Еңбек өнімділігін есептеу әдістемесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті Төрағасының 2015 жылғы 18 желтоқсандағы № 214 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2016 жылы 22 қаңтарда № 12912 болып тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті Төрағасының 2017 жылғы 15 қыркүйектегі № 129 бұйрығымен

Ескерту. Күші жойылды – ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті Төрағасының 15.09.2017 № 129 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен

"Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 19 наурыздағы Заңының 12-бабының 5) тармақшасына, сондай-ақ Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 9779 болып тіркелген, Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2014 жылғы 30 қыркүйектегі № 33 бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті туралы ереженің 13-тармағының 1) тармақшасына сәйкес, БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Еңбек өнімділігін есептеу әдістемесі бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің Құрылымдық статистика басқармасы заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық мемлекеттiк тiркелгеннен кейiн күнтiзбелiк он күн iшiнде оның мерзімді баспасөз басылымдарында және "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялануға жіберілуін;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жолдауды;

4) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің интернет-ресурсында орналастырылуын;

5) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде жұмыс бабында басшылыққа алу үшін Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің құрылымдық бөлімшелеріне жеткізілуін қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының орынбасарына (Ж.Ә. Жарқынбаев) жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Төраға

Ә. Смайылов

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті төрағасының 2015 жылғы 18 желтоқсандағы № 214 бұйрығымен бекітілді

Еңбек өнімділігін есептеу
әдістемесі
1. Жалпы ережелер

1. Еңбек өнімділігін есептеу әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) халықаралық стандарттарға сәйкес қалыптастырылатын және "Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 19 наурыздағы Заңына сәйкес бекітілетін статистикалық әдіснамаға жатады.

2. Осы Әдістеме Қазақстан Республикасы Сауда және индустрия министрлігі Техникалық реттеу және метрология комитетінің 2007 жылғы 14 желтоқсандағы № 683-од "Экономикалық қызмет түрлерінің жалпы жіктеуішін бекіту туралы" (бұдан әрі – ЭҚЖЖ) бұйрығымен бекітілген Экономикалық қызмет түрлерінің жалпы жіктеуішіне сәйкес, ұлттық шоттар жүйесі бойынша өндіріс шекарасы шегінде еңбек өнімділігін есептеуге бағытталған.

3. Осы Әдістемені Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті жалпымемлекеттік статистикалық байқауларды жүргізу кезінде алынған алғашқы статистикалық деректер негізінде еңбек өнімділігі көрсеткіштерін есептеуді жүргізу кезінде қолданады.

4. Осы Әдістемеде келесі терминдер мен анықтамалар пайдаланылады:

1) аралық тұтыну - есепті кезеңде тауарлар мен қызметтер өндірісіне шығындар ретінде өндіріс үдерісінде түрленетін немесе түгелдей тұтынылатын тауарлар мен қызметтер құнын білдіреді.

2) еңбек өнімділігі – пайдаланылатын ресурстар бірлігіне есептегенде өнім шығарылымын сипаттайтын және өндіріс көлемімен еңбек ресурстары шығындарының арақатынасын білдіретін өндіріс тиімділігінің көрсеткіші.

3) жалпы қосылған құн (ЖҚҚ) - өндірістік қызметтің түпкілікті нәтижесін сипаттайды және осы өндірістік үдерістегі өңдеумен қосылған құндылықты білдіреді. Салалар деңгейінде тауарлар және көрсетілетін қызметтер шығарылымы мен аралық тұтыну арасындағы айырмашылық ретінде есептеп шығарылады, өндіріс үдерісінде тұтынылған негізгі капиталдың құнын қамтиды.

4) жұмыспен өтелген адам-сағаттарының саны – бұл кәсіпорынның барлық қызметкерлерімен жұмыс кезеңі ішіндегі, сондай-ақ мерзімінен тыс жұмыс істеген уақытында нақты жұмыспен өтелген уақыты.

5) қызметкерлердің тізімдік саны – жасасу мерзіміне қарамастан еңбек шарты бойынша қабылданған тұлғалар саны.

6) қызметкерлердің нақты саны (орташа жалақыны есептеу үшін алынатын) – жұмысқа ресми тіркелуі бар (жүктілігі және босануы бойынша, балаға күтім жасау бойынша, және басқа да демалыстарда жүрген адамдар) қызметкерлердің жекелеген санаттары шегерілген тізімдік құрамдағы қызметкерлердің саны.

7) негізгі қызметтегі персонал – негізгі өнім (тауар, көрсетілетін қызмет) және басқа кәсіпорындарға немесе ұйымдарға сатылуы мүмкін, негізгімен қатар алынатын қосалқы өнім өндірісінде тікелей жұмыспен қамтылған қызметкерлер.

8) негізгі қызмет түрі - қосылған құны субъект жүзеге асыратын қызметтің кез-келген басқа түрінің қосылған құнынан асатын қызмет түрі.

9) толық жұмыспен қамту эквиваленті - толық жұмыс күніне есептегенде жұмыс орындарының саны. Қарастырылып отырған кезеңге тауарлар мен көрсетілетін қызметтер өндірісі бойынша барлық жұмыс түрлерінде жұмыспен өтелген адам сағат санын толық жұмыс күнімен жұмыс орындарында жұмыс сағаттарының орташа санына бөлу арқылы есептеледі.

10) шығарылым – мекеме өнімді өндірісте пайдалануға байланысты тәуекелді қабылдамайтын қызметте пайдаланылған кез келген тауарлар мен көрсетілетін қызметтер құнын қоспағанда және жинақтау үшін (негізгі капиталды немесе материалдық айналым құралдары қорларын) немесе өзінің түпкілікті тұтынуы үшін пайдаланылған тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді қоспағанда сол мекеме тұтынған тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді қоспағанда мекеме өндірген тауарлар мен қызметтер құны.

5. Әдістемеде еңбек өнімділігін жалпы экономика бойынша есептеудің халықаралық тәжірибесі және мемлекеттік бағдарламаларды мониторингілеуді жүзеге асыру үшін еңбек өнімділігін сала және өңір деңгейінде есептеу.

6. Әдістемеде келесі тақырыптар көрсетілген:

1) өнімділік деңгейлерін халықаралық салыстыру мүмкіндіктері және еңбек өнімділігінің өсу қарқындарын есептеу;

2) сала деңгейіндегі еңбек өнімділігін өлшеу;

3) 2008 жылғы Ұлттық шоттар жүйесі (бұдан әрі – ҰШЖ) бойынша өндіріс шекарасы шегінде еңбек өнімділігін есептеу.

7. Осы Әдістемеде ""Мемлекеттік бағдарламалар тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 тамыздағы № 957 Жарлығына енгізілген толықтырулар туралы және Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 1 тамыздағы № 874 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының (бұдан әрі – ИИДМБ) нысаналы индикаторларын мониторингілеуді қамтамасыз ету үшін өңірлер және жеке салалар деңгейінде еңбек өнімділігі көрсеткіштерін жедел бағалау бойынша жеке бөлімі бар.

8. Еңбек өнімділігін есептеуде бірыңғай тәсілді қолдану мақсатында Әдістемеде құндық әдіс пайдаланылған.

9. Еңбек өнімділігі көрсеткіштерін есептеудің негізі өндіріс (жалпы қосылған құн) және еңбек шығындары (жұмыспен қамтылған қызметкер саны, жұмыспен өтелген уақыт) көлемін сипаттайтын көрсеткіштер болып табылады.

2. Еңбек өнімділігі көрсеткіштерін есептеу үшін қажетті
ақпараттық базаның заманауи жағдайы

10. Еңбек өнімділігі көрсеткіштерін есептеу негізі еңбек шығынын (жұмыспен қамтылғандар саны, жұмыспен өтелген адам-сағат толық жұмыспен қамтылғандар эквивалентіндегі жұмыспен қамтылғандар саны) және өндіріс көлемін сипаттайтын (шығарылым және қосылған құн) болып табылады. Аталған бөлімде еңбек өнімділігін есептеу үшін қажеті, бар ақпараттық базаға талдау жүргізілген.

