулометрическому составу золошлаки представлены преимущественно частицами диаметром менее 0,25 мм и содержат 35-40% пылеватых частиц. Плотность золошлаков колеблется в пределах 1,53-2,38 т/м3, насыпная плотность 0,45-1,22 т/м3 (в уплотненном состоянии плотность составляет 0,5-1,37 т/м3).

      11. По химическому составу золошлаки представлены оксидами кремния, алюминия, железа и кальция, на долю которых приходится до 95% массы материала. В таблице 1 согласно приложению 1 к настоящей Методике представлен ориентировочный химический состав золошлаков. Состав зависит от сжигаемого твердого топлива.

      12. С биологической точки зрения золошлаки - это "стерильные" материалы, лишенные органических веществ, имеющие лишь следы азота; количество подвижных форм фосфора и калия в них недостаточно для питания растений, поэтому самозарастание золошлакоотвалов процесс очень медленный: покрытие их поверхности растениями до прекращения пыления длится от 10 до 15 лет. Для предотвращения негативного воздействия на природу и человека требуется рекультивация отработанных золошлакоотвалов.

      13. Золошлаковые отходы образуются в результате термохимических реакций неорганической части топлива. Удаляются из котлоагрегатов специальными шлакоудаляющими устройствами, охлаждаются и обычно гидравлически транспортируется в золошлакоотвал. Состав и свойства шлака, так же как и золы, зависят от месторождения и марки угля, условий его сжигания и устанавливается экспериментально или из справочной литературы (4).

      Примечание - золошлакоотвалы (ЗШО) для приема зол и шлаков, образующихся при сжигании твердых топлив, рассчитываются на накопление отходов в течение 5 лет (в отдельных случаях - до 10 лет). Однако при использовании твердого топлива как резервного этот срок может быть увеличен. Для обоснования продления сроков эксплуатации ЗШО могут быть использованы следующие данные, приведенные в таблице 2 согласно приложению 1 к настоящей Методике.

      Средняя высота (Н) ЗШО составляет около 20 м, максимальная - 35-40 м.

      Продолжительность (

) дополнительного приема золошлаковых материалов (ЗШМ) может быть рассчитана по формуле:

(3.1)

      где Yзшо - объем ЗШО, м3 (YЗШО = SхH);

      YЗШM - объем ЗШМ, накопленного в ЗШО, м3;

      МЗШ - масса ЗШМ, поступающего в ЗШО, т;

      W - средняя влажность уплотненного ЗШМ, %;

      р - плотность уплотненного при хранении ЗШМ, т/м3.

      Значения плотности в уплотненном состоянии при хранении в ЗШО (р, т/м3) с учетом влажности уплотненного ЗШМ.

      Гранулометрический и химический составы ЗШМ в ЗШО определяются в зависимости от марки топлива, способа транспортировки ЗШМ, типа ЗШО по данным.

4. Расчет объемов образования золошлаков

      14. При определении объема золошлака, образующегося при сжигании в котельных твердого топлива, осуществляется расчет материального баланса2.

      15. Количество золошлакового материала, подлежащего удалению из котельного помещения, складывается из массы шлака, образующегося от сжигания твердого топлива и летучей золы, уловленной из отходящих газов:


(4.1)

      где Мзлобр - годовой объем золошлакаудаления, т;

      Мшл - годовой выход шлаков, т;

      Мзл - годовой улов золы в золоулавливающих установках, т.

      Годовой выход шлаков определяется из годового расхода топлива с учетом его зольности, отнесенного к содержанию в нем (в шлаке) несгоревших веществ по формуле:

     

(4.2)

      где: Втл - годовой расход топлива, т;

      АY - зольность топлива на рабочую массу (таблица 3), %;

      Гшл - содержание горючих веществ в шлаке, %;

      Ашл - доля золы топлива в шлаке, %.

      16. Годовой улов золы зависит от степени улавливания твердых частиц золоулавливающей установки и составляет:


(4.3)

      где: Мзлобщ - общий годовой выход золы, т;

     

- доля твердых частиц, улавливаемых в золоуловителях.

      Общий годовой выход золы определяется по формуле:


(4.4)

      Где Гзл - содержание горючих веществ в уносе, %. При отсутствии данных замеров расчет Мзлобщ ведется по формуле (4.5);

      Азл - доля золы, уносимой газами из котла (доля золы топлива в уносе), %. При отсутствии данных замеров можно использовать ориентировочные значения.

      17. Для котлов до 30 т пара/час при отсутствии данных о Гшл, Ашл, Гзл, Азл расчет объема образования шлака рассчитывается по формуле:


(4.5)

(4.6)

      где В - годовой расход угля, т/год;

      АY - зольность топлива на рабочую массу (таблица 3 согласно приложению 1 к настоящей Методике), %;

      Nзл - количество золочастиц выбрасываемых в атмосферу, т

     

- доля уноса золы из топки, при отсутствии данных принимается

= 0,25 (10);

      q4 - потери тепла вследствие механической неполноты сгорания угля, %. При отсутствии данных можно использовать ориентировочные значения, приведенные в таблице 4 согласно приложению 1 к настоящей Методике;

      Qri - теплота сгорания топлива (таблица 3, согласно приложению 1 к настоящей Методике ) в кДж/кг;

      35680 кДж/кг - теплота сгорания условного топлива.

      18. При наличии золоуловителей зола, уносимая потоком газов, улавливается в электрофильтрах со средней эффективностью 95,29% (эффективность золоуловителей определяется по данным проекта нормативов ПДВ). Следовательно, объем образования угольной золы, уловленной в электрофильтрах, составляет:

      Мзл = Nзлх0,9529 , т/год (4.7)

      19. Общее количество золошлакового материала, подлежащего удалению МЗЛобр. определяется по формуле (4.1).

      В приложении 2 представлен пример расчета объемов образования и размещения золошлаков для котельных, работающих на твердом топливе.

      20. В настоящей Методике рассматривается лишь твердый вид топлива, преимущественно применяемый на казахстанских теплоэлектростанциях - уголь Карагандинского и Экибастузского ТЭКов.


  Приложение 1
  к Методике расчета
  нормативов размещения
  золошлаковых отходов
  для котельных
  различной мощности,
  работающих на твердом
  топливе

Таблицы по химическому составу золошлаков, золошлакоотвалов и характеристике топлив, топок котлов

      Таблица 1 - Химический состав золошлаков:

Наименование компонента

Содержание, %

Оксид кремния

58

Оксид алюминия

25

Окислы железа

14,6

Оксид кальция

1,9

Оксид марганца

0,5


      Таблица 2 - Характеристика золошлакоотвала:

Годовой выход золошлакового материала, х103 т

<100

100-500

500-1000

1000-1500

>1500

Площадь ЗШО (S), х104м2

10-80

20-200

60-300

100-400

200-500


      Таблица 3 - Характеристика топлив (при нормальных условиях):

Вид топлива

Марка, класс

АY, %


мДж/кг, м3

Карагандинский бассейн

КР

37,5

17,12

КСШ

32,6

18,55

К, К2, концентрат

22,5

22,19

КЖР

30,7

20,3

К, промпродукт

38,7

16,2

К шлам

30,2

16,96

Боорлинское месторождение

К2Р

40,7

16,12

Экибастузское месторождение в целом:

По группам зольности

ССР

42,3

15,49

ССР

40,4

16,12

ССР

45,6

14,61

Ленгерское месторождение

Б3, Б3СШ

14,4

15,33

Майкубенский бассейн:




Сарыкольское месторождение

Б3

23,0

14,53

Шоптыкольское месторождение

Б3Р

24,6

15,62

Тургайский бассейн:




Кушмурунское месторождение

Б2Р

14,5

12,23

Орловсое месторождение

Б2Р

19,1

11,35

Кызылталинское месторождение

Б2Р

20,3

12,43

Приозерное месторождение

 

Б2Р

14,7

12,31

22,1

10,38

Нижне-Илийское месторождение

Б1-В2

9,8

13,02

Шубаркольское месторождение

Д

21,0

18,24

Каражиринское месторождение

Д

24,0

17,67


      Таблица 4 - Характеристика топок котлов малой мощности

Вид топок и котлов

Топливо

q4, %

С неподвижной решеткой и ручным забросом топлива

Бурые угли

Каменные угли

Антрациты AM и АС

8,0

7,0

10,0

Камерные топки с твердым шлакоудалением

Каменные угли

Бурые угли

5/3

3/1,5



  Приложение 2
  к Методике расчета
  нормативов размещения
  золошлаковых отходов
  для котельных
  различной мощности,
  работающих на твердом
  топливе

Пример расчета объемов образования и размещения золошлаков

      Имеются следующие данные для расчета объемов образования и размещения отходов гидрозолоудаления тепловой электростанции в золоотвале.

      доля золы топлива в уносе (Азл) составляет 95%:

      доля шлака (Ашл) составляет 5%;

      содержание горючих веществ в уносе золы (Гзл) составляет 5,5%;

      содержание горючих веществ в шлаке (Гшл) составляет 4,5%;

      зольность рабочего угля (АY) составляет 43%;

      годовой расход топлива на электростанции (Втл) - 2500 тыс. т;

      доля твердых частиц, улавливаемых в золоуловителях (

= 0,96);

      По формуле (4.4) определяется общий годовой выход золы:


тыс. т.

      По формуле (4.3) находится годовой улов золы:

      Мзл = 1080,69х0,96 = 1037,46, тыс. т.

      По формуле (4.2) определяется годовой выход шлаков:


тыс. т.

      Согласно формуле (4.1) можно определить годовой объем образования золошлакового материала на тепловой электростанции:

      МЗЛобр = 1037,46 + 56,28 = 1093,74, тыс. т.


  Приложение № 11
  к приказу Министра
  окружающей среды и
  водных ресурсов
  Республики Казахстан
  от 12 июня 2014 года
  № 221-Ө

Методика по расчету выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от полигонов твердых бытовых отходов
1. Общие положения

      1. Настоящая методика по расчету выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от полигонов твердых бытовых отходов (далее - Методика) разработана с целью создания единой методологической основы по определению выбросов загрязняющих веществ от полигонов твердых бытовых отходов.

      2. Настоящая методика применяется предприятиями и территориальными управлениями по охране окружающей среды, специализированными организациями, проводящими работы по нормированию выбросов и контролю за соблюдением установленных нормативов предельно допустимых выбросов (ПДВ).

      3. Полученные по настоящей Методике результаты используются в качестве исходных данных при учете и нормировании выбросов па действующих предприятиях и объектах, а также при разработке предпроектной и проектной документации на новое строительство.

      4. В толще твердых бытовых и промышленных отходов, захороненных на полигонах, под воздействием микрофлоры происходит биотермический анаэробный процесс распада органической составляющей отходов.

      5. Конечным продуктом этого процесса является биогаз, основную объемную массу которого составляют метан и диоксид углерода. Наряду с названными компонентами биогаз содержит пары воды, оксид углерода, оксиды азота, аммиак, углеводороды, сероводород, фенол и в незначительных количествах другие примеси, обладающие вредным для здоровья человека и окружающей среды воздействием.

      6. Количественный и качественный состав биогаза зависит от многих факторов, в том числе, от климатических и геологических условий места расположения полигона, морфологического и химического состава завозимых отходов, условий складирования (площадь, объем, глубина захоронения), влажности отходов, их плотности и т.д., и подлежит уточнению в каждом конкретном случае, но не ранее двух лет с начала эксплуатации полигона. В первые два года эксплуатации полигона используются данные о выбросах приведенные в проектной документации (ОВОС, раздел ООС).

      7. На большей части полигонов складируются как бытовые, так и промышленные отходы, разрешенные согласно законодательству Республики Казахстан для захоронения совместно с бытовыми.

      8. Ориентировочный морфологический состав и физико-химический состав твердых бытовых отходов (ТБО), складируемых на полигонах приведен в таблице 1 согласно приложению 1 к настоящей Методике.

      9. Плотность (насыпная масса) отходов составляет 0.2-0.3 т/м3, влажность колеблется от 40% до 55%, содержание органического вещества (в процентах на сухую массу) может достигать 70%.

      10. По общепринятой технологии захоронения отходов предусматривается планировка и уплотнение завозимых отходов, а также регулярная изоляция грунтом рабочих слоев отходов.

      11. В начальный период (около года) процесс разложения отходов носит характер их окисления, происходящего в верхних слоях отходов, за счет кислорода воздуха, содержащегося в пустотах и проникающего из атмосферы. Затем по мере естественного и механического уплотнения отходов и изолирования их грунтом усиливаются анаэробные процессы с образованием биогаза, являющегося конечным продуктом биотермического анаэробного распада органической составляющей отходов под воздействием микрофлоры. Биогаз через толщу отходов и изолирующих слоев грунта выделяется в атмосферу, загрязняя ее. Если условия складирования не изменяются, процесс анаэробного разложения стабилизируется с постоянным по удельному объему выделением биогаза практически одного газового состава (при стабильности морфологического состава отходов).

      12. Различают пять фаз процесса распада органической составляющей твердых отходов на полигонах:

Первая фаза

• аэробное разложение;

Вторая фаза

• анаэробное разложение без выделения метана (кислое брожение);

Третья фаза

• анаэробное разложение с непостоянным выделением метана (смешанное брожение);

Четвертая фаза

• анаэробное разложение с постоянным выделением метана;

Пятая фаза

• затухание анаэробных процессов.


      Первая и вторая фазы имеют место в первые 20-40 дней с момента укладки отходов, продолжительность протекания третьей фазы - до 700 дней. Длительность четвертой фазы - определяется местными климатическими условиями, и для различных регионов РК колеблется в интервале от 10 (на юге) до 50 лет (на севере), если условия складирования не изменяются.

      13. За период анаэробного разложения отходов с постоянным выделением метана и максимальным выходом биогаза (четвертая фаза) генерируется около 80% от общего количества биогаза. Остальные 20% приходятся на первые три и конечную фазы, в периоды которых в образовании продуктов разложения принимают участие только часть находящихся на полигоне отходов (верхние слои отходов и медленно разлагаемая микроорганизмами часть органики). Количественный и качественный состав выбросов, приходящихся на эти фазы, зависит от состава отходов, определяемого при обследовании того или иного конкретного полигона.

      Поэтому расчет выбросов биогаза целесообразно проводить для условий стабилизированного процесса разложения отходов при максимальном выходе биогаза (четвертая фаза) с учетом того, что стабилизация процесса газовыделения наступает в среднем через два года после захоронения отходов. На эту фазу приходится 80% выделяемого биогаза. А остальные 20% выбросов учитываются концентрациями компонентов биогаза, определяемыми анализами (при анализах отобранных проб биогаза не представляется возможным дифференцировать, какая часть из общей определяемой концентрации того или иного компонента создается при смешанном брожении, а какая - при анаэробном разложении с постоянным выделением метана).

      14. Процесс минерализации отходов происходит в течение первого года - на 12 см. второго года - на 21 см, третьего года - на 27 см и т.д.

      15. Поступление биогаза с поверхности полигона в атмосферный воздух идет равномерно, без заметных колебаний его количественных и качественных характеристик.

2. Расчет выбросов загрязняющих веществ в атмосферный воздух с полигонов

      16. Расчет выбросов газообразных загрязняющих веществ в атмосферный воздух в данной методике приводится для нормального режима эксплуатации полигона ТБО.

      17. Выбросы твердых и газообразных вредных веществ при работе автотранспортной и дорожной техники и котельных (при их наличии), а также выбросы твердых вредных веществ при складировании, перемещении и хранении отходов рассчитываются, при необходимости, по соответствующим действующим методикам.

      18. Возгорание отходов на разных участках полигона рассматривается как аварийные выбросы.

      19. На количественную характеристику выбросов загрязняющих веществ с полигонов отходов влияет большое количество факторов, среди которых:

      климатические условия;

      рабочая (активная) площадь полигона;

      сроки эксплуатации полигона;

      количество захороненных отходов;

      мощность слоя складированных отходов;

      соотношение количеств завезенных бытовых и промышленных отходов;

      морфологический состав завезенных отходов;

      влажность отходов;

      содержание органической составляющей в отходах;

      содержание жироподобных, углеводоподобных и белковых веществ в органике отходов;

      технология захоронения отходов.

      20. Удельный выход биогаза (кг/кг отходов) за период его активной стабилизированной генерации при метановом брожении определяется по уравнению:

      Q = 10-4хRх(0.92хG + 0.62хU + 0.34хВ), (3.1)

      где Q - удельный выход биогаза за период его активной генерации, кг/кг отходов;

      R - содержание органической составляющей в отходах, %;

      G - содержание жироподобных веществ в органике отходов, %;

      U - содержание углеводоподобных веществ в органике отходов, %;

      В - содержание белковых веществ в органике отходов, %.

      Значения R, G, U и В определяются анализами отбираемых проб отходов.

      21. Жиры и белки определяются по стандартным методикам аналитического анализа (жиры - экстрагированием, белки - с применением гидролиза).

      22. Уравнение (3.1) составлено применительно к абсолютно сухому веществу отходов.

      23. В реальных условиях отходы содержат определенное количество влаги, которая сама по себе биогаз не генерирует. Следовательно, выход биогаза, отнесенный к единице веса реальных влажных отходов, будет меньше, чем отнесенный к той же единице абсолютно сухих отходов в 10-2 (100 - W) раз, так как в весовой единице влажных отходов абсолютно сухих отходов, генерирующих биогаз, будет всего 10-2 (100 - W) от этой единицы. Здесь W - фактическая влажность отходов в %, определенная анализами проб отходов.

      С учетом вышесказанного уравнение выхода биогаза при метановом брожении реальных влажных отходов принимает вид:

      Qw = 10-6хRх(100 - W)х(0.92хG + 0.62хU + 0.34хВ), кг/кг отх. (3.2)

      где сомножитель 10-2 (100 - W) учитывает, какова доля абсолютно сухих отходов, для которых составлено уравнение (3.1), в общем количестве реальных влажных отходов.

      Количественный выход биогаза за год, отнесенный к одной тонне отходов, определяется по формуле:

      DOA = (Qw/tСБР)*103 кг/т отходов в год (3.3)

      где tСБР - период полного сбраживания органической части отходов, в годах, определяемый по приближенной эмпирической формуле:


(3.4)

      где tcp.тепл. - средняя из среднемесячных температура воздуха в районе полигона за теплый период года (tcp.мeс.>0оС), в оС;

      Ттепл - продолжительность теплого периода года в районе полигона ТБО, в днях;

      10248 и 0.301966 - удельные коэффициенты, учитывающие биотермическое разложение органики.

      Примечание - Метеоданные запрашиваются в РГП "Казгидромет".

      Органические вещества, содержащиеся в отходах, обладают различной интенсивностью разложения. Так, резина, кожа, полимерные материалы и т.п. разлагаются микроорганизмами очень медленно, в то время как органические составляющие отходов, содержащие белковые вещества, крахмал, разлагаются очень быстро.

      Таким образом, можно считать, что органическая составляющая отходов состоит из "пассивного" (не генерирующего или очень медленно генерирующего) органического вещества и "активного" (генерирующего) органического вещества. Следовательно, от морфологического состава отходов зависит интенсивность образования и выделения биогаза и в зависимости от него и от климатических условий, колеблется продолжительность периода стабилизированного активного выхода биогаза.

      24. Плотность биогаза, определяется по формуле:

     

(3.5)

      где Ci - концентрация компонентов в биогазе, в мг/м3.

      В таблице 2 согласно приложению 1 к настоящей Методике указаны плотности наиболее вероятных компонентов

      25. Состав биогаза и концентрации компонентов в нем определяются анализами проб биогаза, отобранных в ряде точек по площади полигона на глубине 1,0-1,5 метра (количество и расположение точек отбора зависит от активной площади полигона и числа разнородных участков) путем отсоса биогаза и дальнейших его химических анализов по существующим утвержденным методикам.

      26. Для полигонов складирования осадков сточных вод и активного ила в случае обнаружения в выбросах биогаза смеси природных меркаптанов, нормируемой по этилмеркаптану (этантиолу), последний также включается в перечень ингредиентов биогаза и пробы биогаза анализируются на концентрацию в нем этил меркаптана.

      27. Используя полученные анализами концентрации компонентов в биогазе и рассчитанную его плотность, определяется весовое процентное содержание этих компонентов в биогазе:


% (3.6)

      где Ci - концентрации компонентов в биогазе, в мг/м3;

     

б.г. - плотность биогаза, кг/м3.

      По рассчитанным количественному выходу биогаза за год, отнесенному к одной тонне отходов (формула 3.3) и весовым процентным содержаниям компонентов в биогазе (формула 3.6) определяются удельные массы компонентов, выбрасываемые в год, по формуле:

     

уд.к = (Свес.i*

уд.)/100 кг/т отходов в год (3.7)

      При использовании расчетного метода инвентаризации выбросов действующего полигона и при проектировании нового или расширении существующего полигона ТБО может приниматься среднестатистический состав биогаза по таблице 3 согласно приложению 1 к настоящей Методике.

      28. Для расчета величин выбросов подсчитывается количество активных отходов, стабильно генерирующих биогаз, с учетом того, что период стабилизированного активного выхода биогаза в среднем составляет двадцать лет и что фаза анаэробного стабильного разложения органической составляющей отходов наступает спустя в среднем два года после захоронения отходов, т.е. отходы, завезенные в последние два года, не входят в число активных.

      При подсчете возможны два варианта.

      Первый - полигон функционирует менее двадцати лет, т.е. менее периода полного сбраживания (tсбр.). В этом случае учитываются все отходы, завезенные с начала работы полигона, за исключением отходов, завезенных в последние два года.

      Второй - полигон функционирует более двадцати лет. В этом случае подсчитываются отходы, завезенные за последние двадцать лет или tсбр. без учета отходов, завезенных в последние два года.

      29. Суммарный максимальный разовый выброс биогаза с полигона определяется по формуле:


(3.8)

      30. Максимальные разовые выбросы i-гo компонента биогаза с полигона определяются по формуле:


(3.9)

      где

D - количество активных стабильно генерирующих биогаз отходов, т;

      Ттепл. - продолжительность теплого периода года в районе полигона ТБО, в днях:

      Свес.i - определяется по формуле 3.6 или по таблице 3 согласно приложению 1 к настоящей Методике.

      31. Биогаз образуется неравномерно в зависимости от времени года. При отрицательных температурах процесс "мезофильного сбраживания" (до 55оС) органической части ТБО прекращается, происходит т.н. "законсервирование" до наступления более теплого периода года (tcр.мeс.>0оС).

      32. Приведенная формула (3.8) справедлива для случая обследования полигона и отбора проб биогаза в теплое время года (tcр.мeс.>8оС). При обследовании в более холодное время года (0<tcр.мeс.<8оС), что не целесообразно хотя бы из-за дополнительных погрешностей измерений, в формуле применяется повышающий коэффициент неравномерности образования биогаза - 1.3.

