Газ және газбен жабдықтау саласындағы нормативтік-техникалық құжатты бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2017 жылғы 29 желтоқсандағы № 491 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2018 жылғы 26 ақпанда № 16429 болып тіркелді.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 19 қыркүйектегі № 994 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі туралы ереженің 16-тармағының 32) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда - ҚР Энергетика министрінің 23.08.2021 № 272 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Қоса беріліп отырған Газдың жұмыс параметрлерін стандартты жағдайларға келтіру жолымен корректорларсыз есепке алу аспаптарының көрсеткіштерін қайта есептеу әдістемесі бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Газ өнеркәсібін дамыту департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ және орыс тілдеріндегі қағаз және электрондық түрдегі көшірмелерін ресми жариялау және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің Эталондық бақылау банкіне енгізу үшін "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмелерін мерзімді баспасөз басылымдарында ресми жариялауға жіберуді;

4) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

5) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 2) 3) және 4) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді беруді қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының энергетика вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Энергетика министрі

Қ. Бозымбаев

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Инвестициялар және даму министрі

_____________ Ж. Қасымбек

201__ жылғы "__" __________

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Ұлттық экономика министрі

_____________ Т. Сүлейменов

201__ жылғы "__" __________

Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2017 жылғы 29 желтоқсандағы № 491 бұйрығымен бекітілген

Газдың жұмыс параметрлерін стандартты жағдайларға келтіру жолымен корректорларсыз есепке алу аспаптарының көрсеткіштерін қайта есептеу әдістемесі 1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Газдың жұмыс параметрлерін стандартты жағдайларға келтіру жолымен корректорларсыз есепке алу аспаптарының көрсеткіштерін қайта есептеу әдістемесі (бұдан әрі - Әдістеме) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 19 қыркүйектегі № 994 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі туралы ереженің 16-тармағы 16) тармақшасына сәйкес әзірленді және "Газдар. Көлемді анықтауға арналған шарттар 2939-63 МемСт" (бұдан әрі - 2939-63 МемСт) сәйкес газдың жұмыс параметрлерін стандартты жағдайларға келтіру жолымен корректорларсыз есепке алу аспабының (бұдан әрі - ЕАА) көрсеткіштерін қайта есептеуге арналған.

2. Әдістеме үй-жайлардың сыртына орнатылатын газды есепке алудың тұрмыстық аспаптарының көмегімен тауарлық газды есептеу кезінде қолданылады.

2-тарау. Газдың жұмыс параметрлерін стандартты жағдайларға келтіру жолымен корректорларсыз есепке алу аспаптарының көрсеткіштерін қайта есептеу

3. Газ тарату станциясы арқылы газ бөлу жүйесіне берілетін табиғи газдың есебі газды есепке алу аспабы арқылы жүргізіледі, онда өтетін газдың нақты көлемі температура бойынша стандартты жағдайлар кезіндегі көлемдерге келтіріледі, нақтылай алғанда tcm= 20°С (293,15°К) және Р = 760 миллиметр сынап бағанасы (101325 Па) (бұдан әрі – стандартты жағдайлар). 2939-63 МемСТ-ға сәйкес газды коммерциялық есепке алу тораптарында және есепке алу аспабында газды есепке алуды әділ бағалау үшін оларды стандартты жағдайлар кезіндегі көлемдерге қайта есептеп, газ көлемдерін түзетуді жүргізу қажет.

4. Тұтынушыларға жеткізілетін газ көлемінің есепке алынуы 2939-63 МемСТ-ға сәйкес газ көлемі бойынша корректорлары бар аспаптарды қолдана отырып жүргізіледі.

Корректорларсыз аспаптарды қолдана отырып, тұтынушыларға жеткізілетін газдың көлемін температура және қысым бойынша түзету осы Әдістеме талаптарына сәйкес есептік әдіспен жүргізіледі.

Коммуналдық-тұрмыстық және тұрмыстық тұтынушыларға газды өткізу температура және қысым бойынша корректорлары бар және корректорларсыз аспаптарды қолдана отырып, есепке алу аспаптары бойынша жүргізіледі.

5. Тұтынушылармен жұмыс кезінде есепті кезеңдегі стандартты жағдайда жеткізілген газ көлемін қайта есептеуге арналған орташа айлық түзету коэффициенттері қолданылады.

Жеткізілген газдың көлемі анықталатын, жеткізуші мен тұтынушы арасында жеткізілген газ үшін өзара есеп айырысулар жүргізілетін кезең есепті кезең деп аталады. Есепті кезең айдың 1-ші күнінен бастап соңғы күніне дейін есепке алынатын бір күнтізбелік айға тең.

