Cот-сараптама қызметі туралы

Қазақстан Республикасының Заңы 2017 жылғы 10 ақпандағы № 44-VІ ҚРЗ.

Қолданушылар назарына!
Қолданушыларға ыңғайлы болуы үшін ЗҚАИ мазмұнды жасады.
МАЗМҰНЫ

Осы Заң Қазақстан Республикасындағы сот-сараптама қызметін жүзеге асыру жөніндегі қоғамдық қатынастарды реттейді.

1-тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

1-бап. Осы Заңда қамтылған кейбір ұғымдарды түсіндіру

Осы Заңда қамтылған ұғымдар мынадай мағынада қолданылады:

1) арнайы ғылыми білім – мазмұнын сот-сараптамалық зерттеулердің әдістемелерінде іске асырылған ғылыми білім құрайтын арнайы білім саласы;

2) валидация – Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жүргізілетін, сот-сараптамалық зерттеудің әдістері мен әдістемелерін пайдаланудың жарамдылығын бағалау;

3) сараптама мамандығы – Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген сот сараптамасының белгілі бір түрін жүргізу саласындағы сот сарапшысының біліктілігін берумен расталған сот сарапшысының ғылыми құзыреті;

4) сарапшының қорытындысы – Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес ресімделген, сот-сараптамалық зерттеудің барысы мен нәтижелерін көрсететін жазбаша құжат;

5) сот-сараптама қызметі – сот сараптама органдарының және сот сарапшыларының сот сараптамасын ұйымдастыру және жүргізу жөніндегі қызметі;

6) сот-сараптамалық зерттеу әдістемесі – сот сараптамасының нысанасына қатысты нақты деректерді анықтау үшін сот сараптамасы объектілерін зерделеу кезінде қолданылатын әдістер жүйесі;

7) сот-сараптамалық зерттеу әдісі – сот сараптамасының нысанасына қатысты нақты деректерді анықтау үшін сот сараптамасы объектілерін зерделеу кезінде қолданылатын логикалық және (немесе) аспаптық операциялар (тәсілдер, әдістер) жүйесі;

8) сот сараптамасы – шешілуі үшін маңызы бар нақты деректерді анықтау мақсатында арнайы ғылыми білім негізінде жүргізілетін қылмыстық, азаматтық істің не әкімшілік құқық бұзушылық туралы істің материалдарын зерттеу;

9) сот сараптамасының нысанасы – сот сараптамасын жүргізу арқылы анықталатын қылмыстық, азаматтық істі не әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі шешу үшін маңызы бар нақты деректер;

10) сот сараптамасының объектілері – заттай дәлелдемелер, құжаттар, адамның денесі, адамның психикалық жай-күйі, мәйіттер, жануарлар, үлгілер, сондай-ақ сот сараптамасы жүргізілетін іс материалдарында қамтылған, сот сараптамасының нысанасына қатысты мәліметтер;

11) сот сараптамасы органы – Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын мемлекеттік заңды тұлға;

12) сот сарапшысы – арнайы ғылыми білімі бар және заңда белгіленген өзге де талаптарға сай келетін, өзіне сот сараптамасын жүргізу тапсырылған, іске мүдделі емес жеке тұлға;

13) сот сарапшысын аттестаттау – сот сарапшысының заңда белгіленген біліктілік талаптарына сәйкес келуін айқындау бойынша мерзімді түрде жүзеге асырылатын рәсім;

14) сот сарапшысының біліктілігі – сараптаманың белгілі бір түрінің объектілерін зерттеу мақсатында кәсіби білімі бар адамның мақсатты даярлықтан өтуі арқылы алған білімінің, машықтары мен дағдыларының кешені;

15) үлгілер – сот сараптамасын жүргізу үшін қажетті тірі адамның, мәйіттің, жануардың, өсімдіктің, бұйымның, материалдың немесе заттың қасиеттерін көрсететін материалдық объектілер.

2-бап. Қазақстан Республикасының сот-сараптама қызметі туралы заңнамасы

1. Қазақстан Республикасының сот-сараптама қызметі туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.

2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңда қамтылғаннан өзгеше қағидалар белгіленсе, онда халықаралық шарттың қағидалары қолданылады.

3-бап. Сот-сараптама қызметінің міндеті

Әкімшілік сот ісін жүргізуді, қылмыстық, азаматтық істер бойынша, сондай-ақ әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізуді сот сараптамасының нәтижелерімен қамтамасыз ету сот-сараптама қызметінің міндеті болып табылады.

Ескерту. 3-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.06.2020 № 351-VI Заңымен (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі).

4-бап. Сот-сараптама қызметінің мазмұны

Сот-сараптама қызметінің мазмұны:

1) қылмыстық, азаматтық істер бойынша, әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша, сондай-ақ әкімшілік сот ісін жүргізуде сот сараптамасын жүргізуді;

2) сот сараптамасы саласындағы ғылыми зерттеулерді ұйымдастыруды және жүргізуді;

3) сот сараптамасын ғылыми-әдістемелік және ақпараттық қамтамасыз етуді ұйымдастыруды және жүзеге асыруды;

4) сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын адамдарды іріктеуді, даярлауды, қайта даярлауды және олардың біліктілігін арттыруды;

5) сот сараптамасы саласындағы халықаралық ынтымақтастықты қамтиды.

Ескерту. 4-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.06.2020 № 351-VI Заңымен (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі).

5-бап. Сот-сараптама қызметінің қағидаттары

Сот-сараптама қызметі:

1) заңдылық;

2) адамның және азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, заңды тұлғаның құқықтары мен заңды мүдделерін сақтау;

3) сот сарапшысының тәуелсіздігі;

4) сот-сараптамалық зерттеулердің жан-жақтылығы, толықтығы, объективтілігі және ғылыми негізділігі;

5) сот-сараптамалық зерттеулерді жүргізу кезінде ғылыми-техникалық құралдарды, әдістер мен әдістемелерді пайдалануға жол берушілік;

6) сот сарапшысының әдебін сақтау қағидаттарына негізделеді.

6-бап. Сот-сараптама қызметін жүзеге асыру кезіндегі заңдылық

Сот-сараптама қызметі Қазақстан Республикасы Конституциясының және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінің талаптары дәл орындалған жағдайда жүзеге асырылады.

7-бап. Сот-сараптама қызметін жүзеге асыру кезінде адамның және азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, заңды тұлғаның құқықтары мен заңды мүдделерін сақтау

1. Сот-сараптама қызметі Қазақстан Республикасының Конституциясына, Қазақстан Республикасының заңдарына, халықаралық құқықтың жалпыға бірдей танылған қағидаттары мен нормаларына сәйкес адамның және азаматтың құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері, заңды тұлғаның құқықтары мен заңды мүдделері сақталған жағдайда жүзеге асырылады.

2. Адамның құқықтары мен бостандықтарын уақытша шектеуді талап ететін сот-сараптамалық зерттеулер заңда белгіленген негіздерде және тәртіппен ғана жүргізіледі.

3. Сот сараптамасы органының немесе сот сарапшысының әрекеттері (әрекетсіздігі) адамның және азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін не заңды тұлғаның құқықтары мен заңды мүдделерін шектеуге алып келді деп пайымдайтын адам көрсетілген әрекеттерге (әрекетсіздікке) заңда белгіленген тәртіппен шағым жасауға құқылы.

8-бап. Сот сарапшысының тәуелсіздігі

1. Сот сарапшысы сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сараптамасын тағайындаған органнан (адамнан), сот сараптамасы органының басшысынан және басқа адамдардан тәуелсіз болады.

2. Сот сарапшысы жүргiзiлген зерттеулердің нәтижелерi негiзінде оның арнайы ғылыми біліміне сәйкес өз атынан қорытынды береді.

3. Сот сарапшысы зерттеудің ғылыми-техникалық құралдарын, әдiстерi мен әдістемелерін таңдауда дербес болады, олардың жарамдылығы заңда айқындалады.

4. Сот сарапшысына құқыққа сыйымсыз ықпал етуге және оның заңды қызметіне кедергі келтіруге жол берілмейді және олар заңда белгіленген жауаптылыққа алып келеді.

9-бап. Сот-сараптамалық зерттеулердің жан-жақтылығы, толықтығы, объективтілігі және ғылыми негізділігі

1. Сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сарапшысы объектілерді арнайы ғылыми білімге негізделген жан-жақты, толық және объективті зерттеу үшін барлық шараларды қабылдауға міндетті.

2. Сарапшының қорытындысы жалпыға бірдей қабылданған ғылыми және практикалық деректер негізінде жасалған түйіндердің негізділігі мен анықтығын тексеруге мүмкіндік беретін ережелерге негізделуге тиіс.

10-бап. Сот-сараптамалық зерттеулерді жүргізу кезінде ғылыми-техникалық құралдарды, әдістер мен әдістемелерді пайдалануға жол берушілік

1. Сот-сараптамалық зерттеулерді жүргізу кезінде ғылыми-техникалық құралдарды, әдістер мен әдістемелерді қолдануға, егер олар:

1) заңда тiкелей көзделсе немесе олардың нормалары мен қағидаттарына қайшы келмесе;

2) ғылыми жағынан дәлелді болса;

3) іс бойынша іс жүргізудің тиімділігін қамтамасыз ететін болса;

4) қауіпсіз болса, жол беріледі.

2. Сот сарапшысы сот сараптамасын жүргізген кезде Қазақстан Республикасының Сот-сараптамалық зерттеулер әдістемелерінің мемлекеттік тізіліміне енгізілген әдістемелерді қолданады. Егер өзге әдістемелер осы баптың 1-тармағының талаптарына сай келсе, оларды қолдануға жол беріледі. Бұл ретте, оларды қолданудың ғылыми негіздемесі сарапшының қорытындысында көрсетілуі тиіс.

11-бап. Сот сарапшысының әдебін сақтау

Сот сарапшысы сот-сараптама қызметін жүзеге асырған кезде Сот сарапшысының әдеп кодексін сақтауға міндетті.

2-тарау. СОТ-САРАПТАМАСЫ ҚЫЗМЕТІ САЛАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ

12-бап. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің құзыреті

Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің құзыретіне:

1) сот-сараптама қызметі саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру;

2) сот-сараптама қызметі саласындағы мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру;

3) сот сараптамасы органдары жүргізетін сот сараптамалары түрлерінің және біліктілігін Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі беретін сараптама мамандықтарының тізбесін әзірлеу және бекіту;

4) сот сараптамасы органдарында сот сараптамалары мен зерттеулерді ұйымдастыру және жүргізу қағидаларын әзірлеу және бекіту;

5) сот сараптамасы объектілерімен жұмыс істеу қағидаларын әзірлеу және бекіту;

6) сот сараптамаларының күрделілік санаттарын айқындау қағидаларын, сот сараптамаларының күрделілік санаттарына қарай оларды жүргізу мерзімдерін есептеу тәртібін, сондай-ақ сот сараптамаларын жүргізуді тоқтата тұрудың және мерзімін ұзартудың негіздері мен тәртібін әзірлеу және бекіту;

7) сот сараптамасы органдары сот сарапшыларының жүктемелері нормативтерін әзірлеу және бекіту;

8) сот сараптамасы органдарында сот сараптамасын жүргізудің құнын айқындау қағидаларын әзірлеу және бекіту;

9) сот-сараптамалық зерттеулердің әдістері мен әдістемелері валидациясының қағидаларын әзірлеу және бекіту;

10) сот-сараптамалық зерттеулердің әдістемелерін әзірлеу, сынамадан өткізу және енгізу қағидаларын әзірлеу және бекіту;

11) Қазақстан Республикасы Сот-сараптамалық зерттеулер әдістемелерінің мемлекеттік тізілімін қалыптастыру, жүргізу және пайдалану қағидаларын әзірлеу және бекіту;

12) Қазақстан Республикасы Сот-сараптамалық зерттеулер әдістемелерінің мемлекеттік тізілімін жүргізу;

13) сот сараптамасын жүргізуге арналған арнайы жарақтандырылған үй-жайларға қойылатын стандарттар мен талаптарды әзірлеу және бекіту;

14) сот сарапшыларының біліктілік даярлығы қағидаларын әзірлеу және бекіту;

15) сот сарапшысы біліктілігін беру үшін емтихандарды қабылдау қағидаларын әзірлеу және бекіту;

16) сот сарапшысы біліктілігін беру жөніндегі комиссия туралы ережені және оның құрамын әзірлеу және бекіту;

17) сот сарапшысы біліктілігін беру үшін біліктілік емтихандарын қабылдау;

18) сот сарапшыларын аттестаттау қағидаларын әзірлеу және бекіту;

19) сот сарапшыларын аттестаттауды өткізу жөніндегі комиссия туралы ережені және оның құрамын әзірлеу және бекіту;

20) сот сарапшыларын аттестаттау;

21) сот сарапшыларының біліктілігін арттыру қағидаларын әзірлеу және бекіту;

22) Қазақстан Республикасы Сот сарапшыларының мемлекеттік тізілімін қалыптастыру, жүргізу және пайдалану қағидаларын әзірлеу және бекіту;

23) Қазақстан Республикасы сот сарапшыларының мемлекеттік тізілімін жүргізу;

24) сот-сараптама қызметін лицензиялау жөніндегі комиссия туралы ережені және оның құрамын әзірлеу және бекіту;

25) сот-сараптама қызметі саласында лицензиялауды жүзеге асыру;

26) Сот сарапшысының әдеп кодексін әзірлеу және бекіту;

26-1) сот-сараптама қызметі саласындағы кәсіптік стандартты әзірлеу және бекіту;

27) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктер жатады.

Ескерту. 12-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 04.07.2023 № 15-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

13-бап. Сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензияны берудің, қайта ресімдеудің, беруден бас тартудың тәртібі мен шарттары, сондай-ақ лицензияның негізінде сот-сараптама қызметімен айналысатын адамдардың қызметін бақылау

1. Сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензия жеке тұлғаларға беріледі.

2. Сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензияны берудің, қайта ресімдеудің, беруден бас тартудың тәртібі мен шарттары "Рұқсаттар және хабарламалар туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгіленеді.

3. Сот-сараптама қызметі кәсіпкерлік қызмет болып табылмайды.

4. Лицензияның негізінде сот-сараптама қызметімен айналысатын адамдардың қызметін бақылау Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексіне сәйкес жүзеге асырылады.

Ескерту. 13-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 29.06.2020 № 352-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

14-бап. Сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензияның қолданысын тоқтата тұру, қайта жалғастыру, тоқтату және одан айыру

1. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінде және "Рұқсаттар және хабарламалар туралы" Қазақстан Республикасының Заңында көзделген жалпы негіздерден басқа, адамның сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензиясының қолданысы:

1) ол мемлекеттік қызметте болған;

2) ол Қазақстан Республикасы Парламенті депутатының, өз қызметін бюджет қаражаты есебінен ақы төленетін, жұмыстан босатылған негізде жүзеге асыратын мәслихат депутатының өкілеттіктерін атқарған;

3) ол сот сараптамасы органдарында сарапшы лауазымында жұмыс істеген;

4) ол мерзімді әскери қызметті өткерген;

5) осы Заңның 22-бабының 2-тармағында көзделген жағдайларда тоқтатыла тұрады.

Лицензияны тоқтата тұруға негіз болған себептер жойылған кезде оның қолданысы "Рұқсаттар және хабарламалар туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген мерзімдерде қайта жалғастырылады.

2. "Рұқсаттар және хабарламалар туралы" Қазақстан Республикасының Заңында көзделген жалпы негіздерден басқа, сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензияның қолданысын тоқтату:

1) адам қайтыс болған;

2) заңды күшіне енген сот шешімі бойынша адам әрекетке қабілетсіз немесе әрекетке қабілеті шектеулі, қайтыс болған не хабарсыз кеткен деп танылған;

3) адам Қазақстан Республикасының азаматтығын жоғалтқан;

4) соттың айыптау үкімі заңды күшіне енген;

5) ауыр немесе аса ауыр қылмыстар жасағаны үшін Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 35-бабы бірінші бөлігінің 3), 4), 9), 10) және 12) тармақтарының немесе 36-бабының негізінде адам қылмыс жасағаны үшін қылмыстық жауаптылықтан босатылған;

6) адамға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы сот шешімі заңды күшіне енген жағдайларда жүзеге асырылады.

3. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамасында көзделген жалпы негіздерден басқа, сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензиядан айыру:

1) адам сот-сараптама қызметін жүзеге асыру кезінде Қазақстан Республикасының заңнамасын өрескел немесе күнтізбелік бір жыл ішінде екі және одан да көп рет бұзған;

2) аттестаттау нәтижелері бойынша біліктілік талаптарына сәйкес келмеуі салдарынан адамның сот сарапшысы міндеттерін атқаруы мүмкін болмаған;

3) адам аттестаттаудан өтуден жалтарған жағдайларда Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің талап арызы бойынша сот тәртібімен жүзеге асырылады.

4. Сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензияның қолданысын сот-сараптама қызметiн лицензиялау жөнiндегi комиссия ұсынған материалдар негізінде лицензиар тоқтата тұрады, қайта жалғастырады және тоқтатады.

Лицензиясының қолданысы тоқтатыла тұрған, қайта жалғастырылған немесе тоқтатылған адам қабылданған шешім туралы үш жұмыс күні ішінде хабардар етіледі және тиісті мәліметтер бес жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Сот сарапшыларының мемлекеттік тізіліміне енгізіледі.

Ескерту. 14-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 29.06.2020 № 352-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

15-бап. Қазақстан Республикасы Сот сарапшыларының мемлекеттік тізілімі

1. Сот сараптамасы органдарының қызметкерлері болып табылатын сот сарапшылары, сондай-ақ сот-сараптама қызметiмен айналысуға арналған лицензиясы бар адамдар туралы мәліметтер Қазақстан Республикасы Сот сарапшыларының мемлекеттiк тiзiлiмiне енгiзiледi.

2. Сот сараптамасын жүргізу, осы Заңның 19-бабының 3-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасы Сот сарапшыларының мемлекеттiк тiзiлiмiне енгiзiлген адамдарға тапсырылады.

3-тарау. СОТ САРАПТАМАСЫ ОРГАНЫНЫҢ БАСШЫСЫ. СОТ САРАПШЫСЫ

16-бап. Сот сараптамасы органының басшысы

Сот сараптамасы органының басшысы сот сараптамасы органының сот-сараптама қызметіне басшылықты жүзеге асыратын адам болып табылады (сот сараптамасы органының бірінші басшысы, сот сараптамасы органы аумақтық бөлімшесінің басшысы).

17-бап. Сот сараптамасы органы басшысының құқықтары

1. Сот сараптамасы органының басшысы:

1) осы Заңның 43-бабының 1-тармағына сәйкес тиісті уәждерді көрсете отырып, сот сараптамасын тағайындаған органға (адамға) сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыны, ұйғарымды және зерттеуге ұсынылған объектілерді орындамай қайтаруға;

2) егер арнайы ғылыми білімі қорытынды беру үшін қажет болса, сот сарапшылары комиссиясының құрамына осы сот сараптамасы органында жұмыс істемейтін адамдарды енгізу туралы сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) алдында өтінішхат беруге;

3) шет мемлекеттің сот сарапшысын тарту туралы сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) алдында өтінішхат беруге;

4) сот сараптамасын жүргізу мерзімін ұзарту туралы сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) алдында уәжді өтінішхатты мәлімдеуге құқылы.

Сот сараптамасы органы басшысының сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де құқықтары бар.

2. Сот сараптамасы органы басшысының:

1) сот сараптамасын жүргізу үшін қажетті объектілерді өзі дербес талап етуге;

2) осы сот сараптамасы органының қызметкерлері болып табылмайтын адамдарды сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) келісімінсіз оны жүргізуге тартуға;

3) сот сарапшысына нақты сот сараптамасы бойынша түйіндердің мазмұнын алдын ала шешетін нұсқаулар беруге құқығы жоқ.

18-бап. Сот сараптамасы органы басшысының міндеттері

Сот сараптамасы органының басшысы:

1) сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыны, ұйғарымды және зерттеу объектілерін алған кезде заң талаптарын ескере отырып, осы сот сараптамасы органының нақты бір сот сарапшысына немесе сот сарапшылары комиссиясына жүргізуді тапсыруға;

2) сот сарапшысының тәуелсіздігі қағидатын бұзбай, сот сараптамасын жүргізу мерзімінің сақталуын, жүргізілетін зерттеулердің жан-жақтылығын, толықтығын, объективтілігі мен ғылыми негізділігін бақылауды, сондай-ақ сот сараптамасы объектілерінің сақталуын қамтамасыз етуге;

3) зерттеулер аяқталғаннан кейін сарапшының қорытындысын, зерттеу объектілерін және зерттеуге ұсынылған басқа да материалдарды сот сараптамасын тағайындаған органға (адамға) жолдауға;

4) сот сараптамасын жүргізуді ұйымдастыруға байланысты өзіне белгілі болған мәліметтерді жария етпеуге;

5) зерттеулер жүргізу үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз етуге міндетті.

19-бап. Сот сарапшысы

1. Сот сараптамасын жүргізу:

1) сот сараптамасы органдарының қызметкерлеріне;

2) лицензия негізінде сот-сараптама қызметімен айналысатын жеке тұлғаларға;

3) осы баптың 3-тармағында көзделген жағдайларда біржолғы тәртіппен өзге де адамдарға тапсырылуы мүмкін.

2. Осы баптың 1-тармағының 1) және 2) тармақшаларында аталған адамдар Қазақстан Республикасының азаматтығында тұруға тиіс.

3. Біржолғы тәртіппен сот сараптамасын жүргізу:

1) Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі белгілеген сот сараптамалары түрлерінің тізбесінде көзделмеген сот сараптамасы тағайындалған;

2) сот сараптамасы органдарының қызметкерлерi болып табылатын тиiстi мамандықтағы сот сарапшыларынан, сондай-ақ лицензия негiзiнде сот-сараптама қызметiмен айналысатын адамдардан уәжді бас тарту қанағаттандырылған не сот сараптамасы органы тұтастай сот сараптамасын жүргiзуден уәжді шеттетiлген;

3) осы Заңның 62-бабына сәйкес шет мемлекеттiң сот сарапшысы тартылған жағдайларда тапсырылуы мүмкiн.

4. Сот сарапшысы біліктілік талаптарына және заңда белгіленген өзге де талаптарға сай келуге тиіс.

5. Мынадай:

1) сот әрекетке қабілетсіз немесе әрекетке қабілеттілігі шектеулі деп таныған;

2) заңда белгіленген тәртіппен өтелмеген немесе алынбаған соттылығы бар;

3) ауыр немесе аса ауыр қылмыстар жасағаны үшін Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 35-бабы бірінші бөлігінің 3), 4), 9), 10) және 12) тармақтарының немесе 36-бабының негізінде қылмыс жасағаны үшін сотталған немесе қылмыстық жауаптылықтан босатылған адам сот сарапшысы бола алмайды.

6. Тиісті заңдық факт басталған сәттен бастап үш жыл ішінде:

1) заңда белгіленген тәртіппен соттылығы өтелген немесе алынған;

2) Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 35-бабы бірінші бөлігінің 3), 4), 9), 10) және 12) тармақтары немесе 36-бабы негізінде қылмыстық теріс қылық немесе онша ауыр емес және ауырлығы орташа қылмыстар жасағаны үшін қылмыстық жауаптылықтан босатылған;

3) мемлекеттік қызметтен, құқық қорғау органдарынан, арнаулы мемлекеттік органдардан, соттардан, әскери қызметтен, сот сараптамасы органдарынан тәртіптік теріс қылық жасағаны үшін жұмыстан босатылған;

4) сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензиядан айрылған адам сот сарапшысы бола алмайды.

5) алып тасталды - ҚР 18.04.2017 № 58-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
Ескерту. 19-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 18.04.2017 № 58-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.06.2020 № 352-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

20-бап. Сот сарапшысына қойылатын біліктілік талаптары

Осы Заңның 19-бабы 1-тармағының 1) және 2) тармақшаларында аталған адамдар мынадай біліктілік талаптарына сай болуға:

1) жоғары білімі болуға;

2) сот сараптамасының белгілі бір түрін жүргізу құқығын беретін біліктілік куәлігімен расталған сот сарапшысы біліктілігі болуға;

3) осы Заңда көзделген жағдайларда және тәртіппен аттестатталған болуға тиіс.

21-бап. Сот сарапшысы біліктілігін беру

Сот сарапшысы біліктілігін беру адамның біліктілік емтиханын тапсырып, оған сот сараптамасының белгілі бір түрін жүргізу құқығын беретін сот сарапшысының біліктілік куәлігін беру арқылы жүзеге асырылады.

22-бап. Сот сарапшысын аттестаттау

1. Сот-сараптама қызметін жиырма жылдан аса жүзеге асырған адамдарды қоспағанда, сот сараптамасы органдарының қызметкерлері болып табылатын сот сарапшылары, сондай-ақ лицензия негізінде сот-сараптама қызметімен айналысатын адамдар әрбір бес жыл сайын аттестаттаудан өтеді.

2. Сот сарапшысының біліктілік талаптарына сәйкес келмеу фактілері анықталған кезде оны кезектен тыс аттестаттау өткізіледі.

23-бап. Сот сарапшысының құқықтары

1. Сот сарапшысының:

1) сот сараптамасының нысанасына қатысты іс материалдарымен танысуға;

2) қорытынды беру үшін қажетті қосымша материалдарды оған беру, сондай-ақ қауіпсіздік шараларын қабылдау туралы өтінішхаттарды мәлімдеуге;

3) қылмыстық процесті жүргізетін органның, тергеу судьясының, соттың, іс жүргізуінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жатқан органның (лауазымды адамның) рұқсатымен процестік әрекеттерді жүргізуге және сот отырысына қатысуға және оларға қатысатын адамдарға сот сараптамасы нысанасына қатысты сұрақтар қоюға;

4) өзі қатысқан процестік әрекеттің хаттамасымен, сондай-ақ тиісті бөлігінде сот отырысының хаттамасымен танысуға және өзінің әрекеттері мен айғақтарының толық және дұрыс көрсетілуіне қатысты хаттамаларға енгізілуге жататын ескертулер жасауға;

5) сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) келiсуi бойынша сот-сараптамалық зерттеу барысында анықталған, іс үшін маңызы бар, сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыда, ұйғарымда қамтылған мәселелердің шегінен тыс мән-жайлар бойынша өз құзыретi шегiнде қорытынды беруге;

6) ана тілінде немесе өзі білетін тілде қорытынды ұсынуға және айғақтар беруге; аудармашының көмегін тегін пайдалануға, одан бас тартуды мәлімдеуге;

7) сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) және іс бойынша іс жүргізуге қатысатын өзге де адамдардың сот сараптамасын жүргізу кезіндегі оның құқықтарына қысым көрсететін шешімдері мен әрекеттеріне шағым жасауға;

8) сот сараптамасын жүргізу кезінде жұмсалған шығыстардың өтемін және егер сот сараптамасын жүргізу оның лауазымдық міндеттерінің шеңберіне кірмейтін болса, орындалған жұмыс үшін сыйақы алуға құқығы бар.

2. Сот сарапшысының:

1) сот сараптамасын тағайындаған органды (адамды) хабардар етпей, процеске қатысушылармен сот сараптамасын жүргізуге байланысты мәселелер бойынша келіссөздер жүргізуге;

2) зерттеу үшін материалдарды өзі дербес жинауға;

3) егер сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) оған арнайы рұқсаты болмаса, объектілердің толық немесе ішінара жойылуына не олардың сыртқы түрінің немесе негізгі қасиеттерінің өзгеруіне алып келуі мүмкін зерттеулер жүргізуге құқығы жоқ.

24-бап. Сот сарапшысының міндеттері

Сот сарапшысы:

1) қылмыстық процесті жүргізетін органның, тергеу судьясының, соттың, іс жүргізуінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жатқан органның (лауазымды адамның) шақыруы бойынша келуге;

2) өзіне ұсынылған объектілерге жан-жақты, толық және объективті зерттеу жүргізуге, өзінің алдына қойылған мәселелер бойынша негізделген жазбаша қорытынды беруге;

3) заңда көзделген жағдайларда қорытынды беруден бас тартуға, қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы уәжді жазбаша хабарлама жасауға және оны сот сараптамасын тағайындаған органға (адамға) беруге (жолдауға);

4) жүргізілген зерттеуге және берілген қорытындыға байланысты мәселелер бойынша айғақтар беруге;

5) зерттеуге ұсынылған объектілердің сақталуын қамтамасыз етуге;

6) істің мән-жайлары туралы мәліметтерді және сот сараптамасын жүргізуге байланысты өзіне белгілі болған өзге де мәліметтерді жария етпеуге;

7) сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сараптамасын тағайындаған органға (адамға) шығыстар сметасын және жұмсалған шығыстар туралы есепті ұсынуға міндетті.

4-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ СОТ САРАПШЫЛАРЫ ПАЛАТАСЫ

25-бап. Қазақстан Республикасының Сот сарапшылары палатасы

1. Қазақстан Республикасының Сот сарапшылары палатасы (бұдан әрі – Палата) Палата мүшелерінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау, олардың қызметін үйлестіру, сондай-ақ олардың Қазақстан Республикасының сот-сараптама қызметі туралы заңнамасын сақтауы үшін құрылатын коммерциялық емес, кәсіби, өзін-өзі қаржыландыратын ұйым болып табылады.

2. Палата заңды тұлға болып табылады және заңда белгіленген тәртіппен тіркелуге жатады.

3. Лицензия негізінде сот-сараптама қызметiмен айналысатын адамдар Палата мүшелері болып табылады.

4. Палатаға мүшелік міндетті болып табылады.

5. Адамның осы Заңның 19-бабының талаптарына сәйкес келмеу жағдайларынан басқа, лицензия негізінде сот-сараптама қызметімен айналысатын адамға Палата мүшесі болуына бас тартылмайды.

Кіру жарналарын Палатаның алуына жол берілмейді.

6. Палатаның қызметін қаржыландыру міндетті жарналар және заңда тыйым салынбаған басқа да көздер есебінен жүзеге асырылады.

Жарналарды төлеу тәртібі, мөлшері және мерзімі Палатаның жарғысында белгіленеді.

7. Әрбір облыс, республикалық маңызы қала және астана аумағында Палатаның филиалы болып табылатын сот сарапшыларының бір аумақтық палатасы (бұдан әрі – аумақтық палата) құрылады.

26-бап. Палатаның басқару органдары

1. Палатаның жоғары басқару органы оның мүшелерінің жалпы жиналысы болып табылады.

2. Палатаға басшылықты оның мүшелері жалпы жиналыста сайлаған төраға және басқарма жүзеге асырады.

3. Палата мүшелері жалпы жиналысының, төрағасының және басқармасының құзыреті оның жарғысында регламенттеледі.

4. Палата жалпы жиналысының айрықша құзыретіне мыналар жатады:

1) Палатаның жарғысын қабылдау, оған өзгерістер мен толықтырулар енгізу;

2) Палатаның төрағасын, басқарма және ревизиялық комиссия мүшелерін сайлау;

3) Палатаның төрағасын, басқарма және ревизиялық комиссия мүшелерін мерзімінен бұрын кері шақырту;

4) Палата қызметінің негізгі бағыттарын айқындау;

5) Палатаның бюджетін бекіту.

Палатаның жарғысында өзге де мәселелер көзделуі мүмкін, олар бойынша шешімдер қабылдау жалпы жиналыстың айрықша құзыретіне жатады.

5. Палата мүшелерінің жалпы жиналысын шақыру тәртібі мен мерзімдері оның жарғысында айқындалады.

6. Палатаның төрағасы болып кемінде он жыл сот-сараптама қызметінің өтілі бар адам сайланады.

7. Палатаның төрағасы үш жыл мерзімге жасырын дауыс беру арқылы сайланады, бұл ретте дәл сол бір адам Палата төрағасының лауазымын қатарынан екі мерзімнен артық атқара алмайды.

8. Палата басқармасының мүшелері жасырын дауыс беру арқылы үш жылға сайланады.

