Об утверждении Программы по управлению коммунальными отходами для города Приозерск на 2024-2028 годы

Решение Приозерского городского маслихата Карагандинской области от 14 мая 2024 года № 17/129

В соответствии с подпунктом 1) пункта 3 статьи 365 Экологического кодекса Республики Казахстан, Законом Республики Казахстан "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан", Приозерский городской маслихат РЕШИЛ:

1. Утвердить программу по управлению коммунальными отходами для города Приозерск на 2024-2028 годы", согласно приложению к настоящему решению.

2. Настоящее решение вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель городского маслихата

А. Исатаев

СОГЛАСОВАНО:

Государственное учреждение

"Отдел жилищно-коммунального

хозяйства, пассажирского транспорта и

автомобильных дорог города Приозерск"

Приложение к решению Приозерскго городского маслихата от 14 мая 2024 года № 17/129

ПРОГРАММА ПО УПРАВЛЕНИЮ КОММУНАЛЬНЫМИ ОТХОДАМИ ДЛЯ ГОРОДА ПРИОЗЕРСК на 2024 – 2028 годы

СПИСОК ТАБЛИЦ

ТАБЛИЦА 1.1- ОБЪЕМ СОБРАННЫХ И ТРАНСПОРТИРОВАННЫХ КОММУНАЛЬНЫХ ОТХОДОВ ПО ГОРОДУ ПРИОЗЕРСК ЗА ПЕРИОД С 2019 ПО 2023 ГОДЫ. 5

ТАБЛИЦА 1.2- МОРФОЛОГИЧЕСКИЙ СОСТАВ ТБО В ГОРОДСКОЙ МЕСТНОСТИ. 6

ТАБЛИЦА 1.3- СПИСОК УЗАКОНЕННЫХ ПОЛИГОНОВ ТБО ГОРОДА ПРИОЗЕРСК 8

ТАБЛИЦА 3.1- ЦЕЛЕВЫЕ ПОКАЗАТЕЛИ ПРОГРАММЫ УПРАВЛЕНИЯ КОММУНАЛЬНЫМИ ОТХОДАМИ ГОРОДА ПРИОЗЕРСК. 13

ТАБЛИЦА 6.1- ПЛАН МЕРОПРИЯТИЙ ПО РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ. 17

ВВЕДЕНИЕ

Одним из важнейших направлений охраны окружающей среды является рациональная организация управления отходами производства и потребления. Важную роль в этом играет экономическое стимулирование внедрения малоотходных и безотходных технологий, переработки отходов в целях их обезвреживания и утилизации.

В данной программе рассматривается сбор и размещение коммунальных отходов города Приозерск Карагандинской области.

Программа по управлению коммунальными отходами для города Приозерск Карагандинской области на период 2024-2028гг. разработана на основании приказа Министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 18.05.2023г. №154 "Об утверждении Методических рекомендаций местным исполнительным органам по разработке программы по управлению коммунальными отходами".

Программа разрабатывается в соответствии с Экологическим Кодексом, в частности согласно принципу иерархии, установленному статьей 329 Кодекса.

В Программе представляется описание (характеристика) коммунальных отходов, образующихся в районе, включая сведения об объеме и составе, скорости образования, классификации, способах накопления, сбора, транспортировки, сортировки, обезвреживания, восстановления и удаления коммунальных отходов, существующей инфраструктуры по обращению с коммунальными отходами.

Основные характеристики района

Приозерск — город в Карагандинской области, административный центр военного полигона Сары-Шаган. Расположен в пустыне Бетпак-Дала (в Голодной Степи) на полуострове Коржынтубек озера Балхаш на 10 км юго-восточнее железнодорожной станции Сары-Шаган железной дороги Моинты — Шу. В 15 км от города находится военный аэродром "Камбала".

Численность населения города Приозерск на конец 2023 года составляло 11165 человек.

Обоснование необходимости разработки программы управления коммунальными отходами на плановый период.

Разработка программы необходима для повышения эффективности, надежности, экологической и социальной приемлемости комплекса услуг по сбору, транспортировке, утилизации, переработке и захоронению твердых бытовых отходов, увеличение доли переработки ТБО, а также обеспечение безопасного захоронения отходов.

Программа разрабатывается согласно Приказа Министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 18 мая 2023 года № 154-п – "Об утверждении Методических рекомендаций местным исполнительным органам по разработке программы по управлению коммунальными отходами" на плановый период на срок не менее 5 лет.

Программа разработана на основании следующих нормативных документов:

Экологический Кодекс Республики Казахстан - № 400-VI от 02.01.2021г. с изменения и дополнениями на 05.09.2023г.

Об утверждении правил управления коммунальными отходами - Приказ и.о. Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 28 декабря 2021 года № 508.

Об утверждении Требований к раздельному сбору отходов, в том числе к видам или группам (совокупности видов) отходов, подлежащих обязательному раздельному сбору с учетом технической, экономической и экологической целесообразности - Приказ и.о. Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 2 декабря 2021 года № 482.

СТ РК 3780-2022. Отходы. Общие требования к площадкам размещения контейнеров для организации раздельного сбора коммунальных отходов.

Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к сбору, использованию, применению, обезвреживанию, транспортировке, хранению и захоронению отходов производства и потребления" - Приказ и.о. Министра здравоохранения Республики Казахстан от 25 декабря 2020 года № ҚР ДСМ-331/2020. И другие нормативные документы, действующие на территории Республики Казахстан.

Мероприятия по управлению коммунальными отходами рассматриваются в следующей Национальной стратегии: "Стратегия достижения углеродной нейтральности" - Указ Президента Республики Казахстан от 2 февраля 2023 года № 121. Раздел "Управление отходами":

1) сокращение объемов образования отходов;

2) ускоренное внедрение полного охвата сбором и сортировкой ТБО;

3) увеличение доли перерабатываемых и компостируемых отходов.

1. АНАЛИЗ ТЕКУЩЕГО СОСТОЯНИЯ УПРАВЛЕНИЯ КОММУНАЛЬНЫМИ ОТХОДАМИ В ГОРОДЕ ПРИОЗЕРСК.

1.1. Оценка текущего состояния управления коммунальными отходами.

В международной практике ТБО классифицированы на три части, которые соответствуют трем "потокам отходов", входящих в общий состав ТБО, но отличающихся между собой способом переработки и/или захоронения.

1. Коммунальные отходы.

2. Опасные ТБО – отходы потребления, образующиеся в результате жизнедеятельности человека, а также отходы производства с аналогичным характером образования, которые по своему составу и свойствам могут быть отнесены к опасным отходам. К ним относятся следующие отходы:

- использованные батарейки и аккумуляторы;

- использованное электрическое и электронное оборудование;

- ртутьсодержащие отходы (люминесцентные лампы и термометры);

- медицинские и ветеринарные отходы;

- отходы бытовой химии;

- отходы, содержащие асбест;

- другие опасные отходы, образующиеся в результате жизнедеятельности человека.

3. Другие ТБО - отходы, которые не являются опасными, и в то же время не могут быть отнесены к смешанным, так как для их сбора, вывоза и утилизации требуется применение иных подходов, нежели чем для первого потока. К "Другим ТБО" отнесены следующие отходы:

- строительные отходы;

- крупногабаритные отходы;

- автомобили, подлежащие утилизации;

- использованные автомобильные шины;

- отходы от переработки сточных вод.

Сведения по текущему состоянию управления коммунальными отходами в городе Приозерск Карагандинской области получены с сайта Бюро национальной статистики https://stat.gov.kz/ru/ информационно аналитической системы Бюро национальной статистики "Талдау" https://taldau.stat.gov.kz/ru а также данных, предоставленных местными исполнительными органами и территориальным подразделением уполномоченного органа в области охраны окружающей среды (Департамент экологии Карагандинской области).

Организацией сбора и вывозом коммунальных отходов от местного населения в городе Приозерск занимается предприятие ИП "Приозерск - Клининг".

В таблице 1.1 представлены статистические данные по объемам собранных и транспортированных коммунальных отходов за 5 лет.

Таблица 1.1- Объем собранных и транспортированных коммунальных отходов по городу Приозерск за период с 2019 по 2023 годы.

Город Приозерск	2019	2020	2021	2022	2023
Тонны
Собранные коммунальные отходы	4395	4420	4377	4414	4451

Согласно данным ГУ "Отдел жилищно-коммунального хозяйства, пассажирского транспорта и автомобильных дорог города Приозерск" организацией сбора и вывозом коммунальных отходов от местного населения занимается предприятие ТОО "Приозерск - Клининг".

На начало 2024 года в городе Приозерск насчитывается 44 контейнерных площадок. Общее количество контейнеров - 193 единицы, из них 191 контейнер для твердо бытовых отходов и 2 контейнера для ртутьсодержащих ламп. Город 126 единиц, частный сектор- 65 единиц.

Для обслуживания местного населения регулярным вывозом коммунальных отходов имеется 7 единиц техники. Из них ГАЗ 53- 1 единица, ГАЗ 3307 с манипулятором- 2 единицы, Зил портал- 2 единицы, Зил самосвал- 1 единица, мусоровоз на базе Камаз- 1 единица.

Численность населения согласно последним данным предоставленных Бюро национальной статистики в городе Приозерск 11165 человек. Согласно утвержденной норме образования и накопления коммунальных отходов по городу Приозерск на одного жителя приходится 2,25 м³/год. Таким образом проектный годовой объем образования ТБО для города Приозерск составит - 25121 м³/год или 69 м³/сутки.

1.2. Имеющая нормативная база по образованию и накоплению коммунальных отходов.

Об утверждении норм образования и накопления коммунальных отходов по городу Приозерск. Решение XXII сессии Приозерского городского маслихата Карагандинской области от 23 августа 2018 года № 22/228. Зарегистрировано Департаментом юстиции Карагандинской области 17 сентября 2018 года № 4944.

Согласно данному решению приняты нормы по образованию отходов для жителей города Приозерск, а также для учреждений, предприятий, детских садов, медицинских и др. учреждений. Принята годовая норма образования коммунальных отходов в кубических метрах, исходя из расчетных единиц (житель, место, сотрудник, посещение и др.)

