Банкаралық ақша аударымдары жүйесінің жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2016 жылғы 31 тамыздағы № 201 қаулысы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2016 жылы 7 қазанда № 14310 болып тіркелді.

"Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 15-бабы екінші бөлігінің 16) тармақшасына және "Төлемдер және төлем жүйелері туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 4-бабы 1-тармағының 4) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Басқармасы ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.06.2024 № 33 (30.06.2024 бастап қолданысқа енгiзiледi) қаулысымен.

1. Қоса беріліп отырған Банкаралық ақша аударымдары жүйесінің жұмыс істеу қағидалары бекітілсін.

2. "Банкаралық ақша аударымдары жүйесінің жұмыс істеу қағидаларын бекіту және "Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі мен банктер, сондай-ақ банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар арасында корреспонденттік қатынастарды орнату қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2014 жылғы 3 ақпандағы № 14 қаулысына өзгеріс енгізу туралы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2015 жылғы 31 желтоқсандағы № 259 Қаулысының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 13078 тіркелген, 2016 жылғы 14 наурызда "Әділет" Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің ақпараттық-құқықтық жүйесінде жарияланған) 1-тармағының күші жойылды деп танылсын.

3. Төлем жүйелері департаменті (Ашыкбеков Е.Т.) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) Заң департаментімен (Сәрсенова Н.В.) бірлесіп осы қаулыны Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы қаулыны "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына:

Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгенінен кейін күнтізбелік он күн ішінде "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға;

Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің мемлекеттік тізіліміне, Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізуге жіберуді;

3) осы қаулы ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ресми интернет-ресурсына орналастыруды қамтамасыз етсін.

4. Қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау және сыртқы коммуникациялар басқармасы (Терентьев А.Л.) осы қаулыны Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде мерзімді баспасөз басылымдарында ресми жариялауға жіберуді қамтамасыз етсін.

5. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Төрағасының орынбасары Ғ. О. Пірматовқа жүктелсін.

6. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Ұлттық Банк Төрағасы

Д. Ақышев

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2016 жылғы 31 тамыздағы № 201 қаулысымен бекітілген

Банкаралық ақша аударымдары жүйесінің жұмыс істеу қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Банкаралық ақша аударымдары жүйесінің жұмыс істеу қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – Ұлттық Банк туралы заң) 15-бабы екінші бөлігінің 16) тармақшасына, "Төлемдер және төлем жүйелері туралы" Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – Төлемдер және төлем жүйелері туралы заң) 4-бабы 1-тармағының 4) тармақшасына сәйкес әзірленді және операторы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі (бұдан әрі – Ұлттық Банк) болып табылатын банкаралық ақша аударымдары жүйесінің (бұдан әрі – жүйе) жұмыс істеу тәртібін айқындайды. Жүйенің операциялық орталығы "Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ұлттық төлем корпорациясы" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – Орталық) болып табылады.

Банкаралық ақша аударымдары жүйесінің жұмыс істеу тәртібіне жүйеге қатысу талаптары, жүйенің жұмыс істеуінің құқықтық негізі, Ұлттық Банк пен Орталық жүйеде көрсететін қызметтер және пайдаланушының жүйемен өзара іс-әрекеті, ақпараттық қауіпсіздік рәсімдері, операциялық күннің ашылуы, операциялық күн ішінде жүйенің жұмыс істеуі, кезек, жүйедегі төлемдердің және (немесе) ақша аударымдарының аяқталуы (түпкіліктілігі), операциялық күн ішінде жүйеге ақша қабылдау және жүйеден ақша алу, жүйе арқылы трансшекаралық төлемдерді және (немесе) ақша аударымдарын жүзеге асыру, операциялық күнді жабу, операциялық күн ішінде және соңында ақпараттық хабарлар беру және жүйедегі тәуекелдерді басқару жүйесі кіреді.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 22.11.2021 № 99 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен; өзгеріс енгізілді - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.06.2024 № 33 (30.06.2024 бастап қолданысқа енгiзiледi) қаулысымен.

1-1. Қағидалардың банктерге қатысты қолданылатын талаптары Қазақстан Республикасының бейрезидент банктерінің Қазақстан Республикасының аумағында құрылған филиалдарына қолданылады.

Ескерту. Қағидалар 1-1-тармақпен толықтырылды – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 30.11.2020 № 139 (16.12.2020 бастап қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

2. Жүйе оның қатысушылары (пайдаланушылары) арасында төлемдерді және (немесе) ақша аударымдарын, оның ішінде Қазақстан Республикасы бағалы қағаздар нарығына және (немесе) Қазақстан Республикасының валюта нарығына қатысушыларының ақша міндеттемелері бойынша төлемдерді және (немесе) ақша аударымдарын, Ұлттық Банктік мемлекеттік ақша-кредит саясатын жүргізуі мақсатында төлемдерді және (немесе) ақша аударымдарын жүзеге асыруға арналған төлем жүйесі болып табылады.

Жүйеде төлемдер және (немесе) ақша аударымдары Ұлттық Банкте ашылған корреспонденттік шоттардан жүйеге аударылған ақшаны пайдалана отырып жүргізіледі.

3. Жүйеде төлемдерді және (немесе) ақша аударымдарын жүзеге асыру оның пайдаланушысының әрбір нұсқауын жеке орындау арқылы жүйеде төлемдерді және (немесе) ақша аударымдарын нақты уақыт режимінде немесе ағымдағы операциялық күннің аяғына дейін аяқталуына кепілдік бере отырып жүргізіледі.

4. Қағидаларда Төлемдер және төлем жүйелері туралы заңда, "Электрондық құжат және электрондық цифрлық қолтаңба туралы" 2003 жылғы 7 қаңтардағы және "Бағалы қағаздар рыногы туралы" 2003 жылғы 2 шілдедегі Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген ұғымдар, сондай-ақ мынадай ұғымдар пайдаланылады:

1) аудиторлық із – жүйеде электрондық хабарларды өңдеу жөніндегі оқиғаларды жүйелі тіркеу, жүйе және жүйе пайдаланушылары бойынша сақтайтын ақпарат;

2) аутентификация – төлем және ақпараттық хабарлар алмасу кезінде жүйе пайдаланушыларының тұпнұсқалығын растау үшін, сондай-ақ төлем және ақпараттық хабарлар түпнұсқалығын растау үшін шаралар кешені;

3) әлеуметтік бағыттағы төлемдер – мемлекеттік бюджеттен немесе Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан төленетін зейнетақы төлемдері және (немесе) жәрдемақы төлемдері, әлеуметтік және өзге төлемдер, бюджеттен төленетін тұрғын үй төлемдері және өзге төлемдер;

4) бағдарламалық-техникалық жүйе кешені – жүйенің жұмысын қамтамасыз ететін, ақпараттық жүйеден, серверден және жүйе терминалынан, коммуникация құралдарынан (деректерді беруден) тұратын техникалық, бағдарламалық немесе басқа да құралдар;

5) бағдарламалық-техникалық жүйе кешенінің негізгі орталығы (бұдан әрі – негізгі орталық) – жүйенің әдеттегі (күнделікті) режимдегі жұмысын қамтамасыз ететін бағдарламалық-техникалық жүйе кешені;

6) бағдарламалық-техникалық жүйе кешенінің резерв орталығы (бұдан әрі – резерв орталығы) – қалыпты емес жағдайлар туындаған немесе негізгі орталықта жоспарлы тест жұмыстары жүргізілген кезде жүйенің жұмысын қамтамасыз ететін резервтік бағдарламалық-техникалық жүйе кешені;

7) бейрезидент қаржы ұйымы – Қазақстан Республикасынан тысқары құрылған, тіркелген мемлекеттің заңнамасы бойынша банк операцияларын жүзеге асыруға құқығы бар, жүйенің пайдаланушысы болып табылмайтын және пайдасына трансшекаралық төлем және (немесе) ақша аударымы жіберілетін не одан алынған жеке немесе заңды тұлғаға қызмет көрсететін қаржы ұйымы (банк);

8) дебеттік аударым – пайдаланушы-бастама жасаушы пайдаланушы-бенефициар болып табылатын ақша аударымы;

9) жиынтық төлем хабары – бір ақша жөнелтушіден бір бенефициар банктің бірнеше бенефициарының пайдасына немесе бір ақша жөнелтуші банктің бірнеше ақша жөнелтушісінен бір бенефициардың пайдасына төлем хабары;

10) жүйелік тәуекел – бір немесе бірнеше пайдаланушының міндеттерін орындамауынан туындаған, бір немесе бірнеше ақша аударымы бойынша бір немесе бірнеше пайдаланушы міндеттемелерінің орындалмау тәуекелі;

11) жүйенiң пайдаланушысы (бұдан әрі – пайдаланушы) – жүйе қатысушысы, Ұлттық Банк және (немесе) басқа төлем жүйесінің операторы (операциялық орталық);

12) кезек – пайдаланушы-ақша жөнелтушінің позициясында ақша сомасы болмаған не жеткіліксіз болған кезде төлем хабарлары операциялық күн ішінде пайдаланушының позициясына қажетті ақша сомасы түскеннен кейін есеп айырысу сәтін күтуде кезекке тұратын тәуекелдерді басқару тетігі;

13) кредиттік аударым – пайдаланушы-бастама жасаушы пайдаланушы-ақша жөнелтуші болып табылатын ақша аударымы;

14) кредиттік тәуекел – қарсы агенттің өз міндеттемелерін толық көлемде уақтылы орындамауының (орындамауының) мүмкін болуымен байланысты тәуекел;

15) операциялық тәуекел – ақпараттық жүйелердің немесе ішкі процестердің кемшіліктерімен, адамдардың қателіктерімен, жүйені басқарудағы, оның ішінде сыртқы оқиғалардың салдарынан болатын іркілістермен немесе бұзушылықтармен байланысты тәуекел;

16) Орталықтағы жүйенің позициясы – Орталықта өңделетін және пайдаланушылар Ұлттық Банкте жүйенің шотына аударылған ақшаның және жүйедегі пайдаланушылар аударымдарының жалпы сомасын бақылауға арналған позиция;

17) өтімділік тәуекелі – пайдаланушы-ақша жөнелтушінің ақша аудару жөніндегі өз міндеттемелерін толық көлемде уақтылы орындамауының (орындамауының) мүмкін болуымен байланысты тәуекелі;

18) пайдаланушының жүйедегі позициясы (бұдан әрі – пайдаланушының позициясы) – жүйе пайдаланушысының жүйе арқылы төлемдер мен ақша аударымын жүзеге асыру үшін Ұлттық Банкте ашылған теңгедегі корреспонденттік шоттан (бұдан әрі – пайдаланушының корреспонденттік шоты) өзі аударған ақша сомасын есепке алуға арналған позиция;

19) пайдаланушы-ақша жөнелтуші – позициясынан ақша аударылатын (есептен шығарылатын) пайдаланушы;

20) пайдаланушы-бастама жасаушы – төлем хабарын жүйеге жіберген пайдаланушы. Пайдаланушы-бастама жасаушы пайдаланушы-ақша жөнелтуші немесе пайдаланушы-бенефициар болып табылады;

21) пайдаланушы-бенефициар – позициясына ақша аударылатын пайдаланушы;

22) пайдаланушы-делдал – пайдаланушылар мен бейрезидент қаржы ұйымдарының арасында трансшекаралық төлемдер және (немесе) ақша аударымдары бойынша ақша аударуды жүзеге асыратын пайдаланушы;

23) төлем нұсқауы – пайдаланушының корреспонденттік шотынан Ұлттық Банктегі жүйенің шотына не Ұлттық Банктегі жүйенің шотынан оның корреспонденттік шотына ақша аударуға нұсқауы;

24) трансшекаралық төлем және (немесе) ақша аударымы – ақша жөнелтуші бастама жасаған немесе оның атынан бастама жасалған, ақша жөнелтушінің және бенефициардың төлем қызметтерін жеткізушілер әртүрлі мемлекеттерде орналасқан төлем немесе ақша аударымы жөніндегі нұсқау;

25) Ұлттық Банктегі жүйенің шоты – Ұлттық Банкте ашылған және пайдаланушылар жүйеде ақша аударымын жүзеге асыру үшін пайдаланылатын ақшасын есепке алуға және ақшаны жүйеге (жүйеден) аудару бойынша пайдаланушылар позицияларының сальдосын аударуға арналған шот;

26) электрондық ақпараттық хабар (бұдан әрі – ақпараттық хабар) – электрондық цифрлық қолтаңбасы бар, төлем хабарларына жатпайтын және ақпараттық сипаттағы, оның ішінде үзінді-көшірмелер бар электрондық хабар;

27) электрондық төлем хабары (бұдан әрі – төлем хабары) – жүйедегі пайдаланушылардың позициялары бойынша ақша аударымдарын жүзеге асыруға негіз болатын, электрондық цифрлық қолтаңбасы бар электрондық хабар;

28) электрондық хабар – Орталық Ұлттық Банктіктің келісімі бойынша әзірлеген форматтағы электрондық түрдегі ақпарат жиынтығы.

