ИПС "Әділет"

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 31.12.2015 № 262 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

     Қазақстан Республикасы төлем жүйесiнiң жұмыс iстеуiн қамтамасыз ететiн нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiру мақсатында Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнің Басқармасы қаулы етеді :
     1. "Қазақстан банкаралық есеп айырысу орталығы" шаруашылық жүргiзу құқығы бар республикалық мемлекеттiк кәсiпорынның клиринг жүйесiнде операциялар жүргiзу ережесi бекiтiлсiн және Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде мемлекеттiк тiркеудан өткiзiлген күннен бастап күшiне енгiзiлсiн.
     2. Заң департаментi (Сизова С.И.) Төлем жүйесi басқармасымен (Мұсаев Р.Н.) бiрлесiп осы қаулыны және "Қазақстан банкаралық есеп айырысу орталығы" шаруашылық жүргiзу құқығы бар республикалық мемлекеттiк кәсiпорынның клиринг жүйесiнде операциялар жүргiзу ережесiн Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде тiркеуден өткiзсiн.
     3. Төлем жүйесi басқармасы (Мұсаев Р.Н.) Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде мемлекеттiк тiркеуден өткiзген күннен бастап бiр апта мерзiмде осы қаулыны және "Қазақстан банкаралық есеп айырысу орталығы" шаруашылық жүргiзу құқығы бар республикалық мемлекеттiк кәсiпорынның клиринг жүйесiнде операциялар жүргiзу ережесiн Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң филиалдарына жiберiп, оларға осы қаулыны және бекітілген Ережені екінші деңгейдегі банктерге жіберуді міндеттесін.
     4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Төрағасының орынбасары Н.Қ.Абдулинаға жүктелсін.

Ұлттық Банк
Төрағасы

Қазақстан Республикасы
Ұлттық Банкі Басқармасының
1999 жылғы 3 шілдедегі
N 157 қаулысымен
бекітілген

"Қазақстан банкаралық есеп айырысу орталығы"
шаруашылық жүргізу құқығы бар Республикалық мемлекеттік
кәсіпорынның клиринг жүйесінде операциялар жүргізу ережесі 1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Ереже "Қазақстан банкаралық есеп айырысу орталығы" шаруашылық жүргiзу құқығы бар Республикалық мемлекеттiк кәсiпорынның клиринг жүйесiн ұйымдастыру және жұмыс iстету тәртiбiн белгiлейдi (бұдан әрi - Жүйе). Пайдаланушыларға Жүйедегi төлемдердi жүзеге асыру бойынша қызмет "Қазақстан банкаралық есеп айырысу орталығы" шаруашылық жүргiзу құқығы бар Республикалық мемлекеттiк кәсiпорнымен (бұдан әрi - Орталық) олардың арасында жасалған шарт негiзiнде көрсетiледi.

2. Жүйедегi төлемдердi пайдаланушылар Орталыққа ақша аудару (бұдан әрi - төлем құжаттары) және оларды банкаралық клиринг негiзiнде өңдеу туралы нұсқау бар электрондық хабарлар беру жолымен жасайды. Электрондық хабарлармен алмасқанда пайдаланылатын қорғау әрекеттерiнің тәртiбi және оны бұзушылыққа Орталықтың және пайдаланушылардың жауапкершiлiгi бадарламалық-криптографиялық қорғауды және электрондық сандық қол қоюды пайдалану туралы келiсiммен белгiленедi. Жүйедегi барлық төлемдер Қазақстан Республикасының ұлттық валютасымен төленедi.
Ескерту: 2-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2004 жылғы 29 желтоқсандағы N 193 қаулысымен.

3. Пайдаланушының таза позициясын анықтау Жүйенiң операция күнiн аяқтау сәтiнде банкаралық ақша аудару жүйесiндегi пайдаланушының қалдық ақшасы шегiнде жасалады. Егер пайдаланушының банкаралық ақша аудару жүйесiнде ақшасы жоқ болса, онда осы пайдаланушының таза позициясын анықтау Жүйенiң басқа пайдаланушыларынан оның пайдасына түскен төлем құжаттары сомасының шегiнде жасалады. Пайдаланушының дебеттiк таза позициясы осы пайдаланушының банкаралық ақша аудару жүйесiндегi ақша сомасынан аспауы тиiс. Банкаралық клиринг нәтижесi бойынша ақша аудару банкаралық ақша аудару жүйесiнде жасалады.
Ескерту: 3-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2004 жылғы 29 желтоқсандағы N 193 қаулысымен.

