АДМИНИСТРАТИВНЫЙ ПРОЦЕДУРНО-ПРОЦЕССУАЛЬНЫЙ КОДЕКС РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

Кодекс Республики Казахстан от 29 июня 2020 года № 350-VI.


      Примечание ИЗПИ!
Настоящий Кодекс вводится в действие с 1 июля 2021 года.

      Примечание ИЗПИ!
Для удобства пользования ИЗПИ создано Содержание

СОДЕРЖАНИЕ

      Сноска. Оглавление исключено Законом РК от 20.12.2021 № 83-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

РАЗДЕЛ 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Глава 1. ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВО РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ОБ АДМИНИСТРАТИВНЫХ ПРОЦЕДУРАХ И ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВО РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ОБ АДМИНИСТРАТИВНОМ СУДОПРОИЗВОДСТВЕ

Статья 1. Законодательство Республики Казахстан об административных процедурах и законодательство Республики Казахстан об административном судопроизводстве

      1. Законодательство Республики Казахстан об административных процедурах состоит из настоящего Кодекса и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан, основанных на Конституции Республики Казахстан и общепризнанных принципах и нормах международного права.

      2. Особенности осуществления административных процедур устанавливаются законами Республики Казахстан.

      Настоящий Кодекс регулирует отношения, связанные с осуществлением административных процедур, в части, не урегулированной законами Республики Казахстан.

      3. Порядок административного судопроизводства на территории Республики Казахстан определяется конституционными законами Республики Казахстан, настоящим Кодексом, основанными на Конституции Республики Казахстан и общепризнанных принципах и нормах международного права.

      В административном судопроизводстве применяются положения Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан, если иной порядок не предусмотрен настоящим Кодексом.

      Положения иных законов Республики Казахстан, регулирующих административное судопроизводство, подлежат включению в настоящий Кодекс.

      4. Международные договорные и иные обязательства Республики Казахстан, а также нормативные постановления Конституционного Суда и Верховного Суда Республики Казахстан являются составной частью административного и административно-процессуального права.

      Сноска. Статья 1 с изменением, внесенным Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 2. Применение в административном судопроизводстве правовых норм, имеющих преимущественную силу

      1. Конституция Республики Казахстан имеет высшую юридическую силу и прямое действие на всей территории Республики.

      2. В случае противоречия между нормами настоящего Кодекса и конституционным законом Республики Казахстан действуют положения конституционного закона.

      В случае противоречия между нормами настоящего Кодекса и иными законами действуют положения настоящего Кодекса.

      3. Международные договоры, ратифицированные Республикой Казахстан, имеют приоритет перед настоящим Кодексом. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые предусмотрены законодательством Республики Казахстан об административном судопроизводстве, то применяются правила международного договора.

Статья 3. Отношения, регулируемые настоящим Кодексом

      1. Настоящий Кодекс регулирует отношения, связанные с осуществлением внутренних административных процедур государственных органов, административных процедур, а также порядок административного судопроизводства.

      2. Участниками регулируемых настоящим Кодексом отношений являются государственные органы, административные органы, должностные лица, а также физические и юридические лица.

      3. Предусмотренный настоящим Кодексом порядок осуществления внутренних административных процедур государственных органов в части, не урегулированной нормативными правовыми актами Республики Казахстан, применяется в деятельности:

      1) Президента Республики Казахстан, государственных органов и должностных лиц, обеспечивающих деятельность главы государства, государственных органов, непосредственно подчиненных и подотчетных Президенту Республики Казахстан;

      2) Канцелярии Первого Президента Республики Казахстан – Елбасы;

      3) аппаратов Палат Парламента Республики Казахстан, Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан;

      4) аппаратов Конституционного Суда Республики Казахстан, Высшего Судебного Совета Республики Казахстан, Совета Безопасности Республики Казахстан, Верховного Суда и канцелярий судов Республики Казахстан;

      5) Правительства Республики Казахстан, Аппарата Правительства Республики Казахстан, центральных исполнительных органов Республики Казахстан и их структурных и территориальных подразделений;

      6) аппаратов местных представительных органов Республики Казахстан;

      7) местных исполнительных органов Республики Казахстан.

      4. Порядок административных процедур, установленный настоящим Кодексом, не распространяется на отношения, регулируемые:

      1) уголовно-процессуальным, гражданским процессуальным законодательством Республики Казахстан и законодательством Республики Казахстан об административных правонарушениях;

      2) законодательством Республики Казахстан о Конституционном Суде Республики Казахстан, о Высшем Судебном Совете Республики Казахстан, об Уполномоченном по правам человека в Республике Казахстан;

      3) бюджетным законодательством Республики Казахстан в части порядка осуществления государственного и бюджетного видов планирования;

      4) Законом Республики Казахстан "О правовых актах" в части порядка разработки, представления, обсуждения, введения в действие и опубликования законодательных и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан;

      5) законодательством Республики Казахстан о выборах и республиканском референдуме;

      6) законодательством Республики Казахстан о внешней разведке, контрразведывательной, оперативно-розыскной деятельности, а также по обеспечению безопасности охраняемых лиц и объектов и проведению охранных мероприятий;

      7) законодательством Республики Казахстан о нотариате в части совершения нотариальных действий.

      8) законодательством Республики Казахстан о возврате государству незаконно приобретенных активов.

      Порядок административных процедур, установленный настоящим Кодексом, не распространяется на конституционные полномочия Президента Республики Казахстан и деятельность органа, обеспечивающего деятельность Главы государства.

      5. Действие настоящего Кодекса, связанное с порядком осуществления административных процедур, за исключением глав 12, 13, 14 и 15 настоящего Кодекса, не распространяется на отношения, регулируемые законодательством Республики Казахстан о специальных государственных органах.

      6. Действие настоящего Кодекса, связанное с порядком осуществления административных процедур, за исключением глав 1, 2, 12, 13, 14 и 15 настоящего Кодекса, не распространяется на отношения, связанные с порядком совершения административного действия (бездействия), не связанного с принятием административного акта.

      7. Не подлежат рассмотрению в порядке административного судопроизводства:

      1) обращения, порядок рассмотрения которых предусмотрен законодательством Республики Казахстан о Конституционном Суде Республики Казахстан;

      2) дела, порядок производства которых предусмотрен уголовно-процессуальным, гражданским процессуальным законодательством Республики Казахстан и законодательством Республики Казахстан об административных правонарушениях.

      Сноска. Статья 3 с изменениями, внесенными законами РК от 29.12.2021 № 91-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023); от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 12.07.2023 № 23-VIII(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 4. Основные понятия, используемые в настоящем Кодексе

      1. Содержащиеся в настоящем Кодексе понятия применяются в следующем значении:

      1) заявление – одна из форм обращения, содержащая ходатайство участника административной процедуры о содействии в реализации его прав, свобод и законных интересов или прав, свобод и законных интересов других лиц;

      2) заявитель – лицо, подавшее обращение в административный орган, должностному лицу для осуществления административной процедуры, а также лицо, в отношении которого принимается административный акт, совершается административное действие (бездействие) (адресат административного акта);

      3) обременяющий административный акт – акт, отказывающий в реализации, ограничивающий, прекращающий право участника административной процедуры или возлагающий на него обязанность, а также иным образом ухудшающий его положение;

      4) административный акт – решение, принимаемое административным органом, должностным лицом в публично-правовых отношениях, реализующее установленные законами Республики Казахстан права и обязанности определенного лица или индивидуально определенного круга лиц;

      5) административное действие (бездействие) – действие (бездействие) административного органа, должностного лица в публично-правовых отношениях, не являющееся административным актом;