27-бап. Палатаның жарғысы

1. Палатаның жарғысында:

1) қызметінің атауы, орналасқан жері, мақсаттары және негізгі түрлері;

2) Палатаның өкілеттіктері;

3) мүшелікті алу, тоқтата тұру және оны жою шарттары мен тәртібі;

4) мүшелерінің құқықтары, міндеттері мен жауапкершілігі;

5) аумақтық палаталардың ұйымдық құрылымы, құқықтық жағдайы;

6) басшы органдарды қалыптастыру тәртібі, олардың функциялары мен өкілеттіктерінің мерзімдері;

7) ақша қаражатын және өзге де мүлікті қалыптастыру көздері, мүлікті басқару тәртібі;

8) оған өзгерістер мен толықтырулар енгізу тәртібі;

9) Палатаны қайта құру және тарату тәртібі, оны таратқан жағдайда мүліктің жай-күйі көзделуге тиіс.

2. Палатаның жарғысында Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін өзге де ережелер қамтылуы мүмкін.

28-бап. Палатаның өкілеттіктері

1. Палатаның қызметі осы Заңда, оның жарғысында айқындалады.

2. Палата:

1) өз мүшелерінің, сондай-ақ аумақтық палаталардың қызметін үйлестіруді жүзеге асырады;

2) өз мүшелерінің, сондай-ақ аумақтық палаталардың мемлекеттік органдармен, өзге де заңды тұлғалармен қарым-қатынастарында сот-сараптама қызметін жүзеге асыруы кезінде олардың құқықтары мен заңды мүдделерін білдіреді және қорғайды;

3) сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензия алуға үміткер адамдардың біліктілік емтихандарын тапсыруы үшін оларды дайындауда әдістемелік көмекті жүзеге асырады;

4) өз мүшелерін оқытуды және олардың біліктілігін арттыруды ұйымдастырады;

5) сот-сараптама қызметі мәселелері бойынша ғылыми-әдістемелік материалдарды әзірлейді;

6) Қазақстан Республикасы Әділет министрлігіне сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензияның қолданысын тоқтата тұру, тоқтату және одан айыру туралы ұсынысты енгізеді;

7) өз мүшелерінің сот сарапшысының міндеттерін және сот сарапшысы әдебін бұзуына қатысты жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарайды;

8) сот-сараптама қызметі мәселелері бойынша Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің, Қазақстан Республикасының басқа да мемлекеттік органдарының норма шығарушылық қызметіне қатысады;

9) аумақтық палаталардың қызметін тексеруді жүзеге асырады;

10) сот-сараптама қызметі саласындағы халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыруға қатысады;

11) біліктілік және аттестаттау комиссиясының құрамына енгізу үшін өкілдер жібереді;

12) Қазақстан Республикасы Әділет министрлігіне ол бекіткен нысан бойынша өз қызметі туралы статистикалық ақпарат ұсынады;

13) Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін өзге де қызметті жүзеге асырады.

3. Палата лицензия негізінде сот-сараптама қызметімен айналысатын адамның жасаған әрекеттерінің (әрекетсіздігінің) заңдылығы туралы мәселені қарау кезінде одан жүргізілген сот-сараптамалық зерттеулер туралы мәліметтерді, ал қажет болған жағдайларда жеке түсіндірмелер беруді, оның ішінде сот сарапшысының әдебін сақтамау мәселелері бойынша жеке түсіндірмелер беруді талап етуге құқылы.

29-бап. Аумақтық палатаның өкілеттіктері

1. Аумақтық палатаның қызметі осы Заңмен, Палатаның жарғысымен және оның филиалдары туралы ережемен реттеледі.

2. Аумақтық палата Палатаға жүктелген өкілеттіктерден туындайтын өкілеттіктерді жүзеге асырады.

3. Аумақтық палата Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі бекіткен нысан бойынша өз қызметі туралы статистикалық ақпаратты Палатаға ұсынады.

5-тарау. СОТ САРАПТАМАСЫН ЖҮРГІЗУ

30-бап. Сот сараптамасын жүргізу негіздері

1. Сот сараптамасын жүргізу негіздері Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексінде, Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінде, Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінде, Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінде, сондай-ақ "Нотариат туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген.

2. Сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) сот сараптамасы органының басшысына не осы Заңның 19-бабы 1-тармағының 2) және 3) тармақшаларына сәйкес сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын адамға сот-сараптамалық зерттеулерді жүргізу және қорытынды беру үшін қажетті зерттеу объектілерін және өзге де материалдарды ұсынады.

3. Тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу ерекшеліктері осы Заңның 6-тарауында айқындалады.

Ескерту. 30-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.06.2020 № 351-VI Заңымен (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі).

31-бап. Сот сараптамасын ұйымдастыру және жүргізу кезіндегі шектеулер

1. Заңда көзделген негіздер болған кезде сот сараптамасын жүргізуді сот сараптамасы органына тапсыруға болмайды, ал басталған сот сараптамасын жүргізу дереу тоқтатылады.

2. Сот сарапшысы сот сараптамасын жүргiзуге қатысудан бас тартуына болады, ал егер оған сот сараптамасы тапсырылған болса, заңда көзделген негiздер болған кезде оны жүргiзуді дереу тоқтатуға мiндеттi.

32-бап. Сот сараптамасының объектілері

1. Сараптамалық зерттеу объектiлерiнiң анықтығы мен жарамдылығына сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) кепiлдiк бередi.

2. Сот сараптамасы объектiлерi, егер олардың көлемдері мен қасиеттерi мүмкiндiк берсе, сот сарапшысына оралған және мөрленген түрде берiледi. Қалған жағдайларда сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) сот сарапшысын зерттеу объектiлерi орналасқан жерге жеткiзудi, оларға кедергісіз қол жеткізуді және зерттеу жүргізу үшiн қажеттi жағдайларды қамтамасыз етуге тиiс.

3. Зерттеулер жүргізу кезінде заттай дәлелдемелер мен құжаттар сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) рұқсатымен зерттеулер жүргізу және қорытынды беру үшін қаншалықты қажет болса, сол шамада ғана зақымдалуы немесе пайдаланылуы мүмкін. Көрсетілген рұқсат сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыда, ұйғарымда немесе сот сарапшысының өтінішхатын қанағаттандыру не оны қанағаттандырудан ішінара бас тарту туралы уәжді қаулыда, ұйғарымда қамтылуға тиіс.

4. Сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) рұқсатымен жүргізілген зерттеу объектілерінің зақымдалуы немесе жойылуы олардың меншік иесіне сот сараптамасы органының немесе сот сарапшысының залалды өтеуіне алып келмейді.

33-бап. Үлгілер

1. Үлгілерді алу тәртібі Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексінде, Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінде, Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінде және осы Заңда белгіленген.

2. Үлгілерді алу сараптамалық зерттеудің бір бөлігі болып табылған жағдайларда, оны сот сарапшысы жүргізуі мүмкін.

3. Зерттеу процесінде сот сарапшысы эксперименттік үлгілерді дайындауы мүмкін, ол туралы қорытындыда хабарланады. Сот сараптамасын тағайындаған адам осындай үлгілерді дайындау кезінде қатысуға құқылы, бұл оның өзі жасайтын хаттамада көрсетіледі.
Зерттеу жүргiзгеннен кейiн сот сарапшысы үлгiлердi оралған және мөрленген түрде өзiнiң қорытындысына қоса береді.

34-бап. Сот сараптамасын жүргізу мерзімдері, оны ұзарту және тоқтата тұру

1. Сот сараптамасын жүргізу мерзімі сот сараптамасы органы не осы Заңның 19-бабы 1-тармағының 2) және 3) тармақшаларына сәйкес сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын адам сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыны, ұйғарымды және оның объектілерін іс жүргізуге қабылдаған күннен бастап есептеледі.

2. Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген айрықша жағдайлардан басқа, сот сараптамасын жүргізу мерзімі отыз тәуліктен аспауға тиіс.

3. Сот сараптамасын жүргізу мерзімін ұзартуды сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) сот сараптамасы органы басшысының не осы Заңның 19-бабы 1-тармағының 2), 3) тармақшаларына сәйкес сот сараптама қызметін жүзеге асыратын сот сарапшысының (сот сарапшыларының) уәжді өтінішхаты бойынша жүзеге асырады.

Ерікті түрде сот сараптамасына тартылатын немесе медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастырылған адамдардың сот сараптамасын жүргізу үшін онда болу мерзімін ұзарту тәртібі осы Заңның 47-бабының 2 және 3-тармақтарына сәйкес жүзеге асырылады.

4. Қорытынды беру үшін қосымша материалдар қажет болған жағдайларда сот сараптамасы органының басшысы не осы Заңның 19-бабы 1-тармағының 2), 3) тармақшаларына сәйкес сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын сот сарапшысы (сот сарапшылары) сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) атына уәжді өтінішхат жолдайды. Бұл ретте, сот сараптамасын жүргізу тоқтатыла тұрады, бірақ ол он жұмыс күнінен аспауға тиіс.

Егер сот сараптамасын жүргізуді тоқтата тұру үшін негіз болған мән-жайлар жойылмаса, сот сараптамасы ұсынылған материалдар көлемінде жүргізіледі не бұл мүмкін болмаған жағдайда сараптама жүргізу үшін ұсынылған материалдар оны тағайындаған органға (адамға) орындалмастан қайтарылады.

5. Зерттеу жүргізілгеннен және сарапшы қорытындысы жасалғаннан не қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабарлағаннан кейін үш тәулік ішінде сот сараптамасының аяқталғаны туралы хабарланады не сарапшының қорытындысы (қорытынды беру мүмкін еместігі туралы хабарлама), зерттеу объектілері және басқа да материалдар сот сараптамасын тағайындаған органға (адамға) беріледі (жолданады).

35-бап. Процеске қатысушылардың сот сараптамасын жүргізу кезінде оған қатысуы

1. Процеске қатысушылардың сот сараптамасын жүргізу кезінде қатысуы Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексінде, Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінде, Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінде және Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінде айқындалады.

2. Сот сараптамасын жүргізу кезінде оған қатысатын процеске қатысушылар зерттеулердің барысына араласуға құқылы емес, бірақ сот сараптамасының мәніне қатысты түсініктемелер бере алады.

3. Егер сот сараптамасын жүргізу кезінде оған қатысатын процеске қатысушы сот сарапшысының қызметіне кедергі келтірсе, сот сарапшысы зерттеуді тоқтата тұруға және процесті жүргізуші орган (адам) не сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) алдында процеске аталған қатысушыға сот сараптамасын жүргізу кезінде қатысу үшін рұқсат беруден бас тарту туралы өтінішхат беруге құқылы.

4. Сот сарапшысы қорытынды жасаған кезде, сондай-ақ сот сарапшыларының кеңесуі және түйіндерді тұжырымдауы сатысында, егер сот сараптамасын сот сарапшыларының комиссиясы жүргізсе, процеске қатысушылардың оған қатысуына жол берілмейді.

5. Процеске қатысушылардың тірі адамдардың сот сараптамасы кезінде оған қатысу ерекшеліктері осы Заңның 51-бабында айқындалады.

Ескерту. 35-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.06.2020 № 351-VI Заңымен (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі).

36-бап. Жеке-дара және комиссиялық сот сараптамалары

1. Сот сараптамасын жүргізуді сот сарапшысы жеке-дара не сот сарапшылары комиссиясы жүзеге асырады.

2. Комиссиялық сот сараптамасы күрделі сот-сараптамалық зерттеулер жүргізу қажет болған жағдайларда тағайындалады және оны бір мамандықтағы кемінде екі сот сарапшысы жүргізеді.

Адам есінің дұрыстығы туралы мәселе бойынша сот-психиатриялық сараптама жүргізу үшін құрамында кемінде үш сот сарапшысы бар комиссия тағайындалады.

3. Комиссиялық сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) қаулысы, ұйғарымы сот сараптамасы органының басшысы үшін міндетті болып табылады.

Сот сараптамасы органының басшысы ұсынылған материалдар бойынша комиссиялық сот сараптамасын жүргізу туралы шешімді дербес қабылдауға және оны жүргізуді ұйымдастыруға құқылы.

4. Комиссия құрамына кіретін сот сарапшыларының қызметін үйлестіру үшін сот сараптамасы органының басшысы үйлестіруші сарапшыны тағайындайды.
Үйлестіруші сарапшы сот-сараптамалық зерттеулердің жалпы жоспарын әзірлеуді жүзеге асырады, сот сараптамасын жүргізудің жалпы мерзімі шегінде жекелеген зерттеулер жүргізу мерзімдерін айқындайды және олардың сақталуын бақылайды, сот сараптамасын тағайындаған органмен (адаммен) байланысты жүзеге асырады, сот сарапшыларының кеңесіне басшылық жасайды.

5. Комиссиялық сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сарапшыларының әрқайсысы тәуелсіз және дербес түрде зерттеулерді толық көлемде жүргізеді.

6. Сараптама комиссиясының мүшелері алынған нәтижелерді бірлесіп талдайды және ортақ пікірге келе отырып, сарапшы қорытындысына не қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабарламаға қол қояды. Келіспеушіліктер туындаған жағдайда, пікірі комиссияның қалған мүшелерінің түйіндерімен сәйкес келмеген сот сарапшысы оны қорытындыда жеке тұжырымдайды.

37-бап. Кешенді сараптама

1. Кешендi сараптама іс үшін маңызы бар мән-жайларды анықтау үшін әртүрлі білім салалары негізінде зерттеулер қажет болған жағдайда тағайындалады және оны әртүрлі мамандықтағы сот сарапшылары өз құзыреті шегінде жүргізеді.

Бір сот сарапшысы, егер ол әртүрлі сараптама мамандықтары бойынша зерттеулер жүргізу құқығына ие болса, кешенді сараптаманы жүргізе алады.

2. Кешендi сараптаманың қорытындысында әрбір сот сарапшысының қандай зерттеулерді, қандай көлемде жүргізгені және оның қандай түйіндерге келгені көрсетілуге тиіс. Әрбір сот сарапшысы қорытындының тап осы зерттеулер қамтылған бөлігіне қол қояды.

3. Сот сарапшыларының әрқайсысы жүргізген зерттеулер нәтижелері негізінде олар анықталуы үшін сот сараптамасы тағайындалған мән-жайлар туралы ортақ түйінді (түйіндерді) тұжырымдайды. Ортақ түйінді (түйіндерді) алынған нәтижелерді бағалауға құзыретті сот сарапшылары ғана тұжырымдайды және оған қол қояды. Егер сот сарапшыларының бірі (жекелеген сот сарапшылары) белгілеген фактілер комиссияның немесе оның бір бөлігінің түпкілікті түйініне негіз болып табылса, онда бұл туралы қорытындыда көрсетілуге тиіс.

4. Сот сарапшыларының арасында келіспеушіліктер болған жағдайда зерттеулердің нәтижелері осы Заңның 36-бабының 6-тармағына сәйкес ресімделеді.

5. Сот сараптамасы органына тапсырылған кешенді сараптаманы жүргізуді ұйымдастыру оның басшысына жүктеледі.

Сот сараптамасы органының басшысы сондай-ақ кешенді сараптаманың ұсынылған материалдары бойынша сот сараптамасын жүргізу туралы шешімді дербес қабылдауға және оны жүргізуді ұйымдастыруға құқылы.

38-бап. Сарапшының қорытындысы

Сот сарапшысы (сот сарапшылары) зерттеулердің нәтижелері бойынша өз атынан қорытынды жасайды және оны өзінің қойған қолымен және жеке мөрімен куәландырады. Сот сараптамасы органы сот сараптамасын жүргiзген жағдайда сот сарапшысының (сот сарапшыларының) қойған қолы аталған органның мөрiмен расталады.