     4. Осы Ережеде пайдаланылатын негiзгi ұғымдар:
     1) аудиторлық iз - Жүйедегi төлем құжаттарының қозғалысын бақылауға арналған ақпарат;
     2) аутентификация - Орталық және пайдаланушы арасындағы келiсiм бойынша белгiленетiн төлем құжаты жасалуының түпнұсқалығын және дұрыстығын растайтын iс-жосық;
     3) төлем күнi - ақша аудару туралы нұсқауды орындаған күн;
     3-1) пайдаланушының дебеттік кезегі - осы пайдаланушының басқа пайдаланушыға қатысы бойынша ақша міндеттемелері бойынша белгілі бір күнге Жүйедегі орындалмаған төлем құжаттарының сабақтас қатары;
     4) банкаралық клиринг (бұдан әрі - клиринг) - Орталық жүзеге асыратын пайдаланушылардың нұсқауларын жинау, салыстырып тексеру, сұрыптау бойынша, сондай-ақ өзара есептесуін жүргізу және Жүйені пайдаланушылардың таза позицияларын айқындау процесі;
     5) басымдық коды - клирингтегi төлем құжаттарын өңдеу кезегiн анықтайтын код. Төлем құжатына басымдық кодын жiберушi тағайындайды;
     6) пайдаланушының кредиттік және дебеттiк таза позициясы (сальдо) - бiр пайдаланушыға қатысы бойынша барлық пайдаланушылардың ақша мiндеттемелерi жөнiндегi төлем құжаттарының сомасы мен қалған пайдаланушыларға қатысы бойынша осы пайдаланушының мiндеттемелерi жөнiндегi төлем құжаттарының сомасы арасындағы айырма. Егер айырма - терiс сан болса, онда пайдаланушының дебеттiк таза позициясы, егер оң сан болса - кредиттiк таза позициясы болады;
     6-1) пайдаланушының кредиттік кезегі - басқа пайдаланушының осы пайдаланушыға қатысы бойынша ақша міндеттемелері бойынша белгілі бір күнге Жүйедегі орындалмаған төлем құжаттарының сабақтас қатары;
     7) операция күні - Орталық ақша аудару туралы нұсқаулар және пайдаланушылардан осындай нұсқауларды қайтарып алу туралы өкiмдер қабылдауды жүйеге асыратын уақыт кезеңi;
     8) жіберуші - Жүйеге электрондық хабар жіберетін пайдаланушы;
     9) алушы - пайдасына төлем жасалатын пайдаланушы;
     10) Жүйенiң пайдаланушысы (пайдаланушы) - Орталықпен Жүйеге қатысу туралы шарт жасасқан және электрондық хабарларды жіберуші және/немесе алушы болып табылатын банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын банк немесе ұйым (бұдан әрі - банк);
     11) төлем құжатын қайтарып алу туралы өкім - пайдаланушы Жүйеден төлем құжатын қайтарып алуды жасайтын электрондық хабар;
     12) операция референсі - Жүйеде электрондық хабарды бірдейлестіретін бірегей номер;
     12-1) электрондық дебеттік хабар - алушының пайдаланушыға белгілі бір ақша сомасын төлеу туралы талабы бар төлем хабары;
     13) электрондық хабар - Жүйеде берілетін электрондық төлем құжатын қоса, кез келген электрондық хабар.
     Ескерту: 4-тармаққа толықтырулар, өзгерту енгізілді - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2003 жылғы 27 қазандағы N 369 қаулысымен, 2004 жылғы 29 желтоқсандағы N 193 қаулысымен.

2-тарау. Пайдаланушылар

5. Банк Орталықпен Жүйеге қатысу туралы шарт (бұдан әрi - шарт) жасағаннан кейiн пайдаланушы мәртебесiне ие болады. Шартты бұзу iзiнше банктi пайдаланушы мәртебесiнен айыруға әкелiп соғады. Шарттың нысанын Орталық осы Ереженiң 8-тармағының талаптарын есепке ала отырып жасайды.

6. Жүйенiң пайдаланушысы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiнде (бұдан әрi - Ұлттық Банк) банкiлiк есепшоты мен заңды және жеке тұлғалардың ақша аудару бойынша тапсырмаларын орындаудың аударым операцияларын жүргiзуге уәкілетті органның лицензиясы бар банк болуы мүмкiн.
Ескерту: 6-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2004 жылғы 29 желтоқсандағы N 193 қаулысымен.

     7. Шарт жасау үшiн пайдаланушы Орталыққа мына құжаттарды:
     1) Жүйеге қосуға арыз;
     2) Банк жарғысының және банктiк операциялар жүргiзуге лицензияның нотариалды расталған көшiрмелерiн бередi.

     8. Орталық пен банк арасындағы Шартта мыналар болуы тиiс:
     1) тараптардың деректемелерi;
     2) тараптардың құқықтары және мiндеттерi;
     3) пайдаланушының банктiк құпиясының мәнi болып табылатын ақпараттың құпиялылығын сақтау талаптары;
     4) клиринг нәтижелерi бойынша ақша аударудың мерзiмдерi және тәсiлдерi;
     5) шарт талаптарының орындалмауына тараптардың жауапкершілігі;
     6) шартты бұзу және шарттың талаптарын өзгерту тәртiбi;
     7) тараптардың келiсуi бойынша басқа талаптар.
     Шартта банктi пайдаланушы мәртебесiнен шартты бұзбай уақытша айыру жағдайы көзделуi мүмкiн. Шарттың нысанын Орталық белгiлейдi.

9. Пайдаланушылар мен олардың клиенттерi (бастамашылар және бенефициарлар) арасындағы қарым-қатынас олардың арасында жасалған шарттармен және Қазақстан Республикасының заңдарымен реттеледi.

3-тарау. Электрондық хабарлармен алмасу тәртiбi

Ескерту: 3-тарауға толықтырулар енгізілді - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2003 жылғы 27 қазандағы N 369 қаулысымен.

     10. Орталық пен пайдаланушылар арасындағы электронды хабарларды алмасу Жүйеде қолданылатын ақпаратты беру форматы бойынша электронды тәсiлмен ғана жүргiзiледi.
     Электронды хабарларды алмасу тәртiбi, сондай-ақ оларды Жүйеге беру форматтары Орталықта айқындалады және Орталық пен пайдаланушылар орындау үшiн мiндеттi болып табылады.
     Ескерту. 10-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2003 жылғы 27 мамырдағы N 160 қаулысымен.

11. Пайдаланушылардан төлем құжаттарын және оларды қайтарып алу туралы өкімдерді қабылдау Орталықпен тек қана операциялық күн ішінде жүргізіледі. Операциялық күннің ұзақтығы және оның жабылу уақыты Ұлттық Банкпен белгіленеді. <*>
Ескерту. 11-тармақ өзгерді - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2003 жылғы 27 мамырдағы N 160 қаулысымен.

12. Егер төлем құжаты және/немесе төлем құжатын қайтарып алу туралы өкiм Орталықпен операциялық күн аяқталғаннан кейiн алынса, онда мұндай төлем құжаты және/немесе төлем құжатын қайтарып алу туралы өкiм Орталықпен келесi операциялық күннiң басында алынған болып саналады. Орталыққа өткен операциялық күнгi төлем күнiмен келiп түскен төлем құжаты жiберушiге орындалмай қайтарылады.