Қағидаларда пайдаланылатын тәуекелдер ұғымы Қағидалар шеңберіндегі жүйеге қатысты қолданылады және Халықаралық есеп айырысу банкінің Төлемдер мен нарықтық инфрақұрылымдар жөніндегі комитеті (Базель, Швейцария, 2003 жылғы наурыз) әзірлеген төлем және есеп айырысу жүйелерінде пайдаланылатын Терминдер глоссарийіне сәйкес жазылған.

Ескерту. 4-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.06.2024 № 33 (11.11.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

5. Ұлттық Банк жүйенің жұмыс істеуін және басқаруды ұйымдастырады және қамтамасыз етеді, Төлемдер және төлем жүйелері туралы заңда белгіленген жүйе операторының басқа да функцияларын орындайды.

6. Операциялық және технологиялық функцияларды, оның ішінде пайдаланушылармен жүйеде төлем және ақпараттық хабарлар өңдеу және беру жөнінде шарт (бұдан әрі – жүйеде қызмет көрсету туралы шарт) және жүйенің жұмыс істеуі үшін қызметтер көрсететін үшінші тұлғалармен Ұлттық Банктің тапсырмасы бойынша шарттар жасасуды Орталық жүзеге асырады.

7. Жүйеде ақша аудару пайдаланушылардың төлем хабарларын өткізу, пайдаланушы-ақша жөнелтушінің позициясынан есептен шығару және ақшаны пайдаланушы-бенефициардың позициясына есепке алу арқылы оларды өңдеу жолымен жүзеге асырылады.

2-тарау. Жүйеге қатысу талаптары

8. Ұлттық Банкте ашылған пайдаланушының ұлттық валютадағы корреспонденттік шотының болуы пайдаланушының мәртебе алуы үшін міндетті талап болып табылады.

9. Жүйеде қызметтер көрсету туралы шарт жасасу үшін заңды тұлға Орталыққа мынадай құжаттар ұсынады:

1) жүйеге қосуға арналған еркін нысандағы өтініш;

2) Ұлттық Банкпен корреспонденттік шот шартына (бұдан әрі – корреспонденттік шот шарты) қосуға арналған өтініштің көшірмесі Ұлттық Банкпен жасалған төлем жүйесіне қатысу туралы шарттың (бұдан әрі – қатысу туралы шарт) көшірмесін.

Корреспонденттік шот шартының және қатысу туралы шарттың талаптары қамтылған аралас шарт жасауға рұқсат беріледі.

10. Ұлттық Банк өзінің төлемдер және (немесе) ақша аударымдарын және клиенттердің нұсқаулары бойынша төлемдер және (немесе) ақша аударымдарын жүргізген кезде жүйеге пайдаланушы ретінде қатысады және Орталықпен жасалған жүйеде қызмет көрсету туралы шарт негізінде жүйенің пайдаланушы мәртебесін алады.

3-тарау. Жүйенің жұмыс істеуінің құқықтық негізі

11. Төлемдер және төлем жүйелері туралы заң, Қағидалар, қатысу туралы шарттар, жүйеде қызмет көрсету туралы шарттар жүйенің жұмыс істеуінің құқықтық негізін құрайды.

12. Қатысу туралы шарт, жүйеде қызмет көрсету туралы шарт мыналарды қамтиды:

1) шарттың мәні;

2) тараптардың құқықтары мен міндеттері;

3) тараптардың шарттың талаптарын орындамағаны үшін жауапкершілігі;

4) шарт талаптарын өзгерту және бұзу тәртібі;

5) дауларды шешу тәртібі;

6) тараптардың келісуі бойынша басқа талаптар.

Қатысу туралы шартта қосымша жүйеде төлемдер және (немесе) ақша аударымдарын жүзеге асырудың негізгі талаптары, төлемдер және (немесе) ақша аударымдарын аяқтау (түпкілікті ету) тәртібі мен талаптары жазылады.

Жүйеде қызмет көрсету туралы шартта қосымша Орталықтың қызмет көрсетуге ақы төлеу тәртібі, ақпараттық қауіпсіздік, конфиденциалдылық, банктік құпияны қорғау және дербес деректерді қорғау режимін сақтау жазылған.

13. Қатысу туралы шарттың жекелеген ережелерінің қолданылуы корреспонденттік шот шартында көзделген негіздемелер бойынша уақытша тоқтатыла тұрады.

Қатысу туралы шарттың жекелеген ережелерін уақытша тоқтата тұру пайдаланушыны заңды тұлға мәртебесінен айырмайды.

4-тарау. Ұлттық Банктің және Орталықтың жүйеде көрсететін қызметтері және операциялар түрлері

14. Ұлттық Банк Төлемдер және төлем жүйелері туралы заңның 8-бабында белгіленген жүйе операторының функцияларына сәйкес қызметтер, оның ішінде мынадай:

1) пайдаланушының нұсқауы бойынша не Қағидаларда белгіленген жағдайларда дербес пайдаланушының корреспонденттік шотын ашқан, жапқан кезде не операциялық күн ішінде пайдаланушының корреспонденттік шотынан ақшаны жүйеге (жүйеден) корреспонденттік шотқа аудару бойынша;

2) жүйенің операциялық күнін ұзарту бойынша;

3) Орталықтағы жүйе позициясы сальдосын, Ұлттық Банктегі жүйе шотын және жүйедегі пайдаланушылардың позиция сальдосының жалпы сомасын және пайдаланушылардың позицияларының дебет және кредит айналымдары сомаларының тең болуын бақылау бойынша;

4) жүйедегі тәуекелерді басқару жүйесін айқындау және қолдану бойынша қызметтер көрсетеді.

Орталық жүйеде қызметті пайдаланушыға:

1) төлем хабарларын қабылдау мен өңдеу және олардың негізінде пайдаланушы-ақша жөнелтушінің позициясынан пайдаланушы-бенефициар позициясына ақша аударуды жүзеге асыру бойынша;

2) жасалған операциялар бойынша пайдаланушыларға ақпараттық хабарларды қабылдау, өңдеу және ұсыну бойынша;

3) жүйенің жұмыс істеуін қамтамасыз етуде Төлемдер және төлем жүйелері туралы заңның 8-бабында айқындалған операциялық және технологиялық функцияларды орындау бойынша қызметтер көрсетеді.

15. Жүйе арқылы кредиттік және дебеттік аударымдар жүзеге асырылады.

16. Орталық жүйе пайдаланушылары арасында ақша аударымын жүзеге асырады және жүйеде пайдаланушылар ақшасының қалдығын ескере отырып, олардың кезегінде тұрған төлем хабарлары сомаларының өзара есебін орындайды.

5-тарау. Пайдаланушының жүйемен өзара іс-әрекеті, ақпараттық қауіпсіздік рәсімдері

17. Жүйеде төлемдер мен ақпараттық хабарлар беру және қабылдау электрондық тәсілмен жүзеге асырылады.

18. Пайдаланушылар Ұлттық Банкпен келісу бойынша Орталық әзірлеген және жүйеде қолданылатын хабарлармен алмасу рәсімдеріне және форматтарына (бұдан әрі – Рәсімдер) сәйкес электрондық хабармен алмасады.

19. Орталықтың ресми сайтына жариялау арқылы ресімдерді Орталыққа жүйеде қызметтер көрсету туралы шартта белгіленген мерзімдерде пайдаланушыларға жібереді.

20. Жүйеде "Қазақстан Республикасының аумағында қолма-қол ақшасыз төлемдерді және (немесе) ақша аударымдарын жүзеге асыру қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2016 жылғы 31 тамыздағы № 208 қаулысының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 14419 тіркелген) 21-тармағында көзделген төлемдерді және (немесе) ақша аударымдарын және әлеуметтік бағыттағы төлемдерді төлеуге қалыптастырылған төлем хабарлары, сондай-ақ жиынтық төлем хабарлары өңделеді.

Ескерту. 20 тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.06.2024 № 33 (11.11.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

21. Электрондық хабарларды беру фактісін айқындау және оларды беру кезінде қателерді анықтау үшін жүйеде Орталық белгілеген ақпараттық қауіпсіздік рәсімдері сақталады.

22. Орталық электрондық хабарларды аутентификациялау тәртібін әзірлейді.

23. Орталық және пайдаланушылар ақпараттың сақталуын қамтамасыз етеді және жіберілетін және алынатын электрондық хабарларының мониторингін жүзеге асырады. Орталық және пайдаланушылар өңдеген барлық электрондық хабарлардың Орталықтың және пайдаланушылардың ішкі бағдарламалық жүйелерінде аудиторлық ізі қалады.

24. Орталық төлем хабарларын өңдеген кезде оларды өзгертуге жол бермейді.

25. Электрондық хабарлармен алмасу кезінде Орталық және пайдаланушылар ақпаратты криптографиялық қорғау құралын және Орталық пайдаланушыға беретін тіркеу куәлігін пайдаланады.

Орталық және пайдаланушылар конфиденциалдылықты, тұтастықты, авторлықтың расталуын және электрондық тапсырмалардың түпнұсқалылығын қамтамасыз ету үшін ақпаратты криптографиялық қорғау құралын қолданады.

26. Жүйеде пайдаланушы да және Орталық та аутентификациялайтын екіжақты аутентификация крипто-хаттамасында құрылған пайдаланушыларды аутентификация қолданылады.

Пайдаланушы аутентификациядан кейін Орталық пен пайдаланушы арасында ақпаратпен алмасу жүргізіледі. Конфиденциалдылықты қамтамасыз ету үшін жүйе және пайдаланушылар осы ақпаратқа рұқсатсыз кіруден қорғауға кепілдік беретін және ақпараттың бұрмалануын болдырмауға мүмкіндік жасайтын ақпараттың ашық арналары бойынша сақталатын немесе берілетін шифрлеу жүргізіледі.

6-тарау. Операциялық күнді ашу

27. Жүйедегі ақша аударымы Ұлттық Банк төлем құжаттарын қабылдау мен өңдеу кестесіне сәйкес (бұдан әрі – кесте) айқындаған операциялық күн ішінде жүргізіледі.

28. Операциялық күннің басында кестеде белгіленген уақытта Ұлттық Банк пайдаланушының төлем нұсқауы негізінде пайдаланушының корреспонденттік шотынан ондағы қалдық сомасы шегінде жүйе Ұлттық Банктегі шотына ақша аударады, сондай-ақ Орталықтың пайдаланушының позициясына бұдан әрі осы соманы көрсетуі үшін Орталыққа тиісті ақпараттық хабар жібереді.

29. Корреспонденттік шот шарты бойынша пайдаланушының корреспонденттік шотынан жүйенің Ұлттық Банктегі шотына ақша аударуға төлем нұсқауы Орталықтың пайдаланушының позициясына одан әрі аударуы үшін пайдаланушының корреспонденттік шотынан жүйенің Ұлттық Банктегі шотына ақша аударуға арналған, Қағидаларға қосымшаға сәйкес нысан бойынша тұрақты қолданылатын нұсқау (бұдан әрі – тұрақты қолданылатын нұсқау) ретінде ұсынылады.

30. Тұрақты қолданылатын нұсқауда пайдаланушының корреспонденттік шотындағы ақша қалдығы сомасының пайыздық арақатынасы немесе пайдаланушының корреспонденттік шотынан жүйенің Ұлттық Банктегі шотына ақша аудару үшін қажетті белгіленген сома көрсетіледі.

31. Тұрақты қолданылатын нұсқау Ұлттық Банктің пайдаланушыдан оны кері қайтарып алу туралы еркін нысанда ұсынылған жазбаша нұсқауын алғанға дейін қолданыста болады.

32. Тұрақты қолданылатын нұсқау пайдаланушы жаңа тұрақты қолданылатын нұсқауды Ұлттық Банкке берген күннен кейінгі бірінші жұмыс күні күшін жояды.

33. Ұлттық Банк пайдаланушылардың корреспонденттік шоттарынан жүйенің шотына ақша аударуды аяқтаған соң Орталыққа:

1) пайдаланушылардың өз корреспонденттік шоттарынан пайдаланушылардың позициясына бұдан әрі көрсету үшін жүйенің Ұлттық Банктегі шотына аударылған ақша сомалары туралы;

2) пайдаланушының кезегіне қоюға жататын төлем хабарларының барынша рұқсат етілген сомасы туралы ақпарат бар ақпараттық хабарды береді.

34. Орталық Ұлттық Банктен алынған ақпараттық хабар негізінде тиісті пайдаланушылардың позициялары бойынша жазбалар жүргізеді.

35. Операциялық күннің басында пайдаланушының жүйедегі позициясындағы ақша сомасы тұрақты қолданылатын нұсқауда көрсетілген және жүйе арқылы ақша аударуды жүзеге асыру үшін пайдаланушының өз корреспонденттік шотынан аударған сомасына тең болады.

36. Операциялық күн ішінде жүйенің Орталықтағы позициясындағы ақша сомасы жүйенің Ұлттық Банктегі шотындағы ақша сомасына тең болады.