11. ЖҚҚ ұлттық шоттар жүйесіндегі әдіснамалық ережелерге сәйкес есептеледі. Негізгі бағадағы ЖҚҚ негізгі бағада бағаланған шығарылым, минус сатып алушылар бағасында бағаланған аралық тұтыну ретінде айқындалады.

12. Экономикалық қызмет түрлері бойынша ЖҚҚ бағалауды жүзеге асыру үшін ЭҚЖЖ қолданылады.

13. Еңбек өнімділігі (еңбек өнімділігінің индексі) тоқсан сайынғы негізде есептеледі.

14. Экономикалық қызмет түрлері бойынша тауар және көрсетілетін қызмет өндірісі бойынша еңбек шығындары көрсеткіштері Халықаралық Еңбек Ұйымы, жұмыспен қамтылу және жұмыссыздық мәселесі бойынша Еңбек Статистиктерінің Халықаралық Конференциясы қабылдаған қарардың негізінде әзірленген және жұмыспен қамтылу мәселесі бойынша халыққа статистикалық зерттеу жүргізуде (Жұмыс күшін зерттеу (бұдан әрі - ЖКЗ) және олардың нәтижелерін жалпылауда қолданылатын еңбек нарығы көрсеткіштерін әдіснамалық қамтамасыз етуге негізінде Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті Еңбек және тұрмыс деңгейі статистикасы басқармасымен қалыптастырылады.

15. Барлық қызмет түрлері бойынша тауарлар мен көрсетілетін қызмет өндірісіндегі еңбек шығынын бағалау төрт көрсеткіш бойынша жүзеге асырылады:

жұмыс орындарының саны;

жұмыспен қамтылғандар саны;

жұмыспен өтелген уақыттың саны;

толық жұмыспен қамтылу эквиваленті

16. Еңбек шығындары өндірісінің теориясында сала үшін жұмыспен өтелген сағат саны неғұрлым барабар өлшенеді.

17. Еңбек шығынын өлшеу үшін пайдаланылатын басқа ауыспалы жұмыс орнының саны немесе толық жұмыспен қамтылғандар эквивалентіндегі тұлға болып табылады. Тұлғаның толық жұмыс уақыты негізінде көрсеткішті алу үшін, толық емес жұмыс уақытындағы жұмыспен қамтылғандар толық жұмыс істегендердің уақытына қарағанда аз үлеспен ескеріледі.

18. Еңбек шығынын бағалау экономикалық қызмет түрлері бойынша түрлі дереккөздерден алынған жұмыспен өтелген уақыт және жұмыспен қамтылу туралы деректерді интеграциялау негізінде жүзеге асырылады. Есептеулер орташа алғанда жыл және тоқсанға жүзеге асырылады.

19. Бір жылға есептегендегі жұмыспен өтелген уақыт саны ел (өңір) аумағында тауар және көрсетілген қызмет (өзіндік тұтынуы үшін балық шаруашылығы және аңшылық, ауыл, орман шаруашылығымен өндірілген өнімдерді қоса алғанда) өндірісі бойынша нақты жұмыспен өтелген адам-сағаттар санын сипаттайды. Әрбір жұмыс түрі бойынша жұмыс орындары санын бір жұмыс орнына орташа нақты жұмыс уақытына көбейту арқылы есептеледі.

20. Нақты жұмыспен өтелген уақыт қалыпты жұмыс уақыты кезеңіндегі жұмыс уақытын; жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығынан артық жұмыспен өтелген уақыт; жұмысқа дайындық және оған көрсетілетін қызмет үшін жұмыс орнында өткізілген уақыты; демалыс үшін жұмыстағы қысқа үзіліске жіберілген уақыт. Нақты жұмыспен өтелген уақыт туралы деректерге мыналар қосылмайды: төленген, алайда жұмыспен өтелмеген уақыт, мысалы, жылсайынғы еңбек демалысы, төленетін мемлекеттік мерекелер, науқастану кезіндегі төлемдер.

21. Барлық жұмыс түрлерінде жұмыс орындары мен жұмыспен өтелген уақыттың жалпы санын бағалау барлық өндірістік бірліктер типтері бойынша (ел аумағында (шетел елшіліктерінің қызметкерлерін қоспағанда) сату және алмастыру үшін тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді үй шаруашылығында өндіруді қоспағанда) негізгі және қосымша жұмыс үшін тиісті көрсеткіштерді бағалауды, сондай-ақ орман шаруашылығы, аң аулау, балық аулау өнімдерін өзіндік тұтынулары үшін өндіру бойынша үй шаруашылығындағы жұмыс үшін көрсеткіштерді бағалауды қосындылау арқылы жүзеге асырылады.

22. Толық жұмыспен қамту эквиваленті – толық жұмыс күні есебінен жұмыс орнының саны. Тауарлар мен көрсетілетін қызметтер өндірісі бойынша барлық жұмыс түрлерінде қарастырылып отырған кезеңге жұмыспен өтелген адам-сағат санын толық жұмыс күнімен жұмыс орындарында жұмыс сағаттарының орташа санына бөлу арқылы есептеп шығарылады. Қарастырылып отырған кезеңге толық жұмыс күнімен жұмыс орындарындағы жұмыс сағаттарының орташа саны қарастырылып отырған кезеңге келетін, заңнама түрінде белгіленген жыл сайынғы еңбек демалысын қоспағанда, 40 сағаттық жұмыс аптасы болғанда жұмыс уақытының барынша ықтимал қоры ретінде айқындалады. Толық жұмыспен қамтылу эквивалентін есептеу үшін жұмыс уақытының барынша ықтимал қоры 1920 сағат көлемінде (52 күнтізбелік аптадан 24 күнтізбелік күн демалысын алып тастағанда) * 40 сағат = 1920 сағат) қолданылады. Толық жұмыспен қамту эквивалентін бағалау кезінде пайдаланылатын, жұмыс уақытының ықтимал қорының ең жоғарғы шамасы, егер жұмыс аптасының ұзақтығы мен жыл сайынғы демалысқа қатысты заңнамалық нормалар өзгермесе, серпінде өзгермей қалуы қажет.

23. Еңбек өнімділігі көрсеткіштері ретінде ұлттық статистика тәжірибесінде мыналар пайдаланылады:

бір жұмыспен қамтылғанға есептегендегі жалпы қосылған құн (ЖҚҚ);

жұмыспен өтелген уақыт санына есептегендегі жалпы қосылған құн (ЖҚҚ);

24. Экономикалық қызмет түрлері бөлінісінде көрсеткіштерді есептеу қажетті статистикалық ақпаратпен қамтамасыз етілген: жалпы қосылған құн көрсеткіштері туралы ұлттық шоттар статистикасы деректерімен және барлық жұмыс түрлерінде тауарлар мен көрсетілетін қызмет өндірісіндегі еңбек шығынын бағалау деректері.

25. Еңбек шығынын өлшеу үшін дереккөзі үй шаруашылықтары негізінде жұмыс күшін зерттеу және кәсіпорындарды зерттеу болып табылады. Ұлттық тәжірибеде бұл екі статистикалық зерттеу Қазасқтан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2014 жылғы 8 желтоқсандағы № 71 бұйрығымен бекітілген "Еңбек және халықтың жұмыспен қамтылуы статистикасы бойынша жалпымемлекеттік статистикалық байқаулардың статистикалық нысандары мен оларды толтыру жөніндегі нұсқаулықтарды бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімде № 10125 болып тіркелген) (бұдан әрі - № 71 бұйрық) Т-001 "Халықтың жұмыспен қамтылуын іріктеп зерттеу сауалнамасы" (кезеңділігі – айлық) және 1-Е "Еңбек бойынша есептілік" (тоқсандық, жылдық) нысандары болып табылады.