13. Орталық Жүйеде өңделiнетiн бiр төлем құжатының ең жоғарғы сомасына шектеулер қоюға құқылы. Шектеулер мөлшерi Ұлттық Банкпен және пайдаланушылармен жазбаша түрде келiсу бойынша белгiленедi. Белгiленген шектеуден сомасы асатын төлем құжаттары Жүйеде өңделмейдi.

14. Пайдаланушы Орталыққа өзi берген төлем құжатын Орталыққа төлем құжатын қайтарып алу туралы өкiм жiберу жолымен қайтарып ала алады. Жiберушi Жүйеден ағымдағы да келешектегi де төлем күнi қойылған төлем құжаттары қайтарып алуға құқылы. Қайтарып алынған төлем құжаттары жойылған болып саналады және Орталықпен және пайдаланушымен электрондық нысанда немесе қағазда тiркелуi тиiс. Төлем құжаттарын пайдаланушының Жүйеден операциялық күн аяқталғаннан кейін қайтарып алуына жол берiлмейдi.

15. Төлем құжатына өзгерiстердi тек оны жiберушi ғана төлем құжатын Жүйеден қайтарып алу жолымен енгiзуге құқылы. Өзгерiстер енгiзiлген төлем құжаттарын Орталық жаңа төлем құжаты ретiнде қабылдайды.

16. Жiберушi Орталыққа төлем құжаттарын болашақ төлем күндерiмен беруге құқылы. Пайдаланушы төлем күнiн, төлем құжаты Орталыққа берiлген күндi қоспай, үш банктiк күнге дейiн белгiлеуi мүмкiн. Болашақ төлем күнi қойылған төлем құжаттары Жүйеде төлем құжатында көрсетiлген төлем күнi басталғанша сақталады.

17. Егер пайдаланушы қандай да бiр өзге себептермен Жүйе үшiн операциялық күн болып табылатын жұмыс күнi жұмыс iстемесе, мұндай жағдайда Орталық осы пайдаланушының пайдасына түсетiн төлем құжаттарын қабылдауға, оның таза позициясын анықтауға және клиринг нәтижесi бойынша ақша аударуға мiндеттi.

18. Орталықтың операциялық күн iшiнде өз қалауы бойынша аутентификация iс-жосығын өткен төлем құжатын жоюға және пайдаланушыдан алынған электрондық хабарларға қандай болса да өзгертулер енгiзуге құқығы жоқ.

     18-1. Алушы Жүйеге белгілі бір пайдаланушының пайдасына кемінде екі операциялық күнге Жүйенің операциялық күніндегі ағымдағы күннен асатын төлем күнімен Жүйеге электрондық дебеттік хабар жібереді. Алушының электрондық дебеттік хабарды ұсыну құқығы алушы мен пайдаланушының арасындағы шартта көзделеді.
     Осындай шартқа қол қойылған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде пайдаланушы Орталыққа мынадай мәліметтерді жібереді:
     1) пайдаланушының атауы, оның банктік бірегейлендіру коды;
     2) алушының атауы, оның банктік бірегейлендіру коды;
     3) шарттың нөмірі және күні, оны қолдану мерзімі;
     4) бенефициардың атауы, оның банктік бірегейлендіру коды;
     5) тараптар келіскен өзге мәліметтер.
     Электрондық дебеттік хабар Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің қазынашылық органдарының пайдасына жіберілмейді.
     Ескерту: 18-1-тармағымен толықтырылды, өзгерту енгізілді - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2003 жылғы 27 қазандағы N 369 қаулысымен, 2004 жылғы 29 желтоқсандағы N 193 қаулысымен.

     18-2. Орталыққа жіберілген кемінде екі операциялық күн төлем күні бар электрондық дебеттік хабар автоматты түрде алушының кредиттік кезегіне және осы төлемді орындау күні белгілі бір ақша сомасын төлеу туралы талап қойылатын пайдаланушының дебеттік кезегіне түседі.
     Орталық электрондық дебеттік хабарды алған күннен бастап операциялық күннен кешіктірмей пайдаланушыға жібереді.
     Пайдаланушы Орталықтың электрондық дебеттік хабарды өңдеуіне және ол бойынша төлем жасауына келіспеген жағдайда, пайдаланушы Орталыққа оның дебеттік кезегінен электрондық дебеттік хабарды жою туралы хабар жібереді.
     Егер Орталық электрондық дебеттік хабар бойынша төлемді орындау мерзімі басталғанға дейін пайдаланушының дебеттік кезегінен электрондық дебеттік хабарды жою туралы оның хабарын алмаса, Орталық электрондық дебеттік хабарды орындайды.
     Ескерту: 18-2-тармағымен толықтырылды, өзгертулер енгізілді - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2003 жылғы 27 қазандағы N 369 қаулысымен, 2004 жылғы 29 желтоқсандағы N 193 қаулысымен.

18-3. Орталық электрондық дебеттік хабарды орындағанға дейін алушы оны қайтарып алуы мүмкін.
Ескерту: 18-3-тармағымен толықтырылды - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2004 жылғы 29 желтоқсандағы N 193 қаулысымен.

18-4. Электрондық дебеттік хабар қайтарып алынғанда, не күші жойылғанда Орталық бұл туралы алушыға және пайдаланушыға хабарлайды.
Ескерту: 18-4-тармағымен толықтырылды - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2004 жылғы 29 желтоқсандағы N 193 қаулысымен.

4-тарау. Пайдаланушылардың қарама-қарсы талаптарын және
мiндеттемелерiн есепке алу және клиринг нәтижелерi
бойынша ақша аудару

19. Операциялық күн аяқталғаннан кейiн Орталық төлем құжаттарын қабылдауды тоқтатады, пайдаланушылардың ағымдағы төлем күнi қойылған қарама-қарсы талаптарын және мiндеттемелерiн есепке алады және әр пайдаланушының таза позициясын анықтайды. Пайдаланушылардың қарама-қарсы талаптарын және мiндеттемелерiн есепке алу кезiнде Орталық пайдаланушылардан электрондық хабарларды қабылдамайды.

