"Малдардың асыл тұқымдық құндылығын бонитирлеу (бағалау) және өсімін молайту жөніндегі нұсқаулықтарды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2014 жылғы 10 қазандағы № 3-3/517 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2017 жылғы 19 шілдедегі № 301 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2017 жылғы 22 тамызда № 15521 болып тіркелді

БҰЙЫРАМЫН:

1. "Малдардың асыл тұқымдық құндылығын бонитирлеу (бағалау) және өсімін молайту жөніндегі нұсқаулықтарды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2014 жылғы 10 қазандағы № 3-3/517 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 9818 болып тіркелген, 2014 жылғы 24 желтоқсанда "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесіне жарияланған) мынадай өзгерістер мен толықтыру енгізілсін:

бұйрықтың орыс тіліндегі атауына өзгерістер енгізіледі, мемлекеттік тілдегі бұйрықтың атауы өзгеріссіз қалады;

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Сүттілі және сүтті-еттілі бағыттағы ірі қара малдың асыл тұқымдық құндылығын бонитирлеу (бағалау) және өсімін молайту жөніндегі нұсқаулықта:

мынадай мазмұндағы 28-тармақпен толықтырылсын:

"28. Жас төлдерді алты айлық жасынан бастап бонитирлеуден (бағалаудан) өткізеді. Жас төлдердің сыныбын мынадай белгілер кешені: тірілей салмағы, дене түзілімі мен сырт пішіні, тұқымдылығы және шығу тегі (генотип), бұқашықтарды өз өнімділігімен бағалау,сүттілі және сүтті-еттілі бағыттағы ірі қара малды бағалау шәкілін осы Нұсқаулыққа 3-қосымшаға сәйкес белгілер кешені бойынша айқындайды.

Бонитерлеу жүргізу мезгілінде алты айға толмаған жас төлдерді әрі қарай асыл тұқымды мақсатта сатқан жағдайда бонитерлеуге (бағалауға) жол беріледі.";

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Еттілі бағыттағы ірі қара малдың асыл тұқымдық құндылығын бонитирлеу (бағалау) және өсімін молайту жөніндегі нұсқаулықта:

27-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"27. Жас төлдерді алты айлық жасынан бастап бонитерлеуден өткізеді. Жас төлдердің сыныбын мынадай белгілер кешені: тірілей салмағы, дене түзілімі мен сырт пішіні, тұқымдылығы және шығу тегі (генотип), бұқашықтарды өз өнімділігімен бағалау, етті бағыттағы жас төлдерді бағалау шәкілін осы Нұсқаулыққа 6-қосымшаға сәйкес белгілер кешені бойынша айқындайды.

Бонитерлеу жүргізу мезгілінде алты айға толмаған жас төлдерді әрі қарай асыл тұқымды мақсатта сатқан жағдайда бонитерлеуге (бағалауға) жол беріледі.";

33-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"33. Бонитирлеу (бағалау) материалдарының негізінде толықтырушы жас төлдерді және асыл тұқымды малдарды сатып алу есебінен табындарды жасақтау жоспары жасалады. Асыл тұқымды малдар кітабына жазылатын малдарды бөліп көрсетеді. Бұқашықтарды өз өнімділігімен және бұқаларды ұрпағының сапасымен бағалау жүргізудің келесі жылға арналған жоспары әзірленуде.";

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Биязы жүнді қойлардың асыл тұқымдық құндылығын бонитирлеу (бағалау) және өсімін молайту жөніндегі нұсқаулықта:

14-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"14. Тұқымдық ерекшеліктері мен өнімділік деңгейіне қарай биязы жүнді қойларды үш класқа бөледі:

1) элита класы – дене бітімі, өнімділік сапасы мен ерекшеліктері бойынша қойлардың тұқым стандарына толық сәйкес келетін, бірінші класс қойларынан кем дегенде 15%-ға артық малдар;

"2) бірінші сынып – дене бітімі, өнімділік сапасы мен ерекшеліктері бойынша тұқым стандарты талаптарына сай келетін малдар. Шаруашылықтарда бірінші сыныптағы саулықтар төл алу және осы төлдерді шаруашылық жүргізудің кез-келген ұйымдық-құқықтық нысандағы басқа шаруашылықтарға сату үшін қолданылады;

3) екінші класс – тұқым стандартына толықтай сай келмейтін малдар. Өнімділіктері бойынша кейбір кемшіліктері бар (қысқа жүнді, жүн ұзындығы 8 см-ден аз), тірілей салмағы бойынша бірінші класс малдарынан кем түседі, алайда шаруа отарларында тауарлық өнім (жүн, ет) алуға, ал асыл тұқымды отарларда жақсартылған тұсақтарды алу және оларды тұқымға сатуға пайдаланылады.";

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Биязылау жүнді қойларды асыл тұқымдық құндылығын бонитирлеу (бағалау) және өсімін молайту жөніндегі нұсқаулықта:

4-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"4. Бонитирлеуді (бағалауды) бастамастан бір ай бұрын Асыл тұқымды мал өсіретін әрбір шаруашылық бойынша ветеринариялық-санитариялық жағдайларын ескеріп, бағалауды өткізудің күнтізбелік жоспары жасалады.";

13-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"13. Жартылай биязы жүнді қойларды жеке бонитирлеу (бағалау) нәтижелерін жазу және деректерін өңдеу үшін осы Нұсқаулыққа 2-қосымшаға сәйкес жартылай биязы жүнді қойларды бонитирлеу (бағалау) кілті бойынша шартты белгілер, осы Нұсқаулыққа 3-қосымшаға сәйкес жартылай биязы жүнді қойлардың негізгі селекцияланатын белгілерінің шартты белгілері мен шифрлары және осы Нұсқаулыққа 4-қосымшаға сәйкес жартылай биязы жүнді қойлардың жүн талшықтарының микрометрмен берілген жіңішкелік сыныбы қолданылады.";

15-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"15. Негізгі селекциялық белгілерінің сәйкестігі, селекциялық белгілердің жеке бағалануы, тірілей салмағы, әр бонитерленген (бағаланған) мал бойынша қырқылған жүн туралы жазбасы бар жартылай биязы жүнді қойларды жеке бонитирлеу (бағалау) нәтижелері "Мал шаруашылығы салалары бойынша асыл тұқымдық өнімді (материалды) есепке алу нысандарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 30 сәуірдегі № 3-3/397 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11269 болып тіркелген) сәйкес нысанда биязы және жартылай биязы тұқымды қойларды жеке бонитирлеу журналында көрсетіледі.";

көрсетілген Нұсқаулыққа 3-қосымша осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын;

көрсетілген Нұсқаулыққа 4-қосымша осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын;;

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Құйрықты қойларды асыл тұқымдық құндылығын бонитирлеу (бағалау) және өсімін молайту жөніндегі нұсқаулықта:

6-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"6. Құйрықты қой тұқымдары жеке және сыныптық бонитирлеуге (бағалауға) жатады.

Жеке бонитирлеу (бағалау) толық жеке бонитирлеуге (бағалауға) және қысқаша сыныптық бонитирлеуге (бағалауға) бөлінеді.

Толық жеке бонитирлеуге (бағалауға) ересек асыл тұқымды аталық қошқарлар (негізгі, қосалқы, күйттеуші) мен элиталы аналықтар, селекциялық топ саулықтары мен ұрпақ сапасы тексеруге қойылған қошқарлардан алынған барлық төлдер, өз табынын толықтыру және басқа шаруашылықтарға сатуға арналған тұқымдық еркек және ұрғашы тоқтылар жатады.

Элиталы және бірінші сыныпты саулықтардан алынған төлдер қысқаша жеке бонитирлеуге (бағалауға) жатады.