6. Есепті айдағы жеткізілген газ көлемдерін стандартты жағдайларда (2939-63 МемСТ бойынша) қайта есептеуге арналған түзету коэффициенттері барометрлік қысымның өңірлік мәні мен сыртқы ауаның орташа айлық температурасын есепке ала отырып, келесі формула бойынша есептеледі:

мұнда, к – жеткізілген газ көлемдерін стандартты жағдайларға қайта есептеуге арналған түзету коэффициенті;

0,0029 – 293,15°К тең стандартты температураны және 101325 Па тең стандартты қысымды бөлу кезінде алынған стандартты жағдайларға келтіру коэффициенті;

Рг – тұрмыстық тұтынушыларға берілетін газдың артық қысымы (2000 Па)

Р6 – метеорологиялық қызметтің тиісті өңірлік бөлімшесінің деректерімен анықталатын газбен жабдықтау ауданындағы барометрлік қысым Па;

273,15 – Цельсия шкаласы бойынша градустардағы температура мәнін Кельвин термодинамикалық температурасына ауыстыру коэффициенті;

tг – аспаптағы газдың орташа температурасы ЕАА орналасқан орнына байланысты есепті кезең үшін (2) формула бойынша есептеледі немесе аспап арқылы өтетін газ температурасының анықтамаларына немесе осы

Әдістемеге 1 және 2 қосымшаларға сәйкес (2) формула бойынша есептелген сыртқы ауа температурасына қатысты tг аспаптағы газ температурасының шамасына сәйкес қабылданады.

Аспап сыртқа орнатылған жағдайда ЕАА-дағы газдың температурасы осы Әдістемеге 1-қосымшаға сәйкес сыртқы ауаның температурасына теңеледі.

7. Сыртқы ауа температурасына қатысты tг аспаптағы газ температурасының мәндері келесі формула бойынша анықталады:

tг = tв + (tcp - tв) e-Shu, (2)

мұнда, Shu = 0,546 – болат құбыр кірмелерге арналған Шухов саны;

е = 2,72 - натуралды логарифм негіздемесі;

tср – айдағы сыртқы ауаның орташа температурасы, метеорологиялық қызметтің тиісті өңірлік бөлімшесімен берілген нақты деректер бойынша қабылданады;

tв – ауаның орташа температурасы, 20°С.

Сыртқы ауа температурасына байланысты орташа мәндер қатары үшін (2) формула бойынша есептелген аспаптағы газ температурасының шамасы tг осы Әдістемеге 2-қосымшада келтірілген.

8. Ай сайынғы коэффициенттерді есептеу кезінде есепті кезеңдегі тиісті өңірдің температурасы мен барометрлік қысымы бойынша нақты орташаландырылған деректер қолданылады. Нақты деректер шарт негізінде метеорологиялық қызметтің тиісті өңірлік бөлімшесімен беріледі.

9. Өтемақы төленетін газдың көлемі м3 келесі формула бойынша анықталады:

DV = (к - 1) · VЕАА, (3)

мұнда, VЕАА – ЕАА көрсеткіштері бойынша бір айдағы газ тұтыну көлемі.

Сонымен қатар тұтынушылармен өзара есеп айырысу кезінде қолданылатын стандартты жағдайлардағы түзетілген газ көлемін келесі формула бойынша анықтауға болады:

Vcm = к·VЕАА (4)

Vcm – стандартты жағдайлардағы газ көлемі.

Газдың жұмыс параметрлерін стандартты жағдайларға келтіру жолымен корректорларсыз есепке алу аспаптарының көрсеткіштерін қайта есептеу әдістемесіне 1-қосымша

Есепке алу аспабы орналасқан жердің есебімен ол арқылы өтетін газ температурасын анықтау

Есепке алу аспабының орналасқан жері	Есепке алу аспабындағы газдың температурасы, tг °С		Түзету коэффициенті, к
	Жылыту кезеңінде (қазаннан бастап сәуір айын қоса алғанда)	Жазғы кезең (мамырдан бастап қыркүйекті қоса алғанда)
Сыртқа орнатылуы	tср	tср	(1) формула бойынша есептеледі

Газдың жұмыс параметрлерін стандартты жағдайларға келтіру жолымен корректорларсыз есепке алу аспаптарының көрсеткіштерін қайта есептеу әдістемесіне 2-қосымша

(2) формула бойынша есептелген, сыртқы ауаның температурасына байланысты tг аспаптардағы газ температурасының мәндері