20. Пайдаланушылардың қарама-қарсы ақша талаптары және мiндеттемелерi жөнiндегi төлем құжаттарын есепке алу басымдық кодына сәйкес жүргiзiледi. Бiр кезекке қатысты бiр басымдық коды шегiндегi төлем құжаттары олардың Жүйеге түскен ретi бойынша өңделеді.

21. Пайдаланушылардың қарама-қарсы талаптарын және мiндеттемелерiн есепке алғаннан және олардың таза позициясын анықтағаннан кейiн Орталық пайдаланушының ақшасы жоқтығы салдарынан клирингте өңделмеген, ағымдағы жұмыс күнгi төлем күнi қойылған төлем құжаттарын жояды.

22. Әр пайдаланушының таза позициясын анықтағаннан кейiн Орталық дебеттiк таза позициясы болған пайдаланушылардан осы пайдаланушының дебеттiк таза позициясына тең ақша сомасынан банкаралық ақша аудару жүйесiнде қор жасайды.

23. Егер банк банкаралық ақша аудару жүйесiнiң пайдаланушысы болмаса, осы пайдаланушы банктiң таза позициясын анықтау Ұлттық Банкте ашылған оның өзiнiң корреспонденттiк есепшотынан Ұлттық Банкiдегi банкаралық ақша аудару жүйесiнiң есепшотына операциялық күн iшiнде ол аударған ақша сомасы шегiнде жүргiзiледi. Пайдаланушының Ұлттық Банкте ашылған корреспонденттiк шотынан Ұлттық Банктегi банкаралық ақша аудару жүйесiнiң есепшотына ақша аудару банкаралық ақша аудару жүйесiнiң жұмыс iстеу ережелерiмен, Ұлттық Банктiң белгiленген нормативтiк құқықтық актiлерiмен сәйкес жасалады.
Егер пайдаланушы операциялық күн iшiнде Ұлттық Банктегi банкаралық ақша аудару жүйесiнiң есепшотына ақша аудармаса, онда осы пайдаланушының таза позициясын анықтау Жүйенiң басқа пайдаланушыларынан оның пайдасына түскен төлем құжаттарының сомасы шегiнде жүргiзіледi.

24. Клиринг нәтижелері бойынша ақша аудару үшін Орталық Жүйеге банкаралық ақша аудару жүйесінде позиция ашады (бұдан әрі - Жүйенің позициясы).

25. Пайдаланушылардың таза позициясын анықтағаннан кейiн Орталық банкаралық ақша аудару жүйесiндегi клиринг нәтижелерi бойынша әр пайдаланушының таза позициясымен сәйкес ақша аударады. Ақша аудару Орталықтың ақшаны есептен шығару (есепке алу) туралы нұсқаулары негiзiнде әр пайдаланушының таза позициясының сомасына жасалады.

26. Орталық клиринг нәтижелерi бойынша дебеттiк сальдосы болған пайдаланушылардың позициясынан Жүйенiң позициясына ақша аударады, одан кейiн Жүйенiң позициясынан клиринг нәтижелерi бойынша кредиттiк сальдосы болған пайдаланушылардың позициясына ақша аударады. Клиринг нәтижелерi бойынша ақша аудару аяқталғаннан кейiн Жүйенiң позициясында қалдық қалмауы тиiс.

27. Банкаралық ақша аудару жүйесiнде пайдаланушылардың позициясы бойынша ақша аудару банкаралық ақша аудару жүйесiнiң жұмыс iстеу ережелерiмен, Ұлттық Банктiң белгiленген нормативтiк құқықтық актiлерiмен сәйкес жасалады.

5-тарау. Yзiндiлер беру

      28. Операциялық күн iшiнде Орталық пайдаланушының сұрауы бойынша оған мынадай ақпараты бар үзiндiлер бередi:
     1) осы пайдаланушының Орталыққа берген төлем құжаттарының саны және сомасы;
     2) осы пайдаланушының пайдасына түскен төлем құжаттарының саны және сомасы;
     3) төлем құжатының жойылу себептерiн көрсетiп, жойылған төлем құжаттарының саны және сомасы;
     4) осы пайдаланушының пайдасына түскен, ақтығында жiберушiнiң бастамасы бойынша қайтарып алынған төлем құжаттарының саны және сомасы.

29. Орталық пайдаланушыларға ағымдағы да, келешектегi де төлем күнi қойылған төлем құжаттары туралы ақпарат бар үзiндiлердi бередi. Пайдаланушының үзiндi алуға сұрауында пайдаланушының үзiндiнi алғысы келетiн күн көрсетiлуi тиiс.

30. Егер үзiндiде пайдаланушының Орталыққа берген электрондық хабары туралы ақпарат болмаса, пайдаланушы бұл туралы дереу Орталыққа хабарлауы тиiс. Бұл жағдайда, Орталық және пайдаланушы келесi операциялық күннен кешiктiрмей электрондық хабардың жоғалу себебiн анықтауға мiндеттi.

31. Ақша аударуды аяқтағаннан кейiн Орталық пайдаланушыға клирингте өңделген төлем құжаттары туралы ақпарат бар ақтық үзiндіні және клиринг нәтижелерi бойынша пайдаланушының таза позициясы туралы ақпаратты, сондай-ақ өткiзiлмеген құжаттардың тiзбесiн және осы пайдаланушының пайдасына түскен барлық төлем құжаттарын жiбердi.

6-тарау. Электрондық хабарлардың өтуiн бақылау

32. Операциялық күн iшiнде Орталық және пайдаланушылар жiберiлген және алынған электрондық хабарларды есепке алуды қамтамасыз етуге және бақылауды жүзеге асыруға мiндеттi. Жүйеге түсетiн барлық электрондық хабарлар пайдаланушыда және Орталықта аудиторлық iз қалдыруға тиiс.