39-бап. Сарапшы қорытындысының мазмұны

1. Сарапшының қорытындысында: оның ресiмделген күнi, сот сараптамасын жүргiзудiң мерзiмдерi мен орны; сот сараптамасын жүргiзудiң негiздерi; сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) туралы мәлiметтер; сот сараптамасын жүргізу тапсырылған сот сараптамасы органы және (немесе) сот сарапшысы (сот сарапшылары) туралы мәліметтер (тегі, аты, әкесінің аты (ол бар болған жағдайда), білімі, сарапшылық мамандығы, мамандығы бойынша жұмыс өтілі, ғылыми дәрежесі және ғылыми атағы, атқаратын лауазымы); көрiнеу жалған қорытынды бергенi үшiн жауаптылық туралы ескертiлгенін сот сарапшысының (сот сарапшыларының) қойылған қолымен куәландырылған белгi; сот сарапшысының (сот сарапшыларының) алдына қойылған мәселелер; сот сараптамасын жүргiзу кезiнде сол жерде болған процеске қатысушылар туралы және олар берген түсiндірмелер туралы мәлiметтер; зерттеу объектілері, олардың жай-күйі, орамасы, мөрмен бекемделуі, куәгерлердің қатысуы кезінде олардың қойылған қолдарымен растау; қолданылған әдiстемелерді көрсетумен зерттеулердiң мазмұны мен нәтижелерi; жүргiзiлген зерттеулердiң нәтижелерiн бағалау, сот сарапшысының (сот сарапшыларының) алдына қойылған мәселелер бойынша түйіндердің негiздемесi және тұжырымы көрсетілуге тиіс.

2. Егер осы Заңның 40-бабында көрсетілген мән-жайлар зерттеу барысында анықталған болса, сарапшының қорытындысында қойылған барлық сұрақтарға немесе олардың кейбіреуіне жауап қайтару мүмкін еместігінің негіздемесі қамтылуға тиіс.

3. Егер сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыда, ұйғарымда көрсетілген мәселелердің бірі бойынша сот сарапшысы қорытынды берсе, ал басқалары бойынша қорытынды беру мүмкін еместігі туралы хабарламаны жасау үшін негіздемелер бар болса, ол бірыңғай құжат – сарапшының қорытындысын жасайды.

40-бап. Сарапшының қорытындысын беру мүмкін еместігі туралы хабарлама

1. Егер сот сарапшысы (сот сарапшылары) зерттеу жүргізілгенге дейін оның алдына қойылған мәселелер оның арнайы білімінің аясынан тыс екеніне немесе оған ұсынылған материалдар қорытынды беру үшін жарамсыз немесе жеткіліксіз екеніне және орнын толықтыру мүмкін еместігіне не ғылымның және сараптама тәжірибесінің жағдайы қойылған мәселелерге жауап қайтаруға мүмкіндік бермейтініне көз жеткізсе, ол қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы уәжді хабарлама жасайды және оны өзінің қойылған қолымен және жеке мөрімен куәландырады. Сот сараптамасын сот-сараптама органы жүргізген жағдайда сот сарапшысының (сот сарапшыларының) қойған қолы аталған органның мөрімен расталады.

2. Қорытынды берудiң мүмкiн еместiгi туралы хабарламада: оның ресімделген күнi, сот сараптамасын жүргiзудiң мерзiмдерi және орны; сот сараптамасын жүргiзудiң негiздемесі; сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) туралы мәлiметтер; зерттеу объектiлерi; сот сараптамасын жүргiзу тапсырылған сот сараптамасы органы және (немесе) сот сарапшысы (сот сарапшылары) туралы мәлiметтер (тегi, аты, әкесiнiң аты (ол болған кезде), бiлiмi, сарапшылық мамандығы, мамандығы бойынша жұмыс өтілі, ғылыми дәрежесi және ғылыми атағы, атқаратын лауазымы); көрiнеу жалған қорытынды бергенi үшiн жауаптылық туралы ескертiлгенiн сот сарапшысының (сот сарапшыларының) қойған қолымен куәландырылған белгi; сот сарапшысының (сот сарапшыларының) шешуіне қойылған мәселелер; сот сарапшысының (сот сарапшыларының) алдына қойылған мәселелерге жауап қайтарудың мүмкiн еместiгiнiң негiздемесi көрсетiлуге тиiс.

41-бап. Сот сарапшысынан жауап алу

1. Сот сарапшысынан жауап алу:

1) сарапшының қорытындысына байланысты іс үшін елеулі мәні бар, қосымша зерттеулерді талап етпейтін мәселелерді анықтау;

2) сот сарапшысы қолданған әдістерді және пайдаланылған терминдерді нақтылау;

3) сарапшы қорытындысының құрамдас бөлігі болып табылмайтын, бірақ процеске қатысуына байланысты басқа да фактілер мен мән-жайлар туралы ақпарат алу;

4) сот сарапшысының біліктілігін анықтау мақсатында жүргізіледі.

2. Сот сарапшысынан ол қорытынды бергенге дейін жауап алуға тыйым салынады.

3. Сот сарапшысынан тірі адамдарға сот-психиатриялық, сондай-ақ сот-медициналық сараптама жүргізуге байланысты өзіне белгілі болған, өзінің қорытындысына қатысы жоқ мән-жайлардың себебі бойынша жауап алуға болмайды.

42-бап. Қосымша және қайталама сот сараптамасы

1. Қосымша сот сараптамасы сарапшының қорытындысы жеткілікті түрде анық немесе толық болмаған, сондай-ақ алдыңғы зерттеумен байланысты қосымша мәселелерді шешу қажеттілігі туындаған кезде тағайындалады.

Қосымша сот сараптамасын жүргізу сол немесе өзге сот сарапшысына тапсырылуы мүмкін.

Қосымша сот сараптамасын жүргізу тапсырылған кезде сот сарапшысына алдыңғы сот сараптамасының қорытындысы берілуге тиіс.

2. Сот сарапшысының алдыңғы қорытындысы жеткілікті түрде негізді болмаған немесе оның түйіндері күмән туғызған не сот сараптамасын тағайындау және жүргізу кезінде процестік нормалар елеулі түрде бұзылған жағдайларда, дәл сол объектілерді зерттеу және дәл сол мәселелерді шешу үшін қайталама сот сараптамасы тағайындалады.

Қайталама сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыда, ұйғарымда алдыңғы сот сараптамасының нәтижелерімен келіспеудің негізделген уәждері келтірілуге тиіс.

Қайталама сот сараптамасын жүргізу сот сарапшыларының комиссиясына тапсырылады. Алдыңғы сот сараптамасын жүргізген сот сарапшылары қайталама сот сараптамасын жүргізу кезінде оған қатыса алады және комиссияға түсініктер бере алады, алайда олар сараптамалық зерттеуге және қорытынды жасауға қатыспайды.

Қайталама сот сараптамасын жүргізу тапсырылған кезде сот сарапшысына алдыңғы сот сараптамаларының қорытындылары берілуге тиіс.

3. Қайталама сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сарапшыларының арасында келіспеушіліктер болған жағдайда, зерттеулердің нәтижелері осы Заңның 36-бабының 6-тармағына сәйкес ресімделеді.

4. Егер екінші немесе реті бойынша келесі сот сараптамасы, олардың біреуі – қосымша сараптамаға, ал басқалары – қайталама сараптамаға жататын бірнеше негіздер бойынша тағайындалса, мұндай сараптама қайталама сараптама жүргізу қағидалары бойынша жүргізіледі.

43-бап. Материалдарды орындамай қайтару

1. Материалдарды орындамай қайтару мынадай негіздер бойынша жүргізіледі:

1) осы сот сараптамасы органында қажетті арнайы ғылыми білімі бар сот сарапшысының болмауы;

2) осы сот сараптамасы органының материалдық-техникалық базасы және жағдайлары нақты сараптама міндеттерін шешуге мүмкіндік бермеуі;

3) сот сарапшысының алдына қойылған мәселелердің оның құзыретінің шегінен тыс болуы;

4) сот сараптамасын жүргізуге арналған материалдардың заң талаптарын бұзып ұсынылуы;

5) сот сараптамасын жүргізуді тоқтата тұру үшін негіз болып табылған мән-жайлардың осы Заңда белгіленген мерзім ішінде жойылмауы.

2. Осы баптың 1-тармағында көзделмеген негіздемелер бойынша зерттеу жүргізбестен материалдарды қайтаруға жол берілмейді.

6-тарау. ТІРІ АДАМДАРҒА СОТ САРАПТАМАСЫН ЖҮРГІЗУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

44-бап. Тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу орны

1. Тірі адамдарға сот сараптамасы медициналық ұйымда немесе сот-сараптамалық зерттеулер жүргізу және аталған адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету үшін қажетті жағдайлары бар басқа орында жүргізілуі мүмкін.

2. Сот сараптамасы жүргізілген кезде адамды стационарлық тексеру қажеттілігі туындаған жағдайда ол осы Заңның 46-бабында көзделген тәртіппен медициналық ұйымға орналастырылуы мүмкін.

3. Өздеріне қатысты сот сараптамасы тағайындалған адамдарды сот сараптамасы жүргізілетін орынға және сот-сараптамалық зерттеулер жүргізілгеннен кейін тасымалдауды сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) қамтамасыз етеді.

45-бап. Тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу кезіндегі еріктілік және мәжбүрлеу

1. Өздеріне қатысты сот сараптамасы жүргізілуі мүмкін адамдар тобы заңда белгіленеді.

2. Адамдарға сот сараптамасы ерікті немесе мәжбүрлі түрде жүргізілуі мүмкін.

3. Сот сараптамасы ерікті түрде жүргізілген жағдайда сот сараптамасы органына адамның сот-сараптамалық зерттеулерге тартылуына жазбаша келісімі ұсынылуға тиіс.

4. Егер өзіне қатысты сот сараптамасы тағайындалған адам кәмелетке толмаған болса немесе оны сот әрекетке қабілетсіз деп таныса, оның заңды өкілі немесе қорғаншылық және қамқоршылық органы аталған адамға қатысты сот сараптамасын жүргізуге жазбаша келісім береді.

5. Тiрi адамдарға мәжбүрлі түрде сот сараптамасын жүргiзуге заңда тiкелей көзделген жағдайларда ғана жол берiледi.

46-бап. Адамды сот сараптамасын жүргізу үшін медициналық ұйымға орналастырудың негіздері мен тәртібі

1. Егер адамға сот сараптамасын жүргізу сот-сараптамалық зерттеулерді стационар жағдайында жүргізуді көздейтін болса, онда ол сот сараптамасын тағайындау туралы қаулының, ұйғарымның негізінде тиісті медициналық ұйымға орналастырылады.

2. Күзетпен ұсталмаған адамды сот-медициналық немесе сот-психиатриялық сараптама жүргізу үшін медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастыруға тек сот шешімі бойынша ғана жол беріледі.

3. Осы баптың 2-тармағында көзделген жағдайларда сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) сот сараптамасын жүргізу үшін медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастырылған адамның орналасқан жері туралы оның отбасының кәмелетке толған мүшелерінің бірін, басқа да туыстарын немесе жақын адамдарын, ал олар болмаған кезде аталған адамның тұрғылықты жері бойынша ішкі істер органын жиырма төрт сағат ішінде хабардар етуге міндетті.

47-бап. Сот сараптамасын жүргізу кезінде адамның медициналық ұйымда болу мерзімдері

1. Заңда көзделген айрықша жағдайлардан басқа, адам сот-медициналық немесе сот-психиатриялық сараптама жүргiзу үшiн медициналық ұйымға отыз тәулiкке дейiнгi мерзiмге орналастырылуы мүмкiн.

2. Сот сараптамасына ерікті түрде тартылатын адам үшін көрсетілген мерзімді ұзартуды оның келісуімен сот сараптамасы органы басшысының не сот сараптамасы органының қызметкерi болып табылмайтын сот сарапшысының (сот сарапшыларының) уәжді өтiнiшхаты бойынша сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) жүзеге асырады.

3. Сот сараптамасын жүргiзу үшiн медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастырылған адамдардың онда болу мерзiмiн ұзарту заңда белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.

4. Сот сараптамасын жүргiзу үшiн медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастырылған адамның онда болу мерзiмiнiң, сондай-ақ осы мерзiмдi ұзарту тәртiбiнiң бұзылуына аталған адам, оның қорғаушысы, заңды өкiлi немесе iске қатысуға жiберiлген өзге де өкiлдер заңда көзделген тәртiппен шағым жасауы мүмкiн.

48-бап. Өздеріне қатысты сот сараптамасы жүргізілетін адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерінің кепілдігі

1. Тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу кезінде:

1) іс бойынша мәліметтер алу мақсатында заңмен кепілдік берілген құқықтардан айыруға немесе қысым жасауға (оның ішінде алдау, зорлық-зомбылық жасау, қатер төндіру және өзге де заңсыз шаралар арқылы);

2) медициналық технологияларды, фармакологиялық және дәрілік заттарды клиникалық зерттеулердің субъектілері ретінде аталған адамдарды пайдалануға;

3) хирургиялық араласуды көздейтін зерттеулердің әдістерін қолдануға тыйым салынады.

2. Сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) баламалы әдістерді қоса алғанда, өзіне қатысты сот сараптамасы жүргізілетін адамға қолданылатын сот-сараптамалық зерттеулердің әдістері туралы, болуы мүмкін ауыруды сезінулер мен жанама әсерлер туралы оған түсінікті түрде хабардар етуге тиіс. Аталған ақпарат өзіне қатысты сот сараптамасы жүргізілетін аталған адамның тиісті өтінішхатты мәлімдеген заңды өкіліне де беріледі.

3. Өзіне қатысты сот сараптамасы жүргізілетін адамға медициналық көмек заңда көзделген негіздер бойынша және тәртіппен ғана көрсетілуі мүмкін.

4. Медициналық ұйымға орналастырылған адамға шағымдар мен өтінішхаттар беруге мүмкіндік беріледі. Заңда көзделген тәртіппен берілген шағымдар мен өтінішхаттар жиырма төрт сағат ішінде адресатқа жіберіледі және цензураға жатпайды.

5. Адамға ерікті түрде жүргізілетін сот сараптамасы аталған адамның бастамасы бойынша оның кез келген сатысында тоқтатылуы мүмкін.

49-бап. Күзетпен ұсталмаған адамдарға сот сараптамасын психиатриялық стационарларда жүргізу шарттары

1. Күзетпен ұсталмаған адамдарға сот-психиатриялық сараптама психиатриялық стационарларда жүргізіледі.

2. Күзетпен ұсталмаған адамдарға психиатриялық стационарларда сот-психиатриялық сараптама жүргiзу кезеңiнде оларға Қазақстан Республикасының заңнамасы нормаларының күші қолданылады.

3. Аталған адамдар Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы заңнамасында белгіленген психиатриялық стационарлар пациенттерінің құқықтарын пайдаланады.

50-бап. Күзетпен ұсталып отырған адамдарға сот сараптамасын психиатриялық стационарларда жүргізу шарттары

1. Күзетпен ұсталып отырған адамдарға сот-психиатриялық сараптама аталған адамдарды оларға орналастыру үшін арнайы тағайындалған психиатриялық стационарларда жүргізіледі.

2. Күзетпен ұсталып отырған адамдарға психиатриялық стационарларда сот-психиатриялық сараптама жүргізу кезеңінде оларға Қазақстан Республикасының заңнамасы нормаларының күші қолданылады.

3. Аталған адамдар Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы заңнамасында белгіленген, олар үшін көзделген ерекшеліктері бар психиатриялық стационарлар пациенттерінің құқықтарын пайдаланады.

51-бап. Процеске қатысушылардың тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу кезінде оған қатысуы

1. Осы баптың 3-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, процеске қатысушылардың тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу кезінде оған қатысуы Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексінде, сондай-ақ осы Заңның 35-бабында айқындалады.

2. Сот-психиатриялық сараптама жүргізу құпия жағдайларда жүзеге асырылады.

3. Адамды жалаңаштау арқылы оған сот-сараптамалық зерттеулер жүргізу кезінде тек сол жыныстағы адамдар ғана оған қатыса алады. Осы шектеу аталған зерттеулерді жүргізуге қатысатын дәрігерлерге және басқа да медицина қызметкерлеріне қолданылмайды.

7-тарау. СОТ-САРАПТАМА ҚЫЗМЕТІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

52-бап. Сот-сараптама қызметін қаржыландыру

1. Сот сараптамасы органдарының сот-сараптама қызметін қаржыландыру бюджет қаражаты немесе Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де қаражат есебінен жүзеге асырылады.

2. Сот сараптамасын жүргізумен байланысты шығыстарды өтеу мөлшері мен тәртібі Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес айқындалады.

53-бап. Сот сараптамасын жүргiзудi материалдық-техникалық қамтамасыз ету стандарттары мен талаптары

Сот сарапшысы өз қызметін Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі белгілеген стандарттар мен талаптарға сай келетін арнайы жарақтандырылған үй-жайларда жүзеге асырады.