      33. С учетом коэффициента неравномерности суммарный валовый выброс биогаза с полигона определяются по формуле:


(3.10)

      Валовые выбросы i-гo компонента биогаза с полигона определяются по формуле:

      Mгоді = 0,01*Cвесі*Mгод.сум, т/год (3.11)

      Примечание:

и

в формуле (3.10) соответственно периоды теплого и холодного времени года в месяцах (

при tcp.мес. > 8оС;

при 0 < tcp.мес.·< 8оС)


  Приложение 1
  к Методике по расчету
  выбросов загрязняющих
  веществ в атмосферу от
  полигонов твердых
  бытовых отходов

Таблицы по определению морфологический и физико-химический составов

      Таблица 1

      Морфологический и физико-химический состав ТБО, % по массе

Морфологический состав ТБО

Пищевые отходы

35...45

Бумага, картон

32...35

Дерево

1...2

Черный металлолом

3...4

Цветной металлолом

0,5...1,5

Текстиль

3...5

Кости

1...2

Стекло

2...3

Кожа, резина

0,5...1

Камни, штукатурка

0,5...1

Пластмасса

3...4

Прочее

1...2

Отсев (менее 15 мм)

5...7

Физико-химический состав ТБО

Зольность на раб. массу, %

10...21

Зольность на сух. массу, %

20...32

Органическое вещество на сухую массу, %

68...80

Влажность, %

35...60

Плотность, кг/м

190...200

Теплота сгорания низшая на рабочую массу, кДж/кг

5000...8000

Агрохимические показатели, % на сухую массу

Азот общий N

0,8...1

Фосфор Р2О5

0,7-1,1

Калий К2О

0,5...0,7

Кальций СаО

2,3...3,6


      Таблица 2

      Плотность наиболее вероятных компонентов биогаза

Наименование вещества

Плотность, кг/м3

Метан

0.717

Углерода диоксид

1.977

Толуол

0.867

Аммиак

0.771

Ксилол

0.869

Углерода оксид

1.250

Азота диоксид

1.490

Формальдегид

0.815

Ангидрид сернистый

2.930

Этилбензол

0.867

Бензол

0.869

Сероводород

1.540

Фенол

1.071


      Таблица 3

      Среднестатистический состав биогаза

Компонент

Свес.i, %

Метан

52,915

Толуол

0,723

Аммиак

0,533

Ксилол

0,443

Углерода оксид

0,252

Азота диоксид

0,111

Формальдегид

0,096

Этилбензол

0,095

Ангидрид сернистый

0,070

Сероводород

0,026



  Приложение 2
  к Методике по расчету
  выбросов загрязняющих
  веществ в атмосферу от
  полигонов твердых
  бытовых отходов
  (справочное)

Примеры расчетов выбросов загрязняющих веществ полигоном твердых бытовых отходов

      Пример 1

      Исходные данные:

      1. Результаты анализов проб отходов, отобранных на полигоне:

      содержание органической составляющей в отходах, R = 55%;

      содержание жироподобных веществ в органике отходов, G = 2%;

      содержание углеводоподобных веществ в органике отходов, U = 83%;

      содержание белковых веществ в органике отходов, В = 15%;

      средняя влажность отходов W = 47%.

      2. Результаты анализов проб биогаза:

Компонент

Ci, мг/м3

Метан

660908

Углерода диоксид

558958

Толуол

9029

Аммиак

6659

Ксилол

5530

Углерода оксид

3148

Азота диоксид

1392

Формальдегид

1204

Этил бензол

1191

Ангидрид сернистый

878

Сероводород

326


      3. Полигон функционирует с 1990 года (менее 20 лет)

      4. Ежегодно на полигон завозится 208 200 тонн отходов.

      Расчет:

      1) По формуле (3.2) определяем удельный выход биогаза (в кг от одного кг отходов) за период активного его выделения:

      Qw = 10-6х55х(100 - 47)х(0.92х2 + 0.62х83 + 0.34х15) = 0.170236 кг/кг отх.

      Период активного выделения биогаза (tср.тепл. = 11.67оС; Ттепл. = 244 дня) составит по формуле (3.4):



      2) По формуле (3.3) определяем количественный выход биогаза за год, отнесенный к одной тонне захороненных отходов:


кг/т отходов в год

      3) По формуле (3.5) определяем плотность биогаза:

 Компонент

Ci, мг/м3

Метан

660908

Углерода диоксид

558958

Толуол

9029

Аммиак

6659

Ксилол

5530

Углерода оксид

3148

Азота диоксид

1392

Формальдегид

1204

Этил бензол

1191

Ангидрид сернистый

878

Сероводород

326

ИТОГО:

1249223


     

б.г.= 10-6*1249223 = 1,249 кг/м3

      4) По формуле (3.6) определяем весовое процентное содержание компонентов в биогазе (диоксид углерода как ненормируемое вещество из дальнейшего рассмотрения исключается):

Компонент

Свес.i, %

Метан

52,915

Толуол

0,723

Аммиак

0,533

Ксилол

0,443

Углерода оксид

0,252

Азота диоксид

0,111

Формальдегид

0,096

Этил бензол

0,095

Ангидрид сернистый

0,070

Сероводород

0,026


      5) По формуле (3.7) определяем удельные массы компонентов биогаза, выбрасываемые за год:

Компонент


уд., кг/т отходов в год

Метан

4,504019

Толуол

0,061540

Аммиак

0,045368

Ксилол

0,037707

Углерода оксид

0,021450

Азота диоксид

0,009448

Формальдегид

0,008171

Этил бензол

0,008086

Ангидрид сернистый

0,005958

Сероводород

0,002213


      6) Активно вырабатывают биогаз отходы, завезенные на полигон за период с начала его работы (1990 г.) до момента расчета (конец 2005 г.) минус последние два года, т.е. за 14 лет: 208200х14 = 2 914 800 тонн

      7) Суммарный максимальный разовый выброс биогаза полигона составит (формула 3.8):

      Мс сум. = (8,5118*2914800)/(86,4*244) = 1176,865 г/с

      В том числе (формула 3.9) по компонентам (без СО2):

Компонент

Мс, г/с

Метан

622,738

Толуол

8,508

Аммиак

6,273

Ксилол

5,213

Углерода оксид

2,966

Азота диоксид

1,306

Формальдегид

1,129

Этил бензол

1,118

Ангидрид сернистый

0,824

Сероводород

0,306


      8) Суммарный валовый выброс биогаза полигона составит (формула 3.10):




      (

= 5 мес;

= 3 мес.)

      В том числе (формула 3.11) по компонентам (без СО2):

Компонент

Мгод, т/год

Метан

11959,445

Толуол

163,407

Аммиак

120,465

Ксилол

100,123

Углерода оксид

56,955

Азота диоксид

25,087

Формальдегид

21,697

Этилбензол

21,471

Ангидрид сернистый

15,821

Сероводород

5,876


      Пример 2

      Исходные данные:

      1. Результаты анализов проб отходов, отобранных на полигоне:

      содержание органической составляющей в отходах, R = 55%;

      содержание жироподобных веществ в органике отходов, G = 2%;

      содержание углеводоподобпых веществ в органике отходов, U = 83%;

      содержание белковых веществ в органике отходов, В = 15%;

      средняя влажность отходов W = 47%.

      2. Результаты анализов проб биогаза:

Компонент

Ci, мг/м3

Метан

660908

Углерода диоксид

558958

Толуол

9029

Аммиак

6659

Ксилол

5530

Углерода оксид

3148

Азота диоксид

1392

Формальдегид

1204

Этил бензол

1191

Ангидрид сернистый

878

Сероводород

326


      3. Полигон функционирует с 1970 года (более 30 лет)

      4. Ежегодно на полигон завозится 20000 тонн отходов.

      Расчет:

      1) По формуле (3.2) определяем удельный выход биогаза (в кг от одного кг отходов) за период активного его выделения:

      Qw = 10-6х55х(100 - 47)х(0.92х2 + 0.62х83 + 0.34х15) = 0,170236 кг/кг отх.

      Период активного выделения биогаза (tср.тепл. = 1411оС; Ттепл. = 365 дней) составит по формуле (3.4):



      2) По формуле (3.3) определяем количественный выход биогаза за год, отнесенный к одной тонне захороненных отходов:


кг/т отходов в год

      3) По формуле (3.5) определяем плотность биогаза:

Компонент

Ci, мг/м3

Метан

660908

Углерода диоксид

558958

Толуол

9029

Аммиак

6659

Ксилол

5530

Углерода оксид

3148

Азота диоксид

1392

Формальдегид

1204

Этил бензол

1191

Ангидрид сернистый

878

Сероводород

326

ИТОГО:

1249223


     

б.г. = 10-6*1249223 = 1,249 кг/м3

      4) По формуле (3.6) определяем весовое процентное содержание компонентов в биогазе (диоксид углерода как ненормируемое вещество из дальнейшего рассмотрения исключается):

 Компонент

Свес.i, %

Метан

52,915

Толуол

0,723

Аммиак

0,533

Ксилол

0,443

Углерода оксид

0,252

Азота диоксид

0,111

Формальдегид

0,096

Этил бензол

0,095

Ангидрид сернистый

0,070

Сероводород

0,026


      5) По формуле (3.7) определяем удельные массы компонентов биогаза, выбрасываемые за год:

Компонент


уд., кг/т отходов в год

Метан

6,929260

Толуол

0,094677

Аммиак

0,069797

Ксилол

0,058011

Углерода оксид

0,033000

Азота диоксид

0,014536

Формальдегид

0,012571

Этил бензол

0,012440

Ангидрид сернистый

0,009167

Сероводород

0,003405


      6) Активно вырабатывают биогаз отходы, завезенные на полигон за последние 13 лет минус последние два года, т.е. за 11 лет: 20000х11 = 220 000 тонн.

      7) Суммарный максимальный разовый выброс биогаза полигона составит (формула 3.8):



      В том числе (формула 3.9) по компонентам (без СО2)

Компонент

Мс, г/с

Метан

48,339

Толуол

0,660

Аммиак

0,487

Ксилол

0,405

Углерода оксид

0,230

Азота диоксид

0,101

Формальдегид

0,088

Этил бензол

0,087

Ангидрид сернистый

0,064

Сероводород

0,024


      8) Суммарный валовый выброс биогаза полигона составит (формула 3.10):




      (

= 10 мес;

= 2 мес.)

      В том числе (формула 3.11) по компонентам (без СО2):

Компонент

Мгод, т/год

Метан

1465,805

Толуол

20,028

Аммиак

14,764

Ксилол

12,272

Углерода оксид

6,981

Азота диоксид

3,075

Формальдегид

2,659

Этилбензол

2,631

Ангидрид сернистый

1,939

Сероводород

0,720



  Приложение № 12
  к приказу Министра
  окружающей среды и
  водных ресурсов
  Республики Казахстан
  от 12 июня 2014 года
  № 221-Ө

Методика расчета концентраций вредных веществ в атмосферном воздухе от выбросов предприятий
1. Общие положения

      1. Настоящая методика расчета концентраций вредных веществ в атмосферном воздухе от выбросов предприятий применяется для расчета концентраций вредных веществ в атмосферном воздухе при размещении и проектировании предприятий, нормировании выбросов в атмосферу реконструируемых и действующих предприятий, а также при проектировании воздухозаборных сооружений.

      2. Методика предназначена для расчета приземных концентраций в двухметровом слое над поверхностью земли, а также для определения вертикального распределения концентраций.

      Степень опасности загрязнения атмосферного воздуха характеризуется наибольшим рассчитанным значением концентрации, соответствующим неблагоприятным метеорологическим условиям, в том числе опасной скорости ветра. Методика не распространяется на расчет концентраций на дальних (более 100 км) расстояниях от источников выброса.

      3. В зависимости от высоты Н устья источника выброса вредного вещества над уровнем земной поверхности указанный источник относится к одному из следующих четырех классов:

      высокие источники, Н > 850 м;

      источники средней высоты, Н = 10 … 50 м;

      низкие источники, Н = 2 ... 10 м;

      наземные источники, Н < 2 м.

      Для источников всех указанных классов в расчетных формулах длина (высота) выражена в метрах, время - в секундах, масса вредных веществ - в граммах, их концентрация в атмосферном воздухе - в миллиграммах на кубический метр, концентрация на выходе из источника - в граммах на кубический метр.

      4. При одновременном совместном присутствии в атмосферном воздухе нескольких (n) веществ, обладающих суммацией вредного действия, для каждой группы указанных веществ однонаправленного вредного действия рассчитывается безразмерная суммарная концентрация q или значения концентрации n вредных веществ, обладающих суммацией вредного действия, приводятся условно к значению концентрации с одного из них.

      Безразмерная концентрация q определяется по формуле


(1.1)

      где c1, с2, ..., сn (мг/м3) - расчетные концентрации вредных веществ в атмосферном воздухе в одной и той же точке местности; ПДК1, ПДК2, ..... ПДКn (мг/м3) - соответствующие максимальные разовые предельно допустимые концентрации вредных веществ в атмосферном воздухе.

      Приведенная концентрация с рассчитывается по формуле


(1.2)

      где с1 - концентрация вещества, к которому осуществляется приведение;

      ПДК1 - ПДК вещества, к которому осуществляется приведение;

      с2 ... cn и ПДК2 ..... ПДКn - концентрации и ПДК других веществ, входящих в рассматриваемую группу суммации.

      5. Расчет концентрации вредных веществ, претерпевающих полностью или частично химические превращения (трансформацию) в более вредные вещества, проводится по каждому исходному и образующемуся веществу отдельно. При этом мощность источников для каждого вещества устанавливается с учетом максимально возможной трансформации исходных веществ в более токсичные.

      6. Расчетами определяются разовые концентрации, относящиеся к 20-30-минутному интервалу осреднения.

2. Расчет загрязнения атмосферы выбросами одинокого источника

      7. Максимальное значение приземной концентрации вредного вещества см (мг/м3) при выбросе газовоздушной смеси из одиночного точечного источника с круглым устьем достигается при неблагоприятных метеорологических условиях на расстоянии xм (м) от источника и определяется по формуле:


(2.1)

      где А - коэффициент, зависящий от температурной стратификации атмосферы;

      М (г/с) - масса вредного вещества, выбрасываемого в атмосферу в единицу времени;

      F - безразмерный коэффициент, учитывающий скорость оседания вредных веществ в атмосферном воздухе;

      m и n - коэффициенты. учитывающие условия выхода газовоздушной смеси из устья источника выброса;

     

- безразмерный коэффициент, учитывающий влияние рельефа местности (смотрите раздел 4), в случае ровной или слабопересеченной местности с перепадом высот, не превышающим 50 м на 1 км,

= 1;

      H (м) - высота источника выброса над уровнем земли (для наземных источников при расчетах принимается Н = 2 м);

     

Т (оС) - разность между температурой выбрасываемой газовоздушной смеси Тг и температурой окружающего атмосферного воздуха Тв;

      V1 (м3/с) - расход газовоздушной смеси, определяемый по формуле:


(2.2)

      где D (м) - диаметр устья источника выброса;

     

0 (м/с) - средняя скорость выхода газовоздушной смеси из устья источника выброса.

      8. Значение коэффициента А, соответствующее неблагоприятным метеорологическим условиям, при которых концентрация вредных веществ в атмосферном воздухе максимальна, принимается равным 200.

      9. Значения мощности выброса М (г/с) и расхода газовоздушной смеси V1 (м3/с) при проектировании предприятий определяются расчетом в технологической части проекта или принимаются в соответствии с действующими для данного производства (процесса) нормативами. В расчете принимаются сочетания М и V1, реально имеющие место в течение года при установленных (обычных) условиях эксплуатации предприятия, при которых достигается максимальное значение см.

      Примечания.

      1. Значение М следует относить к 20-30-минутному периоду осреднения, в том числе и в случаях, когда продолжительность выброса менее 20 мин.

      2. Расчеты концентраций, как правило, проводятся по тем веществам, выбросы которых удовлетворяют требованиям пункта 58.

      10. При определении значения

Т (оС) следует принимать температуру окружающего атмосферного воздуха Тв (оС), равной средней максимальной температуре наружного воздуха наиболее жаркого месяца года, а температуру выбрасываемой в атмосферу газовоздушной смеси Тг (оС) - по действующим для данного производства технологическим нормативам.

      Примечания.

      1. Для котельных, работающих по отопительному графику, допускается при расчетах принимать значения Тв равными средним температурам наружного воздуха за самый холодный месяц.

      2. Данные по Тв запрашиваются в территориальном управлении Казгидромета по месту расположения предприятия.

      11. Значение безразмерного коэффициента F принимается:

      а) для газообразных вредных веществ и мелкодисперсных аэрозолей (пыли, золы и т.п., скорость упорядоченного оседания которых практически равна нулю) - 1;

      б) для мелкодисперсных аэрозолей (кроме указанных в пункте 11) при среднем эксплуатационном коэффициенте очистки выбросов не менее 90% - 2; от 75 до 90% - 2,5; менее 75% и при отсутствии очистки - 3.

      Примечания.

      1. При наличии данных о распределении на выбросе частиц аэрозолей по размерам определяются диаметр dg, так что масса всех частиц диаметром больше dg составляет 5% общей массы частиц, и соответствующая dg скорость оседания vg (м/сек). Значение коэффициента F устанавливается в зависимости от безразмерного отношения vg/uм, где uм - опасная скорость ветра (смотрите пункт 15). При этом F = 1 в случае vg/uм < 0,015 и F = 1,5 в случае 0,015 < vg/uм < 0,030. Для остальных значении vg/uм коэффициент F устанавливается согласно пункту 11.

      2. Вне зависимости от эффективности очистки значение коэффициента F принимается равным 3 при расчетах концентрации пыли в атмосферном воздухе для производств, в которые содержание водяного пара в выбросах достаточно для того, чтобы в течение всего года наблюдалась его интенсивная конденсация сразу же после выхода в атмосферу, а также коагуляция влажных пылевых частиц (например, при производстве глинозема мокрым способом).

      12. Значения коэффициентов m и n определяются в зависимости от параметров f, vм, v

м и fe.

(2.3)

(2.4)

(2.5)

(2.6)

      Коэффициент n определяется в зависимости от f по рисунку 1 согласно приложений 1 к настоящей Методике или по формулам:


(2.7а)

(2.7б)

     

      Для fe<f<100 значение коэффициента m вычисляется при f = fe.

      Коэффициент n при f<100 определяется в зависимости от vм по рисунку 2 согласно приложений 1 к настоящей Методике или формулам

      n = 1 при vм > 2;(2.8a)


(2.8б)

      n = 4,4vм при vм <0,5.(2.8в)

      При f > 100 или

Т

0 коэффициент n вычисляется по пункту 13.

      13. Для f >100 (или

Т

0) и v’м >0,5 (холодные выбросы) при расчете cм вместо формулы (2.1) используется формула

(2.9)

      где


(2.10)

      причем n определяется по формулам (2.8а) - (2.8в) при

.

      Аналогично при f < 100 и vм < 0,5 или f >100 и v’м < 0,5 (случаи предельно малых опасных скоростей ветра) расчет cм вместо (2.1) производится по формуле:


(2.11)

      где


(2.12а)

(2.12б)

      Примечание.

      Формулы (2.9), (2.11) являются частными случаями общей формулы (2.1).

      14. Расстояние xм (м) от источника выбросов, на котором приземная концентрация с (мг/м3) при неблагоприятных метеорологических условиях достигает максимального значения см, определяется по формуле


(2.13)

      где безразмерный коэффициент d при f < 100 находится по формулам:


(2.14а)

(2.14б)

(2.14в)

      При f > 100 или

Т

0 значение d находится по формулам:

      d = 5,7 при v’м < 0,5 (2.15а)

      d = 11,4 v’м при 0,5 < v’м < 2 (2.15б)

      d = 16

v’м при v’м > 2 (2.15в)

      15. Значение опасной скорости uм (м/с) на уровне флюгера (обычно 10 м от уровня земли), при которой достигается наибольшее значение приземной концентрации вредных веществ см, в случае f < 100 определяется по формулам:


(2.16а)

(2.16б)

(2.16в)

      При f > 100 или

Т

0 значение uм вычисляется по формулам:

(2.17а)

(2.17б)

(2.17в)

      16. Максимальное значение приземной концентрации вредного вещества сми (мг/м3) при неблагоприятных метеорологических условиях и скорости ветра u (м/с), отличающейся от опасной скорости ветра uм (м/с), определяется по формуле

      сми = r cм, (2.18)

      где r - безразмерная величина, определяемая в зависимости от отношения u/uм по рисунку 3 согласно приложений 1 к настоящей Методике или по формулам:


(2.19а)

(2.19б)

      Примечание.

      При проведении расчетов не используются значения скорости ветра u<0,5 м/с, а также скорости ветра u > u*, где u* - значение скорости ветра, превышаемое в данной местности в среднем многолетнем режиме в 5% случаев. Это значение запрашивается в территориальном отделении Казгидромета, на территории которого располагается предприятие, или определяется по климатическому справочнику.

      17. Расстояние от источника выброса xми (м), на котором при скорости ветра u и неблагоприятных метеорологических условиях приземная концентрация вредных веществ достигает максимального значения сми (мг/м3), определяется по формуле:

      хми = p xм,(2.20)

      где р - безразмерный коэффициент, определяемый в зависимости от отношения u/uм по рисунку 3 согласно приложений 1 к настоящей Методике или по формулам:


(2.21а)

(2.21б)

(2.21 в)

      18. При опасной скорости ветра uм приземная концентрация вредных веществ с (мг/м3) в атмосфере по оси факела выброса на различных расстояниях х (м) от источника выброса определяется по формуле:

      с = s1 cм,(2.22)

      где s1 - безразмерный коэффициент, определяемый в зависимости от отношения x/xм и коэффициента F по рисунку 4 согласно приложений 1 к настоящей Методике или по формулам:


(2.23а)

(2.23б)

(2.23в)

(2.23г)

      Для низких и наземных источников (высотой Н не более 10 м) при значениях х/хм < 1 величина s1 в (2.22) заменяется на величину s1н, определяемую в зависимости от х/хм и Н по формуле:


(2.24)

      Примечание.

      Аналогично определяется значение концентрации вредных веществ на различных расстояниях по оси факела при других значениях скоростей ветра u и неблагоприятных метеорологических условиях. По формулам (2.18), (2.20) определяются значения величин cми,. и xми. В зависимости от отношения х/хми определяется значение s1 по рисунку 4 согласно приложений 1 к настоящей Методике или по формулам (2.23), (2.24). Искомое значение концентрации вредного вещества определяется путем умножения cми на s1.

      19. Значение приземной концентрации вредных веществ в атмосфере су (мг/м3) на расстоянии у (м) по перпендикуляру к оси факела выброса определяется по формуле

      су = s2 c (2.25)

      где s2 - безразмерный коэффициент, определяемый в зависимости от скорости ветра u (м/с) и отношения у/х по значению аргумента tу:


(2.26а)

(2.26б)

      по рисунку 5 согласно приложений 1 к настоящей Методике или по формуле


(2.27)

      20. Максимальная концентрация cмx (мг/м3), достигающаяся на расстоянии x от источника выброса из оси факела при скорости ветра uмx, определяется по формуле

      cмx = s

1cм (2.28)

      где безразмерный коэффициент s

1 находится в зависимости от отношения х/хм по рисунку 6 согласно приложений 1 к настоящей Методике или по формулам:

(2.29а)

(2.29б)

(2.29в)

(2.29г)

(2.29д)

(2.29е)

(2.29ж)

      Скорость ветра uмx при этом рассчитывается по формуле

      uмx = f1 uм,(2.30)

      где безразмерный коэффициент f1 определяется в зависимости от отношения x/xм по рисунку 7 согласно приложений 1 к настоящей Методике или по формулам:

      f1 = 1 при x/xм < 1; (2.31а)


(2.31б)

      f1 = 0,25 при 8 < x/xм < 80; (2.31в)

      f1 = 1,0 при х/хм > 80.(2.31г)

      Примечание.

