Об утверждении программы по управлению коммунальными отходами по Житикаринскому району на 2024-2030 годы

Решение маслихата Житикаринского района Костанайской области от 29 февраля 2024 года № 128

В соответствии с подпунктом 1) пункта 3 статьи 365 Экологического кодекса Республики Казахстан Житикаринский районный маслихат РЕШИЛ:

1. Утвердить программу по управлению коммунальными отходами по Житикаринскому району на 2024-2030 годы согласно приложению к настоящему решению.

2. Настоящее решение вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель Житикаринского районного маслихата

Н. Уразалинов

	Приложение
	к решению маслихата
	от 29 февраля 2024 года
	№ 128

ПРОГРАММА по управлению коммунальными отходами по Житикаринскому району на 2024-2030 годы

ОГЛАВЛЕНИЕ

ВВЕДЕНИЕ

1. АНАЛИЗ ТЕКУЩЕГО СОСТОЯНИЯ УПРАВЛЕНИЯ КОММУНАЛЬНЫМИ ОТХОДАМИ.

1.1. Общие сведения о системе управления коммунальными отходами в Республике Казахстан.

1.2. Оценка текущего состояния управления коммунальными отходами в Житикаринском районе.

1.3. Сведения о классификации отходов.

1.4. Основные проблемы в сфере управления коммунальными отходами.

2. ЦЕЛЬ, ЗАДАЧИ И ЦЕЛЕВЫЕ ПОКАЗАТЕЛИ.

2.1. Цель программы

2.2. Задачи программы

2.3. Целевые показатели программы

3. ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ, ПУТИ ДОСТИЖЕНИЯ ПОСТАВЛЕННОЙ ЦЕЛИ.

3.1. Основные направления, пути достижения поставленной цели и соответствующие меры

3.2. Пути достижения поставленной цели и соответствующие меры

4. НЕОБХОДИМЫЕ РЕСУРСЫ.

5. ПЛАН МЕРОПРИЯТИЙ ПО РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ.

ВВЕДЕНИЕ

Географическое положение и климат

Житикаринский район представляет собой административно-территориальную единицу в Костанайской области, находящуюся в 217 километрах к юго-западу от областного центра, города Костанай. Административным центром района является город Житикара Житикаринского района, расположенного на юго-западе Костанайской области. На севере Житикаринский район граничит с Денисовским районом, на востоке с Камыстинским районом. Граница на юге протекает между Адамовским и Светлинским районами Оренбургской области Российской Федерации, а на западе с Брединским районом Челябинской области России.

Общая площадь района составляет 7 311,99 квадратных километров.

В Житикаринском районе берет начало река Тобол длиной около 120 километров и ее притоки Желкуар, Шортанды, Берсуат и Синташты. Кроме того, на территории села Хозрет на незначительном расстоянии протекает река Карасу, впадающая в реку Берсуат. Имеются озера Улкенкопа, Шептыколь, Карамола, Эркибай, Шагыркопа, Талыбайкопа, Мюктыколь, Копакуль, Кундыбай, Таринкуль, плотина Двуреченского водохранилища у села Шевченковка, Большевистского сельского округа и другие более мелкие реки.

Климат Житикаринского района резко континентальный, в зимние месяцы минимальная температура воздуха нередко падает до –30 –35°С, в летнее время максимум температур +35 +40°С. Самый холодный месяц январь, самый теплый месяц июль. Зима суровая, лето жаркое, засушливое. Для климата характерна интенсивная ветровая деятельность. Снежный покров сохраняется в течение 5 (пяти) месяцев, ввиду маломощности снежного покрова почва промерзает. Часто наблюдаются сильные ветры, наибольшие скорости приходятся на зимние месяцы, а минимальные на летние.

Метеорологические характеристики и коэффициенты, определяющие условия рассеивания загрязняющих веществ в атмосфере приняты согласно Справке № 28-03-1-03/217 от 11 марта 2022 года, выданной Филиалом Республиканского государственного предприятия на праве хозяйственного ведения "Казгидромет" Министерства энергетики РК по Костанайской области, представлены в таблице 2.

Таблица 1 Метеорологические характеристики

Наименование характеристик	Величина
Коэффициент, зависящий от стратификации атмосферы, А	200
Коэффициент, зависящий от рельефа местности	1,0
Средняя месячная максимальная температура воздуха наиболее жаркого месяца года	+31,4
Средняя месячная максимальная температура воздуха наиболее холодного месяца года	-19,0
Среднегодовая роза ветров, %
С	13
СВ	12
В	5
ЮВ	6
Ю	13
ЮЗ	23
З	15
СЗ	9
Среднегодовая скорость ветра, м/с	3,1
Скорость ветра (по средним многолетним данным) повторяемость превышения составляет 5%	8
Число дней со снежным покровом, дней	141
Продолжительность осадков в виде дождя, час/год	100

Среднегодовые скорости ветра составляют 4,5–5,1 м/с. В холодное время года область находится под влиянием мощного западного отрога сибирского антициклона. В связи с этим, зимой преобладает антициклонный режим погоды с устойчивыми морозами. Весной учащаются вторжения теплых воздушных масс, в летний период территория находится под влиянием теплого континентального воздуха, трансформирующегося из циклона арктических масс, что играет большую роль в образовании осадков. Ночные заморозки прекращаются в конце апреля, а осенью начинаются во второй половине сентября и в начале октября. В холодный период наблюдаются туманы, в среднем 30 дней в году. Средняя продолжительность туманов составляет 4 часа в сутки. Помимо больших колебаний амплитуд сезонных температур, характерно значительное изменение суточных температур. Другой особенностью климата является небольшое количество атмосферных осадков, обилие тепла и света в период вегетации сельскохозяйственных культур, несоответствие между которыми обуславливает засушливость климата. Количество мало интенсивных осадков из года в год подвергается значительным колебаниям. Увлажнение недостаточное и неустойчивое, часты засухи, усугубляемые сильными ветрами и суховеями. Летние осадки, как правило, кратковременны и мало увлажняют почву, чаще носят ливневый характер, обложные дожди бывают редко. Средняя многолетняя сумма осадков составляет 350–385мм, из них большая часть осадков выпадает в теплый период года. В теплое время наблюдаются пыльные бури, в среднем 2 – 6 дней в месяц. Средняя скорость ветра колеблется от 2 до 11 м/с. Ветры преобладающих направлений имеют более высокие скорости. Режим ветра носит материковый характер. Преобладающими являются ветры северо-западного и западного направлений в летний период и юго-западного направления в зимний период.

Экономика Житикаринского района

В Житикаринском районе осуществляется добыча золота, а также расположено крупнейшее в Казахстане месторождение хризотила - асбеста. Первые проявления добычи золота на территории Житикаринского района обратимы к 1910-1911 годам, когда были обнаружены золоторудные месторождения. Начальные работы по их разработке проводились старательскими артелями, а поселок в то время известен был под наименованием "Веселый аул". В 1914 году было учреждено товарищество "Джетыгаринских золотых приисков", выступившее основой для создания треста "Джетыгарзолото". Значимым предприятием того времени являлся ремонтно-механический завод комбината "Джетыгарзолото". В конце 1950 годов деятельность по добыче золота в данном районе была приостановлена, и лишь в 2001 году началось строительство Комаровского рудника с проектной мощностью 500 тысяч тонн золотоносной руды в год. Работы по реализации проекта ведет товарищество с ограниченной ответственностью "Комаровское горное предприятие", а первый слиток Комаровского золота весом 6 киллограмм был произведен в 2003 году.

В послевоенный период вблизи города были открыты залежи хризотила-асбеста. По сей день крупнейшее промышленное предприятие района акционерное общество "Костанайские минералы" осуществляет добычу и разработку асбеста. Предприятие является одним из стабильно работающих крупнейших предприятий горнорудной промышленности Казахстана, хорошо известным и отлично зарекомендовавшим себя на мировом рынке.

Недра района богаты различными полезными ископаемыми. Мечетная геологоразведочная экспедиция установила, что запасы 16,5 миллионов тонн асбеста на Джетыгаринском месторождении имеют промышленное значение, что послужило началом для строительства Джетыгаринского асбестового комбината и нового города, развитие и становление которых неразрывно связано друг с другом. Строительство комбината позволило городу решить ряд проблем, улучшилось медицинское обслуживание, открылись библиотеки, была установлена телефонная связь с другими городами страны, строились дороги. Начиная с января 1963 года, город Джетыгара стал самостоятельной административно-территориальной единицей в Кустанайской области.

Транспортно-экономические связи города Житикара и Житикаринского района осуществляются железнодорожным и автомобильным транспортом. Транспортное развитие и географическое положение города позволяет обеспечить железнодорожные связи внутри Казахстана, между Урало-Сибирским регионом Российской Федерации, Европой, Китаем, государствами Центральной и Средней Азии. Основной внешней транспортной автомобильной артерией Житикаринского района является автомобильная дорога республиканского значения Житикара - Денисовка - Рудный - Костанай.

Таблица 2 Состав района с указанием города, сельских округов и сҰл

Сельский округ/город районного значения	Населенные пункты
Большевистский сельский округ	село Тургеновка, село Шевченковка, село Кусакан, село Хозрет, село Тасыбай
город Житикара	город Житикара
село Забеловка	село Забеловка
село Милютинка	село Милютинка
Муктикольский сельский округ	село Муктиколь, село Волгоградское
село Пригородное	село Пригородное
село Приречное	село Приречное
Степной сельский округ	село Степное, село Аккарга
Тохтаровский сельский округ	село Тохтарово, село Львовка
село Чайковское	село Чайковское
Село Ырсай	село Ырсай

Таблица 3 Численность населения Житикаринского района на 1 октября 2023 года

человек
	Численность на 1 января 2023 года	Общий прирост населения	В том числе		Численность на 1 октября 2023 года	За расчетный период
			естественный прирост	сальдо миграции		темп прироста, в процентах	средняя численность
Житикаринский	42 610	363	56	307	42 247	0,85	42 429
Городское население	35 299	221	35	186	35 078	0,63	35 189
Сельское население	7 311	142	21	-121	7 169	1,94	7 240

На начало 2023 года общая численность населения Житикаринского района составляла 42 610 человек. За расчетный период произошел общий отрицательный прирост населения в размере 363 человека. Этот показатель включает в себя естественный прирост 56 человек и сальдо миграции 307 человек. Таким образом, к 1 октября 2023 года численность населения снизилась до 42 247 человек.

Городское население на начало 2023 года составляет 35 299 человек. За расчетный период произошел отрицательный прирост в размере 221 человек, включающий в себя естественный прирост 35 человек и сальдо миграции 186 человек. На 1 октября 2023 года численность городского населения уменьшилась до 35 078 человек.

Сельское население на начало 2023 года составляет 7 311 человек. За расчетный период произошел отрицательный прирост в размере 142 человека, включая естественный прирост 21 человек и сальдо миграции 121 человек. Таким образом, на 1 октября 2023 года численность сельского населения уменьшилась до 7 169 человек.

Темп прироста населения за расчетный период составляет 0,85% для общего населения, 0,63% для городского населения и 1,94% для сельского населения. Средняя численность населения за расчетный период оценивается в 42 429 человек.

По состоянию на 1 октября 2023 года в городе Житикара имеется полигон для твердых бытовых и промышленных отходов товарищества с ограниченной ответственности "Соцсервис", общая площадь полигона составляет 10,5 гектара, полигон расположен от города Житикара на расстоянии 5 километров. В среднем на полигоне происходит захоронение 67,7 тысяч кубометров отходов в год.

Помимо этого, имеется полигон, принадлежащий товариществу с ограниченной ответственностью "Джетыгарахимчистка", на который осуществляется вывоз твердых бытовых отходов от населения города.

Полигон ТОО "Соцсервис" играет ключевую роль в обеспечении эффективного управления отходами на территории города, влияя на экологическую устойчивость и общественное благосостояние. Полигон представляет собой важный элемент инфраструктуры города, специализированный для минимизации отрицательного воздействия отходов на окружающую среду и обеспечения их безопасной и эффективной обработки.

На территории микрорайонов города установлены контейнеры для раздельного сбора ТБО.

1. АНАЛИЗ ТЕКУЩЕГО СОСТОЯНИЯ УПРАВЛЕНИЯ ОТХОДАМИ

1.1 Общие сведения о системе управления коммунальными отходами в Республике Казахстан

Определение коммунальных отходов, дается в пункте 1 статьи 365 Экологического кодекса Республики Казахстан, где под коммунальными отходами понимаются следующие отходы потребления:

1) смешанные отходы и раздельно собранные отходы домашних хозяйств, включая, помимо прочего, бумагу и картон, стекло, металлы, пластмассы, органические отходы, древесину, текстиль, упаковку, использованные электрическое и электронное оборудование, батареи и аккумуляторы;

2) смешанные отходы и раздельно собранные отходы из других источников, если такие отходы по своему характеру и составу сходны с отходами домашних хозяйств.

Коммунальные отходы не включают отходы производства, сельского хозяйства, лесного хозяйства, рыболовства, септиков и канализационной сети, а также от очистных сооружений, включая осадок сточных вод, вышедшие из эксплуатации транспортные средства или отходы строительства.

К отходам потребления относятся отходы, образующиеся в результате жизнедеятельности человека, полностью или частично утратившие свои потребительские свойства продукты и (или) изделия, их упаковка и иные вещества или их остатки, срок годности либо эксплуатации которых истек независимо от их агрегатного состояния, а также от которых собственник самостоятельно физически избавился либо документально перевел в разряд отходов потребления.

Управление отходами представляет собой действия с отходами по степени их приоритетности с целью минимизации негативного воздействия на окружающую среду и здоровье человека и следует по следующим этапам.

- предотвращение или снижение образования отходов;

- разделение отходов у источников их образования;

- вторичное использование отходов, переработка их в сырье и продукты;

- сжигание с получением энергии;

- обезвреживание или подготовка отходов для захоронения;

- захоронение отходов.

Охват населения сбором и вывозом отходов в настоящее время составляет 70%. В крупных городах охват – 100%. Низкий охват в районах и сельских населенных пунктах

Ежегодно в Казахстане образуется 5-6 миллионов тонн твердых бытовых отходов. В ближайшие годы следует ожидать увеличения объемов образования ТБО за счет увеличения номенклатуры продовольственных и непродовольственных товаров, ассортимента и видов упаковки для них, роста уровня жизни населения.

Твердые бытовые отходы делятся на три категории:

1) вторичное сырье, подлежащее переработке, выделяемое из общего потока;

2) биоразлагаемые отходы, подлежащее компостированию (пищевые отходы);

3) не перерабатываемые отходы (хвосты) в настоящее время либо не могут быть переработаны повторно в продукцию, либо их переработка является высокозатратной. Согласно современной концепции направляются на получение энергии путем сжигания (пиролиз).

Морфологический состав отходов в сельских районах отличается от такового в городской местности. В нем доминируют органические отходы и меньшая доля пластмассы, упаковочных материалов, бумаги и картона. Следует отметить, что в сельских районах органическая часть отходов обычно не размещается на полигоне или свалках. Значительная доля органических отходов скармливается животным или компостируются в домашних условиях. Кроме того, дерево и другие материалы могут сжигаться с целью отопления. Оба этих вида деятельности оказывают влияние на состав и объемы образующихся отходов.

Управление отходами в Казахстане регулируется Экологическим кодексом. В 2013 году Указом Президента Республики Казахстан утверждена Концепция по переходу Республики Казахстан к "зеленой экономике". Одним из ключевых направлений Концепции является повышение эффективности, надежности, экологической и социальной приемлемости сбора, транспортировки, переработки и удаления твердых бытовых отходов (далее ТБО). Целевыми показателями являются доля переработки отходов до 40% к 2030 году и 50% к 2050 году, а охват населения централизованным сбором ТБО к 2030 году должен составить 100%. В целях развития сферы переработки ТБО совершенствована нормативная правовая база. В частности, внесены поправки в Экологический кодекс:

- введены понятия "раздельный сбор коммунальных отходов", "вторичное сырье", установлены требования к ним;

- введены расширенные обязательства производителей (импортеров);

- введен запрет на захоронение на полигонах некоторых видов отходов.

С 2016 года запрещено захоронение на полигонах ртутьсодержащих ламп и приборов, лома металлов, отработанных масел и жидкости, батарей, электронных отходов.

С 1 января 2019 года вступил в силу запрет на захоронение пластмассы, макулатуры, картона и отходов бумаги, стекла.

С 2021 года на строительные и пищевые отходы.

В соответствии с подпунктом 1) пункта 4 статьи 365 Экологического кодекса Республики Казахстан, местные исполнительные органы районов, городов областного значения, городов республиканского значения, столицы реализуют государственную политику в области управления коммунальными отходами посредством:

1) организации разработки программ по управлению коммунальными отходами и обеспечения их выполнения.

Таблица 4 Образование коммунальных отходов и уровень их переработки в Республике Казахстан

№	Наименование показателя	Единица измерения	Период, год
			2018	2019	2020	2021	2022
1	Образование коммунальных отходов	тыс. тонн	3 692,0	3 674,0	3 708,5	4 006,5	3 822,8
2	Индекс образования коммунальных отходов	процент 2010=100	97,6	97,1	98,0	105,9	101,0
3	Переработка и утилизация коммунальных отходов	тыс. тонн	427,1	418,3	760,0	546,3	595,3
5	Доля переработки и утилизации коммунальных отходов	процент	11,6	11,4	20,5	13,6	15,6
6	Интенсивность образования коммунальных отходов на душу населения	кг	202	198	198	211	195

Формировать (рассчитывать) тарифы на сбор ТБО акиматы должны согласно Приказу Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 14 сентября 2021 года № 377 "Об утверждении Методики расчета тарифа для населения на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение твердых бытовых отходов".

Согласно нормам действующего с 2021 года приказа, в расчет тарифа на вывоз ТБО включаются:

1) себестоимость, отражающая фактические и/или нормативные затраты (сумма затрат на выполнение услуг по сбору, транспортировке, сортировке и захоронению ТБО, общеэксплуатационных и внеэксплуатационных расходов);

2) допустимый уровень прибыли, который определяется на уровне не выше ставки рефинансирования Национального Банка Республики Казахстан на дату расчета тарифа.

Решением маслихата Житикаринского района Костанайской области от 30 декабря 2022 года № 248 "Об утверждении тарифов для населения на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение твердых бытовых отходов по Житикаринскому району" в Житикаринском районе утверждены следующие тарифы для населения на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение твердых бытовых отходов:

Таблица 5 Тарифы для населения на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение твердых бытовых отходов по Житикаринскому району

Наименование	Расчетная единица	Тенге (Без НДС)
Домовладения благоустроенные	в месяц с 1-го жителя	402,82
Домовладения неблагоустроенные	в месяц с 1-го жителя	419,60
Годовой тариф на единицу (объем)	1 м3	4028,15

В целом считается, что управление отходами включает все следующие виды деятельности: сбор, перевозку, переработку и удаление отходов, включая последующий уход за объектами по удалению отходов, а также, по мнению некоторых экспертов, деятельность, направленную на сокращение образования отходов.

Одним из важнейших направлений охраны окружающей среды является рациональная организация управления отходами производства и потребления. Важную роль в этом играет экономическое стимулирование внедрения малоотходных и безотходных технологий, переработки отходов в целях их обезвреживания и утилизации.

За 2021 год по Республике количество полигонов ТБО составило 3 007, из них соответствуют экологическим и санитарным нормам 603 (20%).

Таблица 6 Доля полигонов, соответствующих экологическим и санитарно-эпидемиологическим нормам

Область	Количество полигонов ТБО, единиц		Количество соответствующих нормам полигонов, единиц		Доля полигонов соответствующих нормам, %
	2020	2021	2020	2021	2020	2021
Костанайская	266	239	111	139	41,73	58,2

Таблица свидетельствует о том, что значительная часть полигонов в Костанайской области не соответствует установленным нормам по обращению с твердыми бытовыми отходами. Это требует усилий и мер для улучшения системы управления отходами в регионе с целью соответствия экологическим и санитарным стандартам.

Сведения о предприятиях, осуществляющих сбор и переработку отходов.

Таблица 7 Утилизация отходов стеклянной упаковки

№	Наименование	Местоположение	Мощность, тонн в год
1	ТОО АлматыСтекло	Алматинская область, Карасайский район	20 000
2	ТОО Еврокристалл	город Шымкент	12500
3	ТОО QazaqGlassCompany	Алматинская область, Илийская район	20 000 в 2021 году, 25000 в 2022 году

Таблица 7 предоставляет информацию о трех предприятиях в Республике Казахстан, занимающихся утилизацией отходов стеклянной упаковки. Эти предприятия распределены по разным регионам страны и обладают различными мощностями утилизации.

Однако стоит отметить, что количество предприятий, занимающихся утилизацией стеклянной упаковки, представленных в таблице, оказывается невелико в масштабах всей страны. Несмотря на значимость их деятельности, необходимо принимать во внимание обширность территории Казахстана и потенциально значительные объемы стеклоотходов, генерируемых на всей территории страны.

Это представляет вызов в области управления отходами и подчеркивает важность расширения инфраструктуры для утилизации стеклянной упаковки национального масштаба.

Таблица 8 Утилизация отходов пластмассовой упаковки

№	Наименование	Местоположение	Мощность, тонн в год
1	ТОО AstanaRecyclingPlant	город Астана	3300
2	ТОО GreenTechnologyIndustries	Туркестанская область, Ордабасинский район	7 000 тонн в 2021 году; 10 000 тонн в 2022 году
3	ТОО Радуга	Северо-Казахстанская область, город Петропавловск	3200
4	ТОО ГорКомТранс	Карагандинская область, город Караганда	3 000 тонн в 2021 году; 3 578 тонн в 2022 году
5	ТОО "Клининговая компания ЭкоКомфорт"	Карагандинская область, город Караганда	300
6	ТОО Статус-Эверест	Туркестанская область, город Кентау	910 тонн в 2021 году; 2 000 тонн в 2022 году
7	ТОО QazaqRecycling	город Алматы	1200
8	ТОО Производственная компания Дорпласт-инвест	Алматинская область, город Капшагай	900
9	ИП Попов И.А.	Павлодарская область, город Павлодар	800
10	ТОО "GreenParkKokshetau"	Северо-Казахстанская область, город Петропавловск	1680

Таблица 8 демонстрирует разнообразие предприятий, занимающихся утилизацией пластмассовой упаковки в различных регионах Казахстана. Распределение мощностей по городам подчеркивает важность местных инициатив и разностороннего подхода к решению проблемы утилизации отходов.

Таблица 9 Утилизация отходов картонно-бумажной упаковки

№	Наименование	Местоположение	Мощность, тонн в год
1	ТОО KagazyRecycling	город Алматы	55 000 тонн в 2021 году; 60 000 тонн в 2022 году
2	ТОО "NUR KAGAZY"	Алматинская область, Талгарский район	30 000 тонн в 2021 году; 40 000 тонн в 2022 году
3	ТОО "EcoPackAstana"	Акмолинская область, Целиноградский район	2 160 тонн в 2021 году; 5 400 тонн в 2022 году
4	ТОО Картонно-Бумажный Комбинат-2015	Костанайская область, город Лисаковск	550
5	ТОО ЛисБум.KZ	Костанайская область, город Лисаковск	2 000 тонн в 2021 году; 3 000 тонн в 2022 году
6	ТОО Бумпром	Туркестанская область, Енбекшинский район	10 000 тонн в 2021 году; 15 000 тонн в 2022 году
7	ТОО GoldmanAstana	Северо-Казахстанская область, Кызылжарский район	3 600 тонн в 2021 году; 7 200 тонн в 2022 году
8	ТОО Интер Мульти Сервис	город Алматы	26 000 тонн в 2021 году; 40 000 тонн в 2022 году
9	ТОО Завод Гофротара	Павлодарская область, город Павлодар	936
10	ТОО КызылордаКагазы	Кызылординская область, город Кызылорда	312
11	ТОО Актауская бумажная компания	Мангистауская область, Мунайлинский район	200
12	ИП Лайбекова К.Ж.	Туркестанская область, Сарыагашский район	800

Таблица 9 обеспечивает обзор предприятий, занимающихся утилизацией отходов картонно-бумажной упаковки в различных регионах Казахстана. Распределение мощностей по городам показывает, что утилизация данного типа отходов активно развивается, и предприятия стремятся к увеличению своей производственной способности.

Однако, несмотря на положительные тенденции, в некоторых регионах существует потребность в дополнительных усилиях и инвестициях для содействия развитию утилизации отходов картонно-бумажной упаковки. Это позволит дальше укреплять инфраструктуру переработки и создавать более устойчивые системы управления отходами на всей территории Казахстана.

1.2. Оценка текущего состояния управления коммунальными отходами в Житикаринском районе

Согласно официальной статистической информации, публикуемой Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан, на территории Костанайской области деятельность по сбору и вывозу коммунальных отходов осуществляют деятельность 49 хозяйствующих субъектов различных форм собственности. В Житикаринском районе деятельность по сбору и вывозу коммунальных отходов осуществляют 3 (три) субъекта предпринимательства.

На территории Житикаринского района Костанайской области имеются 6 (шесть) полигонов ТБО. Из них три полигона ТБО не соответствуют требованиям законодательства.

Соответствуют требованиям законодательства 3(три) полигона ТБО, которые находятся под управлением ТОО "Соцсервис", ТОО "Джетыгарахимчистка" и ТОО "Шандыколь".

Согласно данным статистики на начало 2023 года на территории города Житикара проживает 34 751 человек.

По состоянию на 1 октября 2023 года в городе Житикара действует 2 (два) объекта размещения коммунальных отходов: ТОО "Соцсервис", ТОО "Джетыгарахимчистка".

Полигон ТОО "Соцсервис"

Назначение: захоронение, утилизация твердых бытовых и других производственных отходов

Юридический адрес: Республика Казахстан, Костанайская область, город Житикара, улица Д.Асанбаева, 5А. В соответствии с актом на право временного возмездного долгосрочного землепользования на территории города Житикара Житикаринского района ТОО "Соцсервис" предоставлен 1 (один) городской полигон с кадастровым номером земельного участка 12-192-008-088 с правом временного возмездного долгосрочного землепользования (аренды) на земельный участок сроком на 48 лет до 04 марта 2063 года.

Год ввода в эксплуатацию: 1963 год.

Площадь полигона: 10,54 гектара, в том числе хозяйственно-бытовая зона - 0,5 гектара и зона складирования – 10,0 гектара.

Мощность полигона: 1189112,3 м3 или 237822,5 тонн.

Объем накопленных отходов: с 1963 года по 4 квартал 2023 года – 167 538,2 тонн.