      6) административное усмотрение – полномочие административного органа, должностного лица принимать в установленных законодательством Республики Казахстан целях и пределах одно из возможных решений на основании оценки их законности;

      7) административный орган – государственный орган, орган местного самоуправления, государственное юридическое лицо, а также иная организация, которые в соответствии с законами Республики Казахстан наделены полномочиями по принятию административного акта, совершению административного действия (бездействия);

      8) административная процедура – деятельность административного органа, должностного лица по рассмотрению административного дела, принятию и исполнению по нему решения, совершаемая на основании обращения или по собственной инициативе, а также деятельность, осуществляемая в порядке упрощенной административной процедуры;

      9) административный иск (иск) – требование, поданное в суд с целью защиты и восстановления нарушенных или оспариваемых прав, свобод или законных интересов, вытекающих из публично-правовых отношений;

      10) административное дело – материалы, фиксирующие ход и результаты осуществления административной процедуры и (или) рассмотрение публично-правового спора в суде;

      11) конкурентная среда – субъекты рынка, за исключением субъектов квазигосударственного сектора;

      Примечание ИЗПИ!
      Действие подпункта 12) приостановлено до 01.01.2026 в соответствии со ст.175 настоящего Кодекса.

      12) видеообращение – направленные административному органу, должностному лицу индивидуальные или коллективные заявление, жалоба в видеоформате, осуществляемом Государственной корпорацией "Правительство для граждан";

      13) видеоконференцсвязь – услуга связи с использованием информационно-коммуникационных технологий для интерактивного взаимодействия нескольких удаленных абонентов в режиме реального времени с возможностью обмена аудио- и видеоинформацией;

      14) мониторинг переданных функций (далее – мониторинг) – совокупность мероприятий, направленных на систематический и непрерывный сбор, обработку, анализ и оценку данных по осуществлению функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду;

      14-1) данные – информация в формализованном виде, пригодная для обработки;

      14-2) уполномоченный орган по управлению данными – центральный исполнительный орган, осуществляющий руководство и межотраслевую координацию по управлению данными;

      15) ответчик – административный орган или должностное лицо, к которым предъявлен иск в суде;

      15-1) уполномоченный орган по проектному управлению – центральный исполнительный орган, осуществляющий руководство и межотраслевую координацию в сфере проектного управления;

      Примечание ИЗПИ!
      Действие подпункта 16) приостановлено до 01.01.2026 в соответствии со ст.175 настоящего Кодекса и в период приостановления данный пункт действует в следующей редакции:

      16) обращение – направленные в административный орган или должностному лицу в письменной (бумажной и (или) электронной) или устной форме, а также в форме видеоконференцсвязи, заявление или жалоба;

      17) учет обращения – фиксирование сведений по приему и рассмотрению обращения и их отражение в государственной правовой статистической отчетности;

      18) прием обращения – действие административного органа, должностного лица по принятию обращения участника административной процедуры;

      19) рассмотрение обращения – принятие административным органом, должностным лицом в пределах своей компетенции решения в соответствии с законодательством Республики Казахстан;

      20) регистрация обращения – фиксация в учетном информационном документе кратких данных по содержанию обращения и присвоение регистрационного номера каждому поступившему обращению;

      21) благоприятный административный акт – акт, реализующий право участника административной процедуры или прекращающий возложенную на него обязанность, а также иным образом улучшающий его положение;

      22) служебная информация – информация, создаваемая, обрабатываемая и передаваемая при выполнении государственных функций, собственником, владельцем или пользователем которой является государство;

      23) должностное лицо – лицо, которое в соответствии с законами Республики Казахстан наделено полномочиями по принятию административного акта, совершению административного действия (бездействия);

      24) уполномоченный орган в сфере развития системы государственного управления – центральный исполнительный орган, осуществляющий руководство и межотраслевую координацию по проведению функционального анализа деятельности органов государственного управления и передаче функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду;

      25) государственный орган – организация государственной власти, осуществляющая от имени государства на основании Конституции Республики Казахстан, законов и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан функций по:

      изданию актов, определяющих общеобязательные правила поведения;

      управлению и регулированию социально значимых общественных отношений;

      контролю за соблюдением установленных государством общеобязательных правил поведения;

      26) внутренняя административная процедура государственных органов – единоличная распорядительная деятельность должностного лица или деятельность коллегиального государственного органа, связанная с вопросами организации государственного органа, внутреннего порядка рассмотрения, прохождения служебных документов и внутреннего контроля за их исполнением, процедура, регламентирующая информационный обмен между государственными органами, их структурными и территориальными подразделениями и должностными лицами, а также осуществление передачи государственных функций в конкурентную среду;

      27) оптимизация – комплекс мер, направленных на сокращение штатной численности, сокращение и (или) перераспределение расходов центральных и (или) местных исполнительных органов, связанных в том числе с передачей функций в конкурентную среду;

      28) исполнители функций центральных и (или) местных исполнительных органов – субъекты предпринимательства и их объединения, саморегулируемые и неправительственные организации, осуществляющие функции центральных и (или) местных исполнительных органов в порядке, установленном настоящим Кодексом;

      29) пользователи функций центральных и (или) местных исполнительных органов (далее – пользователи) – физические и юридические лица;

      30) полная передача функций центральных и (или) местных исполнительных органов – исключение из компетенции центральных и (или) местных исполнительных органов функций и передача их осуществления в конкурентную среду путем саморегулирования, основанного на обязательном членстве (участии), или за счет пользователей;

      31) аутсорсинг функций центральных и (или) местных исполнительных органов (далее – аутсорсинг) – передача в конкурентную среду функций центральных и (или) местных исполнительных органов для их осуществления путем заключения договоров;

      31-1) петиция – коллективные сообщение, отклик или предложение, направленные в государственный орган, местный представительный и исполнительный орган в форме электронного документа и рассматриваемые в порядке, установленном настоящим Кодексом;

      32) запрос – просьба участника административной процедуры о предоставлении информации по интересующим вопросам личного или общественного характера;

      33) истец – лицо, которое обратилось в суд в защиту своих нарушенных или оспариваемых прав, свобод, законных интересов, либо лицо, в интересах которого подан иск прокурором, иным лицом, наделенным законами Республики Казахстан таким полномочием;

      34) председательствующий – судья, руководящий коллегиальным рассмотрением административного дела либо рассматривающий административное дело единолично;

      34-1) национальный регистр – эталонные источники данных по отраслям (сферам), определяемые в рамках архитектуры "электронного правительства";

      35) предложение – рекомендация участника административной процедуры по совершенствованию законов и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан, деятельности государственных органов, развитию общественных отношений, улучшению социально-экономической и иных сфер деятельности государства и общества;

      36) отклик – выражение участником административной процедуры своего отношения к проводимой государством внутренней и внешней политике, а также к событиям и явлениям общественного характера;

      37) сообщение – уведомление участником административной процедуры о нарушении законов и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан, недостатках в работе государственных органов, органов местного самоуправления, юридических лиц со стопроцентным участием государства и их должностных лиц;

      37-1) цифровая трансформация – комплекс мероприятий, включающий в себя внедрение цифровых технологий, реинжиниринг и использование данных;

      38) жалоба – одна из форм обращения, содержащая требование участника административной процедуры о восстановлении или защите прав, свобод или законных интересов его или других лиц, которые были нарушены административным актом, административным действием (бездействием);

      39) внутренний контроль – контроль, осуществляемый государственным органом за исполнением его структурными и территориальными подразделениями, подведомственными государственными органами и организациями, должностными лицами принятых государственным органом решений, а также требований законодательства Республики Казахстан.