      Если рассчитанная по формуле (2.30) скорость ветра uмx < 0,5 м/с или uмх >u* (смотрите пункт 16), то величина смx определяется как максимальное значение из концентраций на расстоянии x, рассчитанных при трех скоростях ветра: 0,5 м/с, uм, u*; соответствующая cмx скорость ветра принимается за uмx.

      21. Расчеты распределения концентрации сz (мг/м3) на разных высотах z (м) над подстилающей поверхностью при x<хмu производятся по формуле

      сz = rcмszs2 (2.32)

      Значения см, r и s2 вычисляются согласно пунктам 7, 13, 16 и 19, а коэффициент sz определяется в зависимости от параметров b1 и b2 по рисунку 8 согласно приложений 1 к настоящей Методике или по формулам:


(2.33а)

(2.33б)

      Здесь

      b1 = x/xмu ;(2.34)


(2.35)

(2.36а)

(2.36б)

      При fe < f<100 коффициент d2 вычисляется по формуле (2.36а) при f=fe; при vм<0.5 или

соответственно в (2.36а) и (2.36б) принимается vм = 0,5 или

.

      Опасная скорость ветра имz (м/с) на уровне флюгера, при которой на высоте z достигается максимальная концентрация, определяется по формуле

      uмz =

1uм (2.37)

      Коэффициент

1 определяется в зависимости от x/xм по рисунку 9 согласно приложений 1 к настоящей Методике.

      22. Расчеты загрязнения атмосферы при выбросах газовоздушной смеси из источника с прямоугольным устьем (шахты) производятся по приведенным выше формулам при средней скорости

0 и значениях D = D0 (м) и V1 = V0 (м3/с).

      Средняя скорость выхода в атмосферу газовоздушной смеси

0 (м/с) определяется по формуле

(2.38)

      где L (м) - длина устья; b (м) - ширина устья.

      Эффективный диаметр устья Dэ (м) определяется по формуле


(2.39)

      Эффективный расход выходящей в атмосферу в единицу времени газовоздушной смеси V1э (м3/с) определяется по формуле:


(2.40)

      Примечание.

      Для источников с квадратным устьем (L = b) эффективный диаметр Dэ равняется длине стороны квадрата. В остальном расчет рассеивания вредных веществ производится как для выбросов из источника с круглым устьем.

      23. Решение обратных задач1 по определению мощности выброса М и высоты H, соответствующих заданному уровню максимальной приземной концентрации см при прочих фиксированных параметрах выброса, наводится следующим образом.

      Мощность выброса М (г/с), соответствующая заданному значению максимальной концентрации см (мг/м3), определяется по формуле


(2.41)

      В случае f>100 или

Т

0

(2.42)

      Высота источника H, соответствующая заданному значению cм, в случае

Т

0 определяется по формуле

(2.43)

      Если вычисленному по формуле (2.43) значению Н соответствует v’м < 2 м/с, то Н уточняется методом последовательных приблежений по формуле


(2.44)

      где ni и ni-1 - значения определенного по рисунку 2 согласно приложений 1 к настоящей Методике или по формулам (2.8) коэффициента n, полученные соответственно по значениям Нi и Hi-1, - (при i=1 в формуле (2.44) принимается n0=1, а значение Hi определяется по (2.43)).

      1 Формулы пунктов 7-22 предназначены для решения прямой задачи расчета концентрации по заданным параметра источника.

      Формулы (2.43), (2.44) используются также для определения Н при

Т > 0.

      Если при этом выполняется условие

то найденное Н является точным. Если же

то для определения предварительного значения высоты Н используется формула

(2.45)

      По найденному значению H определяются на основании формул (2.3)-(2.6) величины f, vм, v’м и fe и устанавливается в первом приближении произведение коэффициентов m и n. Дальнейшие уточнения значения Н выполняются по формуле


(2.46)

      где mi, ni соответствуют Нi, а mi-1, ni-1 - Hi-1 (при i = 1 принимается m0 = n0 = 1, а H0 определяется по (2.45)).

      Примечания.

      1. Уточнение значения H по формулам (2.44) и (2.46) производится до тех пор, пока два последовательно найденных значения H (Hi и Hi+1) будут различаться менее чем на 1 м.

      2. При одновременной необходимости учета влияния рельефа местности и застройки в формулах (2.41) - (2.43) и (2.45) за величину

принимается произведение поправок к максимальной концентрации на рельеф и застройку, определенных согласно разделу 4 и Приложений 2.

      24. В случае выбросов в атмосферу, обусловленных сжиганием топлива, при фиксированных высоте и диаметре устья трубы соответствующий см расход топлива Р (т/ч) определяется по формуле


(2.47)

      где d3 (г/кг)-количество выбрасываемого в атмосферу вредного вещества на единицу массы топлива (в необходимых случаях с учетом пылегазоочистки); d4 (м3/кг)-расход газовоздушной смеси, выделяющейся на единицу массы топлива.

      25. Для каждого источника радиус зоны влияния рассчитывается как наибольшее из двух расстояний от источника х1 и х2, где х1=10 xм, а величина х2 определяется как расстояние от источника, начиная с которого с < 0,05 ПДК.

      Примечание.

      Значение х2 при ручных расчетах находится графически с помощью рисунка 12 а, б согласно приложений 1 к настоящей Методике. На вертикальной оси откладывается точка 0,05 ПДК/см, через которую проводится параллельная горизонтальной оси линия до пересечения с графиком функции s1 за максимумом. Из точки пересечения опускается перпендикуляр на горизонтальную ось, полученное значение x/xм умножается на х?, в результате чего определяется искомое значение. При см < 0,05 ПДК значение x2 полагается равным нулю.

      26. При полной нагрузке оборудования средне концентрация


      (г/м3) в устье источника, равная


(2.48)

      определяется по формулам:


(2.49а)

(2.49б)

      где см (мг/м3) - соответствующая

максимальная приземная концентрация.

3. Расчет загрязнения атмосферы от выбросов линейного источника

      27. При расчете рассеивания выбросов от линейного источника длиной L наибольшая концентрация вредной примеси см достигается в случае ветра вдоль источника на расстоянии xм от проекции его центра на земную поверхность. При рассмотрении аэрационного фонаря (рисунок 10 согласно приложений 1 к настоящей Методике) как линейного источника значения см (мг/м3) и расстояния xм (м) определяются по формулам:

      см = s3c

м (3.1)

(3.2)

      Здесь значения c

м и х

м, а также соответствующее им значение u

м принимаются равными максимальной концентрации см, расстоянию xм и опасной скорости uм для одиночного источника той же мощности М с круглым устьем диаметром Dэ и расходом выбрасываемой газовоздушной смеси V1э. При этом эффективный диаметр устья фонаря Dэ (м) определяется по формуле

(3.3)

      где V1 (м3/c) - расход выбрасываемой из фонаря в единицу времени газовоздушной смеси,

0 (м/с) - средняя скорость выхода из фонаря газовоздушной смеси. Величина V1э определяется по найденному значению Dэ и формуле (2.40).

      За высоту источника выброса H (м) принимается высота над уровнем земли верхней кромки ветроотбойных щитов фонаря или верхней кромки фонаря при отсутствии ветроотбойных щитов. Средняя скорость выхода в атмосферу газовоздушной смеси из аэрационного фонаря

0 (м/с) определяется экспериментальным путем или по расчету аэрации. Масса выбрасываемого в атмосферу в единицу времени вредного вещества М (г/с) принимается равной суммарному выбросу из всего фонаря. Величина

Т (оС) принимается такой же, как для одиночного источника выброса.

      Безразмерные коэффициенты s3 и s4 в (3.1) и (3.2) определяются в зависимости от отношения

по рисунку 11 согласно приложений 1 к настоящей Методике или по формулам:

(3.4)

(3.5)

      Опасная скорость ветра uм определяется по формуле

      uм = u

м (3.6)

      28. Распределение концентрации вредных веществ с на расстоянии x от центра аэрационного фонаря при ветре, направленном вдоль или поперек фонаря, рассчитывается по формулам Приложения 1.

      29. При произвольном направлении ветра по отношению к линейному источнику типа аэрационного фонаря этот источник условно представляется в виде группы N одинаковых равноудаленных точечных источников. Для каждого из этих одиночных источников значения максимальной концентрации вредной примеси см и соответствующих ей расстояния xм и опасной скорости uм определяются как


(3.7)

(3.8)

      Примечание.

      Расчеты концентраций по формулам данного раздела производится для расстояний от производственного корпуса, больших x

м. Для расстояний. меньших x

м, необходимо учитывать влияние здания, на котором расположен фонарь, в соответствии с формулами Приложения 2.

      30. Число одинаковых равноудаленных одиночных источников N, на которое делится аэрационный фонарь при расчетах, определяется (с округлением до ближайшего большего целого числа) по формуле


(3.9)

      где x (м) - наименьшее расстояние от аэрационного фонаря до расчетной точки на местности, u - расчетная скорость ветра.

      Примечания.

      1. С увеличением протяженности L аэрационного фонаря N увеличивается, но, как правило, достаточно принимать N не более 10.

      2. При расчетах загрязнении атмосферы для скорости ветра и, не равной uм, для каждого из одиночных источников значение максимальной концентрации вредных веществ cми (мг/м3) определяется по формуле


(3.10)

      и соответствующее расстояние xми (м) - по формуле


(3.11)

      Здесь r и p - безразмерные коэффициенты, определяемые в соответствии с пунктами 16 и 17 по значению отношения u/uм.

      31. Расчеты приземных концентраций от линейного источника, аппроксимирующего совокупность одиночных источников выброса с близкими значениями высот, выполняются по тем же формулам, что для аэрационного фонаря, но при расчете вспомогательных величин с

м, x

м и u

м вместо Dэ и V1э используются средние значения D и V1, характерные для одиночных источников.

      32. При ветре, перпендикулярном линейному источнику, или при произвольном направлении ветра вычисления основываются на замене линейного источника совокупностью одинаковых равноудаленных условных точечных источников.

      При ветре вдоль линейного источника значения максимальной концентрации см, расстояния xм и опасной скорости ветра uм определяются по формулам (3.1), (3.2) и (3.6) с использованием формул (3.4), (3.5) или рисунка 11 согласно приложений 1 к настоящей Методике Концентрация с вдоль оси факела на расстоянии x от центра линейного источника при скорости ветра uм определяется по формуле (1) Приложения 1.

      Примечание.

      Если расчетной точке соответствует определенное по формуле (3.9) значение N > 10, то линейный источник представляется в виде суммы нескольких меньших по размеру линейных источников таким образом, чтобы выделить участки линейного источника, для которых N < 10. Оставшиеся линейные источники делятся на равноудаленные точечные источники так, чтобы расстояние между ними не превышало 2x

м.

      32. Мощность выброса М, соответствующая заданному значению максимальной концентрации см, для случая выбросов от одиночного аэрационного фонаря определяется по формуле

      M = M0/s3 (3.12)

      где М0 как соответствующая см мощность выброса из одиночного источника находится по формуле (2.41) или (2.42) при V1=V1э и D=D0, определяемым по (2.40), (3.3).

4. Учет влияния рельефа местности при расчете загрязнения атмосферы

      33. Влияние рельефа местности на значение максимальной приземной концентрации cм от одиночного точечного источника учитывается безразмерным коэффициентом

в формулах (2.1), (2.9), (2.11). Значение

устанавливается на основе анализа картографического материала, освещающего рельеф местности в радиусе до 50 высот наиболее высокого из размещаемых на промплощадке источника, но не менее чем до 2 км.

      34. Если в окрестности рассматриваемого источника выбросов (предприятия) можно выделить отдельные изолированные препятствия, вытянутые в одном направлении (гряду, гребень, ложбину, уступ), то поправочный коэффициент на рельеф

определяется по формуле

     

= 1 +

1(

m – 1) (4.1)

      где

m определяется по таблице согласно приложений 2 к настоящей Методике в зависимости от форм рельефа, сечения которых представлены на рисунке 12 согласно приложений 1 к настоящей Методике и безразмерных величин n1=H/h0 и n2=a0/h0 (n1 определяется с точностью до десятых, а n2 - с точностью до целых). Здесь Н - высота источника, h0 - высота (глубина) препятствия, а0 - полуширина гряды, холма ложбины или протяженность бокового склона уступа, x0 - расстояние от середины препятствия в случае гряды или ложбины и от верхней кромки склона в случае уступа до источника, как указано на рисунке 12 согласно приложений 1 к настоящей Методике. Значение функции

1 определяется в зависимости от отношения

по графикам (смотрите рисунок 12 согласно приложений 1 к настоящей Методике), соответствующим различным формам рельефа. Если источник расположен на верхнем плато уступа, в качестве аргумента функции

1 вместо

принимается


      Если препятствия представляют собой гряды (ложбины), вытянутые в одном направлении, значения h0 и a0 определяются для поперечного сечения, перпендикулярного этому направлению. Если изолированное препятствие представляет собой отдельный холм (впадину) то h0 выбирается соответствующим максимальной (минимальной) отметке препятствия, а n2 - максимальной крутизне склона, обращенного к источнику.

      Для источников выброса, расположенных в зоне влияния нескольких изолированных препятствий, определяются значения

для каждого препятствия и используется максимальное из них.

      Примечание.

      В случае более сложного рельефа местности или перепадов высот более 250 м на 1 км за указаниями по учету рельефа следует обращаться в территориальные отделения Казгидромета, приложив к запросу соответствующий картографический материал.

      35. Учет влияния рельефа местности при определении расстояния, где достигается максимум приземной концентрации, осуществляется путем умножения коэффициента d в формуле (2.13) на отношение


      36. Расчет приземных концентраций по оси факела на различных расстояниях от источника производится по формуле (2.22). При этом для расстояний x от источника, удовлетворяющих неравенству


(4.2)

      (здесь

- значение xм для рассматриваемого источника в условиях ровной или слабопересеченной местности, т.е. при

= 1), отношение x/xм определяется с использованием xм, вычисленного в соответствии с пунктом 35. Для больших значении х при вычислении отношения x/xм используется значение


      Примечания.

      1. При других скоростях ветра расчет проводится аналогичным образом, причем вместо

(4.2) используется значение

величины xми, определенной в соответствии с пунктом 17 для условий ровной или слабопересеченной местности.

      2. Если источник выбросов располагается в долине шириной Lдол и его высота H меньше 2/3 глубины долины, то расчеты по формуле (2.22) для направления ветра вдоль долины производятся до расстояний x, удовлетворяющих условию


(4.3)

      Для больших расстояний функция s1 умножается на величину


      37. Расчет загрязнения воздуха на промплощадке с учетом слияния рельефа местности проводится в соответствии с Приложением 2. При этом значения см и xм определяются по пунктам 33-36, а безразмерный коэффициент s1 – по пункту 36.

      38. В районах, где может происходить длительный застой примеси при сочетании слабых ветров с температурными инверсиями (например, в глубоких котловинах, в районах частого образования туманов, в том числе ниже плотин гидроэлектростанций и вблизи прудов-охладителей электростанций в районах с суровой зимой, а также в районах возможного возникновения смогов), не следует размещать промышленные предприятия с выбросами вредных веществ.

5. Расчет загрязнения атмосферы выбросами группы источников и площадными источниками

      39. Приземная концентрация вредных веществ с (мг/м3) в любой точке местности при наличии N источников определяется как сумма концентрации веществ от отдельных источников при заданных направлении и скорости ветра.


(5.1)

      где c1, c2, ..., cN - концентрации вредного вещества соответственно от первого, второго, N-го источников, расположенных с наветренной стороны при рассматриваемом направлении ветра.

      Примечания.

      1. При проектировании предприятий, зданий и сооружений следует предусматривать минимальное число источников выброса вредных веществ в атмосферу, объединяя удаляемые вещества от ряда источников их выделения в одну трубу, шахту и т. п.

      2. Учет влияния рельефа местности и застройки в случае необходимости осуществляется в соответствии с разделом 4 и Приложением 2.

      3. В необходимых случаях, когда известно, что имеются неучтенные (фоновые) источники выброса того же вредного вещества или веществ, обладающих с ним эффектом суммации (другие предприятия города, промрайона, транспорт, отопление и т. п.), в правой части (5.1) добавляется слагаемое сф, характеризующее фоновое загрязнение от неучтенных источников.

      4. Если рассчитанная по формуле (5.1) концентрация с удовлетворяет неравенству с>0,1q0, где


(5.2)

      а Мi (г/с) и V1i (м3/с) - мощность выброса и расход газовоздушной смеси i-го источника, то вместо (5.1) при расчете приземной концентрации с используется формула


(5.3)

      5. Как и для одиночного источника, при расчетах приземных концентраций выбросами группы источников принимается наиболее неблагоприятное сочетание значений Мi и V1i, реально осуществляющееся на всех рассматриваемых источниках одновременно.

      39. В целях ускорения и упрощения расчетов количество рассматриваемых источников выброса сокращается путем их объединения (особенно мелких источников) в отдельные условные источники. Способ установления источников, подлежащих объединению и определения их параметров выброса, изложенный в пункте 41, обеспечивает относительную погрешность

расчетных концентрации, удовлетворяющую условию

     

< 0,25.(5.4)

      40. В случае использования машинного (ориентированного на применение ЭВМ) алгоритма объединения группы из N точечных источников значения см = смо, xм = xмо, uм = uмо, а также координаты размещения xu = xuо, yu = yuо для условного источника, заменяющего объединяемую группу, определяются по формулам:


(5.5)

(5.6)

(5.7)

(5.8)

(5.9)

      Здесь, как и выше, индексом i при величинах cм, xм, uм, xu, yu обозначены отдельные источники, объединяемые в группу.

      41. Если рассматриваются мелкие источники, для каждого из которых выполняется хотя бы одно из условий:


(5.10)

(5.11)

      то объединение таких источников осуществляется при одновременном выполнении условий:


(5.12)

(5.13)

(5.14)

      где lmin (м) - минимальное расстояние от объединяемых источников до узлов расчетной сетки точек; Lм (м) - максимальное расстояние между двумя из объединяемых источников;

xм (м) и

uм (м/с) - соответственно максимальные отклонения величин xмi от xмо и uмi от uмо.

      Если условия (5.10) и (5.11) одновременно не выполнены, то объединение таких источников осуществляется при одновременном выполнении условии:


(5.15)

(5.16)

(5.17)

      При равенстве нулю

xм и

uм числовой коэффициент в (5.12) и (5.15) следует увеличить в 1,7 раза. В 1,7 раза увеличивается также числовой коэффициент в (5.13) и (5.16) (при одинаковых uмi и Lм < H), а также в (5.14) и (5.17) (при одинаковых xмi и Lм < H).

      При невыполнении для группы мелких источников условий (5.12)-(5.14) или для группы более крупных источников условий (5.15)-(5.17) эта группа разбивается на отдельные группы, для которых указанные неравенства выполняются.

      Примечания.

      1. При сведении в одну точку источников выбросов с одинаковыми значениями Н, D, V1 и

Т расчетное значение максимальной концентрации вредного вещества от этой группы источников несколько завышается. Если в одну точку сводятся источники с различными Н, D, V1 и

Т, то возможно как небольшое завышение, так и некоторое занижение см. С удалением от объединяемых источников погрешность за счет сведения группы источников в одну точку убывает.

      2. Источники выброса, для которых принятие при расчетах одинаковых. координат не сказывается заметно на величине см, называются близкорасположенными.

      3. Результаты точных расчетов приземных концентрации не допускается корректировать по результатам приближенных расчетов с объединением источников.

      4. При отсутствии возможности применения ЭВМ для расчетов по (5.5)-(5.9) с учетом условий (5.10)-(5.17) допускается проводить объединение источников выброса с близкими параметрами и координатами расположения вручную. При этом для условного объединенного источника принимаются значения суммарного выброса М от всех объединяемых источников, средние арифметические значения высоты H, диаметра устья D, температуры Tг и скорости выхода

0 газовоздушной смеси из устья источника, а также координат источников xм, yм. При большом разбросе указанных параметров и координат группа источников разбивается на более мелкие группы с близкими значениями параметров и координат. Большой разброс значений мощности выброса М не препятствует объединению.

      5. Если расчеты приземных концентраций выполняются для участков местности, прилегающих к промплощадке, то под lmin следует понимать минимум из расстояний от каждого из объединяемых источников до ближайшей к нему границы промплощадки.

      6. С учетом требований пункта 41 в единый условный источник прежде всего объединяются группы примерно одинаковых шахт и других вентиляционных источников одного производственного здания или изолированного по воздухообмену производственного помещения, а также групп близкорасположенных источников однотипных технологических установок на открытом воздухе и т. п. Если имеется несколько групп однотипных источников, то рекомендуется сначала свести к одному источнику каждую из этих групп, а затем проработать возможности дальнейшего объединения источников.

      7. Для аэрационных фонарей перед принятием решения об их сведении (в том числе совместно с точечными источниками) в один условный точечный источник вычисляются эффективные диаметр устья Dэ и расход выбрасываемой газовоздушной смеси V1э, по значениям которых после этого определяются

,

и

(смотрите раздел 3).

      8. Изложенный алгоритм объединения источников применим также для комбинации веществ с суммирующимся вредным действием. В этом случае для каждого (i-го) источника по формуле (6.2) вычисляется мощность выброса, приведенная к выбросу одного из веществ.

      9. При расчете приземной концентрации на промплощадке в соответствии с Приложением 2 вместо (5.12) и (5.15) критерием объединения источников, расположенных на одном здании, является условие Lм<L*, где L* определяется в соответствии с Приложением 2 (пункт 5). При расчетах концентрации на крыше здания от источников, расположенных на этой крыше, величины смi, xмi и uмi определяются с использованием в качестве высоты источника превышения его устья над крышей здания (но не менее 2 м).

      42. Значение максимальной суммарной концентрации см (мг/м3) от N расположенных на площадке близко друг от друга (смотрите пункт 41) одиночных источников, имеющих равные значения высоты, диаметра устья, скорости выхода в атмосферу и температуры газовоздушной смеси, определяется по формуле


(5.18)

      где М (г/с) - суммарная мощность выброса всеми источниками в атмосферу; V (м3/с) - суммарный расход выбрасываемой всеми источниками газовоздушной смеси, определяемый по формуле

      V = V1 N.(5.19)

      Значение параметра vм определяется по формуле


(5.20)

      В остальном схема расчета концентраций веществ, обусловленных выбросами от группы близко расположенных друг к другу одинаковых одиночных источников выброса, не отличается от приведенной в разделе 2 настоящей Методики схемы расчета для одиночного источника.