Таблица 10 Количество абонентов ТОО "Соцсервис"

№	Наименование	Количество абонентов
1	Население	22000
2	Государственные учреждения	40
3	Юридические организации (ТОО, АО, ИП)	374

Захоронение отходов ведется методом надвига, с последующим уплотнением и изоляцией инертным материалом (грунтом, золошлаковыми отходами) в соответствии с Правилами эксплуатации полигонов ТБО. Уплотнение, уложение на рабочей карте ТБО слоями до 0,5 метра, производится тяжелым бульдозером.

Предприятие занимается приемом, сортировкой, временным хранением и захоронением отходов от населения и предприятия по договору. Очистка города Житикара является планово-регулярной, проводится по договорам и графикам, под контролем акимата и органов санэпиднадзора. Организация работ на полигоне определяется технологической схемой эксплуатации, определяющей последовательность выполнения работ, размещения площадей для складирования ТБО.

Контейнеры по городу Житикара

Количество – 196 единиц.

Техническое состояние – нормальное.

Таблица 14 Размещение контейнерных площадок для сбора твердых бытовых отходов ТОО "Соцсервис"

Микрорайон	Участок	Площадь
5в	Участок 5Б	0,0012 гектар
5в	Участок 11Г	0,0012 гектар
5в	Участок 4Б	0,0012 гектар
5в	Участок 13Б	0,0012 гектар
5в	Участок 2Б	0,0012 гектар
5	Участок 9А	0,0012 гектар
5	Участок 4А	0,0012 гектар
11	Участок 6Б	0,0012 гектар
11	Участок 1В	0,0016 гектар
11	Участок 3А	0,0012 гектар
11	Участок 16Б	0,0009 гектар
11	Участок 10А	0,0012 гектар
11	Участок 22А	0,0011 гектар
11	Участок 24А	0,0012 гектар
11	Участок 28Б	0,0012 гектар
7	Участок 25А	0,0012 гектар
7	Участок 5Б	0,0012 гектар
7	Участок 20А	0,0008 гектар
7	Участок 8А	0,0012 гектар
7	Участок 24А	0,0012 гектар
7	Участок 58А	0,0008 гектар
6	Участок 10Б	0,0016 гектар
6	Участок 4А	0,0012 гектар
6	Участок 15А	0,0012 гектар
6	Участок 18А	0,0012 гектар
6	Участок 63Б	0,0012 гектар
6	Участок 24А	0,0008 гектар
6	Участок 22А/1	0,0012 гектар
2	Участок 26А	0,0012 гектар
2	Участок 28А	0,0012 гектар
2	Участок 19Б	0,0012 гектар
2	Участок 14В	0,0009 гектар
2	Участок 9В	0,0012 гектар
4	Участок 17А	0,0012 гектар
4	Участок 22А	0,0012 гектар
4	Участок 35А	0,0012 гектар
4	Участок 3А	0,0012 гектар
4	Участок 31А	0,0012 гектар
4	Участок 26А	0,0012 гектар
4	Участок 15Б	0,0012 гектар
4	Участок 9А	0,0012 гектар

Основное сооружение полигона участок складирования ТБО, занимает до 95% площади полигона (общая площадь 10,0 га). Участок складирования разбит на очереди эксплуатации (рабочие карты). Разбивка участка складирования на карты (очереди) выполняется с учетом рельефа местности.

Таблица 11 Автотранспорт ТОО "Соцсервис"

№		Наименование оборудования	Количество
1	Бульдозер	Т130	1
2	Трактор	МТЗ	1
3	Газон	ГАЗ С41R13	2
4	Мусоровоз	ГАЗ 3309	5
5	Газель	ГАЗ 322171	2

На балансе предприятия имеется 11 единиц транспорта из них: тракторный парк 2 (две) единицы, грузовые автомашины 9 (девять) единиц. Обработка транспорта (мойка) производиться на специальной площадке полигона ТБО, вода после мойки собирается в емкость и используется для полива отходов в жаркий период. Вода для мойки транспорта, берҰтся из скважины не питьевого назначения.

Таблица 12 Реестр соответствия нормативным правовым актам по содержанию полигонов ТБО и управлению коммунальными отходами Полигон ТОО "Соцсервис"

ТРЕБОВАНИЯ НОРМАТИВНО-ПРАВОВЫХ АКТОВ	ОЦЕНКА ИСПОЛНЕНИЯ
Согласно Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к сбору, использованию, применению, обезвреживанию, транспортировке, хранению и захоронению отходов производства и потребления"
Размеры СЗЗ от места хранения отходов (площадка) до территории жилой застройки, объектов производственного и коммунального назначения определяются установленными требованиями приказа исполняющего обязанности Министра здравоохранения Республики Казахстан от 11 января 2022 года № ҚР ДСМ-2 "Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к санитарно-защитным зонам объектов, являющихся объектами воздействия на среду обитания и здоровье человека"	Исполняется
В населенных пунктах (на территории жилищного фонда, организаций, культурно-массовых учреждений, зон отдыха) выделяют специальные площадки для размещения контейнеров для сбора отходов с подъездами для транспорта. Площадку устраивают с твердым покрытием и ограждают с трех сторон на высоту, исключающей возможность распространения (разноса) отходов ветром, но не менее 1,5 метра.	Исполняется
Вывоз ТБО осуществляется своевременно. Сроки хранения отходов в контейнерах при температуре 0оС и ниже не более трех суток, при плюсовой температуре не более суток.	Исполняется
Собственник полигона ТБО, свалки устраивает при выезде с полигона (организованной свалки) дезинфицирующую бетонную ванну для обеззараживания колес мусоровозов. Длину ванны предусматривают не менее 8 метров, ширину 3 метра, глубину 0,3 метра.	Не исполняется
По периметру всей территории полигона ТБО, свалки устраивают легкое ограждение, осушительную траншею глубиной более 2 метра, или земляной вал высотой не более 2 метра.	Исполняется
При обезвреживании отходов потребления, используются печи (инсинераторы) указанные в пункте 40 настоящих Санитарных правил. Не принимается на полигон отходы потребления, для которых разработаны эффективные методы извлечения тяжелых металлов и веществ, радиоактивные отходы, нефтепродукты, подлежащие регенерации.	Не исполняется
Полигон размещают с подветренной стороны от населенных пунктов с учетом ветров преобладающего направления, ниже мест водозаборов хозяйственно-питьевого водоснабжения по течению рек, ниже и за границами зон водозабора открытых водоемов, зимовальных ям, мест массового нереста и нагула рыб.	Исполняется
Места для полигона предусматриваются на отдельных, свободных от застройки, проветриваемых территориях, не затапливаемых ливневыми, талыми и паводковыми водами, которые допускают выполнение инженерных решений, исключающих загрязнение населенных пунктов и зон массового отдыха людей, хозяйственного водоснабжения, минеральных источников, открытых водоемов и подземных вод.	Исполняется
Полигон размещают на участках, где подземные воды залегают на глубине более 20 метров и перекрыты малопроницаемыми породами с коэффициентом фильтрации не более 10 метров в сутки. Основу дна полигона размещают не менее 4 метров от наивысшего основного стояния уровня подземных вод. Дно и стенки устраивают с гидроизоляцией.	Исполняется
Размер и озеленение СЗЗ полигонов ТБО, свалок осуществляется в соответствии с Приказом № ҚР ДСМ-2.	Не исполняется
Не допускается размещать полигон на резервных территориях жилищного строительства, расширения производственных объектов, рекреационных зон, в долинах рек, балках, на участках с проседаниями почвы, в местах развития карстовых процессов, на территории залегания полезных ископаемых, в зоне питания подземных источников питьевой воды.	Исполняется
Наклон территории полигона в направлении населенных мест, производственных объектов, сельскохозяйственных угодий и водотоков не допускается.	Исполняется
Территорию полигона делят на две зоны: зона складирования ТБО и зона размещения хозяйственно-бытовых объектов.	Исполняется
Для персонала полигонов предусматриваются помещения санитарно-бытового обслуживания. Комнату приема пищи как минимум оборудуют бытовым холодильником и раковиной для мытья посуды.	Исполняется
На полигоне обеспечивают контроль состава и учет поступающих отходов, распределения отходов в работающей части полигона, технологического цикла по изоляции отходов.	Исполняется
В зеленой зоне полигона (по периметру) устраивают контрольные скважины для мониторинга влияния ТБО на грунтовые воды, одна из них выше полигона по потоку грунтовых вод, 1-2 скважины ниже полигона.	Не исполняется
В качестве изолирующего материала используют шлаки и (или) отходы производств: известь, мел, соду, гипс, графит, асбоцемент, шифер.	Не исполняется
Для обеззараживания отходов на полигоне используют методы полевого компостирования в буртах, для полигонов, принимающих менее 120000 м3 ТБО в год, применяют траншейную схему складирования ТБО. Траншеи имеют глубину 3-6 метров и ширину по верху 6-12 метров. Траншеи устраивают перпендикулярно направлению господствующих ветров.	Не исполняется
Согласно Правил управления коммунальными отходами
Раздельный сбор коммунальных отходов осуществляется в соответствии с Требованиями к раздельному сбору отходов, в том числе к видам или группам (совокупности видов) отходов, подлежащих обязательному раздельному сбору с учетом технической, экономической и экологической целесообразности, утвержденными приказом исполняющего обязанности Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 2 декабря 2021 года № 482 .	Исполняется
Если коммунальные отходы собираются раздельно, для каждой категории (фракции) отходов определяется своя периодичность вывоза.	Не исполняется
В соответствии с пунктом 4 статьи 368 Кодекса субъекты предпринимательства, осуществляющие деятельность по транспортировке ТБО, при оказании соответствующих услуг соблюдают следующее: 1) использовать специально оборудованные транспортные средства, предназначенные для транспортировки ТБО.	Исполняется
Транспортировка (в том числе вывоз) твердых бытовых отходов должна осуществляться транспортными средствами, соответствующими требованиям настоящего Кодекса.	Исполняется

Полигон ТОО "Джетыгарахимчистка"

Юридический адрес: Костанайская область, город Житикара, улица Ленина, 110. Предприятие расположено на 2 (двух) производственных площадках, расположенных по адресу: Площадка № 1 – Костанайская область, город Житикара, улица Ленина, 110; Площадка № 2 – Костанайская область, город Житикара, район бывшего поселка "Пионерский". Договор об аренде земельного участка № 108 от 1 июля 2013 года. Право временного возмездного землепользования (аренды) на земельный участок до 25 марта 2057 года.

Для обеспечения работы в состав предприятия входят следующие подразделения и участки, являющиеся основными источниками загрязнения атмосферы: Площадка № 1 – Цех химчистки; Площадка № 2 – Полигон ТБО

Назначение захоронение и утилизация отходов ТБО

Площадь полигона 9,84 гектар

Объем накопленных отходов на 2022 год 20 000 тонн.

Разрешение на эмиссии в окружающую среду для объектов I категории. Дата выдачи 13 сентября 2019 года.

Таблица 13 Нормативы размещения отходов потребления полигона ТБО ТОО "Джетыгарахимчистка"

Нормативы размещения отходов потребления на 2021-2028 годы
Образование, т/год	Размещение т/год	Передача сторонним организациям, т/год
35000	5950	29050

Согласно данным с ПНРО объектов управления коммунальными отходами Житикаринского района "Передача сторонним организациям, т/год" является планируемым объемом отходов временного складирования для последующей передачи спецорганизациям.

Полигон ТБО в Житикаре в 2021-2028 годах планирует формирование 35000 тонн отходов в год, из которых 5950 тонн размещается на полигоне, а 29050 тонны передаются сторонним организациям ежегодно.

Таблица 14 Реестр соответствия нормативно правовым актам по содержанию полигонов ТБО и управлению коммунальными отходами Полигон ТОО "Джетыгарахимчистка"

ТРЕБОВАНИЯ НОРМАТИВНО-ПРАВОВЫХ АКТОВ	ОЦЕНКА ИСПОЛНЕНИЯ
Согласно Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к сбору, использованию, применению, обезвреживанию, транспортировке, хранению и захоронению отходов производства и потребления"
Размеры СЗЗ от места хранения отходов (площадка) до территории жилой застройки, объектов производственного и коммунального назначения определяются установленными требованиями приказа исполняющего обязанности Министра здравоохранения Республики Казахстан от 11 января 2022 года № ҚР ДСМ-2 "Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к санитарно-защитным зонам объектов, являющихся объектами воздействия на среду обитания и здоровье человека".	Исполняется
В населенных пунктах (на территории жилищного фонда, организаций, культурно-массовых учреждений, зон отдыха) выделяют специальные площадки для размещения контейнеров для сбора отходов с подъездами для транспорта. Площадку устраивают с твердым покрытием и ограждают с трех сторон на высоту, исключающую возможность распространения (разноса) отходов ветром, но не менее 1,5 метров.	Не исполняется
Вывоз ТБО осуществляется своевременно. Сроки хранения отходов в контейнерах при температуре 0оС и ниже не более трех суток, при плюсовой температуре не более одних суток.	Не исполняется
Собственник полигона ТБО, свалки устраивает при выезде с полигона (организованной свалки) дезинфицирующую бетонную ванну для обеззараживания колес мусоровозов. Длину ванны предусматривают не менее 8 метров, ширину 3 метра, глубину 0,3 метра.	Не исполняется
По периметру всей территории полигона ТБО, свалки устраивают легкое ограждение, осушительную траншею глубиной более 2 метра, или земляной вал высотой не более 2 метра.	Исполняется
При обезвреживании отходов потребления, используются печи (инсинераторы) указанные в пункте 40 настоящих Санитарных правил. Не принимается на полигон отходы потребления, для которых разработаны эффективные методы извлечения тяжелых металлов и веществ, радиоактивные отходы, нефтепродукты, подлежащие регенерации.	Не исполняется
Полигон размещают с подветренной стороны от населенных пунктов с учетом ветров преобладающего направления, ниже мест водозаборов хозяйственно-питьевого водоснабжения по течению рек, ниже и за границами зон водозабора открытых водоемов, зимовальных ям, мест массового нереста и нагула рыб.	Исполняется
Места для полигона предусматриваются на отдельных, свободных от застройки, проветриваемых территориях, не затапливаемых ливневыми, талыми и паводковыми водами, которые допускают выполнение инженерных решений, исключающих загрязнение населенных пунктов и зон массового отдыха людей, хозяйственного водоснабжения, минеральных источников, открытых водоемов и подземных вод.	Исполняется
Полигон размещают на участках, где подземные воды залегают на глубине более 20 метров и перекрыты малопроницаемыми породами с коэффициентом фильтрации не более 10 метров в сутки. Основу дна полигона размещают не менее 4 метров от наивысшего основного стояния уровня подземных вод. Дно и стенки устраивают с гидроизоляцией.	Исполняется
Размер и озеленение СЗЗ полигонов ТБО, свалок осуществляется в соответствии с Приказом № ҚР ДСМ-2.	Не исполняется
Не допускается размещать полигон на резервных территориях жилищного строительства, расширения производственных объектов, рекреационных зон, в долинах рек, балках, на участках с проседаниями почвы, в местах развития карстовых процессов, на территории залегания полезных ископаемых, в зоне питания подземных источников питьевой воды.	Исполняется
Наклон территории полигона в направлении населенных мест, производственных объектов, сельскохозяйственных угодий и водотоков не допускается.	Исполняется
Территорию полигона делят на две зоны: зона складирования ТБО и зона размещения хозяйственно-бытовых объектов.	Не исполняется
Для персонала полигонов предусматриваются помещения санитарно-бытового обслуживания. Комнату приема пищи как минимум оборудуют бытовым холодильником и раковиной для мытья посуды.	Исполняется
На полигоне обеспечивают контроль состава и учет поступающих отходов, распределения отходов в работающей части полигона, технологического цикла по изоляции отходов.	Исполняется
В зеленой зоне полигона (по периметру) устраивают контрольные скважины для мониторинга влияния ТБО на грунтовые воды, одна из них выше полигона по потоку грунтовых вод, 1-2 скважины ниже полигона.	Не исполняется
В качестве изолирующего материала используют шлаки и (или) отходы производств: известь, мел, соду, гипс, графит, асбоцемент, шифер.	Не исполняется
Для обеззараживания отходов на полигоне используют методы полевого компостирования в буртах, для полигонов, принимающих менее 120000 м3 ТБО в год, применяют траншейную схему складирования ТБО. Траншеи имеют глубину 3-6 метров и ширину по верху 6-12 метров. Траншеи устраивают перпендикулярно направлению господствующих ветров.	Не исполняется
Согласно Правил управления коммунальными отходами
Раздельный сбор коммунальных отходов осуществляется в соответствии с Требованиями к раздельному сбору отходов, в том числе к видам или группам (совокупности видов) отходов, подлежащих обязательному раздельному сбору с учетом технической, экономической и экологической целесообразности, утвержденными приказом исполняющего обязанности Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 2 декабря 2021 года № 482.	Не исполняется
Если коммунальные отходы собираются раздельно, для каждой категории (фракции) отходов определяется своя периодичность вывоза.	Не исполняется
В соответствии с пунктом 4 статьи 368 Кодекса субъекты предпринимательства, осуществляющие деятельность по транспортировке ТБО, при оказании соответствующих услуг соблюдают следующее: использовать специально оборудованные транспортные средства, предназначенные для транспортировки ТБО;	Исполняется
Транспортировка (в том числе вывоз) твердых бытовых отходов должна осуществляться транспортными средствами, соответствующими требованиям настоящего Кодекса.	Исполняется

Полигон ТОО "Шандыколь"

Юридический адрес: Костанайская область, Житикаринский район, Милютинскийс.о., с.Милютинка.

Назначение утилизация твердых бытовых отходов

Площадь полигона 3,0 га

Объем накопленных отходов на 2022 год 7 534 тонны.

Полигон ТБО. Расчетный срок эксплуатации полигона 48 лет. Вместимость полигона составляет 21324,7 тонн. Полигон ТБО организован в 2008 году, в 2012 году деятельность полигона была приостановлена. На полигоне ТОО "Шандыколь" с 2012 года размещения и захоронения отходов не производилось.

Полигон ТБО предназначен для складирования твердо бытовых отходов от всех площадок предприятия ТОО "Шандыколь", а также от сторонних предприятий и населения села Милютинка и села Шевченковка, Большевистского сельского округа.

Таблица 15 Нормативы размещения отходов потребления полигона ТБО ТОО "Шандыколь"

Нормативы размещения отходов потребления на 2018-2026 годы
Образование, тонн/год	Размещение тонн/год	Передача сторонним организациям, тонн/год
462,32	383,7256	78,5944

Полигон ТБО в селе Милютинка в 2018-2026 годах планирует формирование 462,32 тонн отходов в год, из которых 383,7256 тонн размещается на полигоне, а 78,5944 тонны передаются сторонним организациям ежегодно.

Таблица 16 Реестр соответствия нормативно правовым актам по содержанию полигонов ТБО и управлению коммунальными отходами Полигон ТОО "Шандыколь".

ТРЕБОВАНИЯ НОРМАТИВНО-ПРАВОВЫХ АКТОВ	ОЦЕНКА ИСПОЛНЕНИЯ
Согласно Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к сбору, использованию, применению, обезвреживанию, транспортировке, хранению и захоронению отходов производства и потребления"
Размеры СЗЗ от места хранения отходов (площадка) до территории жилой застройки, объектов производственного и коммунального назначения определяются установленными требованиями приказа исполняющего обязанности Министра здравоохранения Республики Казахстан от 11 января 2022 года № ҚР ДСМ-2 "Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к санитарно-защитным зонам объектов, являющихся объектами воздействия на среду обитания и здоровье человека."	Исполняется
В населенных пунктах (на территории жилищного фонда, организаций, культурно-массовых учреждений, зон отдыха) выделяют специальные площадки для размещения контейнеров для сбора отходов с подъездами для транспорта. Площадку устраивают с твердым покрытием и ограждают с трех сторон на высоту, исключающую возможность распространения (разноса) отходов ветром, но не менее 1,5 метров.	Не исполняется
Вывоз ТБО осуществляется своевременно. Сроки хранения отходов в контейнерах при температуре 0оС и ниже не более трех суток, при плюсовой температуре не более суток.	Не исполняется
Собственник полигона ТБО, свалки устраивает при выезде с полигона (организованной свалки) дезинфицирующую бетонную ванну для обеззараживания колес мусоровозов. Длину ванны предусматривают не менее 8 метров, ширину 3 метра, глубину 0,3 метра.	Не исполняется
По периметру всей территории полигона ТБО, свалки устраивают легкое ограждение, осушительную траншею глубиной более 2 метров, или земляной вал высотой не более 2 метров.	Не исполняется
При обезвреживании отходов потребления, используются печи (инсинераторы) указанные в пункте 40 настоящих Санитарных правил. Не принимается на полигон отходы потребления, для которых разработаны эффективные методы извлечения тяжелых металлов и веществ, радиоактивные отходы, нефтепродукты, подлежащие регенерации.	Не исполняется
Полигон размещают с подветренной стороны от населенных пунктов с учетом ветров преобладающего направления, ниже мест водозаборов хозяйственно-питьевого водоснабжения по течению рек, ниже и за границами зон водозабора открытых водоемов, зимовальных ям, мест массового нереста и нагула рыб.	Исполняется
Места для полигона предусматриваются на отдельных, свободных от застройки, проветриваемых территориях, не затапливаемых ливневыми, талыми и паводковыми водами, которые допускают выполнение инженерных решений, исключающих загрязнение населенных пунктов и зон массового отдыха людей, хозяйственного водоснабжения, минеральных источников, открытых водоемов и подземных вод.	Исполняется
Полигон размещают на участках, где подземные воды залегают на глубине более 20 метров и перекрыты малопроницаемыми породами с коэффициентом фильтрации не более 10 метров в сутки. Основу дна полигона размещают не менее 4 метров от наивысшего основного стояния уровня подземных вод. Дно и стенки устраивают с гидроизоляцией.	Исполняется
Размер и озеленение СЗЗ полигонов ТБО, свалок осуществляется в соответствии с Приказом № ҚР ДСМ-2.	Не исполняется
Не допускается размещать полигон на резервных территориях жилищного строительства, расширения производственных объектов, рекреационных зон, в долинах рек, балках, на участках с проседаниями почвы, в местах развития карстовых процессов, на территории залегания полезных ископаемых, в зоне питания подземных источников питьевой воды.	Исполняется
Наклон территории полигона в направлении населенных мест, производственных объектов, сельскохозяйственных угодий и водотоков не допускается.	Исполняется
Территорию полигона делят на две зоны: зона складирования ТБО и зона размещения хозяйственно-бытовых объектов.	Не исполняется
Для персонала полигонов предусматриваются помещения санитарно-бытового обслуживания. Комнату приема пищи как минимум оборудуют бытовым холодильником и раковиной для мытья посуды.	Не исполняется
На полигоне обеспечивают контроль состава и учет поступающих отходов, распределения отходов в работающей части полигона, технологического цикла по изоляции отходов.	Исполняется
В зеленой зоне полигона (по периметру) устраивают контрольные скважины для мониторинга влияния ТБО на грунтовые воды, одна из них выше полигона по потоку грунтовых вод, 1-2 скважины ниже полигона.	Не исполняется
В качестве изолирующего материала используют шлаки и (или) отходы производств: известь, мел, соду, гипс, графит, асбоцемент, шифер.	Не исполняется
Для обеззараживания отходов на полигоне используют методы полевого компостирования в буртах, для полигонов, принимающих менее 120000 м3 ТБО в год, применяют траншейную схему складирования ТБО. Траншеи имеют глубину 3-6 метров и ширину по верху 6-12 метров. Траншеи устраивают перпендикулярно направлению господствующих ветров.	Не исполняется
Согласно Правил управления коммунальными отходами
Раздельный сбор коммунальных отходов осуществляется в соответствии с Требованиями к раздельному сбору отходов, в том числе к видам или группам (совокупности видов) отходов, подлежащих обязательному раздельному сбору с учетом технической, экономической и экологической целесообразности, утвержденными приказом исполняющего обязанности Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 2 декабря 2021 года № 482 .	Не исполняется
Если коммунальные отходы собираются раздельно, для каждой категории (фракции) отходов определяется своя периодичность вывоза.	Не исполняется
В соответствии с пунктом 4 статьи 368 Кодекса субъекты предпринимательства, осуществляющие деятельность по транспортировке ТБО, при оказании соответствующих услуг соблюдают следующее: использовать специально оборудованные транспортные средства, предназначенные для транспортировки ТБО.	Не исполняется
Транспортировка (в том числе вывоз) твердых бытовых отходов должна осуществляться транспортными средствами, соответствующими требованиям настоящего Кодекса.	Не исполняется

1.2 Сведения о классификации отходов

Твердые бытовые отходы. По химическому и морфологическому составу твердые бытовые отходы являются отходами жизнедеятельности населения и предприятий, состоящие в основном из пищевых, бумажных и текстильных продуктов. Согласно Методики по расчету выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от полигонов твердых бытовых отходов (приложение № 17 к приказу Министра ООС РК от 18 апреля 2008 года № 100-п) состав твердых бытовых отходов представлен (%): пищевые отходы (35-45); бумага, картон (32-35); дерево (1-2); черный металлолом (3-4); цветной металлолом (0,5-1,5); текстиль (3-5); кости (1-2); стекло (2-3); кожа, резина (0,5-1); камни, штукатурка (0,5-1); пластмасса (3-4); прочее (1-2); отсев менее 15 мм (5-7).

Золошлаковые отходы образуется при сжигании угля в печах и котельных частного сектора и предприятий. Согласно Методики разработки проектов нормативов предельного размещения отходов производства и потребления (приложение № 16 к приказу Министра ООС РК от 18 апреля 2008 года № 100-п) зола имеет следующий состав (%): SiO2 - 61,1; AI2O3 - 6,6; CaO - 4,3; MgO - 2,2; прочие - 5,8.

Золошлаковые отходы подлежат захоронению на полигоне в полном объеме.

Строительный мусор образуется после ремонта помещений. Согласно Методики разработки проектов нормативов предельного размещения отходов производства и потребления (приложение № 16 к приказу Министра ООС РК от 18.04.2008 года № 100-п) в состав отходов входят: остатки цемента - 10%, песок - 30%, бой керамической плитки - 5%, штукатурка - 55%. 2023-2027 годы - строительный мусор, принимаемый на полигон, складируется на площадках временного хранения для последующей передачи в спецорганизации, в целях их последующей утилизации, восстановления или переработки.

Физические характеристики ТБО - нерастворимые, нелетучие, невзрывоопасные, твердые.

Морфологический состав твердых бытовых отходов для временного складирования для последующей передачи спецорганизациям: 2023-2027 годы - 83% пищевые отходы (40%); бумага, картон (32%); стекло (2%); металлолом (5%); пластмасса (4%).

Морфологический состав твердых бытовых отходов для захоронения: 2023-2027 годы 17% - дерево (2%); текстиль (3%); кости (2%); кожа, резина (0,5%); камни, штукатурка (0,5%); прочее (2%); отсев (7%).