Об утверждении тарифов на сбор, вывоз и захоронение твердых бытовых отходов по городу Приозерск. Решение Приозерского городского маслихата Карагандинской области от 24 июня 2020 года № 39/389. Зарегистрировано Департаментом юстиции Карагандинской области 2 июля 2020 года № 5921.

Годовая норма образования коммунальных отходов благоустроенных домовладений составляет 1,78 м³ на 1 жителя, неблагоустроенных домовладений 2,25 м³ на 1 жителя.

Тариф на вывоз коммунальных отходов составляет 330,43 тенге с 1 человека для благоустроенных домовладений, и 417,68 тенге для неблагоустроенных домовладений.

1.3. Морфологический состав коммунальных отходов

Морфологический состав ТБО представлен в таблице 1.2.

Таблица 1.2- Морфологический состав ТБО в городской местности.

№пп	Наименование фракции	% содержания в общем объеме
1	Пищевые отходы	34
2	Пластик разного состава	27
3	Бумага, картон и бумажная продукция	23
4	Стекло	8
5	Метал	3
6	Текстиль	3
7	Древесина и остатки растительности	1,9
8	Прочие отходы (медицинские, батарейки и лампы, остатки бытовых приборов и др.)	0,1

1.4. Сведения о полигонах ТБО города Приозерск.

На территории города Приозерск свою деятельность осуществляет 1 полигон твердо бытовых отходов, имеющий разрешения на воздействия и оформленный земельный участок. Общая площадь полигона- 30 га.

Под полигоном захоронения отходов (далее – полигон) понимается специально оборудованное место постоянного размещения отходов без намерения их изъятия, соответствующее экологическим, строительным и санитарно-эпидемиологическим требованиям.

Полигон твердо бытовых отходов города Приозерск осуществляет свою деятельность с 1982 года. На сегодняшний день полигон ТБО не соответствует в полном объеме экологическим и санитарным нормам.

В таблице 1.3 представлен список полигонов ТБО имеющие разрешения на воздействие.

Таблица 1.3- Список узаконенных полигонов ТБО города Приозерск

№	Наименование предприятия (промплощадка)	Почтовый адрес (местонахождение)	Номер и дата выданного разрешения	Срок действия разрешения начало- конец	Номер и дата заключения государственной экологической экспертизы на проект ПДВ	Номер и дата заключения государственной экологической экспертизы на проект НРО
1.	ГУ "Отдел жилищно-коммунального хозяйства, пассажирского транспорта, автомобильных дорог и жилищной инспекции города Приозерск"	101100, Республика Казахстан, Карагандинская область, Приозерск Г.А., г.Приозерск, улица ПУШКИНА, дом № 16 (г.Приозерск, 1)	KZ58VCZ00770594 26.01.2021 г. Выбросы KZ90VCZ00770600 26.01.2021 г. Отходы	26.01.2021- 31.12.2030 26.01.2021- 31.12.2030	KZ58VCZ00770594 26.01.2021 г.	KZ90VCZ00770600 26.01.2021 г.

1.5. Анализ необходимого количества контейнеров для сбора отходов ТБО.

Согласно проведенных расчетов, проектный годовой объем образования отходов ТБО в городе Приозерск составляет 25121 м³/год или 69 м3/сутки. Стандартный объем контейнера составляет 0,7 м³. Таким образом для обеспечения местного населения города Приозерск контейнерами для сбора коммунальных отходов необходимо не менее 196 контейнеров для 2 фракций “сухое” и “мокрое”.

Расчет необходимого количества контейнеров для сбора ТБО условный, произведен без учета контейнеров для сбора золошлака и контейнеров для отходов 1 класса опасности (ртутьсодержащих ламп, батареек).

1.6. Биоразлагаемые отходы

Действующее законодательство РК запрещает размещение, захоронение биоразлагаемых отходов на полигонах ТБО Статья 351 Экологического кодекса РК.

В Экологическом кодексе РК дается определение биоразлагаемых отходов - отходы, которые способны подвергаться анаэробному или аэробному разложению, в том числе отходы садов, парков, пищевых продуктов, приготовления пищи, сопоставимые с отходами пищевой промышленности, макулатура.

Помимо пищевых, растительных и сопоставимых с ними отходов, биологическому разложению могут подвергаться и другие отходы, такие как отходы сельского хозяйства (навоз скота, птичий помет, растительная подстилка для скота), ил очистных сооружений сточных вод. Переработка навоза и ила на компост или получение энергии/биогаза тоже являются процессами на основе биологического разложения.

С 1 января 2021 года в Казахстане введен запрет на захоронение пищевых отходов на полигонах (Экологический кодекс РК, Статья 351).

Экологический кодекс РК также обязует операторов полигонов ТБО уменьшать выбросы метана на полигоне путем сокращения объемов захоронения биоразлагаемых отходов и с помощью сбора и утилизации свалочного газа (Экологический кодекс РК, Статья 350).

С точки зрения "зеленой экономики" компостирование, так же, как и метод получения биогаза являются наиболее приемлемыми.

В действующем законодательстве РК пока нет четких требований и руководств по организации и проведению компостирования БРО (биоразлагаемых отходов). Экологический кодекс РК лишь предписывает местным исполнительным органам организовать мероприятия по сокращению захоронения БРО, включая меры по их рециклингу, компостированию, производству биогаза и (или) использованию в целях производства продукции или энергии.

Компостирование

Одним из показательных с точки зрения экономики замкнутого цикла является метод компостирования отходов с дальнейшим применением компоста для повторного выращивания продукции.

Данный метод основан на процессе естественного разложения органики под воздействием микроорганизмов (бактерии, грибы), а также насекомых.

Компостирование является наиболее распространенным методом переработки БРО в мире из-за относительной дешевизны и простоты процесса.

Получаемый продукт - компост является источником азота, калия, кальция, фосфора и ряда других питательных элементов для растений. Также компост используется для улучшения состава и структуры почвы, что актуально для Карагандинской области в условиях постепенной деградации почв.

Процесс является экзотермическим (с выделением тепла), поэтому при компостировании отходов сельского хозяйства и пищи происходит частичное обезвреживание патогенных микроорганизмов и уничтожение сорняков.

Выделяемое микроорганизмами тепло (вплоть до +70°С) позволяет проводить компостирование и в холодное время года, при этом период созревания компоста увеличивается на 2-3 недели.

Компостирование может происходить на открытых или крытых площадках с уплотненным и бетонированным грунтом. На сегодня в Казахстане нет утвержденного стандарта по компостным площадкам.

Крытые площадки позволяют частично контролировать количество влаги и температуру, что затруднено под открытым небом.

Получение биогаза

С учетом приоритезации для Казахстана снижения парниковых газов весьма актуальным является технология улавливания биогаза при переработке БРО.

Биогазовые установки (БГУ) или станции (БГС) — оборудование для выработки газа, в основном метана, получаемого водородным или метановым брожением биомассы.

Основным продуктом деятельности БГУ являются биогаз и дигестат (остатки БРО после брожения).

Для использования биогаза в качестве автомобильного топлива его необходимо подготовить. Одним из компонентов организации системы управления БРО может быть получение биотоплива. Соответствующий норматив уже имеется (Закон РК "О государственном регулировании производства и оборота биотоплива" от 15 ноября 2010 года № 351-IV).

Широкое применение биогазовых установок в мире, в основном, обусловлено возможностью выработки энергии и контроля выхода метана, образуемого при разложении БРО (метан по своим парниковым качествам значительно превосходит углекислый газ).

Энергия, получаемая на БГУ, является возобновляемой и подпадает под соответствующее законодательство по ВИЭ.

Казахстан разработал в рамках своих обязательств по низкоуглеродному развитию национальную Доктрину (стратегию) по достижению углеродной нейтральности до 2060 года. Следуя целям Стратегии необходимо применять технологии, сводящие к минимуму выбросы парниковых газов в атмосферу.

Согласно данным КЕГОК (Kazakhstan Electricity Grid Operating Company "KEGOC"), станция, использующая БРО, реализовывала вырабатываемую электроэнергию - ТОО "Агрофирма Курма". Это птицефабрика, которая находится в Абайском районе, Карагандинской области. Станция установленной мощностью в 1.07 МВт была введена в эксплуатацию в 2018 году, средняя годовая выработка – 4800 тыс. кВт/ч.

В Казахстане существуют несколько предприятий, использующих биогазовые станции для переработки навоза или ила очистных сооружений.

-ТОО "Водные ресурсы-Маркетинг" (г. Шымкент) использует установки биогаза на Шымкентском водоканале и получает около 400 квт/ч энергии.

-Агропромышленный комплекс "Волынский" (Карагандинская область) использует

биогазовые установки для переработки стоков свиноводческого хозяйства. В год из отходов получают свыше 2 млн кубометров биогаза, 3650 МВт электрической и 4197 МВт тепловой энергии, а также 10 тонн микробиологических удобрений в сутки. Вся вырабатываемая электроэнергия идет на собственные нужды свинокомплекса.

-ТОО "Караман-К" (Костанайская область) использует навоз, заявленная мощность 0,35 МВт.

Учет отходов критически необходим для оценки и принятия стратегических решений как для инвестиционных процессов, так и для оценки эффективности принимаемых действий. Также информация о видах и объемах производимых БРО позволяет оценить текущий и потенциальный ущерб окружающей среде.

2. ЦЕЛИ, ЗАДАЧИ И ЦЕЛЕВЫЕ ПОКАЗАТЕЛИ

2.1. Цели и задачи Программы.

Цель данной программы – предложить способы снижения нагрузки на окружающую среду, образуемую коммунальными отходами, уменьшения количества образования отходов, повышение извлекаемости вторичных ресурсов, повышение эффективности использования коммунальных отходов и уменьшение доли депонируемых на полигонах отходов.

Управление отходами регламентируется разделом 19 Экологического Кодекса Республики Казахстан.

Основные принципы в области управления отходами описаны в ст.328:

- принцип иерархии;

- принцип близости к источнику;

- принцип ответственности образователя отходов;

- расширенных обязательств производителей отходов.