      43. Расчет концентраций веществ, обусловленных выбросами из близко расположенных друг к другу одинаковых источников, когда

Т

0 или значение параметра f>100, производится с использованием формул раздела 2 для одиночного источника со следующими изменениями:

; M - суммарная мощность выброса из всех источников; формула (2.10) преобразуется к виду:

(5.21)

      44. Значение максимальной приземной концентрации вредных веществ см (мг/м3) при выбросах через многоствольную трубу (N стволов) рассчитывается по формуле


(5.22)

      расстояние xм (м), на котором достигается максимальная концентрация см, определяется по формуле


(5.23)

      опасная скорость ветра uм (м/с) вычисляется следующим образом:


(5.24)

      Здесь

(мг/м3) - максимальная приземная концентрация, определяемая по формуле (2.1) при значениях параметров выброса для одного ствола и мощности выброса М (г/с), равной суммарной мощности выброса из всех стволов;

и

- соответственно расстояние, на котором наблюдается максимальная концентрация вредных веществ см (мг/м3), и опасная скорость ветра uм (м/с), определяемые по формулам (2.13)-(2.17) при параметрах выброса для одного ствола;

(мг/м3) - максимальная приземная концентрация, рассчитываемая по формуле (2.1) при мощности М (г/с), равной суммарной мощности выброса из всех стволов, диаметре D, равном эффективному диаметру источника выброса Dэ, (м), который определяется по формуле

(5.25)

      и расходе выходящей газовоздушной смеси V1, равном эффективному расходу V1э (м3/с), вычисленному по формуле (2.40);

,

- расстояние, соответствующее максимальной концентрации

(мг/м3), и опасная скорость ветра, определяемые по формулам (2.13) - (2.17) с учетом D = Dэ (м), V1 = V1э (м3/с); d1 - безразмерный коэффициент, определяемый по формуле

(5.26)

      где l (м) - среднее расстояние между центрами устьев стволов; D (м) - диаметр устья ствола; d2 - безразмерный коэффициент, определяемый по формулам (2.36а), (2.36б). В остальном расчет производится, как для одиночного источника выброса.

      Примечания.

      1. При l, большем или равном d2H, для многоствольной трубы в расчетах принимается:

(мг/м3),

(м),

(м/с).

      2. Если многоствольная труба представляет собой трубу, разделенную на секторы, т. е. состоит из стволов секторной формы, то расчеты выполняются так же, как для одноствольной трубы при D=Dэ и V1=V1э смотрите (2.40), где


(5.27)

      Здесь S - суммарная площадь устьев всех действующих стволов.

      3. В случае, когда температура Тг и скорость выхода

0 газовоздушной смеси для отдельных стволов различаются между собой, для расчетов принимаются их средневзвешенные значения, полученные с учетом расходов газовоздушной смеси для отдельных стволов.

      45. Для источников выброса, имеющих различные параметры, расчет приземных концентраций начинается с определения для всех источников по каждому веществу максимальных приземных концентраций см (см1, см2, ..., смN) и опасных скоростей ветра uм (uм1, uм2, ..., uмN). Если по какому-либо веществу сумма максимальных приземных концентраций см от всех источников окажется меньшей или равной ПДК (см1+см2+...+смN<ПДК), то (при отсутствии необходимости учета суммарного действия нескольких вредных веществ и фонового загрязнения атмосферы) расчеты приземной концентрации этого вещества выполняются при оценке фактического уровня загрязнения воздуха.

      При расчетах определяется средневзвешенная опасная скорость ветра uмс (м/с) для группы N источников по формуле


(5.28)

      Отдельно для всех веществ, к которым относятся вычисленные uмс (для разных веществ они иногда существенно различаются), определяются значения

и

. Если по рассматриваемому веществу сумма

меньше или равняется ПДК, то дальнейшие расчеты производятся главным образом при оценке фактического уровня загрязнения воздуха.

      Если сумма

больше ПДК, то для направлений ветра, соответствующих переносу вредных веществ от источников на расчетную область, при скоростях ветра: uмс; 0,5uмс; 1,5uмс; 0,5 м/с - производится расчет суммарных концентраций от всех источников в узлах расчетной сетки, после чего наибольшая из них принимается за максимальную концентрацию см.

      Примечание.

      В (5.28) вместо смi и uмi допускается использовать значения смxi и uмxi для наветренных источников, определенные для каждой расчетной точки в соответствии с пунктом 20.

      46. Расчеты приземных концентрации упрощаются, если среди N сгруппированных в порядке убывания смi (cм1>см2>...>смN) источников выброса предприятия имеется N1 источников, которым по данному веществу соответствуют малые значения смi, (вычисленные в необходимых случаях с учетом застройки). При этом определяется разность между ПДК и суммой смi от N1 источников и рассчитывается максимальная суммарная концентрация см для остальных N-N1 источников. В тех случаях, когда сумма смi от них не превышает 0,05 ПДК (смотрите также примечание), указанные N1 источников могут быть исключены из рассмотрения.

      Если N источников расположены в порядке убывания значений выбросов М, т. е. M1>M2>...>MN, то N2 из этих источников с наименьшими значениями М также могут быть для упрощения расчетов загрязнения атмосферы отброшены, если


(5.29)

      Примечание.

      Пункт 46 выполняется, если отношение средней высоты исключаемых из рассмотрения источников к средней высоте сохраняемых при расчетах источников превосходит 1/3.

      47. Расчет приземных концентраций веществ от источников, группирующихся на площадке вдоль некоторой прямой, можно производить, считая все источники расположенными на этой линии, при условии, что каждому из них при u=uмс соответствует

, меньшее или равное 0,01-0,02 (у (м) - расстояние от источника до этой прямой). Для каждого источника строятся кривые распределения концентраций. Начало координат каждой кривой, характеризующей изменение концентрации с в зависимости от расстояния х, совмещается с местоположением источника, а концентрации суммируются. При этом рассматриваются два варианта. В одном из них принимается, что ветер направлен с 1-го на N-й источник, в другом - в противоположном направлении. Для различных расстояний х производится сложение концентраций и определяются значения суммарной концентрации с. Наибольшее значение с принимается за максимальную концентрацию см.

      Примечание.

      Указанным способом производятся ручные расчеты при наличии двух источников, расположенных далеки друг от друга (или двух групп источников).

      48. Расчет приземных концентраций веществ от источников, которые не могут быть сведены в одну точку или на одну общую прямую, при отсутствии возможности применения ЭВМ упрощается, если можно провести прямую, около которой группируется большая часть основных источников. В этом случае осуществляется сложение значений концентраций для двух противоположных направлений ветра вдоль этой прямой; близлежащие источники переносятся на прямую, а при расчете концентраций от остальных источников используется формула (2.25). Если среди источников, перенесенных на ось, имеются крупные, для которых одновременно не выполняются условия (5.10), (5.11), то при каждом направлении ветра рассчитываются также суммарные концентрации в точках максимумов концентрации от крупных источников.

      49. Расчет приземных концентраций при выбросах от большого числа источников, рассредоточенных на площадке значительных размеров, следует производить на электронных вычислительных машинах, тем более, что при разработках по проектированию и нормированию, как правило, рассматривается большое число вариантов объединения выбросов, размещения источников на площадке, способов очистки выбросов и других мероприятий. Шаги расчетной сетки выбираются в зависимости от размеров области, для которой проводятся расчеты. При этом общее количество узлов сетки, как правило, не должно превышать 1500-2000. Размеры указанной области должны соответствовать размерам зоны влияния рассматриваемой совокупности источников.

      50. Одним из способов сокращения объема вычислительных работ является представление совокупности большого числа однотипных источников выброса (труб печного отопления, резервуарных полей и пр.), а также рассредоточенных по обширной территории источников неорганизованного выброса как площадных источников.

      Примечание.

      Группы точечных источников объединяются в площадной источник при достаточно равномерном распределении источников по площади и при условии близости таких параметров выброса, как высота (Н) и диаметр устья (D) источников, температура (Тг) и скорость выхода (

0) газовоздушной смеси из устья источников. При большом разбросе указанных параметров группа источников представляется несколькими площадными источниками с более близкими значениями этих параметров. Критерием возможности представления группы одиночных источников площадным источником является соблюдение неравенств (5.13), (5.14) при выполнении для каждого источника условий (5.10) или (5.11); неравенств (5.16), (5.17) при невыполнении для каждого точечного источника условий (5.10) и (5.11).

      51. При ветре, направленном перпендикулярно одной из сторон указанного площадного источника, концентрация (как на территории самого источника, так и за его пределами) рассчитывается по формулам Приложения 1.

      52. При расчетах для произвольного направления ветра площадной источник представляется в виде совокупности N равномерно рассредоточенных одиночных источников. Значение N определяется по формуле


(5.30)

      Здесь Sn (м2) - площадь рассматриваемого источника, Ln (м) - расстояние от центра площадного источника до расчетной точки, u - расчетная скорость ветра, значение N вычисляется с округлением до ближайшего большего целого числа.

      Из (5.30) следует, что для расчетных точек, расположенных на расстоянии, большем

площадной источник может рассматриваться как одиночный точечный источник (N=1).

      Для каждого из этих одиночных точечных источников значения максимальной приземной концентрации cм, расстояния xм, на котором достигается эта максимальная концентрация, и опасной скорости ветра uм, определяются по формулам:


(5.31)

(5.32)

(5.33)

      где

,

и

- это значения см, xм и uм для одиночного точечного источника, совокупность которых образует площадной источник; при расчете

в качестве М используется суммарный выброс от всех источников.

      Примечания.

      1. Если расчеты приземных концентраций относятся к участку местности, на котором расположен площадной источник, то целесообразно, чтобы условные источники находились в центрах ячеек расчетной сетки точек.

      2. Формулы для площадного источника указанного типа применяются при выбросах от резервуарных парков предприятий, совокупностей мелких бытовых котельных и печных труб в городах; а также групп низких вентиляционных источников (при расчетах загрязнения атмосферы для участков, расположенных за пределами промплощадки). Использование формул для площадного источника существенно упрощает подготовку числового материала при расчетах загрязнения атмосферы на ЭВМ. Информация о вкладах площадных источников в суммарное загрязнение атмосферы более показательна, чем аналогичная информация по отдельным мелким источникам.

      3. Если расчеты относятся к участку местности, на котором расположен площадной источник, то он представляется в виде суммы нескольких меньших по размеру площадных источников таким образом, чтобы выделить участки площадного источника, для которых определенное по формулам (5.30а), (5.30б) значение N удовлетворяет условию N<100. Оставшиеся площадные источники представляются в виде совокупности точечных источников, расположенных в узлах квадратной сетки, шаг которой не превосходит 2хм.

      53. При выбросе из N источников расчет суммарной концентрации сz, соответствующей уровню z над поверхностью земли, производится по формулам (5.1)-(5.3) с заменой с на сz, и сi на сzi. Концентрации от отдельных источников сzi, соответствующие этим источникам опасные скорости ветра uмzi и максимальные концентрации

определяются согласно пункту 21. При этом должны соблюдаться требования, следующие из пункта 45 при замене смi на cмzi и uмi на uмzi.

      Примечание.

      Расчеты по пункту 53 производятся при выборе положения устьев воздухозаборных труб и шахт, линий электропередачи и других объектов, расположенных на открытых участках местности или же на участках, где максимальная высота зданий (сооружений) не менее чем в 2,5 раза ниже высоты воздухозабора при условии, что источники выброса не располагаются в ветровой тени зданий (сооружений). В остальных случаях расчет проводится в соответствии с Приложением 2.

      54. Формулы пунктов 39-53 предназначены для решения прямой задачи расчета суммарной концентрации с от N источников по их заданным параметрам выброса, а также для решения обратной задачи определения мощностей выброса Мi, (i=1,2,...,N), соответствующих заданному значению максимальной приземной концентрации см (при фиксированных координатах источников выброса, их высотах Нi и диаметрах устья Di, скоростях выхода

0i и перегревах

Ti газовоздушной смеси).

      55. Значение суммарного выброса M, соответствующее заданному значению максимальной концентрации cм, для группы из N близкорасположенных одиночных источников с одинаковыми высотами и другими параметрами выброса (V1,

T, D,

0) определяется по формулам (2.41), (2.42); в данном случае в формулах полагается V1 = V/N (V - суммарный расход выбрасываемой из всех источников газовоздушной смеси).

      56. В случае многоствольной трубы выброс M из всех стволов, соответствующий cм, при l<d2H определяется по формуле


(5.34)

      где

и

(мг/м3) - приземные максимальные концентрации при М (г/с), рассчитанные соответственно при значениях параметров D и V1 для одного ствола и при их эффективных значениях Dэ (5.25). (5.27) и V1э (2.40).

      Безразмерный коэффициент определяется по формуле (5.26).

      При l > d2H выброс М определяется в соответствии с пунктом 55.

      При произвольном фиксированном размещении группы источников с заданными параметрами выброса (Нi, Di,

0i, и

Ti) мощности источников Mi, соответствующие cм, определяются так, чтобы наибольшее значение суммарной концентрации max с, рассчитанное по (5.1) при переборе скоростей и направлений ветра, удовлетворяло условию

      max c = cм. (5.35)

      В случае N одинаковых источников выброса значения М, определяются по формуле


(5.36)

      где cн - максимальное значение рассчитанной по (5.1) суммарной концентрации с при "начальных" значениях мощности выброса Mнi.

      В общем случае из (5.35) определяется начальное приближение для значении Mi, уточняемое с учетом требований технической реализуемости и оптимального выбора мощностей источников.

      Примечания.

      1. Для одинаковых источников выброса в (5.36) величина сн вычисляется при Мнi = 1 г/с. В общем случае значения Мнi устанавливаются с учетом различия в мощностях выброса из труб разной высоты.

      57. Для совокупности источников отдельных предприятии рассчитываются зоны влияния, включающие в себя круги радиусом x1 (смотрите пункт 25), проведенные вокруг каждой из труб предприятия, и участки местности, где рассчитанная по (5.1) суммарная концентрация от всей совокупности источников выброса данного предприятия, в том числе низких и неорганизованных выбросов, превышает 0,05 ПДК.

      Зоны влияния источников и предприятий рассчитываются по каждому вредному веществу (комбинации вредных веществ с суммирующимся вредным действием) отдельно.

      Примечание.

      При определении размеров зон влияния предприятия расчеты на ЭВМ допускается приближенно проводить только для одного направления ветра (с предприятия из центра города), средневзвешенной опасной скорости ветра u=uмс, причем расчетная область представляется отрезком между центром предприятия и границей города.

      58. Для ускорения и упрощения расчетов приземной концентрации на каждом предприятии рассматриваются те из выбрасываемых вредных веществ, для которых


(5.37)

(5.38)

(5.39)

      Здесь М (г/с) - суммарное значение выброса от всех источников предприятия, соответствующее наиболее неблагоприятным из установленных условий выброса, включая вентиляционные источники и неорганизованные выбросы;

      ПДК (мг/м3) - максимальная разовая предельно допустимая концентрация;


(м) - средневзвешенная по предприятию высота источников выброса (смотрите пункт 69).

6. Расчет загрязнения атмосферы с учетом суммации вредного действия нескольких веществ

      59. Для веществ, обладающих суммацией вредного действия (пункт 4), безразмерная суммарная концентрация q или приведенная к одному веществу суммарная концентрация с рассчитываются с использованием для каждого источника значений мощности Мq или М соответственно, где


(6.1)

(6.2)

      где М1, М2, ..., Мn - мощности выброса каждого из п веществ; ПДК1, ПДК2, ..., ПДКn -максимальные разовые предельно допустимые концентрации этих веществ.

      Примечание.

      В остальном расчетная схема остается без изменения. В частности, учет суммации вредного действия для одиночного источника не влияет на значения расстояния xм, где достигается наибольшее загрязнение воздуха, и опасной скорости ветра uм.

      60. При N2 источников для каждой группы из N1 веществ с суммирующимся вредным действием (из каждого отдельного источника выбрасывается от 1 до N ингредиентов) расчеты начинаются с вычисления безразмерной суммы

* по формуле

(6.3)

      вещества, второй индекс-номер источника.

      Если

*<1, то безразмерная концентрация также меньше единицы. Если

*>1, то расчет концентраций q или с осуществляется по формулам раздела 5 с использованием для каждого источника, вычисленных по формулам (6.1) или (6.2) значений мощности выброса.

      Значения максимальных концентраций qм или см при неблагоприятных метеорологических условиях находятся в соответствии с требованиями разделов 2-5 настоящей Методики с использованием для каждого источника рассчитанных по формуле (6.1) или (6.2) мощностей выбросов.

      61. При рассмотрении комбинации веществ с суммирующимся вредным действием средневзвешенная опасная скорость ветра uмс дли совокупности N источников должна определяться по формуле


(6.4)

      где qм1, qм2, …, qмN - максимальные значения qм безразмерной концентрации q (смотрите формулу (1.1) для каждого из N источников; uм1. uм2, ..., uмN - опасные скорости ветра для этих источников, не зависящие от учета эффекта суммации.

      62. При необходимости учет фоновой концентрации веществ с суммирующимся вредным действием осуществляется путем добавления в числитель каждого из слагаемых в формуле (6.3) значения соответствующей фоновой концентрации (смотрите раздел 7). Если фоновая концентрация установлена сразу для комбинации веществ с суммирующимся вредным действием, то расчеты загрязнения атмосферы должны выполняться для той же комбинации веществ.

7. Учет фоновых концентраций при расчетах загрязнения атмосферы и установление фона расчетным путем

      63. В случае наличия совокупности источников выброса вклады этих источников (или их части) могут учитываться в расчетах загрязнения воздуха путем использования фоновой концентрации сф (мг/м3). которая для отдельного источника выброса характеризует загрязнение атмосферы в городе или другом населенном пункте, создаваемое другими источниками, исключая данный.

      Фоновая концентрация относится к тому же интервалу осреднения (20-30 мин), что и максимальная разовая ПДК. По данным наблюдений сф определяется как уровень концентраций, превышаемый в 5% наблюдений за разовыми концентрациями.

      Примечание.

      Фоновые концентрации устанавливаются территориальными отделениями Казгидромета по данным регулярных наблюдений на сети постов государственной службы наблюдений и контроля за загрязненностью объектов окружающей среды среды или по данным подфакельных наблюдений.

      64. Фоновая концентрация устанавливается либо единым значением по городу, либо, в случае выявления существенной изменчивости, дифференцированно по территории города (по постам), а также по градациям скорости и направления ветра.

      65. При расчетах для действующих и реконструируемых источников (предприятий) используется значение фоновой концентрации с

ф, представляющей из себя фоновую концентрацию сф, из которой исключен вклад рассматриваемого источника (предприятия).

      Значение с

ф вычисляется по формуле

(7.1)

(7.2)

      где с - максимальная расчетная концентрация вещества от данного источника (предприятия) для точки размещения поста, на котором устанавливался фон, определенная по формулам разделов 2-6 при значениях параметров выброса, относящихся к периоду времени, по данным наблюдений за который определялась фоновая концентрация сф.

      Примечание.

      Для вновь строящегося источника (предприятия)

      с

ф = сф (7.3)

      66. В случаях, предусмотренных пунтом 4 допускается использование фоновой концентрации, вычисленной не по отдельным веществам, а совместно по комбинации веществ с суммирующимся вредным действием. При этом фоновая концентрация определяется по концентрациям, приведенным к наиболее распространенному из веществ, входящих в рассматриваемою комбинацию.

      67. При отсутствии данных наблюдений за приземными концентрациями рассматриваемого вредного вещества или в случаях, когда в соответствии с нормативной методикой по установлению фоновой концентрации (смотрите пункт 63) по данным наблюдений фоновая концентрация не определяется, учет последней основывается на использовании данных инвентаризации выбросов и результатов расчетов по формулам настоящей методики или приближенно по формулам пункта 69.

      Одним из двух способов учета фоновой концентрации в рассматриваемом случае является расчет распределения суммарной концентрации от рассматриваемых и других существующих и проектируемых источников выбросов вещества или комбинации веществ с суммирующимся вредным действием.

      Вторым расчетным способом является замена фоновой концентрации, определенной по экспериментальным данным, фоновой концентрацией, рассчитанной для совокупности источников города (промышленного района) по параметрам, полученным при общегородской инвентаризации выбросов. При этом фоновая концентрация определяется умножением расчетной концентрации с на коэффициент 0,4 с дальнейшим осреднением по территории и выделением градаций скорости и направления ветра в соответствии с нормативной методикой по определению фоновой концентрации (смотрите пункт 63).

      Примечания.

      1. Второй способ, как правило, используется при определении фоновой концентрации для городов.

      2. При расчете фонового загрязнения воздуха выбросами автотранспорта используются формулы раздела 3 для наземных линейных источников (потоков автомашин на улицах) и формулы раздела 5 для наземных площадных источников (при учете выбросов автотранспорта на отдельных участках города).

      68. За фоновую концентрацию сф для реконструируемого предприятия, которое является единственным источником в городе, выбрасывающим рассматриваемое вредное вещество, принимается вклад в суммарную концентрацию с источников того же предприятия, не подвергающихся реконструкции.

      69. Для предприятий рассчитываются также значения фоновых концентраций с

фп на момент достижения предельно допустимых выбросов (на перспективу) по формулам:

(7.4)

(7.5)

      где максимальная концентрация веществ от совокупности источников рассматриваемого предприятия с0м вычисляется по формулам разделов 2-5 при значениях параметров выброса, относящихся к периоду времени, за который определялась фоновая концентрация с

ф.

      Примечания.

      1. При отсутствии данных наблюдений (смотрите пункт 67) концентрации (с

фп) для i-го предприятия (i = 1, 2, ..., Nn) допускается рассчитывать по формуле

(7.6)

(7.7)

(7.8)

      Здесь Nn - число предприятий в городе, Мi (г/с) и

(м) - соответственно полный выброс и его средневзвешенная высота на i-м предприятии; М(0-10)j, М(11-20)j и т. д. - суммарные выбросы j-го предприятия в интервалах высот источников до 10 м включительно, 11-20, 21-30 м и т. д. Если все источники на i-м предприятии являются низкими или наземными, т. е. высота выброса не превышает 10 м (выбросы могут быть как организованными, так и неорганизованными), то

принимается равной 5 м.

      2. Применимость разработанных с использованием с

фп нормативов ПДВ проверяется расчетом концентрации по формулам разделов 2-5.

8. Определение минимальной высоты источника выброса, предельно допустимых выбросов и границ санитарно-защитной зоны предприятий

      70. При определении минимальной высоты источников выброса и установлении предельно допустимых выбросов концентрация каждого вредного вещества в приземном слое атмосферы с не должна превышать максимальной разовой предельно допустимой концентрации данного вещества в атмосферном воздухе (ПДК):

      с<ПДК (8.1)

      При наличии в атмосфере нескольких (n) вредных веществ, обладающих суммацией действия, их безразмерная суммарная концентрация q, определенная по формуле (1.1), не должна превышать единицы:

      q<1 (8.2)

      Для веществ, для которых установлены только среднесуточные предельно допустимые концентрации (

), используется приближенное соотношение между максимальными значениями разовых и среднегодовых концентраций и требуется, чтобы

(8.3)

      При отсутствии нормативов ПДК вместо них используются значения ориентировочно безопасных уровней загрязнения воздуха (ОБУВ), утвержденные Минздравом РК.