      2. Другие специальные понятия используются в значениях, определяемых в соответствующих статьях настоящего Кодекса, а также иными законами Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 4 с изменениями, внесенными законами РК от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.10.2023 № 31-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования); от 05.07.2024 № 115-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 2. ЗАДАЧИ И ПРИНЦИПЫ АДМИНИСТРАТИВНЫХ ПРОЦЕДУР И АДМИНИСТРАТИВНОГО СУДОПРОИЗВОДСТВА

Статья 5. Задачи административных процедур и административного судопроизводства

      1. Задачами административных процедур являются:

      полная реализация публичных прав, свобод и интересов физических и юридических лиц;

      достижение баланса частных и общественных интересов в публично-правовых отношениях;

      обеспечение эффективного и прозрачного государственного управления, в том числе посредством участия лиц в принятии управленческих решений;

      цифровая трансформация государственного управления;

      укрепление законности в публично-правовой сфере.

      2. Задачей административного судопроизводства является справедливое, беспристрастное и своевременное разрешение административных дел с целью эффективной защиты и восстановления нарушенных или оспариваемых прав, свобод и законных интересов физических лиц, прав и законных интересов юридических лиц в публично-правовых отношениях.

      Сноска. Статья 5 с изменениями, внесенными Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 6. Принципы административных процедур и административного судопроизводства и их значение

      1. Административные процедуры и административное судопроизводство осуществляются на основе принципов, изложенных в настоящей главе.

      2. Установленные в настоящей главе принципы административных процедур не являются исчерпывающими и не могут быть препятствием для применения других принципов права.

      3. Принципы гражданского судопроизводства применяются в административном судопроизводстве, если это не противоречит принципам, изложенным в настоящей главе.

      4. Нарушение принципов административных процедур и административного судопроизводства в зависимости от его характера и существенности влечет признание административных актов, административных действий (бездействия) незаконными, а также отмену вынесенных судебных актов.

Статья 7. Принцип законности

      1. Административный орган, должностное лицо осуществляют административные процедуры в пределах своей компетенции и в соответствии с Конституцией Республики Казахстан, настоящим Кодексом и иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан.

      2. Суд при рассмотрении и разрешении административных дел обязан точно соблюдать требования Конституции Республики Казахстан, конституционных законов, настоящего Кодекса, других нормативных правовых актов, подлежащих применению международных договоров Республики Казахстан.

      3. Суды не вправе применять законы и иные нормативные правовые акты, ущемляющие закрепленные Конституцией Республики Казахстан права и свободы человека и гражданина. Если суд усмотрит, что закон или иной нормативный правовой акт, подлежащий применению, ущемляет закрепленные Конституцией права и свободы человека и гражданина, он обязан приостановить производство по административному делу и обратиться в Конституционный Суд Республики Казахстан с представлением о признании этого акта неконституционным. По получению судом решения Конституционного Суда Республики Казахстан производство по делу возобновляется.

      4. Решения судов, уполномоченных рассматривать административные дела, основанные на законе или ином нормативном правовом акте, признанном неконституционным, подлежат отмене.

      5. В случае отсутствия норм права, регулирующих спорное правоотношение, суд применяет нормы права, регулирующие сходные отношения, а при отсутствии таких норм разрешает спор исходя из общих начал и смысла законодательства Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 7 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 8. Принцип справедливости

      1. При рассмотрении административного дела административный орган, должностное лицо и суд обязаны, сохраняя объективность и беспристрастность, обеспечить каждому из участников административного дела равные возможность и условия для реализации их прав на всестороннее и полное исследование обстоятельств административного дела.

      2. Если законом или соглашением сторон спора предусматривается разрешение соответствующих вопросов судом, суд обязан разрешать эти вопросы исходя из критериев справедливости и разумности.

Статья 9. Защита прав, свобод и законных интересов

      1. Каждый вправе в порядке, установленном настоящим Кодексом, обратиться в административный орган, к должностному лицу или в суд за защитой нарушенных или оспариваемых прав, свобод или законных интересов.

      Отказ от права на обращение в административный орган, к должностному лицу или в суд недействителен.

      2. Государственные органы в пределах своей компетенции, физические и юридические лица в порядке, установленном настоящим Кодексом, вправе обратиться в суд с иском о защите нарушенных или оспариваемых законных интересов других лиц или неопределенного круга лиц.

      Прокурор вправе обратиться в суд с иском в целях осуществления возложенных на него обязанностей в порядке, установленном настоящим Кодексом.

      3. Если законом установлен досудебный порядок урегулирования спора, обращение в суд может быть подано после соблюдения этого порядка.

      4. Никому не может быть без его согласия изменена подсудность, предусмотренная для него законом.

      5. Принуждение к отказу от права на обращение в административный орган, к должностному лицу или в суд является незаконным и влечет ответственность, установленную законами Республики Казахстан.

Статья 10. Соразмерность

      1. При осуществлении административного усмотрения административный орган, должностное лицо обеспечивают справедливый баланс интересов участника административной процедуры и общества.

      При этом административный акт, административное действие (бездействие) должны быть соразмерными, то есть являться пригодными, необходимыми и пропорциональными.

      2. Административный акт, административное действие (бездействие) считаются пригодными, если они приемлемы для достижения цели, установленной законами Республики Казахстан.

      Административный акт, административное действие (бездействие) считаются необходимыми, если в наименьшей степени ограничивают права, свободы и законные интересы участника административной процедуры.

      Административный акт, административное действие (бездействие) считаются пропорциональными, если общественное благо, полученное в результате ограничений прав, свобод и законных интересов участника административной процедуры, больше чем вред, причиненный этими ограничениями.

Статья 11. Пределы осуществления административного усмотрения

      1. Административный орган, должностное лицо обязаны осуществлять административное усмотрение в пределах, установленных законодательством Республики Казахстан.

      2. Принятие административного акта и (или) совершение административного действия (бездействия) при осуществлении административного усмотрения должны соответствовать цели данного полномочия.

Статья 12. Принцип приоритета прав

      Все сомнения, противоречия и неясности законодательства Республики Казахстан об административных процедурах толкуются в пользу участника административной процедуры.

Статья 13. Охрана права на доверие

      1. Доверие участника административной процедуры к деятельности административного органа, должностного лица охраняется законами Республики Казахстан.

      2. Административный акт, административное действие (бездействие) считаются законными и обоснованными до тех пор, пока административный орган, должностное лицо или суд не установят обратное в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

      3. Незаконный административный акт, принятый по вине административного органа, должностного лица, а также незаконное административное действие (бездействие), совершенное по вине административного органа, должностного лица, не могут повлечь обременяющие последствия для участника административной процедуры.

      4. Право на доверие не может быть обоснованием совершения незаконных действий (бездействия).

Статья 14. Запрет злоупотребления формальными требованиями

      Административному органу, должностному лицу запрещается отказывать в реализации, ограничивать, прекращать право участника административной процедуры, а также возлагать на него обязанность с целью соблюдения требований, не установленных законодательством Республики Казахстан.

Статья 15. Презумпция достоверности

      1. При осуществлении административной процедуры материалы, объекты, документы и сведения, представленные участником административной процедуры, считаются достоверными до тех пор, пока административный орган, должностное лицо не установят обратное.

      2. Административный орган, должностное лицо обязаны самостоятельно проверять подлинность материалов, объектов, документов и сведений при наличии сомнений в их подлинности.

