Халықтың бейресми жұмыспен қамтылу көрсеткіштерін қалыптастыру бойынша әдістемені бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті Төрағасының 2016 жылғы 29 желтоқсандағы № 328 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2017 жылғы 26 қаңтарда № 14743 болып тіркелді

"Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 19 наурыздағы Заңының 12-бабының 5) тармақшасына және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 24 кыркүйектегі № 1011 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі туралы ереженің 17-тармағының 258) тармақшасына сәйкес, БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Халықтың бейресми жұмыспен қамтылу көрсеткіштерін қалыптастыру бойынша әдістеме бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті Еңбек және тұрмыс деңгейі статистикасы басқармасы Заң басқармасымен бірлесіп заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрықты мемлекеттік тіркеген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмелерін қағаз және электронды түрде қазақ және орыс тілдерінде Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу және ресми жариялау үшін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберілуін;

3) осы бұйрықты мемлекеттік тіркегеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесінің мерзімді баспасөз басылымдарында ресми жариялауға жіберілуін;

4) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

3. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің Еңбек және тұрмыс деңгейі статистикасы басқармасы осы бұйрықты басшылыққа алу және жұмыста пайдалану үшін Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің аумақтық органдарының назарына жеткізсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының орынбасарына (Қ.К. Орынханов) жүктелсін.

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің төрағасы

Н. Айдапкелов

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2016 жылғы 29 желтоқсан № 328 бұйрығымен бекітілген

Халықтың бейресми жұмыспен қамтылу көрсеткіштерін қалыптастыру бойынша әдістеме

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Халықтың бейресми жұмыспен қамтылу көрсеткіштерін қалыптастыру бойынша әдістеме (бұдан әрі – Әдістеме) халықаралық стандарттарға сәйкес қалыптастырылатын және "Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 19 наурыздағы Заңына сәйкес бекітілетін статистикалық әдіснамаға жатады.

2. Осы Әдістеме халықтың бейресми жұмыспен қамтылу көрсеткіштерін статистикалық өлшеу саласындағы негізгі аспектілерін айқындайды.

3. Осы Әдістемені Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің құрылымдық бөлімшелері еңбек нарығының көрсеткіштерін қалыптастыру кезінде қолданады.

2-тарау. Халықты бейресми жұмыспен қамтылу статистикасының ерекшеліктері

4. Бейресми секторға өндіріске қатысатын жеке тұлғаларды жұмыспен және табыспен қамтамасыз ету мақсатында тауарлар мен қызметтердің өндірісімен айналысатын және үй шаруашылықтарына тән белгілері бар ұйымдар кіреді.

Қызметті жүзеге асыратын ұйымдардың сипаттамалары негізінде бейресми сектор анықталады.

5. Бейресми сектор ұйымдарының келесі ерекшеліктері бар:

ұйымның мемлекеттік тіркелмеуі;

ұйымдастырудың төмен деңгейі және қызметтің шағын масштабы;

үй шаруашылығынан немесе оның мүшелерінен бөлек құралған дербес заңды құрылымдар болып табылмайды;

негізгі қорлар және басқа активтер ұйымдарға емес, олардың иелеріне тиесілі;

басқа ұйымдармен мәмілелерге немесе басқа шарттық қатынастарға түспейді және өз атынан міндеттемелер алмайды;

иелері өндірістік қызметті ұйымдастырады және өндірістік үдеріспен байланысты барлық міндеттемелер бойынша шектеулерсіз жауап береді;

еңбек қатынастары кепілдіктерді ресми сақтаумен шарттарға емес, жұмыспен қамту туралы ауызша уағдаластыққа немесе туыстық және жеке қатынастарға негізделген;

ақы төленбейтін отбасы мүшелерін немесе бір, не бірнеше жалдамалы қызметкерлерді тартумен кәсіпкерлік қызметі жүзеге асырылады;

негізгі қорлар өндірістік және жеке мақсаттар үшін қолданылады;

ұйымдық нарықтарға, несие мекемелеріне, заманауи технологияларға, кәсіби оқытуға және басқаларға қол жетімділік жоқ немесе қол жетімділік шектеулі;

қызмет тұрақты үй-жайсыз немесе үйде жүзеге асырылады.

6. Бейресми сектор ұйымның екі шағын тобынан тұрады:

1) тұрақты негізде жалдамалы қызметкерлерді тартпайтын (үй шаруашылықтарының ұйымдары және тіркелмеген ұйымдар);

2) тұрақты негізде жалдамалы қызметкерлерді тартатын немесе бейресми жұмыс берушілердің келесі өлшемшарттарына жауап беретін ұйымдары:

жұмыспен қамтылғандардың көзқарасы бойынша ұйым көлемі үлкен емес;

ұйымның мемлекеттік тіркеуінің болмауы.