7-тарау. Қазақстан банкаралық есеп айырысу
орталығы клирингтік жүйесінің мониторингi

      33. Жүйеде жасалған төлемдер мониторингін, пайдаланушылардың таза позицияларының мониторингін жүзеге асыру үшін, сондай-ақ клиринг нәтижелері бойынша ақша аударымдарын бақылауды жүзеге асыру үшін Орталық Ұлттық Банктің төлем жүйелері бөлімшесіне және Ұлттық Банктің банктердің корреспонденттік шоттарына қызмет көрсететін бөлімшесіне клирингтің әрбір қатысушысының таза позициясы, Жүйедегі клиринг қатысушысының ақша сомасы туралы, сондай-ақ пайдаланушылардың корреспонденттік шоттарына қызмет көрсететін бөлімшеде ашылған клиринг қатысушысының корреспонденттік шотындағы ақша сомасы туралы ақпаратты береді.
      Пайдаланушыда ақшаның жетіспеуіне байланысты төлем құжаттары жойылған кезде Ұлттық Банктің төлем жүйелері бөлімшесі осы пайдаланушыдан күші жойылған төлем құжаттарының кейіннен орындалуы туралы сұратуға құқылы.
       Ескерту: 33-тармақ жаңа редакцияда жазылды - ҚР Ұлттық Банк Басқармасының 2005 жылғы 17 қарашадағы N 147 қаулысымен.

8-тарау. Қауiпсiздiктi қамтамасыз ету шаралары

34. Электрондық хабарларды жасағанда және бергенде, Орталық және пайдаланушылар бағдарламалық-криптографиялық қорғауды және электрондық сандық қол қоюды пайдалану туралы олардың арасында жасалған келiсiммен белгiленген қорғау iс-әрекетiнiң тәртiбiн сақтауға мiндеттi.

35. Қорғау iс-әрекетiнiң тәртiбi бұзылған немесе ол жария етiлген жағдайда, осы бұзушылықты тапқан тарап бұл туралы екiншi тарапқа дереу хабарлауға және оның салдарын жоюға шаралар қолдануға мiндеттi.

36. Орталыққа берiлген аутентификация iс-жосығынан өтпеген электрондық хабарлар Жүйеге қабылданбайды. Егер Орталық қабылдаған төлем құжаты аутентификация iс-жосығынан өтпесе, Орталық пайдаланушы үшiн қате туралы ескерту жасайды. Электрондық хабарлардың аутентификациясы тәртiбiн Орталық белгiлейдi.

9-тарау. Қызмет көрсетуге ақы төлеу

37. Орталық шартта көзделген тарифтерге сәйкес Жүйедегі пайдаланушыға көрсететін қызметі үшін ақы алуға құқылы.
Ескерту: 37-тармақ жаңа редакцияда жазылды - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2004 жылғы 29 желтоқсандағы N 193 қаулысымен.

10-тарау. Жауапкершiлiк

     38. Орталық Жүйеде төлемдердi жүзеге асыруға және пайдаланушылардың таза позицияларын анықтауға жауап бередi.
     39. Орталықтың және пайдаланушының Жүйе шеңберiндегi өзiнiң мiндеттемелерiн орындамағаны немесе ойдағыдай орындамағаны, сондай-ақ осы ережелердi бұзғаны үшiн жауапкершiлiк Орталық пен пайдаланушының арасындағы шартпен белгiленедi.
     40. Егер Орталық пен пайдаланушының арасындағы шартта осы ережелердiң жекелеген баптарының бұзылуына жауапкершiлiк шегi көзделмесе, Орталықтың және пайдаланушының жауапкершiлiгi Қазақстан Республикасының заңдарымен сәйкес анықталады.

11-тарау. Қорытынды ережелер

41. Осы Ережелермен реттелмеген мәселелер Қазақстан Республикасының заңдарымен сәйкес шешіледі.

Ұлттық Банк
Төрағасы

Сноска. Утратило силу постановлением Правления Национального Банка РК от 31.12.2015 № 262 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

<*>
Сноска. В наименование внесены изменения - постановлением Правления Национального Банка РК от 29 декабря 2004 года N 193 .

В целях совершенствования нормативной правовой базы, обеспечивающей функционирование платежной системы Республики Казахстан, Правление Национального Банка Республики Казахстан постановляет:

1. Утвердить прилагаемые Правила проведения операций в клиринговой системе Республиканского государственного предприятия на праве хозяйственного ведения "Казахстанский центр межбанковских расчетов" и ввести в действие со дня государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан.
2. Юридическому департаменту (Сизова С.И.) совместно с Управлением платежных систем (Мусаев Р.Н.) зарегистрировать настоящее постановление и Правила проведения операций в клиринговой системе Республиканского государственного предприятия на праве хозяйственного ведения "Казахстанский центр межбанковских расчетов" в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

3. Управлению платежных систем (Мусаев Р.Н.) в недельный срок со дня государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан довести настоящее постановление и Правила проведения операций в клиринговой системе Республиканского государственного предприятия на праве хозяйственного ведения "Казахстанский центр межбанковских расчетов" до сведения филиалов Национального Банка Республики Казахстан, обязав их довести настоящее постановление и утвержденные Правила до сведения банков второго уровня.
4. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на заместителя Председателя Национального Банка Республики Казахстан Абдулину Н.К.

Председатель
Национального Банка

                  Правила проведения операций
    в клиринговой системе Республиканского государственного
           предприятия на праве хозяйственного ведения
           "Казахстанский центр межбанковских расчетов
          Национального Банка Республики Казахстан" <*>
      Сноска. В наименование внесены изменения - постановлением Правления Национального Банка РК от 29 декабря 2004 года N 193 .

