Шағымдарды қарау қағидаларын бекіту туралы

Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 2023 жылғы 20 қаңтардағы № 3 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2023 жылғы 23 қаңтарда № 31748 болып тіркелді.

"Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл туралы" Қазақстан Республикасы Конституциялық Заңының 7-бабы 14) тармақшасының екінші абзацына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Шағымдарды қарау қағидалары бекітілсін.

2. Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталық Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің ресми интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталық басшысының міндетін атқарушы А.С. Умаровқа жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл

А. Ластаев

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Бас прокуратурасы

2023 жылғы 20 қаңтардағы № 3 Бұйрықпен бекітілген

Шағымдарды қарау қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Шағымдарды қарау қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл туралы" Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының (бұдан әрі – Конституциялық Заң) 7-бабы 14) тармақшасының екінші абзацына сәйкес әзірленді және Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің (бұдан әрі – Уәкіл) шағымдарды қарау тәртібін айқындайды.

2. Осы Қағидаларда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

1) өтініш беруші - Қазақстан Республикасының азаматтары және Қазақстан Республикасының аумағындағы шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар, олардың өкілдері, сондай-ақ Конституциялық заңда көзделген жағдайларда қоғамдық бірлестіктер;

2) шағым - өтініш берушілердің құқықтары мен бостандықтарының бұзылуы туралы жазбаша немесе ауызша (жеке қабылдау арқылы) өтініші;

3) шағымды қарау - Уәкілмен, оның өкілімен немесе Адам құқықтары жөніндегі орталықпен (бұдан әрі – Жұмыс органы) өз құзыреті шегінде Конституциялық заңға және осы Қағидаларға сәйкес шешім қабылдауы;

4) шағымды тіркеу - есепке алу ақпараттық құжатында шағымның мазмұны бойынша қысқаша деректерді тіркеу және келіп түскен әрбір шағымға тіркеу нөмірін беру.

3. Уәкіл және оның тиісті облыстағы, республикалық маңызы бар қаладағы, астанадағы өкілі (бұдан әрі – Өкіл) өз құзыреті шегінде өтініш берушілердің жеке және (немесе) өкілдер арқылы берген шағымдарын қарайды.

Азаматтың құқықтарын қорғау мақсатында және оның жазбаша келісімімен қоғамдық бірлестіктер Уәкілге немесе оның өкіліне жүгіне алады.

4. Уәкіл Қазақстан Республикасы Президентінің әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) және шешімдеріне шағымдарды қарамайды.

5. Уәкілдің өкілдері шағымдарды қарау жөніндегі өз өкілеттіктерін өздерінің функционалдық міндеттері шеңберінде және Уәкілдің тапсырмасы бойынша осы Қағидаларда көзделген тәртіппен жүзеге асырады.

Уәкілдің өкілдері осы Қағидаларда белгіленген жағдайларды қоспағанда, тиісті облыста, республикалық маңызы бар қалада, астанада тұрақты немесе уақытша тұратын (тіркелген), олар бойынша тиісті жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органдарының, лауазымды адамдардың позициялары берілмеген өтініш берушілердің шағымдарын қарайды.

Осы тармақта көзделген өтініш берушілердің шағымдарын Уәкілмен қарауы мүмкін.

6. Осы Қағидалардың 5-тармағында көрсетілген өтініш берушілердің қайталама шағымдарын Уәкіл қарайды.

7. Ерекше қоғамдық маңызы бар жағдайларда, оның ішінде адамдар тобының, кәмелетке толмағандардың, әрекетке қабілетсіз және әрекет қабілеті шектеулі адамдардың, сондай-ақ адамдардың өзге де әлеуметтік осал санаттарының құқықтары мен мүдделерін сақтау мәселелері бойынша шағымды қарауды Уәкіл жүзеге асырады.

Осы тармақта көзделген жағдайларда шағымды қарау Уәкілетпен оның өкіліне тапсырылуы мүмкін.

8. Жұмыс органы осы Қағидаларда көзделген тәртіппен Уәкілдің тапсырмасы бойынша шағымдарды қарау жөніндегі өз өкілеттіктерін жүзеге асырады.

9. Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінде белгіленген әкімшілік рәсімдердің тәртібі Конституциялық заңмен және осы Қағидалармен реттелетін қатынастарға қолданылмайды.

10. Осы Қағидаларда өтініш берушілердің шағымдарын қарауға байланысты емес Жұмыс органының әкімшілік рәсімдерінің тәртібі реттелмейді.