7. Бейресми жұмыспен қамту көрсеткіштерін қалыптастыру бойынша ұйымдар келесі топтарға бөлінеді:

ресми сектордағы ұйымдар;

бейресми сектордағы ұйымдар;

үй шаруашылықтарының ұйымдары.

8. Корпорациялар, коммерциялық емес ұйымдар, мемлекеттік басқару органдары және бейресми сектордың бөлігі болып табылмайтын тауарлар мен қызметтерді сату немесе айырбастау үшін өндіретін үй шаруашылықтарының ұйымдары ресми сектордың кәсіпорындары болып табылады.

9. Үй шаруашылықтарының ұйымы немесе заңды тұлғаның мәртебесі жоқ және нарыққа өткізу үшін тауарлар мен қызметтер өндіруді жүзеге асыратын үй шаруашылықтарына тиесілі ұйымдар бейресми сектордың ұйымдары болып табылады.

10. Тауарлар мен қызметтерді өндірумен айналысатын және дербес заңды құрылымдар болып табылмайтын бірліктер үй шаруашылықтарының ұйымдары болып табылады. Ұйымдар үй шаруашылығының шегінде ғана құрылады, оның мүшелерінің жеке меншігінде болады және олар үшін бухгалтерлік есептердің толық жиынтығы болмайды.

11. Бейресми жұмыспен қамтуға ресми сектордағы ұйымдарда, бейресми сектордағы ұйымдарда немесе есепті кезең ішінде үй шаруашылықтарында бар жұмыс орындарының жиынтығы кіреді.

12. Бейресми жұмыспен қамтуға жұмыспен қамтылу мәртебесін ескеріп (жалдамалы қызметкерлер, өз бетінше жұмыспен қамтылған қызметкерлер, жұмыс берушілер, өндірістік кооперативтер мүшелері, отбасылық кәсіпорындардың көмектесетін (ақы төленбейтін) қызметкерлері) келесі жұмыс орындарының типтері кіреді:

өз бетінше жұмыспен қамтылған қызметкерлер немесе бейресми сектордағы ұйымның иелері болып табылатын жұмыс берушілер;

бейресми сектордағы өндірістік кооперативтердің мүшелері;

ресми немесе бейресми сектордың ұйымдарында жұмыс істейтін отбасылық кәсіпорындардың көмектесетін (ақы төленбейтін) қызметкерлері;

ресми секторда және бейресми секторда, жекелеген жеке тұлғаларда немесе шаруа (фермер) қожалықтарында жұмыспен қамтылған жалдамалы қызметкерлер, егер олардың жұмыс орны атап өткен өлшемшарттардың біреуіне сәйкес келген жағдайда:

ауызша уағдаластық негізінде қабылданғандар;

жұмыс беруші әлеуметтік сақтандыру аударымдарын аудармайды;

науқастанып қалған кезеңде уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақысына төлем жоқ;

жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысы жоқ.

13. Жазбаша еңбек шарттары жоқ отбасылық кәсіпорындардың көмектесетін (ақы төленбейтін) жалдамалы қызметкерлері бейресми жұмыс орындарында жұмыспен қамтылады.

Еңбек шарттары бар отбасылық кәсіпорындардың көмектесетін (ақы төленбейтін) қызметкерлері жалдамалы қызметкерлер болып есептеледі.

3-тарау. Халықты бейресми жұмыспен қамтуды бағалау

14. Бейресми жұмыспен қамтуды бағалау халыққа іріктемелі зерттеу жүргізу деректері негізінде жүзеге асырылады.

15. Бейресми секторға жататын ұйымдарды анықтау статистикалық байқаудың:

ұйымның мемлекеттік тіркелуі;

сұралатын жеке тұлғаның қызметінің мәртебесі;

ұйымның мөлшері;

жұмыс орны сұрақтарының негізінде жүргізіледі.

Бейресми сектор ұйымдарын анықтаудың негізгі өлшемшарты ұйымның мемлекеттік тіркелуі болып табылады.

16. Ауылшаруашылығы өнімдерін өндірумен байланысты жеке ауласында жұмыс істейтін жеке тұлғалар тұтыну мақсаттары бойынша бөлінеді:

тек жеке тұтынуы үшін;

ішінара тұтыну, айырбастау (қайта сату) үшін;

тек айырбастау (сату) үшін.

17. Ауылшаруашылығы өнімдерін ішінара тұтыну және айырбастау және (немесе) қайта сату (тек сату немесе айырбастау үшін) үшін өндіруге байланысты жеке ауласында жұмыс істейтін жеке тұлғалар мемлекеттік тіркелуіне байланысты ресми және бейресми секторға жатады.