Принцип иерархии, согласно ст.329 ЭК РК, подразумевает следующие меры по обращению с отходами:

1. Предотвращение образования отходов;

2. Подготовка отходов к повторному использованию;

3. Переработку отходов;

4. Утилизацию отходов;

5. Удаление отходов.

Исходя из цели программы, и принципа иерархии отходов предлагаются следующие задачи программы:

- Сокращение объемов образования коммунальных отходов, за счет уменьшения количества упаковки товаров, оптимизации систем продаж, пропаганды рационального потребления;

- Сортировка отходов "у источника" - повышение эффективности и соответствие экологическому законодательству в области обращения с отходами;

- Использование органической части отходов для биокомпостирования или получения биогаза или энергетической утилизации;

- Депонирование остаточной части коммунальных отходов, согласно требованиям экологического и санитарно-эпидемиологического законодательства РК;

- Использование строительных отходов;

- Рекультивация отработанных карт полигонов.

2.2. Пути достижения поставленных целей и задач наиболее эффективными и экономически обоснованными методами.

1. Достижение задачи по сокращению объемов образования коммунальных отходов возможно только на уровне повышения экологической ответственности и финансовой грамотности населения. Т.е. достичь данной цели можно при изменении структуры продаж (включая значительное сокращение числа упаковочных материалов, внедрения оборотной тары, изменения структуры продаж весовых товаров и т.д.) и повышения экологической ответственности населения, когда спонтанные покупки сводятся к минимуму и население также стремиться к сокращению отходов. Это можно достигнуть при внедрении программ по обучению школьников на уроках экологии и естествознания, а также уроках повышения финансовой грамотности. А также необходимо повысить экологическую пропаганду минимизации образования отходов и осознанного потребления среди населения.

2. Для достижения задачи по увеличению сортировки отходов "у источника образования" необходимо внедрение раздельного сбора коммунальных отходов. Согласно экологического законодательства Республики Казахстан (Приказ и.о. Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 2 декабря 2021 года № 482 – "Об утверждении Требований к раздельному сбору отходов, в том числе к видам или группам (совокупности видов) отходов, подлежащих обязательному раздельному сбору с учетом технической, экономической и экологической целесообразности", а также Приказ и.о. Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 28 декабря 2021 года № 508 – "Об утверждении правил управления коммунальными отходами") необходимо обустройство контейнерных площадок, контейнеров для разделения коммунальных отходов на 2 фракции – "Сухая" и "Мокрая". Необходима организация разъяснительной и информационной работы с населением по раздельному сбору отходов.

3. Полигоны коммунальных отходов, согласно экологического законодательства Республики Казахстан должны быть оснащены дополнительными сортировочными комплексами, шредерами и дробильными установками для дополнительного доизвлечения полезных компонентов отходов, с последующим их использованием или передачей вторичного сырья заинтересованным производителям. При этом необходимо снижать долю ручной сортировки отходов.

4. Органические отходы (включая пищевые) должны быть направлены на компостирование или извлечение биогаза, с последующим сжиганием. При достаточном технико-экономическом обосновании и имеющихся технических возможностях возможна энергетическая утилизация органических, а также отходов, для которых невозможна сортировка.

5. Использование для нужд полигона инертных отходов (строительных отходов, фаянса, керамики, золошлака и других) после предварительной переработки (дробления).

6. Если не предусматривается энергетическая утилизация остаточной части отходов, она должна быть размещена на полигоне ТБО (депонирована), согласно требованиям экологического и санитарно-эпидемиологического законодательства РК.

7. Заполненные карты полигона должны быть подвержены рекультивации, согласно разработанных проектов рекультивации.

3. ЦЕЛЕВЫЕ ПОКАЗАТЕЛИ ПРОГРАММЫ

Исходя из целей и задач Программы предлагается установление следующих Целевых показателей программы.

Таблица 3.1- Целевые показатели Программы управления коммунальными отходами города Приозерск.

№п/п	Наименование показателя	Ед.изм.	Плановый период
			Исх. Значение	2024	2025	2026	2027	2028
1	Разработка и проведение мероприятий для детей и подростков о важности сбережения ресурсов на бытовом уровне	Мероприятие на 1 учебное заведение в семестр	0	2	2	2	2	2
2	Обеспечение местного населения контейнерными площадками с маркированными контейнерами для раздельного сбора ТБО "у источника образования" по фракциям "сухое" / "мокрое"	% охваченного населения	0	-	40	60	80	100
3	Утилизация органических и пищевых отходов на полигонах ТБО с помощью биокомпостирования или переработки на биогаз или энергетической утилизации	% от всего объема органических и пищевых отходов	0	-	-	5	15	25
4	Обнаружение и ликвидация стихийных свалок коммунальных отходов и их составляющих	% от обнаруженных	90	100	100	100	100	100
5	Уменьшение депонирования отходов за счет использования и передачи на переработку	% переработки от показателей текущего года	0	-	-	10	20	30
6	Использование строительных отходов	% от образования	0	-	-	-	10	15

4. ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ, ПУТИ ДОСТИЖЕНИЯ ПОСТАВЛЕННЫХ ЦЕЛЕЙ И ЗАДАЧ.

Для достижения целевых показателей по обращению с коммунальными отходами необходимо выстроить четкую последовательность и своевременную реализацию мероприятий.

Для достижения целей экологического просвещения и повышения экологической культуры, необходимо создание роликов социальной направленности, освещающих необходимость ресурсосбережения и "осознанного потребления", отказа от дополнительной упаковки и выбора в пользу качественных товаров долгосрочного пользования. Данные ролики необходимо размещать на местных телеканалах в перерывах между основным вещанием, а также задействовать социальные сети, местные популярные паблики и новостные каналы.

Пропаганда "разумного потребления" недопущения образования дополнительных отходов, сортировки, а также недопустимости разбрасывания мусора должны обязательно входить в программу дополнительного и внешкольного образования. Мероприятия по данной тематике должны организоваться на постоянной основе в образовательных учреждениях.

Для достижения целевого показателя по раздельному сбору отходов ТБО, необходимо обеспечить местное население контейнерными площадками с контейнерами для раздельного сбора отходов у источника на 2 фракции – "сухую" и "мокрую".

Разработать схемы размещения контейнерных площадок с оформлением земельных участков.

На площадке сбора и временного хранения коммунальных отходов в многоквартирном жилом секторе должны устанавливаться следующие виды контейнеров:

Контейнеры для "мокрой" фракции отходов, которые предназначены для сбора пищевых и органических отходов.

Контейнеры для "сухой" фракции – незагрязненных пластмассовых составляющих коммунальных отходов, картона, бумаги, стекла и стеклобоя, металлов и смешанных из данных составляющих сложных изделий, а также текстиля.

Обустройство контейнерных площадок для жителей частного сектора должно проводиться с устройством дополнительного бака/контейнера для сбора золошлака. Или предусмотреть отдельную площадку, огороженную с трех сторон, для удобства подхода местного населения, с учетом интересов обслуживающей мусоровывозящей организации и учетом габаритов погрузочной техники.

Для отходов 1 класса опасности (ртутьсодержащих ламп, батареек) ввести в эксплуатацию имеющиеся контейнеры, при необходимости приобрести дополнительные контейнеры. Регулярно осведомлять местное население о функционирование данных контейнеров с указанием адреса расположения контейнеров.

В связи с активным развитием туризма в городе Приозерск и прибрежных его зонах, стоит уделить особое внимание управлению отходами в туристических центрах, зонах отдыха, оздоровительных центров и др.

Нынешнее положение в управлении коммунальными отходами в рекреационных зонах развито слабо. Имеющихся контейнеров для сбора отходов ТБО в туристических зонах недостаточно.

Необходимо разработать четкую схему расположения контейнерных площадок с контейнерами для раздельного сбора отходов с нанесением указывающей маркировки в местах повышенной рекреационной нагрузки, соответствующих требованиям СТ РК 3780-2022 “Отходы. Общие требования к площадкам размещения контейнеров для организации раздельного сбора коммунальных отходов”, санитарно-эпидемиологическим требованиям и градостроительным нормам.

На территории городского пляжа и других туристических зон, находящихся в рекреационной зоне вести агитационную рекламу о раздельном сборе отходов.

Рассмотреть гранты с выделением денежных средств на оформление и приобретение необходимой специализированной техники для осуществления деятельности в области обращения с коммунальными отходами. Рассмотреть предлагаемые условия АО “Жасыл Даму” к созданию единой системы комплексного управления отходами продукции (товаров) и вовлечению данных отходов в оборот в качестве вторичного сырья, которая содействует инфраструктурному развитию мусороперерабатывающей отрасли с широким вовлечением бизнеса, реализует внедрение "зеленых" технологий.

Для решения проблемы с биоразлагаемыми отходами необходимо предусмотреть биокомпостирование пищевых и других органических отходов (например, отходов сельского хозяйства, навоза) на полигонах ТБО или энергетическую утилизацию таких отходов с соблюдением экологических требований.

Для приема и утилизации строительных отходов (так как их размещение на полигонах коммунальных отходов запрещено экологическим законодательством) необходимо обустройство дополнительных линий - или на существующих полигонах или новые предприятия – оснащенные площадками приема, дробилками и грохотами для разделения на фракции и складами итоговой продукции, с последующим использованием полученных материалов на собственные нужды полигона (при послойной изоляции или рекультивации отработанных карт), или для отпуска сторонним потребителям.

5. НЕОБХОДИМЫЕ РЕСУРСЫ

Источниками финансирования Программы могут быть местный бюджет, в том числе в соответствии со статьей 29 Экологического кодекса РК, прямые иностранные и отечественные инвестиции, оператор расширенных обязательств производителей (импортеров) (со средств, поступивших на его банковский счет от производителей и импортеров в виде утилизационного платежа в соответствии с подпунктом 10) пункта 1 статьи 388 Кодекса), гранты отечественных, международных финансовых экономических организаций или стран-доноров, кредиты банков второго уровня, и другие, незапрещенные законодательством Республики Казахстан источники, которые могут привлекаться предприятиями по сбору и утилизации отходов, или общественными организациями.

6. ПЛАН МЕРОПРИЯТИЙ ПО РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ.

План мероприятий по реализации программы управления коммунальными отходами для города Приозерск на период 2024-2028гг.