1.3. Основные проблемы в сфере управления коммунальными отходами

В Житикаринском районе коммунальные отходы в основном, размещаются на полигонах ТБО, причем полигоны имеют небольшие размеры и поэтому недостаточно эффективны как с экономической, так и с природоохранной стороны.

В районе деятельность по сбору и вывозу коммунальных отходов, осуществляет ТОО "Соцсервис", ИП "Пчелка" (на полигон ТОО "Джетыгарахимчиска"), и ТОО "Шандыколь" (мусоровывозящая компания МВК), при этом располагаемый автопарк в основном состоит из неспециализированных грузовых автомобилей. Значительная часть автопарка старые и сильно изношенные автомашины. Поэтому нередко до 50% автопарка находится в непригодном для эксплуатации состоянии (в ремонте). Современные специализированные мусоровозы с возможностью уплотнения транспортируемых твердых бытовых отходов в автопарке мусоровывозящих компаний отсутствуют. Сбор и вывоз ТБО осуществляется с привлечением 2 (двух) специализированных машин, для погрузки ТБО (погрузчик) и грузовой автомобиль для вывоза ТБО, что в свою очередь существенно увеличивает трудозатраты и повышенный расход энергетических ресурсов. Между тем, перевозка не спрессованных бытовых отходов (с плотностью 200-250 кг/м3) заметно увеличивает транспортные расходы.

Также "слабым местом" являются дороги. В большинстве своем подъездные дороги к местам сбора ТБО отсутствуют, либо они слишком узкие и/или плохого качества, в зимний период их заносит снегом, и они становятся непроезжими.

Ключевые проблемы системы обращения с коммунальными отходами Житикаринского района Костанайской области, выявленные в ходе проведения полевых исследований:

низкий охват населения централизованной системой сбора и вывоза коммунальных отходов в районном центре, по оценочным данным охват населения составляет 64 %;

за пределами районного центра система централизованного сбора и вывоза коммунальных отходов не организована.

Согласно собранных статистических данных общее количество населения города составляет 35 299 тысяч человек, однако только 22 000 тысяч человек обслуживаются полигоном ТОО "Соцсервис".

При том, что согласно пункта 3 статьи 367 Экологического Кодекса Республики Казахстан, физические лица, проживающие в жилых домах, обязаны пользоваться централизованной системой на основании публичных договоров и оплачивать услуги за транспортировку отходов согласно утвержденным местным представительным органом тарифам. Одной из ключевых проблем является нежелание части населения, проживающей в старой части города, заключать договора на оказание услуг по вывозу твердых бытовых отходов. Это отказ может быть связан с недостаточной осведомленностью об экологических и социальных последствиях отсутствия систематической утилизации отходов. Осведомительные кампании и образовательные мероприятия могут быть весьма полезны для изменения мнения этих граждан и поддержки формирования долгосрочных договорных отношений, у мусоровывозящих компаний отсутствуют актуальные сведения о количественном составе жителей дома или квартиры, что существенно затрудняет взимание платы, так как тарифы на сбор, вывоз ТБО утверждаются на 1 человека.

Низкая собираемость и культура оплаты за оказываемые услуги за сбор, вывоз ТБО, отсутствие инструментов воздействия со стороны мусоровывозящих компаний в отношении должников, помимо судебных решений.

Субъекты малого и микро бизнеса, не имеющих на праве собственности контейнерных площадок и контейнеров, не заключают договора с мусоровывозящими компаниями, вразрез положениям пункта 3 статьи 367 Экологического Кодекса Республики Казахстан.

В настоящее время в Казахстане функционирует более 170 предприятий малого и среднего бизнеса по сортировке и переработке ТБО. В частности, на территории Костанайской области перерабатываются лишь картонно-бумажная упаковка, двумя хозяйствующими отходами в городе Лисаковск, что в целом не позволяет говорить об эффективности переработки и утилизации отходов. Удаленность объектов по переработке отдельных фракций ТБО не позволяет субъектам по сбору ТБО осуществлять доставку собранного вторсырья, поскольку значительные транспортные расходы ведут к убыточной деятельности, что также является одной из главных причин инвестиционной непривлекательности сектора.

Низкая инвестиционная привлекательность, как основной сдерживающий фактор развития отрасли, также включает в себя недостаточные законодательные меры государственной поддержки. Очень важный аспект проблемы переработки и утилизации ТБО формирование рынков отходов и рынков изделий из отходов, что является основным ограничителем развития рециклинга.

Развитию системы управления коммунальными отходами препятствует ряд барьеров, такие как финансово-экономические, культурно-информационные.

Проблемы развития сектора обращения с ТБО и предлагаемые меры по их решению представлены в порядке приоритетности. Наиболее существенным барьером является недостаточное финансирование и отсутствие экономических стимулов к его развитию.

Финансово-экономические барьеры обусловлены в первую очередь сложностями обеспечения устойчивого финансирования как гарантии возврата инвестиций. К таким барьерам можно отнести проблемы установления и регулирования тарифов и других платежей, связанных с отходами, а также отсутствие реальных экономических стимулов к развитию переработки.

Сегодня основным источником компенсации затрат на вывоз и утилизацию ТБО являются платежи населения. Причем, совершенно очевидно, что существующие тарифы за обезвреживание бытовых отходов неадекватно низкие, и не способны покрывать даже затраты на захоронение отходов и их вывоз.

Низкие тарифы в системе обращения с отходами, отсутствие каких-либо других дотаций делают не привлекательным участие инвесторов и бизнеса в предпринимательской деятельности отрасли. Данный вопрос является наиболее сложным для местных исполнительных и представительных органов, так как повышение тарифов, прежде всего для населения, рассматривается как социальный вопрос. При столь низком тарифе невозможно создание или увеличение сортировочных мощностей в регионах, а отсутствие сортировочных линий в регионе не позволяет реализовывать вступивший запрет на захоронение отдельных видов ТБО.

Информационные барьеры выражаются в недостаточном осознании значимости качественного обращения с отходами самим обществом, вследствие чего спрос населения на услуги надлежащего качества фактически отсутствует. Реализация мер по эффективному обращению с отходами требует изменения отношений, как со стороны населения, так и со стороны местного исполнительного органа. Необходимо сформировать принципиально иную культуру отношения к отходам, выработать новые нормы и правила поведения.

2. ЦЕЛЬ, ЗАДАЧИ И ЦЕЛЕВЫЕ ПОКАЗАТЕЛИ

Паспорт программы управления коммунальными отходами Житикаринского района Костанайской области

Наименование	Программа управления коммунальными отходами Житикаринского района Костанайской области на 2024 – 2030 годы
Основание для разработки	Концепция по переходу Республики Казахстан к "зеленой экономике", утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 30 мая 2013 года № 577.
	План мероприятий Правительства Республики Казахстан по реализации Концепции по переходу Республики Казахстан к "зеленой экономике" на 2021 – 2030 годы, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 29 июля 2020 года № 479.
Государственный орган, ответственный за разработку	Государственное учреждение "Отдел жилищно-коммунального хозяйства, пассажирского транспорта, автомобильных дорог и жилищной инспекции акиматаЖитикаринского района".
Государственный орган, ответственный за реализацию	Государственное учреждение "Отдел жилищно-коммунального хозяйства, пассажирского транспорта, автомобильных дорог и жилищной инспекции акиматаЖитикаринского района".
Цель Программы	Повышение эффективности, надежности, экологической и социальной приемлемости комплекса услуг по сбору, транспортировке, утилизации, переработке и захоронению твердых бытовых отходов, увеличение доли переработки ТБО, а также обеспечение безопасного захоронения отходов.
Задачи Программы	1. Определение единого оператора по сбору, транспортировке, сортировке и захоронению твердых бытовых отходов.
	2. Организация системы централизованного сбора и транспортировки твердых бытовых отходов. Повсеместное внедрение раздельного сбора отходов у источника образования.
	3. Модернизация существующих и строительство новых полигонов малой мощности твердых бытовых отходов,
	4. отвечающих современным требованиям санитарных правил со сложной инфраструктурой приема, сортировки и захоронения твердых бытовых отходов. Рекультивация стихийных свалок.
	5. Повышение осведомленности и популяризация о системе раздельного сбора отходов.
Сроки и этапы реализации Программы	2024 - 2030 годы
Целевые индикаторы	Для достижения основной целей Программы, планируется реализация следующих целевых индикаторов:
	1. Покрытие населения централизованным сбором, вывозом твердых бытовых отходов – 100 % к 2030 году.
	2. Санитарное хранение мусора – 95 % к 2030 году.
	3. Доля переработанных отходов – 40 % к 2030 году.
Объемы финансирования	Объем финансирование программы на 2024-2030 годы для Житикаринского района будет определено на основе детальных расчетов для каждого полигона. Фактические расчеты включают в себя оценку затрат, основанную на технико-экономическом обосновании (ТЭО) и других аналитических данных. Анализ проводится с учетом индивидуальных особенностей полигонов, обеспечивая оптимальное распределение бюджетных средств. Гибкость программы предусмотрена для адаптации к изменениям в условиях реализации и экономической обстановке.

2.1. Цель программы

Программа управления коммунальными отходами нацелена на многогранные улучшения в области сбора, транспортировки, утилизации и захоронения ТБО. В первую очередь, программа стремится к повышению эффективности системы, внедряя оптимизированные процессы с целью снижения затрат и обеспечения общей эффективности. Дополнительно, акцент делается на обеспечении стабильности и надежности услуг, предоставляемых в рамках управления отходами.

Важным аспектом программы является стремление к экологической и социальной приемлемости. Это включает внедрение экологически чистых технологий и активное вовлечение общественности через образовательные программы и поддержку социальных инициатив в сфере управления отходами. Одной из ключевых задач является увеличение доли переработки ТБО, что достигается развитием инфраструктуры для сортировки и переработки отходов.

Наконец, программа стремится к обеспечению безопасного захоронения отходов. Это включает в себя соблюдение санитарных норм при захоронении и внедрение технологий, направленных на предотвращение загрязнения грунтовых вод. Общими усилиями в рамках программы предпринимаются шаги для создания устойчивой и ответственной системы обращения с коммунальными отходами, учитывая комплекс различных аспектов и интересов общества.

2.1. Задачи программы

Задача 1. Определение единого оператора по сбору, транспортировке, сортировке и захоронению твердых бытовых отходов.

Проведение конкурса ГЧП для выбора частного партнера по сбору, транспортировке, сортировке и захоронению твердых бытовых отходов.

1.1. Установка контейнерных площадок в СНП по годам

Охватываемые села, города	Год установки	Мусорные площадки	Место установления контейнерных площадок
город Житикара	2024-2026	82
село Пригородное	2025	32	Улица Дорожная – 2, улица 40 лет Победы – 2, улица Дачная – 1, улица Бейбітшілик – 1, улица Волынова – 1, улица Плеханова – 1, улица Достоевского – 2, улица 50 лет ВЛКСМ – 1, улица Степная – 1, улица Автомобилистов – 2, улица Энгельса – 1, улица Куйбышева – 1, улица Колесниченко – 1, улица Жданова – 1, улица Баймагамбетова – 1, улица 1 мая – 1, улица Алтынсарина – 1, улица Химиков – 1, улица Титова – 1, улица Мира – 5, улица Джангильдина – 1, улица Орджоникидзе – 2, улица Жақсы – 1.
село Ырсай	2025	8	улица Новая – 1, улица Степная – 1, улица Степная 2 – 1, улица Комсомольская – 1, улица МолодҰжная – 1, улица Парковая – 1, улица Школьная – 1, улица Набережная – 1.
село Забеловка	2026	34	улица Горького – 3, улица Джангильдина – 4, улица Левонабережная – 3, улица Правонабережная – 1, улица Ленина – 3, улица Победы – 2, улица Целинная – 3, улица Комсомольская – 8, улица Первомайская – 2, улица Новостроевская – 3, улица Механизаторская – 1.
село Милютинка	2026	10	улица Рабочая – 2, улица Молодежная – 2, улица Комсомольская – 2, улица Школьная – 2, улица Новая – 2.
село Чайковское	2027	23	улица Пионерская – 2, улица 40 лет Победы – 3, улица Школьная – 4, улица Набережная – 5, улица Мира – 4, улица Октябрьская –1, улица 20 лет Целины –2, улица Клубная – 1, улица Степная – 1.
село Тохтарово, Тохтаровского сельского округа	2027	10	улица Дорожная – 1, улица Лесная – 1, улица НовосҰлов – 1, улица Комсомольская – 2, улица Школьная – 2, улица Набережная – 1, улица Новая – 1, улица Амангельды – 1.
село Львовка, Тохтаровского сельского округа	2027	2	улица Центральная – 2.
село Приречное	2028	11	улица Степная – 1, улица Маковея – 1, улица Жакеева – 1, улица Набережная – 1, улица Пушкина – 1, улица Школьная – 1, улица Клубная – 1, улица Днепропетровская – 1, улица Абая – 1, улица Ленина – 1, улица Минская – 1.
село Тургеновка, Большевистского сельского округа	2028	17	улица Мира – 2, улица Комсомольская – 2, улица Целинная – 2, улица Набережная – 2, улица Спортивная – 1, улица Новая – 1, улица Строительная – 1, улица Байтурсынова – 1, улица ПМК – 1, улица А.Иманова – 1, улица Алтынсарина – 1, улица Абая – 1, улица 1-го Мая – 1.
село Степное, Степного сельского округа	2029	8	Центральная полощадь – 2, Школа – 2, Центральная столовая – 2, Центральный сквер – 2.
село Аккарга, Степного сельского округа	2029	2	улица Ленина – 2.
село Муктиколь, Муктикольского сельского округа	2029	3	улица Ленина – 1, улица Урожайная – 1, улица Торговая - 1.
село Волгоградское, Муктикольского сельского округа	2029	2	улица Советская – 1, улица Украинская – 1.
село Шевченковка, Большевистского сельского округа	2029	5	улица Набережная – 1, улица Советская – 1, улица Молодежная – 1, улица Шевченко – 1, улица Симакова – 1.
село Хозрет, Большевистского сельского округа	2029	4	улица Центральная – 2, отделение Хозрет – 2.
село Кусакан, Большевистского сельского округа	2029	4	улица Центральная – 2, улица Элеваторная – 1, Новостройка – 1.
село Тасыбай, Большевистского сельского округа	2029	1	улица Центральная – 1.
ИТОГО	6	258

Задача 2. Организация системы централизованного сбора и транспортировки твердых бытовых отходов. Повсеместное внедрение раздельного сбора отходов у источника образования.

2.1. Обустройство 263 контейнерных площадок (с учетом 82 площадок в городе Житикара, 328 контейнеров для сухих отходов и 82 для мокрых отходов) в сельских населенных пунктах будет установлено 181 контейнерная площадка (181 контейнер для сухих отходов, 181 контейнер для мокрых отходов), в селе Забеловка 34 площадки, село Пригородное 32 площадки, село Тургеновка 17 площадок, село Чайковское 23 площадки, село Ырсай 8 площадок, село Тохтарово Тохтаровского сельского округа 10 площадок, село Милютинка 10 площадок, село Львовка Тохтаровского сельского округа 2 площадки, село Приречное 11 площадок, село Степное Степного сельского округа 8 площадок, село Аккарга Степного сельского округа 2 площадки, село Муктиколь Муктикольского сельского округа 3 площадки, село Волгоградское Муктикольского сельского округа 2 площадки, село Кусакан Большевистского сельского округа 4 площадки, село Шевченковка Большевистского сельского округа 5 площадок, село Хозрет Большевистского сельского округа 4 площадки, село Тасыбай Большевистского сельского округа 1 площадка.

Согласно приказу Министра здравоохранения Республики Казахстан от 25 декабря 2020 года № ҚР ДСМ-331/2020 "Об утверждении Санитарных правил Санитарно-эпидемиологические требования к сбору, использованию, применению, обезвреживанию, транспортировке, хранению и захоронению отходов производства и потребления", контейнеры для твердых бытовых отходов в населенных пунктах должны быть оборудованы крышками, установлены на площадках с твердым покрытием, ограждены с трех сторон не менее 1,5 метра в высоту, размещены на расстоянии не менее 25 метров от жилых и общественных зданий и подлежат комиссионному утверждению в случае сложной застройки.

2.2. Приобретение транспорта для сбора и вывоза отходов 4 КамАЗа, 2 погрузчика и 1 бульдозер.

Количество мусорных площадок было определено на основе стандартов накопления отходов в селе за трехдневный период. Определение количества транспортных средств проведено на основе данных аналогичных полигонов в стране.

Таблица 17 План управления твердыми бытовыми отходами (ТБО) по сельским районам: распределение полигонов и охватываемых населенных пунктов

Охватываемые села, города	Временные пункты хранения	Объемы образования отходов в год/м3	Расстояние от полигона, км	Мусорные площадки	Место установления контейнерных площадок
город Житикара		42500		82
село Чайковское		1015	26	23	улица Пионерская – 2, улица 40 лет Победы – 3, улица Школьная – 4, улица Набережная – 5, улица Мира – 4, улица Октябрьская –1, улица 20 лет Целины – 2, улица Клубная – 1, улица Степная – 1
село Забеловка		1688,8	18	34	улица Горького – 3, улица Джангильдина – 4, улица Левонабережная – 3, улица Правонабережная – 1, улица Ленина – 3, улица Победы – 2, улица Целинная – 3, улица Комсомольская – 8, улица Первомайская – 2, улица Новостроевская – 3, улица Механизаторская – 1.
село Ырсай		633,8	21,6	8	улица Новая – 1, улица Степная – 1, улица Степная 2 – 1, улица Комсомольская – 1, улица МолодҰжная – 1, улица Парковая – 1, улица Школьная – 1, улица Набережная – 1.
село Пригородное		1623,8	10,3	32	улица Дорожная – 2, улица 40 лет Победы – 2, улица Дачная – 1, улица Бейбітшілик – 1, улица Волынова – 1, улица Плеханова – 1, улица Достоевского – 2, улица 50 лет ВЛКСМ – 1, улица Степная – 1, улица Автомобилистов – 2, улица Энгельса – 1, улица Куйбышева – 1, улица Колесниченко – 1, улица Жданова – 1, улица Баймагамбетова – 1, улица 1 мая – 1, улица Алтынсарина – 1, улица Химиков – 1, улица Титова – 1, улица Мира – 5, улица Джангильдина – 1, улица Орджоникидзе – 2, улица Жақсы – 1.
село Тургеновка Большевистского сельского округа		408,8	11,4	17	улица Мира – 2, улица Комсомольская – 2, улица Целинная – 2, улица Набережная – 2, улица Спортивная – 1, ул. Новая – 1, улица Строительная – 1, улица Байтурсынова – 1, улица ПМК – 1, улица А.Иманова – 1, улица Алтынсарина – 1, улица Абая – 1, улица 1-го Мая – 1.
село Тохтарово Тохтаровского сельского округа		543,8	30	10	улица Дорожная – 1, улица Лесная – 1, улица Новоселова – 1, улица Комсомольская – 2, улица Школьная – 2, улица Набережная – 1, улица Новая – 1, улица Амангельды – 1.
село Львовка Тохтаровского сельского округа	+	72,5	22,5
8	1	48486,5		217
село Кусакан Большевистского сельского округа	+	80		4	улица Центральная – 2, улица Элеваторная – 1, улица Новостройка – 1
село Шевченковка Большевистского сельского округа	+	108,8	46	5	улица Набережная – 1, улица Советская – 1, улица Молодежная – 1, улица Шевченко – 1, улица Симакова – 1
село Хозрет Большевистского сельского округа	+	66,3	22,4	4	улица Центральная – 2, отделение Хозрет – 2.
село Тасыбай Большевистского сельского округа	+	62,5	40	1	улица Центральная – 1
4	4	317,6
село Милютинка	+	940		10	улица Рабочая – 2, улица Молодежная – 2, улица Комсомольская – 2, улица Школьная – 2, улица Новая - 2
село Муктиколь Муктикольского сельского округа	+	250	23,8	3	улица Ленина – 1, улица Урожайная – 1, улица Торговая - 1.
село Волгоградское Муктикольского сельского округа	+	67,5	40	2	улица Советская – 1, улица Украинская – 1
3	3	1257,5
село Степное Степного сельского округа	+	783,8		4	Центральная площадь – 1, Школа – 1, Центральная столовая – 1, Центральный сквер – 1
село Аккарга Степного сельского округа	+	103,8	38	2	улица Ленина – 2
село Приречное	+	512,5	25	11	улица Степная – 1, улица Маковея – 1, улица Жакеева – 1, улица Набережная – 1, улица Пушкина – 1, улица Школьная – 1, улица Клубная – 1, улица Днепропетровская – 1, улица Абая – 1, улица Ленина – 1, улица Минская – 1
3	3	1400,1
ИТОГО	11	51461,7		258

Задача 3. Модернизация существующих полигонов твердых бытовых отходов, отвечающих современным требованиям санитарных правил со сложной инфраструктурой приема, сортировки и захоронения твердых бытовых отходов. Рекультивация стихийных свалок.

3.1. Ликвидация несанкционированных свалок.

Ликвидация стихийных свалок по мере выявления в Житикаринском районе.

Задача 4. Повышение осведомленности и популяризация о системе раздельного сбора отходов.

Информирование широкой общественности играет немаловажную роль в управлении ТБО. Информирование будет включаться в планирование системы управления ТБО на самом раннем этапе.

4.1. Публикации в социальных сетях района и в местных газетах не менее чем 1 раз в квартал;

4.2. Установка информационных стендов в общественных местах, обеспечивающих доступную информацию о выгодах и преимуществах системы раздельного сбора и утилизации отходов;

4.3. Реализация мероприятий по информированию общественности, работы с населением по обращению с отходами, не менее чем 1 раз в квартал:

1) информационные материалы о вторичном использовании материальных ресурсов для распространения в школах, среди широкой общественности;

2) брошюры о домашнем компостировании зеленых, пищевых отходов, отходов животноводства;

3) организация ознакомительных визитов на полигоны для школьников и студентов;

4) конкурсы рисунков, фотографий среди школьников на тему рационального управления коммунальными отходами.

5)

2.1. Целевые показатели программы

Реализация настоящей Программы управления коммунальными отходами рассчитана на исполнение в срок до 2030 года и достижения следующих целевых индикаторов:

1. Определение единого оператора по сбору, транспортировке, сортировке и захоронению твердых бытовых отходов к 2024-2025 году.

2. Покрытие населения Житикаринского района к 2030 году, централизованным сбором и вывозом твердых бытовых отходов на 90 %.

3. Приведение полигонов Житикаринского района в соответствии с санитарными нормами и требованиями к 2030 году – 100%.

4. Доля сортированных коммунальных отходов на месте их образования по Житикаринскому району к 2030 году – 40%.

Таблица 18 Swot-анализ

Сильные стороны	Слабые стороны
1. Данный сектор является изученным в мировой практике – существуют проверенные технологии и решения для его модернизации. 2. Рынок является открытым для потенциальных инвесторов и частных источников финансирования. 3. Имеющийся потенциал использования ТБО в целях развития "зеленой" энергетики. 4. Потенциал использования вторичных ресурсов, получаемых из ТБО.	1. Неразвитая система сбора, в т.ч. раздельного сбора ТБО. 2. Захоронение отходов без предварительной переработки практически на всей территории района. 3. Низкий объем переработки и утилизации отходов по республике. 4. Несоответствие существующих объектов захоронения ТБО требованиям санитарных правил.
Возможности	Угрозы
1. Эффективная система сбора ТБО. 2. Внедрение регионального подхода в системе обращения ТБО. 3. Повышение объем переработки и утилизации отходов. 4. Достижение значительных и экономически эффективных способов сбора, транспортировки и переработки ТБО. 5. Рекультивация свалок на территории республики. 6. Строительство полигонов ТБО, соответствующих мировым стандартам.	1. Возникновение критических экологических ситуаций в зонах с накопленными отходами. 2. Многократное увеличение объемов образуемых отходов. 3. Выбросы в атмосферу от существующих полигонов, оказывающих влияние на изменение климата.

2. ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ, ПУТИ ДОСТИЖЕНИЯ ПОСТАВЛЕННОЙ ЦЕЛИ И СООТВЕТСТВУЮЩИЕ МЕРЫ

3.1. Основные направления, пути достижения поставленной цели и соответствующие меры

Вариант 1: Государственно-частное партнерство

Согласно статье 366 Экологического кодекса Республики Казахстан, кодекса Республики Казахстан, проектирование, строительство, создание, реконструкция, модернизация и эксплуатация инфраструктуры и осуществление деятельности по сбору, транспортировке, сортировке, захоронению твердых бытовых отходов, ликвидации стихийных свалок могут осуществляться путем реализации проектов государственно-частного партнерства в соответствии с законодательством Республики Казахстан в области государственно-частного партнерства.

Использование средств утилизационного платежа для реализации проектов государственно-частного партнерства по управлению твердыми бытовыми отходами применяется с учетом особенностей, предусмотренных нормами Экологического кодекса. При этом такие проекты применяются только для деятельности по управлению твердыми бытовыми отходами, осуществляемой за счет тарифа для населения на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение твердых бытовых отходов.

Проекты ГЧП в сфере управления твердыми бытовыми отходами (ТБО) в настоящее время рассматривают три варианта реализации, и первый из них это сервисный контракт.

Сервисный контракт ГЧП

В соответствии с этим подходом частный партнер вкладывает средства в создание и эксплуатацию объекта ГЧП, а также предоставляет услуги по управлению ТБО. Государственный партнер, в свою очередь, осуществляет мониторинг и контроль за качеством предоставляемых услуг, а также заботится о закрытии потребностей в инфраструктуре.

Строительство и эксплуатация нового объекта ГЧП

В предпринимаемом проекте, направленном на создание и последующую эксплуатацию нового объекта государственно-частного партнерства (ГЧП), роли частного и государственного партнеров разделены с учетом оптимального сотрудничества.

Частный партнер вносит инвестиции в проектирование и строительство нового объекта ГЧП, обеспечивая его современность и эффективность. По завершении строительства, объект передается в государственную собственность, где частный партнер приступает к его эксплуатации. Кроме того, частный партнер оказывает услуги по управлению твердыми бытовыми отходами, обеспечивая тем самым комплексное и качественное решение задач по обработке отходов.

Объект ГЧП остается в собственности государственного предприятия, что обеспечивает государственный контроль и надежность в управлении ключевой инфраструктурой. Государственный партнер осуществляет мониторинг и контроль за качеством предоставляемых частным партнером услуг, гарантируя их соответствие стандартам и ожиданиям. Он также активно заботится о закрытии потребностей в инфраструктуре, обеспечивая надежное и устойчивое функционирование системы управления ТБО.