26. Жұмыс күшін зерттеу жұмыс күшінің білім деңгейі, жасы немесе қызметкерлердің бірнеше жұмыс орындарындағы жұмысы, жеке сипаттамалары туралы ақпаратты, жұмыс орындары туралы (мысалы, кәсіп сипаты және келісімшарт түрі) ақпаратты алу мақсаттарында жүргізіледі.

27. Қазақстанда еңбек нарығын сипаттайтын көрсеткіштер бойынша ақпаратты жинау № 71 бұйрыққа сәйкес, Т-001 "Халықтың жұмыспен қамтылуын іріктеп зерттеу сауалнамасы" (кезеңділігі – айлық) жалпымемлекеттік статистикалық байқаудың статистикалық нысанын пайдаланумен халықты іріктемелі зерттеу жүргізу арқылы жүзеге асырылады

28. Жұмыспен қамтылғандар жалдамалы қызметкерлерге және өз бетінше жұмыспен қамтылғандарға бөледі.

29. Тізімдік және нақты сан, жұмыспен өтелген уақыт (адам-сағат) туралы ақпарат № 71 бұйрыққа сәйкес, 1-Е "Еңбек бойынша есептілік" (кезеңділігі – тоқсандық, жылдық) статистикалық нысанына сәйкес қалыптастырылады.

30. Сыртқы қоса атқарушылар және азаматтық-құқықтық сипаттағы келісімшарт бойынша жұмысты атқаратын тұлғалар бойынша ақпарат жылына бір рет жаппай әдіспен № 71 бұйрыққа сәйкес, 1-Е "Еңбек бойынша есептілік" (кезеңділігі – жылдық) статистикалық нысанының деректері бойынша қалыптастырылады.

3. Жалпы экономика бойынша және салалар бойынша еңбек
өнімділігін өлшеудің негізгі тәсілдері

31. Еңбек өнімділігінің көрсеткіштері ЖІӨ (немесе саланың ЖҚҚ) жұмыс істейтіндер санына арақатынасы ретінде есептеледі. Бөлгіште мақсаттарына қарай кейде – еңбек шығынының көрсеткіші жұмыспен өтелген сағат саны қолданылуы мүмкін. Мұндай жағдайда еңбек өнімділігі бір жұмыспен қамтылғанға емес, ол жұмыспен өтелген сағатпен есептеледі. Жұмыспен өтелген уақыт еңбек өнімділігі деңгейі мен серпінін едәуір нақты айқындауға мүмкіндік береді, ал қызметкерлердің орташа саны тек қана еңбек өнімділігі серпінін ғана көрсетіп қоймай, жұмыс уақытының әлеуетті қорын пайдалануға қарай өзгерістерін де көрсетеді.

32. Экономикалық қызмет түрлері бойынша жалпы қосылған құн жалпы өнім шығарылымы құны мен аралық тұтыну айырымы ретінде айқындалады.

33. Жалпы шығарылым бүкіл экономика бойынша есептеледі және экономикалық қызмет түрлері бойынша және жеке кәсіпкерлер және үй шаруашылықтары (жұмыспен қамтылғандар санына қарамастан), бүкіл заңды тұлғалармен есепті кезеңде экономикада өндірілген қызмет және тауарлар құнының сомасын қамтиды.

34. Еңбек өнімділігі тоқсан сайын жалпы экономика бойынша және экономикалық қызмет түрлері бойынша есептеледі.

Еңбек өнімділігі (мың теңге/адам) жалпы экономика бойынша мына формула бойынша есептеледі:

(1)

мұндағы

- еңбек өнімділігі, (мың теңге/адам);

- экономикалық қызметтің барлық түрлері бойынша жалпы қосылған құны (млн.теңге);

- орташа жылдық жұмыспен қамтылған халықтың саны (адам).

Жұмыспен қамтылған халықтың санына жалдау бойынша жұмыс істейтіндер (жалдамалы қызметкерлер), жалданбай жұмыс істейтіндер (өз бетінше жұмыспен қамтылғандар) енгізілген.

35. Еңбек өнімділігі (мың теңге/адам) экономикалық қызмет түрлері бойынша мына формула бойынша есептеледі:

(2)

мұндағы

- экономикалық қызмет түрлері бойынша еңбек өнімділігі "n", (мың тенге/адам);

- экономикалық қызмет түрлері бойынша жалпы қосылған құн "n", (млн. тенге);

- экономикалық қызмет түрлері бойынша орташа жылдық жұмыспен қамтылған халықтың саны "n" (адам);

36. Жұмыспен қамтылған халықтың санына жалдамалы жұмыс істейтіндер (жалдамалы қызметкерлер), жалданбай жұмыс істейтіндер (өз бетінше жұмыспен қамтығандар) енгізілген.

37. Жалпы қосылған құн және жұмыспен қамтылған халық саны негізгі қызмет түрінің белгісі бойынша топталған институционалдық бірліктердің қызмет нәтижесі бойынша қалыптасады. Қызмет түрлері ЭҚЖЖ негізінде айқындалады. ҰШЖ терминологиясында таза және шаруашылық салалар анықтамасы қабылданған, оның айырмашылығы экономикалық қызмет түрлері және көптеген шығарылатын өнімге сәйкес өзара біркелкілік қағидатына негізделген. Таза сала термині осы сала өндіретін өнімнің біртекті түрінің бар екенін және керісінше тауарлар мен қызметтердің әрбір біртекті түрі үшін оларды өндіретін экономиканың бір таза саласы бар екенін білдіреді (мысалы, "Өнеркәсіп" және экономикалық қызмет түрі бойынша негізгі және қосалқы қызмет түрін орындау кезінде институционалдық бірліктер жүзеге асыратын өнеркәсіптік өнімнің барлық өндірісі көрсетіледі).

38. Еңбек өнімділігінің индексін есептеу.

Уақыт ішіндегі еңбек өнімділігінің өзгерісін сипаттайтын көрсеткіштерді есептеу үшін еңбек өнімділігінің индексін есептейді.

Еңбек өнімділігінің индексі тоқсан сайынғы негізде жалпы экономика бойынша және экономикалық қызмет түрлері бойынша есептеледі.

Тұтастай экономика бойынша еңбек өнімділігінің индексін есептеу үшін мына формула пайдаланылады:

(3)

мұндағы

- еңбек өнімділігінің индексі, пайызбен;

- t кезеңге еңбек өнімділігі (мың теңге/адам);

– 1 кезеңге еңбек өнімділігі (мың теңге/адам);

- дефлятор, пайызбен.

Еңбек өнімділігінің нақты өзгерісін алу үшін дефлятор арқылы бағаның әсерімен жойылады. Дефлятор ретінде өндіруші бағаның индексі, тұтынушы бағаның индексі және еңбек жалақы бағасының индексі пайдаланылады.

Экономикалық қызмет түрлері бойынша еңбек өнімділігінің индексі келесі формула бойынша есептеледі:

(4)

мұндағы

- "n"- экономикалық қызмет түрі бойынша еңбек өнімділігінің индексі, пайызбен;

- "n" - экономикалық қызмет түрі бойынша еңбек өнімділігі, t кезеңге (мың теңге/адам);

- "n" - экономикалық қызмет түрі бойынша еңбек өнімділігі, t – 1 кезеңге (мың теңге/адам);

- "n", экономикалық қызмет түрі бойынша дефлятор, пайызбен

39. Дефлятор ретінде өндіруші бағасының индексі, тұтынушы бағасының индексі және жалақы индексі пайдаланылады. Сол немесе басқа индексті таңдау оның экономикалық қызмет түрі бойынша бар болуына байланысты.