7-тарау. Жүйенің операциялық күн ішінде жұмыс істеуі

37. Жүйеде ақша аудару пайдаланушы өзінің корреспонденттік шотынан позицияға аударған және пайдаланушы жіберген және жүйеде басқа пайдаланушылардан алынған төлемдер сальдосы есебінен қалыптастырылған пайдаланушы позициясындағы ақша сомасы шегінде жүзеге асырылады.

38. Орталық жүйеде ақша аударуды пайдаланушы-бастама жасаушыдан келіп түскен төлем хабарын тексерген соң жүзеге асырады.

39. Орталықтың төлем хабарын тексерудің өлшемшарты мыналар болып табылады:

1) аутентификациядан өту;

2) пайдаланушы-бастама жасаушыда пайдаланушы мәртебесінің болуы;

3) бейрезидент қаржы ұйымына трансшекаралық төлемді және (немесе) ақша аударымын жіберу кезінде, алушы-делдалда пайдаланушы мәртебесінің болуы, ол болмаған кезде бенефициар банкте пайдаланушы мәртебесінің болуы;

4) бейрезидент қаржы ұйымынан трансшекаралық төлемді және (немесе) ақша аударымын алу кезінде, алушы-делдалда пайдаланушы мәртебесінің болуы, ол болмаған кезде алушы банкте пайдаланушы мәртебесінің болуы;

5) төлем хабарында көрсетілген соманы пайдаланушы-ақша жөнелтушінің позициясына есептен шығару мүмкіндігі;

6) дебет аударымын жүргізу кезінде пайдаланушы-ақша жөнелтушінің алдын ала келісімінің болуы.

Осы тармақтың бірінші бөлігі 5) тармақшасының талаптары орындалмаған кезде, бірақ 1), 2), 3) және 4) тармақшаларының талаптары сақталған кезде төлем хабары Қағидалардың 40-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, пайдаланушы-ақша жөнелтушінің кезегіне жіберіледі. Орталық төлем хабарын кезекке қою кезінде пайдаланушы-бастама жасаушыға төлем хабарын жүргізбегені және оны кезекке қою туралы ақпараттық хабарды жібереді.

Осы тармақтың бірінші бөлігі 1), 2), 3), 4) және 6) тармақшаларының талаптары орындалмаған кезде Орталық төлем хабарын орындаудан және кезекке тіркеуден бас тартады. Орталық төлем хабарын орындаудан немесе кезекке тіркеуден бас тартқан жағдайда, пайдаланушы-бастама жасаушыға себептерін көрсете отырып, төлем хабарын жүргізбегені туралы ақпараттық хабарды жібереді.

40. Пайдаланушы-бастама жасаушы болып табылатын орталық депозитарийдің төлем хабары, пайдаланушы-ақша жөнелтушінің позициясында төлем хабарын орындау үшін жеткілікті ақша сомасының болмау салдарынан Қағидалардың 39-тармағының бірінші бөлігі 5) тармақшасының талаптары орындалмаған жағдайда, кезекке тіркелмейді және оны Орталық орындамайды. Орталық осы төлем хабарын орындаудан бас тартқан кезде орталық депозитарийге себептерін көрсете отырып, төлем хабарын жүргізбегені туралы ақпараттық хабарды жібереді.

41. Орталық төлем хабарын тексергеннен кейін Орталық пайдаланушы-ақша жөнелтушінің позициясын түскен төлем хабары негізінде дебеттейді.

42. Пайдаланушы-ақша жөнелтушінің позициясынан пайдаланушы-бенефициардың позициясына аудару кезінде Орталық пайдаланушы-бенефициардың позициясы бойынша ақша сомасын көрсетуді және оның позициясын кредиттеу туралы растамамен қоса оған электрондық хабарды жіберуді қамтамасыз етеді.

43. Төлем хабары оны Орталық тексергеннен кейін және дебеттегеннен кейін пайдаланушы-ақша жөнелтушінің позициясы кері қайтарылмайтын төлем деп саналады.

44. Қағидалардың 13-тармағында көзделген жағдайда Орталық Ұлттық Банктен пайдаланушымен жасалған қатысу туралы шарттың жекелеген ережелерін уақытша тоқтата тұру туралы хат алған кезде Орталық пайдаланушының пайдасына ақша сомасын қабылдау (есептеу) операцияларын қоспағанда, осы пайдаланушының позициясы бойынша операцияларды тоқтатады.

45. Орталық операциялық күннің ішінде Орталықта жүйенің позициясы бойынша қалдық сомасының жүйе пайдаланушыларының позициялары бойынша қалдықтар сомасына тең болуын жүйелі салыстырып тексеруді жүзеге асырады. Сомалар тең болмаған кезде Орталық Ұлттық Банкке хабарлайды, ақша аударымдарын тоқтатады және сәйкес болмау себептерін анықтайды.

Орталық пайдаланушылардың позициялары бойынша сомалардың сәйкес болмаулары жойылғаннан кейін жүйедегі операцияларды жаңартады, бұдан кейін операцияларды жаңарту туралы Ұлттық Банкке хабарлайды.

46. Жүйеде клиринг нәтижелері бойынша:

1) төлем карточкаларын пайдалана отырып банкаралық операциялар;

2) банкаралық клиринг жүйесіндегі;

3) жаппай электрондық төлемдер жүйесіндегі;

4) лездік төлемдер жүйесіндегі ақша аударымдары жүргізіледі.

Ескерту. 46-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 22.11.2021 № 99 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

47. Қаржы құралдарымен операциялар бойынша ақша аударымдары немесе репо операциялары бойынша өтемақы төлемін жүзеге асыру кезінде Орталық депозитарий депозитарлық қызмет көрсету шарты негізінде олар қабылдаған пайдаланушылардың бұйрықтарына сәйкес пайдаланушы-ақша жөнелтушінің позициясынан жүйедегі Орталық депозитарийдің позициясына дебеттік ақша аударымдарын орындайды.

Депозитарлық қызмет көрсету шартына сәйкес пайдаланушы Орталық депозитарийге жүйедегі пайдаланушының позициясынан ақша аударуға төлем хабарын жасауды тапсырады.

Осы тармақта көзделген мақсаттар үшін пайдаланушы Орталыққа орталық депозитарийдің депозитарлық қызмет көрсету шартына сәйкес жүйедегі пайдаланушының позициясынан ақша аударуға төлем хабарын жасауға пайдаланушының ұсынылған алдын ала келісімі туралы растама хатты ұсынады. Пайдаланушы растама хаттың көшірмесін Орталық депозитарийге ұсынады.

48. Орталық депозитарийдің қағидалар жиынтығында бағалы қағаздарды сатушы мен сатып алушының Орталық депозитарийде ашылған шоттары бойынша бағалы қағаздарды аударуды жүзеге асыру көзделген жағдайларда, жүйедегі ақша пайдаланушы-ақша жөнелтушінің позициясынан Орталық депозитарийдің позициясына аударылғаннан кейін Орталық депозитарий бағалы қағаздарды Орталық депозитарийде ашылған бағалы қағаздарды сатып алушының шотына аударуды және Орталық депозитарийдің позициясынан бағалы қағаздарды сатушы болып табылатын пайдаланушы-бенефициардың позициясына кредиттік ақша аударымын жүзеге асырады.

Орталық депозитарийдің қағидалар жиынтығында бағалы қағаздарды аудару жүзеге асырылмайтыны көзделген жағдайларда, жүйедегі ақша пайдаланушы-ақша жөнелтушінің позициясынан Орталық депозитарийдің позициясына аударылғаннан кейін Орталық депозитарий Орталық депозитарийдің позициясынан пайдаланушы-бенефициардың позициясына кредиттік ақша аударымын жүзеге асырады.

8-тарау. Кезек

49. Кезекте тұрған төлем хабарлары басымдық кодтарына сәйкес өңделеді. Басымдық кодтары шеңберінде кезектегі төлем хабарлары олардың жүйеге түсу тәртібі бойынша орындалады.

50. Орталық басымдық кодтарын Ұлттық Банкпен келісу бойынша пайдаланушылардың әлеуметтік бағыттағы төлемдерді жүргізуін, пайдаланушылардың Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығындағы және валюта нарығындағы есеп айырысуларға қатысуын, төлем карточкаларын пайдалана отырып жасалған банктер арасындағы, банкаралық клиринг жүйесіндегі, жаппай электрондық төлемдер жүйесіндегі және лездік төлемдер жүйесіндегі операциялардың клиринг нәтижелері бойынша ақша аударымдарының аяқталуын қамтамасыз етуді ескере отырып әзірлейді.

Ескерту. 50-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 22.11.2021 № 99 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

51. Пайдаланушылар төлем хабарларының орындалу кезектілігін басымдық кодтарына сәйкес дербес белгілейді.

52. Кезекте тұрған төлем хабарының басымдығын өзгертуді пайдаланушы-бастама жасаушы төлем құжатын қайтармай басымдықты өзгерту туралы ақпараттық хабарды жүйеге жіберу арқылы жүзеге асырады.

53. Орталық пайдаланушының позициясы бойынша әрбір кредиттік жазбадан кейін кезекте тұрған төлем хабарларын орындау үшін пайдаланушының позициясына түскен ақша сомасының жеткіліктілігін тексереді.

54. Пайдаланушы-бастама жасаушының кезекте тұрған төлем хабарларын қайтаруды пайдаланушы-бастама жасаушы Орталыққа төлем хабарын жоюға ақпараттық хабар жіберу арқылы жүзеге асырады.

Орталық төлем хабарын жоюға алынған ақпараттық хабарды өңдеу нәтижесі оң болған жағдайда төлемнің жүргізілмегені туралы ақпараттық хабарды пайдаланушы-бастама жасаушыға жібереді.

55. Орталық операциялық күнді жабу кезінде жүйеде кезекте тұрған пайдаланушының шығыс төлем хабарлары бойынша пайдаланушының жүйеде қарсы төлем хабарлары болған кезде өзара есеп айырысуды (клирингті) жүзеге асырады.

9-тарау. Жүйеде төлемдердің және (немесе) ақша аударымдарының аяқталуы (түпкілікті болуы)

56. Төлемдердің және (немесе) ақша аударымдарының аяқталуы (түпкілікті болуы) Төлемдер және төлем жүйелері туралы заңның 7-бабында реттелген.

57. Пайдаланушы-бенефициар растамамен төлем хабарын және оның позициясын кредиттеу туралы ақпараттық хабарды алған кезде ақша сомасын операциялық күн ішінде, бірақ өзінің келесі операциялық күнінен кешіктірмей мақсаты бойынша тиісті шотқа қабылдайды (есепке алады).

58. Түскен төлем хабарын (нұсқау) орындаудан Төлемдер және төлем жүйелері туралы заңда көзделген негіздер бойынша бас тартқан кезде пайдаланушы-бенефициар түскен ақша сомасын келесі операциялық күннен кешіктірмей пайдаланушы-жөнелтушіге қайтарады.

Пайдаланушы-бенефициардың ақшаны пайдаланушы-жөнелтушінің пайдасына қайтару себебін көрсете отырып, төлем хабарын жасауы арқылы ақша сомасы қайтарылады.

10-тарау. Ақшаны жүйеге қабылдау және оны операциялық күн ішінде жүйеден алып алу

59. Ұлттық Банк операциялық күн ішінде пайдаланушы ұсынған төлем нұсқауы негізінде пайдаланушының корреспонденттік шотынан ол бойынша қолда бар ақша қалдығы шегінде ақша аударымын Ұлттық Банктегі жүйе шотына жүзеге асырады, сондай-ақ Орталық осы соманы пайдаланушының позициясында одан әрі көрсетуі үшін Орталыққа тиісті ақпараттық хабарлама жібереді.

60. Пайдаланушыда операциялық күннің соңында (операциялық күн жабылғанға дейінгі отыз минут ішінде) төлем құжаттарының кезегі пайда болған және пайдаланушының корреспонденттік шотында жеткілікті ақша сомасы болған кезде Ұлттық Банк корреспонденттік шоттың шарты негізінде пайдаланушының Ұлттық Банкіндегі корреспонденттік шотынан Орталықтағы пайдаланушының позициясына ақшаны акцептсіз алып алуды жүзеге асырады.

61. Ұлттық Банк пайдаланушының ақшасын корреспонденттік шотынан Ұлттық Банктегі жүйе шотына аударғаннан кейін Орталыққа пайдаланушының аударылған ақша сомасы және оның банктік сәйкестендіру коды туралы ақпараты бар ақпараттық хабарды береді.

62. Орталық Ұлттық Банктен ақпараттық хабарды алғаннан кейін Орталықтағы пайдаланушының және жүйенің позициялары бойынша жазба жасайды.

63. Пайдаланушының корреспонденттік шотында оған қолма-қол ақшаны беру, инкассолық өкімдерді орындау, сондай-ақ корреспонденттік шот шартының талаптарына сәйкес басқа да мақсаттар үшін қажетті ақша сомасы болмағаны немесе жетіспейтіндігі анықталған кезде, Ұлттық Банк пайдаланушының төлем нұсқауы негізінде немесе өздігінше Орталыққа жөнелтушінің нұсқауын орындау үшін қажетті сомада жүйеден пайдаланушының ақшасын алып алу жөніндегі ақпараттық хабарды жібереді, хабардың негізінде Орталық пайдаланушының позициясындағы соманы азайтады.