2-тарау. Жазбаша өтініш нысанында келіп түскен шағымдарды қарау тәртібі

1-параграф. Шағымға қойылатын жалпы талаптар

11. Шағымда өтініш берушінің тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілсе) және тұрғылықты жері немесе жұмысы туралы мәліметтер, өтініш берушінің пікірінше, оның құқықтары мен бостандықтарын бұзған немесе бұзған шешімдердің немесе әрекеттердің (әрекетсіздіктің) мәнін баяндау болуға тиіс.

12. Шағымға өтініш берушінің дәлелдерін растайтын құжаттар мен өзге де материалдар қоса беріледі.

2-параграф. Шағымды қабылдау, тіркеу, қайтару және кері қайтарып алу

13. Осы Қағидаларда белгіленген тәртіппен берілген шағым қабылдануға, тіркелуге, есепке алынуға және қаралуға тиіс.

14. Шағым түскен күні белгіленген жұмыс уақытында тіркеледі.

Егер шағым жұмыс емес күні түссе, онда ол одан кейінгі келесі жұмыс күні тіркеледі.

15. Жалпыға қолжетімді ақпараттық жүйелер бойынша келіп түскен және Қазақстан Республикасының электрондық құжат және электрондық цифрлық қолтаңба туралы заңнамасының талаптарына сәйкес келетін шағым осы Қағидаларда белгіленген тәртіппен қаралуға тиіс.

16. Шағым Конституциялық Заңда және осы Қағидаларда белгіленген талаптарға сәйкес келмеген жағдайда, Уәкіл, оның өкілі немесе Жұмыс органы өтініш берушіге шағымның қандай талаптарға сәйкес келмейтінін көрсетеді, оны талаптарға сәйкес келтіру үшін үш күндік мерзім белгілейді.

17. Егер өтініш беруші шағымды осы Қағидалардың 11, 12 және 16-тармақтарында белгіленген талаптарға сәйкес келтірмесе Уәкіл, оның өкілі немесе Жұмыс органы оны қабылдаудан бас тартады.

18. Шағымды қабылдаудан бас тарту шағымды қайта беруге кедергі болмайды.

19. Өтініш беруші шағым бойынша шешім қабылдағанға дейін оны өзінің жазбаша өтініші негізінде кері қайтарып ала алады.

Өтініш беруші шағымды кері қайтарып алған жағдайда, оны қарау тоқтатылады.

3-параграф. Шағымды қарау

20. Шағымды алғаннан кейін Уәкіл, оның өкілі немесе Жұмыс органы (Уәкілдің тапсырмасы бойынша) мынадай шешімдердің бірін қабылдайды:

1) шағымды осы Қағидаларға сәйкес қарауға қабылдайды;

2) өтініш берушінің өз құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін пайдалана алатын тәсілдері мен құралдарын түсіндіреді;

3) түсіндіруге жататын мән-жайларға тексеру жүргізу туралы құзыретті мемлекеттік органдарға немесе лауазымды адамдарға шағымдарды жібереді;

4) шағымды қарауға қабылдаудан бас тартады, бұл дәлелді болуға тиіс.

21. Уәкілдің шағымды қарауға қабылдаудан бас тартуы шағымдануға жатпайды.

22. Шағымды қарау мерзімі ол келіп түскен күннен бастап он бес жұмыс күнін құрайды.

23. Шағымды қарау мерзімі Уәкілдің, оның өкілінің немесе Жұмыс органның дәлелді шешімімен ақылға қонымды мерзімге, бірақ екі айдан аспайтын мерзімге ұзартылуы мүмкін, бұл туралы өтініш берушіге мерзім ұзартылған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде хабарланады.

Қабылданған шешім туралы Уәкіл, оның өкілі немесе Жұмыс органы шешімдеріне және (немесе) әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағым жасалатын өтініш берушіні және тиісті мемлекеттік органдарды, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органдарын, лауазымды адамдарды хабардар етеді.

Шағымды қарау мерзімдерінің сақталуын бақылауды Уәкілдің өкілі және Жұмыс органы жүзеге асырады.

24. Шағымға жауап мемлекеттік тілде немесе өтініш берілген тілде беріледі.

25. Шағымды қарау кезінде Уәкіл, оның өкілі немесе Жұмыс органы шешімдеріне немесе әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағым жасалып отырған мемлекеттік органға, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органына немесе лауазымды адамға қарау процесінде анықталуға жататын кез келген мәселелер бойынша өз түсіндірмелерін беру мүмкіндігін береді.

Ескерту. 25-тармақ жаңа редакцияда - Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 02.03.2023 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

26. Уәкіл, оның өкілі және Жұмыс органы сұратқан шағымды қарау үшін қажетті материалдар, құжаттар, мәліметтер, егер сұрау салуында басқа мерзім көрсетілмесе, сұрау салу алынған күннен бастап он жұмыс күні ішінде жіберілуге тиіс. Бұл ретте сұрау салуда көрсетілген мерзім екі жұмыс күнінен кем болмауы тиіс.