Статья 16. Активная роль суда

      1. Административное судопроизводство осуществляется на основе активной роли суда.

      2. Суд, не ограничиваясь объяснениями, заявлениями, ходатайствами участников административного процесса, представленными ими доводами, доказательствами и иными материалами административного дела, всесторонне, полно и объективно исследует все фактические обстоятельства, имеющие значение для правильного разрешения административного дела.

      Судья вправе высказать свое предварительное правовое мнение по правовым обоснованиям, относящимся к фактическим и (или) юридическим сторонам административного дела.

      3. Суд по собственной инициативе или мотивированному ходатайству участников административного процесса собирает дополнительные материалы и доказательства, а также выполняет иные действия, направленные на решение задач административного судопроизводства.

Статья 17. Разумный срок административного судопроизводства

      1. Административное судопроизводство, включая производство отдельных процессуальных действий, осуществляется в разумный срок.

      2. Рассмотрение и разрешение отдельных категорий административных дел осуществляется в сроки, установленные настоящим Кодексом.

      3. При определении разумного срока учитываются такие обстоятельства как правовая и фактическая сложность административного дела, поведение участников административного процесса, выражающееся в степени использования процессуальных прав и выполнения процессуальных обязанностей, процессуальная достаточность и эффективность действий суда, осуществляемые в целях оперативного рассмотрения административного дела.

Статья 18. Обязательность судебных актов

      1. Суд первой инстанции принимает судебные акты по административным делам в форме решений и определений.

      Суды апелляционной, кассационной инстанций принимают судебные акты в форме постановлений и определений.

      2. Вступившие в законную силу судебные акты, а также распоряжения, требования, поручения, вызовы, запросы и другие обращения судов и судей при отправлении правосудия обязательны для всех государственных органов, органов местного самоуправления, юридических лиц, должностных лиц, физических лиц и подлежат исполнению на всей территории Республики Казахстан.

      Судебные акты, основанные на законе или ином нормативном правовом акте, который признан Конституционным Судом Республики Казахстан неконституционным, исполнению не подлежат.

      3. Неисполнение судебных актов, а равно требований суда влечет применение мер процессуального принуждения, предусмотренных настоящим Кодексом, и предусмотренную законом ответственность.

      4. Обязательность судебного акта не лишает заинтересованных лиц, не участвовавших в административном процессе, возможности обратиться в суд за защитой нарушенных или оспариваемых прав, свобод и законных интересов.

      5. Судебные акты направляются судом сторонам административного процесса в течение трех рабочих дней со дня окончательного изготовления.

      Сноска. Статья 18 с изменениями, внесенными законами РК от 20.12.2021 № 83-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023).

Глава 3. АДМИНИСТРАТИВНЫЙ ОРГАН, ДОЛЖНОСТНОЕ ЛИЦО И УЧАСТНИКИ АДМИНИСТРАТИВНЫХ ПРОЦЕДУР

Статья 19. Правоспособность и дееспособность в административной процедуре

      1. Способность иметь права и обязанности в административной процедуре признается в равной мере за всеми административными органами, должностными лицами, а также физическими и юридическими лицами.

      2. Способность своими действиями осуществлять права и обязанности в административной процедуре признается в равной мере за всеми административными органами, должностными лицами, а также физическими и юридическими лицами в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Статья 20. Административный орган, должностное лицо

      1. Административный орган, должностное лицо:

      1) принимают и регистрируют обращения, содействуют их оформлению и приложенных к ним документов, предоставляют возможность устранять формальные ошибки и дополнить прилагаемые документы;

      2) разъясняют участнику административной процедуры его права и обязанности по вопросам, связанным с осуществлением административной процедуры;

      3) запрашивают и получают в установленном законодательством Республики Казахстан порядке необходимую для осуществления административной процедуры информацию;

      4) заблаговременно уведомляют участника административной процедуры о месте и времени проводимого заслушивания;

      5) заслушивают участника административной процедуры перед принятием решения по административной процедуре, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом;

      6) доводят административный акт до сведения участника административной процедуры либо их представителей в порядке, установленном настоящим Кодексом;

      7) отказывают в реализации прав участника административной процедуры в случаях и по основаниям, которые установлены настоящим Кодексом;

      8) оказывают содействие в пределах своей компетенции административным органам, должностным лицам в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом;

      9) осуществляют иные полномочия, предусмотренные законодательством Республики Казахстан.

      2. Государственный орган, орган местного самоуправления, юридические лица со стопроцентным участием государства обязаны предоставлять государственную правовую статистическую информацию о количестве поступивших, рассмотренных обращений, сообщений, откликов, предложений, запросов и результатах их рассмотрения в сроки и объемах, которые установлены государственным органом, осуществляющим в пределах своей компетенции статистическую деятельность в области правовой статистики и специальных учетов.

Статья 21. Участники административной процедуры

      1. Участниками административной процедуры признаются заявитель и заинтересованное лицо.

      2. Правопреемство осуществляется в порядке, установленном гражданским законодательством Республики Казахстан.

Статья 22. Заявитель

      1. Обращение в административный орган, к должностному лицу может быть подано одним или несколькими лицами (коллективное обращение).

      Если административная процедура возбуждена путем подачи обращения, то заинтересованные лица вправе вступить в уже начатую административную процедуру. В этом случае не требуется возбуждение отдельной административной процедуры по обращению каждого из указанных лиц.

      2. Заявитель имеет право:

      1) получить от административного органа, должностного лица разъяснение о его правах и обязанностях по вопросам, связанным с осуществлением административной процедуры;

      2) быть заслушанным перед принятием решения по административной процедуре, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом;

      3) ознакомиться с административным делом, делать выписки и снимать копии как в ходе, так и после рассмотрения административного дела;

      4) заявлять ходатайства;

      5) подавать жалобу на административный акт, административное действие (бездействие);

      6) подать повторное обращение по уже рассмотренному административным органом, должностным лицом вопросу в порядке, установленном настоящим Кодексом;

      7) в ходе обжалования представлять доказательства и участвовать в их исследовании, в том числе давать объяснения, представлять вещественные доказательства и иные документы;

      8) прекратить административную процедуру, если процедура была возбуждена по его обращению;

      9) выступать в административной процедуре на родном языке или языке, которым владеет, пользоваться услугами переводчика;

      10) заявлять отводы в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом;

      11) иметь представителя;

      12) требовать выплату компенсации в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом;

      13) пользоваться другими правами, установленными настоящим Кодексом и иными законами Республики Казахстан.

      3. Иностранцы, лица без гражданства и иностранные юридические лица обладают правами и несут обязанности наравне с гражданами и юридическими лицами Республики Казахстан, если иное не предусмотрено Конституцией, законами Республики Казахстан и международными договорами.

Статья 23. Заинтересованное лицо административной процедуры

      1. Заинтересованным лицом признается лицо, чьи права, свободы или законные интересы затронуты или могут быть затронуты административным актом, административным действием (бездействием).

      2. Заинтересованное лицо пользуется правами, предусмотренными статьей 22 настоящего Кодекса, за исключением подпункта 8) части второй статьи 22 настоящего Кодекса.

Глава 4. СУД

Статья 24. Состав суда

      1. Административные дела в суде первой инстанции рассматриваются и разрешаются единолично судьей, действующим от имени суда.

      2. Исключен Законом РК от 20.03.2021 № 20-VII (вводится в действие с 01.07.2021).

      3. Административные дела, предусмотренные частью первой статьи 105 настоящего Кодекса, рассматриваются и разрешаются в Верховном Суде Республики Казахстан единолично судьей по правилам суда первой инстанции.