      Нормы концентрации вредных веществ в атмосферном воздухе для растительности и животного мира, утвержденные в установленном порядке, принимаются при расчетах только в случаях, когда они являются более жесткими, чем ПДК, утвержденные Минздравом РК.

      71. При наличии фонового загрязнения атмосферы в соотношениях (8.1) и (8.3) вместо с принимается с+сф, где сф - фоновая концентрация вредного вещества. Для веществ, обладающих суммацией вредного действия, учет фоновых концентраций в соотношении (8.1) производится согласно положениям раздела 6.

      72. Для зон санитарной охраны курортов, мест размещения крупных санаториев и домов отдыха, зон отдыха городов, а также для других территорий с повышенными требованиями к охране атмосферного воздуха в формулах (8.1), (8.2) и (1.1) следует ПДК заменить на 0,8 ПДК.

      73. Определение минимальной высоты источника выброса.

      1) Минимальная высота одиночного источника выброса (трубы) Н (м), если установлены значения М (г/с),

0 (м/с), V1 (м3/с), D (м), в случае

Т

0 определяется по формуле:

(8.4)

      Если вычисленному по формуле (8.4) значению Н соответствует значение v

м>2, рассчитанное по формуле (2.5), то указанное значение Н является окончательным.

      Если v

м<2 то необходимо при найденном значении Н = Н1 определить величину n = n1 по рисунку 2 согласно приложений 1 к настоящей Методике или по формулам (2.8) и последовательными приближениями найти H=H2 по H1 и n1, ..., H=Hi+1 по Hi и ni с помощью формулы

(8.5)

      где ni и ni-1 - значения безразмерного коэффициента п, определенного соответственно по значениям Hi и Hi-1.

      Уточнение значения H необходимо производить до тех пор, пока два последовательно найденных значения Hi и Hi+1 практически не будут отличаться друг от друга (с точностью до 1 м).

      2) При

T>0 значение H сначала рассчитывается также согласно подпункту 1 пункта 73 Если при этом найденное значение

то оно является окончательным.

      Если найденное значение

то предварительное значение минимальной высоты выбросов (трубы) определяется по формуле

(8.6)

      По найденному таким образом значению H = H1 определяются на основании формул раздела 2 значения f, vм,

, jв и устанавливаются в первом приближении коэффициенты m = m1 и n = n1. Если m1n1

1, то по m1 и n1 определяется второе приближение Н = Н2 по формуле

В общем случае (i + 1)-е приближение Hi+1 определяется по формуле

(8.7)

      где mi, ni - соответствуют Hi, а mi-1, ni-1 - Hi-1. Если из источника выбрасывается несколько различных вредных веществ, то за высоту выброса должно приниматься наибольшее из значений H, которые определены для каждого вещества в отдельности и для групп веществ с суммирующимся вредным действием. В частности, если при отсутствии фона из трубы выбрасывается два вредных вещества, для первого из которых значения М и F соответственно равны M1 и F1, а для второго - М2 и F2, то значение Н при F1M1>F2M2 определяется по выбросу первого вредного вещества, а при F1M1<F2M2 по выбросу второго вредного вещества.

      3) При разработке мероприятий по сокращению выбросов, проектировании, строительстве и реконструкции предприятий следует предусматривать централизацию выбросов вредных веществ путем максимального сокращения числа труб, вентиляционных шахт. дефлекторов, аэрационных фонарей и др.

      4) Увеличение высоты трубы для обеспечения рассеивания с целью соблюдения ПДК в приземном слое атмосферы допускается только после полного использования всех доступных на современном уровне технических средств по сокращению выбросов (в том числе неорганизованных выбросов). При этом использование на энергетических объектах труб высотой более 250 м, а на других производствах - более 200 м допускается только при наличии технико-экономического обоснования необходимости их сооружения и расчетов загрязнения воздуха в зонах влияния сооружаемых объектов.

      74. Разработка нормативов предельно допустимых выбросов (ПДВ) для стационарных источников.

      1) Предельно допустимый выброс вредных веществ в атмосферу (ПДВ) устанавливается для каждого источника загрязнения атмосферы таким образом, что выбросы вредных веществ от данного источника и от совокупности источников города или другого населенного пункта с учетом перспективы развития промышленных предприятий и рассеивания вредных веществ в атмосфере не создают приземную концентрацию, превышающую их ПДК для населения, растительного и животного мира.

      2) Значения ПДВ устанавливаются при разработке различных видов предпроектной и проектной документации на строительство новых и реконструкцию существующих предприятий. Они устанавливаются как для строящихся, так и для действующих предприятий.

      3) Установление ПДВ производится с применением методов расчета загрязнения атмосферы промышленными, выбросами, и с учетом перспектив развития предприятия, физико-географических и климатических условий местности, расположения промышленных площадок и участков существующей и проектируемой жилой застройки, санаториев, зон отдыха городов, взаимного расположения промышленных площадок и селитебных территорий.

      4) ПДВ (г/с) устанавливаются для условий полной нагрузки технологического и газоочистного оборудования и их нормальной работы. ПДВ не должны превышаться в любой 20-минутный период времени.

      5) ПДВ устанавливаются отдельно для каждого источника выброса, не являющегося мелким согласно пункту 41. Для мелких источников целесообразно установление единых ПДВ от их совокупностей, с предварительным объединением группы источников в более мощный (с большими значениями см, чем у отдельных источников) площадной или условный точечный источник (пункты 39-41, 50). Неорганизованные выбросы всего предприятия или отдельных участков его промплощадки сводятся к площадным источникам или к совокупности условных точечных источников.

      6) Наряду с ПДВ для одиночных источников устанавливаются ПДВ для предприятия в целом. При постоянстве выбросов они находятся как сумма ПДВ от одиночных источников и групп мелких источников. При непостоянстве во времени выбросов от отдельных источников ПДВ предприятия меньше суммы ПДВ от отдельных источников и соответствует максимально возможному суммарному выбросу от всех источников предприятия при нормальной работе технологического и газоочистного оборудования.

      7) ПДВ определяется для каждого вещества отдельно, в том числе и в случаях учета суммации вредного действия нескольких веществ.

      8) При установлении ПДВ учитываются фоновые концентрации сф. При определении ПДВ для действующих производств сф заменяется на

(смотрите раздел 7).

      9) Значение ПДВ (г/с) для одиночного источника с круглый устьем в случаях сф < ПДК определяется по формуле:


(8.8)

      В случае f>100 или

Т

0 ПДВ определяется по формуле:

(8.9)

      Значение ПДВ для источника с прямоугольным устьем определяется по тем же формулам, но при D=Dэ и V1=V1э (смотрите пункт 22).

      Значение ПДВ для случая выбросов от одиночного аэрационного фонаря определяется по формуле:


(8.10)

      где ПДВ0 находится по формуле (8.8) или (8.9) при V1=V1э и D=Dэ, определяемым по (3.3), (2.40), а s=3 определяется согласно пункту 27.

      Примечание.

      При необходимости одновременного учета влияния рельефа и застройки в формулах (8.8). (8.9) за величину

принимается произведение поправок к максимальной концентрации на рельеф и застройку.

      10) При установлении ПДВ для одиночного источника выброса смеси постоянного состава веществ с суммирующимся вредным действием сначала определяется вспомогательное значение суммарного ПДВ=ПДВс, приведенного к выбросу одного из веществ. Для этого в формулах (8.8), (8.9) используется ПДК данного вещества и суммарный фон сф, приведенный к этому же веществу. Затем с учетом состава выбросов определяются ПДВ отдельных вредных веществ.

      11) В случае нескольких одинаковых источников, расстояния между которыми удовлетворяют соотношениям (5.12), (5.15), значение ПДВ для каждого источника определяется делением значения суммарного выброса, установленного согласно пункту 73, на число источников N.

      12) В случае многоствольной трубы (при l<d2H) значение ПДВ из всех стволов определяется по формуле


(8.11)

      где

и

(мг/м3) - приземные максимальные концентрации вредного вещества при М (г/с), находимые при значениях параметров выброса для одного ствола и диаметра D, равного соответственно фактическому и эффективному диаметрам устья (пункт 44).

      Объем газовоздушной смеси V1, при расчете

полагается равным его эффективному объему V1э (2.40). Безразмерный коэффициент d1 определяется с использованием формулы (5.26).

      13) При наличии группы из нескольких источников выброса значения ПДВ (ПДВ1, ПДВ2, ..., ПДВx) для каждого (i-го) источника находятся по формуле

      ПДВi = Mi,(8.12)

      где Мi(М1, М2, ..., МN) - такие значения выброса от каждого источника, которые приняты при расчетах загрязнения атмосферы от всей совокупности источников и при которых максимальная суммарная концентрация в атмосфере при неблагоприятных метеорологических условиях не превышает ПДК - сф или 0,8 ПДК - сф на территориях, подлежащих особой охране (смотрите пункт 72).;

      14) При разработке ПДВ для реконструируемого предприятия расчеты выполняются на фактическое положение и на перспективу. При расчетах на фактическое положение используются значения М и V1 по данным последней инвентаризации выбросов с внесением в случае необходимости дополнительных уточнений. При расчетах на перспективу расчеты производятся отдельно для каждого из намеченных этапов сокращения выбросов с использованием значений М и V1, ожидаемых в результате реализации намеченных мероприятий.

      Примечания.

      1. Предлагаемый в качестве ПДВ вариант должен быть оптимальным по технико-экономическим показателям.

      . Если для какого-либо вредного вещества выполняется соотношение

(8.13)

      то в этом случае (при отсутствии необходимости учета суммации вредного действия нескольких веществ) использованные при расчетах значения Мi могут быть приняты в качестве ПДВ без расчетов суммарного загрязнения атмосферы.

      15) Установлению ПДВ для отдельного источника предшествует определение его зоны влияния, радиус которой приближенно оценивается как наибольшее из двух расстояний от источника: х1 и х2 (м), где х1 = 10хм (при этом х1 соответствует расстоянию, на котором с составляет 5% от см). Значение х2 определяется как расстояние от источника, начиная с которого с<0,05 ПДК. Здесь см, хм и с определяются по формулам раздела 2. Значение х2 при ручных расчетах находится графически с использованием рисунка 4 согласно приложений 1 к настоящей Методике как расстояние х за максимумом, соответствующее s1=0,05 ПДК/см При см<0,05 ПДК значение х2 полагается равным нулю.

      Для предприятий также устанавливаются зоны влияния, включающие в себя круги радиусом х1, проведенные вокруг каждой из труб предприятия, и участки местности, где рассчитанное на ЭВМ суммарное загрязнение атмосферы от всей совокупности источников выброса данного предприятия, в том числе низких и неорганизованных выбросов, превышает 0,05 ПДК.

      Зоны влияния источников и предприятий рассчитываются по каждому вредному веществу, (комбинации веществ с суммирующимся вредным действием) отдельно.

      Для предприятий и источников, зоны влияния которых целиком расположены в участках города, где рассчитанная суммарная концентрация от всех источников города

, значения выбросов, использованные при указанных расчетах

, принимаются в качестве ПДВ.

      Примечание.

      При определении размеров зоны влияния предприятия расчеты загрязнения атмосферы на ЭВМ допускается приближенно производить только для одного расчетного направления ветра (с предприятия на центр города), средневзвешенной опасной скорости ветра u=uмс, причем расчетная область представляется отрезком между центром предприятия и границей города.

      16) При детализации фона только по территории города в качестве фона сф для предприятия (источника) при установлении ПДВ используется его максимальное значение в зоне влияния рассматриваемого предприятия (источника). После этого учет фона производится обычным образом.

      Если фон в зоне влияния детализирован по двум градациям скорости ветра (сф1 и сф2), то для одиночного источника сначала определяются вспомогательные значения Мi в каждой из градаций скорости ветра по следующим формулам:


(8.14)

(8.15)

      Здесь i=1 или 2, безразмерный коэффициент ri определяется с помощью соотношений (2.19), остальные обозначения аналогичны введенным в раздел 2. Значение i = 1 соответствует той градации скорости ветра, в которую попадает опасная скорость ветра uм. Для этой градации полагается ri=1. Если сф1>сф2, то ПДВ=М1. Если сф2>сф1, то производится расчет М2, причем при расчете безразмерного коэффициента r2 используется скорость и, соответствующая середине рассматриваемой градации. В последнем случае ПДВ равен минимальному значению из М1 и М2:

      ПДВ = min (М1, М2).(8.16)

      17) Если

, то увеличение мощности выброса от реконструируемых объектов и строительство на предприятии новых объектов с выбросами тех же веществ или веществ, обладающих с ними суммацией вредного действия, может быть допущено только при одновременном обеспечении снижения выбросов вредных веществ в атмосферу на остальных объектах рассматриваемого предприятия или на других предприятиях города, обоснованного проектными решениями.

      18) Наряду с максимальными разовыми ПДВ (г/с) в оперативных целях для выполнения проектных оценок темпов снижения выбросов и возможностей утилизации уносимых газовоздушной смесью вредных веществ устанавливаются годовые значения ПДВг (т/год) для отдельных источников и предприятия в целом.

      Для отдельного (i-го) источника из N источников предприятия ПДВг, находится с учетом временной неравномерности выбросов, в том числе за счет планового ремонта технологического и газоочистного оборудования.

      Для предприятия в целом ПДВг находится по формуле:


(8.17)

      Примечания.

      Следует предусматривать мероприятия по кратковременному снижению выбросов в периоды аномально опасных метеоусловий.

      75. Определение границ санитарно-защитной зоны предприятий.

      1) Размеры санитарно-защитной зоны (СЗЗ) l0 (м), установленные в Санитарных нормах проектирования промышленных предприятий, должны проверяться расчетом загрязнения атмосферы в соответствии с требованиями настоящей Методики (разделы 2-5) с учетом перспективы развития предприятия и фактического загрязнения атмосферного воздуха.

      2) Полученные по расчету размеры СЗЗ должны уточняться отдельно для различных направлений ветра в зависимости от результатов расчета загрязнения атмосферы и среднегодовой розы ветров района расположения предприятия по формуле


(8.18)

      где l (м) - расчетный размер СЗЗ; L0 (м) - расчетный размер участка местности в данном направлении, где концентрация вредных веществ (с учетом фоновой концентрации от других источников) превышает ПДК; Р (%) - среднегодовая повторяемость направления ветров рассматриваемого румба; Р0 (%) - повторяемость направлений ветров одного румба при круговой розе ветров. Например, при восьмирумбовой розе ветров

Значения l и L0 отсчитываются от границы источников.

      Примечание.

      Значения L0 в общем случае могут различаться для ветров разных направлений.

      3) Учитывая значительную пространственную изменчивость розы ветров, особенно в условиях сложного рельефа, речных долин, вблизи морей, озер и т. п., при использовании справочных данных следует согласовать принятую розу ветров с территориальными отделениями Казгидромета по месту расположения предприятия.

      4) Если в соответствии с предусмотренными техническими решениями и расчетами загрязнения атмосферы размеры СЗЗ для предприятия получаются больше, чем размеры, установленные Санитарными нормами проектирования промышленных предприятий, то необходимо пересмотреть проектные решения и обеспечить выполнение требований Санитарных норм за счет уменьшения количества выбросов вредных веществ в атмосферу, увеличения высоты их выброса с учетом установленных ограничений и др.


  Приложение 1
  к Методике расчета
  концентраций вредных
  веществ в атмосферном
  воздухе от выбросов
  предприятий

Рисунки по определению коэффициентов



      Рисунок 1



      Рисунок 2



      Рисунок 3



      Рисунок 4



      Рисунок 5



      Рисунок 6



      Рисунок 7



      Рисунок 8



      Рисунок 9



      Рисунок 10



      Рисунок 11



      Рисунок 12


  Приложение 2
  к Методике расчета
  концентраций вредных
  веществ в атмосферном
  воздухе от выбросов
  предприятий


      Таблица по определению

m

n1

Ложбина (впадина)

Уступ

Гряда (холм)

n2

4-5

6-9

10-15

16-20

4-5

6-9

10-15

16-20

4-5

6-9

10-15

16-20

<0,5

4,0

2,0

1,6

1,3

3,5

1,8

1,5

1,2

3,0

1,5

1,4

1,2

0,6-1

3,0

1,6

1,5

1,2

2,7

1,5

1,3

1,2

2,2

1,4

1,3

1,0

1,1-

2,9

1,8

1,5

1,4

1,1

1,6

1,4

1,2

1,1

1,4

1,3

1,2

1,0

3-5

1,4

1,3

1,2

1,0

1,3

1,2

1,1

1,0

1,2

1,2

1,1

1,0

>5

1,0

1,0

1,0

1,0

1,0

1,0

1,0

1,0

1,0

1,0

1,0

1,0



  Приложение 3
  к Методике расчета
  концентраций вредных
  веществ в атмосферном
  воздухе от выбросов
  предприятий

Расчетные формулы для определения концентраций вредных веществ от линейных и площадных источников при ветре вдоль или поперек источника

      1. Распределение концентраций вредных веществ с на расстоянии х от центра линейного источника длиной L при ветре, направленном вдоль этого источника, в случае, когда скорость ветра равна uм, определяется по формуле


(1)

      где

и

- безразмерные коэффициенты, определяемые по графику для s3 на рисунке 1 согласно приложений, в зависимости от отношений

и

соответственно, причем по пунктирной линии в случае тяжелой примеси. Здесь значения с

м, х

м определяются согласно пунктам 27, 31.

      При высотах источника Н меньше 10 м безразмерный коэффициент s3 заменяется на безразмерный коэффициент s''5:

      s''5

(2а)

      s''5

(2б)

      где s3 определяется по тому же аргументу t с помощью рисунка 1 согласно приложений.

      При скорости ветра u

uм значение с определяется по формуле0

(3)

      где r и p определяются в соответствии с пунктами 16 и 17 по значению

, а

и

соответственно по

, и

.

      2. Значение максимальной концентрации вредных веществ при ветре, направленном поперек линейного источника, определяется по формуле


(4)

      Здесь безразмерный коэффициент

1 определяется по формулам:

(5а)

(5б)

(5в)

      где


(6а)

(6б)

      Расстояние от линейного источника хм, на котором достигается максимальная приземная концентрация вредных веществ см, определяется по формуле:


(7)

(8а)

(8б)

(8в)

      3. Распределение концентраций вредных веществ с (мг/м3) на расстоянии х (м) от центра линейного источника при ветре скоростью u (м/с), направленном поперек линейного источника, определяется по формуле


(9)

      При расчетах начало координат располагается в центре линейного источника, ось х направлена вдоль, а ось у - перпендикулярно направлению ветра.

      Концентрация вредных веществ сy (мг/м3) на расстоянии у (м) от оси факела определяется по формуле


(10)

      Здесь s1 - безразмерный коэффициент, определяемый в соответствии с пунктом 18 по значению отношения

; r, p - безразмерные коэффициенты, определяемые в соответствии с пунктами 16 и 17 по значению отношения

; s6, s'6, s''6 - безразмерные коэффициенты, определяемые по формуле (11) или по рисунку 2 согласно приложений, в зависимости от значений L (м), (2y+L) (м) и (2y-L) (м), используемых при вычислении аргумента g:

(11)

(12а)

(12б)

      Для g > 6,74 функция s6 принимается равной 1.

      Примечание.

      На достаточно большом расстоянии от линейного источника, которому соответствует безразмерный коэффициент s6, близкий к единице, линейный источник может рассматриваться как одиночный точечный источник с

,

,

.

      4. При ветре, направленном перпендикулярно одной из сторон площадного источника прямоугольной формы, концентрация (как на территории самого источника, так и за его пределами) рассчитывается по формуле:


(13)

      где


(14)

      х и у - координаты расчетной точки в системе координат с началом в середине наветренного края источника; х''м - расстояние от одиночного входящего в рассматриваемую совокупность точечного источника, на котором при опасной скорости ветра uм = u''м достигается максимальная концентрация;

(мг/м3) - максимальная концентрация от одиночного точечного источника, которая имела бы место в том случае, если бы его выбросы равнялись полному выбросу М от площадного источника;

- меньшее из значений х и L2; L1 и L2 - протяженности площадного источника соответственно поперек и вдоль ветра; безразмерный коэффициент s7(t1, t2) в зависимости от t1 и t2 определяется по рисунку 3 согласно приложений, (сплошные линии относятся к легкой, пунктирные - к тяжелой примеси).

      Примечания.

      1. За значение М для площадного источника принимается максимальный суммарный выброс с его территории с учетом в необходимых случаях неодновременности выбросов от отдельных точечных источников.

      2. По формулам (13), (14) рассчитывается распределение концентрации при u

uм. В этом случае

заменяется на

, х

м - на

,

- на u. Здесь

безразмерные коэффициенты r и p определяются по отношению

в соответствии с пунктами 16, 17.

      3. По приведенным формулам расчет концентраций производится для площадных источников, у которых

и

не превышает 10. При размерах площадных источников, превышающих указанные значения, они должны разбиваться на несколько площадных источников меньшей площади.

      4. Расчеты по формулам Приложения 3 производятся, как правило, без применения ЭВМ.


  Приложение
  к расчетным формулам
  для определения
  концентраций вредных
  веществ от линейных и
  площадных источников
  при ветре вдоль или
  поперек источника

Рисунки по определению коэффициентов



      Рисунок 1



      Рисунок 2



      Рисунок 3


  Приложение 4
  к Методике расчета
  концентраций вредных
  веществ в атмосферном
  воздухе от выбросов
  предприятий

Расчет загрязнения воздуха на промплощадке с учетом влияния застройки
1. Основные расчетные характеристики.

      1. Влияние застройки (зданий и сооружений) на загрязнение воздуха связано с изменением характера воздушных течений вблизи здания. При обтекании отдельных зданий и их групп могут образовываться ветровые тени (застойные зоны) с близкой к нулю средней скоростью ветра и интенсивным турбулентным перемешиванием. Формулы настоящего приложения предназначены для расчета приземных концентраций в слое 0-2 м и вертикального распределения концентраций в приземном слое воздуха (включая расчет концентраций у стен и крыш зданий) с учетом влияния застройки.

      Учет влияния застройки осуществляется для источников средней высоты, низких и наземных источников (смотрите пункт 3). Расчет загрязнения воздуха от высоких источников, как правило, производится без учета влияния застройки, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 7 Приложения 4.

      Примечание.

      Классификация источников производится в соответствии с пунктом 3 настоящей Методики; причем за Н принимается высота устья над уровнем подстилающей поверхности.

      2. Для каждого из рассматриваемых источников перед выполнением расчетов с учетом застройки определяются по формулам раздела 2 значения максимальной концентрации см, а также расстояния хм и опасной скорости им, при которых достигается концентрация см при отсутствии застройки.