18. Бейресми жұмыспен қамту және бейресми сектордағы жұмыспен қамтуды өлшеуге келесі ережелер кіреді:

бейресми секторда жұмыспен қамтуға, қамтылу мәртебесіне қарамастан жұмыспен есепті кезең ішінде бейресми сектор ұйымдарында негізгі қызметі бойынша жұмыспен қамтылған жеке тұлғалар кіреді.

бейресми сектор ұйымдарына тауарлар мен қызметтердің нарықтық өндірісін жүзеге асыратын үй шаруашылықтарының тіркелмеген ұйымдары кіреді.

19. Бейресми секторға үй шаруашылықтарында жалдану бойынша жұмыс істейтін жеке тұлғалар жатпайды. Ауылшаруашылығы өнімдерін сату немесе айырбастау үшін өндіретін үй шаруашылықтары мемлекеттік тіркелуіне байланысты ресми немесе бейресми секторға жатады.

20. Ресми секторда жұмыспен қамтуға:

тіркелген өз бетінше жұмыспен қамтылған қызметкерлер;

ресми сектордағы ұйымдарда жұмыс істейтін жұмыс берушілер;

ресми сектордағы өндірістік кооперативтердің мүшелері;

еңбек шарты бойынша жұмысқа қабылданған, науқастанып қалған кезеңде уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақыға және ақы төленетін еңбек демалысына құқығы бар және олар үшін жұмыс беруші әлеуметтік сақтандыру аударымдарын аударатын жалдамалы қызметкерлер;

жұмыспен қамтылу мәртебесіне қарамастан негізгі қызметінде есепті кезең ішінде ресми сектор ұйымдарында жұмыспен қамтылған жеке тұлғалар кіреді.

Об утверждении Методики по формированию показателей неформальной занятости населения

Приказ Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 29 декабря 2016 года № 328. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 26 января 2017 года № 14743.

В соответствии подпунктом 5) статьи 12 Закона Республики Казахстан от 19 марта 2010 года "О государственной статистике" и подпунктом 258) пункта 17 Положения о Министерстве национальной экономики Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 24 сентября 2014 года № 1011, ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемую Методику по формированию показателей неформальной занятости населения.

2. Управлению статистики труда и уровня жизни совместно с Юридическим управлением Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан обеспечить в установленном законодательством порядке:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации настоящего приказа направление его копии в бумажном и электронном виде на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации" для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

3) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа направление его копии на официальное опубликование в периодических печатных изданиях;

4) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан.

3. Управлению статистики труда и уровня жизни Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан довести настоящий приказ до территориальных органов Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан для руководства и использования в работе.

4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на заместителя Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан (Орунханов К.К.).

5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель Комитета по статистике
Министерства национальной экономики
Республики Казахстан	Н. Айдапкелов

Утверждена приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 29 декабря 2016 года № 328

Методика по формированию показателей неформальной занятости населения

Глава 1. Общие положения

1. Методика по формированию показателей неформальной занятости населения (далее – Методика) относится к статистической методологии, формируемой в соответствии с международными стандартами и утверждаемой в соответствии с Законом Республики Казахстан от 19 марта 2010 года "О государственной статистике".

2. Настоящая Методика определяет основные аспекты в области статистического измерения показателей неформальной занятости населения.

3. Настоящая Методика применяется структурными подразделениями Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан при формировании показателей рынка труда.

Глава 2. Особенности статистики неформальной занятости населения

4. Неформальный сектор включает организации, занятых производством товаров и услуг с целью обеспечения работой и доходами участвовавших в них физических лиц, и обладающих характерными чертами домашних хозяйств.

Неформальный сектор определяется на основе характеристик организаций, осуществляющих деятельность.

5. Организации неформального сектора имеют следующие особенности:

отсутствие государственной регистрации организации;

низкий уровень организации и малый масштаб деятельности;

не являются самостоятельными юридическими структурами, созданными отдельно от домашнего хозяйства или его членов;

основные фонды и другие активы принадлежат не организациям, а их владельцам;

не вступают в сделки или другие договорные отношения с другими организациями и не принимают обязательства от собственного имени;

владельцы организуют производственную деятельность и отвечают без ограничений по всем обязательствам, связанным с производственным процессом;

трудовые отношения основаны не на договорах с формальным соблюдением гарантий, а на основе устной договоренности о занятости, или родственных и личных отношениях;

предпринимательская деятельность осуществляется с привлечением неоплачиваемых членов семьи или одного, нескольких наемных работников;

основные фонды, используются для производственных и личных целей;

отсутствует доступ или имеется ограниченный доступ к организованным рынкам, кредитным учреждениям, современным технологиям, профессиональному обучению и другому;

деятельность осуществляется, без постоянного помещения или на дому.