      4. Административные дела в суде апелляционной инстанции рассматриваются коллегиальным составом в нечетном количестве (не менее трех) судей, один из которых является председательствующим. Единолично судьей рассматриваются частные жалобы на определения, вынесенные судами.

      5. Административные дела в суде кассационной инстанции рассматриваются коллегиальным составом в нечетном количестве (не менее трех) судей Верховного Суда Республики Казахстан под председательством председателя судебной коллегии либо одного из судей по его поручению.

      6. Рассмотрение административных дел по пересмотру постановлений суда кассационной инстанции производится в коллегиальном составе в нечетном количестве (не менее семи) судей под председательством Председателя Верховного Суда Республики Казахстан или одного из судей по его поручению.

      7. Состав суда для рассмотрения административного дела формируется с учетом нагрузки и специализации судей в порядке, исключающем влияние на его формирование лиц, заинтересованных в исходе судебного разбирательства, в том числе с использованием автоматизированной информационной системы.

Статья 25. Порядок разрешения вопросов коллегиальным составом суда. Особое мнение

      1. Все судьи при рассмотрении и разрешении административных дел коллегиальным составом суда пользуются равными правами. Все вопросы, возникающие при рассмотрении и разрешении административного дела коллегиальным составом суда, решаются судьями большинством голосов. Никто из судей не вправе воздержаться от голосования. Председательствующий голосует последним.

      2. Судья, не согласный с мнением большинства судей, голосовавших за принятие судебного акта, или голосовавший за принятый судебный акт, но оставшийся в меньшинстве при голосовании по какому-либо другому вопросу или по мотивировке принятого судебного акта, обязан подписать судебный акт и вправе изложить в письменном виде свое особое мнение.

      3. Судья должен изложить свое особое мнение в срок, не превышающий десяти рабочих дней со дня принятия решения по административному делу. Особое мнение судьи приобщается к материалам административного дела, но при объявлении принятого решения по административному делу не оглашается, а также не подлежит опубликованию.

Глава 5. УЧАСТНИКИ АДМИНИСТРАТИВНОГО ПРОЦЕССА

Статья 26. Состав участников административного процесса

      1. Участниками административного процесса являются истец, ответчик, заинтересованное лицо и прокурор.

      2. Представительство в административном судопроизводстве осуществляется по правилам Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан.

Статья 27. Административная процессуальная правоспособность и административная процессуальная дееспособность

      1. Способность иметь процессуальные права и нести процессуальные обязанности в административном судопроизводстве (административная процессуальная правоспособность) признается в равной степени за всеми физическими и юридическими лицами, административными органами, должностными лицами, если они согласно настоящему Кодексу обладают правом на судебную защиту своих прав, свобод и законных интересов.

      2. Способность своими действиями осуществлять процессуальные права, в том числе поручать ведение административного дела представителю, и исполнять процессуальные обязанности в административном судопроизводстве (административная процессуальная дееспособность) принадлежит физическим лицам, достигшим восемнадцати лет и не признанным недееспособными, юридическим лицам, административным органам, должностным лицам.

      3. Несовершеннолетние, эмансипированные по основаниям, предусмотренным законом, лично осуществляют свои процессуальные права и процессуальные обязанности с момента эмансипации.

      4. В случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан, по административным делам, возникающим из публично-правовых отношений, несовершеннолетние в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет имеют право лично защищать свои права, свободы и законные интересы. Суд имеет право привлечь к участию в таких административных делах законных представителей несовершеннолетнего.

      5. Права, свободы и законные интересы несовершеннолетнего в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет, а также лица, признанного ограниченно дееспособным, защищаются в суде их законными представителями, однако суд вправе привлекать к участию в таких административных делах самого несовершеннолетнего или лица, признанного ограниченно дееспособным, а также прокурора.

      6. Права, свободы и законные интересы несовершеннолетнего, не достигшего четырнадцати лет, а также лица, признанного недееспособным, защищаются в суде их законными представителями, прокурором.

Статья 28. Истец

      1. Истец имеет право:

      1) знакомиться с материалами административного дела, делать выписки из них и снимать копии;

      2) представлять доказательства и участвовать в их исследовании;

      3) задавать вопросы другим участникам административного процесса, свидетелям, экспертам и специалистам;

      4) давать устные и письменные объяснения, показания и приводить доводы по предъявленному иску;

      5) приводить свои доводы по всем возникающим в ходе административного судопроизводства вопросам;

      6) заявлять ходатайства и отводы, давать показания, объяснения по всем возникающим в ходе рассмотрения административного дела вопросам;

      7) пользоваться бесплатной помощью переводчика, иметь представителя;

      8) знать о принятых решениях, затрагивающих его интересы, и получать копии процессуальных решений, относящихся к заявленному иску;

      9) участвовать в рассмотрении административного дела в любой судебной инстанции;

      10) возражать против ходатайств и доводов других участников административного процесса;

      11) выступать в судебных прениях, подавать жалобы на судебные акты;

      12) знакомиться с протоколом судебного заседания и подавать на него замечания;

      13) знать о принесенных по административному делу жалобах, ходатайствах и протестах прокурора и подавать на них возражения;

      14) участвовать в судебном рассмотрении заявленных жалоб, ходатайств и протестов прокурора.

      2. Истец обязан заявлять суду о действительных обстоятельствах административного дела полностью и правдиво, высказываться или представлять суду документы, опровергающие факты, утверждаемые другими участниками административного процесса. Неисполнение истцом процессуальных обязанностей влечет наступление процессуальных последствий, предусмотренных настоящим Кодексом.

      3. Истец также может пользоваться другими правами и несет другие обязанности, предусмотренные законодательством Республики Казахстан об административном судопроизводстве.

Статья 29. Ответчик

      1. Ответчик в целях защиты своих интересов в связи с предъявленным ему иском имеет право:

      1) знать сущность иска;

      2) возражать против иска;

      3) знакомиться с материалами административного дела, делать выписки из них и снимать копии;

      4) представлять доказательства и участвовать в их исследовании;

      5) задавать вопросы другим участникам административного процесса, свидетелям, экспертам и специалистам;

      6) приводить свои доводы по всем возникающим в ходе административного судопроизводства вопросам;

      7) заявлять ходатайства и отводы, давать показания, объяснения и приводить доводы по существу предъявленного иска;

      8) пользоваться бесплатной помощью переводчика, иметь представителя;

      9) знать о принятых решениях, затрагивающих его интересы, и получать копии процессуальных решений, относящихся к заявленному иску;

      10) участвовать в рассмотрении иска в любой судебной инстанции;

      11) возражать против ходатайств и доводов других участников административного процесса;

      12) выступать в судебных прениях, подавать жалобы на судебные акты;

      13) знакомиться с протоколом судебного заседания и подавать на него замечания;

      14) знать о принесенных по административному делу жалобах, ходатайствах и протестах прокурора и подавать на них возражения;

      15) участвовать в судебном рассмотрении заявленных жалоб, ходатайств и протестов прокурора.

      2. Ответчик обязан заявлять суду о действительных обстоятельствах административного дела полностью и правдиво, высказываться или представлять суду административное дело, документы, опровергающие факты, утверждаемые другими участниками административного процесса. Неисполнение ответчиком процессуальных обязанностей влечет наступление процессуальных последствий, предусмотренных настоящим Кодексом.