      3. Расчет загрязнения воздуха с учетом влияния застройки производится в случаях, когда здание удалено от источника на расстояние менее хм, или когда источник расположен на здании или в зонах возможного образования ветровых теней (пункт 5 Приложения 4). При этом высота здания Нз должна быть не менее 0,4 высоты источника Н (Нз > 0,4Н). Если здание удалено от источника на расстояние большее, чем 0,5xм, и основание источника не размещается в зоне возможного образования ветровой тени, то учет влияния застройки производится в случаях, когда высота здания превышает 0,7 высоты источника (Нз > 0,7Н).

      Примечания.

      1. Как правило, не подлежат учету здания и сооружения высотой менее 5 м, а также здания и сооружения, максимальный линейный размер которых по горизонтали не превосходит 10 м.

      2. Учет сооружений производится в случае, если их коэффициент заполнения, определяемый согласно СНиП II-6-74 "Нагрузки и воздействия", не ниже 0,5.

      4 Рассматриваемое здание, как правило, аппроксимируется параллелепипедом (рисунок 1 согласно приложений) высотой Нз, длиной

(размер наибольшей стороны основания) и шириной L'III. Высота Нз определяется по формуле

(1)

      где Vз - фактический объем здания, So - фактическая площадь основания. Значения L'

и L'III должны удовлетворять условию L'

L'III=S0, а положение боковых сторон аппроксимирующего параллелепипеда выбирается так, чтобы они были близки к стенам зданий.

      Примечания.

      1. В случае зданий сложной конфигурации (рисунок 2 согласно приложений) они аппроксимируются несколькими параллелепипедами. При этом расчет приземных концентраций производится согласно пункту 5 Приложения 4 как для совокупности зданий.

      2. Для зданий, имеющих в плане форму, близкую к правильному многоугольнику или кругу, в качестве основания аппроксимирующего параллелепипеда берется квадрат.

      5. Для каждого здания при заданном направлении ветра различаются три основных типа ветровых теней (рисунок 3 а, согласно приложений): подветренная (I), на крыше (II) и наветренная (зона подпора) (III). Максимальные значения НI, НII, НIII высоты над уровнем земли ветровых теней указанных типов и их протяженности LI, LII, LIII определяются формулами:


(2а)

(2б)

(2в)

(2г)

      где


L'III (3а)

      L* = LIII при H3 > LIII (3б)

      Размеры L

и LIII устанавливаются в зависимости от направления ветра. В случаях, когда ветер направлен по перпендикуляру к стене здания, длина этой стены принимается за LIII, а длина смежной стены - за L

(рисунок 3 б, согласно приложений). В остальных случаях L

и LIII устанавливаются в соответствии с пунктом 10 Приложения 4.

      Границы ветровых теней устанавливаются по графикам, приведенным на рисунке 3 в-д, согласно приложений, или по формулам:


(4а)

(4б)

(4в)

      где х - расстояние вдоль направления ветра от расчетной точки до стены здания. Если ветровые тени здании, которые необходимо учесть в расчетах, пересекаются, то образуется объединенная тень, конфигурация которой определяется согласно пункту 56 Приложения 4.

      Примечания.

      1. В отдельных случаях возможен более детальный учет взаимодействия ветровых теней с использованием пункта 9 Приложения 4.

      2. Если высота ветровых теней Нз (в зонах I, II, III) окажется менее 2 м, то принимается Нз=2 м.

      6. В общем случае при наличии застройки максимальное значение приземной концентрации

определяется через максимальную концентрацию см, полученную без учета влияния застройки

      (смотрите пункт 2 Приложения 4), по формуле

(5)

      где

- поправка, учитывающая влияние застройки. Концентрация

достигается на расстоянии xм от источника при опасной скорости ветра

и опасном направлении ветра.

      7. Для высоких источников учет влияния застройки производится по схеме, изложенной в разделах 2-9 данного Приложения, по согласованию с органами Казгидромета в отдельных случаях (например, при размещении источников вблизи здания, высота которого превышает высоту источников).

2. Расчет максимальных концентраций от одиночного точечного источника в случае одного здания

      8. Порядок определения

устанавливается в зависимости от расположения источника относительно здания. При размещении основания источника в зонах возможного образования подветренной тени при перпендикулярном к стене здания направлении ветра (смотрите, например, рисунок 4 а согласно приложений),

определяется в соответствии с пунктом 9 Приложения 4. При размещении основания источника в зонах, где ветровые тени образуются только при направлении ветра, составляющем острый угол с нормалью к одной из стен здания (смотрите, например, рисунок 4 б согласно приложений),

определяется в соответствии с пунктом 10 Приложения 4. Если основание источника располагается вне зон возможного образования ветровой тени на удалении до 1,5L* от их границы x? (рисунок 4 в, г согласно приложений), то расчет

производится в соответствии с пунктом 11 Приложения 4. В остальных случаях расчет максимальных концентраций производится без учета влияния зданий, т. е.

= см.

      9. При размещении основания источника в зонах возможного образования ветровых теней при перпендикулярном к стене здания направлении ветра (рисунок 4 д согласно приложений) максимальная приземная концентрация достигается при опасном направлении ветра, соответствующем переносу воздуха по перпендикуляру от здания к источнику. В этом случае


(6)

      где


(7)

      Коэффициенты в формулах (6) и (7) являются безразмерными. Коэффициент rз описывает влияние различия в опасных скоростях ветра при наличии здания (

) и при его отсутствии (uм), коэффициент

- изменение структуры воздушного потока при наличии застройки, коэффициенты s и

м - влияние турбулентной диффузии внутри тени и колебаний направления ветра. Коэффициент s1 имеет тот же смысл, что и в соответствующих формулах раздела 2.

      Для определения коэффициента rз предварительно вычисляется опасная скорость ветра

по формулам (2.16а)-(2.17в). При этом, если высота источника Н меньше высоты зоны ветровой тени Нв в точке расположения источника, т. е. Н<Нв, (рисунок 5 а согласно приложений), то расчет входящих в указанные формулы значений vм и f производится при замене высоты источника H на высоту зоны тени Нв. Далее коэффициент rз определяется в зависимости от

по графику, приведенному на рисунке 6 согласно приложений, или по формулам:

(8а)

(8б)

      Если Н>Нв (рисунок 5 б согласно приложений), то

и rз = 1.

      При Н>Нв коэффициент

определяется по графику, приведенному на рисунке 7 согласно приложений, или по формуле

(9)

      в зависимости от отношения Н/Нв. При Н<Нв принимается значение

, соответствующее Н=Нв.

      Если


<1,4 (10)

      то при расчетах принимается:


(11)

      Коэффициент s в (7) определяется по графику, приведенному на рисунке 8 согласно приложений, или по формулам:


(12а)

(12б)

(12в)

(12г)

      в зависимости от аргумента:


(13)

      где при Н<Нв коэффициент рз устанавливается в зависимости от отношения

по графику, приведенному на рисунке 6 согласно приложений, или по формулам:

(14а)

(14б)

(14в)

      а при Н>Нв принимается pз=1. Если при этом

1<1, где

1 определяется по формуле (7), то принимаются соотношения (11).

      Для низких источников (т. е. при Н<10м), коэффициент s в (7) заменяется на sL, где sL определяется по формулам:


(15)

      Для определения

м предварительно по рисунку 9 согласно приложений или по формулам:

(16а)

(16б)

      находится вспомогательный угол

к (в градусах) в зависимости от отношения

      t2= LIII/L

(17)

      Безразмерный коэффициент

м определяется по рисунку 10 согласно приложений или по формуле:

(18)

      в зависимости от аргумента t3:


(19а)

(19б)

      Если значение

м удовлетворяет неравенству

     

м < 0,05 (20)

      то принимаются соотношения (11).

      При Н/Нв>1 принимается

      s1 =1 (21)

      При Н/Нв<1 коэффициент s определяется в зависимости от отношения


(22)

      Если

>1, то коэффициент s1 находится по формуле (21), а при

< 1 коэффициент s1 находится по рисунку 11 согласно приложений в зависимости от отношения

или по формуле (2.23а)

      Расстояние

от источника до точки, в которой достигается максимум приземной концентрации

, в случае

>1 определяется по формуле:

(23)

      а в случае

<1 по формулам:

(24а)

(24б)

      Примечание.

      Если рассчитанное значение

удовлетворяет условию

(25)

      то принимается соотношение (11).

      10. В тех случаях, когда основание источника находится в зонах, где образование подветренной тени возможно только при направлении ветра, отличном от направления нормалей к стенам здания (смотрите рисунок 4 б согласно приложений), максимальная приземная концентрация

достигается при опасном направлении ветра, соответствующем переносу воздуха к источнику от ближайшего к нему угла здания. Расчет

производится при этом по формулам пункта 9 Приложения 4 со следующими изменениями:

      для определения того, какая из сторон здания при указанном направлении ветра является подветренной, через центр здания (рисунок 12 а согласно приложений) проводится прямая, ориентированная вдоль направления ветра. Если эта прямая находится внутри или на границах угла, который образован диагоналями, примыкающими к более длинной стороне здания (например, к стороне CD на рисунке 12 а согласно приложений), то данная сторона рассматривается как подветренная и ее длина обозначается LIII, а длина смежной стороны - L

. В противном случае подветренной является более короткая сторона здания. Полученное значение LIII используется для определения L* по формуле (3) Приложения 4;

      величина

м вычисляется из соотношений:

(26а)

(26б)

      где

- положительный острый угол (в градусах) между опасным направлением ветра и нормалью к стене здания (рисунок 12 а согласно приложений). Здесь

находится по графику, приведенному на рисунке 10 согласно приложений, или по формуле (18) как значение

м, вычисленное по аргументу t3 (формула (19) при замене

к на

к +

, а

вычисляется аналогичным образом при замене

к на


      11. Для источников, основание которых расположено вне зоны возможного образования подветренной тени (рисунок 4 в, г, согласно приложений), опасное направление ветра соответствует переносу воздуха от здания к источнику по нормали (рисунок 4 в, согласно приложений) или по направлению от ближайшего угла здания (рисунок 4 г, согласно приложений). Если при этом расстояние от источника до границы ветровой тени xв (рисунок 4 в, г, согласно приложений) удовлетворяет условию хв < 1,5L* (где L* определяется в соответствии с пунктом 10 Приложения 4), то


(27)

(28)

      где

и

определяется в соответствии с пунктами 9, 10 Приложения 4 как значения

и

для источника, расположенного на границе зоны ветровой тени (т. е. в точке с координатой хв). При хв > 1,5L* принимается

= 1.

      12. При размещении основания источника на крыше здания производится расчет

для двух случаев, в которых направление ветра совпадает с направлением нормали к двум наименее удаленным от источника стенам здания (рисунок 13 а, согласно приложений). Далее, из полученных значений выбирается максимальное, а соответствующее ему направление ветра принимается за опасное.

      Расчет

для каждого из двух указанных направлении ветра производится по формулам пункта 9 Приложения 4 со следующими изменениями:

      высота зоны ветровой тени заменяется на высоту здания

      Нв=Нз; (29)

      принимается опасная скорость ветра

s в формуле (7) заменяется на коэффициент

, определяемый по формулам

(30а)

(30б)

      Здесь xн и xв - расстояния от источника до наветренного и подветренного краев подветренной тени (рисунок 13 в, согласно приложений), а sн и sв - вычисляются по формулам (13 а-13 г) или по графику, приведенному на рисунок 8 согласно приложений, как значения s при значениях аргумента t1, вычисленных по формуле (13) при замене LI на xн и xв соответственно. Формула (30) используется также в случае низких источников для определения коэффициента

, который подставляется в (7) вместо sL, вычисленного по формулам (13а-13г) (при этом в правой части (30) коэффициенты s, sв и sн заменяются на соответствующие значения sL).

      Примечания.

      1. В отдельных случаях опасное направление ветра может быть установлено до проведения расчетов. Так, например, если источник располагается у более длинного края крыши, то опасным является направление ветра по нормали к ближайшей стене здания в сторону подветренной тени (смотрите рисунок 13 б, согласно приложений).

      2. Если значение

, определяемое по формулам (23)-(24), окажется соответствующим точке поверхности крыши, то максимум приземной концентрации достигается непосредственно вблизи подветренной стены здания. В таком случае в формуле (6) Приложения 4 значение s1 определяется по графику, приведенному на рисунке 4 согласно приложений 1 к настоящей Методике, или по формулам (2.23) в зависимости от аргумента /xм и принимается

(рисунок 13 в, согласно приложений).

3. Расчет распределения концентрации от одиночного точечного источника при произвольных скоростях и направлениях ветра.

      13. Расчет распределения концентрации от точечного источника с учетом влияния застройки при заданных скорости и направлении ветра выполняется для ограниченных участков промплощадки при решении отдельных вопросов, таких, как размещение воздухозаборов, а также как составная часть расчета загрязнения воздуха на промплощадке от совокупности большого числа источников (смотрите пункт 6 Приложения 4).

      До проведения расчетов на плаче местности через источник проводится прямая линия, ориентированная вдоль ветра (смотрите рисунок 12 а, согласно приложений). Если эта линия не пересекает основание здания, то расчет распределения приземных концентраций производится по формулам раздела 2 без учета влияния здания. В случае пересечения здания линией на плане (рисунок 12 а, согласно приложений) учитывается влияние застройки. При этом определяется длина подветренной стороны здания в соответствии с пункт 10 Приложения 4.

      Приземная концентрация при произвольных значениях скорости и направления ветра рассчитывается по формуле


(31)

      где концентрация см рассчитывается в соответствии с пункт 2 Приложения 4, а коэффициент r определяется в зависимости от отношения

по графику для rз, приведенному на рисунке 6 согласно приложений. Опасная скорость ветра

с учетом влияния застройки определяется в соответствии с пунктами 9-12 Приложения 4.

      Схема расчета коэффициента

выбирается в зависимости от того. находится ли устье источника в подветренной или наветренной тени, расположен ли источник на крыше здания, над зонами ветровой тени, с наветренной или подветренной стороны от указанных зон.

      Построение границ зон ветровой тени осуществляется в соответствии с пунктом 5 Приложения 4. При этом строится сечение здания вертикальной плоскостью, проходящей через источник и ориентированной вдоль направления ветра (смотрите рисунок 12 а, согласно приложений), и в соответствии с пунктом 5 Приложения 4 определяются границы наветренной и подветренной зон ветровой тени.

      Примечание.

      В пределах зон ветровой тени концентрация примеси отличается от нуля не только с подветренной стороны, но и с наветренной стороны от источника и определяется приводимыми ниже формулами.

      При размещении основания источника в зоне подветренной тени (рисунок 12 б, согласно приложений) значение

в точке, расположенной на расстоянии х от источника вдоль оси факела и на удалении у от этой оси, определяется по формуле:

(32)

      Коэффициент

, зависящий от скорости ветра и и положительного острого угла

между направлением ветра и нормалью к подветренной стене здания (рисунок 12 а, согласно приложений), определяется по той же формуле (26), что и

м, причем значение t3 вычисляется по формуле (19) с заменой

на u. При этом, как и ранее,

к определяется по рисунку 9 согласно приложений или по формулам (16а), (16б).

      Коэффициент s1 находится по формулам (2.23а) - (2.23г) или графикам, приведенным на рисунке 4 а-в, согласно приложений в зависимости от отношения х/рхм. Здесь безразмерный коэффициент р определяется в зависимости от отношения u/uм по формулам (2.21а) - (2.21в) или по графику, приведенному на рисунке 3 согласно приложений.

      Коэффициент s2 находится по формуле (2.27) или по графику, в зависимости от отношений


(33а)

(33б)

      Коэффициент

находится по формулам:

(34а)

(34б)

(34в)

      Здесь


(35а)

(35б)

(36а)

(36б)

      Коэффициент s1 вычисляется по формуле (7), причем величины

, s и rз определяются согласно пункту 9 Приложения 4. Если s1<1, то принимается s1=1. Коэффициент s1 в формуле (34б) вычисляется при значении х = L

. Коэффициент

при х<хв (т. е. внутри зоны подветренной тени (смотрите рисунок 12 б, согласно приложений) вычисляется по формулам:

(37а)

(37б)

      При х>хв коэффициент

находится по формуле (2.27) или по графику, приведенному на рис 2.6, как значение s2, соответствующее аргументу:

(38)

      14. При размещении основания источника в зоне подпора (наветренной тени) (смотрите рисунок 12 в, согласно приложений) коэффициент

также рассчитывается по формуле (32). При этом величины

,

, s1 и s2 определяются в соответствии с пунктом 13 Приложения 4.

      Коэффициент

находится по формулам:

(39а)

(39б)

(39в)

(39г)

      где

вычисляется по формуле (7), а

- по аналогичной формуле с заменой s на

:

(40)

      причем


(41)

      В случае низких источников вместо s и

используются значения sL и

. Здесь хн и хк - координаты начала и конца здания относительно источника, а хв - координата подветренного края подветренной тени относительно источника (рисунок 12 в, согласно приложений).

      Коэффициенты sв и sн вычисляются по формулам (12а)-(12г) или по графику, приведенному на рисунке 8 согласно приложений, как значения s, соответствующие аргументу t1, определенному по формуле (13) при замене LI на xв и xк соответственно. Для низких источников при этом используется формула (15).

      Коэффициент rз определяется способом, изложенным в пункте 9 Приложения 4.

      Коэффициент s, входящий в

в (39), определяется по формулам (12в)-(12г) или по графику, приведенному на рисунке 8 согласно приложений, в зависимости от отношения t1, вычисленного по формуле (13) с заменой LI на LIII, где LIII - длина наветренной зоны ветровой тени (смотрите пункт 5 Приложения 4). Коэффициент sL определяется аналогично по формуле (15). Коэффициент s1, в формуле (39в), вычисляется при значении

.

      Если

<1, то принимается

= 1. При этом вычисление параметра t1 по формуле (13) производится с использованием значения pз, определяемого по графику, приведенному на рисунке 14 согласно приложений, пли по формулам:

(42а)

(42б)

(42в)

      Величина

и коэффициенты

и

вычисляются по формулам (35) - (37).

      15. При расположении источника на крыше здания (рисунок 12 е, согласно приложений) величина

также рассчитывается по формуле (32). При этом величины

, s1 и s2 определяются в соответствии с пунктом 13 Приложения 4. Коэффициент s1 находится по формулам:

(43а)

(43б)

(43в)

      где

вычисляется по формуле (40). При этом коэффициенты

,


      и r определяются согласно пункту 12 Приложения 4, а

,

и L

- согласно пункту 13 Приложения 4. Коэффициент s1 в формуле (43б) вычисляется при значении х=L

.

      16. Если основание источника размешается с подветренной стороны от ветровой тени, причем хм < 1,5L* (рисунок 12 г, согласно приложений), то величина

определяется по формуле

(44)

      Здесь

определяется согласно пункту 11 Приложения 4 с заменой

м на коэффициент

, вычисленный согласно пункту 13 Приложения 4. При хв>1,5L* величина

определяется по формуле:

(45)

      17. При размещении источника с наветренной стороны от ветровой тени на расстоянии хм<1,5L* (рисунок 12 д, согласно приложений) расчет также производится по формуле (43). При этом для участков оси факела, приходящихся на наветренную и подветренную зоны тени, коэффициент s1 заменяется соответственно на

и

. Величина

вычисляется по формуле (41) с использованием в качестве хк и хв соответственно координат начала и конца наветренной тени относительно источника (рисунок 12 д, согласно приложений). Величина

также вычисляется по формуле (41) с использованном координат начала и конца зоны подветренной тени относительно источника.

      При хв>1,5L* расчет

выполняется по формуле (45), причем для участков факела, приходящихся на наветренную и подветренную зоны тени, также производится замена коэффициента s1 на


      и

соответственно.

4. Расчет концентрации от одиночного точечного источника в случае двух зданий

      18. При определении максимального значения приземной концентрации в случае двух зданий сначала производится предварительный расчет для двух направлений ветра, которые соответствуют опасным направлениям ветра для источника при учете каждого из рассматриваемых зданий № 1 и № 2 по отдельности (рисунок 15 а, согласно приложений). При этом определяются величины

и


      и соответствующие им углы

к1 и

к2. Далее, на плане выполняется дополнительное графическое построение: через источник проводятся прямые, ориентированные вдоль двух указанных направлений ветра, от которых откладываются углы

к1 и

к2 соответственно с вершиной в источнике.

      Если эти углы не имеют общей части, то

определяется как наибольшее из значений

и

. В противном случае проводится также расчет

и

для других противоположных направлений ветра вдоль биссектрисы ОВ угла АОС, являющегося общей частью первоначально построенных углов.

      Для направлений ветра, при которых ось факела или ее продолжение проходит через оба здания, строятся отдельные или, в случае необходимости, объединенные зоны ветровой тени в соответствии с пунктом 5 Приложения 4 (рисунок 15 б, согласно приложений). Направления ветра, при которых одно из зданий оказывается полностью затопленным (т. е. граница его ветровых теней не касается границы объединенной ветровой тени), при расчетах

и

не используются. Величины

(j = 1, 2, 3, 4) определяются согласно пункту 2 с использованием в расчетах в качестве Нв высоты объединенной ветровой тени. В случаях j = 1 и j = 2 угол

к принимается равным соответственно

к1 и

к2, а в случаях j = 3, j = 4 величина

к определяется по формуле

(46)

      Если источник не расположен между корпусами зданий (например, в точке О1 на рисунке 15 б), согласно приложений, то опасные направления ветра соответствуют переносу воздуха от зданий к источнику, а расчет максимальных приземных концентраций осуществляется по формулам пункта 9 Приложения 4. Если источник расположен между корпусами (например, в точке О3 на рисунке 15 б) согласно приложений, то расчет

также осуществляется по формулам пункта 9 Приложения 4. При этом в случае образования объединенной зоны ветровой тени (смотрите пункт 9 Приложения 4) в формуле (13) вместо LI и в формулах (22) и (24) вместо х? используется протяженность этой зоны Lк. Коэффициент

для источника, расположенного в межкорпусном дворе, определяется так же, как и для источника, расположенного в подветренной тени. При Lк<LI и Н<Нв, полученное значение

умножается на отношение

где LI - определенная в соответствии с пунктом 5 протяженность той зоны ветровой тени, высота которой использована при определении Нв, (смотрите пункт 5 Приложения 4). В общем случае в качестве

принимается наибольшее из значений

,

,

и

.

      Примечание.

      При равенстве высот ветровых теней отдельных зданий в точке размещения источника в качестве LI выбирается наибольшая из протяженностей ветровых теней этих зданий.

      19. При заданных скорости и направлении ветра расчет приземных концентраций производится с использованием графического построения. На плане местности выделяются направления ветра, соответствующие одному из трех возможных случаев (рисунок 16 согласно приложений): 1) ось факела пересекает одно из зданий (углы QOE и FOR на рисунке 16 согласно приложений); 2) ось факела не пересекает ни одного здания и 3) ось факела пересекает оба здания.