40. Осы бөлімде көрсетілген еңбек өнімділігі есептеулерінде заңды тұлғалардың, дара кәсіпкерлердің, өндірісті өзінің жеке түпкілікті тұтынуы және сатуы үшін өндірісті жүзеге асыратын үй шаруашылықтарының қызметі нәтижелерін және бақыланбайтын экономикаға үстеме бағалауды қамтитын жалпы қосылған құн пайдаланылады. Сәйкесінше есептеулерге қатысатын жұмыспен қамтылған халықтың саны жалдамалы қызметкерлерді, өз бетінше жұмыспен қамтылған қызметкерлерді есепке алады. Кәсіпорындарда және өз бетінше жұмыспен қамтылған қызметкерлерде технико-технологиялық және ұйымдастырушылық деңгейдің айырмашылығына байланысты олардың еңбек өнімділігі ерекшеленеді. Осы бөлімде еңбек өнімділігі көрсеткіші тұтастай экономика және экономикалық қызмет түрлері бойынша халықтың жұмыспен қамтылуының барлық түрлеріндегі өндірушілердің қызметін көрсететін орташа мәні болып табылады.

4. ИИДМБ мониторингілеу үшін салалар деңгейінде еңбек
өнімділігін өлшеудің негізгі тәсілдері

41. Еңбек өнімділігін сала деңгейінде есептеудің бірыңғай тәсілі мақсатында осы Әдістемеде статистикалық тәжірибеде әмбебап ретінде өндірістің барлық нәтижесін қамтитын, салалар және өңірлер бойынша жиынтық деректерді алу мүмкіндігін қамтамасыз ететін құндық әдіс пайдаланылды. Осы әдіс еңбек өнімділігі көрсеткіштерін есептеу үшін өндірілген өнімнің (шығарылым) көлемін құндық тұлғалануда қабылдаудан тұрады.

42. Осы әдістің басымдығы құндық бағалау дайын өнімдер, жартылай фабрикаттар және аяқталмаған өндіріс шығарылымын және өнеркәсіптік емес сипаттағы орындалған жұмыстарды қамтуға мүмкіндік беретіндігі болып табылады. Еңбек өнімділігін бағалау барысында өнімнің құндық көрсеткіштері ретінде жалпы қосылған құн пайдаланылды.

43. ИИДМБ шеңберінде экономиканың басым секторлары бойынша жалпы қосылған құн бойынша еңбек өнімділігін арттыру міндеті қойылған, олар ЭҚЖЖ секторларды, салаларды және ішкі салаларды қабылданған белгілеуден айрықшаланады. Айырмашылықтар атауында да, сектор құрамы бойынша да көрінеді. Осыған байланысты еңбек өнімділігінің көрсеткіштері ЭҚЖЖ сәйкес салаларының орташа өлшенгені ретінде экономиканың басым секторлары бойынша қалыптастырылады. Экономиканың басым секторлары тізбесі және ЭҚЖЖ бойынша олардың құрамын тиісті уәкілетті органдар анықтайды.

44. Шағын кәсіпорындарды зерттеуді көздемейтін салалық зерттеулер бойынша жедел ақпарат (айлық кезеңділіктегі) пайдаланатындықтан ИИДМБ мониторингі үшін еңбек өнімділігі көрсеткіштері ірі және орта кәсіпорындар шеңбері бойынша есептеледі. Ауыл шаруашылығы бойынша еңбек өнімділігі көрсеткіші бұнда кірмейді, өйткені бұл салада негізгі өндірушілер үй шаруашылықтары болып табылады.

45. Өндіріс көлемін сипаттайтын көрсеткіштер ретінде, ұлттық статистика тәжірибесінде пайдалану үшін саланың жалпы шығарылымы негізінде есептелген жалпы қосылған құн (ЖҚҚ) пайдаланылады. Саладағы жалпы шығарылымға ЭҚЖЖ-ға сәйкес осы салаға кіргізілген өндірістік бірліктер қызметінің негізгі түрі бойынша есептелген жалпы шығарылым қабылданған.

46. Сала деңгейінде еңбек өнімділігін өлшеу кезінде деректердің салғастырымдылығы үшін еңбек өнімділігі көрсеткіші жоғарыда көрсетілген кәсіпорындардың жалпы қосылған құнының негізгі персоналдың нақты қызметкерлер санына (яғни, кәсіпорынның негізгі қызмет түрінде жұмыспен қамтылған қызметкерлер саны) қатынасы ретінде келесі формула бойынша есептеледі:

(5)

мұндағы

Ө - еңбек өнімділігі;

Ж - саладағы жалпы қосылған құн;

Қ - саладағы қызметкерлердің нақты саны

47. Базистік кезеңмен салыстырғанда есепті кезеңге бір қызметкерге ақшалай тұлғаланудағы өнімнің нақты өндірісінің өзгерісін сипаттайтын еңбек өнімділігінің құндық индексін есептеу үшін бағалар өзгерісінің әсері жойылады, сәйкесінше тұрақты бағаларды өндірілген өнім (қызмет) құны туралы деректерді пайдаланылады.

1-параграф. Ақпарат көздері

48. Еңбек өнімділігі көрсеткіштерін есептеу үшін ақпарат көзі ресми статистикалық есептіліктің деректері болып табылады:

1) экономиканың салалары (ішкі салалары) бойынша өнім шығарылымы туралы салалық статистиканың ай сайынғы кезеңділіктегі статистикалық нысандарының деректері;

2) қызметкерлер саны туралы – № 71 бұйрыққа сәйкес, 1-Т "Еңбек бойынша есептілік", статистикалық нысанының (кезеңділігі тоқсандық) деректері.

49. Салалық жалпы шығарылым ретінде есепті кезеңдегі тиісті саланың ірі және орта кәсіпорындарының негізгі қызмет түрі бойынша өндірілген тауар (қызмет) шығарылымы алынады. Сәйкес салалар бойынша салалық жалпы шығарылымды анықтау үшін келесі көрсеткіштер пайдаланылады:

1) өнеркәсіптік кәсіпорындар үшін – өнім өндірісі көлемі (өнеркәсіптік сипаттағы жұмыстар, қызметтер) Қазасқтан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2015 жылғы 30 қаңтардағы № 20 бұйрығымен бекітілген "Өнеркәсіп статистикасы бойынша жалпымемлекеттік статистикалық байқаулардың статистикалық нысандары мен оларды толтыру жөніндегі нұсқаулықтарды бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімде № 11055 болып тіркелген) (1-П "Кәсіпорынның өнім (тауар, қызмет) өндіру және жөнелту туралы есебі" айлық кезеңділіктегі статистикалық нысанының деректері). Өнеркәсіптік кәсіпорындар өндірісінің көлемі зауыт ішіндегі айналым, аяқталмаған өндіріс және алыс-беріс шикізаты өнімі өндірісін бағалауды есепке алумен қалыптастырылады;

2) құрылыс ұйымдары үшін – өз күштерімен орындалған мердігерлік жұмыстар көлемі Қазасқтан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2014 жылғы 27 қазандағы № 26 бұйрығымен бекітілген "Құрылыс статистикасы бойынша жалпымемлекеттік статистикалық байқаулардың статистикалық нысандары мен оларды толтыру жөніндегі нұсқаулықтарды бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімде № 9916 болып тіркелген) ("Орындалған құрылыс жұмыстары (қызметтері) туралы есеп" статистикалық нысаны, 1-КС, айлық кезеңділіктегі);

3) байланыс кәсіпорындары үшін – байланыс қызметін көрсетуден түскен кірістер және кәсіпорындар қызметкерлерінің орташа тізімдік саны Қазасқтан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2014 жылғы 4 қарашадағы № 39 бұйрығымен бекітілген "Байланыс статистикасы бойынша жалпымемлекеттік статистикалық байқаулардың статистикалық нысандары мен оларды толтыру жөніндегі нұсқаулықтарды бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімде № 10062 болып тіркелген) ("Пошталық және курьерлік қызмет және байланыс қызметтері туралы есеп" статистикалық нысаны, 3-байланыс, айлық кезеңділіктегі);

4) көлік кәсіпорындары үшін – жүктерді және жолаушыларды тасымалдаудан түскен кіріс және көлік кәсіпорындары қызметкерлерінің орташа тізімдік саны Қазасқтан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2014 жылғы 4 желтоқсандағы № 66 бұйрығымен бекітілген "Көлік статистикасы бойынша жалпымемлекеттік статистикалық байқаулардың статистикалық нысандары мен оларды толтыру жөніндегі нұсқаулықтарды бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімде № 10132 болып тіркелген) ("Көлік кәсіпорындарының қызметі туралы есеп" статистикалық нысаны, 1-көлік, айлық кезеңділіктегі);

5) сауда кәсіпорындары үшін – бөлшек және көтерме тауар айналымы Қазасқтан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2015 жылғы 11 қыркүйектегі № 139 бұйрығымен бекітілген "Ішкі сауда статистикасы бойынша жалпымемлекеттік статистикалық байқаулардың статистикалық нысандары мен оларды толтыру жөніндегі нұсқаулықтарды бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімде № 12167 болып тіркелген) ("Тауарларды, қызметтерді өткізу туралы есеп" статистикалық нысаны, 2-сауда, айлық кезеңділіктегі).