Мәні tcp	Мәні tг	Мәні tcp	Мәні tг
36,0	29,3	-1,0	7,8
34,0	28,1	-2.0	7,3
32,0	26,9	-3,0	6,7
30,0	25,8	-4,0	6,1
28,0	24,6	-5,0	5,5
26,0	23,5	-6,0	4,9
24,0	22,3	-7,0	4,4
22,0	21,2	-8,0	3,8
20,0	20,0	-9,0	3,2
18,0	18,8	-10,0	2,6
16,0	17,7	-12,0	1,5
14,0	16,5	-14,0	0,3
12,0	15,4	-16,0	-0,8
10,0	14,2	-18,0	-2,0
9,0	13,6	-20,0	-3,2
8,0	13,1	-22,0	-4,3
7,0	12,5	-24,0	-5,5
6,0	11,9	-26,0	-6,6
5,0	11,3	-28,0	-7,8
4,0	10,7	-30,0	-9,0
3,0	10,2	-32,0	-10,1
2,0	9,6	-34,0	-11,3
1,0	9,0	-36,0	-12,4
0,0	8,4	-38,0	-13,6

On approval of the technical standard document in the field of gas and gas supply

Order of the Minister of Energy of the Republic of Kazakhstan of December 29, 2017 No. 491. Registered with the Ministry of Justice of the Republic of Kazakhstan on February 26, 2018 No. 16429.

Unofficial translation

In accordance with subparagraph 32) of Paragraph 16 of the Regulations on the Ministry of Energy of the Republic of Kazakhstan, approved by the Decree of the Government of the Republic of Kazakhstan dated September 19, 2014 No. 994, I HEREBY ORDER:

Footnote. Preamble - as amended by the order of the Minister of Energy of the Republic of Kazakhstan dated .23.08.2021 No. 272 (shall be enforced ten calendar days after the day of its first official publication).

1. To approve the appended Methodology for recalculation of readings of meters without gas volume correctors by adjusting gas operational parameters to standard conditions.

2. In accordance with the procedure established by the legislation of the Republic of Kazakhstan, the Department of Gas Industry Development of the Ministry of Energy of the Republic of Kazakhstan shall:

1) ensure state registration of this order by the Ministry of Justice of the Republic of Kazakhstan;

2) within ten calendar days of the state registration of this order, send its Kazakh and Russian hard and soft copies to the Republican Center of Legal Information of the Ministry of Justice of the Republic of Kazakhstan Republican State Enterprise with the Right of Economic Management for its official publication and inclusion to the Reference Control Bank of Regulatory Legal Acts of the Republic of Kazakhstan;

3) within ten calendar days of the state registration of this order, send its copy to periodicals for its official publication;

4) place this order on the official website of the Ministry of Energy of the Republic of Kazakhstan;

5) within ten working days of the state registration of this order by the Ministry of Justice of the Republic of Kazakhstan, submit information on the implementation of measures, provided for in subparagraphs 1), 2) and 3) of this paragraph, to the Legal Department of the Ministry of Energy of the Republic of Kazakhstan.

3. Control over execution of this order shall be entrusted to the supervising vice-minister of energy of the Republic of Kazakhstan.

4. This order shall take effect upon the expiry of ten calendar days after the day of its first official publication.

Minister of Energy of the Republic of Kazakhstan

K. Bozumbayev

“AGREED”

Minister of Investments and Development

of the Republic of Kazakhstan

___________ Zh. Kassymbek

"___" _________ 201_

“AGREED”

Minister of National Economy

of the Republic of Kazakhstan

___________ T. Suleimenov

"___" _________ 201_

Approved by order № 491 as of December 29,2017 of the Minister of Energy of the Republic of Kazakhstan

Methodology for recalculation of readings of meters without gas volume correctors by adjusting gas operational parameters to standard conditions Chapter 1. General provisions

1. This Methodology for recalculation of readings of meters without gas volume correctors by adjusting gas operational parameters to standard conditions (hereinafter referred to as the Methodology) was developed in accordance with subparagraph 16) of paragraph 16 of the Regulation on the Ministry of Energy of the Republic of Kazakhstan, approved by Resolution № 994 as of September 19, 2014 of the Government of the Republic of Kazakhstan, and is intended for recalculation of readings of a meter without gas volume correctors (hereinafter referred to as the meter) by adjusting gas operational parameters to standard conditions in accordance with NS (National Standard) 2939-63 “Gases. Conditions for volume determination” (hereinafter referred to as NS 2939-63).

2. The methodology is applied to meter commercial gas using household gas meters installed outdoors.

Chapter 2. Recalculation of readings of meters without gas volume correctors by adjusting gas operational parameters to standard conditions

3. Commercial gas supplied to the gas distribution system through the gas distribution station is metered with the help of the meters, where actual volumes of the flowing gas are adjusted to volumes under standard temperature conditions, namely t_cm= 20^°С (293,15°К) and P = 760 mm Hg (101325 Pa) (hereinafter referred to as standard conditions). In accordance with NS 2939-63, objective assessment of gas metering at commercial gas metering stations and by the meter requires the correction of gas volumes by way of their recalculation to volumes under standard conditions.