Таблица 6.1- План мероприятий по реализации программы.

№ п/п

Наименование мероприятия

Форма завершения

Ответственные за исполнение

Срок исполнения

Предполагаемые расходы (тыс.тенге)/дополнительные источники (тыс.тенге)

Источники финансирования

Ожидаемый экологический эффект от мероприятия*

2024 год

2025 год

2026 год

2027 год

2028 год

1

Информирование населения о системе раздельного сбора отходов посредством публикаций, трансляций роликов в социальных сетях, средствах массовой информации

Эфирная справка, публикация

Местные исполнительные органы

2024-2028

Местный бюджет

Повышение уровня экологической культуры населения и социально-экологической ответственности. Пропаганда разумного потребления и информирование об ответственности за неправильное обращение с отходами

2

Реконструкция, модернизация имеющихся контейнерных площадок соответствующих требованиям действующего законодательства.

Договор на оказание услуги

Местные исполнительные органы

2025

3000

8500

Местный бюджет

Улучшение экологической обстановки, предотвращение загрязнения окружающей среды, создание благоприятных условий для проживания

3

Разработка схем размещения контейнерных площадок. Оформление земельных участков под контейнерные площадки.

Схема размещения. Акт на земельные участки

Местные исполнительные органы

2025

2700

Местный бюджет

5

Закуп дополнительных контейнеров для раздельного сбора отходов ТБО, а также золошлака и отходов 1 класса опасности

Акт приемки работ

Местные исполнительные органы

2025-2026

2100

2600

Местный бюджет

Увеличение доли сортировки, переработке отходов ТБО. Снижение депонирования.

6

Разработка схем размещения дополнительных контейнерных площадок в местах рекреационной нагрузки (городские пляжи, прибрежные зоны)

Схема размещения

Местные исполнительные органы

2025

1800

Местный бюджет

Улучшение экологической обстановки, предотвращение загрязнения окружающей среды, создание благоприятных условий для проживания

7

Строительство дополнительных контейнерных площадок с установкой контейнеров для раздельного сбора отходов по фракциям "сухое" / "мокрое" в рекреационных зонах с повышенной нагрузкой (городские пляжи, места активно посещаемые туристами)

Акт ввода в эксплуатацию

Местные исполнительные органы.

2025-2026

3500

4100

Местный бюджет

Улучшение экологической обстановки, предотвращение загрязнения окружающей среды, создание благоприятных условий для проживания

8

Приобретение специализированной мусоровывозящей техники

Акт ввода в эксплуатацию

Местные исполнительные органы. Управляющая организация

2026-2028

32000

37000

Местный бюджет

Снижение распространения отходов при погрузке и транспортировке.

9

Приобретение дробильного и сортировочного оборудования для составляющих строительных отходов

Акт ввода в эксплуатацию

Местные исполнительные органы. Управляющая организация

2027-2028

3900

4350

Местный бюджет

Подготовка к использованию строительных отходов в качестве вторичного сырья

10

Выбор и внедрение технологии по утилизации пищевых и других органических отходов на полигонах коммунальных отходов

Акт ввода в эксплуатацию

Местные исполнительные органы. Управляющая организация

2025-2026

700

800

Местный бюджет

Снижение парниковых газов. Снижение концентрации свалочного газа.

11

Ремонт и устройство имеющихся контейнеров для сбора отходов 1 класса опасности

Акт ввода в эксплуатацию

Местные исполнительные органы

2025

400

Местный бюджет

Предотвращение загрязнение атмосферного воздуха и почвенного покрова.

12

Заключение договора с компанией имеющей специальное разрешение на обслуживание контейнеров для сбора и транспортировку отходов 1 класса опасности

Договор на оказание услуг

Местные исполнительные органы. Управляющая организация

2025

150

Местный бюджет

13

Оснащение техники GPS-трекерами

Акт ввода в эксплуатацию

Мусоровывозящие организации

2025

1200

Собственные средства организации

14

Проведение мониторинга по выявлению несанкционированных свалок с последующей ликвидацией

Акт выполненных работ

Местные исполнительные органы.

2024-2028

350

400

Местный бюджет

Предотвращение загрязнение атмосферного воздуха и почвенного покрова.

15

Организация сборного пункта вторичного сырья в городе Приозерск

Акт ввода в эксплуатацию

Местные исполнительные органы.

2025-2028

2400

3100

Местный бюджет. Собственные средства предприятия

Увеличение доли сортировки и переработке ТБО

16

Вывоз строительного мусора

Акт выполненных работ

Местные исполнительные органы.

2025-2028

1000

Местный бюджет. Собственные средства предприятия

Предотвращение загрязнение окружающей среды

Приозерск қаласы бойынша коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі 2024-2028 жылдарға арналған бағдарламаны бекіту туралы

Қарағанды облысы Приозерск қалалық мәслихатының 2024 жылғы 14 мамырдағы № 17/129 шешімі

Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 365-бабының 3-тармағының 1) тармақшасына, Қазақстан Республикасының "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Заңына сәйкес Приозерск қалалық мәслихаты ШЕШІМ ҚАБЫЛДАДЫ:

1. Осы шешімнің қосымшасына сәйкес Приозерск қаласы бойынша коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі 2024-2028 жылдарға арналған бағдарламасы бекітілсін.

2. Осы шешім оның алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледі.

Қалалық мәслихат төрағасы

А. Исатаев

КЕЛІСІЛДІ:

"Приозерск қаласының

тұрғын үй коммуналдық

шаруашылығы, жолаушылар

көлiгі және автомобиль жолдары

бөлiмi" мемлекеттiк мекемесiнің

басшысы

Приозерск қалалық мәслихатының 2024 жылғы 14 мамырдағы № 17/129 шешіміне қосымша

ПРИОЗЕРСК ҚАЛАСЫ БОЙЫНША КОММУНАЛДЫҚ ҚАЛДЫҚТАРДЫ БАСҚАРУ ЖӨНІНДЕГІ 2024-2028 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН БАҒДАРЛАМА

КЕСТЕЛЕР ТІЗІМІ

1.1-кесте. Приозерск қаласы бойынша 2019 жылдан 2023 жылға дейінгі кезеңде жиналған және тасымалданған коммуналдық қалдықтардың көлемі. 5

1.2-кесте. Қалалық жердегі ҚТҚ морфологиялық құрамы. 6

1.3-кесте. Приозерск қаласының ҚТҚ заңдастырылған полигондарының тізімі 8

3.1-кесте. Приозерск қаласының коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасының нысаналы көрсеткіштері. 13

6.1-кесте. Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары. 17

КІРІСПЕ

Қоршаған ортаны қорғаудың маңызды бағыттарының бірі өндіріс және тұтыну қалдықтарын басқаруды ұтымды ұйымдастыру болып табылады. Бұл ретте қалдықтары аз және қалдықсыз технологияларды енгізуді, оларды залалсыздандыру және кәдеге жарату мақсатында қалдықтарды қайта өңдеуді экономикалық ынталандыру маңызды рөл атқарады.

Бұл бағдарламада Қарағанды облысы Приозерск қаласының коммуналдық қалдықтарын жинау және орналастыру қарастырылады.

2024-2028 жылдарға арналған Қарағанды облысы Приозерск қаласының коммуналдық қалдықтарын басқару жөніндегі бағдарламасы "Коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі бағдарламаны әзірлеу жөніндегі жергілікті атқарушы органдарға әдістемелік ұсынымдарды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің 18.05.2023 ж. №154 бұйрығы негізінде әзірленді.

Бағдарлама Экологиялық кодекске сәйкес, атап айтқанда Кодекстің 329-бабында белгіленген иерархия қағидатына сәйкес әзірленеді.

Бағдарламада коммуналдық қалдықтардың көлемі мен құрамы, түзілу жылдамдығы, жіктелуі, жинақтау, жинау, тасымалдау, сұрыптау, залалсыздандыру, қалпына келтіру және жою тәсілдері, коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу жөніндегі қолданыстағы инфрақұрылым туралы мәліметтерді қоса алғанда, ауданда түзілетін коммуналдық қалдықтардың сипаты (сипаттамасы) ұсынылады.

Ауданның негізгі сипаттамалары

Приозерск - Қарағанды облысындағы қала, Сарышаған әскери полигонының әкімшілік орталығы. Балқаш көлінің Қоржынтұбек түбегіндегі Бетпақ Дала шөлінде (Аш Далада) Мойынты-Шу темір жолының Сары-Шаған темір жол станциясынан оңтүстік-шығысқа қарай 10 км жерде орналасқан. Қаладан 15 км қашықтықта "Камбала" әскери аэродромы орналасқан.

Приозерск қаласының халық саны 2023 жылдың соңында 11165 адамды құрады.

Жоспарлы кезеңге арналған коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасын әзірлеу қажеттілігінің негіздемесі.

Бағдарламаны әзірлеу қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау, тасымалдау, кәдеге жарату, қайта өңдеу және көму жөніндегі қызметтер кешенінің тиімділігін, сенімділігін, экологиялық және әлеуметтік қолайлылығын арттыру, ҚТҚ қайта өңдеу үлесін ұлғайту, сондай-ақ қалдықтарды қауіпсіз көмуді қамтамасыз ету үшін қажет.

Бағдарлама "Коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі бағдарламаны әзірлеу бойынша жергілікті атқарушы органдарға әдістемелік ұсынымдарды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің 2023 жылғы 18 мамырдағы № 154-ө бұйрығына сәйкес жоспарлы кезеңге кемінде 5 жыл мерзімге әзірленеді.

Бағдарлама келесі нормативтік құжаттар негізінде әзірленді:

Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексі - 02.01.2021 ж. № 400-VI 05.09.2023 ж. өзгерістер мен толықтырулармен

Коммуналдық қалдықтарды басқару қағидаларын бекіту туралы - Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 2021 жылғы 28 желтоқсандағы № 508 бұйрығы.

Техникалық, экономикалық және экологиялық орындылығын ескере отырып, міндетті түрде бөлек жинауға жататын қалдықтарды бөлек жинауға, оның ішінде қалдықтардың түрлеріне немесе топтарына (түрлерінің жиынтығына) қойылатын талаптарды бекіту туралы - Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 2021 жылғы 2 желтоқсандағы № 482 бұйрығы.