50. Салада жұмыспен қамтылған қызметкерлердің саны үшін есепті кезеңде орташа айлық жалақыны есептеу үшін қолданылатын, негізгі қызмет персоналының нақты саны көрсеткіші қабылданады.

51. Саланың жалпы қосылған құнын есептеу тиісті салалар бойынша жалпы өңірлік шығарылымдағы аралық тұтынудың үлес салмағы бойынша өнімнің жалпы шығарылымы негізінде есептеледі (ҰШЖ-ға сәйкес экономика салалары бойынша есептелген ұлттық шоттар статистикасының деректері).

52. Аралық тұтынуды есептеу үшін ақпарат көзі болып кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметі туралы Қазасқтан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2015 жылғы 7 қазандағы № 154 бұйрығымен бекітілген "Кәсіпорындардың қаржысы бойынша жалпымемлекеттік статистикалық байқаулардың статистикалық нысандары мен оларды толтыру жөніндегі нұсқаулықтарды бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімде № 12227 болып тіркелген) ("Кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметі туралы есеп" 1-ПФ нысаны) статистикалық байқауының негізінде ҰШЖ сәйкес экономика салалары бойынша есептелген ұлттық шоттар статистикасының деректері қызмет етеді. Есеп үшін есепті күнге бар болған, көрсетілген статистикалық байқау бойынша соңғы тоқсандық деректер қабылданады.

53. Тұрақты бағаларда жалпы қосылған құнды есептеу үшін дефляторлау жүзеге асырылады, бұл ретте сәйкес салалар мен өңірлердегі баға өзгерісін сипаттайтын баға индексі пайдаланылады. Баға өзгерістері туралы ақпарат көздері ай сайынғы кезеңділіктегі баға туралы статистикалық байқаулар болып табылады.

2-параграф. Еңбек өнімділігін есептеу жүйелілігі

54. Өңірлер бөлінісінде экономиканың салалары бойынша еңбек өнімділігі көрсеткіштерін есептеу төрт кезеңде жүргізіледі:

Бірінші кезеңде тоқсан сайынғы негізде есепті айда бар болған, өткен тоқсанның деректері негізінде салалар бөлінісінде (ЭҚЖЖ 2 таңбасына дейін) жалпы өңірлік шығарылымда аралық тұтыну үлесін есептеу жүзеге асырылады:

(6)

мұндағы

- өткен кезеңнің жалпы қосылған құны;

- өткен кезеңнің жалпы шығарылымы;

- өткен кезеңнің аралық тұтынуы.

Бұдан әрі, экономиканың сәйкес салалары бойынша жалпы өңірлік шығарылымда аралық тұтынудың үлес салмағы келесі формула бойынша есептеледі:

(7)

Екінші кезеңде әрбір өңір бойынша ЭҚЖЖ тиісті салалары бойынша ірі және орта өндірістік бірліктер бойынша алынған салалық шығарылымның негізінде ЖҚҚ бағалық есептеу 3-формула бойынша жүргізіледі:

(8)

мұндағы

- кезеңнің жалпы қосылған құны;

- кезеңнің салалық жалпы шығарылымы;

d ат - саланың жалпы өңірлік шығарылымында аралық тұтынудың үлес салмағы.

55. Өнімнің құндық өлшеуіштерін пайдалану кезінде еңбек өнімділігінің серпінін зерделеу үшін бағалардың өзгеру ықпалы жойылады, яғни тұрақты бағаларда өндірілген өнімнің (қызмет көрсетулердің) құны туралы деректер пайдаланылады. Сәйкесінше есептеудің келесі кезеңінде жалпы қосылған құнды дефляторлау жүзеге асырылады.

56. Бағалардың сәйкес индекстерімен жалпы қосылған құнды жалқы дефляторлау әдісі қолданылады. Тұрақты бағаларға жалпы қосылған құнды қайта есептеу үшін тиісті салаларда және өңірлерде бағалардың өзгеруін сипаттайтын бағалардың индексі пайдаланылады:

(9)

мұндағы

- тұрақты бағаларда кезеңнің жалпы қосылған құны;

- бағалар индексі.

Бұдан әрі салалық және өңірлік бөліністерде еңбек өнімділігін есептеу саланың жалпы қосылған құнының осы салада жұмыспен қамтылған қызметкерлердің санына қатынасы ретінде тікелей жүзеге асырылады. Есептеу келесі формула бойынша жүргізіледі:

(10)

мұндағы

- есепті кезеңнің еңбек өнімділігі;

- есепті кезеңнің жалпы қосылған құны;

- есепті кезеңдегі қызметкерлердің саны.

57. Бір жұмыспен қамтылғанға "еңбек өнімділігі" көрсеткішінің өлшем бірлігін АҚШ долларына аудару Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің орташа тоқсандық және орташа айлық айырбас бағамын қолданумен жүзеге асырылады - 1 АҚШ доллары үшін теңге.

Об утверждении Методики расчета производительности труда

Приказ Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 18 декабря 2015 года № 214. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 22 января 2016 года № 12912. Утратил силу приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 15 сентября 2017 года № 129.

Сноска. Утратил силу приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики РК от 15.09.2017 № 129 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня первого официального опубликования).

В соответствии с подпунктом 5) статьи 12 Закона Республики Казахстан от 19 марта 2010 года "О государственной статистике", а также подпунктом 1) пункта 13 Положения о Комитете по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан, утвержденного приказом Министра национальной экономики Республики Казахстан от 30 сентября 2014 года № 33, зарегистрированного в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 9779, ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемую Методику расчета производительности труда.

2. Управлению структурной статистики Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан обеспечить в установленном законодательством порядке:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа его направление на официальное опубликование в периодических печатных изданиях и информационно-правовой системе "Әділет";

3) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан направление в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики Казахстан" для размещения в Эталонном контрольном банке нормативных правовых актов Республики Казахстан;

4) размещение настоящего приказа на интернет–ресурсе Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан;

5) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан довести настоящий приказ до структурных подразделений Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан для руководства в работе.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего заместителя Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан (Джаркинбаев Ж.А.).

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель

А. Смаилов

Утверждена приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 18 декабря 2015 года № 214

Методика расчета производительности труда
1. Общие положения

1. Методика расчета производительности труда (далее – Методика) относится к статистической методологии, формируемой в соответствии с международными стандартами и утверждаемой в соответствии с Законом Республики Казахстан от 19 марта 2010 года "О государственной статистике" (далее – Закон).

2. Данная Методика ориентирована на исчисление производительности труда в пределах границ производства по системе национальных счетов, в соответствии с Общим классификатором видов экономической деятельности, утвержденным Приказом Комитета технического регулирования и метрологии Министерства индустрии и новых технологий Республики Казахстан от 14 декабря 2007 года № 683-од "Об утверждении Общего классификатора видов экономической деятельности" (далее – ОКЭД).