      В первом и втором случаях расчет производится в соответствии с пунктом 3 Приложения 4. В последнем случае дополнительно проводится описанное в пунктом 18 Приложения 4 (смотрите рисунок 15 а, согласно приложений графическое построение для опасных направлений ветра, соответствующих нормалям к стенам зданий, и строится биссектриса угла АОС. Если ось факела не попала в гол АОС, то расчет приземных концентрации производится без учета взаимодействия ветровых теней здании. В таком случае при размещении источника внутри ветровой тени или на крыше одного из зданий влияние этого здания учитывается в соответствии с пунктом 3 Приложения 4. Для участков оси факела, приходящихся на ветровые тени второго здания, учет влияния этого второго здания также производится в соответствии с пунктом 3 Приложения 4.

      В случае если основание источника находится вне зон ветровых теней обоих зданий, учет влияния этих зданий также осуществляется в соответствии с пунктом 3 Приложения 4 отдельно для каждого здания.

      Если ось факела попала в угол АОС (рисунок 15 а согласно приложений), то расчет приземных концентраций производится с использованием в качестве Нв высоты объединенной зоны ветровой тени, определяемой в соответствии с пунктом 5 Приложения 4. При этом в качестве угла

используется положительный острый угол между направлением ветра и биссектрисой ОВ угла АОС или ее продолжением, а

к определяется по формуле (46). Концентрации вычисляются по формулам пункта 3 Приложения 4. Если источник расположен в подветренной тени застройки (например, в точке О на рисунок 15 б согласно приложений при направлении ветра слева направо), то расчет производится по формулам пункта 13 Приложения 4, причем высота ветровой тени в точке размещения источника принимается согласно пункту 9 Приложения 4. Если источник размещен на крыше второго по потоку здания (например, в точке О2 на рисунок 15 б согласно приложений), то расчет производится по формулам пункта 15 Приложения 4. При размещении источника между корпусами (например, в точке О3 на рисунок 15 б согласно приложений), расчет производится также по формулам пункта 13 Приложения 4. Однако в случае образования объединенной ветровой тени (смотрите пункт 9 Приложения 4) коэффициент

и масштаб LI определяются согласно пункту 18 Приложения 4, а коэффициент

находится по формуле (39).

      Если источник размещается на крыше первого по потоку здания (точка О4 на рисунке 15 б согласно приложений), то расчет производится по формулам пункта 15 Приложения 4, причем коэффициент

находится по формуле (39). При этом, в случае образования объединенной ветровой тени, вместо s1 в первой из формул (39), относящейся к участку факела между корпусами, используется коэффициент

, вычисленный через коэффициент

, определяемый по формуле (30) с использованном в качестве хк и хв координат начала и конца межкорпусного двора относительно источника. Коэффициент

по второй из формул (39) вычисляется с использованием соотношения (41) через координаты относительно источника конца второго здания и подветренного края подветренной тени. Если источник размещается в наветренной тени первого здания (точка О5 на рисунке 15 б согласно приложений), то расчет производится в соответствии с пунктом 14 Приложения 4. При этом для участка факела, соответствующего межкорпусному двору, в случае объединенной ветровой тени, используется значение s1, соответствующее координатам начала и конца двора относительно источника.

      В остальных случаях расчет производится по соответствующим формулам пункта 3 Приложения 4. При этом. если источник расположен с наветренной стороны застройки на расстоянии более 1,5L*, то для участков факела, приходящихся на зоны ветровой тени (включая межкорпусную), используется пункт 17 Приложения 4.

      Примечание.

      Расчет приземных концентраций на ЭВМ осуществляется согласно пункту 22.

5. Расчет концентраций от одиночного точечного источника в случае группы зданий

      20. При расчетах приземных концентраций учитываются только здания, удовлетворяющие требованию пункта 3 Приложения 4.

      21. При расчетах максимальной приземной концентрации рассматриваются различные возможные пары зданий, учитываемые в группе. Для каждой пары в соответствии с пунктом 18 Приложения 4 выделяется не более четырех направлений ветра и строятся сечения проходящими через источник вертикальными плоскостями, ориентированными вдоль выделенных направлений ветра. Далее согласно пунктом 5 Приложения 4 определяются границы объединенных ветровых теней (в случае их пересечения) и с использованием их параметров вычисляется значение

, где j - номер направления ветра. Максимальное из полученных значений

для всех рассматриваемых направлений ветра принимается в качестве

.

      22. Для расчета приземной концентрации при заданных скорости и направлении ветра в общем случае строится сечение застройки вертикальной плоскостью, проходящей через источник и ориентированной вдоль ветра (рисунок 17 согласно приложений). При этом учитываются только те здания, для которых нормаль к подветренной стене (смотрите пункт 9 Приложения 4) составляет с направлением ветра угол менее

к соответствующего данному зданию.

      Согласно пункту 5 Приложения 4, для взаимодействующих ветровых теней строятся соответствующие им объединенные зоны. При этом для рассматриваемого источника выделяются объединенные или индивидуальные зоны следующих четырех типов: 1) содержащая устье источника, 2) ближайшая с подветренной стороны, 3) последующие с подветренной стороны, 4) ближайшая с наветренной стороны.

      Дальнейший расчет производится в соответствии с пунктом 4 Приложения 4. При этом каждая объединенная зона характеризуется значением

к, равным среднему из значений

к для зданий, ветровые тени которых учитываются при построении данной объединенной зоны.

      Примечание.

      Зона типа 4 строится и используется для расчетов только в том случае, если тени типа 1 отсутствуют.

      2. При определении

к не учитываются полностью "затопленные" здания, т. е. здания, границы ветровых теней которых не касаются границы объединенной ветровой тени рисунок 17 согласно приложений, пункт 9 Приложения 4).

6. Расчет концентраций от группы источников

      23. В случае группы из N точечных источников расчет суммарной приземной концентрации с учетом влияния застройки производится по формулам раздела 5. Перебор скоростей и направлений ветра при определении максимальных приземных концентраций осуществляется аналогично тому, как это делается без учета влияния застройки. При этом, однако, шаг, с которым изменяется направление ветра, не должен быть больше минимального из значений

к, соответствующих включенным в расчет зданиям. Выбор шагов расчетной сетки производится в зависимости от предъявляемых к расчету требований, однако обычно нецелесообразно использование в одном расчете более 1600-2500 узлов (при необходимости детализации поля концентрации на большей территории следует проводить последовательные расчеты для ее отдельных участков).

      Примечания.

      1. До выполнения расчетов проводится объединение источников согласно разделу 5.

      2. В общем случае указанные расчеты производятся с применением ЭВМ.

      24. В случае размещения двух одинаковых источников на крыше одного здания на расстоянии менее L* друг от друга расчеты максимальной концентрации

производятся при скорости ветра, равной им (т. е. определяемой в соответствии с разделом 2 опасной скорости ветра для отдельного источника), для четырех направлений ветра (рисунок 18 а согласно приложений): перпендикулярных более длинной стене здания (2 направления) и соответствующих переносу примеси с одного источника на другой. Для каждого направления ветра максимум приземной концентрации определяется по формуле

(47)

      где

и

получаются согласно пункту 2 Приложения 4.

      При расчетах для случая переноса с одного источника примеси на другой коэффициент

определяется согласно положений пункта 9 Приложения 4. Наибольшее из четырех значений

, полученных по формуле (47), принимается за максимум приземной концентрации. Аналогично производится расчет в случае, если расстояние между источниками превышает L*, но один из них находится в угле ±

к, отложенном в обе стороны от нормали к стене здания, проходящей через второй источник.

      В общем случае, если расстояние между двумя размещенными на крыше источниками превышает L*, то выполняется следующее дополнительное графическое построение. Для каждой из четырех стен здания (рисунок 18 б согласно приложений) на отрезке прямой АВ, соединяющей на плане источники выбросов, строится как на диаметре окружность. Затем строится точка М пересечения этой окружности с окружностью радиусом L*, центр которой расположен в источнике, находящемся более близко к рассматриваемой стене (для рассматриваемого примера - в точке В на рисунке 18 б согласно приложений). Из точки, соответствующей второму источнику (из точки А на рисунке 18 б согласно приложений), проводится прямая AN под углом

к к нормали к стене. Если точка М попадает внутрь угла OAN, то в рассмотрение включается дополнительное направление ветра, соответствующее биссектрисе АС угла MAN.

      Аналогичное построение выполняется для других сторон здания, а затем расчеты по формуле (47) выполняются для четырех направлений ветра, перпендикулярных стенам здания, двух направлений ветра, соответствующих переносу с источника на источник, и дополнительных (не более четырех) направлений ветра, соответствующих биссектрисам АС.

7. Расчет концентраций в случае выбросов из линейного источника (аэрационного фонаря)

      25. Для аэрационного фонаря расчет максимальных приземных концентраций осуществляется при двух направлениях ветра: вдоль и поперек фонаря.

      Если ветер направлен вдоль аэрационного фонаря, расчет осуществляется в соответствии с пунктами 5 - 9 Приложения 4, причем величины см, хм и uм, характеризующие приземные концентрации при отсутствии застройки, определяются в соответствии с разделом и Приложением 1.

      Если ветер направлен поперек фонаря, этот фонарь длиной L разбивается на совокупность точечных источников, каждый из которых соответствует участку фонаря длиной

:

     

=

L (48)

      Коэффициент

в (48) определяется в зависимости от

, где

(49).

      по формуле (5) Приложения 1 или по рисунку 19 согласно приложений.

      Если длина фонаря L не кратна

, то остаток от деления L на

разбивается пополам и участки полученной длины относятся к краям аэрационного фонаря.

      Параметры uм и хм для указанных точечных источников определяются согласно пункту 14 с использованием единых значений эффективных диаметра и объема.

      Расчет максимальных концентраций осуществляется далее согласно пункту 15 Приложения 4 для одного из точечных источников. При этом в формуле (37) вместо L* используются значения

.

      Максимальное из значений

, соответствующих ветру вдоль и поперек фонаря, является максимальной приземной концентрацией от аэрационного фонаря.

      Примечания.

      1. Разбиение фонаря на точечные источники используют также при расчетах в случае заданных скорости и направления ветра, расчетной точки и т. п. по формулам пункта 3 Приложения 4. При этом в (37) вместо L* используется значение

до тех пор, пока количество условных точечных источников, на которые разбивается фонарь, не станет равным N, определяемому по формуле (3.9).

      2. При L

<2L* два проема аэрационного фонаря заменяются на условный линейный источник, расположенный посередине между проемами. При этом мощность выброса М для условного источника полагается равной суммарной мощности выброса из обоих проемов, а объем газовоздушной смеси V1 - половине общего объема газовоздушной смеси, выбрасываемой из фонаря.

8. Расчет распределения концентрации по вертикали, на крыше и стенах зданий

      26. Если основание источника находится в зоне ветровой тени на крыше, то расчет концентрации на крыше здания проводится по формулам пунктов 2, 3 Приложения 4 аналогично случаю размещения источника в подветренной тени. При этом в качестве высоты источника и высоты ветровой тени используются расстояния по нормали соответственно от устья источника и границы ветровой тени до крыши (если указанные расстояния меньше 2 м, то в расчетах используется значения 2 м). Если основание источника расположено вне зоны ветровой тени, то расчет концентрации на крыше проводится по формулам раздела 2 с использованием в качестве высоты источника расстояния по нормали от его устья до крыши здания.

      На подветренной стене здания концентрация меняется линейно от полученного в соответствии с пунктом 26 Приложения 4 значения на уровне крыши до вычисленного согласно пункту 12 Приложения 4 значения приземной концентрации. На наветренной стене здания концентрация принимается равной нулю.

      27. При размещении основания источника в зоне подпора (наветренной тени) на расстоянии хн от здания (хн<хм) расчет концентрации сст, достигающейся в точке наветренной стены на высоте z над подстилающей поверхностью при скорости ветра и, производится в случае z<HIII по формуле


(50)

      В случае z>Н3, в (50) принимается

=0. Здесь коэффициенты

,

,

и s2 находятся в соответствии с пунктом 14 Приложения 4 при скорости ветра u, а коэффициент r определяется по формулам раздела 2 в зависимости от отношения


      Коэффициент sz в зависимости от отношений

и х/рхм определяется согласно пункту 21, а безразмерный коэффициент d2 определяется в зависимости от отношения vм/u и параметра f по формулам (2.36а), (2.36б), причем vм и f вычисляются по параметрам выброса источника согласно формулам раздела 2.

      После подстановки sz=s1 формула (50) используется также для расчета концентрации на наветренной стене здания при хн>хм.

      Концентрация на крыше здания скр в точке с координатами (х, у) относительно источника находится по формуле


(51)

      где xк - координата подветренной стены здания относительно источника, а величины

и

определяются в соответствии с пунктом 14 Приложения 4. При этом s2 и

принимаются в соответствии с пунктом 13 Приложения 4 для рассматриваемой точки крыши, а sz находится в зависимости от отношений

и х/рхм согласно пункту 21.

      На подветренной стене здания концентрация меняется линейно от значения, вычисленного по формуле (51) при х=хм для уровня крыши, до значения

приземной концентрации.

      Максимальная концентрация в рассматриваемой точке покрытия здания достигается при опасной скорости uмz. Величина uмz/uм при z<Н определяется по графику , приведенному на рисунке 9 согласно приложений в зависимости от аргументов х/хм и z/Н. При z>H величина uмz/uм определяется по рисунку 9 в согласно приложений зависимости от отношений х/хм и

, где d2м находится по формулам (2.36а), (2.36б) при значении u=uм.

      Максимальная концентрация в рассматриваемой точке покрытия определяется по формулам (50) или (51) при ? и

, вычисленных для случая u=uмz.

      Примечание.

      При

= 0 формула (50) может быть использована также для расчета концентрации в заданной точке над поверхностью земли (при отсутствии застройки).

      28. При размещении источника в зоне подветренной тени концентрация сст на подветренной стене здания принимается равной значению приземной концентрации

у подветренной стены (при том же значении y), определяемой в соответствии с пунктом 12 Приложения 4. На наветренной стене здания концентрация принимается равной нулю. В случае L

<2L* концентрация на крыше здания скр принимается равной

. При L

>2L* принимается скр=0.

      Примечание.

      При размещении устья источника вниз по потоку от подветренной зоны ветровой тени за ее пределами концентрация на крыше и стенах здания принимается равной нулю.

      29. При размещении источника с наветренной стороны от ветровых теней здания расчет концентрации на крыше и стенах здания производится по формулам пункта 17 Приложения 4. При этом, как и в формулах (50), (51), коэффициент s1 заменяется на sz, где sz вычисляется в соответствии с пунктом 21.

9. Характеристика зон ветровой тени в случае группы зданий или здания сложной формы.

      30. При обтекании воздушным потоком группы зданий могут образовываться объединенные (в том числе межкорпусные) зоны ветровой тени (здания в этом случае называются смежными). Конфигурация объединенных зон определяется путем наложения зон, построенных для рассматриваемых зданий, которые при этом полагаются отдельно стоящими. За границу объединенной зоны принимается огибающая границ зон отдельных зданий, а высота объединенной зоны в различных точках полагается равной максимальной из высот ветровых теней, участвующих в образовании объединенной тени. Пример построения объединенной зоны показан на рисунке 20 согласно приложений.

      Примечание.

      Здания, зоны ветровой тени которых полностью находятся внутри зон ветровой тени других зданий, при построении объединенных зон не учитываются.

      31. Здание сложной формы может быть представлено в виде нескольких параллелепипедов с нижним основанием на уровне земли. Конфигурация и размеры ветровой тени, возникающей при обтекании воздушным потоком такого здания, определяются в соответствии с пунктом 30 Приложения 4 путем наложения зон для отдельных зданий и нахождения огибающей их границы. Примеры построения зон ветровой тени для зданий сложной конфигурации приведены на рисунке 21 согласно приложений.

      32. В наиболее ответственных случаях, когда необходимо детально определить форму и размеры зон ветровой тени, возникающих вблизи отдельных зданий и их групп, а также ожидаемое распределение концентраций, целесообразно проводить эксперименты по обдуванию макетов зданий в специальных аэродинамических трубах. При постановке и проведении таких экспериментов, а также при использовании их результатов для описания обтекания зданий воздушным потоком в реальной атмосфере необходимо соблюдать соответствующие критерии подобия.

      33. Для ориентировочных расчетов приземных концентраций на промплощадке при наличии большого числа однотипных источников допускается производить расчет по формулам разделов 2 и 3, а полученные концентрации умножать для точек промплощадки на коэффициент

:

(52)

      Здесь N - количество однотипных источников, расположенных отдельно от промышленных зданий, или количество промышленных зданий, на которых размещаются однотипные источники,

- коэффициент, определяемый в соответствии с пунктом 9 Приложения 4.

      Примечания.

      1. При умножении на коэффициент

расчетные концентрации, как правило, завышаются. Более точный учет влияния застройки может быть выполнен по формулам разделов 1-5 Приложения 4.

      2. Коэффициент

устанавливается в зависимости от отношения средней высоты источника на здании (без учета источников высотой более 50 м) к высоте здания.

      3. Расчеты в соответствии с пунктом 33 производятся при N > 5.


  Приложение
  к расчетам загрязнения
  воздуха на
  промплощадке с учетом
  влияния застройки

Рисунки объектов и зон



      Рисунок 1



      Рисунок 2



      Рисунок 3



      Рисунок 4



      Рисунок 5



      Рисунок 6



      Рисунок 7



      Рисунок 8



      Рисунок 9



      Рисунок 10



      Рисунок 11



      Рисунок 12



      Рисунок 13



      Рисунок 14



      Рисунок 15



      Рисунок 16



      Рисунок 17



      Рисунок 18



     

      Рисунок 19



      Рисунок 20



      Рисунок 21


  Приложение 5
  к Методике расчета
  концентраций вредных
  веществ в атмосферном
  воздухе от выбросов
  предприятий

Примеры расчета концентрации вредных веществ в атмосферном воздухе в районе источников их выбросов при неблагоприятных метеорологических условиях

      Пример 1. Котельная (ровная открытая местность, Павлодарская область).

№ п/п

Характеристики, обозначения, расчет

Единица

Значение

1

Число дымовых труб, N

шт.

1

2

Высота дымовых труб, H

м

35

3

Диаметр устья трубы, D

м

1,4

4

Скорость выхода газовоздушной смеси,

0

м/с

7

5

Температура газовоздушной смеси, Тг

оС

125

6

Температура окружающего воздуха, Тв

оС

25

7

Выброс двуокиси серы, MSO2 

г/с

12

8

Выброс золы, Мз

г/с

2,6

9

Выброс окислов азота (в пересчете на двуокись азота), MNO2

г/с

0,2

10

Коэффициенты в формуле 2.1




А

-

200




-

1

11

Максимальные разовые предельно допустимые концентрации (ПДК):




двуокиси серы

мг/м3

0,5


золы

мг/м3

0,5


окислов азота

мг/м3

0,085

12

Объем газовоздушной смеси (по формуле (2.2)):







м3/с

10,8

13

Перегрев газовоздушной смеси,

Т :




Т = Тг - Тв = 125-25

оС

100

14

Параметр f (по формуле (2.3)):







-

0,56

15

Параметр vм (по формуле (2.4)):







м/с

2,04

16

Параметр

(по формуле (2.5)):






-

0,36

17

Параметр fe (по формуле(2.6)):




fe = 800(0,36)3

-

37,32

18

Параметр m (по формуле (2.7а) или рисунок 2.1)

-

0,98

19

Параметр n (по формуле (2.8а) или рисунок 2.2)

-

1

20

Опасная скорость ветра uм (по формуле (2.16в)):







м/с

2,2

21

Параметр d (по формуле (2.14в)):







-

12,3

Расчет концентрации двуокиси серы

22

Максимальная концентрация SO2 (по формуле (2.1)):







мг/м3

0,19

23

Расстояние

(по формуле (2.13)):






м

430

24

Коэффициент s1 для расстояния х (по формулам (2.23а), (2.23б) или по рисунку 2.4):




х = 50 м, х/хм = 0,116

-

0,069


х = 100 м, х/хм = 0,256

-

0,232


х = 200 м, х/хм = 0,465

-

0,633


х = 400 м, х/хм = 0,93

-

1


х = 1000 м, х/хм = 2,32

-

0,664


х = 3000 м, х/хм = 6,97

-

0,154

25

Концентрация cSO2 на расстоянии х по формуле (2.22)




х = 50 м, с = 0,19 · 0,069

 мг/м3

0,01


х = 100 м, с = 0,19 · 0,232

 мг/м3

0,04


х = 200 м, с = 0,19 · 0,633

 мг/м3

0,12


х = 400 м, с = 0,19 · 1

 мг/м3

0,19


х = 1000 м, с = 0,19 · 0,664

 мг/м3

0,13


х = 3000 м, с = 0,19 · 0,154

 мг/м3

0,03

Расчет концентрации окислов азота


Расчет cNO2 производится аналогично расчету cSO2 .



26

Концентрации cNO2 и cSO2 связаны соотношением:









Расчет концентрации золы

27

Золоочистка отсутствует. Коэффициент F (согласно пункту 11)

-

3


Максимальная концентрация золы по формуле (2.1.) или по соотношению:







мг/м3

0,12

28

Расстояние x3м по формуле (2.13) или по соотношению:







м

215

29

Коэффициент s1 для расстояний х (по формулам (2.23а) - (2.23г) или рисунки 2.7 и 2.8).




х = 50 м, х/хм = 0,233

-

0,232


х = 100 м, х/хм = 0,465

-

0,633


х = 200 м, х/хм = 0,93

-

1,0


х = 400 м, х/хм = 1,86

-

0,78


х = 1000 м, х/хм = 4,05

-

0,296


х = 3000 м, х/хм = 13,9

-

0,028

30

Концентрация золы сз на расстоянии х (по формуле (2.22)):




х = 50 м, с = 0,12 · 0,23

мг/м3

0,03


х = 100 м, с = 0,12 · 0,632

мг/м3

0,08


х = 200 м, с = 0,12 · 0,99

мг/м3

0,12


х = 400 м, с = 0,12 · 0,78

мг/м3

0,09


х = 1000 м, с = 0,12 · 0,296

мг/м3

0,04


х = 3000 м, с = 0,12 · 0,028

мг/м3

0,003


      Пример 2. Промышленная котельная с теми же параметрами выброса и при тех же условиях, что в примере 1. Котельная расположена на промплощадке, ее труба размещается непосредственно вблизи здания у середины его длинной стороны.

      Согласно расчетам в примере 1 для двуокиси серы: cмSO2 = 0,19 мг/м3, хмSO2 = 430 м, uм = 2,2 м/с; для золы cм3 = 0,12 мг/м3, xм3 = 215 м, uм = 2,2 м/с.