54-бап. Сот-сараптама қызметін ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету

1. Сот сараптамасы органдарының қызметкерлері болып табылмайтын, сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензияны алуға үміткер адамдар сот сараптамасы органдарында, оқу және өзге де ұйымдарда тиісті сараптама мамандығы бойынша арнайы кәсіптік даярлаудан, қайта даярлаудан және біліктілігін арттырудан өтеді.

2. Сот-сараптама қызметін ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету, сондай-ақ сот сарапшыларын кәсіптік даярлау, қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру Палатаның қатысуымен Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің сот сараптамасы органдарына жүктеледі.

55-бап. Қазақстан Республикасының Сот-сараптамалық зерттеулер әдістемелерінің мемлекеттік тізілімі

1. Қазақстан Республикасының Сот-сараптамалық зерттеулер әдiстемелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiн қалыптастырудың мақсаттары қылмыстық процесті жүргізуші органдарды, тергеу судьясын, соттарды, іс жүргізуінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер жатқан органдарды (лауазымды адамдарды), процеске өзге де қатысушыларды, сондай-ақ сот сарапшыларын әдістемелер туралы мәліметтермен қамтамасыз ету үшін сот-сараптамалық зерттеулер әдістемелерін жүйеге келтіру және есепке алу болып табылады.

2. Осы Заңның талаптарына сай келетiн сот-сараптамалық зерттеулердiң әдiстемелерi туралы мәлiметтер Қазақстан Республикасының Сот-сараптамалық зерттеулер әдiстемелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiне енгiзiледi.

56-бап. Валидация

1. Сот-сараптамалық зерттеулердің әдістемелері мен әдістері сот-сараптамалық зерттеулердің әдістері мен әдістемелері валидациясының қағидаларына сәйкес валидациядан өтуге тиіс.

2. Стандартты емес және жаңадан әзірленген немесе жетілдірілген әдістер валидацияға жатады.

3. Сот-сараптамалық зерттеулердің әдістері мен әдістемелері валидациясының қағидалары әдістер мен әдістемелердің әрбір түрі үшін валидациялық зерттеулердің жалпы көлемін, валидацияны жалпы ұйымдастыруды, оның рәсімдерін, алынған нәтижелерді статистикалық өңдеуді және валидация туралы есепке қойылатын жалпы талаптарды, сандық, сапалық, сәйкестендіру және диагностикалық сот-сараптама әдістемелерінің валидациясы туралы түйінді оң немесе теріс деп танудың өлшемшарттарын айқындайды.

4. Валидация мынадай тәсілдердің бірін: бақылау, стандарт үлгілерін пайдалануды; басқа әдістемелердің көмегімен алынған нәтижелермен салыстыруды; зертханааралық салғастыруды (зертханааралық кәсіби тестілеу); нәтижеге әсер ететін факторларды жүйелі түрде бағалауды қолдану арқылы жүргізіледі.

57-бап. Сот сараптамасы органдарының қызметiн ақпараттық қамтамасыз ету

Сот сараптамасы органының басшысы іс жүргізу аяқталған соң іс бойынша заттай дәлелдемелер және үлгілер болып табылатын нәрселерді тәжірибелік, ғылыми және оқу-әдістемелік қызметте пайдалану үшін алу туралы қылмыстық процесті жүргізетін орган, тергеу судьясы, сот, іс жүргізуінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жатқан орган (лауазымды адам) алдында өтінішхат беруге құқылы.

58-бап. Сот-сараптама қызметін кадрлық қамтамасыз ету

1. Сот сараптамасы органдарын білікті мамандармен қамтамасыз ету сот сараптамасы органының кадр резервіне алынған адамдар қатарынан жүзеге асырылуы мүмкін.

2. Тиісті кәсіби деңгейін қамтамасыз ету үшін сот сараптамасы органдарының қызметкерлері болып табылатын сот сарапшылары және лицензия негізінде
сот-сараптама қызметімен айналысатын адамдар бес жылда бір рет біліктілігін арттырудан өтуге тиіс.

59-бап. Сот сараптамасы органдарының қызметкерлері болып табылатын сот сарапшыларына еңбекақы төлеу және оларды өзге де қамсыздандыру

Сот сараптамасы органдарының қызметкерлері болып табылатын сот сарапшыларына еңбеқақы төлеу, еңбек демалыстарын беру Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

8-тарау. СОТ-САРАПТАМА ҚЫЗМЕТІ САЛАСЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ

60-бап. Сот-сараптама қызметі саласындағы халықаралық ынтымақтастық

Сот сараптамасы органдары бірлескен ғылыми зерттеулер жүргізу, ғылыми-әдістемелік ақпарат алмасу, сот сарапшыларын даярлау, қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру мақсатында шет мемлекеттердің сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын органдарымен және қызметтерімен халықаралық байланыстар орнатуға құқылы.

61-бап. Шет мемлекеттің құзыретті органының тапсырмасы бойынша сот сараптамасын жүргізу

Сот сараптамасы Қазақстан Республикасы халықаралық шарт жасасқан шет мемлекеттің құзыретті органының тапсырмасы бойынша жүргізілуі мүмкін. Мұндай жағдайларда, егер халықаралық шартта өзгеше көзделмесе, Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексі, Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексі, Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексі және Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексі қолданылады.

Ескерту. 61-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.06.2020 № 351-VI Заңымен (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі).

62-бап. Сот сараптамасын шет мемлекеттің сот сарапшыларын тарта отырып жүргізу

Сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) заңда белгіленген тәртіппен өзінің бастамасымен не сот сараптамасы органы басшысының өтінішхаты бойынша сот сарапшысы ретінде шет мемлекеттің сот сараптамасы саласындағы маманын тартуға құқылы.
Шет мемлекеттердің сот сарапшыларының қатысуымен сот сараптамасын жүргізу сот сараптамасын орындаушы елдің процестік заңнамасында, сондай-ақ осы Заңда белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

9-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР

63-бап. Қазақстан Республикасының сот-сараптама қызметі туралы заңнамасын бұзғаны үшін жауаптылық

Қазақстан Республикасының сот-сараптама қызметі туралы заңнамасын бұзу заңда белгіленген жауаптылыққа алып келеді.

64-бап. Осы Заңды қолданысқа енгізу тәртібі

1. Осы Заң алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

2. "Қазақстан Республикасындағы сот-сараптама қызметі туралы" 2010 жылғы 20 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Заңының (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2010 ж., № 1-2, 3-құжат; 2013 ж., № 13, 64-құжат; 2014 ж., № 10, 52-құжат; № 14, 84-құжат; № 16, 90-құжат; № 19-I, 19-II, 96-құжат; № 23, 143-құжат) күші жойылды деп танылсын.

Қазақстан Республикасының
Президенті	Н.НАЗАРБАЕВ

О судебно-экспертной деятельности

Закон Республики Казахстан от 10 февраля 2017 года № 44-VI ЗРК.

Вниманию пользователей!
Для удобства пользования РЦПИ создано ОГЛАВЛЕНИЕ.

Настоящий Закон регулирует общественные отношения по осуществлению судебно-экспертной деятельности в Республике Казахстан.

Глава 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 1. Разъяснение некоторых понятий, содержащихся в настоящем Законе

Содержащиеся в настоящем Законе понятия применяются в следующем значении:

1) специальные научные знания – область специальных знаний, содержание которой составляют научные знания, реализованные в методиках судебно-экспертных исследований;

2) валидация – оценка пригодности использования методов и методик судебно-экспертного исследования, проводимая в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан;

3) экспертная специальность – научная компетенция судебного эксперта в сфере производства определенного вида судебной экспертизы, установленного законодательством Республики Казахстан, подтвержденная присвоением квалификации судебного эксперта;

4) заключение эксперта – письменный документ, оформленный в соответствии с требованиями законодательства Республики Казахстан, отражающий ход и результаты судебно-экспертного исследования;

5) судебно-экспертная деятельность – деятельность органов судебной экспертизы и судебных экспертов по организации и производству судебной экспертизы;

6) методика судебно-экспертного исследования – система методов, применяемых при изучении объектов судебной экспертизы для установления фактических данных, относящихся к предмету судебной экспертизы;

7) метод судебно-экспертного исследования – система логических и (или) инструментальных операций (способов, приемов), применяемых при изучении объектов судебной экспертизы для установления фактических данных, относящихся к предмету судебной экспертизы;

8) судебная экспертиза – исследование материалов уголовного, гражданского дела либо дела об административном правонарушении, проводимое на основе специальных научных знаний в целях установления фактических данных, имеющих значение для его разрешения;

9) предмет судебной экспертизы – фактические данные, имеющие значение для разрешения уголовного, гражданского дела либо дела об административном правонарушении, устанавливаемые путем производства судебной экспертизы;

10) объекты судебной экспертизы – вещественные доказательства, документы, тело человека, состояние психики человека, трупы, животные, образцы, а также относящиеся к предмету судебной экспертизы сведения, содержащиеся в материалах дела, по которому производится судебная экспертиза;

11) орган судебной экспертизы – государственное юридическое лицо, осуществляющее судебно-экспертную деятельность в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан;

12) судебный эксперт – не заинтересованное в деле лицо, обладающее специальными научными знаниями и соответствующее иным требованиям, установленным законом, которому поручено производство судебной экспертизы;

13) аттестация судебного эксперта – периодически осуществляемая процедура по определению соответствия судебного эксперта квалификационным требованиям, установленным законом;

14) квалификация судебного эксперта – комплекс знаний, умений и навыков, приобретенных лицом, имеющим профессиональное образование, путем целенаправленной подготовки в целях исследования объектов экспертизы определенного вида;

15) образцы – материальные объекты, отображающие свойства живого человека, трупа, животного, растения, предмета, материала или вещества, необходимые для производства судебной экспертизы.

Статья 2. Законодательство Республики Казахстан о судебно-экспертной деятельности

1. Законодательство Республики Казахстан о судебно-экспертной деятельности основывается на Конституции Республики Казахстан и состоит из настоящего Закона и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан.

2. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые содержатся в настоящем Законе, то применяются правила международного договора.

Статья 3. Задача судебно-экспертной деятельности

Задачей судебно-экспертной деятельности является обеспечение административного судопроизводства, производства по уголовным, гражданским делам, а также по делам об административных правонарушениях результатами судебной экспертизы.

Сноска. Статья 3 в редакции Закона РК от 29.06.2020 № 351-VI (вводится в действие с 01.07.2021).

Статья 4. Содержание судебно-экспертной деятельности

Содержание судебно-экспертной деятельности включает:

1) производство судебной экспертизы по уголовным, гражданским делам, по делам об административных правонарушениях, а также в административном судопроизводстве;

2) организацию и проведение научных исследований в области судебной экспертизы;

3) организацию и осуществление научно-методического и информационного обеспечения судебной экспертизы;

4) подбор, подготовку, переподготовку и повышение квалификации лиц, осуществляющих судебно-экспертную деятельность;

5) международное сотрудничество в области судебной экспертизы.

Сноска. Статья 4 с изменением, внесенным Законом РК от 29.06.2020 № 351-VI (вводится в действие с 01.07.2021).

Статья 5. Принципы судебно-экспертной деятельности

Судебно-экспертная деятельность основывается на принципах:

1) законности;

2) соблюдения прав, свобод и законных интересов человека и гражданина, прав и законных интересов юридического лица;

3) независимости судебного эксперта;

4) всесторонности, полноты, объективности и научной обоснованности судебно-экспертных исследований;

5) допустимости использования при проведении судебно-экспертных исследований научно-технических средств, методов и методик;

6) соблюдения этики судебного эксперта.

Статья 6. Законность при осуществлении судебно-экспертной деятельности

Судебно-экспертная деятельность осуществляется при условии точного исполнения требований Конституции Республики Казахстан и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан.

Статья 7. Соблюдение прав, свобод и законных интересов человека и гражданина, прав и законных интересов юридического лица при осуществлении судебно-экспертной деятельности

1. Судебно-экспертная деятельность осуществляется при соблюдении прав, свобод и законных интересов человека и гражданина, прав и законных интересов юридического лица в соответствии с Конституцией Республики Казахстан, законами Республики Казахстан, общепризнанными принципами и нормами международного права.

2. Судебно-экспертные исследования, требующие временного ограничения прав и свобод лица, проводятся только на основаниях и в порядке, установленных законом.

3. Лицо, полагающее, что действия (бездействие) органа судебной экспертизы или судебного эксперта привели к ограничению прав, свобод и законных интересов человека и гражданина либо прав и законных интересов юридического лица, вправе обжаловать указанные действия (бездействие) в порядке, установленном законом.

Статья 8. Независимость судебного эксперта

1. При производстве судебной экспертизы судебный эксперт независим от органа (лица), назначившего судебную экспертизу, руководителя органа судебной экспертизы и других лиц.

2. Судебный эксперт дает заключение от своего имени на основании результатов проведенных исследований в соответствии с его специальными научными знаниями.

3. Судебный эксперт самостоятелен в выборе научно-технических средств, методов и методик исследования, допустимость которых определяется законом.

4. Неправомерное воздействие на судебного эксперта и воспрепятствование его законной деятельности недопустимы и влекут ответственность, установленную законом.

Статья 9. Всесторонность, полнота, объективность и научная обоснованность судебно-экспертных исследований

1. При производстве судебной экспертизы судебный эксперт обязан принять все меры для всестороннего, полного и объективного исследования объектов, основанного на специальных научных знаниях.

2. Заключение эксперта должно основываться на положениях, дающих возможность проверить обоснованность и достоверность выводов на основе общепринятых научных и практических данных.

Статья 10. Допустимость использования при проведении судебно-экспертных исследований научно-технических средств, методов и методик

1. Применение при проведении судебно-экспертных исследований научно-технических средств, методов и методик допускается, если они:

1) прямо предусмотрены законом или не противоречат его нормам и принципам;

2) научно состоятельны;

3) обеспечивают эффективность производства по делу;

4) безопасны.

2. При проведении судебной экспертизы судебный эксперт применяет методики, включенные в Государственный реестр методик судебно-экспертных исследований Республики Казахстан. Применение иных методик допускается в случаях, если они удовлетворяют требованиям пункта 1 настоящей статьи. При этом научное обоснование их применения должно быть приведено в заключении эксперта.

Статья 11. Соблюдение этики судебного эксперта

При осуществлении судебно-экспертной деятельности судебный эксперт обязан соблюдать Кодекс этики судебного эксперта.

Глава 2. ГОСУДАРСТВЕННОЕ РЕГУЛИРОВАНИЕ В СФЕРЕ СУДЕБНО-ЭКСПЕРТНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ

Статья 12. Компетенция Министерства юстиции Республики Казахстан

К компетенции Министерства юстиции Республики Казахстан относятся:

1) реализация государственной политики в области судебно-экспертной деятельности;

2) осуществление государственного контроля в области судебно-экспертной деятельности;

3) разработка и утверждение перечня видов судебных экспертиз, проводимых органами судебной экспертизы, и экспертных специальностей, квалификация по которым присваивается Министерством юстиции Республики Казахстан;

4) разработка и утверждение правил организации и производства судебных экспертиз и исследований в органах судебной экспертизы;

5) разработка и утверждение правил обращения с объектами судебной экспертизы;

6) разработка и утверждение правил определения категорий сложности судебных экспертиз, порядка исчисления сроков производства судебных экспертиз в зависимости от категории их сложности, а также оснований и порядка приостановления и продления срока производства судебных экспертиз;

7) разработка и утверждение нормативов нагрузки судебных экспертов органов судебной экспертизы;

8) разработка и утверждение правил определения стоимости производства судебной экспертизы в органах судебной экспертизы;

9) разработка и утверждение правил валидации методов и методик судебно-экспертных исследований;

10) разработка и утверждение правил разработки, апробирования и внедрения методик судебно-экспертных исследований;

11) разработка и утверждение правил формирования, ведения и использования Государственного реестра методик судебно-экспертных исследований Республики Казахстан;

12) ведение Государственного реестра методик судебно-экспертных исследований Республики Казахстан;

13) разработка и утверждение стандартов и требований к специально оснащенным помещениям для производства судебной экспертизы;

14) разработка и утверждение правил квалификационной подготовки судебных экспертов;

15) разработка и утверждение правил приема экзаменов для присвоения квалификации судебного эксперта;

16) разработка и утверждение положения о комиссии по присвоению квалификации судебного эксперта и ее состава;

17) прием квалификационных экзаменов для присвоения квалификации судебного эксперта;

18) разработка и утверждение правил аттестации судебных экспертов;

19) разработка и утверждение положения о комиссии по проведению аттестации судебных экспертов и ее состава;

20) аттестация судебных экспертов;

21) разработка и утверждение правил повышения квалификации судебных экспертов;

22) разработка и утверждение правил формирования, ведения и использования Государственного реестра судебных экспертов Республики Казахстан;

23) ведение Государственного реестра судебных экспертов Республики Казахстан;

24) разработка и утверждение положения о комиссии по лицензированию судебно-экспертной деятельности и ее состава;

25) осуществление лицензирования в сфере судебно-экспертной деятельности;

26) разработка и утверждение Кодекса этики судебного эксперта;

26-1) разработка и утверждение профессионального стандарта в сфере судебно-экспертной деятельности;

27) иные полномочия, предусмотренные настоящим Законом, иными законами Республики Казахстан, актами Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан.