Согласно 6 пункта статьи 366 Экологического кодекса Республики Казахстан, оператор расширенных обязательств производителей (импортеров) в соответствии с подпунктом 3) пункта 3 настоящей статьи возмещает в рамках проекта государственно-частного партнерства разницу между предельным тарифом и текущим тарифом для населения на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение твердых бытовых отходов.

Для реализации данного пункта предполагается следующая институциональная схема с участием АО "Жасыл даму".

В данной институциональной схеме предполагается проект ГЧП в сфере управления твердыми бытовыми отходами. Согласно пункта 7 статьи 366 Экологического кодекса Республики Казахстан, размер предельного тарифа для каждого проекта государственно-частного партнерства на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение твердых бытовых отходов разрабатывается и утверждается уполномоченным органом в области охраны окружающей среды и отражает фактические и инвестиционные расходы по указанным операциям в соответствующем городе, районе.

Вариант 2 Управление коммунальными отходами на базе коммунального государственного предприятия

При отсутствии частного партнера, выражающего интерес к участию на рынке управления коммунальными отходами в Житикаринском районе, рекомендуется рассмотреть возможность создания коммунального государственного предприятия (КГП) в соответствии с положениями пункта 4 статьи 192 "Основания участия государства в предпринимательской деятельности" Предпринимательского кодекса Республики Казахстан.

Согласно постановлению Правительства Республики Казахстан от 28 декабря 2015 года № 1095 "Об утверждении перечня видов деятельности, осуществляемых государственными предприятиями, юридическими лицами, более пятидесяти процентов акций (долей участия в уставном капитале) которых принадлежат государству и аффилированными с ними лицами" вид деятельности "Сбор неопасных отходов" ОКЭД 38110 допускается осуществлять государственным предприятиям, находящимся в коммунальной собственности.

В целях финансирования инвестиционных вложений образуемого КГП, имеется возможность получения бюджетного кредита на долгосрочной основе, по результатам разработанного финансово-экономического обоснования в соответствии с требованиями Бюджетного кодекса Республики Казахстан и приказа Министра национальной экономики Республики Казахстан от 5 декабря 2014 года № 129 "Об утверждении Правил разработки или корректировки, проведения необходимых экспертиз инвестиционного предложения государственного инвестиционного проекта, а также планирования, рассмотрения, отбора, мониторинга и оценки реализации бюджетных инвестиций и оценки реализации бюджетных инвестиций и определения целесообразности бюджетного кредитования".

Цель данного обоснования это получение бюджетного кредита для обеспечения необходимых финансовых ресурсов, требуемых для создания и эффективного функционирования объектов управления твердыми бытовыми отходами (ТБО). Важно уделять внимание соответствию предложения нормативам и требованиям, установленным соответствующим законодательством, с акцентом на экологическую и санитарную безопасность.

Основным недостатком бюджетного кредита является невозможность для коммунального государственного предприятия (КГП) участвовать в компенсации затрат между предельным и фактическим тарифами, как это предусмотрено пунктом 6 статьи 366 Экологического кодекса Республики Казахстан.

Согласно данному положению, оператор расширенных обязательств, производителей (импортеров) обязуется возмещать разницу между предельным и текущим тарифами для населения в рамках проекта государственно-частного партнерства. Учитывая, что коммунальное государственное предприятие (КГП) не может выступать в роли частного партнера, возможности для компенсации данных затрат ограничены.

3.2. Пути достижения поставленной цели и соответствующие меры

В рамках реализации программы предусмотрены два основных варианта административного управления, описанных в главе 3. Первый вариант предполагает участие частного партнера на рынке ТБО, а второй создание коммунального государственного предприятия с единственным участником в лице местного исполнительного органа (МИО) для участия на местном рынке ТБО.

В рамках программы управления коммунальными отходами в Житикаринском районе предусмотрены мероприятия ликвидации стихийных свалок, а также управлению коммунальными отходами. Действия нацелены на снижение негативного воздействия человеческой деятельности на окружающую среду и обеспечение устойчивого развития региона.

Планируется оснащать мусорными площадками город Житикара, село Забеловка, село Пригородное, село Чайковское, село Ырсай, село Милютинка, село Тохтарово Тохтаровского сельского округа, село Львовка Тохтаровского сельского округа, село Приречное, село Тургеновка Большевистского сельского округа, село Степное Степного сельского округа, село Аккарга Степного сельского округа, село Муктиколь Муктикольского сельского округа, село Волгоградское Муктикольского сельского округа, село Кусакан Большевистского сельского округа, село Шевченковка Большевистского сельского округа, село Хозрет Большевистского сельского округа, село Тасыбай Большевистского сельского округа.

В целом, реализация этих мероприятий содействует улучшению экологической обстановки, обеспечивает устойчивость в управлении коммунальными отходами и способствует созданию благоприятной среды для жизни и развития местного населения.

2. НЕОБХОДИМЫЕ РЕСУРСЫ

Объем финансирование программы на 2024-2030 годы для Житикаринского района будет определено на основе детальных расчетов для каждого полигона. Фактические расчеты включают в себя оценку затрат, основанную на технико-экономическом обосновании (ТЭО) и других аналитических данных. Анализ проводится с учетом индивидуальных особенностей полигонов, обеспечивая оптимальное распределение бюджетных средств. Гибкость программы предусмотрена для адаптации к изменениям в условиях реализации и экономической обстановке.

Таблица 19 Предполагаемые расходы местного бюджета

№ п/п	Мероприятия	Сроки исполнения							Предполагаемые расходы (тыс. тенге)
		2024	2025	2026	2027	2028	2029	2030
1.	Определение участников рынка ТБО	15 000							15 000
2.	Обустройство контейнерных площадок города Житикара	65 000	31 700	33 300					130 000
	Обустройство контейнерных площадок в селах		18 400	20 240	16 100	12 880	13 340		80 960
3.	Ликвидация стихийных свалок		5 000	5 000	5 000	5 000	5 000	5 000	30 000
4.	Публикации в социальных сетях района и в местных газетах	200	220	240	260	280	300	320	1 820
5.	Установка информационных стендов	750	800	850	900	950	1000	1050	6 300
6.	Реализация мероприятий по информированию общественности, работы с населением	200	220	240	260	280	300	320	1 820
ИТОГО		81 150	56 340	59 870	22 520	19 390	19 940	6 690	265 900

Основные затраты на внедрение программы управления коммунальными отходами в Житикаринском районе будут возлагаться на частного партнера ГЧП или КГП, остальные расходы, отраженные в таблице 23, покрываются за счет местного бюджета.

Для бесперебойного функционирования Программы по управлению коммунальными отходами по Житикаринскому району необходимо обустройство 263 контейнерных площадок (с учетом 82 площадки в городе Житикара 328 контейнеров для сухих отходов и 82 контейнера для мокрых отходов) в сельских населенных пунктах будет установлено 181 контейнерная площадка (181 контейнер для сухих отходов, 181 контейнер для мокрых отходов).

В 2024 году планируется установка контейнерных площадок в городе Житикара 41 площадка на сумму 65 000 тысяч тенге.

В 2025 году планируется установка контейнерных площадок в городе Житикара 20 площадок, в селе Пригородное 32 площадки, в селе Ырсай 8 площадок на сумму 50 100 тысяч тенге.

В 2026 году планируется установка контейнерных площадок в городе Житикара 21 площадка, в селе Забеловка 34 площадки, в селе Милютинка 10 площадок на сумму 53 540 тысяч тенге.

В 2027 году планируется установка контейнерных площадок в селе Чайковское 23 площадки, в селе Тохтарово Тохтаровского сельского округа 10 площадок, в селе Львовка Тохтаровского сельского округа 2 площадки на сумму 16 100 тысяч тенге.

В 2028 году планируется установка контейнерных площадок в селе Приречное 11 площадок, в селе Тургеновка Большевистского сельского округа 17 площадок на сумму 12 880 тысяч тенге.

В 2029 году планируется установка контейнерных площадок в селе Степное Степного сельского округа 8 площадок, в селе Аккарга Степного сельского округа 2 площадки, в селе Муктиколь Муктикольского сельского округа 3 площадки, в селе Волгоградское Муктикольского сельского округа 2 площадки, в селе Шевченковка Большевистского сельского округа 5 площадок, в селе Хозрет Большевистского сельского округа 4 площадки, в селе Кусакан Большевистского сельского округа 4 площадки, в селе Тасыбай Большевистского сельского округа 1 площадка на сумму 13 340 тысяч тенге.

3. ПЛАН МЕРОПРИЯТИЙ ПО РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ

План мероприятий по реализации Программы управления коммунальными отходами Житикаринского района Костанайской области на 2024 – 2030 годы

№ п/п

Мероприятия

Ответственные за исполнение

Сроки исполнения/Форма завершения

Предполагаемые расходы (тыс. тенге)

Источники финансирования

2024

2025

2026

2027

2028

2029

2030

Задача 1. Определение единого оператора по сбору, транспортировке, сортировке и захоронению твердых бытовых отходов

1.

Определение участников рынка ТБО

МИО

Договор ГЧП/ Создание КГП и разработка ФЭО

15 000

Местный бюджет

Задача 2. Организация системы централизованного сбора и транспортировки твердых бытовых отходов. Повсеместное внедрение раздельного сбора отходов у источника образования. Создание временных пунктов хранения отходов

1.

Обустройство контейнерных площадок

МИО

Житикара - 41

Житикара – 20 село Пригородное – 32, село Ырсай – 8

Житикара – 21, село Забеловка – 34, село Милютинка - 10

село Чайковское – 23, село Тохтарово Тохтаровского сельского округа – 10, село Львовка Тохтаровского сельского округа – 2

Приречное – 11, село Тургеновка Большевистского сельского округа - 17

село Степное Степного сельского округа – 8, село Аккарга Степного сельского округа – 2, село Муктиколь Муктикольского сельского округа – 3, село Волгоградское Муктикольского сельского округа – 2, село Кусакан Большевистского сельского округа – 4, село Шевченковка Большевистского сельского округа – 5, село Хозрет Большевистского сельского округа – 4, село Тасыбай Большевистского сельского округа – 1

210 690

Местный бюджет

2.

Контейнеры для сбора ТБО

Частный партнер/ КГП

Житикара - 205

Житикара – 100, село Пригородное – 64, село Ырсай – 16

Житикара - 105 село Забеловка – 68, село Милютинка - 20

село Чайковское – 46, село Тохтарово Тохтаровского сельского округа – 20, село Львовка Тохтаровского сельского округа – 4

село Приречное – 22, село Тургеновка Большевистского сельского округа - 34

село Степное Степного сельского округа – 16, село Аккарга Степного сельского округа – 4, село Муктиколь Муктикольского сельского округа – 6, село Волгоградское Муктикольского сельского округа - 4, село Кусакан Большевистского сельского округа – 8, село Шевченковка Большевистского сельского округа – 10, село Хозрет Большевистского сельского округа – 8, село Тасыбай Большевистского сельского округа – 2

По результатам конкурса ГЧП/ФЭО

Частный партнер/ КГП

3.

Приобретение специального автотранспорта

Частный партнер/ КГП

КамАЗ - 2

бульдозер - 1, погрузчик - 2

КамАЗ - 2

По результатам конкурса ГЧП/ФЭО

Частный партнер/ КГП

4.

Мероприятия по полигонам

Закрытие ТОО "Дала" Муктикольский сельский округ

Закрытие ТОО "Кунар Жер" село Чайковское

Закрытие ТОО "Приречное-Агро" село Приречное

Задача 3. Модернизация существующих и строительство новых полигонов малой мощности твердых бытовых отходов, отвечающих современным требованиям санитарных правил со сложной инфраструктурой приема, сортировки и захоронения твердых бытовых отходов. Рекультивация стихийных свалок.

1.

Модернизация полигонов

Частный партнер/ КГП

Полигон ТБО, Житикара

По результатам конкурса ГЧП/ФЭО

Частный партнер/ КГП

2.

Ликвидация стихийных свалок

МИО

Ликвидация стихийных свалок по мере выявления

Ликвидация стихийных свалок по мере выявления

Ликвидация стихийных свалок по мере выявления

Ликвидация стихийных свалок по мере выявления

Ликвидация стихийных свалок по мере выявления

Ликвидация стихийных свалок по мере выявления

30 000

Местный бюджет

Задача 4. Повышение осведомленности и популяризация о системе раздельного сбора отходов.

1.

Публикации в социальных сетях района и в местных газетах

1 раз в квартал

1 раз в квартал

1 раз в квартал

1 раз в квартал

1 раз в квартал

1 раз в квартал

1 раз в квартал

1 820

Местный бюджет

200

220

240

260

280

300

320

2.

Установка информационных стендов

5

5

5

5

5

5

5

6 300

Местный бюджет

750

800

850

900

950

1000

1050

3.

Реализация мероприятий по информированию общественности, работы с населением

1 раз в квартал

1 раз в квартал

1 раз в квартал

1 раз в квартал

1 раз в квартал

1 раз в квартал

1 раз в квартал

1 820

Местный бюджет

200

220

240

260

280

300

320

Жітіқара ауданы бойынша коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі 2024-2030 жылдарға арналған бағдарламаны бекіту туралы

Қостанай облысы Жітіқара ауданы мәслихатының 2024 жылғы 29 ақпандағы № 128 шешімі

Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 365-бабы 3-тармағының 1) тармақшасына сәйкес Жітіқара аудандық мәслихаты ШЕШІМ ҚАБЫЛДАДЫ:

1. Жітіқара ауданы бойынша коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі 2024-2030 жылдарға арналған бағдарлама осы шешімнің қосымшасына сәйкес бекітілсін.

2. Осы шешім алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Жітіқара аудандық мәслихатының төрағасы

Н. Уразалинов

	Мәслихаттың
	2024 жылғы 29 ақпандағы
	№ 128 шешіміне
	қосымша

Жітіқара ауданы бойынша коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі 2024-2030 жылдарға арналған БАҒДАРЛАМА

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1. КОММУНАЛДЫҚ ҚАЛДЫҚТАРДЫ БАСҚАРУДЫҢ АҒЫМДАҒЫ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ.

1.1. Қазақстан Республикасындағы коммуналдық қалдықтарды басқару жүйесі туралы жалпы мәліметтер.

1.2. Жітіқара ауданындағы коммуналдық қалдықтарды басқарудың ағымдағы жай-күйін бағалау.

1.3. Қалдықтардың жіктелуі туралы мәліметтер.

1.4. Коммуналдық қалдықтарды басқару саласындағы негізгі проблемалар.

2. МАҚСАТ, МІНДЕТТЕР ЖӘНЕ НЫСАНАЛЫ КӨРСЕТКІШТЕР.

2.1. Бағдарламаның мақсаты

2.2. Бағдарламаның міндеттері

2.3. Бағдарламаның нысаналы көрсеткіштері.

3. НЕГІЗГІ БАҒЫТТАР, МАҚСАТҚА ЖЕТУ ЖОЛДАРЫ.

3.1. Негізгі бағыттар, қойылған мақсатқа жету жолдары және тиісті шаралар

3.2. Қойылған мақсатқа жету жолдары және тиісті шаралар

4. ҚАЖЕТТІ РЕСУРСТАР.

5. БАҒДАРЛАМАНЫ ІСКЕ АСЫРУ ЖӨНІНДЕГІ ІС-ШАРАЛАР ЖОСПАРЫ.

КІРІСПЕ

Географиялық орналасуы және климаты

Жітіқара ауданы Қостанай облысындағы әкімшілік-аумақтық бірлік болып табылады, ол облыс орталығынан, Қостанай қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 217 шақырым жерде орналасқан. Ауданның әкімшілік орталығы Қостанай облысының оңтүстік-батысында орналасқан Жітіқара ауданының Жітіқара қаласы болып табылады. Солтүстігінде Жітіқара ауданы Денисов ауданымен, шығысында Қамысты ауданымен шектеседі. Оңтүстіктегі шекара Ресей Федерациясының Орынбор облысының Адамов және Светлин аудандары арасында, ал Батыста Ресейдің Челябі облысының Бредин ауданымен өтеді.

Ауданның жалпы ауданы 7 311,99 шаршы шақырымды құрайды.

Жітіқара ауданында ұзындығы 120 шақырымға жуық Тобыл өзені және оның Желқуар, Шортанды, Берсуат және Синташты салалары бастау алады. Сонымен қатар, Хозрет ауылының аумағында Берсуат өзеніне құятын Қарасу өзені аз қашықтықта ағып өтеді. Үлкенкөп, Шөптікөл, Қарамола, Еркібай, Шағыркөп, Талыбайкөп, Мүктікөл, Қаракөл, Құндыбай, Тереңкөл көлдері, Шевченковка ауылының жанындағы Двуречен су қоймасының бөгеті, Большевик ауылдық округі және басқа да ұсақ өзендер бар.

Жітіқара ауданының климаты күрт континенталды, қыс айларында ауаның ең төменгі температурасы -30 -35°С дейін төмендейді, жазда ең жоғары температура +35 + 40°С. Ең суық ай қаңтар, ең жылы ай шілде. Қысы қатал, жазы ыстық, құрғақ. Климат қарқынды жел белсенділігімен сипатталады. Қар жамылғысы 5 (бес) ай бойы сақталады, қар жамылғысының қуаты аз болғандықтан, топырақ қатып қалады. Қатты желдер жиі байқалады, ең жоғары жылдамдық қыс айларында, ал ең төменгі жылдамдық жаз айларында болады.

ҚР Энергетика министрлігінің "Қазгидромет" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнының Қостанай облысы бойынша филиалы берген 2022 жылғы 11 наурыздағы № 28-03-1-03/217 анықтамасына сәйкес атмосферадағы ластаушы заттардың таралу жағдайларын айқындайтын метеорологиялық сипаттамалар мен коэффициенттер 2-кестеде келтірілген.

1-кесте Метеорологиялық сипаттамалары

Сипаттамалардың атауы	Шамасы
Атмосфераның стратификациясына тәуелді коэффициент, А Рельефке байланысты коэффициент	200
	1,0
Жылдың ең ыстық айының орташа айлық максималды ауа температурасы	+31,4
Жылдың ең суық айының орташа айлық максималды ауа температурасы	-19,0
Желдің орташа жылдық раушаны, %
С	13
СВ	12
В	5
ЮВ	6
Ю	13
ЮЗ	23
З	15
СЗ	9
Желдің орташа жылдық жылдамдығы, м/с	3,1
Желдің жылдамдығы (орташа көпжылдық мәліметтер бойынша), оның асып кету жиілігі 5% құрайды	8
Қар жамылғысы бар күндер саны, күндер Жаңбыр түріндегі жауын-шашынның ұзақтығы, сағат/жыл	141
	100

Желдің орташа жылдық жылдамдығы 4,5–5,1 м/с құрайды. Суық мезгілде бұл аймаққа Сібір антициклонының қуатты батыс сілемі әсер етеді. Осыған байланысты қыста тұрақты аязбен антициклонды ауа-райы режимі басым болады. Көктемде жылы ауа массаларының шабуылдары жиілейді, жазда аумаққа жауын-шашынның пайда болуында үлкен рөл атқаратын арктикалық массалар циклонынан өзгеретін жылы континентальды ауа әсер етеді. Түнгі аяз сәуір айының соңында тоқтайды, ал күзде қыркүйектің екінші жартысында және қазан айының басында басталады. Суық мезгілде тұман байқалады, жылына орта есеппен 30 күн. Тұманның орташа ұзақтығы тәулігіне 4 сағатты құрайды. Маусымдық температура амплитудасының үлкен ауытқуларынан басқа, күнделікті температураның айтарлықтай өзгеруі тән. Климаттың тағы бір ерекшелігі - жауын-шашынның аз мөлшері, дақылдардың вегетациялық кезеңінде жылу мен жарықтың көптігі, олардың арасындағы сәйкессіздік климаттың құрғақтығын тудырады. Жауын-шашынның аз мөлшері жылдан жылға айтарлықтай ауытқуларға ұшырайды. Ылғалдандыру жеткіліксіз және тұрақсыз, құрғақшылық жиі кездеседі, қатты жел мен құрғақ жел күшейеді. Жазғы жауын-шашын, әдетте, қысқа мерзімді және топырақты аз ылғалдандырады, көбінесе жаңбыр жауады, жаңбыр сирек жауады. Жауын-шашынның орташа жылдық мөлшері 350-385 мм құрайды, оның ішінде жауын-шашынның көп бөлігі жылы мезгілде түседі. Жылы мезгілде шаңды дауылдар байқалады, айына орта есеппен 2-6 күн. Желдің орташа жылдамдығы 2-ден 11 м/с-қа дейін. Жел режимі материктік сипатта болады. Жаз мезгілінде солтүстік-батыс және батыс бағыттағы желдер, ал қыста оңтүстік-батыс бағыттағы желдер басым.

Жітіқара ауданының экономикасы

Жітіқара ауданында алтын өндіру жүзеге асырылуда, сондай-ақ Қазақстандағы ең ірі хризотил-асбест кен орны орналасқан. Жітіқара ауданының аумағында алтын өндірудің алғашқы көріністері алтын кен орындары табылған 1910-1911 жылдарға қайтымды. Оларды игеру бойынша алғашқы жұмыстарды ізденуші артельдер жүргізді, ал ауыл сол кезде "Көңілді ауыл" деген атпен танымал болды. 1914 жылы "Жетіқара алтын кеніштері" серіктестігі құрылды, ол "Джетыгарзолото" трестін құруға негіз болды. Сол кездегі маңызды кәсіпорын "Джетыгарзолото" комбинатының жөндеу-механикалық зауыты болды. 1950 жылдардың аяғында осы ауданда алтын өндіру қызметі тоқтатылды, тек 2001 жылы жобалық қуаттылығы жылына 500 мың тонна алтын кендері бар Комаров кенішінің құрылысы басталды. Жобаны іске асыру бойынша жұмыстарды "Комаров тау-кен кәсіпорны" жауапкершілігі шектеулі серіктестігі жүргізуде, ал салмағы 6 килограмм Комаров алтынының алғашқы құймасы 2003 жылы өндірілді.

Соғыстан кейінгі кезеңде қала маңында хризотил-асбест кен орындары ашылды. Бүгінгі күнге дейін ауданның ірі өнеркәсіптік кәсіпорны "Қостанай минералдары" акционерлік қоғамы асбест өндіруді және игеруді жүзеге асыруда. Кәсіпорын Қазақстанның тау-кен өнеркәсібінің тұрақты жұмыс істейтін ірі кәсіпорындарының бірі болып табылады, ол әлемдік нарықта жақсы танымал және өзін жақсы танытқан.

Ауданның жер қойнауы әртүрлі пайдалы қазбаларға бай. Мешіт геологиялық барлау экспедициясы Жетіқара кен орнындағы 16,5 миллион тонна асбест қорының өнеркәсіптік маңызы бар екенін анықтады, бұл Жетіқара асбест комбинаты мен дамуы мен қалыптасуы бір-бірімен тығыз байланысты жаңа қала құрылысының бастамасы болды. Комбинаттың құрылысы қалаға бірқатар мәселелерді шешуге мүмкіндік берді, медициналық көмек жақсарды, кітапханалар ашылды, еліміздің басқа қалаларымен телефон байланысы орнатылды, жолдар салынды. 1963 жылдың қаңтарынан бастап Жетіқара қаласы Қостанай облысындағы дербес әкімшілік-аумақтық бірлікке айналды.

Жітіқара қаласы мен Жітіқара ауданының көлік-экономикалық байланыстары теміржол және автомобиль көлігімен жүзеге асырылады. Қаланың көліктік дамуы мен географиялық жағдайы Қазақстан ішінде, Ресей Федерациясының Орал-Сібір өңірі, Еуропа, Қытай, Орталық және Орта Азия мемлекеттері арасындағы теміржол байланыстарын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Жітіқара ауданының негізгі сыртқы көлік автомобиль артериясы республикалық маңызы бар Жітіқара - Денисовка - Рудный - Қостанай автомобиль жолы болып табылады.

2-кесте Қала, ауылдық округтер мен ауылдар көрсетілген ауданның құрамы

Ауылдық округ/аудандық маңызы бар қала	Елді мекендер
Большевик ауылдық округі	Тургеневка ауылы, Шевченковка ауылы, Құсақан ауылы, Хозрет ауылы, Тасыбай ауылы
Жітіқара қаласы	Жітіқара қаласы
Забелов ауылы	Забелов ауылы
Милютинка ауылы	Милютинка ауылы
Мүктікөл ауылдық округі	Мүктікөл ауылы, Волгоград ауылы
Пригородное ауылы	Пригородное ауылы
Приречное ауылы	Приречное ауылы
Степной ауылдық округі	Степной ауылы, Аққарға ауылы
Тоқтаров ауылдық округі	Тоқтаров ауылы, Львовка ауылы
Чайковское ауылы	Чайковское ауылы
Ырсай ауылы	Ырсай ауылы

3-кесте 2023 жылғы 1 қазанға Жітіқара ауданының халық саны

адам
	2023 жылғы 1 қаңтардағы саны	Халықтың жалпы өсімі	Сонымен қатар		2023 жылғы 1 қазандағы саны	Есептік кезең үшін
			табиғи өсу	көші-қон сальдосы		өсу қарқыны, пайызбен	орташа саны
Жітіқара	42 610	363	56	307	42 247	0,85	42 429
Қала халқы	35 299	221	35	186	35 078	0,63	35 189
Ауыл халқы	7 311	142	21	-121	7 169	1,94	7 240

2023 жылдың басында Жітіқара ауданының жалпы халық саны 42 610 адамды құрады. Есептік кезеңде халықтың жалпы теріс өсімі 363 адам болды. Бұл көрсеткіш 56 адамның табиғи өсуін және 307 адамның көші-қон сальдосын қамтиды. Осылайша, 2023 жылдың 1 қазанына қарай халық саны 42 247-ге дейін төмендеді.

2023 жылдың басында қала халқы 35 299 адамды құрайды. Есептік кезеңде 221 адам мөлшерінде теріс өсім болды, оған 35 адамның табиғи өсімі және 186 адамның көші-қон сальдосы кірді. 2023 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша қала халқының саны 35 078 адамға дейін азайды.

2023 жылдың басында ауыл халқы 7 311 адамды құрайды. Есептік кезеңде 142 адам мөлшерінде теріс өсім болды, оның ішінде 21 адам табиғи өсім және 121 адам көші-қон сальдосы. Осылайша, 2023 жылғы 1 қазанда ауыл халқының саны 7169 адамға дейін азайды.

Есептік кезеңдегі халық өсімінің қарқыны жалпы халық үшін 0,85%, қала халқы үшін 0,63% және ауыл халқы үшін 1,94% құрайды. Есептік кезеңде халықтың орташа саны 42 429 адамға бағаланады.