Мемлекеттік органдар, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органдары, ұйымдар, олардың лауазымды адамдары заңнамада белгіленген тәртіппен Уәкілге, оның өкіліне және Жұмыс органына қажетті материалдарды, құжаттарды, мәліметтер мен түсіндірмелерді ұсынады.

Ескерту. 26-тармақ жаңа редакцияда - Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 02.03.2023 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

27. Уәкіл, немесе оның тапсырмасы бойынша оның өкілі және Жұмыс органы Конституциялық заңның 15-бабының 1-тармағына сәйкес шағым нысанасы болған мән-жайларды анықтауға жәрдем көрсету үшін мемлекеттік органға, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органына немесе лауазымды адамға жүгінуге құқылы.

Уәкілдің өкілі орталық мемлекеттік органдарға, Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттарына, Қазақстан Республикасының Премьер-Министріне, Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Басшысы мен орынбасарларына, Қазақстан Республикасының Президентіне өтініші Уәкілдің немесе Жұмыс органының келісімі бойынша жүзеге асырылады.

Ескерту. 27-тармақ жаңа редакцияда - Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 02.03.2023 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

28. Уәкіл шағымды қарау кезінде Конституциялық заңның 14-бабына сәйкес:

1) мемлекеттік органдардан, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органдарынан, өзге де ұйымдардан және лауазымды адамдардан, соттың іс жүргізуіндегі істер мен материалдарды қоспағанда, шағымды қарау үшін қажетті құжаттарды, материалдар мен мәліметтерді сұратуға және алуға;

2) мемлекеттік ұйымдардың және қоғамдық бірлестіктердің адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтары мәселелеріне қатысты құжаттарына белгіленген тәртіппен қол жеткізуге;

3) шағым берушілерді, оның ішінде мемлекеттік органдардың, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органдарының, сондай-ақ өзге де ұйымдардың өкілдерін шақыра отырып, жедел қабылдауды (бірлескен қабылдауларды) ұйымдастыруға;

4) егер адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын жаппай бұзушылық туралы мәліметтер болса не мұндай бұзушылықтың қоғамдық маңызы бар болса немесе бұл өз құқықтары мен бостандықтарын қорғаудың құқықтық құралдарын өзі дербес пайдалана алмайтын адамдардың мүдделерін қорғау қажеттігіне байланысты болса, адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының бұзылуына қатысты мәселелерді өз бастамасымен қарауға;

5) мемлекеттік органдарға, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органдарына және ұйымдарға, лауазымды адамдарға адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау мәселелері бойынша ұсынымдар мен өтінішхаттар жіберуге құқылы.

Ескерту. 28-тармақ жаңа редакцияда - Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 02.03.2023 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

29. Осы Қағидалардың 28-тармағында көзделген құқықтарды іске асыру оның Уәкілмен оның өкіліне немесе Жұмыс органына тапсырылуы мүмкін.

30. Шағымды қарау нәтижелері бойынша Уәкіл өзі қабылдаған шешімге қарай:

1) өтініш берушінің құқықтары мен бостандықтары олардың әрекеттерінен (әрекетсіздігінен) бұзылған мемлекеттік органдарға, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органдарына, лауазымды адамдарға, мемлекеттік қызметшілерге адамның және азаматтың бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қалпына келтіру үшін қабылдануға тиіс шараларға қатысты ұсынымдар жібереді;

2) адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын бұзған адамға қатысты тәртіптік немесе әкімшілік іс жүргізуді не қылмыстық құқық бұзушылық бойынша іс жүргізуді жүзеге асыру туралы өтінішхатпен уәкілетті мемлекеттік органға немесе лауазымды адамға жүгінеді;

3) мемлекеттік органдардың, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органдарының, лауазымды адамдардың, мемлекеттік қызметшілердің шешімдерімен немесе әрекеттерімен (әрекетсіздігімен) адамдардың шектелмеген тобының бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін талап арызбен (талап қоюмен) сотқа жүгінеді.

31. Уәкілдің, оның өкілінің немесе Жұмыс органының Конституциялық заңның 15-бабына сәйкес жіберілген ұсынымдары мен өтінішхаттары олар алынған күннен бастап он бес жұмыс күні ішінде қарауға жатады, қарау нәтижелері туралы Уәкілге, оның өкіліне немесе Жұмыс органына хабарланады.