64. Орталық Ұлттық Банктен алынған ақпараттық хабардың негізінде ақшаның қажетті сомасына пайдаланушының және жүйенің Орталықтағы позициялары бойынша жазба жасайды, бұдан кейін Ұлттық Банкке аударылған ақша сомасын көрсете отырып орындалған операция туралы растамамен ақпараттық хабарды жібереді.

Орталық пайдаланушының позициясында сұратылған ақша сомасы болмаған кезде Ұлттық Банкке пайдаланушының позициясында бар ақша сомасын көрсете отырып орындалған операция туралы растамамен ақпараттық хабарды жібере отырып, пайдаланушының позициясы бойынша бар сомаға Орталықтағы пайдаланушының және жүйенің позициялары бойынша жазба жасайды.

Орталық пайдаланушының позициясында ақша болмаған кезде Ұлттық Банкке пайдаланушының позициясында ақша жоқтығы жөніндегі ақпараттық хабарды береді.

65. Ұлттық Банк Орталықтың растамасы негізінде жөнелтушінің нұсқауына сәйкес кейіннен ақша аудару үшін Ұлттық Банктегі жүйенің шотынан пайдаланушының корреспонденттік шотына ақша аударады.

11-тарау. Жүйе арқылы трансшекаралық төлемдерді және (немесе) ақша аударымдарын жүзеге асыру

66. Жүйе арқылы трансшекаралық төлемдер және (немесе) ақша аударымдары пайдаланушы-делдалдар арқылы жүргізіледі.

67. Жүйе арқылы трансшекаралық төлемдер және (немесе) ақша аударымдары пайдаланушы-делдалдың төлем сомасын төлем және (немесе) ақша аударымының бастамашысы көрсеткен төлем валютасына одан әрі айырбастаумен Рәсімдерді пайдалана отырып теңгемен жүргізіледі.

68. Пайдаланушы-делдалдар Орталықпен шарттық қатынастар шегінде трансшекаралық төлемдерді және (немесе) ақша аударымдарын қабылдауға және өңдеуге келісімдерін береді.

69. Трансшекаралық төлемдер және (немесе) ақша аударымдары жүйе арқылы:

1) пайдаланушылар қызмет көрсететін ақша жөнелтушілерден бейрезидент қаржы ұйымдары қызмет көрсететін бенефициарларға;

2) бейрезидент қаржы ұйымдары қызмет көрсететін ақша жөнелтушілерден пайдаланушылар қызмет көрсететін бенефициарлардың пайдасына;

3) бейрезидент қаржы ұйымдары қызмет көрсететін ақша жөнелтушілерден бейрезидент қаржы ұйымдары қызмет көрсететін бенефициарларға жүргізіледі.

Ескерту. 69-тармаққа орыс тіліндегі мәтініне өзгеріс енгізілді, қазақ тіліндегі мәтіні өзгермейді - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.06.2024 № 33 (30.06.2024 бастап қолданысқа енгiзiледi) қаулысымен.

70. Пайдаланушы-делдал Орталыққа Рәсімдерде белгіленген тәртіпте трансшекаралық төлемдерді және (немесе) ақша аударымдарын жүргізу талаптарымен ұсынысын береді (бұдан әрі – ұсыныс).

71. Орталық пайдаланушы-делдалдардың қолданыстағы ұсыныстарын пайдаланушыларға олардың сұратуы бойынша жібереді.

72. Пайдаланушы-делдалдың ұсынысын жүйенің операциялық күні аяқталғанға дейін өзгертуге болмайды.

73. Ақшаны жөнелтуші (бастамашы) трансшекаралық төлемдерді және (немесе) ақша аударымдарын жүргізу кезінде:

1) пайдаланушы пайдаланушы-делдалдардың барлық ұсыныстарымен, ақша жөнелтушіні көрсетудің тиісті талаптарымен танысуы тиіс және өзін қанағаттандыратын нұсқаны таңдайды;

2) бенефициарға ақша аударылатын төлем валютасын көрсете отырып, ақша пайдаланушы-делдалға бейрезидент қаржы ұйымдары қызмет көрсететін бенефициардың пайдасына ақшаны аударуға нұсқау береді.

74. Пайдаланушы-делдал ақша пайдаланушы-жөнелтушіден бейрезидент қаржы ұйымына жіберілген трансшекаралық төлемдер және (немесе) ақша аударымдары бойынша жүйе арқылы төлем хабарын қабылдағаннан және өңдегеннен кейін:

1) төлем хабарының форматын пайдаланушы-делдал бейрезидент қаржы ұйымымен хабарлармен алмасу үшін пайдаланатын форматқа қайта өзгертеді;

2) ақша пайдаланушы-делдалдың төлем хабарында көрсетілген теңгемен төлем сомасын төлем хабарының және ол берген ұсыныстың талаптарына сәйкес шетел валютасындағы төлем сомасына айырбастайды;

3) трансшекаралық төлемдерді және (немесе) ақша аударымдарын бейрезидент қаржы ұйымына жібереді.

75. Бейрезидент қаржы ұйымынан пайдаланушы-бенефициарға жолданған трансшекаралық төлем және (немесе) ақша аударымы бойынша пайдаланушы-делдал төлем хабарын алып, оны өңдеген соң:

1) бейрезидент қаржы ұйымымен хабарлар алмасу үшін пайдаланушы-делдал пайдаланатын төлем хабарының форматын жүйеде пайдаланылатын форматқа өзгертеді;

2) төлем хабарының талаптарына және оларға берілген ұсыныстарға сәйкес шетел валютасындағы төлем сомасын теңгедегі төлем сомасына айырбастайды;

3) трансшекаралық төлемді және (немесе) ақша аударымын жүйе арқылы пайдаланушы-бенефициарға жібереді.

76. Пайдаланушы-делдал жүйенің операциялық күні ішінде валюталардың айырбастау бағамының өзгеру және оларға берілген ұсыныстардың талаптарына сәйкес трансшекаралық төлемді және (немесе) ақша аударымын аяқтау тәуекелдерін қабылдайды.

77. Валюталардың айырбастау бағамының өзгеру тәуекелдерін басқару мақсатында және трансшекаралық төлемді және (немесе) ақша аударымын аяқтауды қамтамасыз ету үшін пайдаланушы-делдал оларға берілген ұсыныс бойынша пайдаланушы-делдалдың ішкі құжаттарында айқындалатын және мыналарды:

1) тәуекелдерді анықтау, өлшеу рәсімдері мен тәуекелдердің мониторингін;

2) төтенше жағдайлар туындаған кезде пайдаланушы-делдалдың үздіксіз қызметін қамтамасыз ету рәсімдерін (жоспарын);

3) өзара алмастырылатын хабарлардың форматтарын өзгерту кезінде ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету рәсімдерін;

4) берілген ұсыныс бойынша пайдаланушы-делдалдың трансшекаралық төлемді және (немесе) ақша аударымын аяқтауын қамтамасыз ететін тәуекелдерді басқару әдістерін қамтитын тәуекелдерді басқару жүйесін қолданады.

78. Пайдаланушы пайдаланушы-делдал мәртебесін алғаннан кейін жиырма жұмыс күні ішінде тәуекелдерді басқарудың пайдаланылатын әдістері туралы ақпаратты Ұлттық Банкіне мәлімет үшін жеткізеді.

79. Пайдаланушы-делдалдар тәуекелдерді басқарудың пайдаланылатын әдістеріне тұрақты негізде талдау жүргізеді және тәуекелдерді басқарудың мәлімделген әдістері жарамсыз болған кезде оларды қайта қарауды жүзеге асырады.

12-тарау. Операциялық күнді жабу

80. Операциялық күнді жабу кестеде белгіленген уақыт бойынша жүзеге асырылады.

81. Орталық операциялық күн жабылғанға дейін пайдаланушылардың позициялары бойынша қалдық сомаларын Орталықтағы жүйенің позициясы бойынша қалдық сомасымен салыстырып тексеруді жүзеге асырады және орындалмаған төлем хабарларының болуын тексереді.

82. Орталық операциялық күн жабылған кезде жүйедегі пайдаланушылар ақшасының қалдығын ескере отырып, кезекте тұрған пайдаланушылардың төлем хабарларының сомаларын өзара есепке алуды (клиринг) орындайды.

83. Орталық ақпараттық хабарларды жөнелту арқылы оның барлық орындалмаған төлем құжаттары туралы хабарлайды.

84. Орталық операциялық күн жабылған кезде Ұлттық Банкке пайдаланушылар позицияларының және Орталықтағы жүйе позициясының сальдосы туралы ақпараттық хабар жібереді.

85. Ұлттық Банк операциялық күн жабылған кезде Орталықтағы жүйенің позициясы, Ұлттық Банктегі жүйенің шоты арасындағы ақша сомаларының және жүйедегі пайдаланушылардың позициялары сальдосының жалпы сомасының тең болуы және пайдаланушылар позицияларының дебеттік және кредиттік айналым сомаларының тең болуы туралы ақпаратты тексереді, содан кейін Орталыққа орындалған тексерудің нәтижелері туралы хабарлайды.

86. Ұлттық Банктегі позициялар сальдосының сомалары мен жүйе шотының сальдосы сәйкес келмеген кезде Орталық пен Ұлттық Банк алшақтықты жою бойынша бірлескен шаралар қабылдайды.

Тексерудің оң нәтижесі туралы хабарлама алғаннан кейін Орталық пайдаланушылар позициясының сальдосын олардың позицияларынан Орталықтағы жүйенің позициясына аударады.

87. Ұлттық Банк деректерді салыстырып тексергеннен кейін пайдаланушы позициясының сальдосы сомасындағы ақшаны Ұлттық Банктегі жүйенің шотынан пайдаланушының корреспонденттік шотына аударады.

88. Пайдаланушыда операциялық күн ішінде төлем хабарларын қалыптастыру, Орталықпен алмасу және төлем хабарларын өңдеу бойынша проблемалар болған кезде Ұлттық Банк жүйені пайдаланушының операциялық күнді ұзарту туралы өтініші (бұдан әрі – ұзарту туралы өтініш) негізінде операциялық күнді ұзартады.

89. Операциялық күнді бір сағатқа дейін ұзарту туралы шешімді Ұлттық Банктің операциялық күнді ашу және жабу үшін жауапты бөлімшесінің (бұдан әрі – уәкілетті бөлімше) басшысы қабылдайды. Операциялық күнді бір сағаттан көп уақытқа ұзарту туралы шешімді Ұлттық Банк Төрағасының уәкілетті бөлімшеге жетекшілік ететін орынбасары (бұдан әрі – Төрағаның орынбасары) қабылдайды.

Ескерту. 89-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.06.2024 № 33 (30.06.2024 бастап қолданысқа енгiзiледi) қаулысымен.

90. Ұзарту туралы өтініш жүйені пайдаланушының атауын, жүйенің операциялық күнін ұзартуды пайдаланушының сұрау себептері мен ұзарту уақытын көрсете отырып, еркін нысанда жасалады.

91. Жүйенің операциялық күнін бір сағатқа дейін ұзарту үшін пайдаланушы ұзарту туралы өтінішті уәкілетті бөлімшеге (алдын ала ауызша келіскеннен кейін) ұсынады, пайдаланушы бір сағаттан астам уақытқа жүйенің операциялық күнін ұзарту үшін уақытты ұзарту туралы өтінішті Төраға орынбасарының атына ұсынады.

Ескерту. 91-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 30.11.2020 № 139 (16.12.2020 бастап қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

92. Ұзарту туралы өтініш қағаз тасымалдағышта не электрондық тәсіл арқылы беріледі.

Қағаз тасымалдағышта не электрондық тәсіл арқылы берілген ұзарту туралы өтінішке пайдаланушының уәкілетті адамдары қол қояды. Ұзарту туралы өтінішке қол қою құқығына ие уәкілетті адамдардың тізімін атқарушы орган бекіткен ішкі құжат негізінде пайдаланушы өз бетінше белгілейді және уәкілетті адамдардың қол қою үлгілерімен бірге операциялық есепке алу бөлімшесіне жібереді.

Ұзарту туралы өтініш электрондық тәсіл арқылы берілген кезде жүйені пайдаланушы Ұлттық Банкке ұзарту туралы өтініштің түпнұсқасын қағаз тасымалдағышта жібереді.

Ескерту. 92-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.06.2024 № 33 (30.06.2024 бастап қолданысқа енгiзiледi) қаулысымен.

93. Пайдаланушының ұзарту туралы өтініші негізінде операциялық күн ұзартылған жағдайда және жүйеде аталған пайдаланушы жіберген төлем хабары болмаған кезде пайдаланушы бұрынырақ ұсынылған ұзарту туралы өтініштен бас тарту туралы өтінішті ағымдағы операциялық күнгі сағат 19:00-ге дейін берген жағдайды қоспағанда, пайдаланушыдан Ұлттық Банк белгілеген мөлшерде ақы алынады.