ҚР СТ 3780-2022. Қалдықтар. Коммуналдық қалдықтарды бөлек жинауды ұйымдастыру үшін контейнерлерді орналастыру алаңдарына қойылатын жалпы талаптар.

"Өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинауға, пайдалануға, қолдануға, залалсыздандыруға, тасымалдауға, сақтауға және көмуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы - Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2020 жылғы 25 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-331/2020 бұйрығы. Және Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын басқа да нормативтік құжаттар.

Коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі іс - шаралар мынадай Ұлттық стратегияда қаралады: "Көміртегі бейтараптығына қол жеткізу стратегиясы" - Қазақстан Республикасы Президентінің 2023 жылғы 2 ақпандағы № 121 Жарлығы. "Қалдықтарды басқару" бөлімі:

1) қалдықтардың түзілу көлемін қысқарту;

2) ҚТҚ жинау және сұрыптаумен толық қамтуды жеделдетіп енгізу;

3) қайта өңделетін және қордалатын қалдықтардың үлесін ұлғайту.

1. ПРИОЗЕРСК ҚАЛАСЫНДАҒЫ КОММУНАЛДЫҚ ҚАЛДЫҚТАРДЫ БАСҚАРУДЫҢ АҒЫМДАҒЫ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ.

1.1. Коммуналдық қалдықтарды басқарудың ағымдағы жағдайын бағалау.

Халықаралық тәжірибеде ҚТҚ жалпы құрамына кіретін, бірақ қайта өңдеу және/немесе көму тәсілімен ерекшеленетін үш "қалдықтар ағынына" сәйкес келетін үш бөлікке жіктеледі.

1. Коммуналдық қалдықтар.

2. Қауіпті ҚТҚ - адам өмірінің нәтижесінде пайда болатын тұтыну қалдықтары, сондай-ақ құрамы мен қасиеттері бойынша қауіпті қалдықтарға жатқызылуы мүмкін түзілу сипаты ұқсас өндіріс қалдықтары. Оларға келесі қалдықтар жатады:

- пайдаланылған батареялар мен аккумуляторлар;

- пайдаланылған электр және электрондық жабдық;

- құрамында сынап бар қалдықтар (люминесцентті шамдар мен термометрлер);

- медициналық және ветеринариялық қалдықтар;

- тұрмыстық химия қалдықтары;

- құрамында асбест бар қалдықтар;

- адам өмірінің нәтижесінде пайда болатын басқа да қауіпті қалдықтар.

3. Басқа ҚТҚ - қауіпті емес және сонымен бірге аралас қалдықтарға жатқызуға болмайтын қалдықтар, өйткені оларды жинау, шығару және кәдеге жарату үшін бірінші ағынға қарағанда басқа тәсілдерді қолдану қажет. "Басқа ҚТҚ" келесі қалдықтарды қамтиды:

- құрылыс қалдықтары;

- ірі көлемді қалдықтар;

- кәдеге жаратуға жататын автомобильдер;

- пайдаланылған автомобиль шиналары;

- ағынды суларды қайта өңдеуден шыққан қалдықтар.

Қарағанды облысының Приозерск қаласында коммуналдық қалдықтарды басқарудың ағымдағы жағдайы бойынша мәліметтер Ұлттық статистика бюросының сайтынан алынды https://stat.gov.kz/ru / "Талдау" Ұлттық статистика бюросының ақпараттық талдау жүйесіне https://taldau.stat.gov.kz/ru, сондай-ақ жергілікті атқарушы органдар мен қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшесі (Қарағанды облысының экология департаменті) ұсынған деректерден алынды.

Приозерск қаласында жергілікті тұрғындардан коммуналдық қалдықтарды жинауды және шығаруды ұйымдастырумен "Приозерск - Клининг" ЖК айналысады.

1.1-кестеде 5 жыл ішінде жиналған және тасымалданған коммуналдық қалдықтардың көлемі бойынша статистикалық деректер келтірілген.

1.1-кесте. Приозерск қаласы бойынша 2019 жылдан 2023 жылға дейінгі кезеңде жиналған және тасымалданған коммуналдық қалдықтардың көлемі.

Приозерск қаласы	2019	2020	2021	2022	2023
Тонна
Жиналған коммуналдық қалдықтар	4395	4420	4377	4414	4451

"Приозерск қаласының тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі" ММ деректеріне сәйкес жергілікті тұрғындардан коммуналдық қалдықтарды жинау және әкетуді ұйымдастырумен "Приозерск - Клининг" ЖШС кәсіпорны айналысады.

2024 жылдың басында Приозерск қаласында 44 контейнерлік алаң бар. Контейнерлердің жалпы саны - 193 бірлік, оның ішінде қатты тұрмыстық қалдықтарға арналған 191 контейнер және құрамында сынап бар шамдарға арналған 2 контейнер. Қала - 126 бірлік, жеке сектор - 65 бірлік.

Жергілікті халыққа қызмет көрсету үшін коммуналдық қалдықтарды тұрақты әкету арқылы 7 бірлік техника бар. Оның ішінде ГАЗ 53-1 бірлік, манипуляторы бар ГАЗ 3307-2 бірлік, Зил портал-2 бірлік, Зил өзі аударғыш - 1 бірлік, Камаз базасындағы қоқыс тасушы - 1 бірлік.

Приозерск қаласындағы Ұлттық статистика бюросы ұсынған соңғы мәліметтерге сәйкес халық саны 11165 адамды құрайды. Приозерск қаласы бойынша коммуналдық қалдықтардың түзілуі мен жинақталуының бекітілген нормасына сәйкес бір тұрғынға жылына 2,25 м 3 келеді. Осылайша, Приозерск қаласы үшін ҚТҚ-ның жобалық жылдық білім беру көлемі - жылына 25121 м ³ немесе тәулігіне 69 м ³ құрайды.

1.2. Коммуналдық қалдықтардың түзілуі мен жинақталуы бойынша нормативтік базасы бар.

Приозерск қаласы бойынша коммуналдық қалдықтардың түзілу және жинақталу нормаларын бекіту туралы. Қарағанды облысы Приозерск қалалық мәслихатының 2018 жылғы 23 тамыздағы XXII сессиясының № 22/228 шешімі. Қарағанды облысының Әділет департаментінде 2018 жылғы 17 қыркүйекте № 4944 болып тіркелді.

Осы шешімге сәйкес Приозерск қаласының тұрғындары үшін, сондай-ақ мекемелер, кәсіпорындар, балабақшалар, медициналық және басқа да мекемелер үшін қалдықтардың пайда болу нормалары қабылданды. Есептеу бірліктеріне (тұрғыны, орны, қызметкері, баруы және т. б.) сүйене отырып, текше метрде коммуналдық қалдықтардың пайда болуының жылдық нормасы қабылданды.

Приозерск қаласы бойынша қатты тұрмыстық қалдықтарды жинауға, әкетуге және көмуге арналған тарифтерді бекіту туралы. Қарағанды облысы Приозерск қалалық мәслихатының 2020 жылғы 24 маусымдағы № 39/389 шешімі. Қарағанды облысының Әділет департаментінде 2020 жылғы 2 шілдеде № 5921 болып тіркелді.

Абаттандырылған үй иелерінің коммуналдық қалдықтарының пайда болуының жылдық нормасы 1 тұрғынға 1,78 м ³, абаттандырылмаған үй иелеріне 1 тұрғынға 2,25 м ³ құрайды.

Коммуналдық қалдықтарды шығару тарифі абаттандырылған үй иелері үшін 1 адамға 330,43 теңгені, ал абаттандырылмаған үй иелері үшін 417,68 теңгені құрайды.

1.3. Коммуналдық қалдықтардың морфологиялық құрамы

ҚТҚ морфологиялық құрамы 1.2-кестеде келтірілген.

1.2-кесте. Қалалық жердегі ҚТҚ морфологиялық құрамы.

р/к №	Фракция атауы	жалпы көлемдегі мөлшердің %
1	Тамақ қалдықтары	34
2	Әр түрлі құрамдағы пластик	27
3	Қағаз, картон және қағаз өнімдері	23
4	Шыны	8
5	Металл	3
6	Тоқыма	3
7	Ағаш және өсімдік қалдықтары	1,9
8	Басқа қалдықтар (медициналық, батареялар мен шамдар, тұрмыстық техниканың қалдықтары және т. б.)	0,1

1.4. Приозерск қаласының ҚТҚ полигондары туралы мәліметтер.

Приозерск қаласының аумағында өз қызметін әсер етуге рұқсаты бар және ресімделген жер учаскесі бар 1 қатты тұрмыстық қалдықтар полигоны жүзеге асырады. Полигонның жалпы ауданы - 30 га.

Қалдықтарды көму полигоны (бұдан әрі - полигон) деп экологиялық, құрылыс және санитариялық-эпидемиологиялық талаптарға сәйкес келетін қалдықтарды алып қою ниетінсіз оларды тұрақты орналастырудың арнайы жабдықталған орны түсініледі.

Приозерск қаласының қатты тұрмыстық қалдықтар полигоны өз қызметін 1982 жылдан бастап жүзеге асырып келеді. Бүгінгі таңда ҚТҚ полигоны экологиялық және санитарлық нормаларға толық сәйкес келмейді.

1.3-кестеде әсер етуге рұқсаты бар ҚТҚ полигондарының тізімі берілген.

1.3-кесте. Приозерск қаласының ҚТҚ заңдастырылған полигондарының тізімі

№	Кәсіпорынның атауы (өндірістік алаң)	Пошта мекенжайы (орналасқан жері)	Берілген рұқсаттың нөмірі мен күні	Рұқсаттың қолданылу мерзімі басы-соңы	ШРҚ жобасына мемлекеттік экологиялық сараптама қорытындысының нөмірі мен күні	НРО жобасына мемлекеттік экологиялық сараптама қорытындысының нөмірі мен күні
1.	Приозерск" "Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөлімі, жолаушылар көлігі, автомобиль жолдары және қаланың тұрғын үй инспекциясы" ММ	101100, Қазақстан Республикасы, Қарағанды облысы, Приозерск Г. А., Приозерск қ., Пушкин көшесі, № 16 үй (Приозерск қ., 1)	KZ58VCZ00770594 26.01.2021 ж. Шығарындылар KZ90VCZ00770600 26.01.2021 ж. Қалдықтар	26.01.2021- 31.12.2030 26.01.2021- 31.12.2030	KZ58VCZ00770594 26.01.2021 ж.	KZ90VCZ00770600 26.01.2021 ж.