      3. Замена ответчика допускается до начала рассмотрения и разрешения административного дела по существу. Суд, установив, что иск предъявлен не к тому лицу, которое должно отвечать по иску, вызывает истца, разъясняет последствия предъявления иска к ненадлежащему ответчику и с согласия истца допускает замену ненадлежащего ответчика надлежащим. После замены ненадлежащего ответчика предварительное слушание и рассмотрение административного дела в судебном заседании производятся с самого начала. Срок рассмотрения административного дела исчисляется со дня назначения административного дела к разбирательству в судебном заседании.

      4. Если истец не согласен на замену ответчика другим лицом, суд может без согласия истца привлечь это лицо в качестве второго ответчика.

      5. Ответчик также может пользоваться другими правами и несет другие обязанности, предусмотренные законодательством Республики Казахстан об административном судопроизводстве.

Статья 30. Заинтересованное лицо административного процесса

      1. Заинтересованным лицом признается лицо, чьи права, свободы и законные интересы затрагиваются или могут быть затронуты судебным актом.

      2. Заинтересованные лица вправе до принятия судебного акта, которым заканчивается рассмотрение и разрешение административного дела в суде первой инстанции, по собственной инициативе вступить в административное дело на стороне истца или ответчика, если этот судебный акт может повлиять на их права, обязанности и законные интересы. Заинтересованные лица могут быть привлечены к участию в административном деле по инициативе суда или по ходатайству участников административного процесса.

      3. Заинтересованные лица пользуются процессуальными правами и несут процессуальные обязанности истца или ответчика, за исключением права на изменение основания или предмета иска, отзыв иска, признание иска или заключение соглашения о примирении, медиации или об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры.

Статья 31. Прокурор

      1. Высший надзор за законностью судебных актов, вступивших в законную силу, по административным делам от имени государства осуществляется Генеральным Прокурором Республики Казахстан как непосредственно, так и через подчиненных ему прокуроров.

      2. Прокурор в целях осуществления возложенных на него законом задач вступает в процесс для дачи заключения по административным делам, вытекающим из налоговых, таможенных, бюджетных отношений, отношений в области охраны, восстановления и сохранения окружающей среды, использования и воспроизводства природных ресурсов при осуществлении хозяйственной и иной деятельности, связанной с использованием природных ресурсов и воздействием на окружающую среду, по административным делам об обжаловании действий (бездействия) государственного судебного исполнителя при исполнении исполнительных документов о взыскании с государства и в доход государства, с защитой избирательных прав граждан и общественных объединений, участвующих в выборах, республиканском референдуме, а также когда административный акт, административное действие (бездействие) могут ограничить права, свободы и законные интересы лиц, которые в силу физических, психических и иных обстоятельств не могут самостоятельно осуществлять их защиту, или неограниченного круга лиц либо когда необходимость участия прокурора признана судом.

      Указанные полномочия прокурора обеспечиваются путем своевременного извещения судом обо всех назначенных к рассмотрению административных делах путем размещения соответствующей информации на интернет-ресурсе суда.

      Неявка прокурора, извещенного о времени и месте рассмотрения административного дела, не является препятствием к судебному разбирательству по административному делу.

      3. Прокурор в соответствии с законодательством Республики Казахстан вправе обратиться с иском в суд для восстановления нарушенных прав и защиты интересов:

      1) лиц, которые в силу физических, психических и иных обстоятельств не могут самостоятельно осуществлять их защиту;

      2) лиц, общества и государства, если это необходимо для предотвращения необратимых последствий для жизни, здоровья людей либо безопасности Республики Казахстан.

      В случаях, предусмотренных подпунктом 2) настоящей части, иск может быть подан прокурором в суд независимо от просьбы и иска лица.

      4. Если истец не поддерживает требования, заявленного прокурором, то суд возвращает иск, если не затрагиваются права, свободы и законные интересы заинтересованных лиц.

      5. Прокурор в случае отклонения административным органом, должностным лицом протеста на не соответствующие закону административный акт, а также на административное действие (бездействие) обращается с иском в суд.

      6. Прокурор, предъявивший иск, пользуется всеми процессуальными правами, а также несет все процессуальные обязанности истца, кроме права на заключение соглашения о примирении, медиации или об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры. Отказ прокурора от иска, предъявленного в защиту интересов другого лица, не лишает это лицо права требовать рассмотрения административного дела по существу после уплаты им государственной пошлины в соответствии с требованиями Кодекса Республики Казахстан "О налогах и других обязательных платежах в бюджет" (Налоговый кодекс).

      7. Прокурор, представляющий интересы органов прокуратуры в рассматриваемом судом споре в качестве истца или ответчика, пользуется процессуальными правами и обязанностями стороны. Прокурор не дает заключения по административному делу, если административное дело возбуждено на основании его иска.

Глава 6. ИНЫЕ ЛИЦА, УЧАСТВУЮЩИЕ В АДМИНИСТРАТИВНОМ ДЕЛЕ

Статья 32. Свидетель

      1. Свидетелем является лицо, которому могут быть известны какие-либо сведения о фактических обстоятельствах, имеющих значение для рассмотрения и разрешения административного дела.

      2. Не подлежат допросу в качестве свидетеля:

      1) судья – об обстоятельствах дела, в рассмотрении которого он принимал участие;

      2) арбитр, присяжный заседатель – об обстоятельствах, ставших им известными в связи с исполнением ими своих обязанностей;

      3) представители по гражданскому делу или представители, защитники по уголовному делу, делу об административном правонарушении – об обстоятельствах, которые стали им известны в связи с исполнением обязанностей представителя или защитника;

      4) священнослужитель – об обстоятельствах, известных ему из исповеди;

      5) лицо, которое в силу своего малолетнего возраста либо психических или физических недостатков неспособно правильно воспринимать обстоятельства, имеющие значение для административного дела, и давать о них показания;

      6) медиатор – об обстоятельствах, ставших известными ему в связи с проведением медиации, за исключением случаев, предусмотренных законами Республики Казахстан;

      7) участник национального превентивного механизма – об обстоятельствах, ставших известными ему в связи с осуществлением своей деятельности, за исключением случаев, представляющих угрозу национальной безопасности;

      8) иные лица, указанные в законах Республике Казахстан.

      3. Свидетель имеет право:

      1) отказаться от дачи показаний против самого себя, супруга (супруги) и близких родственников, круг которых определяется законом;

      2) давать показания на своем родном языке или языке, которым владеет;

      3) пользоваться бесплатной помощью переводчика в административном судопроизводстве;

      4) заявлять отвод переводчику, участвующему в его допросе;

      5) подавать жалобы на действия (бездействие) административного органа, должностного лица, заявлять ходатайства, касающиеся его прав, свобод и законных интересов.

      4. Свидетель обязан:

      1) явиться по вызову суда;

      2) правдиво сообщить все известное по административному делу и ответить на поставленные вопросы;

      3) соблюдать установленный порядок во время заслушивания и судебного заседания.

      5. Не являются доказательствами сведения, сообщенные свидетелем, если он не может указать источник своей осведомленности.

      6. В случае невозможности явки свидетеля на заслушивание, он имеет право давать показания в письменной форме. В этом случае свидетель должен удостоверить своей подписью каждую страницу. Показание, удостоверенное подписью свидетеля, подтверждается подписью должностного лица с указанием даты подписания.

      7. Лицо, вызванное в качестве свидетеля, обязано явиться в суд в назначенное время, за исключением случая, предусмотренного частью восьмой настоящей статьи, сообщить сведения по существу рассматриваемого административного дела, которые известны ему лично, ответить на дополнительные вопросы суда и участников административного процесса.

      8. Свидетель может быть допрошен судом в месте своего пребывания, если он вследствие болезни, старости, инвалидности или других уважительных причин не в состоянии явиться в суд по вызову.