3. Настоящая Методика применяется Комитетом по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан при осуществлении расчетов показателей производительности труда на основе первичных статистических данных полученных при проведении общегосударственных статистических наблюдений.

4. В настоящей Методике используются следующие термины и определения:

1) промежуточное потребление – представляет собой стоимость товаров и услуг, которые трансформируются или полностью потребляются в отчетном периоде в качестве затрат на производство товаров и услуг в процессе производства.

2) производительность труда – показатель эффективности производства, характеризующий выпуск продукции в расчете на единицу используемых ресурсов, представляющий собой соотношение объема производства и затрат трудовых ресурсов.

3) валовая добавленная стоимость (ВДС) – характеризует конечный результат производственной деятельности и представляет собой ценность, добавленную обработкой в данном производственном процессе. Исчисляется на уровне отраслей как разность между выпуском товаров и услуг и промежуточным потреблением, включает потребленную в процессе производства стоимость основного капитала.

4) число отработанных человеко-часов – фактически отработанное всеми работниками предприятия время, как в течение периода работы, так и отработанное сверхурочно.

5) списочная численность работников – численность лиц, принятых по трудовому договору, независимо от срока его заключения.

6) фактическая численность работников (принимаемая для исчисления средней заработной платы) – численность работников списочного состава за вычетом отдельных категорий работников, имеющих формальное прикрепление к работе (лица, находящиеся в отпусках по беременности и родам, по уходу за ребенком и другие).

7) персонал основной деятельности – работники, занятые непосредственно на производстве основного продукта (товаров, услуг) и побочных продуктов, получаемых наряду с основными, которые могут быть реализованы другим организациям или предприятиями.

8) основной вид деятельности – вид деятельности, добавленная стоимость которого превышает добавленную стоимость любого другого вида деятельности, осуществляемого субъектом.

9) эквивалент полной занятости – количество рабочих мест из расчета полного рабочего дня. Исчисляется путем деления количества отработанных человеко-часов на всех видах работ по производству товаров и услуг за рассматриваемый период на среднее количество рабочих часов на рабочих местах с полным рабочим днем.

10) выпуск – стоимость товаров и услуг, произведенных заведением, исключая стоимость любых товаров и услуг, использованных в деятельности, в отношении которых заведение не принимает риск, связанный с использованием продуктов в производстве, и исключая стоимость товаров и услуг, потребленных тем же самым заведением, за исключением товаров и услуг, использованных для накопления (основного капитала или запасов материальных оборотных средств) или для собственного конечного потребления.

5. В Методике учтены международный опыт расчета производительности труда в целом по экономике и расчета производительности труда на уровне отрасли и региона для осуществления мониторинга государственных программ.

6. В Методике описаны следующие темы:

1) расчет темпов роста производительности труда и возможность международного сопоставления уровней производительности;

2) измерение производительности труда на уровне отрасли;

3) исчисление производительности труда в пределах границ производства по Системе национальных счетов 2008 года (далее – СНС).

7. Настоящая Методика содержит отдельный раздел по оперативной оценке показателей производительности труда на уровне отдельных отраслей и регионов для обеспечения мониторинга целевых индикаторов Государственной программы индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2015-2019 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 1 августа 2014 года № 874 "Об утверждении Государственной программы индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2015-2019 годы и о внесении дополнения в Указ Президента Республики Казахстан от 19 марта 2010 года № 957 "Об утверждении Перечня государственных программ"" (даклее – ГПИИР).

8. В целях единого подхода к расчету производительности труда в Методике использован стоимостный метод.

9. Основой исчисления показателей производительности труда являются показатели, характеризующие объемы производства (валовая добавленная стоимость) и затраты труда (численность занятых, отработанное время).

2. Современное состояние информационной базы, необходимой
для исчисления показателей производительности труда

10. Основой исчисления показателей производительности труда являются показатели, характеризующие объемы производства (выпуск и добавленная стоимость) и затраты труда (численность занятых, отработанные человеко-часы, численность занятых в эквиваленте полной занятости). В данном разделе произведен анализ существующей информационной базы необходимой для расчетов производительности труда.

11. ВДС рассчитывается в соответствии с методологическими положениями Системы национальных счетов. ВДС в основных ценах определяется как выпуск, оцененный в основных ценах, минус промежуточное потребление, оцененное в ценах покупателей.

12. Для осуществления оценки ВДС по видам экономической деятельности применяется ОКЭД.

13. Производительность труда (индекс производительности труда) рассчитывается на ежеквартальной основе.

14. Показатели затрат труда по производству товаров и услуг по видам экономической деятельности формируются Управлением статистики труда и уровня жизни Комитета по статистике Министерства национальной экономики на основе стандартов Международной Организации Труда, Резолюции, принятых Международной Конференцией Статистиков Труда по вопросам занятости и безработицы, и предназначены для методологического обеспечения показателей рынка труда используемых при проведении статистического обследования населения по вопросам занятости (Обследования Рабочей Силы (далее - ОРС) и обобщения их результатов.

15. Оценка затрат труда по производству товаров и услуг по всем видам деятельности осуществляется по четырем показателям:

количество рабочих мест;

численность занятых;

количество отработанного времени;

эквивалент полной занятости.

16. В теории производства затраты труда для отрасли измеряются как количество фактически отработанных часов.

17. Другой переменной, которая используется для измерения затрат труда, является количество рабочих мест или лиц в эквиваленте полной занятости. Для получения показателя на основе полного рабочего времени лица, занятые неполное рабочее время, учитываются с меньшим весом, чем те, которые работают полное время.

18. Оценка затрат труда осуществляется по видам экономической деятельности на основе интеграции данных о занятости и отработанном времени, полученных из различных источников. Расчеты производятся в среднем за квартал и год.

19. Количество отработанного времени в расчете на год характеризует количество фактически отработанных человеко-часов по производству товаров и услуг (включая производство продукции сельского, лесного хозяйства, охоты и рыболовства для собственного использования) на территории страны (региона). Исчисляется путем умножения количества рабочих мест по каждому виду работ на среднее фактическое время работы на одно рабочее место.

20. Фактически отработанное время включает время работы в течение нормального рабочего времени; время, отработанное сверх нормальной продолжительности рабочего времени; время, проведенное на рабочем месте для его обслуживания и подготовки к работе; время, отведенное для коротких перерывов в работе для отдыха. В данные о фактически отработанном времени не включаются: оплаченное, но не отработанное время, например, ежегодный трудовой отпуск, оплачиваемые государственные праздники, оплачиваемое время болезни.

21. Оценка общего количества рабочих мест и отработанного времени на всех видах работ осуществляется путем суммирования оценок соответствующих показателей для основной и дополнительной работы по всем типам производственных единиц (включая производство в домашнем хозяйстве товаров и услуг для продажи и обмена и работу иностранных граждан (за исключением сотрудников иностранных посольств) на территории страны), а также оценок показателей для работы в домашнем хозяйстве по производству продукции сельского, лесного хозяйства, охоты, рыболовства для собственного использования.

22. Эквивалент полной занятости – количество рабочих мест из расчета полного рабочего дня. Исчисляется путем деления количества отработанных человеко-часов на всех видах работ по производству товаров и услуг за рассматриваемый период на среднее количество рабочих часов на рабочих местах с полным рабочим днем. Среднее количество рабочих часов на рабочих местах с полным рабочим днем за рассматриваемый период определяется как максимально возможный фонд рабочего времени при 40-часовой рабочей неделе, за исключением законодательно установленного времени ежегодного отпуска, приходящегося на рассматриваемый период. Максимально возможный фонд рабочего времени для исчисления эквивалента полной занятости принимается в размере 1920 часов ((52 календарные недели минус 24 календарных дня отпуска) * 40 часов = 1920 часов). Величина максимально возможного фонда рабочего времени, используемого при оценке эквивалента полной занятости, в динамике должна оставаться неизменной, если законодательные нормы относительно продолжительности рабочей недели и ежегодного отпуска не меняются.