1.5. ҚТҚ қалдықтарын жинауға арналған контейнерлердің қажетті санын талдау.

Жүргізілген есептеулерге сәйкес Приозерск қаласында ҚТҚ қалдықтарының пайда болуының жобалық жылдық көлемі жылына 25121 м ³ немесе тәулігіне 69 м ³ құрайды. Контейнердің стандартты көлемі 0,7 м ³. Осылайша, Приозерск қаласының жергілікті тұрғындарын коммуналдық қалдықтарды жинауға арналған контейнерлермен қамтамасыз ету үшін 2 "құрғақ" және "дымқыл" фракцияларға кемінде 196 контейнер қажет.

ҚТҚ жинауға арналған контейнерлердің қажетті санын есептеу шартты болып табылады, күл қожын жинауға арналған контейнерлерді және қауіптілігі 1-класты қалдықтарға арналған контейнерлерді (құрамында сынап бар шамдар, батареялар) есептемегенде жүргізіледі.

1.6. Биологиялық ыдырайтын қалдықтар

ҚР қолданыстағы заңнамасы ҚТҚ полигондарында биологиялық ыдырайтын қалдықтарды орналастыруға, көмуге тыйым салады ҚР Экологиялық кодексінің 351-бабы.

ҚР Экологиялық кодексінде биологиялық ыдырайтын қалдықтар - анаэробты немесе аэробты ыдырауға ұшырауы мүмкін қалдықтар, оның ішінде бақтардың, саябақтардың, тамақ өнімдерінің, тамақ дайындаудың, тамақ өнеркәсібінің қалдықтарымен салыстыруға болатын қалдықтары, макулатура айқындалады.

Азық-түлік, өсімдік және салыстырмалы қалдықтардан басқа, ауылшаруашылық қалдықтары (мал көңі, құс көңі, малға арналған өсімдік қоқысы), ағынды суларды тазарту қондырғылары сияқты басқа қалдықтар биологиялық ыдырауға ұшырауы мүмкін. Қордаға көң мен шламды өңдеу немесе энергия/биогаз алу да биологиялық ыдырауға негізделген процестер болып табылады.

2021 жылғы 1 қаңтардан бастап Қазақстанда полигондарда тамақ қалдықтарын көмуге тыйым салынды (ҚР Экологиялық кодексі, 351-бап).

ҚР Экологиялық кодексі сондай-ақ ҚТҚ полигондарының операторларын биологиялық ыдырайтын қалдықтарды көму көлемін қысқарту және қоқыс газын жинау мен кәдеге жарату арқылы полигондағы метан шығарындыларын азайтуға міндеттейді (ҚР Экологиялық кодексі, 350-бап).

"Жасыл экономика" тұрғысынан қордалау, биогаз алу әдісі сияқты, ең қолайлы болып табылады.

ҚР қолданыстағы заңнамасында БЫҚ (биологиялық ыдырайтын қалдықтар) қордалауды ұйымдастыру және жүргізу бойынша нақты талаптар мен нұсқаулықтар әлі жоқ. ҚР Экологиялық кодексі жергілікті атқарушы органдарға оларды қайта өңдеу, қордалау, биогаз өндіру және (немесе) өнім немесе энергия өндіру мақсатында пайдалану жөніндегі шараларды қоса алғанда, БЫҚ көмуді қысқарту жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыруды ғана ұйғарады.

Қордалау

Тұйық циклды экономика тұрғысынан көрнектілердің бірі өнімді қайта өсіру үшін қорданы одан әрі қолдана отырып, қалдықтарды қордалау әдісі болып табылады.

Бұл әдіс микроорганизмдердің (бактериялар, зеңдер), сондай-ақ жәндіктердің әсерінен органикалық заттардың табиғи ыдырау процесіне негізделген.

Қордалау - салыстырмалы түрде арзан және процестің қарапайымдылығына байланысты әлемдегі ең көп таралған БЫҚ өңдеу әдісі.

Алынған өнім - қорда азот, калий, кальций, фосфор және басқа да өсімдік қоректік заттардың көзі болып табылады. Сондай-ақ, қорда топырақтың құрамы мен құрылымын жақсарту үшін қолданылады, бұл топырақтың біртіндеп тозуы жағдайында Қарағанды облысы үшін өзекті.

Процесс экзотермиялық (жылу шығарумен), сондықтан ауыл шаруашылығы мен тамақ қалдықтарын қордалау кезінде патогенді микроорганизмдер ішінара залалсыздандырылады және арамшөптер жойылады.

Микроорганизмдер шығаратын жылу (+70°C дейін) суық мезгілде қордалау жүргізуге мүмкіндік береді, ал қорданың пісетін кезеңі 2-3 аптаға артады.

Қордалау тығыздалған және бетондалған топырағы бар ашық немесе жабық жерлерде болуы мүмкін. Бүгінгі таңда Қазақстанда қордалы алаңдары бойынша бекітілген стандарт жоқ.

Жабық аумақтар ылғалдылық пен температураны ішінара бақылауға мүмкіндік береді, бұл ашық ауада қиындық тудырады.

Биогаз алу

Қазақстан үшін парниктік газдарды төмендетудің басымдылығын ескере отырып, БЫҚ өңдеу кезінде биогазды ұстау технологиясы өте өзекті болып табылады.

Биогаз қондырғылары (БГҚ) немесе станциялар (БГС) - биомассаның сутегі немесе метан ашыту арқылы алынатын газды, негізінен метанды өндіруге арналған жабдық.

БГҚ қызметінің негізгі өнімі биогаз және дигестат (ашытудан кейінгі БЫҚ қалдықтары) болып табылады.

Биогазды автомобиль отыны ретінде пайдалану үшін оны дайындау керек. БЫҚ басқару жүйесін ұйымдастырудың құрамдас бөліктерінің бірі биоотын алу болуы мүмкін. Тиісті норматив қазірдің өзінде бар ("Биоотын өндірісі мен айналымын мемлекеттік реттеу туралы" 2010 жылғы 15 қарашадағы № 351-IV ҚР Заңы).

Биогаз қондырғыларын әлемде кеңінен қолдану, негізінен, энергияны өндіру және БЫҚ ыдырау кезінде пайда болатын метанның шығуын бақылау мүмкіндігіне байланысты (метан өзінің парниктік қасиеттері бойынша көмірқышқыл газынан едәуір асып түседі).

БГҚ-да алынатын энергия жаңартылатын болып табылады және ЖЭК бойынша тиісті заңнамаға сәйкес келеді.

Қазақстан өзінің төмен көміртекті даму жөніндегі міндеттемелері шеңберінде 2060 жылға дейін көміртекті бейтараптыққа қол жеткізу жөніндегі ұлттық Доктринаны (стратегияны) әзірледі. Стратегияның мақсаттарына сүйене отырып, атмосфераға парниктік газдар шығарындыларын барынша азайтатын технологияларды қолдану қажет.

КЕГОК (Kazakhstan Electricity Grid Operating Company "KEGOC") деректеріне сәйкес, БЫҚ пайдаланатын станция өндірілетін электр энергиясын - "Агрофирма Курма" ЖШС сатты. Бұл Қарағанды облысы Абай ауданында орналасқан құс фабрикасы. Белгіленген қуаттылығы 1.07 МВт станция 2018 жылы пайдалануға берілді, орташа жылдық өндіру - 4800 мың кВт/сағ.

Қазақстанда биогаз станцияларын тазарту құрылыстарының көңін немесе тұнбасын өңдеу үшін пайдаланатын бірнеше кәсіпорын бар.

-"Су ресурстары-Маркетинг" ЖШС ( Шымкент қ.) Шымкент су арнасында биогаз қондырғыларын пайдаланады және шамамен 400 квт/сағ энергия алады.

-"Волынский" агроөнеркәсіптік кешені (Қарағанды облысы)

шошқа шаруашылығының ағынды суларын өңдеуге арналған биогаз қондырғыларын пайдаланады. Жылына қалдықтардан 2 млн текше метрден астам биогаз, 3650 МВт электр және 4197 МВт жылу энергиясы, сондай-ақ тәулігіне 10 тонна микробиологиялық тыңайтқыш алынады. Барлық өндірілген электр энергиясы шошқа кешенінің өз қажеттіліктеріне жұмсалады.

-"Караман-К" ЖШС (Қостанай облысы) көңді пайдаланады, мәлімделген қуаты 0,35 МВт.

Қалдықтарды есепке алу инвестициялық процестер үшін де, қабылданған әрекеттердің тиімділігін бағалау үшін де стратегиялық шешімдерді бағалау және қабылдау үшін өте қажет. Сондай-ақ өндірілетін БЫҚ түрлері мен көлемі туралы ақпарат қоршаған ортаға ағымдағы және ықтимал залалды бағалауға мүмкіндік береді.

2. МАҚСАТТАР, МІНДЕТТЕР ЖӘНЕ НЫСАНАЛЫ КӨРСЕТКІШТЕР

2.1. Бағдарламаның мақсаттары мен міндеттері.

Бұл бағдарламаның мақсаты - коммуналдық қалдықтардан пайда болатын қоршаған ортаға жүктемені азайту, қалдықтардың пайда болу мөлшерін азайту, қайталама ресурстардың өндірілуін арттыру, коммуналдық қалдықтарды пайдалану тиімділігін арттыру және полигондарда сақталатын қалдықтардың үлесін азайту тәсілдерін ұсыну.

Қалдықтарды басқару Қазақстан Республикасы Экологиялық Кодексінің 19-бөлімімен регламенттеледі.

Қалдықтарды басқару саласындағы негізгі қағидалар 328-бапта сипатталған:

- иерархия принципі;

- көзге жақындық принципі;

- қалдықтарды дайындаушының жауапкершілік принципі;

- қалдықтарды өндірушілердің кеңейтілген міндеттемелері.