Қосымша зерделеу жүргізу қажет болған жағдайларда, Уәкілдің, оның өкілінің немесе Жұмыс органының ұсынымдары мен өтінішхаттарын қарау мерзімін олар жіберілген субъект күнтізбелік отыз күннен аспайтын мерзімге ұзартады, бұл туралы Уәкілге, оның өкіліне немесе Жұмыс органына қарау мерзімі ұзартылған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде хабарланады.

32. Шағымдарды қарау қорытындыларын жинақтау нәтижелері бойынша Уәкіл:

1) мемлекеттік органдарға, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органдарына, сондай-ақ лауазымды адамдарға адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етуге, әкімшілік рәсімдерді жетілдіруге қатысты жалпы сипаттағы өз ескертулері мен ұсыныстарын жібереді;

2) егер Уәкіл мемлекеттік органдардың, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органдарының немесе лауазымды адамдардың адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын бұзатын шешімдері немесе әрекеттері (әрекетсіздігі) олардың жетілдірілмеуіне немесе оларда орын алған олқылықтарға не Қазақстан Республикасы заңнамасының Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына немесе өзге де міндеттемелеріне қайшы келуіне байланысты жасалады деп пайымдаса, құқықтық актілерді қабылдаған (шығарған) субъектілерге оларға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы ұсыныстармен өтініш жасайды.

33. Ерекше қоғамдық маңызы бар не Қазақстан Республикасының Конституциясында кепілдік берілген адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарының жаппай бұзылуына байланысты жағдайларда Уәкіл мынадай шараларды қабылдайды:

1) тікелей Қазақстан Республикасының Президентіне, Қазақстан Республикасы Парламентінің Палаталарына немесе Қазақстан Республикасының Үкіметіне жолданым жібереді;

2) сот практикасы мәселелері бойынша түсініктеме беру ұсынысымен Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына жүгінеді;

3) Конституциялық заңға сәйкес өзге де шаралар қолданылады.

34. Осы Қағидалардың 30-тармағында көзделген шешімдерді қабылдау Уәкілмен оның өкіліне немесе Жұмыс органына тапсырылуы мүмкін.

Осы Қағидалардың 30-тармағының 3) тармақшасында көзделген іс-қимылды Қазақстан Республикасының азаматтық сот ісін жүргізу туралы заңнамада, Қазақстан Республикасының әкімшілік сот ісін жүргізу туралы, әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамаларында көзделген тәртіппен Уәкілдің өкілі немесе Уәкілдің атынан Жұмыс органы жүзеге асырады.

35. Шағымды қарау кезінде алынған материалдар Уәкіл, оның өкілі немесе Жұмыс органы түпкілікті шешім шығарғанға дейін жария етуге жатпайды.

36. Уәкіл, оның өкілі және Жұмыс органы шағымды қарау процесінде өтініш берушінің және басқа да адамдардың жеке өмірі туралы өзіне белгілі болған мәліметтерді олардың жазбаша келісімінсіз жария етуге жол берілмейді.

3-тарау. Ауызша өтініш нысанындағы шағым (жеке қабылдау)

37. Өтініш берушілерді шағымдарын ауызша қабылдау (жеке қабылдауды) Уәкіл, оның өкілі және Жұмыс органы (Уәкілдің тапсырмасы бойынша) Жұмыс органы бекіткен кестеге сәйкес алдын ала жазылу бойынша жүзеге асырады.

38. Уәкіл, оның өкілі немесе Жұмыс органы өтініш берушілерді алдын ала жазылусыз қабылдау туралы шешім қабылдауы мүмкін.

39. Жеке қабылдау өкілдіктің орналасқан жері, Жұмыс органы немесе өзге мекенжай бойынша, белгіленген және өтініш берушілердің назарына жеткізілген күндер мен сағаттарда жүргізіледі.

40. Уәкіл, оның өкілі Конституциялық заңның 18-бабының 3-тармағына сәйкес мемлекеттік органдарддың, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органдарының, ұйымдардың және лауазымды адамдардың жедел қабылдауына кіру құқығын пайдаланады.

Уәкілдің талабы бойынша аталған органдар Уәкіл және оның өкіліне дереу жәрдем көрсетуге міндетті.

41. Уәкілетті мемлекеттік органдар, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органдары, мекемелер мен ұйымдар, олардың лауазымды адамдары Конституциялық заңның 18-бабының 4-тармағына сәйкес Уәкілге немесе оның өкіліне арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсететін, қоғамнан уақытша оқшаулауды қамтамасыз ететін немесе жазаны орындауға арналған тиісті ұйымдар мен мекемелердегі адамдарға кедергісіз бару және олармен қарым-қатынас жасау мүмкіндігін қамтамасыз етуге міндетті.