Қысқаша жеке бонитирлеу (бағалау) кезінде малдың сыныбы оның тірілей салмағына, сырт пішініне, құйрығының көлемі мен пішініне, жүн сапасы мен түсіне берілетін жалпы баға негізінде айқындалады.";

көрсетілген бұйрықпен бекітілген түбітті, сүтті және жүнді ешкілерді асыл тұқымдық құндылығын бонитирлеу (бағалау) және өсімін молайту жөніндегі нұсқаулықта:

5-тармақтың 3) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:

"3) екінші сынып –тұқым стандарты талабының біреуіне: тірілей салмағы бойынша жауап бермейтін, бірақ көбейтуге жарайтын малдар және қосымша жүнді ешкілер – жүн түсімі, жүн ұзындығы мен жіңішкелігі, түбітті ешкілер - түбіттің таралымы, түбіт ұзындығы мен жіңішкелігі, сүтті ешкілер – сүт сауыны;";

6-тармақтың 3) және 4) тармақшалары мынадай редакцияда жазылсын:

"3) екінші сынып – тұқым стандарты талаптарының біреуіне жауап бермейтін малдар, жүнді ешкілер – жүн түсімі, жүн ұзындығы мен жіңішкелігі, түбітті ешкілер – түбіттің таралымы, түбіт ұзындығы және жіңішкелігі, сүтті ешкілер – сүт сауынын;

4) үшінші сынып – жүні біртекті емес, стандартқа сай келмейтін, жүнінде түбіт құрамы төмен (түбітті ешкілер), дене бітімі бойынша сүттілік типі айқын көрінбейтін және жүні ерекшеленбейтін (сүтті ешкілер) малдар (жүнді ешкілер).";

12-тармақ алып тасталсын;

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Жергілікті және зауыттық жылқыларын асыл тұқымдық құндылығын бонитирлеу (бағалау) және өсімін молайту жөніндегі нұсқаулықта:

7 және 8-тармақтар жаңа редакцияда жазылсын:

"7. Алғашқы бонитирлеуді (бағалауды) 1,5 жаста, сүттілігі мен төлінің сапасы бойынша бағалаудан басқа барлық көрсеткіштермен жүргізеді. Бұл деректерді биелер мен айғырларды төлінің сапасы бойынша бағалау үшін, сондай ақ төлді асыл тұқымды мақсатта өсіру үшін іріктегенде пайдаланады.

1,5 жастан үлкен жастағы жылқыларды бонитирлеу (бағалау) қайта ұйымдастырылған фермаларда жүргізіледі.

Екінші бонитирлеуді (бағалауды) 2,5 жаста, сүттілігі мен төлінің сапасы бойынша бағалаудан басқа барлық көрсеткіштермен жүргізеді.

Жылқыларды үшінші бонитирлеуді (бағалауды) 5,5 жаста, сүттілігі мен төлі бойынша бағалауды қоса алғанда барлық көрсеткіштермен жүргізеді.

Ересек жылқыларға бонитирлеуді (бағалауды) ұрпақтарының сапасы туралы деректердің жинақталуына қарай жүргізеді.

8. 6-8 жастағы жас төлдерді көз жобамен типтілігі, дене бітімі, қоңдылығы үшін жалпы балмен (10 балдық шәкіл бойынша) бағалайды және өлшенеді. Бұл деректер биелер мен айғырларды төлінің сапасы бойынша бағалауға, сондай-ақ төлдерді асыл тұқымдық және басқа да мақсатта өсіру үшін пайдаланады.";

18-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"18. Асыл тұқымды жылқылардың тұқымдылығы мен шығу тегі құжат бойынша көрсетіледі. Құжаттамалық деректер болмаған кезде жергілікті тұқым жылқыларының шығу тегі (тұқымдылығы, қандылығы) типін бағалау, таңбасын тексеру, сондай-ақ сұрау арқылы анықталады.

Типі көз жобамен бағаланады.

Типін бағалау кезінде жылқының тұқымы және оған қойылатын заманауи талаптар ескеріледі.

Зауыттық тұқымдармен жақсартылған жылқылар мен будандар таза тұқымды жылқыға жатқызылмайды.";

47-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"47. Әрбір бонитирлеуден (бағалаудан) өткен жылқыға жеке карточка толтырылады. Жылқыларды бонитирлеу (бағалау) нәтижелерінің жиынтық ведомосі Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Агроөнеркәсіптік кешендегі мемлекеттік инспекция комитетінің аудандық аумақтық инспекциясына ағымдағы жылғы 1 қарашаға дейін ұсынылады.";

58-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"58. Төлдер арасында халықаралық жарыстардың чемпиондары, рекордшылары, жеңімпаздары бар болған кезде ұрпақтарының сапасы бойынша бағалаудың жиынтық бағасы 1 балға жоғарылайды.

Төлдер арасында бракқа шығарылған малдар болған жағдайда, ұрпақтарының сапасы бойынша бағалаудың жиынтық бағасы 1 баллға төмендетіледі.";

12-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"12. Асыл тұқымды арғы текті құсты әке-шешелерінің өнімділігі және өсіру нәтижелері бойынша бағалайды, бірақ бірінші сыныптан жоғары емес (арғы текті үйірде).";

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Торда өсірілетін терісі бағалы аңдарды асыл тұқымдық құндылығын бонитирлеу (бағалау) және өсімін молайту жөніндегі нұсқаулықта:

6-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"6. Аңдарды тек құрғақ жүн жамылғысымен жеткілікті шашыраңқы күн жарығында (күннің көзінде емес) немесе күндізгі жарық беретін шам жарығында бағалайды. Асыл тұқымды жануарларды ұстайтын фермаларда барлық жас төл, тауарлы фермаларда асыл тұқымды ядроның барлық жас төлі және күшіктері тұқымға алынған қолданыс табынның ұялас төлдері бонитирленеді (бағаланады). Сырттан келген аңдарды міндетті түрде бонитирлейді (бағалайды). Күзен, түлкі, ақ түлкі және саз құндыздар өмірінің бірінші жылы, бұлғындар – бірінші және екінші жылында бонитирленеді (бағаланады).";

13-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"13. Өлшемі мен дене бітімін бонитирлеу (бағалау). Асыл тұқымды жануарларды өсіретін фермаларда аң өлшемін дене ұзындығын өлшеу жолымен (саз құндызды – тірі салмағымен) анықтайды. Тауарлы фермаларда дене өлшемін көзбен көріп анықтайды. Тұқымға қалдырылған жас төлдің дене ұзындығы өлшенеді.

Көзбен көріп дұрыс баға беру үшін бонитирлеудің (бағалаудың) бірінші кезеңінде бірнеше қалыпты қоңды жануарларды өлшеп алған жөн. Бал бойынша қандай да бір бағалауға сәйкес келетін көрсеткіштер 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27-кестелерде келтірілген. Аңдардың сыныбын айқындау кезінде 6 және одан жоғары балға ие болған аң өлшемі мен дене бітімі 5 балға теңестіріледі.

Аңдарды азықтандыру алдында өлшейді, дене ұзындығын тұмсық шеті мен құйрық түбіне дейін дене бүгілістеріне сай келтіріп рулеткамен өлшейді.";

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Үй қояндарын асыл тұқымдық құндылығын бонитирлеу (бағалау) және өсімін молайту жөніндегі нұсқаулықта:

3-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"3. Бонитирлеу (бағалау) – үй қояндарын тұқымдылығы, дамуы (тірідей салмағы, дене бітімі), өнімділігі және басқа да көрсеткіштер бойынша кешенді бағалау жолымен олардың асыл тұқымдық құндылығын айқындау. Бонитирлеуді (бағалауды) жыл сайын, әдетте қараша және желтоқсан айларында жүргізеді. Асыл тұқымды үй қояндарын өсіретін фермаларда бонитирлеуге (бағалауға) негізгі табынның барлық аталықтары мен аналықтары, бір реттік (тексерілетін) аналықтар және селекциялық табынның үш айлық жастағы және қараша–желтоқсан айларында тұқымын алуға қалдырылған кезде бағаланатын бүкіл төлі, сондай-ақ басқа шаруашылықтарға тұқымын алуға өткізілетін төл жатады.

Тауарлы фермаларда негізгі табындағы асыл тұқымды ядроның аналық үй қояндарының барлық аталықтарын, үш айлық жасында іріктелген және қараша-желтоқсан айларында тұқымын алуға қалдырылған кездегі толықтырушы төлді бонитирлейді (бағалайды).";

3-тарау мынадай редакцияда жазылсын:

"3-тарау. Зоотехникалық талаптар

6. Дене бітімінде ақауы жоқ қояндар элита сыныбына және бірінші сыныпқа, бір ақауы бар екінші сыныпқа, дене бітімінде екі және одан да көп ақауы бар үшінші сыныпқа жатады. Кемшіліктері бар қояндарды бөліп алады және асыл тұқымды қояндарға қоспайды. Сыныбын анықтау үшін үй қояндарын түк жабынының қалыңдығы бойынша бағалау 3-кестеде келтірілген талаптарға сәйкес жүргізіледі.