                     Глава 1. Общие положения

      1. Настоящие Правила устанавливают порядок организации и функционирования клиринговой системы Республиканского государственного предприятия на праве хозяйственного ведения "Казахстанский центр межбанковских расчетов" (далее - Система). Услуги пользователям по осуществлению платежей в Системе предоставляются Республиканским государственным предприятием на праве хозяйственного ведения "Казахстанский центр межбанковских расчетов" (далее - Центр) на основании договора, заключенного между ними.
      2. Платежи в Системе производятся путем передачи пользователями в Центр электронных сообщений, содержащих указание о переводе денег, (далее - платежные документы) и их обработки на основе межбанковского клиринга. Порядок защитных действий, используемый при обмене электронными сообщениями, и ответственность Центра и пользователей за его нарушение устанавливаются соглашением об использовании программно-криптографической защиты и электронной цифровой подписи. Все платежи в Системе осуществляются в национальной валюте Республики Казахстан. <*>
      Сноска. В пункт 2 внесены изменения - постановлением Правления Национального Банка РК от 29 декабря 2004 года N 193 .
      3. Определение чистой позиции пользователя производится в пределах остатка денег у пользователя в межбанковской системе переводов денег на момент завершения операционного дня Системы. Если у пользователя отсутствуют деньги в межбанковской системе переводов денег, то определение чистой позиции данного пользователя производится в пределах суммы платежных документов, поступивших в его пользу от других пользователей Системы. Дебетовая чистая позиция пользователя не должна превышать сумму денег, находящуюся у данного пользователя в межбанковской системе переводов денег. Перевод денег по результатам межбанковского клиринга производится в межбанковской системе переводов денег. <*>
      Сноска. В пункт 3 внесены изменения - постановлением Правления Национального Банка РК от 29 декабря 2004 года N 193 .
      4. Основные понятия, используемые в настоящих Правилах:
      1) аудиторский след - информация, предназначенная для контроля движения платежных документов в Системе;
      2) аутентификация - процедура, подтверждающая подлинность и правильность составления платежного документа, которая устанавливается по договоренности между Центром и пользователем;
      3) дата платежа - дата исполнения указания о переводе денег;
      3-1) дебетовая очередь пользователя - последовательный ряд неисполненных платежных документов, находящихся в Системе на определенную дату, по денежным обязательствам данного пользователя по отношению к другим пользователям;
      4) межбанковский клиринг (далее - клиринг) - осуществляемый Центром процесс сбора, сверки, сортировки указаний пользователей, а также проведение их взаимозачета и определение чистых позиций пользователей Системы;
      5) код приоритетности - код, определяющий очередность обработки платежных документов в клиринге. Код приоритетности присваивается платежному документу отправителем;
      6) кредитовая или дебетовая чистая позиция (сальдо) пользователя - разность между суммой платежных документов по денежным обязательствам всех пользователей по отношению к одному пользователю и суммой платежных документов по денежным обязательствам данного пользователя по отношению к остальным пользователям. Если разность - отрицательное число, то пользователь имеет дебетовую чистую позицию, если положительное - кредитовую чистую позицию;
      6-1) кредитовая очередь пользователя - последовательный ряд неисполненных платежных документов, находящихся в Системе на определенную дату, по денежным обязательствам других пользователей по отношению к данному пользователю;
      7) операционный день - период времени, в течение которого Центр осуществляет прием указаний о переводе денег и распоряжений об отзыве таких указаний от пользователей;
      8) отправитель - пользователь, отправляющий в Систему электронное сообщение;
      9) получатель - пользователь, в пользу которого осуществляется платеж;
      10) пользователь Системы (пользователь) - банк или организация, осуществляющая отдельные виды банковских операций (далее - банк), заключившая договор с Центром об участии в Системе и являющаяся отправителем и/или получателем электронных сообщений;
      11) распоряжение об отзыве платежного документа - электронное сообщение, с помощью которого пользователь производит отзыв платежного документа из Системы;
      12) референс операции - уникальный номер, идентифицирующий электронное сообщение в Системе;
      12-1) электронное дебетовое сообщение - платежное сообщение получателя, содержащее требование к пользователю о выплате определенной суммы денег;
      13) электронное сообщение - любое электронное сообщение, включая электронный платежный документ, передаваемое в Системе. <*>
     Сноска. В пункт 4 внесены изменения - постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 27 октября 2003 года N 369 ; от 29 декабря 2004 года N 193 .

                   Глава 2. Пользователи

      5. Банк приобретает статус пользователя после заключения с Центром договора об участии в Системе (далее - договор). Расторжение договора влечет за собой лишение банка статуса пользователя. Форма договора разрабатывается Центром с учетом требований пункта 8 настоящих Правил.
      6. Пользователем Системы может быть банк, имеющий банковский счет в Национальном Банке Республики Казахстан (далее - Национальный Банк) и лицензию уполномоченного органа на переводные операции: выполнение поручений юридических и физических лиц по переводу денег. <*>
      Сноска. В пункт 6 внесены изменения - постановлением Правления Национального Банка РК от 29 декабря 2004 года N 193 .
      7. Для заключения договора пользователь представляет в Центр следующие документы:
      1) заявление на подключение к Системе;
      2) нотариально заверенные копии устава банка и лицензии на проведение банковских операций.
      8. Договор между Центром и банком, должен содержать следующее:
      1) реквизиты сторон;
      2) права и обязанности сторон;
      3) требования к соблюдению конфиденциальности информации, составляющей предмет банковской тайны пользователя;
      4) сроки и способы переводов денег по результатам клиринга;
      5) ответственность сторон за невыполнение условий договора;
      6) порядок расторжения договора и изменения условий договора;
      7) другие условия по согласованию сторон.
      В договоре может быть предусмотрена возможность временного лишения банка статуса пользователя, без расторжения договора. Форма договора устанавливается Центром.
      9. Отношения между пользователями и их клиентами (инициаторами и бенефициарами) регулируются договорами, заключенными между ними, и законодательством Республики Казахстан.