Статья 12 с изменением, внесенным Законом РК от 04.07.2023 № 15-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней со дня его первого официального опубликования).

Статья 13. Порядок и условия выдачи, переоформления, отказа в выдаче лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью, а также контроль за деятельностью лиц, занимающихся судебно-экспертной деятельностью на основании лицензии

1. Лицензия на занятие судебно-экспертной деятельностью выдается физическим лицам.

2. Порядок и условия выдачи, переоформления, отказа в выдаче лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью устанавливаются Законом Республики Казахстан "О разрешениях и уведомлениях".

3. Судебно-экспертная деятельность не является предпринимательской деятельностью.

4. Контроль за деятельностью лиц, занимающихся судебно-экспертной деятельностью на основании лицензии, осуществляется в соответствии с Предпринимательским кодексом Республики Казахстан.

Сноска. Статья 13 с изменениями, внесенными Законом РК от 29.06.2020 № 352-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 14. Приостановление, возобновление, прекращение действия и лишение лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью

1. Помимо общих оснований, предусмотренных Кодексом Республики Казахстан об административных правонарушениях и Законом Республики Казахстан "О разрешениях и уведомлениях", действие лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью лица приостанавливается в случаях:

1) нахождения его на государственной службе;

2) исполнения им полномочий депутата Парламента Республики Казахстан, депутата маслихата, осуществляющего свою деятельность на освобожденной основе, оплачиваемую за счет бюджетных средств;

3) его работы в должности эксперта в органах судебной экспертизы;

4) прохождения им срочной воинской службы;

5) предусмотренных пунктом 2 статьи 22 настоящего Закона.

При устранении причин, послуживших основанием для приостановления лицензии, ее действие возобновляется в сроки, установленные Законом Республики Казахстан "О разрешениях и уведомлениях".

2. Помимо общих оснований, предусмотренных Законом Республики Казахстан "О разрешениях и уведомлениях", прекращение действия лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью осуществляется в случаях:

1) смерти лица;

2) признания лица по вступившему в законную силу решения суда недееспособным или ограниченно дееспособным, умершим либо безвестно отсутствующим;

3) утраты лицом гражданства Республики Казахстан;

4) вступления в законную силу обвинительного приговора суда;

5) освобождения лица от уголовной ответственности за совершение преступления на основании пунктов 3), 4), 9), 10) и 12) части первой статьи 35 или статьи 36 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан за совершение тяжких или особо тяжких преступлений;

6) вступления в законную силу судебного решения о применении к лицу принудительных мер медицинского характера.

3. Помимо общих оснований, предусмотренных законодательством Республики Казахстан об административных правонарушениях, лишение лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью осуществляется в судебном порядке по иску Министерства юстиции Республики Казахстан в случаях:

1) грубого или два и более раза в течение одного календарного года нарушения лицом при осуществлении судебно-экспертной деятельности законодательства Республики Казахстан;

2) невозможности исполнения лицом обязанностей судебного эксперта вследствие несоответствия квалификационным требованиям по результатам аттестации;

3) уклонения лица от прохождения аттестации.

4. Действие лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью приостанавливается, возобновляется и прекращается лицензиаром на основании материалов, представленных комиссией по лицензированию судебно-экспертной деятельности.

О принятом решении в течение трех рабочих дней уведомляется лицо, действие лицензии которого приостановлено, возобновлено или прекращено, и в течение пяти рабочих дней соответствующие сведения вносятся в Государственный реестр судебных экспертов Республики Казахстан.

Сноска. Статья 14 с изменениями, внесенными Законом РК от 29.06.2020 № 352-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 15. Государственный реестр судебных экспертов Республики Казахстан

1. Сведения о судебных экспертах, являющихся сотрудниками органов судебной экспертизы, а также лицах, имеющих лицензию на занятие судебно-экспертной деятельностью, вносятся в Государственный реестр судебных экспертов Республики Казахстан.

2. Производство судебной экспертизы поручается лицам, внесенным в Государственный реестр судебных экспертов Республики Казахстан, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 3 статьи 19 настоящего Закона.

Глава 3. РУКОВОДИТЕЛЬ ОРГАНА СУДЕБНОЙ ЭКСПЕРТИЗЫ. СУДЕБНЫЙ ЭКСПЕРТ

Статья 16. Руководитель органа судебной экспертизы

Руководителем органа судебной экспертизы является лицо, осуществляющее руководство судебно-экспертной деятельностью органа судебной экспертизы (первый руководитель органа судебной экспертизы, руководитель территориального подразделения органа судебной экспертизы).

Статья 17. Права руководителя органа судебной экспертизы

1. Руководитель органа судебной экспертизы вправе:

1) возвратить органу (лицу), назначившему судебную экспертизу, без исполнения постановление, определение о назначении судебной экспертизы и представленные на исследование объекты с указанием соответствующих мотивов в соответствии с пунктом 1 статьи 43 настоящего Закона;

2) ходатайствовать перед органом (лицом), назначившим судебную экспертизу, о включении в состав комиссии судебных экспертов лиц, не работающих в данном органе судебной экспертизы, если их специальные научные знания необходимы для дачи заключения;

3) ходатайствовать перед органом (лицом), назначившим судебную экспертизу, о привлечении судебного эксперта иностранного государства;

4) заявлять перед органом (лицом), назначившим судебную экспертизу, мотивированное ходатайство о продлении срока производства судебной экспертизы.

Руководитель органа судебной экспертизы имеет также иные права, предусмотренные законодательством Республики Казахстан.

2. Руководитель органа судебной экспертизы не вправе:

1) самостоятельно истребовать объекты, необходимые для производства судебной экспертизы;

2) без согласования с органом (лицом), назначившим судебную экспертизу, привлекать к ее производству лиц, не являющихся сотрудниками данного органа судебной экспертизы;

3) давать судебному эксперту указания, предрешающие содержание выводов по конкретной судебной экспертизе.

Статья 18. Обязанности руководителя органа судебной экспертизы

Руководитель органа судебной экспертизы обязан:

1) при получении постановления, определения о назначении судебной экспертизы и объектов исследования поручить производство конкретному судебному эксперту или комиссии судебных экспертов данного органа судебной экспертизы с учетом требований закона;

2) не нарушая принципа независимости судебного эксперта, обеспечить контроль за соблюдением срока производства судебной экспертизы, всесторонностью, полнотой, объективностью и научной обоснованностью проводимых исследований, а также сохранность объектов судебной экспертизы;

3) по окончании исследований направить заключение эксперта, объекты исследований и другие материалы, представленные на исследование, органу (лицу), назначившему судебную экспертизу;

4) не разглашать сведения, которые стали ему известны в связи с организацией производства судебной экспертизы;

5) обеспечить условия, необходимые для проведения исследований.

Статья 19. Судебный эксперт

1. Производство судебной экспертизы может быть поручено:

1) сотрудникам органов судебной экспертизы;

2) физическим лицам, занимающимся судебно-экспертной деятельностью на основании лицензии;

3) иным лицам в разовом порядке в случаях, предусмотренных пунктом 3 настоящей статьи.

2. Лица, указанные в подпунктах 1) и 2) пункта 1 настоящей статьи, должны состоять в гражданстве Республики Казахстан.

3. Производство судебной экспертизы в разовом порядке может быть поручено в случаях:

1) назначения судебной экспертизы, не предусмотренной перечнем видов судебных экспертиз, установленных Министерством юстиции Республики Казахстан;

2) удовлетворения мотивированного отвода судебным экспертам соответствующей специальности, являющимся сотрудниками органов судебной экспертизы, а также лицам, занимающимся судебно-экспертной деятельностью на основании лицензии, либо мотивированного отстранения от производства судебной экспертизы органа судебной экспертизы в целом;

3) привлечения судебного эксперта иностранного государства в соответствии со статьей 62 настоящего Закона.

4. Судебный эксперт должен отвечать квалификационным и иным требованиям, установленным законом.

5. Судебным экспертом не может являться лицо:

1) признанное судом недееспособным или ограниченно дееспособным;

2) имеющее судимость, не погашенную или не снятую в установленном законом порядке;

3) судимое или освобожденное от уголовной ответственности за совершение преступления на основании пунктов 3), 4), 9), 10) и 12) части первой статьи 35 или статьи 36 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан за совершение тяжких или особо тяжких преступлений.

6. В течение трех лет с момента наступления соответствующего юридического факта судебным экспертом не может являться лицо:

1) судимость которого погашена или снята в установленном законом порядке;

2) которое освобождено от уголовной ответственности за совершение уголовного проступка или преступлений небольшой и средней тяжести на основании пунктов 3), 4), 9), 10) и 12) части первой статьи 35 или статьи 36 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан;

3) уволенное с государственной службы, из правоохранительных органов, специальных государственных органов, судов, с воинской службы, из органов судебной экспертизы за совершение дисциплинарного проступка;

4) лишенное лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью;

5) исключен Законом РК от 18.04.2017 № 58-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Сноска. Статья 19 с изменениями, внесенными законами РК от 18.04.2017 № 58-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 29.06.2020 № 352-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 20. Квалификационные требования, предъявляемые к судебному эксперту

Лица, указанные в подпунктах 1) и 2) пункта 1 статьи 19 настоящего Закона, должны отвечать следующим квалификационным требованиям:

1) иметь высшее образование;

2) иметь квалификацию судебного эксперта, подтвержденную квалификационным свидетельством на право производства определенного вида судебной экспертизы;

3) быть аттестованным в случаях и порядке, предусмотренных настоящим Законом.

Статья 21. Присвоение квалификации судебного эксперта

Присвоение квалификации судебного эксперта осуществляется путем сдачи лицом квалификационного экзамена с выдачей ему квалификационного свидетельства судебного эксперта на право производства определенного вида судебной экспертизы.

Статья 22. Аттестация судебного эксперта

1. Судебные эксперты, являющиеся сотрудниками органов судебной экспертизы, а также лица, занимающиеся судебно-экспертной деятельностью на основании лицензии, проходят аттестацию каждые пять лет, за исключением лиц, осуществляющих судебно-экспертную деятельность более двадцати лет.

2. При установлении фактов несоответствия судебного эксперта квалификационным требованиям проводится его внеочередная аттестация.

Статья 23. Права судебного эксперта

1. Судебный эксперт имеет право:

1) знакомиться с материалами дела, относящимися к предмету судебной экспертизы;

2) заявлять ходатайства о представлении ему дополнительных материалов, необходимых для дачи заключения, а также принятии мер безопасности;

3) участвовать в производстве процессуальных действий и судебном заседании с разрешения органа, ведущего уголовный процесс, следственного судьи, суда, органа (должностного лица), в производстве которого находится дело об административном правонарушении, и задавать участвующим в них лицам вопросы, относящиеся к предмету судебной экспертизы;

4) знакомиться с протоколом процессуального действия, в котором он участвовал, а также в соответствующей части с протоколом судебного заседания и делать подлежащие внесению в протоколы замечания относительно полноты и правильности фиксации его действий и показаний;

5) по согласованию с органом (лицом), назначившим судебную экспертизу, давать в пределах своей компетенции заключение по выявленным в ходе судебно-экспертного исследования обстоятельствам, имеющим значение для дела, выходящим за пределы вопросов, содержащихся в постановлении, определении о назначении судебной экспертизы;

6) представлять заключение и давать показания на родном языке или языке, которым владеет; пользоваться бесплатной помощью переводчика, заявлять ему отвод;

7) обжаловать решения и действия органа (лица), назначившего судебную экспертизу, и иных лиц, участвующих в производстве по делу, ущемляющие его права при производстве судебной экспертизы;

8) получать возмещение расходов, понесенных при производстве судебной экспертизы, и вознаграждение за выполненную работу, если производство судебной экспертизы не входит в круг его должностных обязанностей.

2. Судебный эксперт не вправе:

1) вести переговоры с участниками процесса по вопросам, связанным с производством судебной экспертизы, без ведома органа (лица), назначившего судебную экспертизу;

2) самостоятельно собирать материалы для исследования;

3) проводить исследования, которые могут повлечь полное или частичное уничтожение объектов либо изменение их внешнего вида или основных свойств, если на это не было специального разрешения органа (лица), назначившего судебную экспертизу.

Статья 24. Обязанности судебного эксперта

Судебный эксперт обязан:

1) являться по вызову органа, ведущего уголовный процесс, следственного судьи, суда, органа (должностного лица), в производстве которого находится дело об административном правонарушении;

2) провести всестороннее, полное и объективное исследование представленных ему объектов, дать обоснованное письменное заключение по поставленным перед ним вопросам;

3) в случаях, предусмотренных законом, отказаться от дачи заключения, составить мотивированное письменное сообщение о невозможности дать заключение и выдать (направить) его органу (лицу), назначившему судебную экспертизу;

4) давать показания по вопросам, связанным с проведенным исследованием и данным заключением;

5) обеспечивать сохранность представленных на исследование объектов;

6) не разглашать сведения об обстоятельствах дела и иные сведения, ставшие ему известными в связи с производством судебной экспертизы;

7) представлять органу (лицу), назначившему судебную экспертизу, смету расходов и отчет о понесенных расходах при производстве судебной экспертизы.

Глава 4. ПАЛАТА СУДЕБНЫХ ЭКСПЕРТОВ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

Статья 25. Палата судебных экспертов Республики Казахстан

1. Палата судебных экспертов Республики Казахстан (далее – Палата) является некоммерческой профессиональной самофинансируемой организацией, создаваемой для защиты прав и законных интересов членов Палаты, координации их деятельности, а также соблюдения ими законодательства Республики Казахстан о судебно-экспертной деятельности.

2. Палата является юридическим лицом и подлежит регистрации в порядке, установленном законом.

3. Членами Палаты являются лица, занимающиеся судебно-экспертной деятельностью на основании лицензии.

4. Членство в Палате является обязательным.

5. Лицу, занимающемуся судебно-экспертной деятельностью на основании лицензии, не может быть отказано в членстве Палаты, кроме случаев несоответствия его требованиям статьи 19 настоящего Закона.

Взимание вступительных взносов Палатой не допускается.

6. Финансирование деятельности Палаты осуществляется за счет обязательных взносов и других источников, не запрещенных законом.

Порядок, размеры и сроки уплаты взносов определяются уставом Палаты.

7. На территории каждой области, города республиканского значения и столицы образуется одна территориальная палата судебных экспертов (далее – территориальная палата), являющаяся филиалом Палаты.

Статья 26. Органы управления Палаты

1. Высшим органом управления Палаты является общее собрание ее членов.

2. Руководство Палатой осуществляют председатель и правление, избранные общим собранием ее членов.

3. Компетенция общего собрания членов, председателя и правления Палаты регламентируется ее уставом.

4. К исключительной компетенции общего собрания членов Палаты относятся:

1) принятие устава Палаты, внесение в него изменений и дополнений;

2) избрание председателя, членов правления и ревизионной комиссии Палаты;

3) досрочный отзыв председателя, членов правления и ревизионной комиссии Палаты;

4) определение основных направлений деятельности Палаты;

5) утверждение бюджета Палаты.

Уставом Палаты могут быть предусмотрены иные вопросы, принятие решений по которым отнесено к исключительной компетенции общего собрания.