4. The volume of gas supplied to consumers is metered with the help of the meters with gas volume correctors in accordance with NS 2939-63.

The volume of gas supplied to consumers with the help of the meters without temperature and pressure correctors is adjusted using the calculation method in accordance with the requirements of this Methodology.

Gas is sold to household and domestic consumers using the meters with correctors and those without temperature and pressure correctors.

5. When servicing consumers, average monthly correction factors are used to recalculate the volumes of gas supplied to standard conditions for a settlement period.

The settlement period is a time period for which the volume of gas supplied is determined, mutual settlements between the supplier and the consumer are made for the gas supplied. The settlement period is one calendar month running from the 1^st day of a month through its last day.

6. Correction factors for recalculation of volumes of gas supplied to standard conditions (according to NS 2939-63) for a settlement month are calculated with account of the regional value of barometric pressure and the average monthly outdoor temperature using the formula:

where к – is the correction factor for recalculation of volumes of gas supplied to standard conditions;

0,0029 - is the standard conditions adjustment factor, obtained by dividing the standard temperature equal to 293,15°К and the standard pressure equal to 101325 Pa;

Р_г – is excess pressure of gas supplied to household consumers (2000 Pa);

Р_б – is barometric pressure in a region of gas supply, Pa, determined according to the data of a relevant territorial unit of the Meteorological Office;

273,15 – is the factor for converting Celsius temperature values to units of thermodynamic temperature in Kelvin;

t_г – is the average gas temperature in the meter, which is calculated using the formula (2) for a settlement period depending on the meter’s location or adopted based on the measurements of the temperature of gas flowing through the meter with account of its location, or gas temperature values in the meter t_г depending on outdoor temperature, which is calculated using the formula (2) according to appendices 1 and 2 to this Methodology.

In the case of outdoor location of the meter, the gas temperature in the meter is considered to be equal to the outdoor temperature, according to Appendix 1 to this Methodology.

7. The values of the gas temperature in the meter t_г, depending on the outdoor temperature, are determined using the formula:

where Shu = 0,546 - is the Shukhov number for bushings from steel pipes;

е = 2,72 – is the base of the natural logarithm;

t_ср – is the average outdoor temperature for a month is adopted based on the actual data provided by a relevant territorial unit of the Meteorological Office;

t_в – is the average air temperature, 20°С.

The values of gas temperature in the meter t_г, depending on the outdoor temperature, calculated using the formula (2) for a number of average values, are presented in Appendix 2 to this Methodology.

8. When calculating monthly factors, the actual averaged data on the temperature and barometric pressure of a relevant region are applied for a settlement period. A relevant territorial unit of the Meteorological Office submits actual data on the basis of a contract.

9. The gas volume to be compensated, m3, is determined using the formula:

where

V_пу - is gas consumption per month according to meter readings.

It is also possible to determine the corrected volume of gas under standard conditions, used for mutual settlements with consumers, using the formula:

- gas volume under standard conditions.

Appendix 1 to the Methodology for recalculation of readings of meters without gas volume correctors by adjusting gas operational parameters to standard conditions

Determination of the temperature of gas flowing through the meter with account of its location

The meter’s location	Gas temperature in the meter, tг °С		Correction factor, к
	in the heating season (from October through April)	in summertime (from May through September)
Outdoor location	tср	tср	To be calculated using the formula (1)

Appendix 2 to the Methodology for recalculation of readings of meters without gas volume correctors by adjusting gas operational parameters to standard conditions

Values of gas temperature in the meters t_г depending on outdoor temperature, calculated using the formula (2)

Values tcp	Values tг	Values tcp	Values tг
36.0	29.3	-1.0	7.8
34.0	28.1	-2.0	7.3
32.0	26.9	-3.0	6.7
30.0	25.8	-4.0	6.1
28.0	24.6	-5.0	5.5
26.0	23.5	-6.0	4.9
24.0	22.3	-7.0	4.4
22.0	21.2	-8.0	3.8
20.0	20.0	-9.0	3.2
18.0	18.8	-10.0	2.6
16.0	17.7	-12.0	1.5
14.0	16.5	-14.0	0.3
12.0	15.4	-16.0	-0.8
10.0	14.2	-18.0	-2.0
9.0	13.6	-20.0	-3.2
8.0	13.1	-22.0	-4.3
7.0	12.5	-24.0	-5.5
6.0	11.9	-26.0	-6.6
5.0	11.3	-28.0	-7.8
4.0	10.7	-30.0	-9.0
3.0	10.2	-32.0	-10.1
2.0	9.6	-34.0	-11.3
1.0	9.0	-36.0	-12.4
0.0	8.4	-38.0	-13.6