23. В качестве показателей производительности труда в практике национальной статистики используются:

валовая добавленная стоимость (ВДС) в расчете на одного занятого;

валовая добавленная стоимость (ВДС) в расчете на количество отработанного времени.

24. Расчет показателей в разрезе видов экономической деятельности обеспечен следующей статистической информацией: данными статистики национальных счетов о показателях валовой добавленной стоимости и данными оценки затрат труда на производство товаров и услуг на всех видах работ.

25. Источником для измерения затрат труда является обследования рабочей силы на базе домохозяйств и обследования предприятий. В национальной практике это два статистических обследования по формам Т-001 "Анкета выборочного обследования занятости населения" (периодичность – месячная) и 1-Т "Отчет по труду" (квартальная, годовая), утвержденным приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 8 декабря 2014 года № 71 "Об утверждении статистических форм общегосударственных статистических наблюдений по статистике труда и занятости населения и инструкций по их заполнению" (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 10125) (далее - приказ № 71).

26. Обследования рабочей силы, проводятся с целью получения информации о персональных характеристиках рабочей силы: уровня образования, возраста сотрудников, сотрудников, работающих на нескольких рабочих местах, информации о рабочих местах (например, характер занятия и вид контракта).

27. Сбор информации по показателям, характеризующим рынок труда, в Казахстане осуществляется путем проведения выборочного обследования населения с использованием статистической формы общегосударственного статистического наблюдения "Анкета выборочного обследования занятости населения" (Т-001, периодичность месячная), в соответствии с приказом № 71.

28. Занятые лица разделяются на наемных работников и самостоятельно занятых лиц.

29. Информации о списочной и фактической численности, отработанном времени (человеко-часы) формируется согласно статистической формы 1-Т "Отчет по труду" (периодичность – квартальная, годовая), в соответствии с приказом № 71.

30. Информация о численности внешних совместителей и по лицам, выполняющие работы по договорам гражданско-правового характера формируется один раз в год по данным статистической формы 1-Т "Отчет по труду" (периодичность годовая), в соответствии с приказом № 71.

3. Основные подходы к измерению производительности труда
в целом по экономике и по отраслям

31. Показатель производительности труда рассчитывается как отношение ВВП (или ВДС отрасли) к численности занятых. В зависимости от целей иногда в знаменателе используется показатель затрат труда – количество отработанных часов. В этом случае производительность труда считается не на одного занятого, а на час отработанного времени. Отработанное время дает возможность более точно определить уровень и динамику производительности труда, а средняя численность работников отражает не только динамику производительности труда, но и ее изменение в зависимости от использования потенциального фонда рабочего времени.

32. Валовая добавленная стоимость по видам экономической деятельности определяется как разность стоимости валового выпуска продукции и промежуточного потребления.

33. Валовой выпуск рассчитывается в целом по экономике и в разрезе видов экономической деятельности и представляет собой суммарную стоимость товаров и услуг, произведенных в экономике в отчетном периоде всеми юридическими лицами (вне зависимости от численности занятых работников), индивидуальными предпринимателями и домашними хозяйствами.

34. Производительность труда рассчитывается на квартальной основе в целом по экономике и по видам экономической деятельности.

Производительность труда (тыс.тенге/человека) в целом по экономике рассчитывается с помощью следующей формулы:

(1)

где

- производительность труда, (тыс.тенге / человек);

- валовая добавленная стоимость по видам экономической деятельности (млн.тенге);

- среднегодовая численность занятого населения (человек).

В численность занятого населения включены работающие по найму (наемные работники), работающие не по найму (самостоятельно занятые работники).

35. Производительность труда (тыс.тенге/человек) по видам экономической деятельности рассчитывается по следующей формуле:

(2)

где

- производительность труда по виду экономической деятельности "n", (тыс.тенге / человек);

- валовая добавленная стоимость по виду экономической деятельности "n", (млн. тенге);

- среднегодовая численность занятого населения по виду экономической деятельности "n" (человек);

36. В численность занятого населения включены работающие по найму (наемные работники), работающие не по найму (самостоятельно занятые работники), которые распределены по видам экономической деятельности.

37. Валовая добавленная стоимость и численность занятого населения формируются по результатам деятельности институциональных единиц, сгруппированных по признаку основного вида деятельности. Виды деятельности определяются на основании ОКЭД. В терминологии СНС принято определение чистых и хозяйственных отраслей, различие в которых основано на принципе взаимно- однозначного соответствия множеств выпускаемой продукции и видов экономической деятельности. Термин чистой отрасли подразумевает наличие однородного вида продукции, которая производится данной отраслью. Для каждого однородного вида товаров или услуг существует единственная производящая их чистая отрасль экономики (например, по виду экономической деятельности "Промышленность" отражается все производство промышленной продукции институциональными единицами осуществляемое ими при выполнении основного или вторичного вида деятельности).

38. Расчет индекса производительности труда.

Для исчисления показателей, характеризующих изменение производительности труда во времени рассчитывают индекс производительности труда.

Индекс производительности труда рассчитывается на квартальной основе в целом по экономике и по видам экономической деятельности.

Для расчета индекса производительности труда в целом по экономике используется следующая формула:

(3)

где

- индекс производительности труда, в процентах;

- производительность труда за период t (тыс.тенге / человек);

- производительность труда за период t – 1 (тыс.тенге / человек);

- дефлятор, в процентах.

Для получения реального изменения производительности труда влияние изменения цены устраняется с помощью дефлятора. В качестве дефлятора используются индексы цен производителей, индекс потребительских цен или индекс заработной платы.

Индекс производительности труда по видам экономической деятельности рассчитывается по следующей формуле:

(4)

где

- индекс производительности труда по виду экономической деятельности "n", в процентах;

- производительность труда по виду экономической деятельности "n" за период t (тыс.тенге / человек);

- производительность труда по виду экономической деятельности "n" за период t – 1 (тыс.тенге / человек);

- дефлятор по виду экономической деятельности "n", в процентах.

39. В качестве дефлятора используются индексы цен производителей, индекс потребительских цен или индекс заработной платы. Выбор того или иного индекса зависит от его наличия по видам экономической деятельности.

40. В расчетах производительности труда отраженных в данном разделе используется валовая добавленная стоимость, которая включает результаты деятельности юридических лиц, индивидуальных предпринимателей, домашних хозяйств, осуществляющих производство для собственного конечного потребления или продажи и дооценку на ненаблюдаемую экономику. Соответственно численность занятого населения участвующая в расчетах учитывает наемных работников, самостоятельно занятых работников. В связи с различием технико-технологического и организационного уровня производства на предприятиях (крупных, средних, малых) и у самостоятельно занятых работников их производительность труда отличается. В данном разделе показатель производительности труда в целом по экономике и видам экономической деятельности является средним значением отражающим деятельность производителей всех видов занятости населения.

4. Основные подходы к измерению производительности труда
на уровне отраслей для мониторинга ГПИИР

41. В целях единого подхода к расчету производительности труда на уровне отрасли в данной Методике использован стоимостной метод, который применяется в статистической практике как наиболее универсальный, охватывающий весь результат производства, обеспечивающий возможность получения сводных данных по отраслям и регионам. Этот метод состоит в том, что для вычисления показателей производительности труда объем произведенной продукции (выпуск) принимают в стоимостном выражении.

42. Преимуществом данного метода является то, что стоимостная оценка дает возможность охватывать выпуск готовых изделий, полуфабрикатов и незавершенного производства и выполненные работы непромышленного характера. В качестве стоимостных показателей продукции при оценке производительности труда в данных расчетах использована валовая добавленная стоимость.

43. В рамках ГПИИР поставлены задачи повышения производительности труда по валовой добавленной стоимости по приоритетным секторам экономики, которые отличаются от принятого обозначения секторов, отраслей и подотраслей в ОКЭД. Различия выражаются как в наименовании, так и по составу секторов. В связи с этим, показатели производительности труда формируются по приоритетным секторам экономики, как средняя взвешенная соответствующих отраслей ОКЭД. Перечень приоритетных секторов экономики и их состав по ОКЭД определяются соответствующими уполномоченными органами.