№ п/п

Характеристики, обозначения, расчет

Единица

Значение

1

Высота здания Нз

м

26

2

Ширина здания L'III (по пункту 4 Приложения 4)

м

30

3

Длина здания L'

 (по пункту 4 Приложения 4)

м

60

4

Опасное направление ветра - перпендикулярно длинной стороне здания, от здания к источнику (по пункту 9 Приложения 4)

-

-

5

При опасном направлении ветра:




длина здания вдоль направления ветра L

(по пункту 5 Приложения 4)

м

30


ширина здания поперек направления ветра LIII (по пункту 5 Приложения 4)

м

60

6

Длина L* = Hз (по формуле (3) Приложения 4)

м

26

7

Протяженность подветренной тени (по формуле (2) Приложения 4)

м

104

8

Высота ветровой тени в точке размещения источника Нв = Нз (по формуле (2) Приложения 4)

м

26

9

Отношение



-

1,35

10

Опасная скорость ветра при наличии здания

(по пункту 9 Приложения 4)

м/с

2,2

11

Коэффициент rз = 1 (по пункту 9 Приложения 4)

-

1

12

Коэффициент pз = 1 (по пункту 9 Приложения 4)

-

1

13

Коэффициент

(по формуле (9) Приложения 4)

-

6,14

14

Отношение

(по формуле (17) Приложения 4)

-

2

15

Угол

к (по формуле (16б) Приложения 4)

42

16

Аргумент

(по формуле (19) Приложения 4)

-

62,3

17

Коэффициент

м (по формуле (18) Приложения 4)

-

0,645

18

Коэффициент s1 для расстояния х = хм (по формуле (21) Приложения 4)

-

1

Расчет максимальной концентрации двуокиси серы

19

Аргумент

(по формуле (13) Приложения 4 при

= 430 м)

-

0,544

20

Коэффициент s (по формуле (12а) Приложения 4)

-

0,322

21

Коэффициент s1 = 1 · 6,14 · 0,322 (по формуле (7) Приложения 4)

-

1,98

22

Коэффициент

= 0,645 · 1,98 + (1 - 0,645) · 1 (по формуле (6) Приложения 4)

-

1,63

23

Максимальная концентрация

(по формуле (5) Приложения 4)

мг/м3

0,31

Расчет осевой концентрации двуокиси серы на различных расстояниях

24

Коэффициент

=

м (по пункту 13 Приложения 4 при

)

-

0,645

25

Коэффициент s2 на оси факела (по формуле (2.27))

-

1

26

Коэффициент

(по формуле (37) Приложения 4)

-

1

27

Величина

 (по формуле (35) Приложения 4)

м

430

28

Коэффициент s1 для расстояния х (по пункту 13 Приложения 4 и формулам (2.23а), (2.23б))




х = 50 м, х/хм = 0,116

-

0,068


х = 100 м, х/хм = 0,232

-

0,232


х = 200 м, х/хм = 0,465

-

0,633


х = 400 м, х/хм = 0,930

-

0,999


х = 1000 м, х/хм = 2,32

-

0,664

29

Коэффициент

для расстояния х (по формуле (36) Приложения 4)



х = 200 м,



-

0,454


х = 400 м,



-

0,951

30

Коэффициент

 для расстояния х (по формуле (34) Приложения 4)



х = 50 м,



-

1,98


х = 100 м,



-

1,98


х = 200 м,



-

1,54


х = 400 м,



-

1,05


х = 1000 м,



-

0,664

31

Коэффициент

 для расстояния х (по формуле (32) Приложения 4)



х = 50 м,



-

1,30


х = 100 м,



-

1,36


х = 200 м,



-

1,22


х = 400 м,



-

1,03


х = 1000 м,



-

0,664

32

Концентрация

 на расстоянии х (по формуле (31) Приложения 4)



х = 50 м,



мг/м3

0,24


х = 100 м,



мг/м3

0,25


х = 200 м,



мг/м3

0,23


х = 400 м,



мг/м3

0,19


х = 1000 м,



мг/м3

0,13

Расчет максимальных концентраций золы

33

Аргумент

 (по формуле (13) Приложения 4 при

= 215 м)

-

1,09

34

Коэффициент s (по формуле (12б) Приложения 4)

-

0,63

35

Коэффициент s1 = 1 · 6,14 · 0,626 (по формуле (7) Приложения 4)

-

3,84

36

Коэффициент


 (по формуле (6) Приложения 4)

-

2,83

37

Максимальная концентрация cм3 =0,12*2,83 (по формуле (5) Приложения 4)

мг/м3

0,34

Расчет осевой концентрации золы на различных расстояниях

38

Коэффициент

=

 м (как и для двуокиси серы)

-

0,645

39

Коэффициент s2 на оси факела (как и для двуокиси серы)

-

1

40

Коэффициент

 (как и для двуокиси серы)

-

1

41

Величина

 = 104 + 5 · 23 (по формуле (35) Приложения 4)

м

234

42

Коэффициент s1 для расстояния х (по пункту 13 Приложения 4 и формулам (2.23а), (2.23б))




х = 50 м, х/хм = 0,232

-

0,232


х = 100 м, х/хм = 0,465

-

0,633


х = 200 м, х/хм = 0,93

-

0,999


х = 400 м, х/хм = 1,86

-

0,779


х = 1000 м, х/хм = 4,65

-

0,296

43

Коэффициент

для расстояния х (по формуле (36) Приложения 4)



х = 200 м,



-

0,876

44

Коэффициент

 для расстояния х (по формуле (34) Приложения 4)



х = 50 м,



-

3,84


х = 100 м,



-

3,84


х = 200 м,



-

1,33


х = 400 м,



-

0,779


х = 1000 м,



-

0,296

45

Коэффициент

 для расстояния х (по формуле (32) Приложения 4)



х = 50 м,



-

2,56


х = 100 м,



-

2,70


х = 200 м,



-

1,21


х = 400 м,



-

0,779


х = 1000 м,



-

0,296

46

Концентрация

на расстоянии х (по формуле (31) Приложения 4)



х = 50 м,



мг/м3

0,31


х = 100 м,



мг/м3

0,32


х = 200 м,



мг/м3

0,15


х = 400 м,



мг/м3

0,09


х = 1000 м,



мг/м3

0,04


     

      Пример 3. Котельная с теми же параметрами и при тех же условиях, что в примере 2, Расчет распределения концентрации на оси факела при скорости и = 2,2 м/с и направлении ветра, составляющем угол

= 45о с опасным направлением.

      Согласно расчетам в примере 1 для двуокиси серы:

= 0,18 мг/м3,

= 430 м, им = 2,2 м/с; для золы c3м = 0,12 мг/м3,

= 215 м, им = 2,2 м/с.

№ п/п

Характеристики, обозначения, расчет

Единица

Значение

1 - 16

В строках 1 - 16 приводятся значения, совпадающие со значениями в строках 1 - 16 примера 2.



17

Аргумент




129

18

Коэффициент

 (по пунктам 13, 10 и формуле (18) Приложения 4)

0,943

19

Аргумент



-

4,4

20

Коэффициент

 (по пунктам 13, 10 и формуле (18) Приложения 4)

-

0,051

21

Коэффициент

(по пунктам 13 и формуле (26) Приложения 4)


 


 = 0,5(0,943 - 0,051)

-

0,446

Расчет осевой концентрации двуокиси серы на различных расстояниях

22

Коэффициент

для расстояния х (по формуле (32) Приложения 4) с использованием значений коэффициентов согласно строкам 25 - 30 примера 2)


 

х = 50 м,



-

0,921

 

х = 100 м,



-

1,01

 

х = 200 м,



-

1,03

 

х = 400 м,



-

1,02

 

х = 1000 м,



-

0,664

23

Концентрация

 на расстоянии

 (по формуле (31) Приложения 4)


 

х = 50 м,

 = 0,19 · 1 · 0,921

мг/м3

0,18

 

х = 100 м,

 = 0,19 · 1 · 1,01

мг/м3

0,19

 

х = 200 м,

 = 0,19 · 1 · 1,03

мг/м3

0,20

 

х = 400 м,

 = 0,19 · 1 · 1,02

мг/м3

0,19

 

х = 1000 м,

 = 0,19 · 1 · 0,664

мг/м3

0,13

Расчет осевой концентрации золы на различных расстояниях

24

Коэффициенты

 на расстояниях х (по формуле (32) Приложения 4) с использованием значений коэффициентов согласно строкам 42 - 44 примера 2)


 

х = 50 м,



-

1,84

 

х = 100 м,



-

2,06

 

х = 200 м,



-

1,15

 

х = 400 м,



-

0,779

 

х = 1000 м,



-

0,296

25

Концентрация

 на расстояниях

 (по формуле (31) Приложения 4)


 

х = 50 м,

 = 0,12 · 1 · 1,84

мг/м3

0,22

 

х = 100 м,

 = 0,12 · 1 · 2,06

мг/м3

0,25

 

х = 200 м,

 = 0,12 · 1 · 1,15

мг/м3

0,14

 

х = 400 м,

 = 0,12 · 1 · 0,779

мг/м3

0,093

 

х = 1000 м,

 = 0,12 · 1 · 0,296

мг/м3

0,036


      Пример 4. Котельная с теми же параметрами и при тех же условиях, что в примере 1, расположенная в ложбине. Ветер направлен поперек ложбины.

      Согласно расчетам в примере 1 (для ровного места) для двуокиси серы:

= 0,19 мг/м3,

= 430 м; для золы

= 0,12 мг/м3,

= 215 м.

№ п/п

Характеристики, обозначения, расчет

Единица

Значение

1

Глубина ложбины, h0

м

70

2

Полуширина основания ложбины, а0

м

600

3

Расстояние от середины ложбины до источника, х0

м

200

4

Параметр n1 =

 (по пункту 19)

-

0,5

5

Параметр n2 =

 (по пункту 19)

-

9

6

Отношение



-

0,03

7

Функция

 (по рисунку 18)

-

0,8

8

Коэффициент

м (по таблице 18)

-

2,0

9

Коэффициент

= 1 + 0,82 · (2 - 1) (по формуле (4.1))

-

1,8

10

Коэффициент d (по пункту 20)







-

9,57

Расчет концентрации двуокиси серы

11

Максимальная концентрация (по формуле (2.1)) или по соотношению



мг/м3

0,34

12

Расстояние хм = 9,57 · 35 (по формуле (2.13))

м

335

13

Правая часть формулы (4.2)







м

2400

14

Коэффициент s1 для расстояния х по пункту 20




х = 50 м, х/хм = 0,149

-

0,108


х = 100 м, х/хм = 0,298

-

0,345


х = 200 м, х/хм = 0,597

-

0,817


х = 400 м, х/хм = 1,19

-

0,954


х = 1000 м, х/хм = 2,98

-

0,524


х = 3000 м, (смотрите пример 1)

-

0,154

15

Концентрация с для расстояния х (по формуле (2.22))




х = 50 м, с = 0,34 · 0,108

мг/м3

0,04


х = 100 м, с = 0,34 · 0,345

мг/м3

0,12


х = 200 м, с = 0,34 · 0,817

мг/м3

0,27


х = 400 м, с = 0,34 · 0,954

мг/м3

0,32


х = 1000 м, с = 0,34 · 0,524

мг/м3

0,18


х = 3000 м, (смотрите пример 1)

мг/м3

0,03

Расчет концентрации золы

16

Максимальная концентрация (по формуле (2.1)) или по соотношению



мг/м3

0,22

17

Расстояние хм =

 9,57 · 35 (по формуле (2.13))

м

168

18

Величина (по формуле (4.2))







м

1200

19

Коэффициент s1 для расстояния х (по пункту 20 и рисунок 2.4)




х = 50 м, х/хм = 0,298

-

0,345


х = 100 м, х/хм = 0,595

-

0,815


х = 200 м, х/хм = 1,19

-

0,954


х = 400 м, х/хм = 2,38

-

0,651


х = 1000 м, х/хм = 5,95

-

0,202


х = 3000 м, (смотрите пример 1)

-

0,028


Концентрация с для расстояния х (по формуле (2.22))




х = 50 м, с = 0,22 · 0,345

мг/м3

0,08


х = 100 м, с = 0,22 · 0,815

мг/м3

0,18


х = 200 м, с = 0,22 · 0,954

мг/м3

0,21


х = 400 м, с = 0,22 · 0,651

мг/м3

0,14


х = 1000 м, с = 0,22 · 0,202

мг/м3

0,01


х = 3000 м, (смотрите пример 1)

мг/м3

0,003



  Приложение № 13
  к приказу Министра
  окружающей среды и
  водных ресурсов
  Республики Казахстан
  от 12 июня 2014 года
  № 221-Ө


Методика расчета выбросов загрязняющих веществ в атмосферу при некоторых технологических процессах в металлургическом производстве
1. Расчет выбросов загрязняющих веществ в атмосферу при некоторых технологических процессах коксохимического производства

      1. Настоящая методика предназначена для определения выбросов в атмосферный воздух загрязняющих веществ от оборудования коксохимического производства.

      Устанавливает порядок расчета выбросов при некоторых процессах коксопроизводства расчетным методом на основе удельных показателей выбросов и расчетных формул.

      Распространяется на источники выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от выбросов вредных веществ, образующихся при горении коксового газа, выделяющихся через неплотности дверей камер коксования, стояков и загрузочных люков, при загрузке шихты в печные камеры, при тушении кокса.

      2. Настоящий документ:

      разработан с целью создания единой методологической основы по определению выбросов загрязняющих веществ при коксохимическом производстве;

      применяется предприятиями и территориальными управлениями по охране окружающей среды, специализированными организациями, проводящими работы по нормированию выбросов и контролю за соблюдением установленных нормативов предельно допустимых выбросов (ПДВ).

      Полученные по настоящему документу результаты используются в качестве исходных данных при учете и нормировании выбросов на действующих предприятиях и объектах, а также при разработке предпроектной и проектной документации на новое строительство.

      Предлагаемая методика не охватывает всех производственных процессов коксохимическом производстве.

      1. Расчет объема дымовых газов, образующихся при горении коксового газа

      3. Объемы продуктов горения газа в коксовых печах, гаражах размораживания, трубчатых печах смолоперегонного цеха, пекококсовых печах рассчитываются, исходя из расхода и состава очищенного коксового газа, температуры дымовых газов в устье дымовой трубы.

      4. Объем продуктов горения при рабочих условиях равен:

     


      где t - температура дымовых газов в устье дымовой трубы.

      Расчетный объем продуктов горения Vо определяется по формуле:

      Vо = Vпг . Q м3/с

      где Q - расход отопительного газа, м3/с;

      Vпг - удельный объем продуктов горения при фактическом коэффициенте избытка воздуха. Определяется по формуле:

      Vпг =(3СН4+5СmHn+2H2S+CO2+N2+CO+H2+2,41)/100+(4,83.

-1)O2T, м3/м3

      где

- коэффициент избытка воздуха;

      2,41 - влажность газа при температуре 20оС в условиях насыщения;

      4,83 - поправочный коэффициент на влажность воздуха;

      О2Т - теоретически потребное количество кислорода для горения:

      O2T=(0,5(СО+H2)+2СН4+3,5СmHn+1,5H2S - О2)/100

      где СО, H2, СН4, СmHn, H2S, О2 - содержание в газе %об.

      5. Концентрация диоксида серы рассчитана исходя из условия полного окисления сероводорода, содержащегося в коксовом газе до SO2:

      Cso2 = Cн2s . (Mso2/Mн2s) / Vпг

      где Cн2s - концентрация H2S в коксовом газе;

      Mso2, Mн2s - мольные массы SО2, H2S.

      2. Расчет выбросов вредных веществ, выделяющихся через неплотности дверей камер коксования, стояков и загрузочных люков

      6. Величины выбросов вредных веществ, выделяющихся через неплотности дверей камер коксования, стояков и загрузочных люков рассчитываются на основании сочетания прямых измерений, выполненных на батареях-аналогах и экспертной оценки интенсивности газовыделения источников на обследуемых батареях с последующими расчетами выбросов.

      7. Валовый выброс i-го компонента через неплотности дверей определяются

      Gi = kВ(1+S1/S2).gio.

, т/год

      gi = Gi / t, г/с

      где S1 - периметр планирного лючка, м;

      S2 - периметр двери, м;

      gio – общий выброс i-го вредного вещества, в расчете на 1 балл для одной двери (люка, стояка), рассчитывается по результатам прямых измерений, г/с;


=

+


      где

- экспертная оценка в баллах видимого газовыделения, определяется по методике;

- оценка бездымного (невидимого) газовыделения, определяется по результатам прямых измерений;

      N - общее число источников данного типа;

      L - число источников данного типа с видимым газовыделением;

      t = 31,536 - коэффициент перевода т/год в г/с.

      При расчете выбросов из люков и стояков множитель (1+S1/S2) не учитывается.

      3. Расчет выбросов вредных веществ, выделяющихся при загрузке шихты в камеры коксования и при выдаче кокса.

      8. Определение выбросов при загрузке шихты в печные камеры производят с учетом фактической эффективности (Кб) устройств для эвакуации газов загрузки в газосборники (пароинжекция).

      9. Определение выбросов при выдаче готового кокса из печных камер производят с учетом фактической эффективности (Котс) устройств эвакуации газов выдачи на установку обеспыливания (УБВК).

      10. Валовый выброс i-го вредного вещества при загрузке (выдаче) печей на одной коксовой батарее определяют

      Gi = k1.qi .П(1-K).10-6, т/год

      gi = Gi .106 / (t .3600) , г/с

      где k1 - коэффициент, учитывающий состав шихты и коксового газа на данной батарее, задается отраслевым институтом;

      qi - удельный выброс i-го вредного вещества, г/т кокса (таблицы 1, 2), согласно приложению к настоящей Методике;

      П - производство кокса на данной батарее, т/год;

      K - коэффициент эффективности природоохранных мероприятий:

      К = Kб при расчете выбросов загрузки или

      К = Kотс при расчете выбросов выдачи

      t - время работы батареи с учетом циклических остановок, час/год

4. Расчет выбросов вредных веществ, выделяющихся при тушении кокса через башни тушения и на коксовых рампах

      11. Валовый выброс при мокром тушении кокса определяются по формуле:

      Gi = qi * П * 10-6 , т/год

      где qi - удельный выброс загрязняющего вещества, г/т кокса (таблица 3), согласно приложению к настоящей Методике;

      П - производство кокса.

2. Расчет выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от оборудования доменного и конвертерного производства

      12. Настоящая методика предназначена для определения выбросов в атмосферный воздух загрязняющих веществ от оборудования доменного и конвертерного производства.

      Устанавливает порядок расчета выбросов при некоторых процессах доменного и конвертерного производства расчетным методом на основе удельных показателей выбросов.

      Распространяется на источники выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от выбросов вредных веществ, образующихся при загрузке и выгрузке скипов, выделяющихся через фонари зданий разливочных машин, при утечке газопроводов доменного газа, при переработке шлака на гидрожелобных установках - при доменном производстве, при сливе чугуна из чугуновоза в миксер, при сливе чугуна из миксера, при завалке скрапа, при заливке чугуна, при сливе стали и шлака - при конвертерном производстве.

      13. Настоящий документ:

      разработан с целью создания единой методологической основы по определению выбросов загрязняющих веществ при коксохимическом производстве;

      применяется предприятиями и территориальными управлениями по охране окружающей среды, специализированными организациями, проводящими работы по нормированию выбросов и контролю за соблюдением установленных нормативов предельно допустимых выбросов (ПДВ).

      Полученные по настоящему документу результаты используются в качестве исходных данных при учете и нормировании выбросов на действующих предприятиях и объектах, а также при разработке предпроектной и проектной документации на новое строительство.

      Предлагаемая методика не охватывает всех производственных процессов в доменном и конверторном производстве. Следует рекомендовать провести корректировку действующего документа в целях включения в него новых производств.

      1. Расчет выбросов вредных веществ, образующихся при доменном производстве

      14. Валовый выброс на некоторых этапах производства чугуна определяются по формуле:

      Gi = qi * П * 10-3 , т/год

      где; qi - удельный выброс загрязняющего вещества, кг/т чугуна (таблица 4), согласно приложению к настоящей Методике;

      П - производство чугуна (т).

      2. Расчет выбросов вредных веществ, образующихся при конвертерном производстве

      15. Валовый выброс на некоторых этапах производства чугуна определятся по формуле:

      Gi = qi * П * 10-3, т/год

      где; qi - удельный выброс загрязняющего вещества, кг/т чугуна (таблица 5), согласно приложению к настоящей Методике;

      П - производство чугуна (т).


  Приложение
  к Методике расчета
  выбросов загрязняющих
  веществ в атмосферу
  при некоторых
  технологических
  процессах в
  металлургическом
  производстве

Таблицы удельных выбросов вредных веществ

      Таблица 1 - Удельные выбросы вредных веществ, при загрузке печей:

Вредное вещество

Удельный выброс, г/т

Аммиак

54

Азота двуокись

88

Бенз(а)пирен

0,011

Бензол

76

Нафталин

8

Пыль уг.

170

Сероводород

16

Серы диоксид

26

Углерода оксид

46

Фенол

1

Цианистый водород

3


      Таблица 2 - Удельные выбросы вредных веществ, при выдаче печей:

Вредное вещество

Удельный выброс, г/т

 Аммиак

8

Азота двуокись

0,45

Бенз(а)пирен

0,0098

Бензол

1

Нафталин

5

Пыль кокс.

450

Сероводород

2

Серы диоксид

20

Углерода оксид

10

Фенол

0,5

Цианистый водород

1


      Таблица 3 - Величины удельных выбросов вредных веществ, при мокром тушении кокса:

Наименование вещества

Тушильная башня

Коксовая рампа

qi, г/т

qi, г/т

Аммиак

50

5

Пыль коксовая

50

-

Сероводород

5

0,5

Фенол

1

0,1

Цианистый водород

2

0,2


      Таблица 4 - Удельные выбросы загрязняющих веществ, при доменном производстве:

Процесс

Загрязняющее вещество

Удельные выбросы

Единицы измерения

Поправочный коэффициент**

Загрузка скипа доменных печей

Пыль неорганическая, (SiO2) менее 20%

0,05 -0,24

кг/т чугуна

0,4

Выгрузка скипа доменных печей

Пыль неорганическая, (SiO2) менее 20%

120

г/

Vэф, м3/с*

0,4

Фонарь здания разливочной машины

Железо II, III) оксиды

Углерода оксид

0,02

0,03

г/м3

0,4

Утечки газопроводов доменного газа

Углерода оксид

0,38 - 0,5

кг/т чугуна

-

Переработка доменного шлака на гидрожелобных установках

Углерода оксид

0,02

кг/ т шлака

-


      * Vэф, м3/с - объем газов, отходящих от воронки;

      ** Поправочный коэффициент учитывает, что 60% пылевых выбросов осаждаются вблизи источника

      Таблица 5 - Удельные выбросы загрязняющих веществ, при конвертерном производстве:

Процесс

Загрязняющее вещество

Удельные выбросы

Единицы измерения

Поправочный коэффициент*

Слив чугуна в миксерный ковш

Железо II, III) оксиды

Углерода оксид

0,134

0,1834

кг/т

чугуна

-

Слив чугуна из миксера

Железо II, III) оксиды

Углерода оксид

0,304

0,1216

кг/т чугуна

-

Завалка скрапа

Железо II, III) оксиды

0,18


кг/т стали

0,4

Заливка чугуна

Железо (II, III) оксиды

Серы диоксид

Углерода оксид

0,28


0,0011

0,35

кг/т стали

0,4

Слив стали

Железо (II, III) оксиды

0,1

кг/ т стали

0,4

Слив шлака

Пыль неорганическая, (SiO2) менее 20%

0,1

кг/ т шлака

0,4


      * Поправочный коэффициент учитывает, что 60% пылевых выбросов осаждается вблизи источника