5. Порядок и сроки созыва общего собрания членов Палаты определяются ее уставом.

6. Председателем Палаты избирается лицо, имеющее стаж судебно-экспертной деятельности не менее десяти лет.

7. Председатель Палаты избирается тайным голосованием сроком на три года, при этом одно и то же лицо не может занимать должность председателя Палаты более двух сроков подряд.

8. Члены правления Палаты избираются тайным голосованием сроком на три года.

Статья 27. Устав Палаты

1. Устав Палаты должен предусматривать:

1) наименование, место нахождения, цели и основные виды деятельности;

2) полномочия Палаты;

3) условия и порядок приобретения, приостановления и утраты членства;

4) права, обязанности и ответственность членов;

5) организационную структуру, правовое положение территориальных палат;

6) порядок формирования, функции и сроки полномочий руководящих органов;

7) источники формирования денежных средств и иного имущества, порядок управления имуществом;

8) порядок внесения изменений и дополнений в него;

9) порядок реорганизации и ликвидации Палаты, судьбу имущества в случае ее ликвидации.

2. Устав Палаты может содержать и иные положения, не противоречащие законодательству Республики Казахстан.

Статья 28. Полномочия Палаты

1. Деятельность Палаты определяется настоящим Законом, ее уставом.

2. Палата:

1) осуществляет координацию деятельности ее членов, а также территориальных палат;

2) представляет и защищает права и законные интересы ее членов, а также территориальных палат при осуществлении ими судебно-экспертной деятельности в их отношениях с государственными органами, иными юридическими лицами;

3) осуществляет методическую помощь в подготовке лиц, претендующих на получение лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью, для сдачи ими квалификационных экзаменов;

4) организует обучение и повышение квалификации ее членов;

5) разрабатывает научно-методические материалы по вопросам судебно-экспертной деятельности;

6) вносит в Министерство юстиции Республики Казахстан представление о приостановлении, прекращении действия и лишении лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью;

7) рассматривает обращения физических и юридических лиц на нарушение обязанностей судебного эксперта и этики судебного эксперта ее членами;

8) участвует в нормотворческой деятельности Министерства юстиции Республики Казахстан, других государственных органов Республики Казахстан по вопросам судебно-экспертной деятельности;

9) осуществляет проверки деятельности территориальных палат;

10) участвует в осуществлении международного сотрудничества в сфере судебно-экспертной деятельности;

11) делегирует представителей для включения в состав квалификационной и аттестационной комиссий;

12) предоставляет Министерству юстиции Республики Казахстан статистическую информацию о своей деятельности по утвержденной им форме;

13) осуществляет иную деятельность, не противоречащую законодательству Республики Казахстан.

3. Палата при рассмотрении вопроса о законности совершения действий (бездействия) лицом, занимающимся судебно-экспертной деятельностью на основании лицензии, вправе истребовать от него представления сведений о проведенных судебно-экспертных исследованиях, а в необходимых случаях – личных объяснений, в том числе по вопросам несоблюдения этики судебного эксперта.

Статья 29. Полномочия территориальной палаты

1. Деятельность территориальной палаты регулируется настоящим Законом, уставом Палаты и положением о ее филиалах.

2. Территориальная палата осуществляет полномочия, вытекающие из полномочий, возложенных на Палату.

3. Территориальная палата предоставляет Палате статистическую информацию о своей деятельности по форме, утвержденной Министерством юстиции Республики Казахстан.

Глава 5. ПРОИЗВОДСТВО СУДЕБНОЙ ЭКСПЕРТИЗЫ

Статья 30. Основания производства судебной экспертизы

1. Основания производства судебной экспертизы установлены Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан, Гражданским процессуальным кодексом Республики Казахстан, Административным процедурно-процессуальным кодексом Республики Казахстан, Кодексом Республики Казахстан об административных правонарушениях, а также Законом Республики Казахстан "О нотариате".

2. Орган (лицо), назначивший судебную экспертизу, представляет руководителю органа судебной экспертизы либо лицу, осуществляющему судебно-экспертную деятельность в соответствии с подпунктами 2) и 3) пункта 1 статьи 19 настоящего Закона, объекты исследований и иные материалы, необходимые для проведения судебно-экспертных исследований и дачи заключения.

3. Особенности производства судебной экспертизы живых лиц определяются главой 6 настоящего Закона.

Сноска. Статья 30 с изменением, внесенным Законом РК от 29.06.2020 № 351-VI (вводится в действие с 01.07.2021).

Статья 31. Ограничения при организации и производстве судебной экспертизы

1. Производство судебной экспертизы не может быть поручено органу судебной экспертизы, а начатое производство судебной экспертизы немедленно прекращается при наличии оснований, предусмотренных законом.

2. Судебный эксперт подлежит отводу от участия в производстве судебной экспертизы, а если она ему поручена, обязан немедленно прекратить ее производство при наличии оснований, предусмотренных законом.

Статья 32. Объекты судебной экспертизы

1. Достоверность и допустимость объектов экспертного исследования гарантирует орган (лицо), назначивший судебную экспертизу.

2. Объекты судебной экспертизы, если их габариты и свойства это позволяют, передаются судебному эксперту в упакованном и опечатанном виде. В остальных случаях орган (лицо), назначивший судебную экспертизу, должен обеспечить доставку судебного эксперта к месту нахождения объектов исследования, беспрепятственный доступ к ним и условия, необходимые для проведения исследования.

3. При проведении исследований вещественные доказательства и документы с разрешения органа (лица), назначившего судебную экспертизу, могут быть повреждены или использованы только в той мере, в какой это необходимо для проведения исследований и дачи заключения. Указанное разрешение должно содержаться в постановлении, определении о назначении судебной экспертизы или мотивированных постановлении, определении об удовлетворении ходатайства судебного эксперта либо частичном отказе в его удовлетворении.

4. Повреждение или уничтожение объектов исследования, произведенное с разрешения органа (лица), назначившего судебную экспертизу, не влечет за собой возмещения ущерба их собственнику органом судебной экспертизы или судебным экспертом.

Статья 33. Образцы

1. Порядок получения образцов установлен Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан, Гражданским процессуальным кодексом Республики Казахстан, Кодексом об административных правонарушениях Республики Казахстан и настоящим Законом.

2. В случаях, когда получение образцов является частью экспертного исследования, оно может быть произведено судебным экспертом.

3. В процессе исследования судебным экспертом могут быть изготовлены экспериментальные образцы, о чем сообщается в заключении. Лицо, назначившее судебную экспертизу, вправе присутствовать при изготовлении таких образцов, что отражается в составляемом им протоколе.

После проведения исследования судебный эксперт прилагает образцы к своему заключению в упакованном и опечатанном виде.

Статья 34. Сроки, продление и приостановление производства судебной экспертизы

1. Срок производства судебной экспертизы исчисляется со дня принятия к производству постановления, определения о назначении судебной экспертизы и ее объектов органом судебной экспертизы либо лицом, осуществляющим судебно-экспертную деятельность в соответствии с подпунктами 2) и 3) пункта 1 статьи 19 настоящего Закона.

2. Срок производства судебной экспертизы не должен превышать тридцать суток, кроме исключительных случаев, предусмотренных законодательством Республики Казахстан.

3. Продление срока производства судебной экспертизы осуществляется органом (лицом), назначившим судебную экспертизу, по мотивированному ходатайству руководителя органа судебной экспертизы либо судебного эксперта (судебных экспертов), осуществляющего судебно-экспертную деятельность в соответствии с подпунктами 2) и 3) пункта 1 статьи 19 настоящего Закона.

Порядок продления срока пребывания лиц, подвергающихся судебной экспертизе в добровольном порядке или принудительно помещенных в медицинскую организацию для производства судебной экспертизы, осуществляется в соответствии с пунктами 2 и 3 статьи 47 настоящего Закона.

4. В случаях необходимости для дачи заключения дополнительных материалов руководителем органа судебной экспертизы либо судебным экспертом (судебными экспертами), осуществляющим судебно-экспертную деятельность в соответствии с подпунктами 2) и 3) пункта 1 статьи 19 настоящего Закона, направляется мотивированное ходатайство в адрес органа (лица), назначившего судебную экспертизу. При этом производство судебной экспертизы приостанавливается, но не более чем на десять рабочих дней.

Если обстоятельства, явившиеся основанием для приостановления производства судебной экспертизы, не устраняются, судебная экспертиза проводится в объеме представленных материалов либо, в случае невозможности такового, материалы, представленные для производства экспертизы, возвращаются органу (лицу), ее назначившему, без исполнения.

5. После проведения исследований и составления заключения эксперта либо сообщения о невозможности дать заключение в течение трех суток сообщается об окончании судебной экспертизы либо заключение эксперта (сообщение о невозможности дать заключение), объекты исследований и другие материалы выдаются (направляются) органу (лицу), назначившему судебную экспертизу.

Статья 35. Присутствие участников процесса при производстве судебной экспертизы

1. Присутствие участников процесса при производстве судебной экспертизы определяется Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан, Гражданским процессуальным кодексом Республики Казахстан, Административным процедурно-процессуальным кодексом Республики Казахстан и Кодексом Республики Казахстан об административных правонарушениях.

2. Участники процесса, присутствующие при производстве судебной экспертизы, не вправе вмешиваться в ход исследований, но могут давать объяснения, относящиеся к предмету судебной экспертизы.

3. В случае, если участник процесса, присутствующий при производстве судебной экспертизы, воспрепятствует деятельности судебного эксперта, последний вправе приостановить исследование и ходатайствовать перед органом (лицом), ведущим процесс, либо органом (лицом), назначившим судебную экспертизу, об отмене разрешения указанному участнику процесса присутствовать при производстве судебной экспертизы.

4. При составлении судебным экспертом заключения, а также на стадии совещания судебных экспертов и формулирования выводов, если судебная экспертиза производится комиссией судебных экспертов, присутствие участников процесса не допускается.

5. Особенности присутствия участников процесса при судебной экспертизе живых лиц определяются статьей 51 настоящего Закона.

Сноска. Статья 35 с изменением, внесенным Законом РК от 29.06.2020 № 351-VI (вводится в действие с 01.07.2021).

Статья 36. Единоличная и комиссионная судебные экспертизы

1. Производство судебной экспертизы осуществляется судебным экспертом единолично либо комиссией судебных экспертов.

2. Комиссионная судебная экспертиза назначается в случаях необходимости производства сложных судебно-экспертных исследований и проводится не менее чем двумя судебными экспертами одной специальности.

Для производства судебно-психиатрической экспертизы по вопросу о вменяемости лица назначается комиссия в составе не менее трех судебных экспертов.

3. Постановление, определение органа (лица), назначившего комиссионную судебную экспертизу, обязательны для руководителя органа судебной экспертизы.

Руководитель органа судебной экспертизы вправе самостоятельно принять решение о проведении по представленным материалам комиссионной судебной экспертизы и организовать ее производство.

4. Для координации деятельности судебных экспертов, входящих в состав комиссии, руководитель органа судебной экспертизы назначает эксперта-координатора.

Эксперт-координатор осуществляет разработку общего плана судебно-экспертных исследований, определяет сроки проведения отдельных исследований в пределах общего срока производства судебной экспертизы и контролирует их соблюдение, осуществляет связь с органом (лицом), назначившим судебную экспертизу, руководит совещанием судебных экспертов.

5. При производстве комиссионной судебной экспертизы каждый из судебных экспертов независимо и самостоятельно проводит исследования в полном объеме.

6. Члены экспертной комиссии совместно анализируют полученные результаты и, придя к общему мнению, подписывают заключение судебного эксперта либо сообщение о невозможности дать заключение. В случае возникновения разногласий судебный эксперт, мнение которого расходится с выводами остальных членов комиссии, формулирует его в заключении отдельно.

Статья 37. Комплексная экспертиза

1. Комплексная экспертиза назначается в случае, когда для установления обстоятельства, имеющего значение для дела, необходимы исследования на основе разных отраслей знаний, и проводится судебными экспертами различных специальностей в пределах своей компетенции.

Комплексная экспертиза может проводиться одним судебным экспертом в случае, если он имеет право производства исследований по различным экспертным специальностям.

2. В заключении комплексной экспертизы должно быть указано, какие исследования, в каком объеме провел каждый судебный эксперт и к каким выводам он пришел. Каждый судебный эксперт подписывает ту часть заключения, в которой содержатся эти исследования.

3. На основе результатов исследований, проведенных каждым из судебных экспертов, ими формулируется общий вывод (выводы) об обстоятельстве, для установления которого судебная экспертиза была назначена. Общий вывод (выводы) формулируют и подписывают только судебные эксперты, компетентные в оценке полученных результатов. Если основанием окончательного вывода комиссии или части ее являются факты, установленные одним из судебных экспертов (отдельными судебными экспертами), то об этом должно быть указано в заключении.

4. В случае разногласий между судебными экспертами результаты исследований оформляются в соответствии с пунктом 6 статьи 36 настоящего Закона.

5. Организация производства комплексной экспертизы, порученной органу судебной экспертизы, возлагается на его руководителя.

Руководитель органа судебной экспертизы вправе также самостоятельно принять решение о проведении судебной экспертизы по представленным материалам комплексной экспертизы и организовать ее производство.

Статья 38. Заключение эксперта

По результатам исследований судебный эксперт (судебные эксперты) от своего имени составляет заключение и удостоверяет его своей подписью и личной печатью. В случае производства судебной экспертизы органом судебной экспертизы подпись судебного эксперта (судебных экспертов) заверяется печатью указанного органа.

Статья 39. Содержание заключения эксперта

1. В заключении эксперта должны быть указаны: дата его оформления, сроки и место производства судебной экспертизы; основания производства судебной экспертизы; сведения об органе (лице), назначившем судебную экспертизу; сведения об органе судебной экспертизы и (или) судебном эксперте (судебных экспертах), которым поручено производство судебной экспертизы (фамилия, имя, отчество (при его наличии), образование, экспертная специальность, стаж работы по специальности, ученая степень и ученое звание, занимаемая должность); отметка, удостоверенная подписью судебного эксперта (судебных экспертов), о том, что он предупрежден об ответственности за дачу заведомо ложного заключения; вопросы, поставленные перед судебным экспертом (судебными экспертами); сведения об участниках процесса, присутствовавших при производстве судебной экспертизы, и данных ими пояснениях; объекты исследования, их состояние, упаковка, скрепление печатью, заверение подписями понятых при их участии; содержание и результаты исследований с указанием использованных методик; оценка результатов проведенных исследований, обоснование и формулировка выводов по поставленным перед судебным экспертом (судебными экспертами) вопросам.

2. Заключение эксперта должно содержать обоснование невозможности ответить на все или некоторые из поставленных вопросов, если обстоятельства, указанные в статье 40 настоящего Закона, выявлены в ходе исследования.

3. Если по одним вопросам, указанным в постановлении, определении о назначении судебной экспертизы, судебный эксперт дает заключение, а по другим имеются основания для составления сообщения о невозможности дать заключение, им составляется единый документ – заключение эксперта.

Статья 40. Сообщение о невозможности дать заключение эксперта

1. Если судебный эксперт (судебные эксперты) до проведения исследования убеждается, что поставленные перед ним вопросы выходят за пределы его специальных знаний или представленные ему материалы непригодны или недостаточны для дачи заключения и не могут быть восполнены либо состояние науки и экспертной практики не позволяет ответить на поставленные вопросы, он составляет мотивированное сообщение о невозможности дать заключение и удостоверяет его своей подписью и личной печатью. В случае производства судебной экспертизы органом судебной экспертизы подпись судебного эксперта (судебных экспертов) заверяется печатью указанного органа.

2. В сообщении о невозможности дать заключение должны быть указаны: дата его оформления, сроки и место производства судебной экспертизы; основание производства судебной экспертизы; сведения об органе (лице), назначившем судебную экспертизу; объекты исследования; сведения об органе судебной экспертизы и (или) судебном эксперте (судебных экспертах), которым поручено производство судебной экспертизы (фамилия, имя, отчество (при его наличии), образование, экспертная специальность, стаж работы по специальности, ученая степень и ученое звание, занимаемая должность); отметка, удостоверенная подписью судебного эксперта (судебных экспертов), о том, что он предупрежден об ответственности за дачу заведомо ложного заключения; вопросы, поставленные на разрешение судебного эксперта (судебных экспертов); обоснование невозможности ответить на поставленные перед судебным экспертом (судебными экспертами) вопросы.