ҚР ЭК 329-бабына сәйкес иерархия қағидаты қалдықтармен жұмыс істеу жөніндегі мынадай шараларды білдіреді:

1. Қалдықтардың пайда болуын болдырмау;

2. Қалдықтарды қайта пайдалануға дайындау;

3. Қалдықтарды қайта өңдеу;

4. Қалдықтарды кәдеге жарату;

5. Қалдықтарды жою.

Бағдарламаның мақсатына және қалдықтар иерархиясының принципіне сүйене отырып, бағдарламаның келесі міндеттері ұсынылады:

- Тауарларды орау санын азайту, сату жүйелерін оңтайландыру, ұтымды тұтынуды насихаттау есебінен коммуналдық қалдықтардың түзілу көлемін қысқарту;

- "Көзде" қалдықтарды сұрыптау - қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы тиімділікті арттыру және экологиялық заңнамаға сәйкестігі;

- Биоқордалау немесе биогаз алу немесе энергетикалық кәдеге жарату үшін қалдықтардың органикалық бөлігін пайдалану;

- ҚР экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық заңнамасының талаптарына сәйкес коммуналдық қалдықтардың қалдығын сақтау;

- Құрылыс қалдықтарын пайдалану;

- Полигондардың пайдаланылған карталарын қалпына келтіру.

2.2. Қойылған мақсаттар мен міндеттерге жолдары неғұрлым тиімді және экономикалық негізделген әдістермен қол жеткізу.

1. Коммуналдық қалдықтардың түзілу көлемін қысқарту жөніндегі міндетке халықтың экологиялық жауапкершілігі мен қаржылық сауаттылығын арттыру деңгейінде ғана қол жеткізуге болады. Яғни, бұл мақсатқа сату құрылымы өзгерген кезде (орауыш материалдар санының едәуір азаюын, айналым контейнерлерін енгізуді, салмақ тауарларын сату құрылымының өзгеруін және т.б.) және өздігінен сатып алу минимумға дейін азайған кезде халықтың экологиялық жауапкершілігін арттыру және халық қалдықтарды азайтуға ұмтылған кезде қол жеткізуге болады. Бұған экология және жаратылыстану сабақтарында, сондай-ақ қаржылық сауаттылықты арттыру сабақтарында оқушыларды оқыту бағдарламаларын енгізу арқылы қол жеткізуге болады. Сондай-ақ, халық арасында қалдықтардың пайда болуын және саналы тұтынуды азайтудың экологиялық насихатын арттыру қажет.

2. "Пайда болу көзінде" қалдықтарды сұрыптауды ұлғайту жөніндегі міндетке қол жеткізу үшін коммуналдық қалдықтарды бөлек жинауды енгізу қажет. Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасына сәйкес (Қазақстан Республикасы Экология, Геология және табиғи ресурстар министрінің м. а. 2021 жылғы 2 желтоқсандағы № 482 – "Техникалық, экономикалық және экологиялық орындылығын ескере отырып, міндетті түрде бөлек жинауға жататын қалдықтарды бөлек жинауға, оның ішінде қалдықтардың түрлеріне немесе топтарына (түрлерінің жиынтығына) қойылатын талаптарды бекіту туралы" бұйрығы, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің м. а. 2021 жылғы 28 желтоқсандағы № 508 – "Коммуналдық қалдықтарды басқару қағидаларын бекіту туралы" бұйрығы) коммуналдық қалдықтарды 2 фракцияға – "Құрғақ" және "Дымқыл" бөлуге арналған контейнерлік алаңдарды, контейнерлерді жайластыру қажет. Қалдықтарды бөлек жинау бойынша халықпен түсіндіру және ақпараттық жұмысты ұйымдастыру қажет.

3. Коммуналдық қалдықтар полигондары, Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасына сәйкес, қалдықтардың пайдалы компоненттерін қосымша толық алу үшін қосымша сұрыптау кешендерімен, шредерлермен және ұсақтау қондырғыларымен жарақтандырылуы, кейіннен оларды пайдаланылуы немесе қайталама шикізатты мүдделі өндірушілерге берілуі тиіс. Бұл ретте қалдықтарды қолмен сұрыптау үлесін азайту қажет.

4. Органикалық қалдықтар (тамақ қалдықтарын қоса алғанда) биогазды қордалауға немесе алуға, содан кейін жағуға бағытталуы керек. Жеткілікті техникалық-экономикалық негіздемемен және қолда бар техникалық мүмкіндіктермен органикалық, сондай-ақ сұрыптау мүмкін емес қалдықтарды энергетикалық кәдеге жарату мүмкін.

5. Алдын ала өңдеуден (ұсақтаудан) кейін полигонның қажеттіліктері үшін инертті қалдықтарды (құрылыс қалдықтары, фаянс, керамика, күл қожы және т.б.) пайдалану.

6. Егер қалдықтардың қалдығын энергетикалық кәдеге жарату көзделмесе, ол ҚР экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық заңнамасының талаптарына сәйкес ҚТҚ полигонына орналастырылуы (сақталуы) тиіс.

7. Толтырылған полигон карталары әзірленген қалпына келтіру жобаларына сәйкес қалпына келтіруге ұшырауы тиіс.

3. БАҒДАРЛАМАНЫҢ НЫСАНАЛЫ КӨРСЕТКІШТЕРІ

Бағдарламаның мақсаттары мен міндеттеріне сүйене отырып, бағдарламаның мынадай нысаналы көрсеткіштерін белгілеу ұсынылады.

3.1-кесте. Приозерск қаласының коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасының нысаналы көрсеткіштері.

р/к №	Көрсеткіштің атауы	Өш.бірл.	Жоспарлы кезең
			Шығ. мәні	2024	2025	2026	2027	2028
1	Балалар мен жасөспірімдерге тұрмыстық деңгейде ресурстарды үнемдеудің маңыздылығы туралы іс-шаралар әзірлеу және өткізу	Семестрде 1 оқу орнына арналған іс-шара	0	2	2	2	2	2
2	Жергілікті халықты "құрғақ" / "дымқыл" фракциялары бойынша "пайда болу көзінен" ҚТҚ бөлек жинауға арналған таңбаланған контейнерлері бар контейнерлік алаңдармен қамтамасыз ету	қамтылған халықтың %	0	-	40	60	80	100
3	Биоқордалау немесе биогазға қайта өңдеу немесе энергетикалық кәдеге жарату арқылы ҚТҚ полигондарында органикалық және тамақ қалдықтарын кәдеге жарату	органикалық және тамақ қалдықтарының жалпы көлемінің %	0	-	-	5	15	25
4	Коммуналдық қалдықтардың және олардың құрамдас бөліктерінің стихиялық үйінділерін табу және жою	анықталғандардан %	90	100	100	100	100	100
5	Пайдалану және қайта өңдеуге беру арқылы қалдықтарды сақтауды азайту	ағымдағы жылдың көрсеткіштерінен % қайта өңдеу	0	-	-	10	20	30
6	Құрылыс қалдықтарын пайдалану	пайда болудан %	0	-	-	-	10	15

4. НЕГІЗГІ БАҒЫТТАР, ҚОЙЫЛҒАН МАҚСАТТАР МЕН МІНДЕТТЕРГЕ ҚОЛ ЖЕТКІЗУ ЖОЛДАРЫ.

Коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу бойынша нысаналы көрсеткіштерге қол жеткізу үшін іс-шаралардың нақты бірізділігі мен уақтылы іске асырылуын құру қажет.

Экологиялық ағарту және экологиялық мәдениетті арттыру мақсаттарына қол жеткізу үшін ресурстарды үнемдеу және "саналы тұтыну" қажеттілігін, қосымша қаптамадан бас тартуды және ұзақ мерзімді сапалы тауарлардың пайдасына таңдауды қамтитын әлеуметтік бағыттағы роликтер жасау қажет. Бұл бейнероликтерді жергілікті телеарналарда негізгі хабар тарату арасында орналастыру, сондай-ақ әлеуметтік желілерді, жергілікті танымал жұртшылықты және жаңалықтар арналарын тарту қажет.

Қосымша қалдықтардың пайда болуына жол бермеуді, сұрыптауды, сондай-ақ қоқысты таратуға жол бермеуді "ақылға қонымды тұтынуды" насихаттау міндетті түрде қосымша және мектептен тыс білім беру бағдарламасына енгізілуі тиіс. Осы тақырып бойынша іс-шаралар білім беру мекемелерінде тұрақты негізде ұйымдастырылуы тиіс.

ҚТҚ қалдықтарын бөлек жинау бойынша нысаналы көрсеткішке қол жеткізу үшін жергілікті халықты 2 фракцияға – "құрғақ" және "дымқыл" көзден қалдықтарды бөлек жинауға арналған контейнерлері бар контейнерлік алаңдармен қамтамасыз ету қажет.

Жер учаскелерін ресімдей отырып, контейнерлік алаңдарды орналастыру схемаларын әзірлеу.

Көппәтерлі тұрғын үй секторындағы коммуналдық қалдықтарды жинау және уақытша сақтау алаңында контейнерлердің мынадай түрлері белгіленуі тиіс:

Азық-түлік және органикалық қалдықтарды жинауға арналған "дымқыл" қалдықтар фракциясына арналған контейнерлер.

"Құрғақ" фракцияға арналған контейнерлер-коммуналдық қалдықтардың ластанбаған пластикалық компоненттері, картон, қағаз, шыны және сынған айналлар, металдар және осы құрамдас бөліктерден күрделі бұйымдар, сондай-ақ тоқыма.

Жеке сектор тұрғындары үшін контейнерлік алаңдарды жайластыру күл қожын жинауға арналған қосымша резервуар / контейнер құрылғысымен жүргізілуі тиіс. Немесе қызмет көрсететін қоқыс шығарушы ұйымның мүдделерін ескере отырып және тиеу техникасының габариттерін ескере отырып, жергілікті халықтың жақындауына ыңғайлы болу үшін үш жағынан қоршалған жеке алаңды көздеу.