6. Неформальный сектор состоит из двух подгрупп организаций:

1) не привлекающие наемных работников на постоянной основе (организации домашних хозяйств и организации которые не зарегистрированы);

2) привлекающие наемных работников на постоянной основе или организации неформальных работодателей, отвечающие следующим критериям:

небольшой размер организации с точки зрения занятости;

отсутствие государственной регистрации организации.

7. По формированию показателей неформальной занятости организации распределяются на следующие группы:

организации формального сектора;

организации неформального сектора;

организации домашних хозяйств.

8. Организациями формального сектора являются корпорации, некоммерческие организации, органы государственного управления и организации домашних хозяйств, производящие товары и услуги для продажи или обмена, не являющиеся частью неформального сектора.

9. Организациями неформального сектора являются организации домашних хозяйств или организации, принадлежащие домашним хозяйствам, осуществляющие производство товаров и услуг для реализации на рынке и не имеющие статуса юридического лица.

10. Организациями домашних хозяйств являются организации, занятые производством товаров и услуг, не являющиеся самостоятельными юридическими структурами. Организации создаются исключительно в рамках домашнего хозяйства, находятся в собственности его членов и для них не существует полного набора бухгалтерских счетов.

11. Неформальная занятость включает в себя совокупность рабочих мест, существующих на организациях формального сектора, неформального сектора или в домашних хозяйствах в течение отчетного периода.

12. Неформальная занятость с учетом статуса в занятости (наемные работники, самостоятельно занятые работники, работодатели, члены производственных кооперативов, помогающие (неоплачиваемые) работники семейных предприятий) включает следующие типы рабочих мест:

самостоятельно занятые работники или работодатели, являющиеся владельцами организаций в неформальном секторе;

члены производственных кооперативов в неформальном секторе;

помогающие (неоплачиваемые) работники семейных предприятий, работающие на организациях формального или неформального сектора;

наемные работники, занимающие рабочие места на организациях формального и неформального сектора, у отдельных физических лиц или в крестьянских (фермерских) хозяйствах, если их рабочее место соответствует, одному из перечисленных критериев:

приняты на основе устной договоренности;

работодатель не перечисляет отчисления на социальное страхование;

отсутствует оплата социального пособия за временную нетрудоспособность на период заболевания;

отсутствует ежегодный оплачиваемый трудовой отпуск.

13. Помогающие (неоплачиваемые) работники семейных предприятий, работающие по найму, не имеющие письменного трудового договора занимают неформальные рабочие места.

Помогающие (неоплачиваемые) работники семейных предприятий, имеющие трудовые договора, считаются наемными работниками.

Глава 3. Оценка неформальной занятости населения

14. Оценка неформальной занятости осуществляется на основе данных выборочного обследования занятости населения.

15. Отнесение организации к неформальному сектору, осуществляется на основе вопросов статистического наблюдения:

государственная регистрация организации;

статус деятельности опрашиваемого физического лица;

размер организации;

место работы.

Ключевым критерием определения организации неформального сектора является государственная регистрация организации.

16. Физические лица, выполняющие работу на личном подворье, связанную с производством сельскохозяйственной продукции, распределяются по целям потребления:

только для собственного потребления;

частично для потребления, обмена (перепродажи);

только для обмена (продажи).

17. Физические лица, выполняющие работу на личном подворье, связанную с производством сельскохозяйственной продукции для частичного потребления и обмена и (или) перепродажи (только для продажи или обмена), относятся к неформальному или формальному сектору в зависимости от государственной регистрации.

18. Измерение занятости в неформальном секторе и неформальной занятости включают следующие положения:

занятость в неформальном секторе, включает физических лиц, занятых в течение отчетного периода по основной деятельности на организациях неформального сектора, независимо от их статуса в занятости;

организации неформального сектора включают не зарегистрированные организации домашних хозяйств, осуществляющие рыночное производство товаров и услуг.

19. Не относятся к неформальному сектору физические лица, работающие по найму в домашних хозяйствах. Домашние хозяйства, производящие сельскохозяйственную продукцию для продажи или обмена включаются в неформальный или формальный сектор в зависимости от государственной регистрации.

20. Занятость в формальном секторе включает:

зарегистрированных самостоятельных работников;

работодателей работающих на организациях формального сектора;

членов производственных кооперативов в формальном секторе;

наемных работников, принятых на работу по трудовому договору; имеющих право на оплату социального пособия за временную нетрудоспособность на период заболевания и на оплачиваемый трудовой отпуск, для которых работодатель перечисляет отчисления на социальное страхование;

физических лиц, независимо от их статуса в занятости, занятых в течение отчетного периода в основной деятельности на организациях формального сектора.