44. В связи с тем, что для мониторинга ГПИИР используется оперативная информация по отраслевым обследованиям (месячной периодичности), которые не предусматривают обследования малых предприятий, показатели производительности труда для мониторинга ГПИИР рассчитываются по кругу крупных и средних предприятий. Исключение составляет показатель производительности труда по сельскому хозяйству, поскольку в этой отрасли основными производителями являются домашние хозяйства.

45. В качестве показателей, характеризующих объемы производства, для использования в практике национальной статистики применяется валовая добавленная стоимость (ВДС), рассчитанная на основе валового выпуска отрасли. За валовой выпуск отрасли принят валовой выпуск, рассчитанный по основному виду деятельности производственных единиц, входящих в данную отрасль в соответствии с ОКЭД.

46. Для сопоставимости данных при измерении производительности труда на уровне отрасли показатель производительности труда рассчитывается как отношение валовой добавленной стоимости указанных выше предприятий к фактической численности работников основного персонала (то есть численность работников занятых в основном виде деятельности предприятия) по следующей формуле:

П = V / Ч, (5)

где

П - производительность труда;

V - валовая добавленная стоимость отрасли;

Ч - фактическая численность работников отрасли.

47. Для расчета стоимостного индекса производительности труда, характеризующего изменение фактического производства продукции в денежном выражении на одного работника за отчетный период по сравнению с базисным периодом, устраняется влияние изменения цен, соответственно данные о стоимости произведенной продукции (услуг) используются в постоянных ценах.

Параграф 1. Источники информации

48. Источниками информации для расчета показателей производительности труда являются данные официальной статистической отчетности:

1) о выпуске продукции по отраслям (подотраслям) экономики - данные статистических форм отраслевой статистики ежемесячной периодичности;

2) о численности работников – данные статистической формы 1-Т "Отчет по труду" (периодичность квартальная), в соответствии с приказом № 71.

49. В качестве отраслевого валового выпуска принимается выпуск товаров (услуг), произведенный по основному виду деятельности крупными и средними предприятиями соответствующей отрасли в отчетном периоде. Для определения отраслевого валового выпуска по соответствующим отраслям используются следующие показатели:

1) для промышленных предприятий - объем производства продукции (работ, услуг промышленного характера) (статистическая форма "Отчет предприятий о производстве и отгрузке продукции (товаров и услуг)", 1-П, периодичность месячная, утвержденная приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 30 января 2015 года № 20 "Об утверждении статистических форм общегосударственных статистических наблюдений по статистике промышленности и инструкций по их заполнению") (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 11055). Объем производства промышленных предприятий формируется с учетом оценки внутризаводского оборота, незавершенного производства и производства продукции из давальческого сырья;

2) для строительных организаций - объем подрядных работ, выполненных собственными силами (статистическая форма "Отчет о выполненных строительных работах (услугах)", 1-КС, периодичность месячная, утвержденная приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 27 октября 2014 года № 26 "Об утверждении статистических форм общегосударственных статистических наблюдений по статистике строительства и инструкций по их заполнению") (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 9916);

3) для предприятий связи - доходы от оказания услуг связи и среднесписочная численность работников предприятий (статистическая форма "Отчет о почтовой и курьерской деятельности и услугах связи", 3-связь, периодичность месячная, утвержденная приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 4 ноября 2014 года № 39 "Об утверждении статистических форм общегосударственных статистических наблюдений по статистике связи и инструкций по их заполнению") (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 10062);

4) для предприятий транспорта - доход от перевозки грузов и пассажиров и среднесписочная численность работников предприятий транспорта (статистическая форма "Отчет о работе транспорта", 1-транспорт, периодичность месячная, утвержденная приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 4 декабря 2014 года № 66 "Об утверждении статистических форм общегосударственных статистических наблюдений по статистике транспорта и инструкций по их заполнению") (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 10132);

5) для торговых предприятий - розничный и оптовый товарооборот (статистическая форма "Отчет о реализации товаров, услуг", 2-торговля, периодичность месячная, утвержденная приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 11 сентября 2015 года № 139 "Об утверждении статистических форм общегосударственных статистических наблюдений по статистике внутренней торговли и инструкций по их заполнению") (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 12167).

50. За численность работников, занятых в отрасли, принимается показатель фактической численности персонала основной деятельности, принимаемой для исчисления средней заработной платы за отчетный период.

51. Расчет валовой добавленной стоимости отрасли исчисляется на основе валового выпуска продукции по удельному весу промежуточного потребления в валовом региональном выпуске по соответствующим отраслям (данные статистики национальных счетов, рассчитанные по отраслям экономики в соответствии с СНС.

52. Источником информации для расчета промежуточного потребления служат данные статистики национальных счетов, рассчитанные по отраслям экономики в соответствии с СНС на основе статистического наблюдения о финансово-хозяйственной деятельности предприятий (форма 1-ПФ "Отчет о финансово-хозяйственной деятельности предприятия", утвержденная приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 7 октября 2015 года № 154 "Об утверждении статистических форм общегосударственных статистических наблюдений по финансам предприятий и инструкций по их заполнению") (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 12227). Для расчета принимаются последние квартальные данные по указанному статистическому наблюдению, имеющиеся на отчетную дату.

53. Для расчета валовой добавленной стоимости в постоянных ценах осуществляют дефлятирование при этом, используют индексы цен, характеризующие изменения цен в соответствующих отраслях и регионах. Источником информации об изменении цен служат статистические наблюдения о ценах ежемесячной периодичности.

Параграф 2. Последовательность расчета
производительности труда

54. Расчеты показателей производительности труда по отраслям (подотраслям) экономики в разрезе регионов производятся в четыре этапа:

На первом этапе на ежеквартальной основе осуществляется расчет доли промежуточного потребления в валовом региональном выпуске в разрезе отраслей (до 2 знаков ОКЭД) на основе данных предыдущего квартала, имеющегося на отчетный месяц:

(6)

где

- валовая добавленная стоимость предыдущего периода;

- валовой выпуск предыдущего периода;

- промежуточное потребление предыдущего периода.

Далее, рассчитывается удельный вес промежуточного потребления в валовом региональном выпуске по соответствующим отраслям экономике по следующей формуле:

(7)

На втором этапе производится оценочный расчет ВДС на основе отраслевого выпуска, полученного по средним и крупным производственным единицам по соответствующим отраслям ОКЭД по каждому региону по формуле 3:

(8)

где

- валовая добавленная стоимость периода;

- отраслевой валовой выпуск периода;

- удельный вес промежуточного потребления в валовом региональном выпуске отрасли.

55. При использовании стоимостных измерителей продукции для изучения динамики производительности труда устраняется влияние изменения цен, то есть используются данные о стоимости произведенной продукции (услуг) в постоянных ценах. Соответственно на следующем этапе расчета осуществляется дефлятирование валовой добавленной стоимости.

56. Применяется метод одинарного дефлятирования валовой добавленной стоимости соответствующими индексами цен. Для пересчета ВДС в постоянные цены используются индексы цен, характеризующие изменение цен в соответствующих отраслях и регионах:

%, (9)

где

- валовая добавленная стоимость периода в постоянных ценах;

- индекс цен.

Далее непосредственно осуществляется расчет производительности труда в отраслевом и региональном разрезах, как отношение ВДС отрасли к численности работников, занятых в этой отрасли. Расчет проводится по следующей формуле:

(10)

где

- производительность труда отчетного периода;

- валовая добавленная стоимость отчетного периода;

- численность работников отчетного периода.

57. Перевод единицы измерения показателя "производительность труда" на одного занятого в доллары США осуществляется применением среднеквартального и среднемесячного обменного курса Национального Банка Республики Казахстан – тенге за 1 доллар США.