Қауіптілігі 1-класты қалдықтар үшін (құрамында сынабы бар шамдар, батареялар) қолда бар контейнерлер пайдалануға берілсін, қажет болған жағдайда қосымша контейнерлер сатып алынсын. Жергілікті тұрғындарды контейнерлердің орналасқан жерін көрсете отырып, осы контейнерлердің жұмыс істеуі туралы үнемі хабардар ету.

Приозерск қаласында және оның жағалау аймақтарында туризмнің белсенді дамуына байланысты туристік орталықтарда, демалыс аймақтарында, сауықтыру орталықтарында және т. б. қалдықтарды басқаруға ерекше назар аударған жөн.

Рекреациялық аймақтардағы коммуналдық қалдықтарды басқарудағы қазіргі жағдай нашар дамыған. Туристік аймақтарда ҚТҚ қалдықтарын жинауға арналған контейнерлер жеткіліксіз.

ҚР СТ 3780-2022 "Қалдықтар. Коммуналдық қалдықтарды бөлек жинауды ұйымдастыру үшін контейнерлерді орналастыру алаңдарына қойылатын жалпы талаптар", санитариялық-эпидемиологиялық талаптарына және қала құрылысы нормаларына сәйкес, нұсқаушы таңбалауды салумен қалдықтарды бөлек жинауға арналған контейнерлері бар контейнерлік алаңдарды орналастырудың нақты схемасын әзірлеу қажет.

Қалалық жағажай аумағында және рекреациялық аймақтағы басқа туристік аймақтарда қалдықтарды бөлек жинау туралы үгіт-насихат жүргізу.

Коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы қызметті жүзеге асыру үшін қажетті мамандандырылған техниканы ресімдеуге және сатып алуға ақшалай қаражат бөле отырып, гранттарды қарастыру. "Жасыл Даму" АҚ-ның өнім (тауар) қалдықтарын кешенді басқарудың бірыңғай жүйесін құруға және осы қалдықтарды бизнесті кеңінен тарта отырып, қоқыс өңдеу саласын инфрақұрылымдық дамытуға жәрдемдесетін "жасыл" технологияларды енгізуді іске асыратын қайталама шикізат ретінде айналымға тартуға ұсынылатын шарттарын қарастыру.

Биологиялық ыдырайтын қалдықтармен проблеманы шешу үшін ҚТҚ полигондарында азық-түлік және басқа да органикалық қалдықтарды (мысалы, ауыл шаруашылығы қалдықтары, көң) биоқордалауды немесе экологиялық талаптарды сақтай отырып, осындай қалдықтарды энергетикалық кәдеге жаратуды көздеу қажет.

Құрылыс қалдықтарын қабылдау және кәдеге жарату үшін (оларды коммуналдық қалдықтар полигондарында орналастыруға экологиялық заңнамамен тыйым салынғандықтан) қосымша желілерді - немесе қолданыстағы полигондарда немесе жаңа кәсіпорындарда – қабылдау алаңдарымен, фракцияларға және қорытынды өнім қоймаларына бөлу үшін ұсатқыштармен және еектермен жарақтандырылған, кейіннен алынған материалдарды полигонның өз қажеттіліктеріне пайдалана отырып (пайдаланылған карталарды қабатты оқшаулау немесе қалпына келтіру кезінде) немесе үшінші тарап тұтынушыларына босату үшін қосымша желілерді жайластыру қажет.

5. ҚАЖЕТТІ РЕСУРСТАР

Бағдарламаны қаржыландыру көздері жергілікті бюджет, оның ішінде ҚР Экологиялық кодексінің 29-бабына сәйкес тікелей шетелдік және отандық инвестициялар, өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерінің операторы (388-баптың 1-тармағының 10) тармақшасына сәйкес кәдеге жарату төлемі түрінде оның банктік шотына өндірушілер мен импорттаушылардан түскен қаражаттан) болуы мүмкін немесе донор елдердің гранттары, екінші деңгейдегі банктердің несиелері және қалдықтарды жинау және кәдеге жарату жөніндегі кәсіпорындар немесе қоғамдық ұйымдар тартуы мүмкін Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған басқа да көздер.

6. БАҒДАРЛАМАНЫ ІСКЕ АСЫРУ ЖӨНІНДЕГІ ІС-ШАРАЛАР ЖОСПАРЫ.

Приозерск қаласы үшін коммуналдық қалдықтарды басқарудың 2024-2028 жылдарға арналған бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары.

6.1-кесте. Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары.

р/к №	Іс-шараның атауы	Аяқтау нысаны	Орындауға жауаптылар	Орындау мерзімі	Болжамды шығыстар (мың теңге)/қосымша көздер (мың теңге)					Қаржыландыру көздері	Іс-шарадан күтілетін экологиялық әсер*
					2024 жыл	2025 жыл	2026 жыл	2027 жыл	2028 жыл
1	Әлеуметтік желілерде, бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланымдар, роликтер тарату арқылы қалдықтарды бөлек жинау жүйесі туралы халықты хабардар ету	Эфирлік анықтама, жарияланым	Жергілікті атқарушы органдар	2024-2028						Жергілікті бюджет	Халықтың экологиялық мәдениеті мен әлеуметтік-экологиялық жауапкершілік деңгейін арттыру. Ақылға қонымды тұтынуды насихаттау және қалдықтарды дұрыс пайдаланбағаны үшін жауапкершілік туралы хабардар ету
2	Қолданыстағы заңнаманың талаптарына сәйкес келетін контейнерлік алаңдарды қайта жаңарту, жаңғырту.	Қызмет көрсетуге арналған шарт	Жергілікті атқарушы органдар	2025	3000	8500				Жергілікті бюджет	Экологиялық жағдайды жақсарту, қоршаған ортаның ластануын болдырмау, өмір сүруге қолайлы жағдай жасау
3	Контейнерлік алаңдарды орналастыру схемаларын әзірлеу. Контейнерлік алаңдар үшін жер учаскелерін ресімдеу.	Орналастыру схемасы. Жер учаскелеріне Акт	Жергілікті атқарушы органдар	2025		2700				Жергілікті бюджет
5	ҚТҚ қалдықтарын, сондай-ақ күл қожын және қауіптілігі 1-класты қалдықтарды бөлек жинау үшін қосымша контейнерлер сатып алу	Жұмыстарды қабылдау актісі	Жергілікті атқарушы органдар	2025-2026		2100	2600			Жергілікті бюджет	ҚТҚ қалдықтарын сұрыптау, қайта өңдеу үлесін ұлғайту. Сақтаудың төмендеуі.
6	Рекреациялық жүктеме орындарында (қалалық жағажайлар, жағалау аймақтары) қосымша контейнерлік алаңдарды орналастыру схемаларын әзірлеу	Орналастыру схемасы	Жергілікті атқарушы органдар	2025		1800				Жергілікті бюджет	Экологиялық жағдайды жақсарту, қоршаған ортаның ластануын болдырмау, өмір сүруге қолайлы жағдай жасау
7	Жүктемесі жоғары рекреациялық аймақтарда (қалалық жағажайлар, туристер белсенді баратын орындар) "құрғақ" / "дымқыл" фракциялары бойынша қалдықтарды бөлек жинауға арналған контейнерлер орната отырып, қосымша контейнерлік алаңдар салу	Пайдалануға беру актісі	Жергілікті атқарушы органдар.	2025-2026		3500	4100			Жергілікті бюджет	Экологиялық жағдайды жақсарту, қоршаған ортаның ластануын болдырмау, өмір сүруге қолайлы жағдай жасау
8	Мамандандырылған қоқыс шығару техникасын сатып алу	Пайдалануға беру актісі	Жергілікті атқарушы органдар. Басқарушы ұйым	2026-2028			32000		37000	Жергілікті бюджет	Тиеу және тасымалдау кезінде қалдықтардың таралуын азайту.
9	Құрылыс қалдықтарын құрайтын ұсақтау және сұрыптау жабдықтарын сатып алу	Пайдалануға беру актісі	Жергілікті атқарушы органдар. Басқарушы ұйым	2027-2028				3900	4350	Жергілікті бюджет	Құрылыс қалдықтарын қайталама шикізат ретінде пайдалануға дайындау
10	Коммуналдық қалдықтар полигондарында тамақ және басқа да органикалық қалдықтарды кәдеге жарату технологиясын таңдау және енгізу	Пайдалануға беру актісі	Жергілікті атқарушы органдар. Басқарушы ұйым	2025-2026		700	800			Жергілікті бюджет	Парниктік газдарды азайту. Үйінді газының концентрациясының төмендеуі.
11	Қауіптілігі 1-класты қалдықтарды жинауға арналған бар контейнерлерді жөндеу және орнату	Пайдалануға беру актісі	Жергілікті атқарушы органдар	2025		400				Жергілікті бюджет	Атмосфералық ауа мен жер жамылғысының ластануының алдын алу.
12	Қауіптілігі 1-класты қалдықтарды жинауға және тасымалдауға арналған контейнерлерге қызмет көрсетуге арнайы рұқсаты бар компаниямен шарт жасасу	Қызмет көрсетуге арналған шарт	Жергілікті атқарушы органдар. Басқарушы ұйым	2025		150				Жергілікті бюджет
13	Техниканы GPS-трекерлермен жарақтандыру	Пайдалануға беру актісі	Қоқыс шығаратын ұйымдар	2025		1200				Ұйымның меншікті қаражаты
14	Кейіннен жоюмен рұқсат етілмеген қоқыс үйінділерін анықтау бойынша мониторинг жүргізу	Орындалған жұмыстар актісі	Жергілікті атқарушы органдар.	2024-2028		350	400			Жергілікті бюджет	Атмосфералық ауа мен жер жамылғысының ластануының алдын алу.
15	Приозерск қаласында қайталама шикізат жинау пунктін ұйымдастыру	Пайдалануға беру актісі	Жергілікті атқарушы органдар.	2025-2028			2400		3100	Жергілікті бюджет. Кәсіпорынның меншікті қаражаты	ҚТҚ сұрыптау және қайта өңдеу үлесін ұлғайту
16	Құрылыс қоқыстарын шығару	Орындалған жұмыстар актісі	Жергілікті атқарушы органдар.	2024-2028	1000					Жергілікті бюджет	Айналаның ластануының алдын алу.