3-кесте. Үй қояндарын түк жабынының қалыңдығына және теңеулеріне қарап бағалау

Сыныбы	Талабы
элита	Барлық дене бойындағы түк жабыны серпінді және икемді осьімен біркелкі, өте қалың, түгі өте қалың. "Дегелек" түбінен түк жабынын үрлегенде терінің үсті көрінбейді деуге болады, табандарында өте қалың түк бар.
бірінші	Барлық дене бойындағы түк жабыны серпінді икемді осьімен біркелкі қалың. "Дегелек" түбінен түк жабынын үрлегенде терінің үсті 2 шаршы миллиметр дейін ашылып қалады, табандарында қалың және серпінді түк бар.
екінші	Түктің қалыңдығы біркелкі емес, жонында жотасы мен бүйіріне қарағанда түбіті қалыңдау. "Дегелек" түбінен түк қабатынан үрлеген кезде 2-ден 4 шаршы миллиметрге дейін тері бетінің ауданы көрінеді. Табанының түгі сирек әрі жұмсақ.
үшінші	Түктің қалыңдығы жеткіліксіз -"Дегелек" түбінен түк жабынын үрлеген кезде 4-ден 6 шаршы миллиметрге дейін тері бетінің ауданы көрінеді. Табанында түгі сиректеу, сирек әрі жұмсақ түк,табан түктерінің қажалу белгілері бар.

7. Түк жабынының қалыңдығы және бір қалыптылығы оны қалыңдығы бойынша "дегелек" түбінен үрлеу кезінде қалыптасатын көлемін, сауырындағы, жотасы мен бөксесіндегі "дегелек" түбін салыстыра отырып айқындалады (8-сурет).

8-сурет. Дегелек әдісімен түкті жамылғының қалыңдығын анықтау.

8. Түбітті тұқымның негізгі табындағы түбіт өнімділігі, жыл бойы жиналған түбітімен бағаланады,ал көжектердің өнімділігі - 2 және 4 айлық жасында алғашқы екі жиналым бойынша, ал элита сыныбына үлкен қояндардан түбіттің 500 грамм, еркегінен – кемінде 450 грамм, бірінші сыныпқа тиісінше 450, 400 грамм, элита сыныбындағы көжектерден – 60, бірінші сыныптан 50 грамм, екінші сыныптан 40 және үшінші сыныптан -30 грамм жинағандар жатады.

9. Түк жабынының реңкі күндізгі жарықта көзбен бағаланады. Аймақтық бояуы бар үй қояндарында олардың айқындылық дәрежесін жонындағы, арқасы мен бүйіріндегі "дегелек" сипатына қарай айқындайды.

10. Үй қояндарын бөлек белгілері бойынша бағалағаннан кейін олардың кешенді белгілері бойынша жалпы сыныбын белгілейді.

11. Элита сыныбына дене бітімі мықты, таза тұқымды, барлық көрсеткіштер бойынша дене бітімінде ақауы жоқ элита бағасын алған үй қояндары жатады.

12. Бірінші сыныпқа дене бітімі мықты таза тұқымды, дене бітімінде ақауы болмаған кезде барлық көрсеткіштер бойынша алған немесе қалған белгілерін жоғары бағалау кезінде біреуі бойынша бірінші сыныптың бағасын алған үй қояндары жатады.

13. Екінші сыныпқа дене бітімі мықты, барлық белгілері бойынша екінші сыныптың бағасын алған немесе біреуі бойынша ғана,ал қалғандары бойынша одан жоғары баға алған үй қояндары жатады.

14. Үшінші сыныпқа дене бітімі мықты, барлық белгілері бойынша үшінші сыныптың бағасын алған немесе біреуі бойынша ғана, ал қалғандары бойынша одан жоғары баға алған үй қояндары жатады.

Етті терілік тұқымдағы үй қояндарына сыныпты берген кезде түбіт түсін бағалау жиынтықтағы сыныбын бір балдан артық төмендете алмайды. 15. 2-3 айлық жастағы көжектің сыныбы сол қағидалар бойынша, асыл тұқымдылығы, тірі массасы, дене бітімі, табанындағы түк жабынының қалыңдығы ескеріле отырып анықталады.Осы бонитирлеу деректерінің негізінде көжектердің қорытынды іріктеуін жүргізеді және олардың мақсатын айқындайды. Жоғары бағаланған жануарларды тұқымдық ядроны толықтыру үшін бөліп алады, бірінші және екінші сыныптағы жануарлар өндірістік топқа жіберіледі. Үшінші сыныптың үй қояндарын негізгі табынға ерекше жағдайда жібереді.

16. Тұқымдық ядроның (селекциялық топтың) қоян басын толықтыратын көжектері ұрпақ сапасы бойынша ұрғашы және еркек қояндарды тексеру кезінде алынған деректерді ескере отырып асыл тұқымды ядро жануарының көжектерінен іріктеледі. Қоян басын толықтыратын көжектерді алу үшін жұптарды іріктеу жоспарын жасау кезінде әдетте ұрғашы қояндарға ата-енелерінің ең үздік көрсеткіштерін үйлестіретін және ұрпағын көбейтетін жоғары сапалы еркек қояндарды іріктеген жөн.

17. Көжектерді тұқымдық ядро аналықтарынан 40-45 күнде бөліп алады. Қоян басын толықтыратын көжектерді бөлек отырғызғанда немесе 3 ай бұрын алдын ала таңдап алады. Еркектері мен ұрғашыларын бірінші кезекте өміршеңдігі жоғары, жақсы дамыған, тірі салмағы жоғары және дене бітімі жақсы бір анадан туған көп көжектердің ішінен таңдап алады. Осылайша таңдап алынған жануарларды өз тобын толықтыру үшін және басқаларға сату үшін пайдаланады. Шаруашылықта қалдырылатын 2-3 айлық көжектердің саны табынды толықтыруға арналған басынан шаруашылықтағы қажеттілік шамамен 1,5-2 ретке көп болуы тиіс.

18. Негізгі табынды толықтыру бір жылдың ішінде жүргізіледі. Жас аналықтарды алғаш көжектегеннен кейін, айдың соңғы күнінде негізгі (ересек) табынға, ал жас аталықтарды бес айлық жасында ауыстырады.

19. Асыл тұқымдық ядродан негізгі табындағы ең жақсы төлдерін бөліп алады.Оның мөлшері қоян басын толықтыратын көжекке деген қажеттілікке байланысты айқындалады және фермадағы негізгі табындағы қоян басының кемінде 50% құрайды.

20. Асыл тұқымдық ядродан бөлініп алынатын төлдің, шағылысу басталғанға дейін 2-3 ай бұрын жыныстық белсенділігін тексеріп алу керек. Содан соң ең үздік аталықтардың шамамен 80-85% ұрпақ сапасына тексереді. Ол үшін әр аталыққа жастары мен өнімділік сапасы бірдей 8-10 аналық іріктеледі. Аталықтардың төл бойынша сапасын алғашқы екі көжектеуінен кейін тексереді.

21. Тексерілетін аналықтардан алынған төлдерді 3-айлық кезінде асыл тұқымдық, еттілігі, дене бітімі, өміршеңдігі, тірілей салмағы, өсу жылдамдығы, жас кездегі азық шығымдылығы және табан сезімділігі көрсеткіштері бойынша бағалайды.

22. "Өте жақсы" деген бағаны ұрпағы бір жастағы асыл тұқымды ядродағы төлге талап етілетін көрсеткіштерден асып түскен аталықтар алады. "Жақсы" деген бағаны ұрпағы асыл тұқымды ядро жануарларынан алынған қатарластарының орташа көрсеткіштеріне сәйкес келетін аталықтар алады.