Уәкіл және оның өкілі аталған адамдармен, сондай-ақ тиісті ақпарат бере алатын кез келген басқа адаммен әңгімелесуді куәларсыз, жеке немесе қажет болған кезде аудармашы арқылы өткізеді.

Аудиожазбаны, фото- және бейнетүсірілімдерді пайдалана отырып әңгімелесулер өткізу тиісті ұйымдар мен мекемелердегі адамдардың келісімімен жүзеге асырылады. Уәкілдің әңгімелесулерін өзге тұлғалардың тыңдауына және аудиожазуына тыйым салынады.

42. Өтініш берушінің келісімімен қабылдау бейнеконференцбайланыс арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.

43. Шектеу іс-шаралары, оның ішінде карантин енгізілген немесе өтініш берушілердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге байланысты өзге де мән-жайлар туындаған жағдайда, жеке қабылдау бейнеконференцбайланыс арқылы жүзеге асырылады.

44. Өтініш берушілерді жеке қабылдауды ұйымдастыру осы Қағидаларға және Жұмыс органының регламентіне сәйкес жүзеге асырылады.

Азаматтарды әкімшілік ғимараттарға өткізу тәртібі "Мемлекеттік күзетілуі тиіс объектілердің кейбір мәселелері" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 7 қазандағы № 1151 қаулысына сәйкес өткізу және объектішілік режимнің тәртібін айқындайтын мемлекеттік органдар мен мекемелердің нормативтік құқықтық актілерімен регламенттеледі.

45. Егер жеке қабылдау барысында өтініш беруші көтерген мәселені Уәкіл, оның өкілі немесе Жұмыс органы қабылдау кезінде шеше алмаса, онда өтініш беруші жазбаша нысанда шағым береді және онымен жазбаша шағым ретінде жұмыс жүргізіледі.

Об утверждении Правил рассмотрения жалоб

Приказ Уполномоченного по правам человека от 20 января 2023 года № 3. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 23 января 2023 года № 31748.

В соответствии с абзацем вторым подпункта 14) статьи 7 Конституционного закона Республики Казахстан "Об Уполномоченном по правам человека в Республике Казахстан" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила рассмотрения жалоб.

2. Национальному центру по правам человека в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на официальном интернет-ресурсе Уполномоченного по правам человека в Республике Казахстан после его официального опубликования.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на исполняющего обязанности руководителя Национального центра по правам человека Умарова А.С.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Уполномоченный по правам человека в Республике Казахстан

А. Ластаев

"СОГЛАСОВАН"
Генеральная прокуратура
Республики Казахстан

Утверждены приказом от 20 января 2023 года № 3

Правила рассмотрения жалоб

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила рассмотрения жалоб (далее – Правила) разработаны в соответствии с абзацем вторым подпункта 14) статьи 7 Конституционного закона Республики Казахстан "Об Уполномоченном по правам человека в Республике Казахстан" (далее – Конституционный закон) и определяют порядок рассмотрения жалоб Уполномоченным по правам человека в Республике Казахстан (далее – Уполномоченный).

2. В настоящих Правилах используются следующие основные понятия:

1) заявитель – граждане Республики Казахстан и находящиеся на территории Республики Казахстан иностранцы и лица без гражданства, их представители, а также в случаях, предусмотренных Конституционным законом общественные объединения;

2) жалоба – письменное или устное (посредством личного приема) обращение заявителей о нарушениях их прав и свобод;

3) рассмотрение жалобы – принятие Уполномоченным, его представителем или Национальным центром по правам человека (далее – Рабочий орган) в пределах своей компетенции решения в соответствии с Конституционным законом и настоящими Правилами;

4) регистрация жалобы – фиксация в учетном информационном документе кратких данных по содержанию жалобы и присвоение регистрационного номера каждой поступившей жалобе.

3. Уполномоченный и его представитель в соответствующей области, городах республиканского значения, столице (далее – Представитель) в пределах своей компетенции рассматривает жалобы заявителей, поданные лично и (или) через представителей.

В целях защиты прав гражданина и с его письменного согласия к Уполномоченному или к его представителю могут обращаться общественные объединения.

4. Уполномоченный не рассматривает жалобы на действия (бездействие) и решения Президента Республики Казахстан.

5. Представители Уполномоченного осуществляют свои полномочия по рассмотрению жалоб в рамках своих функциональных обязанностей и по поручению Уполномоченного в порядке, предусмотренном настоящими Правилами.

Представители Уполномоченного рассматривают жалобы заявителей, постоянно или временно проживающих (зарегистрированных) в соответствующей области, городе республиканского значения, столице, по которым не предоставлены позиции соответствующих органов местного государственного управления и самоуправления, должностных лиц, за исключением случаев установленных настоящими Правилами.