2023 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша Жітіқара қаласында "Соцсервис" жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің қатты тұрмыстық және өнеркәсіптік қалдықтарға арналған полигоны бар, полигонның жалпы ауданы 10,5 гектарды құрайды, полигон Жітіқара қаласынан 5 километр қашықтықта орналасқан. Полигонда жылына орта есеппен 67,7 мың текше метр қалдықтар көміледі.

Бұдан басқа, "Джетыгарахимчистка" жауапкершілігі шектеулі серіктестігіне тиесілі полигон бар, оған қала тұрғындарынан қатты тұрмыстық қалдықтарды шығару жүзеге асырылады.

"Соцсервис" ЖШС полигоны экологиялық тұрақтылық пен қоғамдық әл-ауқатқа әсер ете отырып, қала аумағында қалдықтарды тиімді басқаруды қамтамасыз етуде шешуші рөл атқарады. Полигон қалдықтардың қоршаған ортаға теріс әсерін азайтуға және оларды қауіпсіз және тиімді өңдеуді қамтамасыз етуге мамандандырылған қала инфрақұрылымының маңызды элементі болып табылады.

Қаланың шағын аудандарының аумағында ҚТҚ бөлек жинауға арналған контейнерлер орнатылды.

1. ҚАЛДЫҚТАРДЫ БАСҚАРУДЫҢ АҒЫМДАҒЫ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ

1.1 Қазақстан Республикасындағы коммуналдық қалдықтарды басқару жүйесі туралы жалпы мәліметтер

Коммуналдық қалдықтарды айқындау Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 365-бабының 1-тармағында беріледі, онда коммуналдық қалдықтар деп мынадай тұтыну қалдықтары түсініледі:

1) аралас қалдықтар және үй шаруашылығының бөлек жиналған қалдықтары, соның ішінде, бірақ олармен шектелмей, қағаз және картон, шыны, металдар, пластмасса, органикалық қалдықтар, ағаш, тоқыма, орау, пайдаланылған электр және электронды жабдықтар, батареялар мен аккумуляторлар;

2) аралас қалдықтар және басқа көздерден бөлек жиналған қалдықтар, егер мұндай қалдықтар табиғаты мен құрамы жағынан үй шаруашылығының қалдықтарына ұқсас болса.

Коммуналдық қалдықтарға өндіріс, ауыл шаруашылығы, орман шаруашылығы, балық шаруашылығы, септиктер мен кәріз желілерінің қалдықтары, сондай-ақ ағынды сулардың шөгінділерін, пайдаланудан шыққан көлік құралдарын немесе құрылыс қалдықтарын қоса алғанда, тазарту құрылыстарының қалдықтары кірмейді.

Тұтыну қалдықтарына адамның тіршілік әрекеті нәтижесінде пайда болатын, өзінің тұтыну қасиеттерін толық немесе ішінара жоғалтқан өнімдер және (немесе) бұйымдар, олардың қаптамасы және өзге де заттар немесе олардың қалдықтары жатады, олардың жарамдылық не пайдалану мерзімі олардың агрегаттық жай-күйіне қарамастан аяқталған, сондай-ақ меншік иесі физикалық тұрғыдан өз бетінше құтылған не құжатпен разрядқа ауыстырған қалдықтар жатады тұтыну қалдықтары.

Қалдықтарды басқару қоршаған ортаға және адам денсаулығына теріс әсерді азайту мақсатында қалдықтармен олардың басымдылық дәрежесі бойынша іс-қимылдарды білдіреді және келесі кезеңдерді ұстанады.

- қалдықтардың пайда болуын болдырмау немесе азайту;

- қалдықтарды олардың пайда болу көздерінен бөлу;

- қалдықтарды қайта пайдалану, оларды шикізат пен өнімдерге қайта өңдеу;

- энергия алу арқылы жану;

- қалдықтарды залалсыздандыру немесе көму үшін дайындау;

- қалдықтарды көму.

Қазіргі уақытта халықты қалдықтарды жинау және әкетумен қамту 70%-ды құрайды. Ірі қалаларда қамту - 100%.

Аудандарда және ауылдық елді мекендерде төмен қамту.

Қазақстанда жыл сайын 5-6 миллион тонна қатты тұрмыстық қалдықтар түзіледі. Алдағы жылдары азық-түлік және азық-түлік емес тауарлар номенклатурасын, олар үшін қаптаманың ассортименті мен түрлерін ұлғайту, халықтың өмір сүру деңгейінің өсуі есебінен ҚТҚ түзілу көлемінің ұлғаюын күту керек.

Қатты тұрмыстық қалдықтар үш санатқа бөлінеді:

1) қайта өңделетін, жалпы ағыннан бөлінетін қайталама шикізат;

2) компостталатын биологиялық ыдырайтын қалдықтар (тамақ қалдықтары);

3) қайта өңделмейтін қалдықтарды (қалдықтарды) қазіргі уақытта өнімге қайта өңдеуге болмайды немесе қайта өңдеу жоғары шығынды болып табылады. Қазіргі тұжырымдамаға сәйкес олар энергияны жағу арқылы алуға бағытталған (пиролиз).

Ауылдық жерлердегі қалдықтардың морфологиялық құрамы қалалық жерлерден ерекшеленеді. Онда органикалық қалдықтар және пластмассаның, орауыш материалдардың, қағаздың және картонның аз үлесі басым. Айта кету керек, ауылдық жерлерде қалдықтардың органикалық бөлігі әдетте полигонға немесе полигондарға орналастырылмайды. Органикалық қалдықтардың едәуір бөлігі жануарларға беріледі немесе үйде компост жасалады. Сонымен қатар, ағашты және басқа материалдарды жылыту мақсатында жағуға болады. Бұл екі қызмет те пайда болған қалдықтардың құрамы мен көлеміне әсер етеді.

Қазақстандағы қалдықтарды басқару Экологиялық кодекспен реттеледі. 2013 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен Қазақстан Республикасының "жасыл экономикаға" көшуі жөніндегі тұжырымдама бекітілді. Тұжырымдаманың негізгі бағыттарының бірі қатты тұрмыстық қалдықтарды (бұдан әрі - ҚТҚ) жинаудың, тасымалдаудың, өңдеудің және жоюдың тиімділігін, сенімділігін, экологиялық және әлеуметтік қолайлылығын арттыру болып табылады. 2030 жылға қарай қалдықтарды қайта өңдеу үлесі 40%-ға дейін және 2050 жылға қарай 50%-ға дейін нысаналы көрсеткіштер болып табылады, ал 2030 жылға қарай халықты ҚТҚ орталықтандырылған жинаумен қамту 100%- ды құрауы тиіс. ҚТҚ өңдеу саласын дамыту мақсатында нормативтік құқықтық база жетілдірілді. Атап айтқанда, Экологиялық кодекске түзетулер енгізілді:

- "коммуналдық қалдықтарды бөлек жинау", "қайталама шикізат" ұғымдары енгізілді, оларға қойылатын талаптар белгіленді;

- өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері енгізілді;

- полигондарда қалдықтардың кейбір түрлерін көмуге тыйым салынды.

2016 жылдан бастап полигондарда құрамында сынап бар шамдар мен аспаптарды, металл сынықтарын, пайдаланылған майлар мен сұйықтықтарды, батареяларды, электрондық қалдықтарды көмуге тыйым салынады.

2019 жылдың 1 қаңтарынан бастап пластмасса, макулатура, картон және қағаз, шыны қалдықтарын, 2021 жылдан бастап құрылыс және тамақ қалдықтарын көмуге тыйым салу күшіне енді.

Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 365-бабы 4-тармағының 1) тармақшасына сәйкес аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдары коммуналдық қалдықтарды басқару саласындағы мемлекеттік саясатты:

1) коммуналдық қалдықтарды басқару және олардың орындалуын қамтамасыз ету жөніндегі бағдарламаларды әзірлеуді ұйымдастыру.

4-кесте Қазақстан Республикасында коммуналдық қалдықтардың түзілуі және оларды қайта өңдеу деңгейі

№	Көрсеткіштің атауы	Өлшем бірлігі	Кезең, жыл
			2018	2019	2020	2021	2022
1	Коммуналдық қалдықтардың түзілуі	мың тонна	3 692,0	3 674,0	3 708,5	4 006,5	3 822,8
2	Коммуналдық қалдықтардың пайда болу индексі	пайыз 2010=100	97,6	97,1	98,0	105,9	101,0
3	Коммуналдық қалдықтарды қайта өңдеу және кәдеге жарату	мың тонна	427,1	418,3	760,0	546,3	595,3
5	Коммуналдық қалдықтарды қайта өңдеу және кәдеге жарату үлесі	пайыз	11,6	11,4	20,5	13,6	15,6
6	Жан басына шаққандағы коммуналдық қалдықтардың пайда болу қарқындылығы	кг	202	198	198	211	195

Әкімдіктер "Қатты тұрмыстық қалдықтарды жинауға, тасымалдауға, сұрыптауға және көмуге халық үшін тарифті есептеу әдістемесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Экология, Геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 14 қыркүйектегі № 377 бұйрығына сәйкес ҚТҚ жинауға арналған тарифтерді қалыптастыруға (есептеуге) тиіс.

2021 жылдан бастап қолданылып жүрген бұйрықтың нормаларына сәйкес ҚТҚ шығару тарифінің есебіне:

1) нақты және/немесе нормативтік шығындарды көрсететін өзіндік құн (ҚТҚ жинау, тасымалдау, сұрыптау және көму жөніндегі қызметтерді орындауға арналған шығындардың, жалпы пайдалану және пайдаланудан тыс шығыстардың сомасы);

2) тарифті есептеу күніне Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қайта қаржыландыру мөлшерлемесінен жоғары емес деңгейде айқындалатын пайданың жол берілетін деңгейі.

Қостанай облысы Жітіқара аудандық мәслихатының 2022 жылғы 30 желтоқсандағы № 248 "Жітіқара ауданы бойынша қатты тұрмыстық қалдықтарды жинауға, тасымалдауға, сұрыптауға және көмуге халық үшін тарифтерді бекіту туралы" шешімімен Жітіқара ауданында қатты тұрмыстық қалдықтарды жинауға, тасымалдауға, сұрыптауға және көмуге халық үшін мынадай тарифтер бекітілді:

5-кесте Жітіқара ауданы бойынша қатты тұрмыстық қалдықтарды жинауға, тасымалдауға, сұрыптауға және көмуге арналған халық үшін тарифтер

Атауы	Есеп бірлігі	Теңге (ҚҚС-сыз)
Абаттандырылған үй иелері	1 тұрғыннан айына	402,82
Абаттандырылмаған үй иелері	1 тұрғыннан айына	419,60
Бірлікке жылдық тариф (көлемі)	1 м3	4028,15

Жалпы алғанда, қалдықтарды басқару барлық келесі әрекеттерді қамтиды деп саналады: қалдықтарды жинау, тасымалдау, қайта өңдеу және жою, соның ішінде қалдықтарды жою объектілеріне кейінгі күтім, сондай-ақ кейбір сарапшылардың пікірінше, қалдықтардың пайда болуын азайтуға бағытталған іс-шаралар.

Қоршаған ортаны қорғаудың маңызды бағыттарының бірі өндіріс және тұтыну қалдықтарын басқаруды ұтымды ұйымдастыру болып табылады. Бұл ретте қалдықтары аз және қалдықсыз технологияларды енгізуді, оларды залалсыздандыру және кәдеге жарату мақсатында қалдықтарды қайта өңдеуді экономикалық ынталандыру маңызды рөл атқарады.

2021 жылы республика бойынша ҚТҚ полигондарының саны 3 007 құрады, оның ішінде Экологиялық және санитарлық нормаларға 603 (20%) сәйкес келеді.

6-кесте Экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық нормаларға сәйкес келетін полигондардың үлесі

Облыс	ҚТҚ полигондарының саны, бірлік		Нормаларға сәйкес келетін полигондар саны, бірлік		Нормаларға сәйкес полигондардың үлесі, %
	2020	2021	2020	2021	2020	2021
Қостанай	266	239	111	139	41,73	58,2

Кесте Қостанай облысындағы полигондардың едәуір бөлігі қатты тұрмыстық қалдықтармен жұмыс істеу жөніндегі белгіленген нормаларға сәйкес келмейтінін көрсетеді. Бұл экологиялық және санитарлық стандарттарға сай болу үшін аймақтағы қалдықтарды басқару жүйесін жақсарту үшін күш пен шараларды қажет етеді.

Қалдықтарды жинауды және қайта өңдеуді жүзеге асыратын кәсіпорындар туралы мәліметтер.

7-кесте Шыны қаптаманың қалдықтарын кәдеге жарату

№	Атауы	Орналасқан жері	Қуаты, жылына тонна
1	АлматыСтекло ЖШС	Алматы облысы, Қарасай ауданы	20 000
2	Еврокристалл ЖШС	Шымкент қаласы	12500
3	QazaqGlassCompany ЖШС	Алматы облысы, Іле ауданы	2021 жылы 20 000, 2022 жылы 25 000

7-кесте шыны қаптаманың қалдықтарын кәдеге жаратумен айналысатын Қазақстан Республикасындағы үш кәсіпорын туралы ақпарат береді. Бұл кәсіпорындар елдің әр түрлі аймақтарына таратылады және әртүрлі қайта өңдеу қуаттарына ие.

Дегенмен, кестеде көрсетілген шыны қаптаманы қайта өңдеумен айналысатын кәсіпорындардың саны бүкіл ел бойынша аз екенін атап өткен жөн. Олардың қызметінің маңыздылығына қарамастан, Қазақстан аумағының кеңдігін және бүкіл ел аумағында өндірілетін шыны қалдықтарының ықтимал елеулі көлемін назарға алу қажет.

Бұл қалдықтарды басқару саласындағы қиындықты білдіреді және ұлттық масштабтағы шыны қаптаманы кәдеге жарату үшін инфрақұрылымды кеңейтудің маңыздылығын көрсетеді.

8-кесте Пластикалық қаптаманың қалдықтарын кәдеге жарату

№	Атауы	Орналасқан жері	Қуаты, жылына тонна
1	AstanaRecyclingPlant ЖШС	Астана қаласы	3300
2	GreenTechnologyIndustries ЖШС	Түркістан облысы, Ордабасы ауданы	7 000 тонна 2021 жылы; 10 000 тонна 2022 жылы
3	Радуга ЖШС	Солтүстік-Қазақстан облысы, Петропавл қаласы	3200
4	ГорКомТранс ЖШС	Қарағанды облысы, Қарағанды қаласы	3 000 тонна 2021 жылы; 3 578 тонна 2022 жылы
5	"Клининговая компания ЭкоКомфорт" ЖШС	Қарағанды облысы, Қарағанды қаласы	300
6	Статус-Эверест ЖШС	Түркістан облысы, Кентау қаласы	910 тонна 2021 жылы; 2 000 тонна 2022 жылы
7	QazaqRecycling ЖШС	Алматы қаласы	1200
8	Дорпласт-инвест өндірістік компаниясы ЖШС	Алматы облысы, Қапшағай қаласы	900
9	Попов И.А. ЖК	Павлодар облысы, Павлодар қаласы	800
10	"GreenParkKokshetau" ЖШС	Солтүстік-Қазақстан облысы, Петропавл қаласы	1680

8-кесте Қазақстанның түрлі өңірлерінде пластмасса қаптамасын кәдеге жаратумен айналысатын кәсіпорындардың алуан түрлілігін көрсетеді. Қалалар бойынша қуаттарды бөлу жергілікті бастамалардың маңыздылығын және қалдықтарды жою мәселесін шешуге жан-жақты көзқарасты көрсетеді.

9-кесте Картон-қағаз қаптамасының қалдықтарын кәдеге жарату

№	Атауы	Орналасқан жері	Қуаты, жылына тонна
1	KagazyRecycling ЖШС	Алматы қаласы	55 000 тонна 2021 жылы; 60 000 тонна 2022 жылы
2	"NUR KAGAZY" ЖШС	Алматы облысы, Талғар ауданы	30 000 тонна 2021 жылы; 40 000 тонна 2022 жылы
3	"EcoPackAstana" ЖШС	Ақмола облысы, Целиноград ауданы	2 160 тонна 2021 жылы; 5 400 тонна 2022 жылы
4	Картон-қағаз комбинаты-2015 ЖШС	Қостанай облысы, Лисаков қаласы	550
5	ЛисБум.KZ ЖШС	Қостанай облысы, Лисаков қаласы	2 000 тонна 2021 жылы; 3 000 тонна 2022 жылы
6	Бумпром ЖШС	Түркістан облысы, Еңбекші ауданы	10 000 тонна 2021 жылы; 15 000 тонна 2022 жылы
7	GoldmanAstana ЖШС	Солтүстік Қазақстан облысы, Қызылжар ауданы	3 600 тонна 2021 жылы; 7 200 тонна 2022 жылы
8	Интер Мульти Сервис ЖШС	Алматы қаласы	26 000 тонна 2021 жылы; 40 000 тонна 2022 жылы
9	Завод Гофротара ЖШС	Павлодар облысы, Павлодар қаласы	936
10	ҚызылордаҚағазы ЖШС	Қызылорда облысы, Қызылорда қаласы	312
11	Ақтау қағаз компаниясы ЖШС	Маңғыстау облысы, Мұнайлы ауданы	200
12	Лайбекова К.Ж. ЖК	Түркістан облысы, Сарыағаш ауданы	800

9-кесте Қазақстанның түрлі өңірлерінде картон-қағаз қаптамасының қалдықтарын кәдеге жаратумен айналысатын кәсіпорындарға шолуды қамтамасыз етеді. Қалалар бойынша қуаттарды бөлу қалдықтардың осы түрін кәдеге жарату белсенді дамып келе жатқанын және кәсіпорындар өздерінің өндірістік қабілетін арттыруға ұмтылатындығын көрсетеді.

Алайда, оң тенденцияларға қарамастан, кейбір аймақтарда картон-қағаз қаптамасының қалдықтарын жоюға ықпал ету үшін қосымша күш пен инвестиция қажет. Бұл қайта өңдеу инфрақұрылымын одан әрі нығайтуға және Қазақстанның барлық аумағында қалдықтарды басқарудың неғұрлым орнықты жүйелерін құруға мүмкіндік береді.

1.2. Жітіқара ауданында коммуналдық қалдықтарды басқарудың ағымдағы жай-күйін бағалау

Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің ұлттық статистика бюросы жариялайтын ресми статистикалық ақпаратқа сәйкес Қостанай облысының аумағында коммуналдық қалдықтарды жинау және әкету жөніндегі қызметті әртүрлі меншік нысанындағы 49 шаруашылық жүргізуші субъектінің қызметі жүзеге асырады. Жітіқара ауданында коммуналдық қалдықтарды жинау және шығару жөніндегі қызметті 3 (үш) кәсіпкерлік субъектісі жүзеге асырады.

Қостанай облысы Жітіқара ауданының аумағында 6 (алты) ҚТҚ полигоны бар. Оның ішінде ҚТҚ үш полигоны заң талаптарына сәйкес келмейді.

"Соцсервис" ЖШС, "Джетыгарахимчистка" ЖШС және "Шаңдыкөл" ЖШС басқаруындағы ҚТҚ 3 (үш) полигонының заңнама талаптарына сәйкес келеді.

Статистика деректеріне сәйкес 2023 жылдың басында Жітіқара қаласының аумағында 34 751 адам тұрады.

2023 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша Жітіқара қаласында коммуналдық қалдықтарды орналастырудың 2 (екі) объектісі жұмыс істейді – "Соцсервис" ЖШС, "Джетыгарахимчистка" ЖШС.

"Соцсервис" ЖШС полигоны

Мақсаты: қатты тұрмыстық және басқа да өндірістік қалдықтарды көму, кәдеге жарату

Заңды мекенжайы: Қазақстан Республикасы, Қостанай облысы, Жітіқара қаласы, Д. Асанбаев көшесі, 5А. Жітіқара ауданы Жітіқара қаласының аумағында уақытша өтеулі ұзақ мерзімді жер пайдалану құқығына арналған актіге сәйкес "Соцсервис" ЖШС жер учаскесінің кадастрлық нөмірі 12-192-008-088, уақытша өтеулі ұзақ мерзімді жер пайдалану құқығымен 1 (бір) қалалық полигон берілді (жалдау) жер учаскесіне 2063 жылғы 04 наурызға дейін 48 жыл мерзімге.

Пайдалануға берілген жылы: 1963 жыл.

Полигонның ауданы: 10,54 гектар, оның ішінде шаруашылық-тұрмыстық аймақ - 0,5 гектар және қойма аймағы - 10,0 гектар.

Полигонның қуаты: 1189112,3 м3 немесе 237822,5 тонна.

Жинақталған қалдықтардың көлемі: 1963 жылдан бастап 2023 жылдың 4 тоқсанына дейін - 167 538,2 тонна.

10-кесте "Соцсервис" ЖШС абоненттерінің саны

№	Атауы	Абоненттер саны
1	Халық	22000
2	Мемлекеттік мекемелер	40
3	Заң ұйымдары (ЖШС, АҚ, ЖК)	374

Қалдықтарды көму ҚТҚ полигондарын пайдалану қағидаларына сәйкес кейіннен инертті материалмен (топырақпен, күл-қож қалдықтарымен) нығыздай және оқшаулай отырып, жылжыту әдісімен жүргізіледі. Тығыздау, ҚТҚ жұмыс картасына 0,5 м дейінгі қабаттармен төсеу ауыр бульдозермен жүргізіледі.

Кәсіпорын қабылдаумен, сұрыптаумен, уақытша сақтаумен және шарт бойынша халық пен кәсіпорыннан қалдықтарды көму арқылы жүзеге асырылады. Жітіқара қаласын тазарту жоспарлы-тұрақты болып табылады, шарттар мен кестелер бойынша, әкімдік пен санэпидқадағалау органдарының бақылауымен жүргізіледі. Полигондағы жұмыстарды ұйымдастыру жұмыстардың орындалу ретін, ҚТҚ сақтауға арналған алаңдарды орналастыруды айқындайтын пайдаланудың технологиялық схемасымен айқындалады.

Жітіқара қаласы бойынша контейнерлер

Саны - 196 бірлік.

Техникалық жағдайы - қалыпты.

14-кесте "Соцсервис" ЖШС қатты тұрмыстық қалдықтарды жинауға арналған контейнерлік алаңдарды орналастыру

Шағын аудан	Учаске	Алаңы
5в	5Б учаскесі	0,0012 гектар
5в	11Г учаскесі	0,0012 гектар
5в	4Б учаскесі	0,0012 гектар
5в	13Б учаскесі	0,0012 гектар
5в	2Б учаскесі	0,0012 гектар
5	9А учаскесі	0,0012 гектар
5	4А учаскесі	0,0012 гектар
11	6Б учаскесі	0,0012 гектар
11	1В учаскесі	0,0016 гектар
11	3А учаскесі	0,0012 гектар
11	16Б учаскесі	0,0009 гектар
11	10А учаскесі	0,0012 гектар
11	22А учаскесі	0,0011 гектар
11	24А учаскесі	0,0012 гектар
11	28Б учаскесі	0,0012 гектар
7	25А учаскесі	0,0012 гектар
7	5Б учаскесі	0,0012 гектар
7	20А учаскесі	0,0008 гектар
7	8А учаскесі	0,0012 гектар
7	24А учаскесі	0,0012 гектар
7	58А учаскесі	0,0008 гектар
6	10Б учаскесі	0,0016 гектар
6	4А учаскесі	0,0012 гектар
6	15А учаскесі	0,0012 гектар
6	18А учаскесі	0,0012 гектар
6	63Б учаскесі	0,0012 гектар
6	24А учаскесі	0,0008 гектар
6	22А/1 учаскесі	0,0012 гектар
2	26А учаскесі	0,0012 гектар
2	28А учаскесі	0,0012 гектар
2	19Б учаскесі	0,0012 гектар
2	14В учаскесі	0,0009 гектар
2	9В учаскесі	0,0012 гектар
4	17А учаскесі	0,0012 гектар
4	22А учаскесі	0,0012 гектар
4	35А учаскесі	0,0012 гектар
4	3А учаскесі	0,0012 гектар
4	31А учаскесі	0,0012 гектар
4	26А учаскесі	0,0012 гектар
4	15Б учаскесі	0,0012 гектар
4	9А учаскесі	0,0012 гектар

Полигонның негізгі құрылысы - ҚТҚ сақтау учаскесі, полигон алаңының 95%-на дейін алады (ауданы - 10,0 га). Қойма учаскесі пайдалану кезегіне бөлінген (жұмыс карталары). Қойма учаскесін картаға (кезекке) бөлу жер бедерін ескере отырып орындалады.

11-кесте "Соцсервис" ЖШС балансында келесі автокөлік бар:

№		Жабдықтың атауы	Саны
1	Бульдозер	Т130	1
2	Трактор	МТЗ	1
3	Газон	ГАЗ С41R13	2
4	Қоқыс таситын көлік	ГАЗ 3309	5
5	Газель	ГАЗ 322171	2

Кәсіпорынның балансында 11 көлік бірлігі бар (трактор паркі - 2 (екі) бірлік, жүк автомашиналары - 9 (тоғыз) бірлік. Көлікті өңдеу (жуу) ҚТҚ полигонының арнайы алаңында жүргізіледі, жуғаннан кейін су ыдысқа жиналады және ыстық кезеңде қалдықтарды суару үшін пайдаланылады. Көлікті жууға арналған су ішуге арналмаған ұңғымадан алынады.

12-кесте ҚТҚ полигондарын ұстау және коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі нормативтік құқықтық актілерге сәйкестік тізілімі "Соцсервис" ЖШС полигоны.