        Глава 3. Порядок обмена электронными сообщениями

      10. Обмен электронными сообщениями между центром и пользователями производится только электронным способом по форматам передачи информации, применяемым в Системе.
      Порядок обмена электронными сообщениями, а также форматы их передачи в Системе определяются центром и являются обязательными для исполнения центром и пользователями. <*>
      Сноска. Пункт 10 в новой редакции - постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 27 мая 2003 года N 160.
      11. Прием платежных документов от пользователей и распоряжений об их отзыве производится Центром только в течение операционного дня. Продолжительность операционного дня и время его закрытия устанавливаются Национальным Банком. <*>
      Сноска. Пункт 11 с изменениями - постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 27 мая 2003 года N 160 .
      12. Если платежный документ и/или распоряжение об отзыве платежного документа получены Центром после окончания операционного дня, то такие платежный документ и/или распоряжение об отзыве платежного документа считаются полученными Центром в начале следующего операционного дня. Платежный документ, поступивший в Центр с датой платежа прошедшего операционного дня, возвращаются отправителю без исполнения.
      13. Центр вправе устанавливать ограничения на максимальную сумму одного платежного документа, обрабатываемого в Системе. Размер ограничения устанавливается по согласованию с Национальным Банком и пользователями в письменной форме. Платежные документы, сумма которых превышает установленное ограничение, в Системе не обрабатываются.
      14. Пользователь может отозвать переданный им в Центр платежный документ путем направления в Центр распоряжения об отзыве платежного документа. Отправитель вправе отзывать из Системы платежные документы, как с текущей, так и с будущей датой платежа. Отозванные платежные документы считаются аннулированными и должны регистрироваться Центром и пользователем в электронной форме или на бумажном носителе. Отзыв пользователем платежных документов из Системы после завершения операционного дня не допускается.
      15. Изменения в платежный документ вправе вносить только его отправитель путем отзыва платежного документа из Системы. Платежные документы, с внесенными изменениями, принимаются Центром, как новый платежный документ.
      16. Отправитель вправе передавать в Центр платежные документы с будущей датой платежа. Дата платежа может устанавливаться пользователем до трех банковских дней, не включая дату передачи платежного документа в Центр. Платежные документы с будущей датой платежа хранятся в Системе до наступления даты платежа, указанной в платежном документе.
      17. Если пользователь по какой-либо иной причине не работает в рабочий день, являющийся для Системы операционным днем, в этом случае, Центр обязан принимать платежные документы, поступающие в пользу данного пользователя, определить его чистую позицию и осуществить перевод денег по результатам клиринга.
      18. Центр не вправе в течение операционного дня по своему усмотрению аннулировать платежный документ, прошедший процедуру аутентификации, и вносить какие-либо изменения в полученные от пользователя электронные сообщения.
      18-1. Получатель направляет в Систему электронное дебетовое сообщение в пользу определенного пользователя с датой платежа, превышающей текущую дату операционного дня Системы не менее, чем на два операционных дня. Право получателя на выставление электронного дебетового сообщения предусматривается в договоре между получателем и пользователем.
      В течение трех рабочих дней со дня подписания такого договора пользователь доводит до сведения Центра следующие сведения:
      1) наименование пользователя, его банковский идентификационный код;
      2) наименование получателя, его банковский идентификационный код;
      3) номер и дату договора, срок его действия;
      4) наименование и индивидуальный идентификационный код бенефициара;
      5) иные сведения, согласованные сторонами.
      Электронные дебетовые сообщения не могут направляться в пользу органов казначейства Министерства финансов Республики Казахстан. <*>
     Сноска. Глава дополнена пунктом 18-1 - постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 27 октября 2003 года N 369 ; внесены изменения - от 29 декабря 2004 года N 193 .
      18-2. Электронное дебетовое сообщение с датой платежа не менее двух операционных дней, направленное в Центр, автоматически попадает в кредитовую очередь получателя и дебетовую очередь пользователя, к которому предъявляется требование о выплате определенной суммы денег на день исполнения данного платежа.
      Электронное дебетовое сообщение не позднее операционного дня со дня получения направляется Центром пользователю.
     В случае несогласия пользователя на обработку Центром электронного дебетового сообщения и совершение платежа по нему пользователь направляет Центру сообщение об аннулировании электронного дебетового сообщения из его дебетовой очереди.
     Если до наступления срока исполнения платежа по электронному дебетовому сообщению Центром не получено сообщение пользователя об аннулировании электронного дебетового сообщения из его дебетовой очереди, электронное дебетовое сообщение исполняется Центром. <*>
     Сноска. Глава дополнена пунктом 18-2 - постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 27 октября 2003 года N 369 ; внесены изменения - от 29 декабря 2004 года N 193 .
      18-3. Электронное дебетовое сообщение может быть отозвано получателем до его исполнения Центром. <*>
      Сноска. Глава дополнена пунктом 18-3 - постановлением Правления Национального Банка РК от 29 декабря 2004 года N 193 .
     18-4. При отзыве либо аннулировании электронного дебетового сообщения Центр извещает об этом получателя и пользователя. <*>
      Сноска. Глава дополнена пунктом 18-4 - постановлением Правления Национального Банка РК от 29 декабря 2004 года N 193 .

   Глава 4. Зачет встречных требований и обязательств
пользователей и перевод денег по результатам клиринга