Жалобы заявителей, предусмотренных настоящим пунктом, могут быть рассмотрены Уполномоченным.

6. Повторные жалобы заявителей, указанных в пункте 5 настоящих Правил, рассматриваются Уполномоченным.

7. В случаях, представляющих особое общественное значение, в том числе по вопросам соблюдения прав и интересов группы лиц, несовершеннолетних, недееспособных и ограниченно дееспособных лиц, а также иных социально уязвимых категорий лиц, рассмотрение жалобы осуществляется Уполномоченным.

Рассмотрение жалобы в случаях, предусмотренных настоящим пунктом может быть поручено Уполномоченным его представителю.

8. Рабочий орган осуществляет свои полномочия по рассмотрению жалоб по поручению Уполномоченного в порядке, предусмотренном настоящими Правилами.

9. Порядок административных процедур, установленный Административным процедурно-процессуальным кодексом Республики Казахстан, не распространяется на отношения, регулируемые Конституционным законом и настоящими Правилами.

10. Настоящими Правилами не регулируется порядок административных процедур Рабочего органа, не связанных с рассмотрением жалоб заявителей.

Глава 2. Порядок рассмотрения жалоб, поступивших в форме письменного обращения

Параграф 1. Общие требования, предъявляемые к жалобе

11. Жалоба должна содержать сведения о фамилии, имени, отчестве (если оно указано в документе, удостоверяющем личность) и месте жительства или работе заявителя, изложение существа решений или действий (бездействия), нарушивших или нарушающих, по мнению заявителя, его права и свободы.

12. К жалобе прилагаются документы и иные материалы, подтверждающие доводы заявителя.

Параграф 2. Прием, регистрация, возврат и отзыв жалобы

13. Жалоба, поданная в порядке, установленном настоящими Правилами, подлежит приему, регистрации, учету и рассмотрению.

14. Жалоба регистрируется в день ее поступления в установленное рабочее время.

Если жалоба поступила в нерабочий день, то она регистрируется в ближайший следующий за ним рабочий день.

15. Жалоба, поступившая по общедоступным информационным системам и соответствующие требованиям законодательства Республики Казахстан об электронном документе и электронной цифровой подписи, подлежит рассмотрению в порядке, установленном настоящими Правилами.

16. В случае несоответствия жалобы требованиям, установленным Конституционным законом и настоящими Правилами, Уполномоченный, его представитель или Рабочий орган указывает заявителю, каким требованиям не соответствует жалоба и устанавливают трехдневный срок для приведения ее в соответствие с требованиями.

17. Уполномоченный, его представитель или Рабочий орган отказывают в принятии жалобы, если заявитель не привел ее в соответствие с требованиями установленными в пунктах 11, 12 и 16 настоящих Правил.

18. Отказ в принятии жалобы не препятствует повторной подаче жалобы.

19. Заявитель до принятия решения по жалобе может отозвать ее на основании своего письменного заявления.

В случае отзыва жалобы заявителем, ее рассмотрение прекращается.

Параграф 3. Рассмотрение жалобы

20. Получив жалобу, Уполномоченный, его представитель или Рабочий орган (по поручению Уполномоченного) принимает одно из следующих решений:

1) принимает жалобу к рассмотрению в соответствии с настоящими Правилами;

2) разъясняет способы и средства, которые заявитель может использовать для защиты своих прав и свобод;

3) направляет жалобы в компетентные государственные органы или должностным лицам о проведении проверки обстоятельств, подлежащих выяснению;

4) отказывает в принятии жалобы к рассмотрению, что должно быть мотивировано.

21. Отказ Уполномоченного в принятии жалобы к рассмотрению обжалованию не подлежит.

22. Срок рассмотрения жалобы составляет пятнадцать рабочих дней со дня ее поступления.

23. Срок рассмотрения жалобы может продлеваться мотивированным решением Уполномоченного, его представителя или Рабочего органа на разумный срок, но не более чем до двух месяцев, о чем извещается заявитель в течение трех рабочих дней со дня продления срока.

О принятом решении Уполномоченный, его представитель или Рабочий орган уведомляют заявителя и соответствующие государственные органы, органы местного государственного управления и самоуправления, должностных лиц, решения и (или) действия (бездействие) которых обжалуются.

Контроль за соблюдением сроков рассмотрения жалобы, осуществляется представителем Уполномоченного и Рабочим органом.

24. Ответ на жалобу предоставляется на государственном языке или языке обращения.

25. При рассмотрении жалобы Уполномоченный, его представитель или Рабочий орган предоставляют государственному органу, органу местного государственного управления и самоуправления или должностному лицу, чьи решения или действия (бездействие) обжалуются, возможность дать свои объяснения по любым вопросам, подлежащим выяснению в процессе рассмотрения.