Статья 41. Допрос судебного эксперта

1. Допрос судебного эксперта производится с целью:

1) выяснения связанных с заключением эксперта существенных для дела вопросов, не требующих дополнительных исследований;

2) уточнения примененных судебным экспертом методов и использованных терминов;

3) получения информации о других фактах и обстоятельствах, не являющихся составной частью заключения эксперта, но связанных с участием в процессе;

4) выяснения квалификации судебного эксперта.

2. Запрещается допрос судебного эксперта до дачи им заключения.

3. Судебный эксперт не может быть допрошен по поводу обстоятельств, не относящихся к его заключению, ставших ему известными в связи с производством судебно-психиатрической, а также судебно-медицинской экспертизы живых лиц.

Статья 42. Дополнительная и повторная судебные экспертизы

1. Дополнительная судебная экспертиза назначается при недостаточной ясности или полноте заключения эксперта, а также возникновении необходимости решения дополнительных вопросов, связанных с предыдущим исследованием.

Производство дополнительной судебной экспертизы может быть поручено тому же или иному судебному эксперту.

При поручении производства дополнительной судебной экспертизы судебному эксперту должно быть представлено заключение предыдущей судебной экспертизы.

2. Повторная судебная экспертиза назначается для исследования тех же объектов и решения тех же вопросов в случаях, когда предыдущее заключение судебного эксперта недостаточно обоснованно или его выводы вызывают сомнение либо были существенно нарушены процессуальные нормы при назначении и производстве судебной экспертизы.

В постановлении, определении о назначении повторной судебной экспертизы должны быть приведены обоснованные мотивы несогласия с результатами предыдущей судебной экспертизы.

Производство повторной судебной экспертизы поручается комиссии судебных экспертов. Судебные эксперты, проводившие предыдущую судебную экспертизу, могут присутствовать при производстве повторной судебной экспертизы и давать комиссии пояснения, однако в экспертном исследовании и составлении заключения они не участвуют.

При поручении производства повторной судебной экспертизы судебному эксперту должны быть представлены заключения предыдущих судебных экспертиз.

3. В случае разногласий между судебными экспертами при производстве повторной судебной экспертизы результаты исследований оформляются в соответствии с пунктом 6 статьи 36 настоящего Закона.

4. Если вторая или последующая по счету судебная экспертиза назначается по нескольким основаниям, одни из которых относятся к дополнительной экспертизе, а другие – к повторной, такая экспертиза производится по правилам производства повторной.

Статья 43. Возврат материалов без исполнения

1. Возврат материалов без исполнения производится по следующим основаниям:

1) в данном органе судебной экспертизы отсутствует судебный эксперт, обладающий необходимыми специальными научными знаниями;

2) материально-техническая база и условия данного органа судебной экспертизы не позволяют решить конкретные экспертные задачи;

3) вопросы, поставленные перед судебным экспертом, выходят за пределы его компетенции;

4) материалы для производства судебной экспертизы представлены с нарушением требований закона;

5) обстоятельства, явившиеся основанием для приостановления производства судебной экспертизы, в течение срока, установленного настоящим Законом, не устранены.

2. Возврат материалов без проведения исследования по основаниям, не предусмотренным пунктом 1 настоящей статьи, не допускается.

Глава 6. ОСОБЕННОСТИ ПРОИЗВОДСТВА СУДЕБНОЙ ЭКСПЕРТИЗЫ ЖИВЫХ ЛИЦ

Статья 44. Место производства судебной экспертизы живых лиц

1. Судебная экспертиза живых лиц может производиться в медицинской организации или другом месте, где имеются условия, необходимые для проведения судебно-экспертных исследований и обеспечения прав и законных интересов указанных лиц.

2. В случае возникновения при производстве судебной экспертизы необходимости стационарного обследования лица оно может быть помещено в медицинскую организацию в порядке, предусмотренном статьей 46 настоящего Закона.

3. Транспортировка лиц, в отношении которых назначена судебная экспертиза, к месту ее производства и после проведения судебно-экспертных исследований обеспечивается органом (лицом), назначившим судебную экспертизу.

Статья 45. Добровольность и принудительность при производстве судебной экспертизы живых лиц

1. Круг лиц, в отношении которых может быть произведена судебная экспертиза, устанавливается законом.

2. Судебная экспертиза лиц может производиться в добровольном или принудительном порядке.

3. В случае, если судебная экспертиза производится в добровольном порядке, в орган судебной экспертизы должно быть представлено письменное согласие лица подвергнуться судебно-экспертным исследованиям.

4. Если лицо, в отношении которого назначена судебная экспертиза, не достигло совершеннолетия или признано судом недееспособным, письменное согласие на производство судебной экспертизы в отношении указанного лица дается его законным представителем или органом опеки и попечительства.

5. Производство судебной экспертизы живых лиц в принудительном порядке допускается только в случаях, прямо предусмотренных законом.

Статья 46. Основания и порядок помещения лица в медицинскую организацию для производства судебной экспертизы

1. Если производство судебной экспертизы лица предполагает проведение судебно-экспертных исследований в условиях стационара, оно помещается в соответствующую медицинскую организацию на основании постановления, определения о назначении судебной экспертизы.

2. Принудительное помещение лица, не содержащегося под стражей, в медицинскую организацию для производства судебно-медицинской или судебно-психиатрической экспертизы допускается только по решению суда.

3. В случаях, предусмотренных пунктом 2 настоящей статьи, орган (лицо), назначивший судебную экспертизу, обязан в течение двадцати четырех часов уведомить о месте нахождения лица, принудительно помещенного в медицинскую организацию для производства судебной экспертизы, кого-либо из совершеннолетних членов его семьи, других родственников или близких лиц, а при отсутствии таковых – орган внутренних дел по месту жительства указанного лица.

Статья 47. Сроки пребывания лица в медицинской организации при производстве судебной экспертизы

1. Лицо может быть помещено в медицинскую организацию для производства судебно-медицинской или судебно-психиатрической экспертизы на срок до тридцати суток, кроме исключительных случаев, предусмотренных законом.

2. Продление указанного срока для лица, подвергающегося судебной экспертизе в добровольном порядке, осуществляется с его согласия органом (лицом), назначившим судебную экспертизу, по мотивированному ходатайству руководителя органа судебной экспертизы либо судебного эксперта (судебных экспертов), не являющегося сотрудником органа судебной экспертизы.

3. Продление срока пребывания в медицинской организации для лиц, принудительно в нее помещенных для производства судебной экспертизы, осуществляется в порядке, установленном законом.

4. Нарушение срока пребывания в медицинской организации лица, принудительно помещенного в нее для производства судебной экспертизы, а также порядка продления этого срока может быть обжаловано указанным лицом, его защитником, законным представителем или иными представителями, допущенными к участию в деле, в порядке, предусмотренном законом.

Статья 48. Гарантии прав и законных интересов лиц, в отношении которых производится судебная экспертиза

1. При производстве судебной экспертизы живых лиц запрещаются:

1) лишение или стеснение прав, гарантированных законом (в том числе путем обмана, применения насилия, угроз и иных незаконных мер), в целях получения сведений по делу;

2) использование указанных лиц в качестве субъектов клинических исследований медицинских технологий, фармакологических и лекарственных средств;

3) применение методов исследования, предусматривающих хирургическое вмешательство.

2. Лицо, в отношении которого производится судебная экспертиза, должно быть информировано органом (лицом), назначившим судебную экспертизу, в доступной для него форме об используемых методах судебно-экспертных исследований, включая альтернативные, о возможных болевых ощущениях и побочных явлениях. Указанная информация предоставляется также заявившему соответствующее ходатайство законному представителю указанного лица, в отношении которого производится судебная экспертиза.

3. Медицинская помощь лицу, в отношении которого производится судебная экспертиза, может оказываться только по основаниям и в порядке, предусмотренным законом.

4. Лицу, помещенному в медицинскую организацию, предоставляется возможность подачи жалоб и ходатайств. Жалобы и ходатайства, поданные в порядке, предусмотренном законом, в течение двадцати четырех часов направляются адресату и не подлежат цензуре.

5. Судебная экспертиза лица, производимая в добровольном порядке, может быть прекращена на любой ее стадии по инициативе указанного лица.

Статья 49. Условия производства судебной экспертизы лиц, не содержащихся под стражей, в психиатрических стационарах

1. Судебно-психиатрическая экспертиза лиц, не содержащихся под стражей, производится в психиатрических стационарах.

2. В период производства в психиатрических стационарах судебно-психиатрической экспертизы лиц, не содержащихся под стражей, на них распространяется действие норм законодательства Республики Казахстан.

3. Указанные лица пользуются правами пациентов психиатрических стационаров, установленными законодательством Республики Казахстан в области здравоохранения.

Статья 50. Условия производства судебной экспертизы лиц, содержащихся под стражей, в психиатрических стационарах

1. Судебно-психиатрическая экспертиза лиц, содержащихся под стражей, производится в психиатрических стационарах, специально предназначенных для помещения в них указанных лиц.

2. В период производства в психиатрических стационарах судебно-психиатрической экспертизы лиц, содержащихся под стражей, на них распространяется действие норм законодательства Республики Казахстан.

3. Указанные лица пользуются правами пациентов психиатрических стационаров с предусмотренными для них особенностями, установленными законодательством Республики Казахстан в области здравоохранения.

Статья 51. Присутствие участников процесса при производстве судебной экспертизы живых лиц

1. Присутствие участников процесса при производстве судебной экспертизы живых лиц определяется Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан, а также статьей 35 настоящего Закона, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 3 настоящей статьи.

2. Производство судебно-психиатрической экспертизы осуществляется в условиях конфиденциальности.

3. При проведении судебно-экспертных исследований лица, сопровождающихся его обнажением, могут присутствовать только лица того же пола. Данное ограничение не распространяется на врачей и других медицинских работников, участвующих в проведении указанных исследований.

Глава 7. ОБЕСПЕЧЕНИЕ СУДЕБНО-ЭКСПЕРТНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ

Статья 52. Финансирование судебно-экспертной деятельности

1. Финансирование судебно-экспертной деятельности органов судебной экспертизы осуществляется за счет бюджетных средств или иных средств, предусмотренных законодательством Республики Казахстан.

2. Размер и порядок возмещения расходов, связанных с производством судебной экспертизы, определяются в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Статья 53. Стандарты и требования материально-технического обеспечения производства судебной экспертизы

Судебный эксперт осуществляет свою деятельность в специально оснащенных помещениях, соответствующих стандартам и требованиям, установленным Министерством юстиции Республики Казахстан.

Статья 54. Научно-методическое обеспечение судебно-экспертной деятельности

1. Лица, не являющиеся сотрудниками органов судебной экспертизы, претендующие на получение лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью, проходят специальную профессиональную подготовку, переподготовку и повышение квалификации по соответствующей экспертной специальности в органах судебной экспертизы, учебных и иных организациях.

2. Научно-методическое обеспечение судебно-экспертной деятельности, а также профессиональная подготовка, переподготовка и повышение квалификации судебных экспертов возлагаются на органы судебной экспертизы Министерства юстиции Республики Казахстан при участии Палаты.

Статья 55. Государственный реестр методик судебно-экспертных исследований Республики Казахстан

1. Целями формирования Государственного реестра методик судебно-экспертных исследований Республики Казахстан являются систематизация и учет методик судебно-экспертных исследований для обеспечения органов, ведущих уголовный процесс, следственного судьи, судов, органов (должностных лиц), в производстве которых находятся дела об административных правонарушениях, иных участников процесса, а также судебных экспертов сведениями о методиках.

2. Сведения о методиках судебно-экспертных исследований, отвечающих требованиям настоящего Закона, вносятся в Государственный реестр методик судебно-экспертных исследований Республики Казахстан.

Статья 56. Валидация

1. Методики и методы судебно-экспертного исследования должны пройти валидацию в соответствии с правилами валидации методов и методик судебно-экспертных исследований.

2. Валидации подлежат нестандартные и вновь разработанные или усовершенствованные методы.

3. Правила валидации методов и методик судебно-экспертных исследований определяют общий объем валидационных исследований для каждого типа методов и методик, общую организацию, процедуры валидации, статистическую обработку полученных результатов и общие требования к отчету о валидации, критерии признания положительным или отрицательным вывода о валидации количественных, качественных, идентификационных и диагностических судебно-экспертных методик.

4. Валидация проводится с применением одного из следующих приемов: использование контрольных, стандартных образцов; сравнение с результатами, полученными с помощью других методик; межлабораторное сличение (межлабораторное профессиональное тестирование); систематическое оценивание факторов, влияющих на результат.

Статья 57. Информационное обеспечение деятельности органов судебной экспертизы

Руководитель органа судебной экспертизы вправе ходатайствовать перед органом, ведущим уголовный процесс, следственным судьей, судом, органом (должностным лицом), в производстве которого находится дело об административном правонарушении, о получении по окончании производства по делу предметов, являвшихся вещественными доказательствами и образцами, для использования в практической, научной и учебно-методической деятельности.

Статья 58. Кадровое обеспечение судебно-экспертной деятельности

1. Обеспечение органов судебной экспертизы квалифицированными специалистами может осуществляться из числа лиц, зачисленных в кадровый резерв органа судебной экспертизы.

2. Для обеспечения надлежащего профессионального уровня судебные эксперты, являющиеся сотрудниками органов судебной экспертизы, и лица, занимающиеся судебно-экспертной деятельностью на основании лицензии, один раз в пять лет должны проходить повышение квалификации.

Статья 59. Оплата труда и иное обеспечение судебных экспертов, являющихся сотрудниками органов судебной экспертизы

Оплата труда, предоставление отпусков судебных экспертов, являющихся сотрудниками органов судебной экспертизы, осуществляются в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Глава 8. МЕЖДУНАРОДНОЕ СОТРУДНИЧЕСТВО В ОБЛАСТИ СУДЕБНО-ЭКСПЕРТНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ

Статья 60. Международное сотрудничество в области судебно-экспертной деятельности

Органы судебной экспертизы вправе устанавливать международные связи с органами и службами иностранных государств, осуществляющими судебно-экспертную деятельность, с целью проведения совместных научных исследований, обмена научно-методической информацией, подготовки, переподготовки и повышения квалификации судебных экспертов.

Статья 61. Проведение судебной экспертизы по поручению компетентного органа иностранного государства

Судебная экспертиза может проводиться по поручению компетентного органа иностранного государства, с которым Республикой Казахстан заключен международный договор. В этих случаях применяется Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан, Гражданский процессуальный кодекс Республики Казахстан, Административный процедурно-процессуальный кодекс Республики Казахстан и Кодекс Республики Казахстан об административных правонарушениях, если иное не предусмотрено международным договором.

Сноска. Статья 61 в редакции Закона РК от 29.06.2020 № 351-VI (вводится в действие с 01.07.2021).

Статья 62. Проведение судебной экспертизы с привлечением судебных экспертов иностранного государства

Орган (лицо), назначивший судебную экспертизу, вправе привлекать в качестве судебного эксперта специалиста иностранного государства в области судебной экспертизы в порядке, установленном законом, по собственной инициативе либо ходатайству руководителя органа судебной экспертизы.

Проведение судебной экспертизы с участием судебных экспертов иностранных государств осуществляется в порядке, установленном процессуальным законодательством страны исполнителя судебной экспертизы, а также настоящим Законом.

Глава 9. ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 63. Ответственность за нарушение законодательства Республики Казахстан о судебно-экспертной деятельности

Нарушение законодательства Республики Казахстан о судебно-экспертной деятельности влечет ответственность, установленную законом.

Статья 64. Порядок введения в действие настоящего Закона

1. Настоящий Закон вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

2. Признать утратившим силу Закон Республики Казахстан от 20 января 2010 года "О судебно-экспертной деятельности в Республике Казахстан" (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2010 г., № 1-2, ст. 3; 2013 г., № 13, ст. 64; 2014 г., № 10, ст. 52; № 14, ст. 84; № 16, ст. 90; № 19-І, 19-II, ст. 96; № 23, ст. 143).

Президент Республики Казахстан

Н. НАЗАРБАЕВ