13-тарау. Операциялық күн ішінде және соңында ақпараттық хабарлар беру

94. Операциялық күн ішінде пайдаланушының сұратуы бойынша Орталық оған мынадай:

1) пайдаланушы кезегінде тіркелген төлем хабарлары бойынша;

2) пайдаланушы жіберген есептелген төлем хабарлары бойынша;

3) пайдаланушы алған есептелген төлем хабарлары бойынша;

4) жүйедегі пайдаланушының кіріс және ағымдағы ақша қалдығы туралы ақпаратты қамтитын пайдаланушы позициясының жай-күйі туралы үзінді-көшірме түріндегі ақпараттық хабарды ұсынады.

Жүргізілген немесе кезекте тұрған әрбір төлем хабары бойынша төлем құжатының пайдаланушы-бастама жасаушысы, бірегей сәйкестендіргіші, оның басымдығы мен жүйеге келіп түскен уақыты көрсетіледі.

95. Операциялық күн ішінде Орталық пайдаланушының сұратуы бойынша оған жүргізілмеу себептерін көрсете отырып, пайдаланушының жүргізілмеген төлем хабарлары туралы ақпаратты қамтитын ақпараттық хабарды жібереді.

96. Операциялық күнді жабу кезінде Орталық пайдаланушыға пайдаланушының жүйедегі позициясының жағдайы туралы үзінді-көшірме түріндегі түпкілікті ақпараттық хабарлама жібереді.

97. Егер пайдаланушының жүйедегі позициясының жағдайы туралы үзінді-көшірме түріндегі ақпараттық хабарда пайдаланушы Орталыққа жіберген электрондық хабар туралы ақпарат жоқ болса, пайдаланушы ол туралы Орталыққа хабарлайды және Орталықпен бірлесіп келесі операциялық күннен кешіктірмей электрондық хабардың жоғалу себебін анықтайды.

Электрондық хабарлар уақтылы алынбаған немесе олар болмаған кезде пайдаланушы Орталыққа хабарлайды.

98. Пайдаланушы күн сайын Орталық орындаған төлем хабарлары нәтижелерінің оның корреспонденттік шотынан үзінді-көшірме түріндегі ақпараттық хабар деректерінің жіберілген (келіп түскен) төлем хабарларымен салыстырып тексеру арқылы Ұлттық Банк ұсынған үзінді-көшірме түріндегі ақпараттық хабарда дұрыс көрсетілуі мониторингін жүзеге асырады. Орталықтан алынған үзінді-көшірме түріндегі ақпараттық хабардың сальдосы Ұлттық Банктің Орталық орындаған төлем хабарларының нәтижесін көрсететін үзінді-көшірме түріндегі ақпараттық хабарындағы жазбамен сәйкес келмеген кезде, пайдаланушы сәйкессіздіктер анықталғаннан кейін Орталыққа және Ұлттық Банкке жазбаша түрде хабарлайды және келесі операциялық күннің ішінде олармен бірлесе отырып пайдаланушының орындалған төлем хабарларын тексереді.

14-тарау. Жүйедегі тәуекелдерді басқару жүйесі

99. Өтімділік тәуекелдерін, кредиттік және жүйелік тәуекелді анықтау, өлшеу және оның мониторингін жүргізу мақсатында Ұлттық Банк пен Орталық:

1) жүйеге бақылау (оверсайт), оның ішінде жүйенің халықаралық стандарттарға сәйкес жұмыс істеуін талдау және бағалауды;

2) Қағидалардың 53 және 61-тармақтарына сәйкес пайдаланушылардың позицияларын талдауды жүзегне асырады.

Жүйе қатысушыларының төлем жасауға қабілетсіздігін реттеу және Ұлттық Банк пен пайдаланушы арасында жасалған шарттың негізінде кері сату талабымен бағалы қағаздарды сатып алу бойынша мәмілелер жасау арқылы Ұлттық Банктің пайдаланушыларға қосымша өтімділік беруі үшін өтімділік тәуекелін, кредиттік және жүйелік тәуекелдерді басқару мақсатында Қағидалардың 39, 49, 51, 52, 53, 54, 55, 59 және 60-тармақтарында көрсетілген әдістер қолданылады.

100. Операциялық тәуекелді анықтау, өлшеу, мониторингін жүргізу және басқару үшін мынадай әдістер пайдаланылады:

1) Ұлттық Банктің жүйені ұйымдастыруын және жұмыс істеуін бақылауды және қадағалауды Ұлттық Банк туралы заңға сәйкес жүргізу;

2) пайдаланушының Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 14289 болып тіркелген "Төлем жүйелеріне қолжетімділікті қамтамасыз ететін ұйымдастыру шараларына және бағдарламалық-техникалық құралдарға қойылатын талаптарды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2016 жылғы 31 тамыздағы № 200 қаулысымен бекітілген төлем жүйелеріне қолжетімділікті қамтамасыз ететін ұйымдастыру шараларына және бағдарламалық-техникалық құралдарға қойылатын талаптарды орындауын тексеру;

3) Орталықтың операциялық тәуекелдерді басқару жөніндегі ішкі құжаттарда айқындалған әдістерге сәйкес жүйенің бағдарламалық-техникалық кешенінің тұрақты мониторингін және үздіксіз жұмысын жүргізуі;

4) жүйе жұмысының ықтимал тоқтап қалу сценарилерін ескере отырып жүйе қызметін қалпына келтіру жоспарын өзекті жағдайда ұстау және Ұлттық Банктің Орталықпен бірлесіп жүйенің жұмысын негізгі орталықтан резервтік орталыққа ауыстыра отырып, осы жоспарды бір жыл ішінде кемінде екі рет тестіден өткізу;

5) резервтік орталықтың жұмысқа қабілеттілігін қамтамасыз ету;

6) жүйенің бағдарламалық-техникалық кешенінің жұмысында негізгі орталықта қалпына келтіруге келмейтін іркілістер мен тұрып қалулар орын алған кезде жүйенің жұмысын негізгі орталықтан резервтік орталыққа ауыстыру.

Ескерту. 100-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 22.11.2021 № 99 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

101. Орталық Ұлттық Банкпен келісім бойынша операциялық тәуекелді басқару бойынша, оның ішінде пайдаланушылар және басқа мүдделі тараптар жүйе үшін құрайтын тәуекелдерге қатысты құжат әзірлейді.

102. Тәуекелдерді басқарудың қолданылатын әдістерін талдауды Ұлттық Банк Орталықпен және пайдаланушылармен бірлесе отырып, екі жыл ішінде кемінде бір рет жүргізеді. Талдау нәтижелері бойынша тәуекелдерді басқару әдістерін сақтау немесе өзгерту туралы шешім қабылданады.

103. Пайдаланушы қағидалардың талаптарын, қатысу туралы шарттың, жүйеде қызмет көрсету туралы шарттың талаптарын, Қағидаларды және Орталықта белгіленген ақпараттық қауіпсіздік шараларын бұзған, оның ішінде пайдаланушының заңсыз төлемдерді және (немесе) ақша аударымдарын жүргізгендігі анықталған кезде Ұлттық Банк пайдаланушыға мына шаралардың біреуін қолданады:

1) қатысу туралы шартты бұзу не аралас шарттан қатысу туралы шарт (корреспонденттік шот шарты) талаптарын алып тастау және (немесе) жүйеде қызмет көрсету туралы шартты бұзу;

2) пайдаланушының жүйеде қатысуын анықталған бұзушылықтар жойылғанға дейін тоқтата тұру.

Банкаралық ақша аударымдары жүйесінің жұмыс істеу қағидаларына қосымша

Ескерту. Қосымша жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.11.2019 № 221 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

Нысан

_______________________________________________________________ _______________________________________________________________ Ұлттық Банктің пайдаланушының атауы Пайдаланушының корреспонденттік шотынан Ұлттық Банктегі жүйенің шотына ақша аударуға тұрақты қолданыста болатын нұсқау № ____ 20___ жылғы "___" ___________________

Осы арқылы № _____________________________________ корреспонденттік шоттан ____________________ мөлшеріндегі ақшаны жүйедегі позицияға одан әрі аудару үшін Ұлттық Банктегі жүйенің № _______________________________ шотына күнделікті аударуды тапсырамыз.

Басшы немесе қол қоюға уәкілетті тұлға

______________________________________ ________________

тегі, аты, әкесінің аты (ол бар болса) қолы

Бас бухгалтер

______________________________________ ________________

тегі, аты, әкесінің аты (ол бар болса) қолы

Об утверждении Правил функционирования межбанковской системы переводов денег

Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 31 августа 2016 года № 201. Зарегистрировано в Министерстве юстиции Республики Казахстан 7 октября 2016 года № 14310.

В соответствии с подпунктом 16) части второй статьи 15 Закона Республики Казахстан "О Национальном Банке Республики Казахстан" и подпунктом 4) пункта 1 статьи 4 Закона Республики Казахстан "О платежах и платежных системах" Правление Национального Банка Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

Сноска. Преамбула - в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 28.06.2024 № 33 (вводится в действие с 30.06.2024).

1. Утвердить прилагаемые Правила функционирования межбанковской системы переводов денег.

2. Признать утратившим силу пункт 1 постановления Правления Национального Банка Республики Казахстан от 31 декабря 2015 года № 259 "Об утверждении Правил функционирования межбанковской системы переводов денег и внесении изменения в постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 3 февраля 2014 года № 14 "Об утверждении Правил установления корреспондентских отношений между Национальным Банком Республики Казахстан и банками, а также организациями, осуществляющими отдельные виды банковских операций" (зарегистрированное в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 13078, опубликованное 14 марта 2016 года в информационно-правовой системе "Әділет" республиканского государственного предприятия на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики Казахстан").

3. Департаменту платежных систем (Ашыкбеков Е.Т.) в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) совместно с Юридическим департаментом (Сарсенова Н.В.) государственную регистрацию настоящего постановления в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) направление настоящего постановления в республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики Казахстан":

на официальное опубликование в информационно-правовой системе "Әділет" в течение десяти календарных дней после его государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

для включения в Государственный реестр нормативных правовых актов Республики Казахстан, Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан в течение десяти календарных дней со дня его государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

3) размещение настоящего постановления на официальном интернет-ресурсе Национального Банка Республики Казахстан после его официального опубликования.

4. Управлению по защите прав потребителей финансовых услуг и внешних коммуникаций (Терентьев А.Л.) обеспечить направление настоящего постановления на официальное опубликование в периодические печатные издания в течение десяти календарных дней после его государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

5. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на заместителя Председателя Национального Банка Республики Казахстан Пирматова Г.О.

6. Настоящее постановление вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель
Национального Банка	Д. Акишев

Утверждены постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 31 августа 2016 года № 201

Правила
функционирования межбанковской системы переводов денег
Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила функционирования межбанковской системы переводов денег (далее – Правила) разработаны в соответствии с подпунктом 16) части второй статьи 15 Закона Республики Казахстан "О Национальном Банке Республики Казахстан" (далее – Закон о Национальном Банке), подпунктом 4) пункта 1 статьи 4 Закона Республики Казахстан "О платежах и платежных системах" (далее – Закон о платежах и платежных системах) и определяют порядок функционирования межбанковской системы переводов денег (далее - система), оператором которой является Национальный Банк Республики Казахстан (далее – Национальный Банк). Операционным центром системы является акционерное общество "Национальная платежная корпорация Национального Банка Республики Казахстан" (далее – Центр).

Порядок функционирования межбанковской системы переводов денег включает условия участия в системе, правовую основу функционирования системы, услуги, оказываемые Национальным Банком и Центром в системе, и виды операций, взаимодействие пользователя с системой, процедуры информационной безопасности, открытие операционного дня, функционирование системы в течение операционного дня, очередь, завершенность (окончательность) платежей и (или) переводов денег в системе, прием в систему и изъятие денег из системы в течение операционного дня, осуществление трансграничных платежей и (или) переводов денег через систему, закрытие операционного дня, предоставление информационных сообщений в течение и в конце операционного дня и систему управления рисками в системе.

Сноска. Пункт 1 - в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 22.11.2021 № 99 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменением, внесенным постановлением Правления Национального Банка РК от 28.06.2024 № 33 (вводится в действие с 30.06.2024).

1-1. Требования Правил, применяемые по отношению к банкам, распространяются на филиалы банков-нерезидентов Республики Казахстан, созданные на территории Республики Казахстан.

Сноска. Правила дополнены пунктом 1-1 в соответствии с постановлением Правления Национального Банка РК от 30.11.2020 № 139 (вводится в действие с 16.12.2020).

2. Система является платежной системой, предназначенной для осуществления платежей и (или) переводов денег между ее участниками (пользователями), в том числе платежей и (или) переводов денег по денежным обязательствам участников рынка ценных бумаг Республики Казахстан и (или) валютного рынка Республики Казахстан, платежей и (или) переводов денег в целях проведения государственной денежно-кредитной политики Национальным Банком.