Сноска. Пункт 25 - в редакции приказа Уполномоченного по правам человека от 02.03.2023 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

26. Запрошенные Уполномоченным, его представителем и Рабочим органом материалы, документы, сведения необходимые для рассмотрения жалоб должны направляться им в течение десяти рабочих дней с даты получения запроса, если в запросе не указан другой срок. При этом, срок указанный в запросе, не может составлять менее двух рабочих дней.

Государственные органы, органы местного государственного управления и самоуправления, организации, их должностные лица в установленном законодательством порядке предоставляют Уполномоченному, его представителю и Рабочему органу необходимые материалы, документы, сведения и разъяснения.

Сноска. Пункт 26 - в редакции приказа Уполномоченного по правам человека от 02.03.2023 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

27. Уполномоченный или по его поручению его представитель и Рабочий орган согласно пункту 1 статьи 15 Конституционного закона вправе обратиться в государственный орган, орган местного государственного управления и самоуправления или к должностному лицу за содействием в выяснении обстоятельств, ставших предметом жалобы.

Обращение представителя Уполномоченного в центральные государственные органы, депутатам Парламента Республики Казахстан, Премьер-Министру Республики Казахстан, Руководителю и заместителям Администрации Президента Республики Казахстан, Президенту Республики Казахстан осуществляется по согласованию с Уполномоченным или Рабочим органом.

Сноска. Пункт 27 - в редакции приказа Уполномоченного по правам человека от 02.03.2023 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

28. Уполномоченный при рассмотрении жалобы в соответствии со статьей 14 Конституционного закона вправе:

1) запрашивать и получать от государственных органов, органов местного государственного управления и самоуправления, иных организаций и должностных лиц документы, материалы и сведения, необходимые для рассмотрения жалобы, за исключением дел и материалов, находящихся в производстве суда;

2) получать доступ в установленном порядке к документам государственных организаций и общественных объединений, касающимся вопросов прав и свобод человека и гражданина;

3) организовывать прием заявителей жалоб, в том числе с приглашением представителей государственных органов, органов местного государственного управления и самоуправления, а также иных организаций (совместные приемы);

4) по собственной инициативе рассматривать вопросы, касающиеся нарушения прав и свобод человека и гражданина, если имеются сведения об их массовом нарушении либо такое нарушение имеет общественное значение или связано с необходимостью защиты интересов таких лиц, которые не могут самостоятельно воспользоваться правовыми средствами защиты своих прав и свобод;

5) направлять государственным органам, органам местного государственного управления и самоуправления и организациям, должностным лицам рекомендации и ходатайства по вопросам защиты прав и свобод человека и гражданина.

Сноска. Пункт 28 - в редакции приказа Уполномоченного по правам человека от 02.03.2023 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

29. Реализация прав, предусмотренных пунктом 28 настоящих Правил может быть поручена Уполномоченным его представителю или Рабочему органу.

30. По результатам рассмотрения жалобы Уполномоченный в зависимости от принятого им решения:

1) направляет в государственные органы, органы местного государственного управления и самоуправления, должностным лицам, государственным служащим, действиями (бездействием) которых нарушены права и свободы заявителя, рекомендации относительно мер, которые надлежит принять для восстановления нарушенных прав и свобод человека и гражданина;

2) обращается в уполномоченный государственный орган или к должностному лицу с ходатайством об осуществлении дисциплинарного или административного производства либо производства по уголовному правонарушению в отношении лица, нарушившего права и свободы человека и гражданина;

3) обращается в суд с исковым заявлением (иском) в защиту прав и свобод неограниченного круга лиц, нарушенных решениями или действиями (бездействием) государственных органов, органов местного государственного управления и самоуправления, должностных лиц, государственных служащих.

31. Рекомендации и ходатайства Уполномоченного или по его поручению его представителя или Рабочего органа направленные в соответствие со статьей 15 Конституционного закона подлежат рассмотрению в течение пятнадцати рабочих дней со дня их получения, о результатах рассмотрения сообщается Уполномоченному, его представителю или Рабочему органу.

В тех случаях, когда необходимо проведение дополнительного изучения, срок рассмотрения рекомендации и ходатайства Уполномоченного, его представителя или Рабочего органа продлевается субъектом, к которому они направлялись, не более чем на тридцать календарных дней, о чем сообщается Уполномоченному, его представителю или Рабочему органу в течение трех рабочих дней со дня продления срока рассмотрения.