НОРМАТИВТІК-ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕРДІҢ ТАЛАПТАРЫ	ОРЫНДАЛУЫН БАҒАЛАУ
"Өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинауға, пайдалануға, қолдануға, залалсыздандыруға, тасымалдауға, сақтауға және көмуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына сәйкес
Қалдықтарды сақтау орнынан (алаң) тұрғын үй құрылысы аумағына, өндірістік және коммуналдық мақсаттағы объектілерге дейінгі СҚА мөлшері Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2022 жылғы 11 қаңтардағы № ҚР ДСМ-2 "Тіршілік ету ортасы мен адам денсаулығына әсер ету объектілері болып табылатын объектілердің санитариялық-қорғау аймақтарына қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы бұйрығының белгіленген талаптарымен айқындалады	Орындалады
Елді мекендерде (тұрғын үй қорының, ұйымдардың, мәдени-бұқаралық мекемелердің, демалыс аймақтарының аумағында) көлік үшін кіреберістері бар қалдықтарды жинауға арналған контейнерлерді орналастыру үшін арнайы алаңдар бөлінеді. Алаң қатты жабынмен орналастырылады және қалдықтардың желмен таралу (таралу) мүмкіндігін болдырмайтын, бірақ кемінде 1,5 м биіктікке үш жағынан қоршалады.	Орындалады
ҚТҚ шығару уақтылы жүзеге асырылады. Қалдықтарды контейнерлерде 0о С және одан төмен температурада сақтау мерзімі – үш тәуліктен аспайды, оң температурада – бір тәуліктен аспайды.	Орындалады
ҚТҚ полигонының, полигондардың меншік иесі полигоннан (ұйымдасқан полигоннан) шыққан кезде қоқыс таситын көліктердің дөңгелектерін зарарсыздандыру үшін дезинфекциялық бетон ваннасын ұйымдастырады. Ваннаның ұзындығы кемінде 8 м, ені 3 м, тереңдігі 0,3 м.	Орындалмайды
ҚТҚ полигонының бүкіл аумағының периметрі бойынша полигондар жеңіл қоршау, тереңдігі 2 м-ден асатын құрғату траншеясы немесе биіктігі 2 м-ден аспайтын жер білігі орнатылады.	Орындалады
Тұтыну қалдықтарын залалсыздандыру кезінде осы Санитариялық қағидалардың 40-тармағында көрсетілген пештер (инсинераторлар) пайдаланылады. Полигонға ауыр металдар мен заттарды алудың тиімді әдістері, радиоактивті қалдықтар, регенерациялауға жататын мұнай өнімдері әзірленген тұтыну қалдықтары қабылданбайды.	Орындалмайды
Полигон басым бағыттағы желдерді ескере отырып, елді мекендердің жел жағында, өзендердің ағысы бойынша шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау су жинау орындарынан төмен, ашық су айдындарын, қыстайтын шұңқырларды, жаппай уылдырық шашу және балық аулау орындарын су жинау аймақтарынан төмен және шет жағына қарай орналастырылады.	Орындалады
Полигонға арналған орындар елді мекендер мен адамдардың жаппай демалатын аймақтарының, шаруашылық сумен жабдықтаудың, минералдық көздердің, ашық су айдындарының және жер асты суларының ластануын болдырмайтын инженерлік шешімдерді орындауға мүмкіндік беретін нөсер, еріген және тасқын сулармен су баспайтын, құрылыс салудан бос, желдетілетін жекелеген аумақтарда көзделеді.	Орындалады
Полигон жер асты сулары 20 м-ден астам тереңдікте жатқан және сүзу коэффициенті тәулігіне 10 м-ден аспайтын өткізгіштігі төмен жыныстармен жабылған учаскелерде орналастырылады. Полигон түбінің негізін жер асты сулары деңгейінің ең жоғары негізгі тұруынан кемінде 4 м орналастырады. Түбі мен қабырғалары гидрооқшаулағышпен реттеледі.	Орындалады
ҚТҚ полигондарының, полигондардың СҚА мөлшері мен көгалдандырылуы № ҚР ДСМ-2 бұйрығына сәйкес жүзеге асырылады.	Орындалмайды
Полигонды тұрғын үй құрылысының резервтік аумақтарында, өндірістік объектілерді, рекреациялық аймақтарды кеңейтуде, өзен аңғарларында, арқалықтарда, топырақтың шөгуі бар учаскелерде, карст процестерінің даму орындарында, пайдалы қазбалар жатқан аумақта, жерасты ауыз су көздерінің қоректену аймағында орналастыруға жол берілмейді.	Орындалады
Полигон аумағының елді мекендер, өндірістік объектілер, ауыл шаруашылығы алқаптары мен су ағындары бағытында еңкеюіне жол берілмейді.	Орындалады
Полигон аумағы екі аймаққа бөлінеді: ҚТҚ сақтау аймағы және шаруашылық-тұрмыстық объектілерді орналастыру аймағы.	Орындалады
Полигондардың персоналы үшін санитарлық-тұрмыстық қызмет көрсету үй-жайлары көзделеді. Тамақтану бөлмесі кем дегенде тұрмыстық тоңазытқышпен және ыдыс жууға арналған раковинамен жабдықталған.	Орындалады
Полигонда келіп түсетін қалдықтардың құрамы мен есебін, полигонның жұмыс бөлігінде қалдықтардың бөлінуін, қалдықтарды оқшаулау жөніндегі технологиялық циклды бақылауды қамтамасыз етеді.	Орындалады
Полигонның жасыл аймағында (периметрі бойынша) ҚТҚ-ның жер асты суларына әсерін бақылау үшін бақылау ұңғымалары орналастырылады, олардың бірі жер асты суларының ағыны бойынша полигоннан жоғары, полигоннан төмен 1-2 ұңғыма.	Орындалмайды
Оқшаулағыш материал ретінде қождар және (немесе) өндіріс қалдықтары қолданылады: әк, бор, сода, гипс, графит, асбестцемент, шифер.	Орындалмайды
Полигондағы қалдықтарды дезинфекциялау үшін далалық компосттау әдістері қолданылады, жылына 120000 м3 ҚТҚ-дан аз қабылдайтын полигондар үшін ҚТҚ-ны сақтаудың траншеялық схемасы қолданылады. Траншеялардың тереңдігі 3-6 м және ені 6-12 м. траншеялар басым желдің бағытына перпендикуляр орналастырылған.	Орындалмайды
Коммуналдық қалдықтарды басқару ережелеріне сәйкес
Коммуналдық қалдықтарды бөлек жинау Қазақстан Республикасы экология, геология және табиғи ресурстар министрінің міндетін атқарушының 2021 жылғы 2 желтоқсандағы № 482 бұйрығымен бекітілген техникалық, экономикалық және экологиялық орындылығы ескеріле отырып, қалдықтарды бөлек жинауға, оның ішінде міндетті түрде бөлек жинауға жататын қалдықтардың түрлеріне немесе топтарына (түрлерінің жиынтығына) қойылатын талаптарға сәйкес жүзеге асырылады (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 25595 болып тіркелген).	Орындалады
Егер коммуналдық қалдықтар бөлек жиналса, қалдықтардың әр санаты (фракциясы) үшін шығарудың өзіндік жиілігі анықталады.	Орындалмайды
Кодекстің 368-бабының 4-тармағына сәйкес ҚТҚ тасымалдау жөніндегі қызметті жүзеге асыратын кәсіпкерлік субъектілері тиісті қызметтер көрсету кезінде мыналарды сақтайды: 1) ҚТҚ тасымалдауға арналған арнайы жабдықталған көлік құралдарын пайдалануға;	Орындалады
Қатты тұрмыстық қалдықтарды тасымалдау (оның ішінде әкету) осы Кодекстің талаптарына сәйкес келетін көлік құралдарымен жүзеге асырылуға тиіс.	Орындалады

"Джетыгарахимчистка" ЖШС полигоны.

Заңды мекенжайы: Қостанай облысы, Жітіқара қаласы, Ленин көшесі, 110. Кәсіпорын 2 (екі) өндірістік алаңда орналасқан: № 1 алаң – Қостанай облысы, Жітіқара қаласы, Ленин көшесі, 110; № 2 алаң - Қостанай облысы, Жітіқара қаласы, бұрынғы "Пионерский" кентінің ауданы. 2013 жылғы 1 шілдедегі № 108 жер учаскесін жалға алу туралы шарт. Жер учаскесіне уақытша өтеулі жер пайдалану (жалдау) құқығы – 2057 жылдың 25 наурызына дейін.

Жұмысты қамтамасыз ету үшін кәсіпорын құрамына атмосфераны ластаудың негізгі көздері болып табылатын келесі бөлімшелер мен учаскелер кіреді: № 1 алаң - Химиялық тазалау цехы; № 2 алаң - ҚТҚ полигоны

Мақсаты: ҚТҚ қалдықтарын көму және кәдеге жарату

Полигонның ауданы: 9,84 га

Жинақталған қалдықтардың көлемі: 2022 жылға - 20 000 тонна.

I санаттағы объектілер үшін қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат. Берілген күні: 2019 жылғы 13 қыркүйек.

13-кесте "Джетыгарахимчистка" ЖШС ҚТҚ полигонының тұтыну қалдықтарын орналастыру нормативтері

2021-2028 жылдарға арналған тұтыну қалдықтарын орналастыру нормативтері
Қалыптасуы, т/жыл	Орналастыру т/жыл	Бөгде ұйымдарға беру, т/жыл
35000	5950	29050

Жітіқара ауданының коммуналдық қалдықтарды басқару объектілерінің ПНРО деректеріне сәйкес "Бөгде ұйымдарға беру, т/жыл" кейіннен арнайы ұйымдарға беру үшін уақытша қойма қалдықтарының жоспарланған көлемі болып табылады.

2021-2028 жылдары Жітіқарадағы ҚТҚ полигоны жылына 35000 тонна қалдықтарды қалыптастыруды жоспарлап отыр, оның 5950 тоннасы полигонға орналастырылады, ал 29050 тоннасы жыл сайын бөгде ұйымдарға беріледі.

14-кесте "Джетыгарахимчистка" ЖШС ҚТҚ полигондарын ұстау және коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі нормативтік құқықтық актілерге сәйкестік тізілімі.

НОРМАТИВТІК-ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕРДІҢ ТАЛАПТАРЫ	ОРЫНДАЛУЫН БАҒАЛАУ
"Өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинауға, пайдалануға, қолдануға, залалсыздандыруға, тасымалдауға, сақтауға және көмуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына сәйкес
Қалдықтарды сақтау орнынан (алаң) тұрғын үй құрылысы аумағына, өндірістік және коммуналдық мақсаттағы объектілерге дейінгі СҚА мөлшері Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2022 жылғы 11 қаңтардағы № ҚР ДСМ-2 "Тіршілік ету ортасы мен адам денсаулығына әсер ету объектілері болып табылатын объектілердің санитариялық-қорғау аймақтарына қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы бұйрығының белгіленген талаптарымен айқындалады	Орындалады
Елді мекендерде (тұрғын үй қорының, ұйымдардың, мәдени-бұқаралық мекемелердің, демалыс аймақтарының аумағында) көлік үшін кіреберістері бар қалдықтарды жинауға арналған контейнерлерді орналастыру үшін арнайы алаңдар бөлінеді. Алаң қатты жабынмен орналастырылады және қалдықтардың желмен таралу (таралу) мүмкіндігін болдырмайтын, бірақ кемінде 1,5 м биіктікке үш жағынан қоршалады.	Орындалады
ҚТҚ шығару уақтылы жүзеге асырылады. Қалдықтарды контейнерлерде 0о С және одан төмен температурада сақтау мерзімі – үш тәуліктен аспайды, оң температурада – бір тәуліктен аспайды.	Орындалады
ҚТҚ полигонының, полигондардың меншік иесі полигоннан (ұйымдасқан полигоннан) шыққан кезде қоқыс таситын көліктердің дөңгелектерін зарарсыздандыру үшін дезинфекциялық бетон ваннасын ұйымдастырады. Ваннаның ұзындығы кемінде 8 м, ені 3 м, тереңдігі 0,3 м.	Орындалмайды
ҚТҚ полигонының бүкіл аумағының периметрі бойынша полигондар жеңіл қоршау, тереңдігі 2 м-ден асатын құрғату траншеясы немесе биіктігі 2 м-ден аспайтын жер білігі орнатылады.	Орындалады
Тұтыну қалдықтарын залалсыздандыру кезінде осы Санитариялық қағидалардың 40-тармағында көрсетілген пештер (инсинераторлар) пайдаланылады. Полигонға ауыр металдар мен заттарды алудың тиімді әдістері, радиоактивті қалдықтар, регенерациялауға жататын мұнай өнімдері әзірленген тұтыну қалдықтары қабылданбайды.	Орындалмайды
Полигон басым бағыттағы желдерді ескере отырып, елді мекендердің жел жағында, өзендердің ағысы бойынша шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау су жинау орындарынан төмен, ашық су айдындарын, қыстайтын шұңқырларды, жаппай уылдырық шашу және балық аулау орындарын су жинау аймақтарынан төмен және шет жағына қарай орналастырылады.	Орындалады
Полигонға арналған орындар елді мекендер мен адамдардың жаппай демалатын аймақтарының, шаруашылық сумен жабдықтаудың, минералдық көздердің, ашық су айдындарының және жер асты суларының ластануын болдырмайтын инженерлік шешімдерді орындауға мүмкіндік беретін нөсер, еріген және тасқын сулармен су баспайтын, құрылыс салудан бос, желдетілетін жекелеген аумақтарда көзделеді.	Орындалады
Полигон жер асты сулары 20 м-ден астам тереңдікте жатқан және сүзу коэффициенті тәулігіне 10 м-ден аспайтын өткізгіштігі төмен жыныстармен жабылған учаскелерде орналастырылады. Полигон түбінің негізін жер асты сулары деңгейінің ең жоғары негізгі тұруынан кемінде 4 м орналастырады. Түбі мен қабырғалары гидрооқшаулағышпен реттеледі.	Орындалады
ҚТҚ полигондарының, полигондардың СҚА мөлшері мен көгалдандырылуы № ҚР ДСМ-2 бұйрығына сәйкес жүзеге асырылады.	Орындалмайды
Полигонды тұрғын үй құрылысының резервтік аумақтарында, өндірістік объектілерді, рекреациялық аймақтарды кеңейтуде, өзен аңғарларында, арқалықтарда, топырақтың шөгуі бар учаскелерде, карст процестерінің даму орындарында, пайдалы қазбалар жатқан аумақта, жерасты ауыз су көздерінің қоректену аймағында орналастыруға жол берілмейді.	Орындалады
Полигон аумағының елді мекендер, өндірістік объектілер, ауыл шаруашылығы алқаптары мен су ағындары бағытында еңкеюіне жол берілмейді.	Орындалады
Полигон аумағы екі аймаққа бөлінеді: ҚТҚ сақтау аймағы және шаруашылық-тұрмыстық объектілерді орналастыру аймағы.	Орындалады
Полигондардың персоналы үшін санитарлық-тұрмыстық қызмет көрсету үй-жайлары көзделеді. Тамақтану бөлмесі кем дегенде тұрмыстық тоңазытқышпен және ыдыс жууға арналған раковинамен жабдықталған.	Орындалады
Полигонда келіп түсетін қалдықтардың құрамы мен есебін, полигонның жұмыс бөлігінде қалдықтардың бөлінуін, қалдықтарды оқшаулау жөніндегі технологиялық циклды бақылауды қамтамасыз етеді.	Орындалады
Полигонның жасыл аймағында (периметрі бойынша) ҚТҚ-ның жер асты суларына әсерін бақылау үшін бақылау ұңғымалары орналастырылады, олардың бірі жер асты суларының ағыны бойынша полигоннан жоғары, полигоннан төмен 1-2 ұңғыма.	Орындалмайды
Оқшаулағыш материал ретінде қождар және (немесе) өндіріс қалдықтары қолданылады: әк, бор, сода, гипс, графит, асбестцемент, шифер.	Орындалмайды
Полигондағы қалдықтарды дезинфекциялау үшін далалық компосттау әдістері қолданылады, жылына 120000 м3 ҚТҚ-дан аз қабылдайтын полигондар үшін ҚТҚ-ны сақтаудың траншеялық схемасы қолданылады. Траншеялардың тереңдігі 3-6 м және ені 6-12 м. траншеялар басым желдің бағытына перпендикуляр орналастырылған.	Орындалмайды
Коммуналдық қалдықтарды басқару ережелеріне сәйкес
Коммуналдық қалдықтарды бөлек жинау Қазақстан Республикасы экология, геология және табиғи ресурстар министрінің міндетін атқарушының 2021 жылғы 2 желтоқсандағы № 482 бұйрығымен бекітілген техникалық, экономикалық және экологиялық орындылығы ескеріле отырып, қалдықтарды бөлек жинауға, оның ішінде міндетті түрде бөлек жинауға жататын қалдықтардың түрлеріне немесе топтарына (түрлерінің жиынтығына) қойылатын талаптарға сәйкес жүзеге асырылады (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 25595 болып тіркелген).	Орындалады
Егер коммуналдық қалдықтар бөлек жиналса, қалдықтардың әр санаты (фракциясы) үшін шығарудың өзіндік жиілігі анықталады.	Орындалмайды
Кодекстің 368-бабының 4-тармағына сәйкес ҚТҚ тасымалдау жөніндегі қызметті жүзеге асыратын кәсіпкерлік субъектілері тиісті қызметтер көрсету кезінде мыналарды сақтайды: 1) ҚТҚ тасымалдауға арналған арнайы жабдықталған көлік құралдарын пайдалануға;	Орындалады
Қатты тұрмыстық қалдықтарды тасымалдау (оның ішінде әкету) осы Кодекстің талаптарына сәйкес келетін көлік құралдарымен жүзеге асырылуға тиіс.	Орындалады

"Шаңдыкөл" ЖШС полигоны

Заңды мекенжайы: Қостанай облысы, Жітіқара ауданы, Милютинка а.о., Милютинка ауылы.

Мақсаты: тұрмыстық қатты қалдықтарды кәдеге жарату

Полигонның ауданы: 3,0 га

Жинақталған қалдықтардың көлемі: 2022 жылға 7 534 тонна.

ҚТҚ полигоны. Полигонды пайдаланудың есептік мерзімі - 48 жыл. Полигонның сыйымдылығы 21324,7 тоннаны құрайды. ҚТҚ полигоны 2008 жылы ұйымдастырылды, 2012 жылы полигонның қызметі тоқтатылды. "Шаңдыкөл" ЖШС полигонында 2012 жылдан бастап қалдықтарды орналастыру және көму жүргізілген жоқ.

ҚТҚ полигоны "Шаңдыкөл" ЖШС кәсіпорнының барлық алаңдарынан, сондай-ақ Большевик ауылдық округінің Милютинка ауылы мен Шевченковка ауылының бөгде кәсіпорындары мен тұрғындарынан қатты тұрмыстық қалдықтарды жинауға арналған.

15-кесте "Шаңдыкөл" ЖШС ҚТҚ полигонының тұтыну қалдықтарын орналастыру нормативтері

Тұтыну қалдықтарын орналастырудың 2018-2026 жылдарға арналған нормативтері
Қалыптасуы, т/жыл	Орналастыру т/жыл	Бөгде ұйымдарға беру, т/жыл
462,32	383,7256	78,5944

Милютинка ауылындағы ҚТҚ полигоны 2018-2026 жылдары жылына 462,32 тонна қалдықтарды қалыптастыруды жоспарлап отыр, оның 383,7256 тоннасы полигонға орналастырылады, ал 78,5944 тоннасы жыл сайын бөгде ұйымдарға беріледі.

16-кесте ҚТҚ полигондарын ұстау және "Шаңдыкөл" ЖШС коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі нормативтік құқықтық актілерге сәйкестік тізілімі.

НОРМАТИВТІК-ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕРДІҢ ТАЛАПТАРЫ	ОРЫНДАЛУЫН БАҒАЛАУ
"Өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинауға, пайдалануға, қолдануға, залалсыздандыруға, тасымалдауға, сақтауға және көмуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына сәйкес
Қалдықтарды сақтау орнынан (алаң) тұрғын үй құрылысы аумағына, өндірістік және коммуналдық мақсаттағы объектілерге дейінгі СҚА мөлшері Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2022 жылғы 11 қаңтардағы № ҚР ДСМ-2 "Тіршілік ету ортасы мен адам денсаулығына әсер ету объектілері болып табылатын объектілердің санитариялық-қорғау аймақтарына қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы бұйрығының белгіленген талаптарымен айқындалады	Орындалады
Елді мекендерде (тұрғын үй қорының, ұйымдардың, мәдени-бұқаралық мекемелердің, демалыс аймақтарының аумағында) көлік үшін кіреберістері бар қалдықтарды жинауға арналған контейнерлерді орналастыру үшін арнайы алаңдар бөлінеді. Алаң қатты жабынмен орналастырылады және қалдықтардың желмен таралу (таралу) мүмкіндігін болдырмайтын, бірақ кемінде 1,5 м биіктікке үш жағынан қоршалады.	Орындалады
ҚТҚ шығару уақтылы жүзеге асырылады. Қалдықтарды контейнерлерде 0о С және одан төмен температурада сақтау мерзімі – үш тәуліктен аспайды, оң температурада – бір тәуліктен аспайды.	Орындалады
ҚТҚ полигонының, полигондардың меншік иесі полигоннан (ұйымдасқан полигоннан) шыққан кезде қоқыс таситын көліктердің дөңгелектерін зарарсыздандыру үшін дезинфекциялық бетон ваннасын ұйымдастырады. Ваннаның ұзындығы кемінде 8 м, ені 3 м, тереңдігі 0,3 м.	Орындалмайды
ҚТҚ полигонының бүкіл аумағының периметрі бойынша полигондар жеңіл қоршау, тереңдігі 2 м-ден асатын құрғату траншеясы немесе биіктігі 2 м-ден аспайтын жер білігі орнатылады.	Орындалады
Тұтыну қалдықтарын залалсыздандыру кезінде осы Санитариялық қағидалардың 40-тармағында көрсетілген пештер (инсинераторлар) пайдаланылады. Полигонға ауыр металдар мен заттарды алудың тиімді әдістері, радиоактивті қалдықтар, регенерациялауға жататын мұнай өнімдері әзірленген тұтыну қалдықтары қабылданбайды.	Орындалмайды
Полигон басым бағыттағы желдерді ескере отырып, елді мекендердің жел жағында, өзендердің ағысы бойынша шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау су жинау орындарынан төмен, ашық су айдындарын, қыстайтын шұңқырларды, жаппай уылдырық шашу және балық аулау орындарын су жинау аймақтарынан төмен және шет жағына қарай орналастырылады.	Орындалады
Полигонға арналған орындар елді мекендер мен адамдардың жаппай демалатын аймақтарының, шаруашылық сумен жабдықтаудың, минералдық көздердің, ашық су айдындарының және жер асты суларының ластануын болдырмайтын инженерлік шешімдерді орындауға мүмкіндік беретін нөсер, еріген және тасқын сулармен су баспайтын, құрылыс салудан бос, желдетілетін жекелеген аумақтарда көзделеді.	Орындалады
Полигон жер асты сулары 20 м-ден астам тереңдікте жатқан және сүзу коэффициенті тәулігіне 10 м-ден аспайтын өткізгіштігі төмен жыныстармен жабылған учаскелерде орналастырылады. Полигон түбінің негізін жер асты сулары деңгейінің ең жоғары негізгі тұруынан кемінде 4 м орналастырады. Түбі мен қабырғалары гидрооқшаулағышпен реттеледі.	Орындалады
ҚТҚ полигондарының, полигондардың СҚА мөлшері мен көгалдандырылуы № ҚР ДСМ-2 бұйрығына сәйкес жүзеге асырылады.	Орындалмайды
Полигонды тұрғын үй құрылысының резервтік аумақтарында, өндірістік объектілерді, рекреациялық аймақтарды кеңейтуде, өзен аңғарларында, арқалықтарда, топырақтың шөгуі бар учаскелерде, карст процестерінің даму орындарында, пайдалы қазбалар жатқан аумақта, жерасты ауыз су көздерінің қоректену аймағында орналастыруға жол берілмейді.	Орындалады
Полигон аумағының елді мекендер, өндірістік объектілер, ауыл шаруашылығы алқаптары мен су ағындары бағытында еңкеюіне жол берілмейді.	Орындалады
Полигон аумағы екі аймаққа бөлінеді: ҚТҚ сақтау аймағы және шаруашылық-тұрмыстық объектілерді орналастыру аймағы.	Орындалады
Полигондардың персоналы үшін санитарлық-тұрмыстық қызмет көрсету үй-жайлары көзделеді. Тамақтану бөлмесі кем дегенде тұрмыстық тоңазытқышпен және ыдыс жууға арналған раковинамен жабдықталған.	Орындалады
Полигонда келіп түсетін қалдықтардың құрамы мен есебін, полигонның жұмыс бөлігінде қалдықтардың бөлінуін, қалдықтарды оқшаулау жөніндегі технологиялық циклды бақылауды қамтамасыз етеді.	Орындалады
Полигонның жасыл аймағында (периметрі бойынша) ҚТҚ-ның жер асты суларына әсерін бақылау үшін бақылау ұңғымалары орналастырылады, олардың бірі жер асты суларының ағыны бойынша полигоннан жоғары, полигоннан төмен 1-2 ұңғыма.	Орындалмайды
Оқшаулағыш материал ретінде қождар және (немесе) өндіріс қалдықтары қолданылады: әк, бор, сода, гипс, графит, асбестцемент, шифер.	Орындалмайды
Полигондағы қалдықтарды дезинфекциялау үшін далалық компосттау әдістері қолданылады, жылына 120000 м3 ҚТҚ-дан аз қабылдайтын полигондар үшін ҚТҚ-ны сақтаудың траншеялық схемасы қолданылады. Траншеялардың тереңдігі 3-6 м және ені 6-12 м. траншеялар басым желдің бағытына перпендикуляр орналастырылған.	Орындалмайды
Коммуналдық қалдықтарды басқару ережелеріне сәйкес
Коммуналдық қалдықтарды бөлек жинау Қазақстан Республикасы экология, геология және табиғи ресурстар министрінің міндетін атқарушының 2021 жылғы 2 желтоқсандағы № 482 бұйрығымен бекітілген техникалық, экономикалық және экологиялық орындылығы ескеріле отырып, қалдықтарды бөлек жинауға, оның ішінде міндетті түрде бөлек жинауға жататын қалдықтардың түрлеріне немесе топтарына (түрлерінің жиынтығына) қойылатын талаптарға сәйкес жүзеге асырылады (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 25595 болып тіркелген).	Орындалады
Егер коммуналдық қалдықтар бөлек жиналса, қалдықтардың әр санаты (фракциясы) үшін шығарудың өзіндік жиілігі анықталады.	Орындалмайды
Кодекстің 368-бабының 4-тармағына сәйкес ҚТҚ тасымалдау жөніндегі қызметті жүзеге асыратын кәсіпкерлік субъектілері тиісті қызметтер көрсету кезінде мыналарды сақтайды: 1) ҚТҚ тасымалдауға арналған арнайы жабдықталған көлік құралдарын пайдалануға;	Орындалады
Қатты тұрмыстық қалдықтарды тасымалдау (оның ішінде әкету) осы Кодекстің талаптарына сәйкес келетін көлік құралдарымен жүзеге асырылуға тиіс.	Орындалады

1.2. Қалдықтардың жіктелуі туралы мәліметтер

Қатты тұрмыстық қалдықтар. Химиялық және морфологиялық құрамы бойынша қатты тұрмыстық қалдықтар негізінен тамақ, қағаз және тоқыма өнімдерінен тұратын халық пен кәсіпорындардың қалдықтары болып табылады. Тұрмыстық қатты қалдықтар полигондарынан атмосфераға ластаушы заттардың шығарындыларын есептеу әдістемесіне сәйкес (ҚР ҚОҚ министрінің 2008 жылғы 18 сәуірдегі № 100-п бұйрығына № 17 қосымша) тұрмыстық қатты қалдықтардың құрамы ұсынылған (%): тамақ қалдықтары (35-45); қағаз, картон (32-35); ағаш (1-2); қара металл сынықтары (3-4); түсті металл сынықтары (0,5-1,5); тоқыма (3-5); сүйектер (1-2); шыны (2-3); былғары, резеңке (0,5-1); тастар, сылақ (0,5-1); пластмасса (3-4); басқалары (1-2); 15 мм-ден аз скрининг (5-7).