23. Негізгі табыннан үй қояндарын бөліп тастау кезінде қажетті талаптарға жауап бермейтін жануарлар алынып тасталады. Бұл жұмысты жыл бойы және бонитирлеу кезінде жүзеге асырады. Бонитирлеу кезінде өнімділік көрсеткіштері екінші сыныптан төмен, сапасы бойынша шаруашылықтағы жоғары талаптарына сәйкес келмейтін және ветеринариялық талаптарды қанағаттандырмайтын үш жастан асқан жануарлар (ең құндысын қоспағанда) бөлініп алынады. Сонымен қатар бір жыл ішінде алғашқы екі көжектеуінде бес көжектен кем көжек өсірген, екі жыл көжектемеген (стерильді аталықтар жағдайларын қоспағанда) аналықтар және аналықтардың 30%-дан астамы ұрықтанбай қалған аталықтар бөлініп тасталады.

24. Жұптарын іріктеу мақсаты - ұрпақтарында ата-енесінің жақсы қасиеттерін қалыптастыру және арттыру. Біркелкі (біртекті) және әр түрлі (гетерогенді) іріктеу айырады.

25. Біркелкі іріктеу ұрпағында ата-енелерінің жақсы қасиеттерін қалыптастыру және арттыру үшін қолданылады. Бұл ретте аталыққа жануарлардың өнімділігі бойынша біркелкілерін бекітеді. Біркелкі іріктеу асыл тұқымды табыны бар фермаларда және тауарлы фермалардың асыл тұқымды ядроларында қолданылады.

26. Біркелкі іріктеудің жоғары нысаны – туыстық шағылыстыру. Бұл іріктеу кейде желіні төсеу кезінде қолданылады. Әдетте, ондай жағдайларда қалыпты туыстық шағылыстыруға (3-4, 4-3, 2-5, 5-2, 4-4) жүгінеді. Туыстық шағылыстыру кезінде жануарларға ұстау, азықтандыру бойынша жақсы жағдай жасап, қатал таңдаудан өткізу қажет.

27. Әр түрлі іріктеу кезінде әр типті белгілері бар жануарларды шағылыстыруды жоспарлайды. Оң қасиеттерімен қатар нақты бір кемшіліктері бар аналықтарды ондай кемшіліктері жоқ аталықтармен шағылыстырады. Кемшіліктері әртүрлі немесе қалыпты типтен қарама-қарсы ауытқып кеткен жануарларды іріктейді.

28. Селекциялық жұмысты дұрыс ұйымдастыру мақсатында асыл тұқымдық және зоотехникалық есеп жүргізіледі.

29. Есепке алу құжаттарының бес нысаны бар:

1) негізгі табындағы аталықтың карточкасы;

2) негізгі табындағы аналықтың карточкасы;

3) негізгі табындағы мал басының ведомості;

4) өндірістік журнал, мұнда негізгі табындағы үй қояндарының нөмірі жазылады және тексерілетін жас үй қояндары тордағы орындары бойынша жазылады;

5) аталықтарын ұрпақтарының сапасы бойынша бағалау ведомості. Бұл асыл тұқымды жануарлардың фермаларында жүргізіледі. Осындай есепті жүргізуге арналған құжатқа төмендегілер жатады:

ұрпақтарын тіркеудің жинақтық актісі. Туылған көжектерді бірінші күннен бастап тексереді. Трафареткада тірі немесе өлі көжектерге санақ жүргізеді. Көжектерді туылған күнінен кейін екінші күннен бастап тіркеуге алады,деректерді жинақтық актіге және трафаретке енгізеді. Айдың соңында жинақтық актіні бухгалтерияға жібереді. Шаруашылық бухгалтерлігі тек тірі қояндарды саралайды.

аңдарды топтан топқа өткізу туралы акті, оны тек айдың соңғы күндері толтырады. Жас аналықтарды бөлгеннен кейін алғаш көжектегеннен соң, жас аталықтарды – бес айлығында негізгі табынға ауыстырады. Актіні бригадир немесе ферманың басқарушысы жасайды;

топтың ведомості. Оны дайындау пунктіне жөнелтілетін әрбір қояндар партиясына 3 данадан жасайды (ферма меңгерушісі, бригадир, зоотехник, қажет болған жағдайда мал дәрігері);

үй қояндарын есептен шығару (өлім-жітім) актісі. Қоян шаруашылығында құрамында зоотехник, мал дәрігері, ферма меңгерушісі немесе бригадирі бар комиссия болады. Құлауы немесе мәжбүрлі өлтіру салдарынан жануарды есептен шығару кезінде актіде себебі көрсетіледі. Актіні құлау немесе мәжбүрлі өлтіру күні толтырады, оны шаруашылық басшысы бекітеді. Актіде терісін пайдалану жолдары көрсетіледі(қоймаға тапсырылды немесе жойылды);

үй қояндарының қозғалысы туралы есеп. Жануарлардың келуі және есептен шығуы туралы алғашқы құжаттар мен жазба негізінде зоотехник, ферма меңгерушісі немесе бригадир жасайды;

талап-жүкқұжаты мен ерекшелігі – тиелген асыл тұқымды төлге, сондай-ақ қояндардың терісіне арналған ілеспе құжат. Ерекшелік құжатын екі данада, ал жүкқұжаты үш данада жасайды.

30. Асыл тұқымдық жұмысты жоспарлау үй қояндарының тұқымын аса маңызды шаруашылыққа пайдалы белгілері бойынша одан әрі асыл тұқымдық жетілдіру перспективаларын және әдістерін айқындау жолымен жүзеге асырылады . Асыл тұқымдық жұмыс жоспары 3-5 жылға келесі схема бойынша дайындалады:

1) шаруашылықтың жалпы мінездемесі. Бұл бөлімде үй қояндарын ұстау және азықтандыру бойынша мінездеме беріледі;

2) табын мінездемесі – табынды жасақтау, жас және жыныстық құрылымы туралы деректер келтіріледі, жануарлардың негізгі шаруашылыққа пайдалы белгілері бойынша сипаттама (тірілей массасы, түк жабынының қалыңдығы мен тегістігі, дене бітімі, түсі, жануарлардың сыныптылығы мен өнімділік қабілеті) беріледі

3) табынның генеологиялық құрылымын талдау және тізбектері мен туыстығын бағалау;

4) іріктеу және саралау жүйесі;

5) сандық және сапалық көрсеткіштердің өсу жоспары;

6) сандық және сапалық көрсеткіштердің өсуін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар.".

2. Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Мал шаруашылығы департаменті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ және орыс тілдеріндегі қағаз және электрондық түрдегі көшірмелерінің ресми жариялау және Қазақстан Республикасы Нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне қосу үшін "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберілуін;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесінің мерзімді баспа басылымдарына ресми жариялауға жіберілуін;

4) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрі

А. Мырзахметов

	Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрінің 2017 жылғы 19 шілдедегі № 301 бұйрығына 1-қосымша
	Биязылау жүнді қойларды асыл тұқымдық құндылығын бонитирлеу (бағалау) және өсімін молайту жөніндегі нұсқаулыққа 3-қосымша

Биязылау жүнді қойлардың негізгі селекциялық белгілерінің
шартты белгілері мен шифрлары