      9. Если свидетель не может явиться в суд по вызову, он обязан заблаговременно известить об этом суд с указанием причин неявки.

      10. В административном судопроизводстве свидетель за дачу заведомо ложных показаний и отказ от дачи показаний по основаниям, не предусмотренным законом, несет уголовную ответственность, установленную законом.

      11. Свидетель имеет право на возмещение расходов, связанных с вызовом в суд. Размер расходов и компенсации определяется законодательством Республики Казахстан.

Статья 33. Эксперт

      1. Экспертом является не заинтересованное в административном деле лицо, которое обладает специальными научными знаниями и которому судом в случаях и порядке, предусмотренных настоящим Кодексом и Гражданским процессуальным кодексом Республики Казахстан, поручено провести судебную экспертизу и дать заключение по вопросам, поставленным перед ним и требующим специальных научных знаний, в целях выяснения обстоятельств по конкретному административному делу.

      2. Суд назначает судебную экспертизу по ходатайству участников административного процесса или по собственной инициативе.

      3. Эксперт имеет право:

      1) знакомиться с материалами административного дела, относящимися к предмету судебной экспертизы;

      2) заявлять ходатайства о предоставлении ему дополнительных материалов, необходимых для дачи заключения;

      3) участвовать с разрешения суда в производстве процессуальных действий, судебном заседании и задавать участникам административного дела вопросы, относящиеся к предмету судебной экспертизы;

      4) знакомиться с протоколом процессуального действия, в котором он участвовал, а также в соответствующей части с протоколом судебного заседания и делать подлежащие внесению в протоколы замечания относительно полноты и правильности фиксации его действий и показаний;

      5) по согласованию с судом, назначившим судебную экспертизу, давать заключение по выявленным в ходе судебно-экспертного исследования обстоятельствам, имеющим значение для административного дела, в том числе по обстоятельствам, выходящим за пределы сформулированных вопросов;

      6) представлять заключение и давать показания на родном языке или языке, которым владеет; пользоваться бесплатной помощью переводчика; заявлять отвод переводчику;

      7) обжаловать решения, действия лиц, нарушающих процессуальные права при производстве судебной экспертизы;

      8) получать возмещение расходов, понесенных при производстве судебной экспертизы, и вознаграждение за выполненную работу, если производство судебной экспертизы не входит в круг его должностных обязанностей.

      4. Эксперт не вправе:

      1) вести переговоры с участниками административного процесса по вопросам, связанным с производством судебной экспертизы, без ведома суда;

      2) самостоятельно собирать материалы для исследования;

      3) проводить исследования, которые могут повлечь полное или частичное уничтожение объектов либо изменение их внешнего вида или основных свойств, если на это не было специального разрешения суда.

      5. Эксперт обязан:

      1) явиться по вызову суда;

      2) провести всестороннее, полное и объективное исследование представленных ему объектов, дать обоснованное и объективное письменное заключение по поставленным вопросам;

      3) отказаться от дачи заключения и составить мотивированное письменное сообщение о невозможности дать заключение и направить его в суд;

      4) давать показания по вопросам, связанным с проведенным исследованием и данным заключением;

      5) обеспечивать сохранность представленных на исследование объектов;

      6) не разглашать сведения об обстоятельствах административного дела и иные сведения, ставшие ему известными в связи с производством судебной экспертизы;

      7) представлять суду смету расходов и отчет о расходах, понесенных в связи с производством судебной экспертизы.

      6. За дачу заведомо ложного заключения эксперт несет уголовную ответственность, установленную законом.

      7. Эксперт, являющийся сотрудником органов судебной экспертизы, считается по роду своей деятельности ознакомленным с его правами и обязанностями и предупрежденным об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения.

Статья 34. Специалист

      1. В качестве специалиста судом может быть привлечено не заинтересованное в исходе административного дела совершеннолетнее лицо, обладающее специальными знаниями и (или) навыками, для участия в судебном заседании или процессуальных действиях в целях оказания содействия в собирании, исследовании и оценке доказательств путем дачи консультаций (пояснений) и помощи в применении научно-технических средств.

      Суд вправе привлекать специалистов и по ходатайству участников административного процесса. Участники административного процесса могут просить суд о привлечении в качестве специалиста конкретного лица, обладающего специальными знаниями и (или) навыками.

      2. Специалист имеет право:

      1) знакомиться с материалами административного дела, относящимися к предмету исследования;

      2) заявлять ходатайства о предоставлении ему дополнительных материалов, необходимых для дачи заключения;

      3) знать цель своего вызова;

      4) отказаться от участия в производстве по административному делу, если не обладает соответствующими специальными знаниями и навыками;

      5) с разрешения суда задавать вопросы участникам административного процесса; обращать их внимание на обстоятельства, связанные с его действиями при оказании содействия в собирании, исследовании и оценке доказательств и применении научно-технических средств, исследовании материалов административного дела, подготовке материалов для назначения экспертизы;

      6) знакомиться с протоколом процессуального действия, в котором он принимал участие, а также в соответствующей части с протоколом заседания суда и делать подлежащие занесению в протокол заявления и замечания относительно полноты и правильности фиксации хода и результатов производившихся при его участии действий;

      7) представлять заключение и давать консультации (пояснения) на родном языке или языке, которым владеет; пользоваться бесплатной помощью переводчика; заявлять отвод переводчику;

      8) получать возмещение расходов, понесенных им в связи с участием в производстве судебных действий, и вознаграждение за выполненную работу, если участие в производстве по административному делу не входит в круг его должностных обязанностей.

      3. Специалист не вправе:

      1) вести переговоры с участниками административного процесса по вопросам, связанным с проведением исследования, без ведома суда;

      2) самостоятельно собирать материалы исследования.

      4. Специалист обязан:

      1) явиться по вызову суда;

      2) участвовать в производстве процессуальных действий и судебном разбирательстве, используя специальные знания, навыки и научно-технические средства для оказания содействия в собирании, исследовании и оценке доказательств;

      3) давать пояснения по поводу выполняемых им действий;

      4) не разглашать сведения об обстоятельствах административного дела и иные сведения, ставшие ему известными в связи с участием в административном деле;

      5) соблюдать порядок во время судебного заседания;

      6) обеспечить сохранность представленных на исследование объектов.

      5. В случае заведомо ложного заключения специалист несет уголовную ответственность, установленную законом.

Статья 35. Переводчик

      1. В качестве переводчика вызывается не заинтересованное в административном деле лицо, владеющее языком, на котором осуществляется административное судопроизводство, знание которого необходимо для перевода с одного языка на другой, либо лицо, свободно владеющее техникой общения с глухими, немыми, глухонемыми.

      2. Переводчик имеет право:

      1) задавать присутствующим при осуществлении перевода лицам вопросы для уточнения перевода;

      2) знакомиться с протоколом процессуального действия, в производстве которого он участвовал, а также в соответствующей части с протоколом заседания суда и делать подлежащие занесению в протокол замечания относительно полноты и правильности перевода;

      3) отказаться от участия в административном деле, если он не обладает знаниями, необходимыми для перевода;

      4) получать возмещение расходов, понесенных им в связи с участием в производстве судебных действий, и вознаграждение за выполненную работу, если участие в производстве по административному делу не входит в круг его должностных обязанностей.

      3. Переводчик обязан:

      1) явиться по вызову суда;

      2) осуществить полный и правильный перевод;

      3) удостоверить правильность перевода своей подписью в документах, вручаемых участникам административного процесса в переводе на их родной язык или язык, которым они владеют;

      4) не разглашать сведения об обстоятельствах административного дела или иные данные, ставшие ему известными в связи с привлечением в качестве переводчика;

      5) соблюдать порядок во время судебного заседания.