Күл-қож қалдықтары жеке сектор мен кәсіпорындардың пештері мен қазандықтарында көмір жағу кезінде пайда болады. Өндіріс және тұтыну қалдықтарын шекті орналастыру нормативтерінің жобаларын әзірлеу әдістемесіне сәйкес (ҚР ҚОҚ министрінің 2008 жылғы 18 сәуірдегі № 100-п бұйрығына № 16 қосымша) күлдің мынадай құрамы бар (%): SiO2 - 61,1; AI2O3 - 6,6; CaO - 4,3; MgO - 2,2; басқалары - 5,8.

Күл-қож қалдықтары полигонда толық көлемде көмілуі тиіс.

Құрылыс қоқыстары үй-жайларды жөндеуден кейін пайда болады. Өндіріс және тұтыну қалдықтарын шекті орналастыру нормативтерінің жобаларын әзірлеу әдістемесіне сәйкес (ҚР ҚОҚ министрінің 2008 жылғы 18 сәуірдегі № 100-п бұйрығына № 16 қосымша) қалдықтардың құрамына мыналар кіреді: цемент қалдықтары - 10%, құм - 30%, керамикалық плиткамен күрес - 5%, сылақ - 55%. 2023-2027 жылдары - полигонға қабылданатын құрылыс қоқыстары кейіннен кәдеге жарату, қалпына келтіру немесе қайта өңдеу мақсатында арнайы ұйымдарға беру үшін уақытша сақтау алаңдарында жиналады.

ҚТҚ-ның физикалық сипаттамалары ерімейтін, ұшпайтын, жарылғыш емес, қатты.

Кейіннен арнайы ұйымдарға беру үшін уақытша сақтауға арналған қатты тұрмыстық қалдықтардың морфологиялық құрамы: 2023-2027 жж. - 83% - тамақ қалдықтары (40%); қағаз, картон (32%); шыны (2%); металл сынықтары (5%); пластмасса (4%).

Көмуге арналған қатты тұрмыстық қалдықтардың морфологиялық құрамы: - 2023-2027 жылдары - 17% - ағаш (2%); тоқыма (3%); сүйектер (2%); былғары, резеңке (0,5%); тастар, сылақ (0,5%); басқалары (2%); отсев (7%).

1.3. Коммуналдық қалдықтарды басқару саласындағы негізгі проблемалар

Жітіқара ауданында коммуналдық қалдықтар негізінен ҚТҚ полигондарына орналастырылады, ал полигондардың мөлшері аз, сондықтан экономикалық және табиғатты қорғау тұрғысынан тиімді емес.

Ауданда коммуналдық қалдықтарды жинау және шығару бойынша қызметті "Соцсервис" ЖШС, "Пчелка" ЖК ("Джетыгарахимчиска" ЖШС полигонына) және "Шаңдыкөл" ЖШС (қоқыс шығаратын компания – ҚШК) жүзеге асырады, бұл ретте орналасқан автопарк негізінен мамандандырылмаған жүк автомобильдерінен тұрады. Флоттың едәуір бөлігі ескі және қатты тозған автомобильдер. Сондықтан көбінесе автопарктің 50%-ы пайдалануға жарамсыз күйде (жөндеуде) болады. ҚШК автопаркінде тасымалданатын ҚТҚ-ны тығыздау мүмкіндігі бар заманауи мамандандырылған қоқыс тасығыштар жоқ. ҚТҚ жинау және әкету ҚТҚ тиеуге арналған 2 (екі) мамандандырылған машинаны (тиегіш) және ҚТҚ әкетуге арналған жүк автомобилін тарта отырып жүзеге асырылады, бұл өз кезегінде еңбек шығындарын және энергия ресурстарының жоғары шығынын едәуір арттырады. Сонымен қатар, сығымдалмаған тұрмыстық қалдықтарды тасымалдау (тығыздығы 200-250 кг/м3) көлік шығындарын едәуір арттырады.

Сондай-ақ, жолдар "әлсіз жері" болып табылады. Көп жағдайда ҚТҚ жинау орындарына кірме жолдар жоқ, немесе олар тым тар және/немесе сапасы нашар, қыста оларды қар жауып, олар өтпейтін болады.

Далалық зерттеулер жүргізу барысында анықталған Қостанай облысы Жітіқара ауданының коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу жүйесінің түйінді проблемалары:

аудан орталығында коммуналдық қалдықтарды жинау мен әкетудің орталықтандырылған жүйесімен халықты төмен қамту, бағалау деректері бойынша халықты қамту 64%-ды құрайды;

аудан орталығынан тыс жерлерде коммуналдық қалдықтарды орталықтандырылған жинау және шығару жүйесі ұйымдастырылмаған;

Статистикалық мәліметтерге сәйкес, қаланың жалпы халқы 35 299 мың адамды құрайды, алайда тек 22 000 мың адамға "Соцсервис" ЖШС полигоны қызмет көрсетеді. Бұл ретте, Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 367-бабының 3-тармағына сәйкес тұрғын үйлерде тұратын жеке тұлғалар жария шарттар негізінде орталықтандырылған жүйені пайдалануға және жергілікті өкілді орган бекіткен тарифтерге сәйкес қалдықтарды тасымалдау үшін көрсетілетін қызметтерге ақы төлеуге міндетті. Негізгі проблемалардың бірі қаланың ескі бөлігінде тұратын халықтың бір бөлігінің тұрмыстық қатты қалдықтарды шығару бойынша қызметтер көрсетуге шарт жасасуға құлықсыздығы болып табылады. Бұл бас тарту қалдықтарды жүйелі түрде тастамаудың экологиялық және әлеуметтік салдары туралы хабардарлықтың жеткіліксіздігімен байланысты болуы мүмкін. Ақпараттық кампаниялар мен білім беру іс-шаралары осы азаматтардың пікірін өзгерту және ұзақ мерзімді шарттық қатынастардың қалыптасуын қолдау үшін өте пайдалы болуы мүмкін, қоқыс шығаратын компанияларда үй немесе пәтер тұрғындарының сандық құрамы туралы өзекті ақпарат жоқ, бұл ақы алуды едәуір қиындатады, өйткені ҚТҚ жинау, шығару тарифтері 1 адамға бекітіледі.

Сот шешімдерінен басқа, борышкерлерге қатысты ҚТҚ жинау, шығару, қоқыс шығаратын компаниялар тарапынан ықпал ету құралдарының болмауы үшін көрсетілетін қызметтер үшін төлемнің төмен жиналуы және мәдениеті.

Меншік құқығында контейнерлік алаңдары мен контейнерлері жоқ шағын және микробизнес субъектілері Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 367-бабы 3-тармағының ережелеріне қайшы келетін қоқыс шығаратын компаниялармен шарт жасаспайды.

Қазіргі уақытта Қазақстанда ҚТҚ сұрыптау және қайта өңдеу бойынша 170-тен астам шағын және орта бизнес кәсіпорындары жұмыс істейді. Атап айтқанда, Қостанай облысының аумағында тек картон-қағаз қаптамасы, Лисаков қаласындағы екі шаруашылық қалдықтары қайта өңделеді, бұл қалдықтарды қайта өңдеу мен кәдеге жаратудың тиімділігі туралы айтуға мүмкіндік бермейді. ҚТҚ-ның жекелеген фракцияларын қайта өңдеу бойынша объектілердің қашықтығы ҚТҚ жинау субъектілеріне жиналған қайта шикізатты жеткізуді жүзеге асыруға мүмкіндік бермейді, өйткені айтарлықтай көлік шығындары тиімсіз қызметке әкеп соғады, бұл да сектордың инвестициялық тартымсыздығының басты себептерінің бірі болып табылады.

Саланы дамытудың негізгі тежегіш факторы ретінде төмен инвестициялық тартымдылық мемлекеттік қолдаудың заңнамалық шараларының жеткіліксіздігін де қамтиды. Қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу және кәдеге жарату проблемасының өте маңызды аспектісі қайта өңдеу дамуының негізгі шектегіші болып табылатын қалдықтар нарығы мен қалдықтардан жасалған бұйымдар нарығын қалыптастыру болып табылады.

Коммуналдық қалдықтарды басқару жүйесінің дамуына қаржылық-экономикалық, мәдени-ақпараттық сияқты бірқатар кедергілер кедергі келтіреді.

ҚТҚ-мен жұмыс істеу секторын дамыту мәселелері және оларды шешу бойынша ұсынылған шаралар басымдық тәртібімен ұсынылған. Ең маңызды кедергі қаржыландырудың жеткіліксіздігі және оны дамытуға экономикалық ынталандырудың болмауы.

Қаржы-экономикалық кедергілер, ең алдымен, инвестицияларды қайтарудың кепілі ретінде тұрақты қаржыландыруды қамтамасыз етудегі қиындықтарға байланысты. Мұндай кедергілерге қалдықтармен байланысты тарифтер мен басқа төлемдерді белгілеу және реттеу мәселелері, сондай-ақ қайта өңдеуді дамытуға нақты экономикалық ынталандырудың болмауы жатады.

Бүгінгі таңда ҚТҚ шығару және кәдеге жарату шығындарын өтеудің негізгі көзі халықтың төлемдері болып табылады. Сонымен қатар, тұрмыстық қалдықтарды залалсыздандыру үшін қолданыстағы тарифтер жеткіліксіз және тіпті қалдықтарды көму және оларды шығару шығындарын жаба алмайтыны анық.

Қалдықтармен жұмыс істеу жүйесіндегі төмен тарифтер, қандай да бір басқа субсидиялардың болмауы инвесторлар мен бизнестің саланың кәсіпкерлік қызметіне қатысуын тартымсыз етеді. Бұл мәселе жергілікті атқарушы және өкілді органдар үшін ең күрделі мәселе болып табылады, өйткені тарифтердің өсуі, ең алдымен, халық үшін әлеуметтік мәселе ретінде қарастырылады. Осындай төмен тарифпен өңірлерде сұрыптау қуаттарын құру немесе ұлғайту мүмкін емес, ал өңірде сұрыптау желілерінің болмауы ҚТҚ-ның жекелеген түрлерін көмуге енгізілген тыйымды іске асыруға мүмкіндік бермейді.

Ақпараттық кедергілер қоғамның өзі қалдықтармен сапалы жұмыс істеудің маңыздылығын жеткіліксіз түсінуімен көрінеді, нәтижесінде халықтың тиісті сападағы қызметтерге деген сұранысы іс жүзінде жоқ. Қалдықтармен тиімді жұмыс істеу жөніндегі шараларды іске асыру халық тарапынан да, жергілікті атқарушы орган тарапынан да қатынастарды өзгертуді талап етеді. Қалдықтарға деген көзқарастың түбегейлі өзгеше мәдениетін қалыптастыру, мінез-құлықтың жаңа нормалары мен ережелерін әзірлеу қажет.

2. МАҚСАТЫ, МІНДЕТТЕРІ ЖӘНЕ НЫСАНАЛЫ КӨРСЕТКІШТЕРІ

Қостанай облысы Жітіқара ауданының коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасының паспорты

Атауы	Қостанай облысы Жітіқара ауданының коммуналдық қалдықтарды басқарудың 2024 – 2030 жылдарға арналған бағдарламасы
Даму үшін негіз	Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 30 мамырдағы № 577 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының "жасыл экономикаға" көшуі жөніндегі тұжырымдама
	Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 29 шілдедегі № 479 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының "жасыл экономикаға" көшуі жөніндегі 2021 – 2030 жылдарға арналған Тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі Қазақстан Республикасы Үкіметінің іс-шаралар жоспары
Әзірлеуге жауапты мемлекеттік орган	"Жітіқара ауданы әкімдігінің тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, жолаушылар көлігі, автомобиль жолдары және тұрғын үй инспекциясы бөлімі" ММ
Іске асыруға жауапты мемлекеттік орган	"Жітіқара ауданы әкімдігінің тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, жолаушылар көлігі, автомобиль жолдары және тұрғын үй инспекциясы бөлімі" ММ
Бағдарламаның мақсаты	Қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау, тасымалдау, кәдеге жарату, қайта өңдеу және көму жөніндегі қызметтер кешенінің тиімділігін, сенімділігін, экологиялық және әлеуметтік қолайлылығын арттыру, ҚТҚ қайта өңдеу үлесін ұлғайту, сондай-ақ қалдықтарды қауіпсіз көмуді қамтамасыз ету.
Бағдарламаның міндеттері	1. Қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау, тасымалдау, сұрыптау және көму жөніндегі бірыңғай операторды айқындау.
	2. Тұрмыстық қатты қалдықтарды орталықтандырылған жинау және тасымалдау жүйесін ұйымдастыру. Шоғырлану көзінен қалдықтарды бөлек жинауды кеңінен енгізу.
	3. Тұрмыстық қатты қалдықтарды қабылдау, сұрыптау және көмудің күрделі инфрақұрылымы бар Санитариялық қағидалардың қазіргі заманғы талаптарына жауап беретін тұрмыстық қатты қалдықтардың қуаты аз қолданыстағы полигондарын жаңғырту және салу. Табиғи полигондарды қалпына келтіру.
	4. Қалдықтарды бөлек жинау жүйесі туралы хабардарлықты арттыру және танымал ету.
Бағдарламаны іске асыру мерзімдері мен кезеңдері	2024 - 2030 жылдар
Нысаналы индикаторлар	Бағдарламаның негізгі мақсаттарына қол жеткізу үшін мынадай нысаналы индикаторларды іске асыру жоспарлануда:
	Халықты орталықтандырылған жинау, тұрмыстық қатты қалдықтарды шығару – 2030 жылға қарай 100%.
	Қоқысты санитарлық сақтау - 2030 жылға қарай 95%.
	Қайта өңделген қалдықтардың үлесі - 2030 жылға қарай 40%.
Қаржыландыру көлемі	Жітіқара ауданы үшін 2024-2030 жылдарға арналған бағдарламаны қаржыландыру көлемі әрбір полигон үшін егжей-тегжейлі есептеулер негізінде айқындалатын болады. Нақты есептеулер техникалық-экономикалық негіздемеге (ТЭН) және басқа да Талдамалық деректерге негізделген шығындарды бағалауды қамтиды. Талдау бюджет қаражатының оңтайлы бөлінуін қамтамасыз ете отырып, полигондардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып жүргізіледі. Бағдарламаның икемділігі іске асыру жағдайлары мен экономикалық жағдайдағы өзгерістерге бейімделу үшін көзделген.

2.1. Бағдарламаның мақсаты

Коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасы ҚТҚ жинау, тасымалдау, кәдеге жарату және көму саласындағы көп қырлы жақсартуларға бағытталған. Біріншіден, бағдарлама шығындарды азайту және жалпы тиімділікті қамтамасыз ету мақсатында оңтайландырылған процестерді енгізу арқылы жүйенің тиімділігін арттыруға тырысады. Сонымен қатар, қалдықтарды басқару шеңберінде көрсетілетін қызметтердің тұрақтылығы мен сенімділігін қамтамасыз етуге баса назар аударылады.

Бағдарламаның маңызды аспектісі экологиялық және әлеуметтік қолайлылыққа ұмтылу. Бұған экологиялық таза технологияларды енгізу және білім беру бағдарламалары және қалдықтарды басқару саласындағы әлеуметтік бастамаларды қолдау арқылы жұртшылықты белсенді тарту кіреді. Негізгі міндеттердің бірі қалдықтарды сұрыптау және қайта өңдеу үшін инфрақұрылымды дамыту арқылы қол жеткізілетін ҚТҚ өңдеу үлесін ұлғайту.

Соңында, бағдарлама қалдықтарды қауіпсіз көмуді қамтамасыз етуге бағытталған. Бұл жерлеу кезінде санитарлық нормаларды сақтауды және жер асты суларының ластануын болдырмауға бағытталған технологияларды енгізуді қамтиды. Бағдарлама шеңберінде қоғамның әртүрлі аспектілері мен мүдделерінің кешенін ескере отырып, коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеудің тұрақты және жауапты жүйесін құру үшін ортақ күш-жігермен қадамдар жасалуда.

2.1. Бағдарламаның міндеттері

1 міндет. Қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау, тасымалдау, сұрыптау және көму жөніндегі бірыңғай операторды айқындау.

Қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау, тасымалдау, сұрыптау және көму бойынша жеке әріптесті таңдау үшін МЖӘ конкурсын өткізу.

1.1. АЕМ-де контейнерлік алаңдарды жылдар бойынша орнату

Қамтылатын ауылдар, қалалар	Орнату жылы	Қоқыс алаңдары	Контейнерлік алаңдарды орнату орны
Жітіқара қаласы	2024-2026	82
Пригородное ауылы	2025	32	Дорожная көшесі – 2, 40 лет Победы көшесі - 2, Дачная көшесі – 1, Бейбітшілік көшесі – 1, Волынов көшесі – 1, Плеханов көшесі – 1, Достоевский көшесі – 2, 50 лет ВЛКСМ – 1, Степная көшесі – 1, Автомобилистов көшесі – 2, Энгельс көшесі – 1, Куйбышев көшесі – 1, Колесниченко көшесі – 1, Жданов көшесі – 1, Баймағамбетов көшесі – 1, 1 Мамыр көшесі – 1, Алтынсарин көшесі – 1, Химиков көшесі – 1, Титов көшесі – 1, Мира көшесі - 5, Жангельдин көшесі – 1, Орджоникидзе көшесі – 2, Жақсы көшесі – 1.
Ырсай ауылы	2025	8	Новая көшесі - 1, Степная көшесі - 1, Степная көшесі/2 - 1, Комсомольская көшесі - 1, Молодежная көшесі - 1, Парковая көшесі – 1, Школьная көшесі – 1, Набережная көшесі - 1.
Забелов ауылы	2026	34	Горький көшесі – 3, Жангелдин көшесі – 4, Левонабережная көшесі-3, Правонабережная көшесі – 1, Ленин көшесі – 3, Победы көшесі – 2, Целинная көшесі – 3, Комсомольская көшесі – 8, Первомайка көшесі – 2, Новостроевская көшесі – 3, Механизаторская көшесі – 1.
Милютинка ауылы	2026	10	Рабочая көшесі - 2 Жастар көшесі - 2, Комсомольская көшесі - 2, Школьная көшесі - 2, Новая көшесі - 2
Чайковское ауылы	2027	23	Пионерская көшесі – 2, Жеңістің 40 жылы - 3, Школьная көшесі - 4, Набережная көшесі - 5, Мира көшесі - 4, Октябрьская көшесі - 1, Тыңның 20 жылы - 2, Клубная көшесі - 1, Степная көшесі - 1
Тоқтаров ауылдық округі, Тоқтаров ауылы	2027	10	Дорожная көшесі – 1, Лесная көшесі-1, Новоселовка көшесі – 1, Комсомольская көшесі – 2, Школьная көшесі – 2, Набережная көшесі – 1, Новая көшесі – 1, Амангелді көшесі - 1.
Тоқтаров ауылдық округі, Львовка ауылы	2027	2	Центральная көшесі - 2
Приречное ауылы	2028	11	Степная көшесі - 1, Маковея көшесі - 1, Жақеев көшесі - 1, Набережная көшесі - 1, Пушкин көшесі – 1, Школьная көшесі – 1, Клубная көшесі – 1, Днепропетровская көшесі - 1, Абай көшесі - 1, Ленин көшесі – 1, Минская көшесі - 1
Большевик ауылдық округі, Тургеневка ауылы	2028	17	Мира көшесі - 2, Комсомольская көшесі - 2, Целинная көшесі - 2, Набережная көшесі - 2, Спортная көшесі - 1, Новая көшесі - 1, Құрылыс көшесі - 1, Байтұрсынов көшесі - 1, ПМК көшесі - 1, к-сі. Иманов көшесі - 1, Алтынсарин көшесі - 1, Абай көшесі - 1, 1 мамыр көшесі - 1.
Степной ауылдық округі, Степной ауылы	2029	8	Орталық алаң - 2, мектеп - 2, орталық асхана - 2, орталық алаң - 2
Степной ауылдық округі, Аққарға ауылы	2029	2	Ленин көшесі – 2
Мүктікөл ауылдық округі, Мүктікөл ауылы	2029	3	Ленин көшесі – 1, Урожайная көшесі – 1, Торговая көшесі 1
Мүктікөл ауылдық округі, Волгоград ауылы	2029	2	Советская көшесі – 1, Украинскя көшесі – 1
Большевик ауылдық округі, Шевченковка ауылы	2029	5	Набережная көшесі - 1, Советская көшесі - 1, Молодежная көшесі – 1, Шевченко көшесі - 1, Симаков көшесі - 1
Большевик ауылдық округі, Хозрет ауылы	2029	4	Центральная көшесі - 2, Хозрет бөлімі - 2
Большевик ауылдық округі, Құсақан ауылы	2029	4	Центральная көшесі – 2, Элеваторная көшесі - 1, Новостройка - 1
Большевик ауылдық округі, Тасыбай ауылы	2029	1	Центральная көшесі – 1
БАРЛЫҒЫ	6	258

2 міндет. Тұрмыстық қатты қалдықтарды орталықтандырылған жинау және тасымалдау жүйесін ұйымдастыру. Шоғырлану көзінен қалдықтарды бөлек жинауды кеңінен енгізу.

2.1. 263 контейнерлік алаңдарды жайластыру (Жітіқара қаласындағы 82 алаңды, құрғақ қалдықтарға арналған 328 контейнерді және дымқыл қалдықтарға арналған 82 контейнерді ескере отырып) ауылдық елді мекендерде 181 контейнерлік алаң (құрғақ қалдықтарға арналған 181 контейнер, дымқыл қалдықтарға арналған 181 контейнер), Забелов ауылында 34 алаң, Пригородное ауылында 32 алаң, Тургеновка ауылында 17 алаң, Чайковское ауылында 23 алаң, Ырсай ауылында 8 алаң, Тоқтаров ауылдық округінің Тоқтаров ауылында 10 алаң, Милютинка ауылында 10 алаң, Тоқтаров ауылдық округінің Львовка ауылында 2 алаң, Приречное ауылында 11 алаң, Степной ауылдық округінің Степной ауылында 8 алаң, Степной ауылдық округінің Аққарға ауылында 2 алаң, Мүктікөл ауылдық округінің Мүктікөл ауылында 3 алаң, Мүктікөл ауылдық округінің Волгоград ауылында 2 алаң, Большевик ауылдық округінің Құсақан ауылында 4 алаң, Большевик ауылдық округінің Шевченковка ауылында 5 алаң, Большевик ауылдық округінің Хозрет ауылында 4 алаң, Большевик ауылдық округінің Тасыбай ауылында 1 алаң орнатылады.

"Санитариялық қағидаларды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 25 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-331/2020 бұйрығына сәйкес өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинауға, пайдалануға, қолдануға, залалсыздандыруға, тасымалдауға, сақтауға және көмуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар, елді мекендердегі қатты тұрмыстық қалдықтарға арналған контейнерлер қақпақтармен жабдықталуы, үш жағынан биіктігі кемінде 1,5 метр қоршалған, тұрғын және қоғамдық ғимараттардан кемінде 25 метр қашықтықта орналастырылған қатты жабыны бар алаңдарда, және күрделі құрылыс болған жағдайда комиссиялық бекітуге жатады.

2.2. 4 КамАЗ, 2 тиегіш және 1 бульдозер қалдықтарды жинау және шығару үшін көлік сатып алу.

Қоқыс алаңдарының саны үш күндік кезеңде ауылда қалдықтарды жинақтау стандарттары негізінде анықталды. Көлік құралдарының санын анықтау елдегі ұқсас полигондардың деректері негізінде жүргізілді.

17-кесте Ауылдық аудандар бойынша қатты тұрмыстық қалдықтарды (ҚТҚ) басқару жоспары: полигондар мен қамтылатын елді мекендерді бөлу

Қамтылатын ауылдар, қалалар	Уақытша сақтау пункттері	Жылына қалдықтардың түзілу көлемі/м3	Полигоннан қашықтық, км	Қоқыс алаңдары	Контейнерлік алаңдарды орнату орны
Жітіқара қаласы		42500		82
Чайковское ауылы		1015	26	23	Пионерская көшесі – 2, Жеңістің 40 жылы-3, Школьная көшесі-4, Набережная көшесі-5, Мира көшесі-4, Октябрьская көшесі -1, Тыңның 20 жылы -2, Клубная көшесі-1, Степная көшесі-1
Забелов ауылы		1688,8	18	34	Горький көшесі – 3, Жангелдин көшесі – 4, Левонабережная көшесі-3, Правонабережная көшесі – 1, Ленин көшесі – 3, Победы көшесі – 2, Целинная көшесі – 3, Комсомольская көшесі – 8, Первомайка көшесі – 2, Новостроевская көшесі – 3, Механизаторская көшесі – 1.
Ырсай ауылы		633,8	21,6	8	Новая көшесі-1, Степная көшесі-1, Степная көшесі/2-1, Комсомольская көшесі-1, Молодежная көшесі-1, Парковая көшесі – 1, Школьная көшесі – 1, Набережная көшесі-1.
Пригородное ауылы		1623,8	10,3	32	Дорожная көшесі – 2, 40 лет Победы көшесі-2, Дачная көшесі – 1, Бейбітшілік көшесі – 1, Волынов көшесі – 1, Плеханов көшесі – 1, Достоевский көшесі – 2, 50 лет ВЛКСМ – 1, Степная көшесі – 1, Автомобилистов көшесі – 2, Энгельс көшесі – 1, Куйбышев көшесі – 1, Колесниченко көшесі – 1, Жданов көшесі – 1, Баймағамбетов көшесі – 1, 1 Мамыр көшесі – 1, Алтынсарин көшесі – 1, Химиков көшесі – 1, Титов көшесі – 1, Мир көшесі -5, Жангельдин көшесі – 1, Орджоникидзе көшесі – 2, Жақсы көшесі – 1.
Большевик ауылдық округі, Тургеновка ауылы		408,8	11,4	17	Мира көшесі - 2, Комсомольская көшесі - 2, Целинная көшесі - 2, Набережная көшесі - 2, Спортная көшесі - 1, Новая көшесі - 1, Құрылыс көшесі - 1, Байтұрсынов көшесі - 1, ПМК көшесі - 1, Иманов көшесі - 1, Алтынсарин көшесі-1, Абай көшесі - 1, 1 мамыр көшесі - 1.
Тоқтаров ауылдық округі, Тоқтаров ауылы		543,8	30	10	Дорожная көшесі - 1, Лесная көшесі - 1, Новоселовка көшесі - 1, Комсомольская көшесі – 2, Школьная көшесі – 2, Набережная көшесі - 1, Новая көшесі - 1, Амангелді көшесі - 1.
Тоқтаров ауылдық округі, Львовка ауылы	+	72,5	22,5
8	1	48486,5		217
Большевик ауылдық округі, Құсақан ауылы	+	80		4	Центральная көшесі – 2, Элеваторная көшесі - 1, Новостройка - 1
Большевик ауылдық округі, Шевченковка ауылы	+	108,8	46	5	Набережная көшесі - 1, Советская көшесі - 1, Молодежная көшесі – 1, Шевченко көшесі - 1, Симаков көшесі - 1
Большевик ауылдық округі, Хозрет ауылы	+	66,3	22,4	4	Центральная көшесі - 2, Хозрет бөлімі - 2
Большевик ауылдық округі, Тасыбай ауылы	+	62,5	40	1	Центральная көшесі – 1
4	4	317,6
Милютинка ауылы	+	940		10	Рабочая көшесі - 2 Жастар көшесі - 2, Комсомольская көшесі - 2, Школьная көшесі - 2, Новая көшесі - 2
Мүктікөл ауылдық округі, Мүктікөл ауылы	+	250	23,8	3	Ленин көшесі – 1, Урожайная көшесі – 1, Торговая көшесі 1
Мүктікөл ауылдық округі, Волгоград ауылы	+	67,5	40	2	Советская көшесі – 1, Украинская көшесі – 1
3	3	1257,5
Степной ауылдық округі, Степной ауылы	+	783,8		4	Орталық алаң - 2, мектеп - 2, орталық асхана - 2, орталық алаң - 2
Степной ауылдық округі, Аққарға ауылы	+	103,8	38	2	Ленин көшесі – 2
Приречное ауылы	+	512,5	25	11	Степная көшесі - 1, Маковея көшесі - 1, Жақеев көшесі - 1, Набережная көшесі - 1, Пушкин көшесі – 1, Школьная көшесі – 1, Клубная көшесі – 1, Днепропетровская көшесі - 1, Абай көшесі - 1, Ленин көшесі – 1, Минская көшесі - 1
3	3	1400,1
БАРЛЫҒЫ	11	51461,7		258

3 міндет. Тұрмыстық қатты қалдықтарды қабылдау, сұрыптау және көмудің күрделі инфрақұрылымы бар санитарлық ережелердің заманауи талаптарына жауап беретін тұрмыстық қатты қалдықтар полигондарын жаңғырту. Табиғи полигондарды қалпына келтіру.