№	Селекциялық белгілер	Шартты белгілер немесе өлшем бірліктер	Селекциялық белгілер шифры
1	2	3	4
	Малдың типі мен тері қатпарлығы
	тері қатпары аз немесе мүлдем жоқ, жүн өнімділігі төмен малдар	Қ-	1
	мойны мен денесіндегі қатпарлары өте көп, жүн бағытындағы типке ауытқыған мал	Қ+	2
	жүн, ет өнімділігі бойынша тұқым стандартына сай малдар	Қ	3
2	Жүн тығыздығы – малдың бүйірі мен арқасындағы тері жігінің көлемі бойынша және қолмен ұстап анықталады
	сирек, тұқым стандартына сай емес	Т-	1
	қанағаттанарлық	Т	2
	тығыз	Т+	3
	өте тығыз	ТТ	4
3 3.1 3.2 3.3	Бүйір жүннің ұзындығы - қой жауырынының артқы жағынан, бүйірдің орта сызығынан сәл жоғары жерде созылмаған штапелді сызғышпен өлшеу арқылы анықталады, осыған қоса негізгі және тұқымдық тоқты қошқарларда жүн ұзындығы келесідей бөліктерде анықталады: жамбаста арқада бауырда	сантиметр	0,5 –ке дейін
4 4.1 4.2	жүн талшықтары жіңішкелігі микрометрде немесе сапалығында көзөлелшеммен немесе микроскоп көмегімен анықталады, және негізгі және тұқымдық тоқты қошқарларда: жамбаста арқада	микрометр	до 1
5	Жүннің біркелкілігі – бүйір және жамбас жүн талшықтары жіңішкелігінің арасындағы айырмашылық бойынша анықталады:
	біркелкілігі жеткіліксіз, бүйір мен жамбас жүн талшықтары жіңішкелігінің арасындағы айырмашылық 2 сападан немесе 4 микрометр ден (бұдан әрі – мкм) артық	БК-	1
	біркелкілігі жеткілікті, бүйір мен жамбас жүн талшықтары жіңішкелігінің арасындағы айырмашылық 1 сапаға тең немесе 2-ден 4 мкм-ге дейін	БК	2
	біркелкілігі жақсы, бүйір мен жамбас жүн талшықтары жіңішкелігінің арасындағы айырмашылық 2 мкм-ден аз	БК+	3
6	Жүннің иректілігі – малдың бүйір жүні бойынша көз өлшемімен анықталады:
	жүн иректілігі білінбейді немесе әлсіз байқалады	И-	1
	жүн иректілігі жақсы көрінеді, ұнамды пішінде, бірақ анық емес	И	2
	жүн иректілігі ұнамды пішінде, барлық жүн талшықтары ұзындығы бойына анық көрінеді	И+	3
7 7.1 7.2	Шайыр
	шайыр мөлшері
	жеткіліксіз	Ш-	1
	артық	Ш+	2
	сапасы мен мөлшері жеткілікті	Ш	3
	Шайыр түсі
	сарғыш	С	1
	ашық-сарғыш	АС	2
	ақ	А	3
8	Малдың арқасы, бауыры мен басының жүндестігі Бағалау кезінде арқасының жүндестігі жақсы малдар ұнамды болып табылады	балл	ең жоғары 5
9	Малдың дене бітімі – кешенді баға негізінде анықталады:
	нәзік	НБ	1
	сөлекет	СБ	2
	берік	ББ	3
10	Сырт пішіні – жеке дене бөліктерінің дамуына кешенді баға беру негізінде анықталады	балл	ең жоғары
11	Тірілей салмағы төмендегідей кезеңдерде анықталады:
	туылғанда (1-2 күн)	килограмм	0,5-ке дейін
	енелерінен 4-4,5 айлығында бөлінгенде	килограмм	0,5-ке дейін
	1 жасында	килограмм	0,5-ке дейін
12	Жүн түсімі Жуылмаған (табиғи) жүн түсімі бір жыл өскен жүннің (тезекті жүннен басқа) қырқу арқылы анықталған салмағы,	килограмм	0,1-ге дейін
13	Таза жүн шығымы Жуылмаған және таза жүн шығымдарының %-қ қатынасы жуылмаған жүн үлгісін жуу кезінде анықталады	%	1-ге дейін
14	Таза жүн түсімі, есептеліп анықталады	киллограмм	0,1-ге дейін
15	Малдың класы – қырқымға дейінгі бонитировкалау кезінде нұсқау бойынша анықталады:
	элита	элита	5
	бірінші класс	1	4
	екінші класс	2	3
	жарамсыз	жр	1
16	Жануардың көлемі:
	ірі	і	5
	орта	о	4
	кіші	к	3
17	Жүн жылтырлығы
	жоқ болуы	жб	2
	әлсіз	ә	3
	жақсы, жақсы көрінеді	ж	4
	күшті, анық, құбылып тұрады	к	5
18	жүн серпімділігі (цигай жүніне)
	қанағаттандыралық серпімділік	ҚС	4
	жақсы серпімділік	ЖС+	5
	серпімділік жоқ	СЖ-	3

	Қазақстан Республикасы Премьер- Министрінің орынбасары – Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрінің 2017 жылғы 19 шілдедегі № 301 бұйрығына 2-қосымша
	Биязылау жүнді қойларды асыл тұқымдық құндылығын бонитирлеу (бағалау) және өсімін молайту жөніндегі нұсқаулыққа
	4-қосымша

Биязылау жүнді қойлардың жүн талшықтары жіңішкелігі
кластарының шектері

Жүн талшықтары жіңішкелігі кластарының шектері, микрометрмен		Жүн жіңішкелігі класын микрометрге айналдыру кестесі
сапа	микрометрлер	сапа	микрометрлер
1	2	3	4
60	23,1-25,0	60	24
58	25,1-27,0	58	26
56	27,1-29,0	56	28
50	29,1-31,0	50	30
48	31,1-34,0	48	32
46	34,1-37,0	46	35
44	37,0-40,0	44	38
40	40,1-43,0	40	42
36	43,1-55,0	36	46

О внесении изменений и дополнений в приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 10 октября 2014 года № 3-3/517 "Об утверждении Инструкции по бонитировке (оценке) племенной ценности и воспроизводству животных"

Приказ Заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан - Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 19 июля 2017 года № 301. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 22 августа 2017 года № 15521

ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Внести в приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 10 октября 2014 года № 3-3/517 "Об утверждении Инструкции по бонитировке (оценке) племенной ценности и воспроизводству животных" (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 9818, опубликованный 24 декабря 2014 года в информационно-правовой системе "Әділет") следующие изменения и дополнения:

заголовок изложить в следующей редакции:

"Об утверждении инструкций по бонитировке (оценке) племенной ценности и воспроизводству животных";

Инструкцию по бонитировке (оценке) племенной ценности и воспроизводству крупного рогатого скота молочного и молочно-мясного направления, утвержденную указанным приказом:

дополнить пунктом 28 следующего содержания:

"28. Молодняк бонитируют (оценивают) с шестимесячного возраста. Класс молодняка по комплексу признаков устанавливают: по живой массе, конституции и экстерьеру, породности и происхождению (генотип), оценке бычков по собственной продуктивности, по шкале оценки крупного рогатого скота молочного и молочно-мясного направления по комплексу признаков, согласно приложению 3 к настоящей Инструкции.

Допускается бонитировка (оценка) молодняка, не достигшего шестимесячного возраста к моменту проведения бонитировки, в последующем при реализации на племенные цели.";

в Инструкции по бонитировке (оценке) племенной ценности и воспроизводству крупного рогатого скота мясного направления, утвержденной указанным приказом:

пункт 27 изложить в следующей редакции:

"27. Молодняк бонитируют (оценивают) с шестимесячного возраста. Класс молодняка по комплексу признаков устанавливают: по живой массе, конституции и экстерьеру, породности и происхождению (генотип), оценке бычков по собственной продуктивности, по шкале оценки молодняка мясного направления по комплексу признаков, согласно приложению 6 к настоящей Инструкции.

Допускается бонитировка (оценка) молодняка, не достигшего шестимесячного возраста к моменту проведения бонитировки, в последующем при реализации на племенные цели.";

пункт 33 изложить в следующей редакции:

"33. На основании материалов бонитировки (оценки) разрабатывают планы комплектования стада за счет выращивания ремонтного молодняка и покупки племенного скота. Выделяют животных для записи в племенные книги племенных животных. Разрабатываются план проведения оценки бычков по собственной продуктивности и быков по качеству потомства на следующий год.";

в Инструкции по бонитировке (оценке) племенной ценности и воспроизводству тонкорунных овец, утвержденной указанным приказом:

пункт 14 изложить в следующей редакции:

"14. В зависимости от породных особенностей и уровня продуктивности тонкорунных овец делят на третьего класса:

1) класс элита – животные по конституционально-продуктивным качествам и свойствам превосходят овец первого класса не менее, чем на 15%, полностью отвечающих стандарту породы овец;

2) первый класс – животные по своим конституционально-продуктивным признакам и свойствам соответствуют требованиям стандарта породы. В хозяйствах матки первого класса используются для получения и продажи племенного молодняка другим хозяйствам, любой организационно-правовой формы хозяйствования;

3) второй класс – животные не вполне отвечают стандарту породы, имеют некоторые недостатки в продуктивности (короткошерстные, длина шерсти короче 8 см, а также редкошерстные с плохой оброслостью брюха) значительно уступающие по живой массе овцам первого класса, но в пользовательных стадах вполне пригодны для получения товарной продукции шерсти и мяса, а в племенных, кроме того, для получения и продажи на племя улучшенных ярок.";

в Инструкции по бонитировке (оценке) племенной ценности и воспроизводства полутонкорунных овец, утвержденной указанным приказом:

пункт 4 изложить в следующей реакции:

"4. За месяц до начала бонитировки (оценки) составляется календарный план проведения бонитировки овец по каждому хозяйству, содержащему племенных животных, с учетом ветеринарно-санитарного состояния.";

пункт 13 изложить в следующей редакции:

"13. Для записи результатов индивидуальной бонитировки (оценки) полутонкорунных овец и обработки данных применяются условные обозначения по бонитировочному (оценочному) ключу полутонкорунных овец, согласно приложению 2 к настоящей Инструкции, условные обозначения и шифры основных селекционируемых признаков полутонкорунных овец, согласно приложению 3 к настоящей Инструкции и класс тонины шерстных волокон полутонкорунных овец в микрометрах, согласно приложению 4 к настоящей Инструкции.";

пункт 15 изложить в следующей редакции:

"15. Результаты индивидуальной бонитировки (оценки) полутонкорунных овец с записью градаций основных селекцинируемых признаков, индивидуальной оценки селекционируемых признаков, живой массы и настрига шерсти по каждому пробонитированному (оцененному) животному указываются в журнале индивидуальной бонитировки овец тонкорунных и полутонкорунных пород по форме, в соответствии с приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 30 апреля 2015 года № 3-3/397 "Об утверждении форм учета племенной продукции (материала) по отраслям животноводства" (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 11269).";

приложение 3 к указанной Инструкции изложить в новой редакции согласно приложению 1 к настоящему приказу;

приложение 4 к указанной Инструкции изложить в новой редакции согласно приложению 2 к настоящему приказу;

в Инструкции по бонитировке (оценке) племенной ценности и воспроизводству курдючных овец, утвержденной указанным приказом:

пункт 6 изложить в следующей редакции:

"6. Овцы курдючных пород подлежат индивидуальной или классной бонитировкам (оценкам).

Индивидуальная бонитировка (оценка) подразделяется на полную индивидуальную бонитировку и сокращенную классную бонитировку.

Полной индивидуальной бонитировке (оценке) подлежат взрослые племенные бараны-производители (основные, резервные, пробники) и элитные матки, весь приплод, полученный от маток селекционной группы и баранов, проверяемых по качеству потомства, все племенные баранчики и ярки, предназначенные для ремонта собственного стада и продажи другим хозяйствам.

Сокращенной индивидуальной бонитировке (оценке) подлежит приплод, полученный от элитных и первоклассных маток.

При сокращенной индивидуальной бонитировке (оценке) класс животного устанавливается на основании общей оценки животного по живой массе и типу телосложения, форме и величине курдюка, массы, классу и цвету шерсти.";

в Инструкции по бонитировке (оценке) племенной ценности и воспроизводства пуховых, молочных и шерстных коз, утвержденной указанным приказом:

подпункт 3) пункта 5 изложить в следующей редакции:

"3) второй класс – животные, не отвечающие по одному из признаков требованиям стандарта породы: живой массе, но пригодны к воспроизводству и дополнительно шерстные козы – настригу шерсти, длине и тонине шерсти, пуховые козы - начесу пуха, длине и тонине пуха, молочные козы – удою молока;";

подпункты 3) и 4) пункта 6 изложить в следующей редакции:

"3) второй класс – животные, не отвечающие по одному из признаков требованиям стандарта породы: шерстные козы – настригу шерсти, длине и тонине шерсти, пуховые козы – начесу пуха, длине и тонине пуха, молочные козы – удою молока;

4) третий класс – животные с неоднородной шерстью (шерстные козы), нестандартные, с пониженным содержанием пуха в шерсти (пуховые козы), недостаточной выраженностью молочного типа по экстерьеру тела и особенностям шерстного покрова (молочные козы).";

пункт 12 исключить;

в Инструкции по бонитировке (оценке) племенной ценности и воспроизводству местных и заводских лошадей, утвержденной указанным приказом:

пункты 7 и 8 изложить в следующей редакции:

"7. Первую бонитировку (оценку) проводят в возрасте 1,5 года по всем показателям, кроме молочности и оценки по качеству приплода. Эти данные используют для оценки маток и жеребцов по качеству приплода, а также при отборе молодняка для выращивания на племенные и другие цели.

Впервые бонитировка (оценка) лошадей старше 1,5 годовалого возраста производится на вновь организуемых фермах.

Вторую бонитировку (оценку) проводят в возрасте 2,5 года по всем показателям, кроме молочности и оценки по качеству приплода.

Третью бонитировку (оценку) лошадей с оценкой по всем качествам, включая оценку по молочности и приплоду, проводят в возрасте 5,5 года.

Бонитировку (оценку) полновозрастных лошадей уточняют по мере накопления данных о качестве приплода.

8. Молодняк в возрасте 6-8 месяцев оценивают визуально общим баллом (по 10-балльной шкале) за типичность, экстерьер, упитанность и взвешивают. Эти данные используют для оценки маток и жеребцов по качеству приплода, а также при отборе молодняка для выращивания на племенные и другие цели.";

пункт 18 изложить в следующей редакции:

"18. Породность и происхождение племенных лошадей указывают по документам. При отсутствии документальных данных происхождение (породность, кровность) лошадей местных пород устанавливают на основании оценки типа, проверки тавра, а также опросным методом.

Тип оценивают визуально.

При оценке типа учитывают особенность породы и современные требования к ней.

Улучшенные заводскими породами животные и помеси не относятся к чистопородным лошадям.";

пункт 47 изложить в следующей редакции:

"47. На каждую пробонитированную (оцененную) лошадь заполняется индивидуальная карточка. Сводную ведомость результатов бонитировки (оценки) лошадей хозяйство представляет в районную территориальную инспекцию Комитета государственной инспекции в агропромышленном комплексе Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан в срок до 1 ноября текущего года.";

пункт 58 изложить в следующей редакции:

"58. При наличии в приплоде чемпионов, рекордистов, победителей международных соревнований итоговая оценка по качеству потомства повышается на 1 балл.

При наличии в приплоде бракованных животных, итоговая оценка по качеству потомства снижается на 1 балл.";

пункт 12 изложить в следующей редакции:

"12. Племенную птицу прародительского стада, оценивают по продуктивности родителей и результатам выращивания (сохранности, живой массе), но не выше первого класса (прародительское стадо).";

в Инструкции по бонитировке (оценке) племенной ценности и воспроизводству пушных зверей клеточного разведения, утвержденной указанным приказом:

пункт 6 изложить в следующей редакции:

"6. Бонитируют (оценивают) зверей только с сухим волосяным покровом при хорошей освещенности рассеянным солнечным светом (не на солнце) или лампами дневного света. Бонитируются (оцениваются): на фермах, содержащих племенных животных – весь молодняк; на товарных фермах – весь молодняк племенного ядра и пометы пользовательного стада, из которых взяты щенки на племя. Обязательно бонитируют (оценивают) завезенных зверей. Норок, лисиц, песцов и нутрий бонитируют (оценивают) в первый год жизни, соболей - в первый и второй годы жизни.";

пункт 13 изложить в следующей редакции:

"13. Бонитировка (оценка) размера и телосложения. На фермах, содержащих племенных животных, размер зверя определяют путем измерения длины тела (нутрий – по живой массе). На товарных фермах размер тела определяют визуально. У оставленного на племя молодняка измеряют длину тела.

Для отработки правильной визуальной оценки рекомендуется на первом этапе бонитировки (оценки) взвесить или измерить несколько нормально упитанных животных. Показатели, соответствующие той или иной оценке в баллах, представлены в таблицах 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27. При определении классности зверей оценка размера и телосложения в 6 баллов и более приравнивается к 5 баллам. Взвешивают зверей перед кормлением, длину тела измеряют по хребту измерительной рулеткой от кончика носа до корня хвоста, следуя изгибам туловища.";

в Инструкции по бонитировке (оценке) племенной ценности и воспроизводству кроликов, утвержденной указанным приказом:

пункт 3 изложить в следующей редакции:

"3. Бонитировка (оценка) – определение племенной ценности кроликов путем комплексной оценки их по породности, развитию (живой массе, телосложению), продуктивности и другим показателям. Бонитировку (оценку) проводят ежегодно, обычно в ноябре, декабре. На фермах, содержащих племенных кроликов, бонитировке подлежат: все самцы и крольчихи основного стада, разовые (проверяемые) крольчихи и весь молодняк селекционной группы, который оценивают в возрасте трех месяцев и при оставлении на племя в ноябре – декабре, а также молодняк, реализуемый на племя в другие хозяйства.