      19. После завершения операционного дня Центр прекращает прием платежных документов, производит зачет встречных требований и обязательств пользователей с текущей датой платежа и определяет чистую позицию каждого пользователя. Во время зачета встречных требований и обязательств пользователей, Центр не производит прием электронных сообщений от пользователей.
      20. Зачет платежных документов по встречным денежным требованиям и обязательствам пользователей производится в соответствии с кодами приоритетности. В пределах одного кода приоритетности платежные документы, относящиеся к одной очереди, обрабатываются в порядке их поступления в Систему.
      21. После осуществления зачета встречных требований и обязательств пользователей и определения их чистых позиций, Центр аннулирует платежные документы с датой платежа текущего рабочего дня, не обработанные в клиринге вследствие отсутствия денег у пользователя.
      22. После определения чистой позиции каждого пользователя, у пользователей с дебетовой чистой позицией Центр резервирует в межбанковской системе переводов денег сумму денег, равную дебетовой чистой позиции данного пользователя.
      23. Если банк не является пользователем межбанковской системы переводов денег, определение чистой позиции данного банка- пользователя производится в пределах суммы денег, переведенной им в течение операционного дня со своего корреспондентского счета, открытого в Национальном Банке, на счет межбанковской системы переводов денег в Национальном Банке. Перевод денег с корреспондентского счета пользователя, открытого в Национальном Банке, на счет межбанковской системы переводов денег в Национальном Банке, производится в соответствии с правилами функционирования межбанковской системы переводов денег, установленными нормативными правовыми актами Национального Банка.
      Если в течение операционного дня пользователь не перевел деньги на счет межбанковской системы переводов денег в Национальном Банке, то определение чистой позиции данного пользователя производится в пределах суммы платежных документов, поступивших в его пользу от других пользователей Системы.
      24. Для осуществления перевода денег по результатам клиринга Центр открывает Системе позицию в межбанковской системе переводов денег (далее - позиция Системы).
      25. После определения чистых позиций пользователей, Центр осуществляет перевод денег по результатам клиринга в межбанковской системе переводов денег в соответствии с чистой позицией каждого пользователя. Перевод денег производится на основании указаний о списании (зачислении) денег Центра на сумму чистой позиции каждого пользователя.
      26. Центр осуществляет перевод денег с позиций пользователей, имеющих по результатам клиринга дебетовые сальдо, на позицию Системы, затем перевод денег с позиции Системы на позиции пользователей, имеющих, по результатам клиринга, кредитовые сальдо. После завершения переводов денег по результатам клиринга остатка на позиции Системы не должно быть.
      27. Перевод денег по позициям пользователей в межбанковской системе переводов денег производится в соответствии с правилами функционирования межбанковской системы переводов денег, установленными нормативными правовыми актами Национального Банка.

            Глава 5. Предоставление выписок

      28. В течение операционного дня Центр, по запросу пользователя, представляет ему выписки, содержащие следующую информацию:
      1) количество и сумму платежных документов, переданных данным пользователем в Центр;
      2) количество и сумму платежных документов, поступивших в пользу данного пользователя;
      3) количество и сумму аннулированных платежных документов, с указанием причины аннулирования платежного документа;
      4) количество и сумму платежных документов, поступивших в пользу данного пользователя, которые впоследствии были отозваны по инициативе отправителя.
      29. Центр предоставляет пользователям выписки, содержащие информацию о платежных документах как с текущей, так и с будущей датой платежа. В запросе пользователя на получение выписки должна быть указана дата, за которую пользователь хочет получить выписку.
      30. Если выписка не содержит информации об электронном сообщении, переданном пользователем в Центр, пользователь должен немедленно уведомить об этом Центр. В этом случае, Центр и пользователь обязаны не позднее следующего операционного дня выяснить причину утери электронного сообщения.
      31. После завершения переводов денег, Центр направляет пользователю окончательную выписку, содержащую информацию о платежных документах, обработанных в клиринге, и информацию о чистой позиции пользователя по результатам клиринга, а также ведомость непроведенных документов и все платежные документы, поступившие в пользу данного пользователя.

Глава 6. Контроль прохождения электронных сообщений

32. В течение операционного дня Центр и пользователи обязаны обеспечивать учет и осуществлять контроль отправленных и полученных электронных сообщений. Все электронные сообщения, поступающие в Систему, должны оставлять аудиторский след у пользователя и в Центре.

          Глава 7. Мониторинг клиринговой системы
        Казахстанского центра межбанковских расчетов

      33. Для осуществления мониторинга платежей, произведенных в Системе, мониторинга чистых позиций пользователей, а также для осуществления контроля переводов денег по результатам клиринга Центр представляет в подразделение платежных систем Национального Банка и в подразделение Национального Банка, обслуживающее корреспондентские счета банков, информацию о чистой позиции каждого участника клиринга, сумме денег участника клиринга в Системе, а также о сумме денег на корреспондентском счете участника клиринга, открытого в подразделении, обслуживающем корреспондентские счета пользователей.
      При аннулировании платежных документов в связи с недостаточностью денег у пользователя подразделение платежных систем Национального Банка вправе запросить данного пользователя о последующем исполнении аннулированных платежных документов.
      Сноска. Пункт 33 в редакции - постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 17 ноября 2005 года N 147.

         Глава 8. Меры по обеспечению безопасности

      34. При формировании и передаче электронного сообщения, Центр и пользователи обязаны соблюдать порядок защитных действий, установленный соглашением об использовании программно-криптографической защиты и электронной цифровой подписи, заключенным между ними.
      35. В случае нарушения порядка защитных действий или его разглашения, сторона, установившая данное нарушение, обязана немедленно уведомить об этом другую сторону и принять меры к ликвидации последствий.
      36. Электронные сообщения, переданные в Центр и не прошедшие процедуру аутентификации, не принимаются в Систему. Если платежный документ, полученный Центром, не прошел процедуру аутентификации, Центр формирует для пользователя уведомление об ошибке. Порядок аутентификации электронных сообщений устанавливается Центром.

                  Глава 9. Оплата услуг

      37. Центр вправе взимать плату за услуги, оказываемые пользователю в Системе, согласно тарифам, предусмотренным договором. <*>
      Сноска. Пункт 37 в редакции - постановлением Правления Национального Банка РК от 29 декабря 2004 года N 193 .

                  Глава 10. Ответственность

      38. Центр несет ответственность за осуществление платежей в Системе и определение чистых позиций пользователей.
      39. Ответственность за неисполнение или ненадлежащее исполнение Центром или пользователем своих обязательств в рамках Системы, а также за нарушение настоящих правил, устанавливается договором между Центром и пользователем.
      40. Если в договоре между Центром и пользователем не предусмотрена мера ответственности за нарушение отдельных положений настоящих Правил, ответственность Центра и пользователя определяется в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Глава 11. Заключительные положения

41. Вопросы, не урегулированные настоящими Правилами, разрешаются в соответствии с законодательством Республики Казахстан.