Платежи и (или) переводы денег в системе проводятся с использованием денег, переведенных в систему с корреспондентских счетов, открытых в Национальном Банке.

3. Осуществление платежей и (или) переводов денег в системе производится путем индивидуального исполнения каждого указания ее пользователя с гарантией завершенности платежей и (или) переводов денег в системе в режиме реального времени или до конца текущего операционного дня.

4. В Правилах используются понятия, предусмотренные Законом о платежах и платежных системах, законами Республики Казахстан от 7 января 2003 года "Об электронном документе и электронной цифровой подписи" и от 2 июля 2003 года "О рынке ценных бумаг", а также следующие понятия:

1) аудиторский след – последовательная регистрация событий по обработке электронных сообщений в системе, информация по которой сохраняется в системе и пользователями системы;

2) аутентификация – комплекс мер для подтверждения подлинности пользователей системы при обмене платежными и информационными сообщениями, а также для подтверждения подлинности платежных и информационных сообщений;

3) платежи социальной направленности – пенсионные выплаты и (или) выплаты пособий, социальных и иных выплат из государственного бюджета или Государственного фонда социального страхования, жилищные выплаты и иные платежи из бюджета;

4) программно-технический комплекс системы – технические, программные или другие средства, обеспечивающие работу системы, включающие информационную систему, сервера и терминалы системы, средства коммуникации (передачи данных);

5) основной центр программно-технического комплекса системы

(далее – основной центр) – программно-технический комплекс системы, обеспечивающий работу системы в обычном (повседневном) режиме;

6) резервный центр программно-технического комплекса системы

(далее – резервный центр) – резервный программно-технический комплекс системы, обеспечивающий работу системы при возникновении нестандартных ситуаций или проведении плановых работ в основном центре;

7) финансовая организация-нерезидент – финансовая организация (банк), созданная за пределами Республики Казахстан, имеющая право на осуществление банковских операций по законодательству государства, в котором она зарегистрирована, не являющаяся пользователем системы и обслуживающая физическое или юридическое лицо, в пользу которого направляется либо от которого получен трансграничный платеж и (или) перевод денег;

8) дебетовый перевод – перевод денег, при котором

пользователь-инициатор является пользователем-бенефициаром;

9) сводное платежное сообщение – платежное сообщение от одного отправителя денег в пользу нескольких бенефициаров одного банка-бенефициара или от нескольких отправителей денег одного банка-отправителя денег в пользу одного бенефициара;

10) системный риск – риск невыполнения обязательств одного или нескольких пользователей по одному или нескольким переводам денег, вызванный невыполнением обязательств одного или нескольких пользователей;

11) пользователь системы (далее – пользователь) – участник системы, Национальный Банк и (или) оператор (операционный центр) иной платежной системы;

12) очередь – механизм управления рисками, при котором при отсутствии либо недостаточности суммы денег на позиции пользователя-отправителя денег платежные сообщения становятся в очередь в ожидании момента расчета после поступления необходимых сумм денег на позицию пользователя в течение операционного дня;

13) кредитовый перевод – перевод денег, при котором пользователь-инициатор является пользователем-отправителем денег;

14) кредитный риск – риск, связанный с возможностью несвоевременного выполнения (невыполнения) контрагентом своих обязательств в полном объеме;

15) операционный риск – риск, связанный с недостатками информационных систем или внутренних процессов, человеческими ошибками, сбоями или нарушениями в управлении системой, в том числе вследствие внешних событий;

16) позиция системы в Центре – позиция, обрабатываемая Центром и предназначенная для контроля общей суммы денег, переведенных пользователями на счет системы в Национальном Банке, и переводов денег пользователей в системе;

17) риск ликвидности – риск пользователя-отправителя денег, связанный с возможностью несвоевременного выполнения (невыполнения) своих обязательств по переводу денег в полном объеме;

18) позиция пользователя в системе

(далее – позиция пользователя) – позиция, предназначенная для учета суммы денег пользователя системы, переведенной им с корреспондентского счета в тенге, открытого в Национальном Банке (далее – корреспондентский счет пользователя), для осуществления платежей и переводов денег через систему;

19) пользователь-отправитель денег – пользователь, с позиции которого переводятся (списываются) деньги;

20) пользователь-инициатор – пользователь, направивший платежное сообщение в систему. Пользователь-инициатор является

пользователем-отправителем денег или пользователем-бенефициаром;

21) пользователь-бенефициар – пользователь, на позицию которого переводятся деньги;

22) пользователь-посредник – пользователь, осуществляющий перевод денег по трансграничным платежам и (или) переводам денег между пользователями и финансовыми организациями-нерезидентами;

23) платежное указание – указание пользователя на перевод денег с его корреспондентского счета на счет системы в Национальном Банке либо со счета системы в Национальном Банке на его корреспондентский счет;

24) трансграничный платеж и (или) перевод денег – указание по платежу или переводу денег, инициированное отправителем денег или от его имени, где поставщики платежных услуг отправителя денег и бенефициара расположены в различных государствах;

25) счет системы в Национальном Банке – счет, открытый в Национальном Банке и предназначенный для учета денег пользователей, используемых ими для осуществления переводов денег в системе, и перевода сальдо позиций пользователей по переводам денег в систему (из системы);

26) электронное информационное сообщение (далее – информационное сообщение) – электронное сообщение, имеющее электронную цифровую подпись, не относящееся к платежным сообщениям и имеющее информационный характер, в том числе выписки;

27) электронное платежное сообщение (далее – платежное сообщение) – электронное сообщение, имеющее электронную цифровую подпись, на основании которого осуществляются переводы денег по позициям пользователей в системе;

28) электронное сообщение – совокупность информации в электронном виде в формате, разработанном Центром по согласованию с Национальным Банком.

Понятия рисков, используемые в Правилах, применимы в отношении системы в рамках Правил и изложены в соответствии с Глоссарием терминов, используемых в платежных и расчетных системах, разработанных Комитетом по платежам и рыночным инфраструктурам Банка международных расчетов (Базель, Швейцария, март 2003 года).

Сноска. Пункт 4 с изменением, внесенным постановлением Правления Национального Банка РК от 28.06.2024 № 33 (вводится в действие с 11.11.2024).

5. Национальный Банк организует и обеспечивает функционирование и управление системой, выполняет иные функции оператора системы, установленные Законом о платежах и платежных системах.

6. Операционные и технологические функции, в том числе заключение договоров по обработке и выдаче платежных и информационных сообщений (далее – договор об оказании услуг в системе) с пользователями и договоров с третьими лицами, оказывающими услуги для функционирования системы осуществляются Центром по поручению Национального Банка.

7. Переводы денег в системе осуществляются путем передачи пользователями платежных сообщений, их обработки в системе путем списания денег с позиции пользователя-отправителя денег и зачисления денег на позицию пользователя-бенефициара.

Глава 2. Условия участия в системе

8. Условием для получения статуса пользователя является наличие корреспондентского счета пользователя, открытого в Национальном Банке в национальной валюте.

9. Для заключения договора об оказании услуг в системе юридическое лицо представляет в Центр следующие документы:

1) заявление на подключение к системе в произвольной форме;

2) копию заявления на присоединение к договору корреспондентского счета с Национальным Банком (далее – договор корреспондентского счета) и копию договора об участии в платежной системе, заключенного с Национальным Банком (далее – договор об участии).

Допускается заключение смешанного договора, в котором содержатся условия договора корреспондентского счета и договора об участии.

10. Национальный Банк участвует в системе в качестве пользователя при проведении собственных платежей и (или) переводов денег и платежей и (или) переводов денег по указаниям клиентов и получает статус пользователя системы на основании заключенного с Центром договора об оказании услуг в системе.

Глава 3. Правовая основа функционирования системы

11. Правовую основу функционирования системы составляют Закон о платежах и платежных системах, Правила, договоры об участии, договоры об оказании услуг в системе.

12. Договор об участии, договор об оказании услуг в системе содержат следующее:

1) предмет договора;

2) права и обязанности сторон;

3) ответственность сторон за невыполнение условий договора;

4) порядок изменения условий и расторжения договора;

5) порядок разрешения споров;

6) другие условия по согласованию сторон.

Договор об участии дополнительно содержит основные условия осуществления платежей и (или) переводов денег в системе, порядок и условия завершенности (окончательности) платежа и (или) перевода денег.

Договор об оказании услуг в системе дополнительно содержит порядок оплаты услуг Центра, соблюдение режима информационной безопасности, конфиденциальности, сохранения банковской тайны и защиты персональных данных.

13. Действие отдельных положений договора об участии временно приостанавливается по основаниям, предусмотренным договором корреспондентского счета.

Временное приостановление отдельных положений договора об участии не лишает юридическое лицо статуса пользователя.

Глава 4. Услуги, оказываемые Национальным Банком и Центром в
системе, и виды операций

14. Национальный Банк оказывает услуги в системе в соответствии с функциями оператора системы, установленными статьей 8 Закона о платежах и платежных системах, в том числе, услуги:

1) по переводам денег с корреспондентского счета пользователя в систему (из системы) на корреспондентский счет пользователя при открытии, закрытии либо в течение операционного дня по указанию пользователя либо самостоятельно в случаях, определенных Правилами;

2) по продлению операционного дня системы;

3) по контролю за сальдо позицией системы в Центре, счетом системы в Национальном Банке и общей суммой сальдо позиций пользователей в системе и на равенство сумм дебетовых и кредитовых оборотов позиций пользователей;

4) по определению и применению системы управления рисками в системе.

Центр оказывает пользователю услуги в системе:

1) по приему и обработке платежных сообщений и осуществлению на их основе переводов денег с позиции пользователя-отправителя денег на позицию пользователя-бенефициара;

2) по приему, обработке и направлению пользователям информационных сообщений по совершенным операциям;

3) по выполнению иных операционных и технологических функций в обеспечение функционирования системы, определенных статьей 8 Закона о платежах и платежных системах.

15. Через систему осуществляются кредитовые и дебетовые переводы.

16. Центр осуществляет переводы денег между пользователями системы и выполняет взаимозачет сумм платежных сообщений, находящихся в очередях пользователей, с учетом остатка их денег в системе.

Глава 5. Взаимодействие пользователя с системой, процедуры
информационной безопасности

17. Передача и прием платежных и информационных сообщений в системе осуществляются электронным способом.

18. Пользователи обмениваются электронными сообщениями в соответствии с процедурами обмена и форматами сообщений, разработанными Центром по согласованию с Национальным Банком и применяемыми в системе (далее – Процедуры).

19. Процедуры доводятся Центром до пользователей в сроки, установленные договором об оказании услуг в системе путем опубликования на официальном сайте Центра.

20. В системе обрабатываются платежные сообщения, а также сводные платежные сообщения, сформированные в уплату платежей и (или) переводов денег, предусмотренных пунктом 21 постановления Правления Национального Банка республики Казахстан от 31 августа 2016 года № 208 "Об утверждении Правил осуществления безналичных платежей и (или) переводов денег на территории Республики Казахстан" (зарегистрировано в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 14419), и платежей социальной направленности.

Сноска. Пункт 20 - в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 28.06.2024 № 33 (вводится в действие с 11.11.2024).

21. В системе соблюдаются процедуры информационной безопасности, установленные Центром, для определения факта передачи электронных сообщений и обнаружения ошибок при их передаче.

22. Центр разрабатывает порядок аутентификации электронных сообщений.

23. Центр и пользователи обеспечивают хранение информации и осуществляют мониторинг отправляемых и получаемых электронных сообщений. Все электронные сообщения, обработанные Центром и пользователями, оставляют аудиторский след во внутренних программных системах Центра и пользователей.

24. Не допускаются изменения платежных сообщений при их обработке Центром.

25. При обмене электронными сообщениями Центр и пользователи используют средство криптографической защиты информации и регистрационные свидетельства, представляемые пользователю Центром.

Центр и пользователи применяют средство криптографической защиты информации для обеспечения конфиденциальности, целостности, подтверждения авторства и подлинности электронных сообщений.

26. В системе применяется аутентификация пользователей, построенная на крипто-протоколе двусторонней аутентификации, позволяющая аутентифицировать пользователя системы и Центр.

После аутентификации пользователя происходит обмен информацией между Центром и пользователем. Для обеспечения конфиденциальности системой и пользователями производится шифрование хранимой или передаваемой по открытым каналам информации, которое гарантирует защиту от несанкционированного доступа к этой информации и позволяет избежать компрометации информации.

Глава 6. Открытие операционного дня

27. Переводы денег в системе производятся в течение операционного дня, определенного Национальным Банком в соответствии с графиком приема и обработки платежных документов (далее – график).

28. В начале операционного дня в установленное графиком время Национальный Банк на основании платежного указания пользователя осуществляет перевод денег с корреспондентского счета пользователя в пределах суммы остатка на нем на счет системы в Национальном Банке, а также отправляет соответствующее информационное сообщение в Центр для дальнейшего отражения этой суммы Центром на позиции пользователя.