На товарных фермах бонитируют (оценивают) всех самцов крольчих племенного ядра основного стада, ремонтный молодняк при отборе в возрасте трех месяцев и при оставлении на племя в ноябре – декабре.";

главу 3 изложить в следующей редакции:

"Глава 3. Зоотехнические требования

6. К классам элита и первый относят кроликов, не имеющих дефектов телосложения, ко второму классу – с одним дефектом, к третьему классу – с двумя и более дефектами телосложения. Кроликов, имеющих пороки, выбраковывают и к племенному использованию не допускают. Оценка кроликов по густоте волосяного покрова для определения классов проводится в соответствии с требованиями, указанными в таблице 3.

Таблица 3. Оценка кроликов по густоте волосяного покрова и его уравненности

класс	Требования
элита	Равномерный, очень густой волосяной покров по всему туловищу с упругой эластичной остью, очень густая подпушь. При раздувании волосяного покрова на дне розетки поверхность кожи почти не обнаруживается, на лапах очень густой волос
первый	Равномерно густой волосяной покров по всему туловищу с упругой эластичной остью, густая подпушь. При раздувании волосяного покрова на дне розетки поверхность кожи до 2 квадратных миллиметров, на лапах густой упругий волос
второй	Неуравненная густота опущения, более густая подпушь на огузке. При раздувании волосяного покрова на дне розетки обнаруживается поверхность кожи площадью от 2 до 4 квадратных миллиметров. На лапах более редкий и мягкий волос
третий	Недостаточная густота опущения – при раздувании волосяного покрова на дне розетки обнаруживается поверхность кожи площадью от 4 до 6 квадратных миллиметров. На лапах редкий мягкий волос, имеются признаки потертости опущения лап.

7. Густоту волосяного покрова и ее уравненность определяют глазомерно по величине площади дна "розетки", которая образуется при раздувании меха, по уравненности, густоте путем сопоставления величины "розетки" на крупе, хребте и боках (рисунок 8).

Рисунок 8. Определение густоты мехового покрова розеточным методом

8. Пуховую продуктивность основного стада пуховых пород определяют по сбору пуха за год, а продуктивность молодняка – по двум первым сборам в возрасте двух и четырех месяцев. Взрослых животных к классу элита относят при сборе пуха: у крольчих не менее 500 грамм, у самцов – не менее 450 грамм, к первому классу соответственно – 450, 400 грамм, ко второму классу соответственно – 400 и 350 грамм, к третьему классу – 300 грамм; молодняк относят к классу элита при сборе пуха – 60 грамм, к первому классу – 50 грамм, ко второму классу – 40 грамм и к третьему классу – 30 грамм.

9. Окраску волосяного покрова устанавливают глазомерно при рассеянном дневном свете. У кроликов, имеющих зонарную окраску, степень ее выраженности судят по характеру розетки на огузке, спине и боках.

10. После оценки кроликов по отдельным признакам устанавливают общий класс по комплексу признаков.

11. К классу элита относят чистопородных кроликов крепкого телосложения, получивших по всем показателям оценку элита при отсутствии дефектов телосложения.

12. К первому классу относят чистопородных кроликов крепкого телосложения, получивших оценку первого класса по всем показателям или по одному из них при наивысшей оценке остальных признаков, при отсутствии дефектов телосложения.

13. Ко второму классу относят кроликов крепкого телосложения, получивших оценку второго класса по всем признакам или по одному из них и более высокую оценку по остальным признакам.

14. К третьему классу относят кроликов крепкого телосложения, получивших оценку третьего класса по всем признакам или по одному из них и более высокую оценку по остальным признакам.

При присвоении класса кроликам мясо-шкурковых пород оценка окраски опушения не может снизить суммарную классность более чем на один балл.

15. Класс молодняка 2-3 – месячного возраста устанавливают по тем же правилам с учетом показателей породности, живой массы, телосложения, густоты волосяного покрова на лапках. На основании данных бонитировки проводят заключительный отбор кроликов и определяют их назначение. Животных, получивших высокую оценку, выделяют для пополнения племенного ядра, животные первого и второго классов поступают в производственное стадо. Кроликов третьего класса в основное стадо допускают в виде исключения.

16. Ремонтный молодняк племенного ядра (селекционной группы) формируют из приплода животных племенного ядра с учетом данных, полученных при проверке самцов и крольчих по качеству потомства. При составлении плана подбора пар для получения ремонтного молодняка к крольчихам, как правило, следует подбирать самцов высокого качества, способных сочетать и усиливать в потомстве лучшие показатели родителей.

17. Крольчат от крольчих племенного ядра отсаживают в возрасте 40-45 дней. Предварительный отбор ремонтного молодняка проводят при отсадке и в 3-месячном возрасте. Крольчих и самцов отбирают в первую очередь из многоплодных пометов, высокой жизненности, хорошей скороспелости, высокой живой массы и хорошего телосложения. Отобранных таким образом животных используют для ремонта собственного стада и продажи в другие хозяйства. Количество оставляемого в хозяйстве молодняка в 2-3-месячном возрасте превышает потребность хозяйства в поголовье для ремонта стада и его расширения примерно в 1,5-2 раза.

18. Ремонт основного стада производят в течение года. Молодых крольчих переводят в основное (взрослое) стадо после отсадки от них крольчат первого окрола на последнее число месяца, молодых самцов - в возрасте пяти месяцев.

19. В племенное ядро выделяют лучших кроликов основного стада. Размер его определяется потребностью в ремонтном молодняке и составляет не менее 50% поголовья кроликов основного стада на ферме.

20. Самцов, выделяемых в племенное ядро, желательно за 2-3 месяца до начала случки проверяют на половую активность. Затем примерно 80-85% лучших самцов проверяют по качеству потомства. Для этого к каждому самцу подбирают 8-10 крольчих, одинаковых по возрасту и продуктивным качествам. Проверяют самцов по качеству молодняка первых двух окролов.

21. Молодняк, полученный от крольчих, покрытых проверяемыми самцами, оценивают в 3-месячном возрасте по показателям породности, мясистости, телосложению, жизнеспособностью, по живой массе, скорости роста и оплате корма в раннем возрасте, а также по опушению лап.

22. Оценку "отлично" получают самцы, потомство от которых превосходит по требуемым показателям одновозрастной молодняк племенного ядра. Оценку "хорошо" получают самцы, потомство от которых соответствует средним показателям сверстников, полученных от животных племенного ядра.

23. При выбраковке кроликов из основного стада удаляют тех животных, которые не отвечают необходимым требованиям. Эту работу проводят в течение всего года и при бонитировке. При бонитировке выбраковывают животных, имеющих показатели продуктивности ниже третьего класса, животных старше трех лет (за исключением особо ценных), не соответствующих по качеству возросшим требованиям хозяйства и не удовлетворяющих ветеринарным требованиям. Кроме того, в течение года выбраковывают крольчих, вырастивших менее пяти крольчат в каждом из двух первых окролов, дважды пропустовавших (кроме случаев, вызванных стерильностью самцов), и самцов, после покрытия которыми свыше 30% крольчих остаются неоплодотворенными.

24. Целью подбора пар является закрепление и усиление в потомстве положительных качеств родителей. Различают подбор однородный (гомогенный) и разнородный (гетерогенный).

25. Однородный подбор применяют тогда, когда хотят закрепить и усилить в потомстве положительные качества родителей. При этом к самцу прикрепляют однородных по продуктивности животных. Однородный подбор применяют в основном в фермах, с племенным стадом и племенных ядрах товарных ферм.

26. Высшая форма однородного подбора – родственное спаривание. Этот подбор иногда применяют при закладке линий. Обычно в этих случаях прибегают к умеренным родственным спариваниям (3-4, 4-3, 2-5, 5-2, 4-4). При проведении родственных спариваний животным следует создавать лучшие условия содержания, кормления, проводить жесткую выбраковку.

27. При разнородном подборе планируют спаривание животных с разнотипными признаками. Крольчих, имеющих наряду с положительными качествами и определенные недостатки, спаривают с самцом, лишенным этих недостатков. Подбирают животных с разными недостатками или с противоположными отклонениями от нормального типа.