32. По результатам обобщения итогов рассмотрения жалоб Уполномоченный:

1) направляет в государственные органы, органы местного государственного управления и самоуправления, а также должностным лицам свои замечания и предложения общего характера, относящиеся к обеспечению прав и свобод человека и гражданина, совершенствованию административных процедур;

2) обращается к субъектам, принявшим (издавшим) правовые акты, с предложениями о внесении в них изменений и дополнений, если Уполномоченный полагает, что решения или действия (бездействие) государственных органов, органов местного государственного управления и самоуправления или должностных лиц, нарушающие права и свободы человека и гражданина, совершаются в силу несовершенства или существующих пробелов либо противоречия законодательства Республики Казахстан международным договорам или иным обязательствам Республики Казахстан.

33. В случаях, имеющих особое общественное значение либо связанных с массовым нарушением прав и свобод человека и гражданина, гарантированных Конституцией Республики Казахстан, Уполномоченный принимает следующие меры:

1) направляет обращение непосредственно Президенту Республики Казахстан, Палатам Парламента Республики Казахстан или Правительству Республики Казахстан;

2) обращается в Верховный суд Республики Казахстан с предложением дать разъяснения по вопросам судебной практики;

3) иные меры в соответствии с Конституционным законом.

34. Принятие решений, предусмотренных пунктом 30 настоящих Правил может быть поручено Уполномоченным его представителю или Рабочему органу.

Действие, предусмотренное подпунктом 3) пункта 30 настоящих Правил осуществляется представителем Уполномоченного или Рабочим органом от имени Уполномоченного, в порядке предусмотренном законодательством о гражданском судопроизводстве Республики Казахстан, законодательством Республики Казахстан об административном судопроизводстве, об административных правонарушениях.

35. Материалы, полученные при рассмотрении жалобы, до вынесения Уполномоченным, его представителем или Рабочим органом окончательного решения разглашению не подлежат.

36. Уполномоченным, его представителем и Рабочий орган не допускается разглашать ставшие им известными в процессе рассмотрения жалобы сведения о частной жизни заявителя и других лиц без их письменного согласия.

Глава 3. Жалоба в форме устного обращения (личный прием)

37. Устный прием жалоб (личный прием) заявителей осуществляется Уполномоченным, его представителем и Рабочим органом (по поручению Уполномоченного) по предварительной записи согласно графику, утвержденному Рабочим органом.

38. Уполномоченным, его представителем или Рабочим органом может быть принято решение о приеме заявителей без предварительной записи.

39. Личный прием проводится по месту нахождения представительства, Рабочего органа или иному адресу, в установленные и доведенные до сведения заявителей дни и часы.

40. Уполномоченный, его представитель в соответствии с пунктом 3 статьи 18 Конституционного закона пользуются правом оперативного приема в государственных органах, органах местного государственного управления и самоуправления, организациях и должностными лицами.

По требованию Уполномоченного указанные органы оказывают Уполномоченному и его представителю незамедлительное содействие.

41. Уполномоченные государственные органы, органы местного государственного управления и самоуправления, учреждения и организации, их должностные лица согласно пункту 4 статьи 18 Конституционного закона обеспечивают Уполномоченному и его представителю возможность беспрепятственного посещения и общения с лицами, находящимися в соответствующих организациях и учреждениях, оказывающих специальные социальные услуги, обеспечивающих временную изоляцию от общества или предназначенных для исполнения наказания.

Уполномоченный и его представитель проводит беседу с указанными лицами без свидетелей, лично или при необходимости через переводчика, а также с любым другим лицом, которое может предоставить соответствующую информацию.

Проведение бесед с использованием аудиозаписи, фото-и видео съемок осуществляется с согласия лиц, находящихся в соответствующих организациях и учреждениях. Прослушивание и аудиозапись бесед Уполномоченного иными лицами запрещены.

42. С согласия заявителя, прием может осуществляться посредством видеоконференцсвязи.

43. В случае введения ограничительных мероприятий, в том числе карантина, или возникновения иных обстоятельств, связанных с обеспечением безопасности заявителей, личный прием осуществляется посредством видеоконференцсвязи.

44. Организация личного приема заявителей осуществляется в соответствии с настоящими Правилами и регламентом Рабочего органа.

Порядок пропуска граждан в административные здания регламентируются нормативными правовыми актами государственных органов и учреждений определяющих порядок пропускного и внутриобъектового режима в соответствии с постановлением Правительства Республики Казахстан от 7 октября 2011 года № 1151 "Некоторые вопросы объектов, подлежащих государственной охране".

45. Если в ходе личного приема, вопрос, поднимаемый заявителем, не может быть разрешен Уполномоченным, его представителем или Рабочим органом во время приема, то заявителем подается жалоба в письменной форме и с ним ведется работа как с письменной жалобой.