29. По договору корреспондентского счета платежное указание на перевод денег с корреспондентского счета пользователя на счет системы в Национальном Банке представляется в виде постоянно действующего указания на перевод денег с корреспондентского счета пользователя на счет системы в Национальном Банке по форме согласно приложению к Правилам (далее – постоянно действующее указание) для дальнейшего перевода Центром на позицию пользователя.

30. В постоянно действующем указании проставляется процентное соотношение от суммы остатка денег на корреспондентском счете пользователя или фиксированная сумма, необходимая для перевода денег с корреспондентского счета пользователя на счет системы в Национальном Банке.

31. Постоянно действующее указание действует до получения Национальным Банком от пользователя письменного указания об его отзыве, представленного в произвольной форме.

32. Постоянно действующее указание отменяется в первый рабочий день, следующий за днем представления в Национальный Банк пользователем нового постоянно действующего указания.

33. Национальный Банк после завершения переводов денег с корреспондентских счетов пользователей на счет системы передает в Центр информационные сообщения, содержащие информацию:

1) о суммах денег пользователей, переведенных ими со своих корреспондентских счетов на счет системы в Национальном Банке для дальнейшего отражения их на позиции пользователей;

2) о максимально допустимой сумме платежных сообщений, подлежащих постановке в очередь пользователя.

34. Центр на основании информационного сообщения, полученного от Национального Банка, производит записи по позициям соответствующих пользователей.

35. В начале операционного дня сумма денег на позиции пользователя в системе равняется сумме, указанной в постоянно действующем указании и переведенной пользователем со своего корреспондентского счета для осуществления переводов денег через систему.

36. В течение операционного дня сумма денег на позиции системы в Центре равняется сумме денег на счете системы в Национальном Банке.

Глава 7. Функционирование системы в течение операционного дня

37. Перевод денег в системе осуществляется в пределах суммы денег на позиции пользователя, сформированной за счет суммы, переведенной пользователем с его корреспондентского счета на позицию, и сальдо платежей, отправленных пользователем и полученных от других пользователей в системе.

38. Перевод денег в системе осуществляется Центром после проверки поступившего от пользователя-инициатора платежного сообщения.

39. Критериями проверки Центром платежного сообщения являются:

1) прохождение аутентификации;

2) наличие статуса пользователя у пользователя-инициатора;

3) наличие статуса пользователя у пользователя-посредника при направлении трансграничного платежа и (или) перевода денег финансовой организации-нерезиденту, при его отсутствии – наличие статуса пользователя у банка бенефициара;

4) наличие статуса пользователя у пользователя-посредника при получении трансграничного платежа и (или) перевода денег от финансовой организации-нерезидента, при его отсутствии – наличие статуса пользователя у банка-получателя;

5) возможность списания суммы, указанной в платежном сообщении, с позиции пользователя-отправителя денег;

6) наличие предварительного согласия пользователя-отправителя денег при проведении дебетового перевода.

При невыполнении условий подпункта 5) части первой настоящего пункта, но при соблюдении условий подпунктов 1), 2), 3) и 4) части первой настоящего пункта платежное сообщение направляется в очередь пользователя-отправителя денег, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 40 Правил. Центр при постановке платежного сообщения в очередь отправляет пользователю-инициатору информационное сообщение о непроведении платежного сообщения и постановке его в очередь.

При невыполнении условий подпунктов 1), 2), 3), 4) или 6) части первой настоящего пункта Центр отказывает в исполнении и регистрации в очереди платежного сообщения. Центр при отказе в исполнении и регистрации в очереди платежного сообщения отправляет пользователю-инициатору информационное сообщение о непроведении платежного сообщения с указанием причины.

40. Платежное сообщение, в котором пользователем-инициатором выступает центральный депозитарий, при невыполнении условий подпункта 5) части первой пункта 39 Правил по причине отсутствия на позиции пользователя-отправителя денег достаточной суммы денег для исполнения платежного сообщения, не подлежит регистрации в очереди и исполнению Центром. Центр при отказе в исполнении данного платежного сообщения отправляет центральному депозитарию информационное сообщение о непроведении платежного сообщения с указанием причины.

41. После проверки платежного сообщения Центр дебетует позицию пользователя-отправителя денег на основании поступившего платежного сообщения.

42. При переводе денег с позиции пользователя-отправителя денег на позицию пользователя-бенефициара Центр обеспечивает отражение сумм денег по позиции пользователя-бенефициара и направление ему электронного сообщения с подтверждением о кредитовании его позиции.

43. Платежное сообщение после его проверки и дебетования Центром позиции пользователя-отправителя денег считается безотзывным платежом.

44. При получении Центром от Национального Банка письма о временном приостановлении отдельных положений договора об участии, заключенного с пользователем, в случае, предусмотренном пунктом 13 Правил, Центр приостанавливает операции по позиции данного пользователя, за исключением операций по принятию (зачислению) сумм денег в пользу пользователя.

45. В течение операционного дня Центр осуществляет регулярную сверку за равенством суммы остатка по позиции системы в Центре сумме остатков по позициям пользователей системы. При неравенстве сумм Центр уведомляет Национальный Банк, приостанавливает переводы денег и выясняет причину несоответствия.

Центр после устранения несоответствия сумм по позициям пользователей возобновляет операции в системе, после чего уведомляет Национальный Банк о возобновлении операций.

46. В системе проводятся переводы денег по результатам клиринга:

1) межбанковских операций с использованием платежных карточек;

2) в системе межбанковского клиринга;

3) в системе массовых электронных платежей;

4) в системе мгновенных платежей.

Сноска. Пункт 46 - в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 22.11.2021 № 99 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

47. При переводах денег по операциям с финансовыми инструментами или при осуществлении компенсационного платежа по операциям репо центральный депозитарий в соответствии с принятыми им приказами пользователей на основании договора депозитарного обслуживания выполняет дебетовые переводы денег с позиции пользователя-отправителя денег на позицию центрального депозитария в системе.

В соответствии с договором депозитарного обслуживания пользователь поручает центральному депозитарию формирование платежного сообщения на перевод денег с позиции пользователя в системе.

Для целей, предусмотренных настоящим пунктом, пользователь представляет в Центр письмо-подтверждение о представленном предварительном согласии пользователя на формирование центральным депозитарием в соответствии с договором депозитарного обслуживания платежного сообщения на перевод денег с позиции пользователя в системе. Копия письма-подтверждения представляется пользователем в центральный депозитарий.

48. В случаях, предусмотренных сводом правил центрального депозитария, при которых осуществляется перевод ценных бумаг по счетам продавца и покупателя ценных бумаг, открытым в центральном депозитарии, после зачисления денег в системе с позиции пользователя-отправителя денег на позицию центрального депозитария центральным депозитарием осуществляется перевод ценных бумаг на счет покупателя ценных бумаг, открытый в центральном депозитарии, и кредитовый перевод денег с позиции центрального депозитария на позицию пользователя-бенефициара, выступающего продавцом ценных бумаг.

В случаях, предусмотренных сводом правил центрального депозитария, при которых не осуществляется перевод ценных бумаг, после зачисления денег в системе с позиции пользователя-отправителя денег на позицию центрального депозитария центральным депозитарием осуществляется кредитовый перевод денег с позиции центрального депозитария на позицию пользователя-бенефициара.

Глава 8. Очередь

49 Платежные сообщения, находящиеся в очереди, обрабатываются в соответствии с кодами приоритетности. В пределах кодов приоритетности исполнение платежных сообщений из очереди производится в порядке их поступления в систему.

50. Коды приоритетности разрабатываются Центром по согласованию с Национальным Банком с учетом проведения пользователями платежей социальной направленности, участия пользователей в расчетах на рынке ценных бумаг и валютном рынке Республики Казахстан, обеспечения завершения переводов денег по результатам клиринга операций между банками, совершенных с использованием платежных карточек, в системе межбанковского клиринга, в системе массовых электронных платежей и в системе мгновенных платежей.

Сноска. Пункт 50 - в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 22.11.2021 № 99 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

51. Пользователи самостоятельно устанавливают очередность исполнения платежных сообщений в соответствии с кодами приоритетности.

52. Изменение приоритета платежного сообщения, находящегося в очереди, осуществляется пользователем-инициатором путем направления в систему информационного сообщения об изменении приоритета без отзыва платежного документа.

53. После каждой кредитовой записи по позиции пользователя Центр проверяет достаточность поступившей на позицию пользователя суммы денег для исполнения платежных сообщений, находящихся в его очереди.

54. Отзыв платежных сообщений, находящихся в очереди

пользователя-инициатора, осуществляется пользователем-инициатором путем направления в Центр информационного сообщения на аннулирование платежного сообщения.

Центр в случае положительного результата обработки полученного информационного сообщения на аннулирование платежного сообщения отправляет пользователю-инициатору информационное сообщение с извещением о непроведении платежа.

55. По исходящим платежным сообщениям пользователя, находящимся в очереди в системе при закрытии операционного дня, Центром осуществляется взаимозачет (клиринг) при наличии встречных платежных сообщений на пользователя в системе.

Глава 9. Завершенность (окончательность) платежей и (или)
переводов денег в системе

56. Завершенность (окончательность) платежей и (или) переводов денег регулируется статьей 7 Закона о платежах и платежных системах.

57. Пользователь-бенефициар при получении платежного сообщения и информационного сообщения с подтверждением о кредитовании его позиции принимает (зачисляет) сумму денег на соответствующий счет по назначению в течение операционного дня, но не позднее следующего своего операционного дня.

58. При отказе в исполнении поступившего платежного сообщения (указания) по основаниям, предусмотренным Законом о платежах и платежных системах, пользователь-бенефициар возвращает поступившую сумму денег пользователю-отправителю денег не позднее следующего операционного дня.

Возврат суммы денег осуществляется путем составления платежного сообщения пользователем-бенефициаром в пользу пользователя-отправителя денег с указанием причины возврата денег.

Глава 10. Прием в систему и изъятие денег из системы в течение
операционного дня

59. В течение операционного дня на основании представленного пользователем платежного указания Национальный Банк осуществляет переводы денег с корреспондентского счета пользователя в пределах имеющегося по нему остатка денег на счет системы в Национальном Банке, а также отправляет соответствующее информационное сообщение в Центр для дальнейшего отражения этих сумм Центром на позиции пользователя.

60. При образовании очереди платежных документов у пользователя в конце операционного дня (в течение тридцати минут до закрытия операционного дня) и наличии достаточной суммы денег на корреспондентском счете пользователя Национальный Банк осуществляет безакцептное изъятие денег с корреспондентского счета пользователя в Национальном Банке на позицию пользователя в Центре на основании договора корреспондентского счета.

61. Национальный Банк после перевода денег пользователя с его корреспондентского счета на счет системы в Национальном Банке передает в Центр информационное сообщение, в котором содержится информация о переведенной сумме денег пользователя и его банковский идентификационный код.

62. Центр после получения информационного сообщения от Национального Банка выполняет записи по позициям пользователя и системы в Центре.

63. При выявлении отсутствия или недостаточности суммы денег на корреспондентском счете пользователя, необходимой для выдачи ему наличных денег, исполнения инкассовых распоряжений, а также для иных целей в соответствии с условиями договора корреспондентского счета, Национальный Банк на основании платежного указания пользователя или самостоятельно направляет в Центр информационное сообщение об изъятии денег пользователя из системы в сумме, необходимой для исполнения указания отправителя, на основании которого Центр уменьшает сумму на позиции пользователя.

64. Центр на основании информационного сообщения, полученного от Национального Банка, выполняет записи по позициям пользователя и системы в Центре на необходимую сумму денег, после чего направляет в Национальный Банк информационное сообщение с подтверждением о выполненной операции с указанием суммы денег.

При отсутствии запрошенной суммы денег на позиции пользователя Центр выполняет записи по позициям пользователя и системы в Центре на сумму, имеющуюся на позиции пользователя, с направлением в Национальный Банк информационного сообщения с подтверждением о выполненной операции с указанием суммы денег, имеющейся на позиции пользователя.

В случае отсутствия денег на позиции пользователя Центр передает в Национальный Банк информационное сообщение об отсутствии денег на позиции пользователя.

65. Национальный Банк на основании подтверждения Центра осуществляет перевод денег со счета системы в Национальном Банке на корреспондентский счет пользователя для последующего перевода денег в соответствии с указанием отправителя.

Глава 11. Осуществление трансграничных платежей и (или)
переводов денег через систему

66. Трансграничные платежи и (или) переводы денег через систему проводятся через пользователей-посредников.

67. Трансграничные платежи и (или) переводы денег через систему проводятся в тенге с использованием Процедур с дальнейшей конвертацией суммы платежа пользователем-посредником в указанную инициатором платежа и (или) перевода денег валюту платежа.

68. Пользователи-посредники в рамках договорных отношений с Центром представляют согласие на прием и обработку трансграничных платежей и (или) переводов денег.