3.1. Рұқсат етілмеген полигондарды жою.

Жітіқара ауданында анықталуына қарай стихиялық қоқыс үйінділерін жою.

4 міндет. Қалдықтарды бөлек жинау жүйесі туралы хабардарлықты арттыру және танымал ету.

Қалың жұртшылықты ақпараттандыру ҚТҚ басқаруда маңызды рөл атқарады. Ақпараттандыру ҚТҚ басқару жүйесін жоспарлауға ең ерте кезеңде енгізілетін болады.

4.1. Ауданның әлеуметтік желілерінде және жергілікті газеттерде тоқсанына кемінде 1 рет жарияланымдар;

4.2. Қалдықтарды бөлек жинау және кәдеге жарату жүйесінің артықшылықтары мен артықшылықтары туралы қолжетімді ақпаратты қамтамасыз ететін қоғамдық орындарда ақпараттық стендтер орнату;

4.3. Жұртшылықты ақпараттандыру, қалдықтармен жұмыс істеу бойынша халықпен жұмыс жөніндегі іс-шараларды іске асыру, тоқсанына кемінде 1 рет:

1) мектептерде, жалпы жұртшылық арасында тарату үшін материалдық ресурстарды қайталама пайдалану туралы ақпараттық материалдар;

2) жасыл, тамақ қалдықтарын, мал шаруашылығы қалдықтарын үйде компосттау туралы брошюралар;

3) оқушылар мен студенттер үшін полигондарға таныстыру сапарларын ұйымдастыру;

4) мектеп оқушылары арасында коммуналдық қалдықтарды ұтымды басқару тақырыбында суреттер, фотосуреттер байқаулары өтті.

5)

2.1. Бағдарламаның нысаналы көрсеткіштері

Осы коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасын іске асыру 2030 жылға дейінгі мерзімде орындауға және мынадай нысаналы индикаторларға қол жеткізуге есептелген:

1. 2024-2025 жылдарға қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау, тасымалдау, сұрыптау және көму жөніндегі бірыңғай операторды айқындау.

2. 2030 жылға қарай Жітіқара ауданының тұрғындарын орталықтандырылған тұрмыстық қатты қалдықтарды жинау және шығару – 90 %.

3. Жітіқара ауданының полигондарын санитарлық нормалар мен талаптарға сәйкес келтіру 2030 жылға қарай - 100%.

4. Жітіқара ауданы бойынша олардың пайда болған жеріндегі сұрыпталған коммуналдық қалдықтардың үлесі 2030 жылға қарай – 40%.

18-кесте Swot-талдау

Күшті жақтары	Әлсіз жақтары
1. Бұл сектор әлемдік тәжірибеде зерттелген-оны жаңғырту үшін дәлелденген технологиялар мен шешімдер бар. 2. Нарық әлеуетті инвесторлар мен жеке қаржыландыру көздері үшін ашық. 3. "Жасыл" энергетиканы дамыту мақсатында ҚТҚ пайдаланудың қолда бар әлеуеті. 4. ҚТҚ-дан алынған қайталама ресурстарды пайдалану әлеуеті.	1. Дамымаған жинау жүйесі, оның ішінде ҚТҚ бөлек жинау. 2. Ауданның барлық аумағында қалдықтарды алдын ала өңдеусіз көму. 3. Республика бойынша қалдықтарды қайта өңдеу мен кәдеге жаратудың төмен көлемі. 4. Қолданыстағы ҚТҚ көму объектілерінің санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкес келмеуі.
Мүмкіндіктер	Қауіптер
1. ҚТҚ жинаудың тиімді жүйесі. 2. ҚТҚ айналым жүйесінде өңірлік тәсілді енгізу. 3. Қалдықтарды қайта өңдеу және кәдеге жарату көлемін арттыру. 4. Қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау, тасымалдау және өңдеудің маңызды және үнемді әдістеріне қол жеткізу. 5. Республика аумағындағы қоқыстарды қалпына келтіру. 6. Әлемдік стандарттарға сәйкес келетін ҚТҚ полигондарын салу.	1. Жинақталған қалдықтары бар аймақтарда сыни экологиялық жағдайлардың туындауы. 2. Түзілетін қалдықтар көлемінің бірнеше есе ұлғаюы. 3. Климаттың өзгеруіне әсер ететін қолданыстағы полигондардан атмосфераға шығарындылар.

2. НЕГІЗГІ БАҒЫТТАР, ҚОЙЫЛҒАН МАҚСАТҚА ЖЕТУ ЖОЛДАРЫ ЖӘНЕ ТИІСТІ ШАРАЛАР

3.1. Негізгі бағыттар, қойылған мақсатқа жету жолдары және тиісті шаралар

1 нұсқа: Мемлекеттік-жекешелік әріптестік

Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің, Қазақстан Республикасы Кодексінің 366-бабына сәйкес инфрақұрылымды жобалау, салу, құру, реконструкциялау, жаңғырту және пайдалану және қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау, тасымалдау, сұрыптау, көму, дүлей қоқыс үйінділерін жою жөніндегі қызметті жүзеге асыру Қазақстан Республикасының мемлекеттік-жекешелік әріптестік саласындағы заңнамасына сәйкес мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобаларын іске асыру жолымен жүзеге асырылуы мүмкін.

Тұрмыстық қатты қалдықтарды басқару жөніндегі мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобаларын іске асыру үшін кәдеге жарату төлемінің құралдарын пайдалану Экологиялық кодекстің нормаларында көзделген ерекшеліктер ескеріле отырып қолданылады. Бұл ретте мұндай жобалар халық үшін қатты тұрмыстық қалдықтарды жинауға, тасымалдауға, сұрыптауға және көмуге арналған тариф есебінен жүзеге асырылатын қатты тұрмыстық қалдықтарды басқару жөніндегі қызмет үшін ғана қолданылады.

Қатты тұрмыстық қалдықтарды басқару (ҚТҚ) саласындағы МЖӘ жобалары қазіргі уақытта іске асырудың үш нұсқасын қарастыруда және олардың біріншісі сервистік келісімшарт.

МЖӘ сервистік келісім шарты

Осы тәсілге сәйкес жеке әріптес МЖӘ объектісін құруға және пайдалануға қаражат салады, сондай-ақ ҚТҚ басқару қызметтерін ұсынады. Мемлекеттік әріптес өз кезегінде көрсетілетін қызметтердің сапасына мониторинг пен бақылауды жүзеге асырады, сондай-ақ инфрақұрылымға қажеттіліктердің жабылуына қамқорлық жасайды.

МЖӘ жаңа объектісін салу және пайдалану

Мемлекеттік-жекешелік әріптестіктің (МЖӘ) жаңа объектісін құруға және кейіннен пайдалануға бағытталған жобада жеке және мемлекеттік әріптестердің рөлдері оңтайлы ынтымақтастықты ескере отырып бөлінеді.

Жеке серіктес МЖӘ-нің жаңа объектісін жобалау мен салуға инвестиция салады, оның қазіргі заманғы және тиімді болуын қамтамасыз етеді. Құрылыс аяқталғаннан кейін объект мемлекеттік меншікке беріледі, онда жеке серіктес оны пайдалануға кіріседі. Сонымен қатар, жеке серіктес қатты тұрмыстық қалдықтарды басқару бойынша қызметтер көрсетеді, осылайша қалдықтарды өңдеу мәселелерін кешенді және сапалы шешуді қамтамасыз етеді.

МЖӘ объектісі мемлекеттік кәсіпорынның меншігінде қалады, бұл негізгі инфрақұрылымды басқаруда мемлекеттік бақылау мен сенімділікті қамтамасыз етеді. Мемлекеттік әріптес жеке әріптес ұсынатын қызметтердің стандарттар мен үміттерге сәйкестігіне кепілдік бере отырып, олардың сапасына мониторинг пен бақылауды жүзеге асырады. Ол сондай-ақ ҚТҚ басқару жүйесінің сенімді және тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ете отырып, инфрақұрылым қажеттіліктерін жабуға белсенді қамқорлық жасайды.

Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 366-бабы 6-тармағына сәйкес өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерінің операторы осы баптың 3-тармағының 3) тармақшасына сәйкес мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобасы шеңберінде халық үшін қатты тұрмыстық қалдықтарды жинауға, тасымалдауға, сұрыптауға және көмуге арналған шекті тариф пен ағымдағы тариф арасындағы айырманы өтейді.

Осы тармақты іске асыру үшін "Жасыл даму" АҚ қатысуымен келесі институционалдық схема көзделеді.

Бұл институционалдық схемада қатты тұрмыстық қалдықтарды басқару саласындағы МЖӘ жобасы көзделеді. Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 366-бабының 7-тармағына сәйкес қатты тұрмыстық қалдықтарды жинауға, тасымалдауға, сұрыптауға және көмуге арналған мемлекеттік-жекешелік әріптестіктің әрбір жобасы үшін шекті тарифтің мөлшерін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган әзірлейді және бекітеді және тиісті қалада, ауданда көрсетілген операциялар бойынша нақты және инвестициялық шығыстарды көрсетеді.

2 нұсқа Коммуналдық мемлекеттік кәсіпорын базасында коммуналдық қалдықтарды басқару

Жітіқара ауданында коммуналдық қалдықтарды басқару нарығына қатысуға қызығушылық білдіретін жеке әріптес болмаған жағдайда, Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің "Мемлекеттің кәсіпкерлік қызметке қатысу негіздері" 192-бабы 4-тармағының ережелеріне сәйкес коммуналдық мемлекеттік кәсіпорын (КМК) құру мүмкіндігін қарастыру ұсынылады.

"Акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) елу пайызынан астамы мемлекетке тиесілі мемлекеттік кәсіпорындар, заңды тұлғалар және олармен үлестес тұлғалар жүзеге асыратын қызмет түрлерінің тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 1095 қаулысына сәйкес, ЭҚЖЖ 38110 "Қауіпті емес қалдықтарды жинау" қызметінің түрін коммуналдық меншіктегі мемлекеттік кәсіпорындарға жүзеге асыруға жол беріледі.

КМК құратын инвестициялық салымдарды қаржыландыру мақсатында Қазақстан Республикасы Бюджет кодексінің және "Мемлекеттік инвестициялық ұсынысты әзірлеу немесе түзету, қажетті сараптамалар жүргізу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2014 жылғы 5 желтоқсандағы № 129 бұйрығының талаптарына сәйкес әзірленген қаржы-экономикалық негіздеменің нәтижелері бойынша ұзақ мерзімді негізде бюджеттік кредит алу мүмкіндігі бар инвестициялық жоба, сондай-ақ жоспарлау, қарау, іріктеу, бюджеттік инвестициялардың іске асырылуын мониторингілеу және бағалау және бюджеттік инвестициялардың іске асырылуын бағалау және бюджеттік кредиттеудің орындылығын айқындау".

Бұл негіздеменің мақсаты қатты тұрмыстық қалдықтарды (ҚТҚ) басқару объектілерін құру және тиімді жұмыс істеуі үшін талап етілетін қажетті қаржы ресурстарын қамтамасыз ету үшін бюджеттік кредит алу. Ұсыныстың экологиялық және санитарлық қауіпсіздікке баса назар аудара отырып, тиісті заңнамада белгіленген нормативтер мен талаптарға сәйкестігіне назар аудару маңызды.

Бюджеттік кредиттің негізгі кемшілігі коммуналдық мемлекеттік кәсіпорын (КМК) үшін Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 366-бабының 6-тармағында көзделгендей шекті және нақты тарифтер арасындағы шығындарды өтеуге қатысу мүмкін еместігі болып табылады.

Осы Ережеге сәйкес өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерінің операторы мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобасы шеңберінде халық үшін шекті және ағымдағы тарифтер арасындағы айырманы өтеуге міндеттенеді. Коммуналдық мемлекеттік кәсіпорын (КМК) жеке серіктес бола алмайтындығын ескере отырып, бұл шығындарды өтеу мүмкіндігі шектеулі.

3.2. Қойылған мақсатқа жету жолдары және тиісті шаралар

Бағдарламаны іске асыру шеңберінде 3-тарауда сипатталған әкімшілік басқарудың екі негізгі нұсқасы көзделген. Бірінші нұсқа жеке серіктестің ҚТҚ нарығына қатысуын, ал екіншісі ҚТҚ жергілікті нарығына қатысу үшін жергілікті атқарушы орган (ЖАО) атынан жалғыз қатысушысы бар коммуналдық мемлекеттік кәсіпорынды құруды көздейді.

Коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасы шеңберінде Жітіқара ауданында стихиялық қоқыстарды жою, сондай-ақ коммуналдық қалдықтарды басқару іс-шаралары көзделген. Іс-шаралар адам қызметінің қоршаған ортаға теріс әсерін азайтуға және аймақтың тұрақты дамуын қамтамасыз етуге бағытталған.

Жітіқара қаласын, Забелов ауылын, Пригородное ауылын, Чайковское ауылын, Ырсай ауылын, Милютинка ауылын, Тоқтаров ауылдық округінің Тоқтаров ауылын, Тоқтаров ауылдық округінің Львовка ауылын, Приречное ауылын, Большевик ауылдық округінің Тургеновка ауылын, Степной ауылдық округінің Степной ауылын, Степной ауылдық округінің Аққарға ауылын, Мүктікөл ауылдық округінің Мүктікөл ауылын қоқыс алаңдарымен жарақтандыру жоспарлануда, Мүктікөл ауылдық округінің Волгоград ауылын, Большевик ауылдық округінің Құсақан ауылын, Большевик ауылдық округінің Шевченковка ауылын, Большевик ауылдық округінің Хозрет ауылын, Большевик ауылдық округінің Тасыбай ауылын қоқыс алаңдарымен жабдықтау жоспарлануда.

Жалпы, бұл іс-шараларды іске асыру экологиялық жағдайды жақсартуға ықпал етеді, коммуналдық қалдықтарды басқаруда тұрақтылықты қамтамасыз етеді және жергілікті халықтың өмірі мен дамуы үшін қолайлы орта құруға ықпал етеді.

2. ҚАЖЕТТІ РЕСУРСТАР

Жітіқара ауданы үшін 2024-2030 жылдарға арналған бағдарламаны қаржыландыру көлемі әрбір полигон үшін егжей-тегжейлі есептеулер негізінде айқындалатын болады. Нақты есептеулер техникалық-экономикалық негіздемеге (ТЭН) және басқа да талдамалық деректерге негізделген шығындарды бағалауды қамтиды. Талдау бюджет қаражатының оңтайлы бөлінуін қамтамасыз ете отырып, полигондардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып жүргізіледі. Бағдарламаның икемділігі іске асыру жағдайлары мен экономикалық жағдайдағы өзгерістерге бейімделу үшін көзделген.

19-кесте Жергілікті бюджеттің болжамды шығыстары

№ р/с	Іс-шаралар	Орындалу мерзімдері							Болжамды шығыстар (мың теңге)
		2024	2025	2026	2027	2028	2029	2030
1.	ҚТҚ нарығына қатысушыларды анықтау	15 000							15 000
2.	Жітіқара қаласының контейнерлік алаңдарын жайластыру	65 000	31 700	33 300					130 000
	Ауылдарда контейнерлік алаңдарды жайластыру		18 400	20 240	16 100	12 880	13 340		80 960
3.	Стихиялық полигондарды жою		5 000	5 000	5 000	5 000	5 000	5 000	30 000
4.	Ауданның әлеуметтік желілерінде және жергілікті газеттерде жарияланымдар	200	220	240	260	280	300	320	1 820
5.	Ақпараттық стендтерді орнату	750	800	850	900	950	1000	1050	6 300
6.	Жұртшылықты ақпараттандыру, халықпен жұмыс жөніндегі іс-шараларды іске асыру	200	220	240	260	280	300	320	1 820
БАРЛЫҒЫ		81 150	56 340	59 870	22 520	19 390	19 940	6 690	265 900

Жітіқара ауданында коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасын енгізуге арналған негізгі шығындар МЖӘ немесе КМК жеке әріптесіне жүктелетін болады, 23-кестеде көрсетілген қалған шығыстар жергілікті бюджет есебінен жабылады.

Жітіқара ауданы бойынша коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі бағдарламаның үздіксіз жұмыс істеуі үшін ауылдық елді мекендерде 263 контейнерлік алаңды (Жітіқара қаласында 82 алаңды - 328 құрғақ қалдықтарға арналған контейнерді және 82 дымқыл қалдықтарға арналған контейнерді ескере отырып) жайластыру қажет, 181 контейнерлік алаң (181 құрғақ қалдықтарға арналған контейнер, 181 дымқыл қалдықтарға арналған контейнер) орнатылады.

2024 жылы Жітіқара қаласында 65 000 мың теңге сомасына 41 алаң орнату жоспарлануда.

2025 жылы Жітіқара қаласында 20 алаң, Пригородное ауылында 32 алаң, Ырсай ауылында 50 100 мың теңге сомасына 8 алаң орнату жоспарлануда.

2026 жылы Жітіқара қаласында 21 алаң, Забелов ауылында 34 алаң, Милютинка ауылында 53 540 мың теңгеге 10 алаң орнату жоспарлануда.

2027 жылы Чайковское ауылында 23 алаң, Тоқтаров ауылдық округінің Тоқтаров ауылында 10 алаң, Тоқтаров ауылдық округінің Львовка ауылында 16 100 мың теңге сомасына 2 алаң орнату жоспарлануда.

2028 жылы Приречное ауылында 11 алаң, Большевик ауылдық округінің Тургеневка ауылында 12 880 мың теңге сомасына 17 алаң орнату жоспарлануда.

2029 жылы Степной ауылдық округінің Степной ауылында 8 алаң, Степной ауылдық округінің Аққарға ауылында 2 алаң, Мүктікөл ауылдық округінің Мүктікөл ауылында 3 алаң, Мүктікөл ауылдық округінің Волгоград ауылында 2 алаң, Большевик ауылдық округінің Шевченковка ауылында 5 алаң, Большевик ауылдық округінің Хозрет ауылында 4 алаң орнату жоспарлануда. Большевик ауылдық округінің Құсақан ауылында 4 алаң, Большевик ауылдық округінің Тасыбай ауылында 13 340 мың теңге сомасына 1 алаң орнату жоспарда бар.

3. БАҒДАРЛАМАНЫ ІСКЕ АСЫРУ ЖӨНІНДЕГІ ІС-ШАРАЛАР ЖОСПАРЫ

Қостанай облысы Жітіқара ауданының коммуналдық қалдықтарды басқарудың 2024 – 2030 жылдарға арналған бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары

№ р/с

Іс-шаралар

Орындауға жауаптылар

Орындау мерзімі/Аяқтау нысаны

Болжамды шығыстар (мың теңге)

Қаржыландыру көздері

2024

2025

2026

2027

2028

2029

2030

1 міндет. Қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау, тасымалдау, сұрыптау және көму жөніндегі бірыңғай операторды айқындау

1.

ҚТҚ нарығына қатысушыларды анықтау

ЖАО

МЖӘ Шарты/ КМК құру және ҚЭН әзірлеу

15 000

Жергілікті бюджет

2 міндет. Тұрмыстық қатты қалдықтарды орталықтандырылған жинау және тасымалдау жүйесін ұйымдастыру. Шоғырлану көзінен қалдықтарды бөлек жинауды кеңінен енгізу. Қалдықтарды уақытша сақтау пункттерін құру

1.

Контейнерлік алаңдарды жайластыру

ЖАО

Жітіқара - 41

Жітіқара – 20 Пригородное ауылы – 32, Ырсай ауылы – 8

Жітіқара – 21, Забелов ауылы – 34, Милютинка ауылы - 10

Чайковское ауылы – 23, Тоқтаров ауылдық округінің Тоқтаров ауылы – 10, Тоқтаров ауылдық округінің Львовка ауылы – 2

Приречное ауылы – 11, Большевик ауылдық округінің Тургеневка ауылы - 17

Степной ауылдық округінің Степной ауылы – 8, Степной ауылдық округінің Аққарға ауылы – 2, Мүктікөл ауылдық округінің Мүктікөл ауылы – 3, Мүктікөл ауылдық округінің Волгоград ауылы – 2, Большевик ауылдық округінің Құсақан ауылы – 4, Большевик ауылдық округінің Шевченковка ауылы – 5, Большевик ауылдық округінің Хозрет ауылы – 4, Большевик ауылдық округінің Тасыбай ауылы – 1

210 690

Жергілікті бюджет

2.

ҚТҚ жинауға арналған контейнерлер

Жеке серіктес/ КМК

Жітіқара - 205

Жітіқара – 100, Пригородное ауылы – 64, Ырсай ауылы – 16

Жітіқара - 105 Забелов ауылы – 68, Милютинка ауылы - 20

Чайковское ауылы – 46, село Тоқтаров ауылдық округінің Тоқтаров ауылы - 20, Тоқтаров ауылдық округінің Львовка ауылы – 4

Приречное ауылы – 22, Большевик ауылдық округінің Тургеневка ауылы - 34

Степной ауылдық округінің Степной ауылы – 16, Степной ауылдық округінің Аққарға ауылы – 4, Мүктікөл ауылдық округінің Мүктікөл ауылы – 6, Мүктікөл ауылдық округінің Волгоград ауылы - 4, Большевик ауылдық округінің Құсақан ауылы – 8, Большевик ауылдық округінің Шевченковка ауылы – 10, Большевик ауылдық округінің Хозрет ауылы – 8, Большевик ауылдық округінің Тасыбай ауылы – 2

МЖӘ/ҚЭН конкурсының нәтижелері бойынша

Жеке серіктес/ КМК

3.

Арнайы автокөлік сатып алу

Жеке серіктес/ КМК

КамАЗ - 2

бульдозер -1, тиегіш -2

КамАЗ - 2

МЖӘ/ҚЭН конкурсының нәтижелері бойынша

Жеке серіктес/ КМК

4.

Полигондар бойынша іс-шаралар

"Дала" ЖШС жабылуы Мүктікөл ауылдық округі

"Құнар Жер" ЖШС жабылуы Чайковское ауылы

"Приречное-Агро" ЖШС жабылуы Приречное ауылы

3 міндет. Тұрмыстық қатты қалдықтарды қабылдау, сұрыптау және көмудің күрделі инфрақұрылымы бар Санитариялық қағидалардың қазіргі заманғы талаптарына жауап беретін тұрмыстық қатты қалдықтардың қуаты аз қолданыстағы полигондарын жаңғырту және салу. Табиғи полигондарды қалпына келтіру.

1.

Полигондарды жаңғырту

Жеке серіктес/ КМК

ҚТҚ полигоны, Жітіқара

МЖӘ/ҚЭН конкурсының нәтижелері бойынша

Жеке серіктес/ КМК

2.

Стихиялық полигондарды жою

ЖАО

Анықталуына қарай стихиялық қоқыс үйінділерін жою

Анықталуына қарай стихиялық қоқыс үйінділерін жою

Анықталуына қарай стихиялық қоқыс үйінділерін жою

Анықталуына қарай стихиялық қоқыс үйінділерін жою

Анықталуына қарай стихиялық қоқыс үйінділерін жою

Анықталуына қарай стихиялық қоқыс үйінділерін жою

30 000

Жергілікті бюджет

4 міндет. Қалдықтарды бөлек жинау жүйесі туралы хабардарлықты арттыру және танымал ету.

1.

Ауданның әлеуметтік желілерінде және жергілікті газеттерде жарияланымдар

Тоқсанына 1 рет

Тоқсанына 1 рет

Тоқсанына 1 рет

Тоқсанына 1 рет

Тоқсанына 1 рет

Тоқсанына 1 рет

Тоқсанына 1 рет

1 820

Жергілікті бюджет

200

220

240

260

280

300

320

2.

Ақпараттық стендтерді орнату

5

5

5

5

5

5

5

6 300

Жергілікті бюджет

750

800

850

900

950

1000

1050

3.

Жұртшылықты ақпараттандыру, халықпен жұмыс жөніндегі іс-шараларды іске асыру

Тоқсанына 1 рет

Тоқсанына 1 рет

Тоқсанына 1 рет

Тоқсанына 1 рет

Тоқсанына 1 рет

Тоқсанына 1 рет

Тоқсанына 1 рет

1 820

Жергілікті бюджет

200

220

240

260

280

300

320