28. В целях правильной организации селекционной работы проводится племенной и зоотехнический учет.

29. Существует пять форм учетных документов:

1) карточка самца основного стада;

2) карточка крольчихи основного стада;

3) ведомость поголовья основного стада;

4) производственный журнал, в котором записывают номера крольчих основного стада и проверяемых молодых самок в порядке занимаемых клеток;

5) ведомость оценки самцов по качеству потомства. Ведется она на фермах, содержащих племенных животных. К документам для такого учета относятся:

накопительный акт регистрации приплода. Родившихся крольчат осматривают в первый день. На трафаретке отмечают количество живых или мертвых крольчат. Регистрируют крольчат на второй день после рождения, данные заносят в накопительный акт и на трафаретку. По окончании месяца накопительный акт представляют в бухгалтерию. Бухгалтерия хозяйства приходует только живых кроликов;

акт на перевод животных из группы в группу, который составляют на последнее число месяца. Молодых крольчих переводят в основное стадо после отсадки от них крольчат первого окрола, молодых самцов – в возрасте пяти месяцев. Акт составляет бригадир или управляющий фермой;

гуртовая ведомость. Ее составляют в трех экземплярах на каждую партию кроликов, отправляемых на заготовительные пункты (заведующим фермой, бригадиром, зоотехником, в необходимых случаях ветеринарным врачом);

акт о выбытии кроликов (забой, падеж). Составляет комиссия в составе зоотехника, ветеринарного врача, заведующего фермой или бригадира, кроликовода. При выбытии животного вследствие падежа или вынужденного забоя в акте указывается причина. Акт составляют в день падежа или вынужденного забоя, утверждает его руководитель хозяйства. В акте указывают использование шкурки (сдана на склад, уничтожена);

отчет о движении кроликов. Составляет зоотехник, заведующий фермой или бригадир в двух экземплярах на основании первичных документов и записи о прибытии и выбытии животных;

требование-накладная и спецификация – сопроводительный документ на отгруженный племенной молодняк, а также шкурки кроликов. Составляют спецификацию в двух экземплярах, а накладную в трех экземплярах.

30. Планирование племенной работы осуществляется путем определения перспектив и методов дальнейшего племенного совершенствования пород кроликов по важнейшим хозяйственно-полезным признакам. Планы племенной работы составляют на 3-5 лет по следующей примерной схеме:

1) общая характеристика хозяйства. В этом разделе дается характеристика условий содержания и кормления кроликов;

2) характеристика стада – приводятся данные о комплектовании стада (откуда завезены кролики), возрастной и половой структуре, дается характеристика животных по основным хозяйственно-полезным признакам (живая масса, густота и уравненность волосяного покрова, телосложение, окраска, классность животных и воспроизводительная способность);

3) анализ генеалогической структуры стада и оценка линий и семейств;

4) система отбора и подбора;

5) планы роста количественных и качественных показателей;

6) мероприятия по обеспечению роста количественных и качественных показателей.".

2. Департаменту животноводства Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации настоящего приказа направление его копии в бумажном и электронном виде на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации" для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

3) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа направление его копии на официальное опубликование в периодические печатные издания;

4) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра сельского хозяйства Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие после дня его первого официального опубликования.

Заместитель Премьер-Министра Республики Казахстан – Министр сельского хозяйства Республики Казахстан

А. Мырзахметов

	Приложение 1 к приказу Заместителя Премьер- Министра Республики Казахстан –Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 19 июля 2017 года № 301
	Приложение 3 к Инструкции по бонитировке (оценке) племенной ценности полутонкорунных овец

Условные обозначения и шифры основных селекционируемых признаков полутонкорунных овец

№	Селекционируемые признаки	Условные обозначения или единицы измерения	Шифры селекционируемых признаков
1	2	3	4
1	Тип животного и складчатость кожи
	животные с недостаточным запасом кожи, бесскладчатые при невысокой шерстной продуктивности	С-	1
	животные с повышенной складчатостью на шее и туловище, уклоняющиеся к шерстному типу	С+	2
	животные, отвечающие стандарту породы по выраженности шерстной и мясной продуктивности	С	3
2	Густота шерсти - определяется на ощупь и по величине кожного шва на бочке и спине
	редкая не отвечающая стандарту породы	М-	1
	удовлетворительная	М	2
	густая	М+	3
	очень густая	ММ	4
3 3.1 3.2 3.3	Длина шерсти на бочке - определяется линейкой высота нерастянутого штапеля несколько выше средней линии бочка животного непосредственно за лопаткой кроме того, у основных и ремонтных баранов: на ляжке на спине на брюхе	сантиметр	до 0,5
4 4.1 4.2	Тонина шерстных волокон в микрометрах или в качествах определяется глазомером или с помощью микроскопа на бочке кроме того, у основных и ремонтных баранов: на ляжке на спине	микрометр	до 1
5	Уравненность шести по руну - определяется по разнице в толщине волокон на бочке и ляжке:
	шерсть неуравненная, разница в тонине волокон бочка и ляжки свыше 2 качества или 4 микрометр (далее – мкм)	У-	1
	шерсть уравненная, разница в тонине волокон бочка и ляжки 1 качества или от 2 до 4 мкм	У	2
	шерсть хорошо уравненная, разница в тонине волокон бочка и ляжки менее 2 мкм	У+	3
6	Извитость шерсти - определяется на бочке глазомерно:
	смытый характер извитости, извитки отсутствуют или слабо просматриваются	И-	1
	извитки желательной формы хорошо просматриваются, но не четко выражены	И	2
	извитки желательной формы, ясно выражены по всей длине штапеля	И+	3
7 7.1 7.2	Жиропот
	Количество жиропота
	недостаток	Ж-	1
	избыток	Ж+	2
	нормальное количество и качество	Ж	3
	Цвет жиропота
	кремовый	К	1
	светлокремовый	С	2
	белый	Б	3
8	Оброслость спины, брюха и морды при оценке предпочтение дается животным с хорошей оброслостью спины	балл	максимум 5
9	Костяк - определяется на основе совокупной оценки:
	костяк нежный	Н	1
	костяк массивный, грубый	Г	2
	костяк·хорошо развитый, но не грубый	К	3
10	Экстерьер - определяется на основе совокупной оценки развития отдельных статей	балл	максимум
11	Живая масса определяется в возрасте:
	при рождении (1-2 дня)	килограмм	до 0,5
	при отъеме от маток в 4-4,5 месяца	килограмм	до 0,5
	1 год	килограмм	до 0,5
12	Настриг шерсти Настриг немытой шерсти (в оригинале) вся масса остриженной шерсти годового роста безкизячной	килограмм	до 0,1
13	Выход чистой шерсти % выхода чистой шерсти от немытой устанавливается при промывке образца, грязной шерсти	(%)	до 1
14	Настриг чистой шерсти устанавливается расчетным способом	килограмм	до 0,1
15	Класс животного - устанавливается по инструкции во время бонитировки (оценки) до стрижки:
	элита	элита	5
	первый класс	1	4
	второй класс	2	3
	брак	брак	1
16	Величина животного:
	крупный	Кр	5
	средний	Ср	4
	мелкий	Мл	3
17	Блеск шерсти (люстра)
	отсутствует	БО	2
	слабый	Б-	3
	хороший, нормально выраженный	Б	4
	резкий, четкий, переливающийся	Б+	5
18	Упругость шерсти (для цигайской шерсти)
	нормальная упругость	УП	4
	хорошая упругость	УП+	5
	не имеет упругости	УП-	3

	Приложение 2 к приказу Заместителя Премьер- Министра Республики Казахстан –Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 19 июля 2017 года № 301
	Приложение 4 к Инструкции по бонитировке (оценке) племенной ценности полутонкорунных овец

Класс тонины шерстных волокон полутонкорунных овец в микрометрах

Границы класса тонины шерстных волокон в микрометрах		Таблица перевода класса тонины шерсти в микрометры
качество	микрометры	качество	микрометры
1	2	3	4
60	23,1-25,0	60	24
58	25,1-27,0	58	26
56	27,1-29,0	56	28
50	29,1-31,0	50	30
48	31,1-34,0	48	32
46	34,1-37,0	46	35
44	37,0-40,0	44	38
40	40,1-43,0	40	42
36	43,1-55,0	36	46