69. Через систему проводятся трансграничные платежи и (или) переводы денег:

1) от отправителей денег, обсуживающихся у пользователей, бенефициарам, обслуживающимся в финансовых организациях-нерезидентах;

2) в пользу бенефициаров, обсуживающихся у пользователей, от отправителей денег, обслуживающихся в финансовых организациях-нерезидентах;

3) от отправителей денег, обслуживающихся в финансовых организациях-нерезидентах, бенефициарам, обслуживающимся в финансовых организациях-нерезидентах.

Сноска. Пункт 69 - в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 28.06.2024 № 33 (вводится в действие с 30.06.2024).

70. Пользователь-посредник представляет Центру предложение с условиями проведения трансграничных платежей и (или) переводов денег в порядке, установленном Процедурами (далее – предложение).

71. Действующие предложения пользователей-посредников направляются Центром пользователям по их запросам.

72. Предложение пользователя-посредника не подлежит изменению до закрытия операционного дня системы.

73. Отправитель денег (инициатор) при проведении трансграничного платежа и (или) перевода денег:

1) подлежит ознакомлению пользователем со всеми предложениями пользователей-посредников, соответствующими условиям указания отправителя денег, и выбирает удовлетворяющий его вариант;

2) представляет указание пользователю-отправителю денег на перевод денег в пользу бенефициара, обсуживающегося у финансовой организации-нерезидента, с указанием валюты платежа, в которой бенефициару осуществляется перевод денег.

74. Пользователь-посредник по трансграничному платежу и (или) переводу денег, направленному от пользователя-отправителя денег финансовой организации-нерезиденту, после приема и обработки платежного сообщения через систему:

1) преобразует формат платежного сообщения в формат, используемый пользователем-посредником для обмена сообщениями с финансовой организацией-нерезидентом;

2) конвертирует сумму платежа в тенге, указанную в платежном сообщений пользователя-отправителя денег, в сумму платежа в иностранной валюте в соответствии с условиями платежного сообщения и представленного им предложения;

3) направляет трансграничный платеж и (или) перевод денег финансовой организации-нерезиденту.

75. Пользователь-посредник по трансграничному платежу и (или) переводу денег, направленному от финансовой организации-нерезидента пользователю-бенефициару, после приема и обработки платежного сообщения:

1) преобразует формат платежного сообщения, используемый пользователем-посредником для обмена сообщениями с финансовой организацией-нерезидентом, в формат, используемый в системе;

2) конвертирует сумму платежа в иностранной валюте в сумму платежа в тенге в соответствии с условиями платежного сообщения и представленного им предложения;

3) направляет трансграничный платеж и (или) перевод денег пользователю-бенефициару через систему.

76. Пользователь-посредник принимает риски изменения курса обмена валют в течение операционного дня системы и обеспечивает управление рисками и завершение трансграничного платежа и (или) перевода денег в соответствии с условиями представленного им предложения.

77. В целях управления рисками изменения курса обмена валют и для обеспечения завершения трансграничного платежа и (или) перевода денег по представленному им предложению пользователь-посредник применяет систему управления рисками, которая определяется во внутренних документах пользователя-посредника и содержит:

1) процедуры выявления, измерения и мониторинга рисков;

2) процедуры (план) обеспечения беспрерывности деятельности пользователя-посредника при возникновении чрезвычайных ситуаций;

3) процедуры обеспечения информационной безопасности при преобразовании форматов обмениваемых сообщений;

4) методы управления рисками, обеспечивающие завершение пользователем-посредником трансграничного платежа и (или) перевода денег по представленному предложению.

78. Пользователь после получения статуса пользователь-посредник в течение двадцати рабочих дней доводит информацию об используемых методах управления рисками до сведения Национального Банка.

79. Пользователи-посредники на постоянной основе проводят анализ используемых методов управления рисками и осуществляют их пересмотр при недейственности заявленных методов управления рисками.

Глава 12. Закрытие операционного дня

80. Закрытие операционного дня осуществляется по установленному графиком времени.

81. Центр до закрытия операционного дня осуществляет сверку суммы остатков по позициям пользователей сумме остатка по позиции системы в Центре и проверяет наличие неисполненных платежных сообщений.

82. При закрытии операционного дня Центр выполняет взаимозачет (клиринг) сумм платежных сообщений пользователей, находящихся в очереди, с учетом остатка денег пользователей в системе.

83. Центр уведомляет пользователя обо всех его неисполненных платежных документах путем отправки информационных сообщений.

84. Центр при закрытии операционного дня передает в Национальный Банк информационное сообщение о сальдо позициях пользователей и позиции системы в Центре.

85. Национальный Банк при закрытии операционного дня проверяет информацию на равенство сумм денег между позицией системы в Центре, счетом системы в Национальном Банке и общей суммой сальдо позиций пользователей в системе и на равенство сумм дебетовых и кредитовых оборотов позиций пользователей, после чего сообщает Центру о результатах выполненной проверки.

86. При несовпадении сумм сальдо позиций и сальдо счета системы в Национальном Банке Центр и Национальный Банк принимают совместные меры по устранению расхождения.

После сообщения о положительном результате проверки Центр переводит сумму остатка с позиции пользователя на позицию системы в Центре.

87. Национальный Банк после сверки данных переводит деньги в сумме сальдо позиции пользователя со счета системы в Национальном Банке на корреспондентский счет пользователя.

88. При наличии у пользователя проблем по формированию, обмену с Центром платежными сообщениями и обработке платежных сообщений в течение операционного дня, Национальный Банк продлевает операционный день на основании заявления пользователя системы о продлении операционного дня (далее – заявление о продлении).

89. Решение о продлении операционного дня до одного часа принимает руководитель подразделения Национального Банка, ответственного за открытие и закрытие операционного дня (далее – уполномоченное подразделение). Решение о продлении операционного дня свыше одного часа принимает заместитель Председателя Национального Банка, курирующий уполномоченное подразделение (далее – заместитель Председателя).

Сноска. Пункт 89 - в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 28.06.2024 № 33 (вводится в действие с 30.06.2024).

90. Заявление о продлении составляется в произвольной форме с указанием наименования пользователя системы, причины продления и времени, на которое пользователь просит продлить операционный день системы.

91. Для продления операционного дня системы до одного часа пользователь представляет заявление о продлении в уполномоченное подразделение (после предварительного устного согласования), для продления операционного дня системы свыше одного часа пользователь представляет заявление о продлении на имя заместителя Председателя.

Сноска. Пункт 91 - в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 30.11.2020 № 139 (вводится в действие с 16.12.2020).

92. Заявление о продлении передается на бумажном носителе либо электронным способом.

Заявление о продлении, переданное на бумажном носителе либо электронным способом, подписывается уполномоченными лицами пользователя. Список уполномоченных лиц, обладающих правом подписи заявления о продлении, устанавливается пользователем самостоятельно на основании утвержденного исполнительным органом внутреннего документа и доводится до сведения подразделения операционного учета вместе с образцами подписей уполномоченных лиц.

При передаче заявления о продлении электронным способом пользователь системы направляет в Национальный Банк оригинал заявления о продлении на бумажном носителе.

Сноска. Пункт 92 - в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 28.06.2024 № 33 (вводится в действие с 30.06.2024).

93. При продлении операционного дня на основании заявления о продлении пользователя и отсутствии в системе отправленного данным пользователем платежного сообщения с пользователя взимается плата в размере, установленном Национальным Банком, за исключением случая представления пользователем заявления на отказ от ранее представленного заявления о продлении до 19:00 часов текущего операционного дня.

Глава 13. Предоставление информационных сообщений в
течение и в конце операционного дня

94. В течение операционного дня по запросу пользователя Центр предоставляет ему информационное сообщение в виде выписки о состоянии позиции пользователя, содержащую информацию:

1) по платежным сообщениям, зарегистрированным в очереди пользователя;

2) по рассчитанным платежным сообщениям, отправленным пользователем;

3) по рассчитанным платежным сообщениям, полученным пользователем;

4) о входящем и текущем остатке денег пользователя в системе.

По каждому платежному сообщению, проведенному или находящемуся в очереди, указывается пользователь-инициатор, уникальный идентификатор платежного документа, приоритет и время его поступления в систему.

95. В течение операционного дня Центр по запросу пользователя направляет ему информационные сообщения, содержащие информацию о непроведенных платежных сообщениях пользователя с указанием причины непроведения.

96. При закрытии операционного дня Центр направляет пользователю окончательное информационное сообщение в виде выписки о состоянии позиции пользователя в системе.

97. Если информационное сообщение в виде выписки о состоянии позиции пользователя в системе не содержит информации об электронном сообщении, переданном пользователем в Центр, пользователь уведомляет об этом Центр и совместно с Центром не позднее следующего операционного дня выясняет причину утери электронного сообщения.

При несвоевременном получении электронных сообщений или их отсутствии пользователь уведомляет Центр.

98. Ежедневно пользователь осуществляет мониторинг правильности отражения результата исполненных Центром платежных сообщений в информационном сообщении в виде выписки с его корреспондентского счета, представляемом Национальным Банком, путем сверки данных информационного сообщения в виде выписки с отправленными (поступившими) платежными сообщениями. При несовпадении сальдо информационного сообщения в виде выписки, полученного от Центра, с записью в информационном сообщении в виде выписки Национального Банка, отражающем результат исполненных Центром платежных сообщений, пользователь после выявления несовпадений в письменном виде извещает Центр и Национальный Банк и в течение следующего операционного дня совместно с ними производит сверку исполненных платежных сообщений пользователя.

Глава 14. Система управления рисками в системе

99. В целях выявления, измерения и мониторинга рисков ликвидности, кредитного и системного риска Национальный Банк и Центр осуществляют:

1) надзор (оверсайт) за системой, в том числе, анализ и оценку функционирования системы на соответствие международным стандартам;

2) анализ позиций пользователей в соответствии с пунктами 53 и 61 Правил.

В целях управления риском ликвидности, кредитным и системным рисками для урегулирования неплатежеспособности участников системы применяются методы, указанные в пунктах 39, 49, 51, 52, 53, 54, 55, 59 и 60 Правил, и предоставление дополнительной ликвидности пользователям Национальным Банком путем заключения сделок по покупке ценных бумаг с обратной продажей на основании договора, заключаемого между Национальным Банком и пользователем.

100. Для выявления, измерения, мониторинга и управления операционным риском используются следующие методы:

1) проведение Национальным Банком контроля и надзора за организацией и функционированием системы в соответствии с Законом о Национальном Банке;

2) осмотр пользователя на выполнение требований к организационным мерам и программно-техническим средствам, обеспечивающим доступ в платежные системы, утвержденных постановлением Правления Национального Банка от 31 августа 2016 года № 200 "Об утверждении Требований к организационным мерам и программно-техническим средствам, обеспечивающим доступ в платежные системы", зарегистрированным в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 14289;

3) постоянный мониторинг и поддержание Центром беспрерывной работы программно-технического комплекса системы в соответствии с методами, определенными внутренними документами Центра по управлению операционным риском;

4) поддержание в актуальном состоянии плана восстановления деятельности системы с учетом возможных сценариев остановки работы системы и тестирование Национальным Банком совместно с Центром данного плана с переводом работы системы с основного центра на резервный центр не менее двух раз в течение года;

5) обеспечение работоспособности резервного центра;

6) перевод работы системы с основного центра на резервный центр при наличии сбоев или простоев в работе программно-технического комплекса системы, не подлежащих восстановлению в основном центре.

Сноска. Пункт 100 - в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 22.11.2021 № 99 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

101. Центром по согласованию с Национальным Банком разрабатывается документ по управлению операционным риском, в том числе в отношении рисков, которые создают пользователи и другие заинтересованные стороны для системы.

102. Анализ используемых методов управления рисками проводится Национальным Банком совместно с Центром и пользователями не менее одного раза в течение двух лет. По результатам анализа принимается решение о сохранении или изменении методов управления рисками.

103. При нарушении пользователем требований Правил, условий договора об участии, договора об оказании услуг в системе, мер информационной безопасности, определенных Правилами и Центром, в том числе, при выявлении проведения пользователем несанкционированных платежей и (или) переводов денег Национальный Банк применяет одну из следующих мер к пользователю:

1) расторжение договора об участии либо исключение условий договора об участии из смешанного договора (договора корреспондентского счета) и (или) расторжение договора об оказании услуг в системе;

2) приостановление участия пользователя в системе до устранения выявленных нарушений.

Приложение к Правилам функционирования межбанковской системы переводов денег

Сноска. Приложение в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 28.11.2019 № 221 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Форма

____________________________________________________________________
наименование пользователя Национального Банка
Постоянно действующее указание на перевод денег с корреспондентского счета пользователя на счет системы в Национальном Банке
№ _____
"___" ___________ 20__ года

Настоящим поручаем ежедневный перевод денег в размере
________________________________________________________ с корреспондентского счета № ____________________________
на счет системы в Национальном Банке № __________________________ для дальнейшего перевода на позицию в системе.
Руководитель или лицо, уполномоченное на подписание
_________________________________________________________
фамилия, имя, отчество (при его наличии) ________ подпись
Главный бухгалтер _________________________________________________________

фамилия, имя, отчество (при его наличии) ________ подпись