      4. В случае заведомо неправильного перевода переводчик несет уголовную ответственность, установленную законом.

РАЗДЕЛ 2. ВНУТРЕННИЕ АДМИНИСТРАТИВНЫЕ ПРОЦЕДУРЫ ГОСУДАРСТВЕННЫХ ОРГАНОВ

Глава 7. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ ВНУТРЕННИХ АДМИНИСТРАТИВНЫХ ПРОЦЕДУР ГОСУДАРСТВЕННЫХ ОРГАНОВ

Статья 36. Условия осуществления внутренних административных процедур государственных органов

      Предусмотренные настоящим Кодексом внутренние административные процедуры государственных органов осуществляются в условиях:

      1) подчинения нижестоящих государственных органов и должностных лиц вышестоящим, за исключением государственных избирательных органов;

      2) взаимной ответственности и баланса интересов личности, общества и государства;

      3) четкого разграничения компетенции и согласованного функционирования всех государственных органов и должностных лиц государства.

Статья 37. Организация и контроль за исполнением правового акта индивидуального применения

      1. Организация исполнения правового акта индивидуального применения заключается в выработке и принятии должностным лицом соответствующего уполномоченного государственного органа мер по своевременному и исчерпывающему исполнению принятого решения.

      2. В случае необходимости для обеспечения исполнения правового акта индивидуального применения уполномоченный государственный орган (должностное лицо) разрабатывает и утверждает план организационных мероприятий по его исполнению, который доводится до непосредственных исполнителей.

      3. Если в правовом акте индивидуального применения не определены конкретные сроки его исполнения и непосредственные исполнители, то они устанавливаются государственным органом – исполнителем или вышестоящим органом и незамедлительно доводятся до сведения непосредственных исполнителей.

      4. В целях своевременного и исчерпывающего исполнения принятых решений государственный орган или должностное лицо должны осуществлять контроль за их исполнением.

Статья 38. Порядок осуществления внутреннего контроля за исполнением правового акта индивидуального применения государственного органа, поручений Президента Республики Казахстан, Правительства Республики Казахстан

      1. Внутренний контроль подразделяется на контроль за исполнением:

      1) правовых актов индивидуального применения (мероприятий, выполнение которых предусмотрено правовыми актами). В этом случае на контроль берутся все правовые акты индивидуального применения, в которых содержатся мероприятия, подлежащие исполнению;

      2) поручений Президента Республики Казахстан, Правительства Республики Казахстан и руководящих должностных лиц государственного органа, вытекающих из иных документов служебного характера.

      2. Внутренний контроль производится путем:

      1) истребования необходимой информации;

      2) заслушивания и обсуждения отчетов и докладов об исполнении;

      3) ревизии и иных форм документальной проверки;

      4) проверки с выездом на место;

      5) другими не противоречащими законодательству Республики Казахстан способами.

      3. Внутренний контроль производится по следующим параметрам:

      1) соответствия деятельности структурных, территориальных подразделений, подведомственных государственных органов и организаций и их должностных лиц поставленным перед ними задачам;

      2) своевременности и полноты исполнения;

      3) соблюдения требований законодательства Республики Казахстан при исполнении.

      4. Должностное лицо либо соответствующее структурное подразделение государственного органа, уполномоченное на осуществление контроля за исполнением вступившего в силу правового акта индивидуального применения либо поручений Президента Республики Казахстан, Правительства Республики Казахстан и руководящих должностных лиц государственного органа, вытекающих из иных документов служебного характера, разрабатывает при необходимости мероприятия по контролю.

      При этом должностное лицо либо соответствующее структурное подразделение государственного органа, уполномоченное на осуществление контроля, анализирует поступающую информацию о его исполнении для определения:

      1) степени и качества исполнения правового акта индивидуального применения;

      2) наличия отклонений в исполнении правового акта индивидуального применения, установления их причин и возможных мер для устранения отклонений;

      3) возможности снятия с контроля либо продления срока исполнения;

      4) ответственности конкретных должностных лиц за неисполнение или ненадлежащее исполнение правового акта индивидуального применения.

      Выработанные по итогам анализа информации предложения докладываются руководству государственного органа для принятия соответствующего решения. О принятом решении информируются исполнители государственного органа, проводившие анализ информации.

      5. Снятие с контроля и продление сроков исполнения мероприятий, предусмотренных правовым актом индивидуального применения, осуществляются руководством государственного органа.

      Снятие с контроля поручений Президента Республики Казахстан, Правительства Республики Казахстан осуществляется в установленном законодательством Республики Казахстан порядке.

      6. Контрольная служба вышестоящего государственного органа либо органа-исполнителя до истечения установленного в правовом акте индивидуального применения срока исполнения направляет исполнителю соответствующее письменное напоминание в порядке, определяемом регламентом государственного органа.

      Дополнительные вопросы организации и осуществления внутреннего контроля могут определяться самим государственным органом либо вышестоящим по отношению к нему государственным органом.

      Действие настоящей части не распространяется на внутренний контроль, осуществляемый уполномоченным Правительством Республики Казахстан органом по внутреннему контролю, проводимый в соответствии с Бюджетным кодексом Республики Казахстан.

Статья 39. Планирование работы государственных органов

      1. Государственные органы осуществляют свою деятельность в соответствии со стратегическим и операционным планами, а также при необходимости с планами работы, составляемыми на квартал, год и долгосрочную перспективу.

      2. Государственные органы, не разрабатывающие стратегические планы, осуществляют свою деятельность в соответствии с планами работы, составляемыми на квартал, год и долгосрочную перспективу.

      3. Планы работы государственных органов заблаговременно составляются на основе предложений структурных подразделений государственного органа и во исполнение правовых актов.

      На основе плана работы государственного органа свои планы работы составляют структурные подразделения этого государственного органа.

Статья 40. Регламент, положение о государственном органе и структурном подразделении государственного органа

      1. По вопросам организации и внутреннего порядка своей деятельности государственный орган принимает регламент.

      2. Статус и полномочия государственного органа определяются положением о государственном органе.

      Инструкция по разработке и утверждению положения о государственном органе утверждается Правительством Республики Казахстан.

      Типовое положение о государственном органе утверждается Правительством Республики Казахстан.

      3. По вопросам определения статуса и полномочий структурного подразделения государственного органа утверждается положение.

      Порядок разработки и утверждения положения о структурном подразделении государственного органа утверждается Правительством Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 40 с изменением, внесенным Законом РК от 05.07.2024 № 115-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 41. Компетенция, полномочия, функции и задачи государственного органа

      1. Под компетенцией государственного органа понимается совокупность установленных полномочий государственного органа, определяющих предмет его деятельности.

      Под полномочиями государственного органа понимаются права и обязанности государственного органа.

      Под задачами государственного органа понимаются основные направления деятельности государственного органа.

      Под функциями государственного органа понимается осуществление государственным органом деятельности в пределах своей компетенции.

      Компетенция, полномочия, функции и задачи государственного органа устанавливаются в Конституции Республики Казахстан, законах и иных нормативных правовых актах Республики Казахстан, принимаемых Президентом Республики Казахстан, Правительством Республики Казахстан, вышестоящим центральным государственным органом по отношению к нему.

      2. Функции государственного органа подразделяются на стратегические, регулятивные, реализационные и контрольные:

      стратегическими являются функции по разработке, принятию плановых документов, обеспечению международных отношений, национальной безопасности и обороноспособности;

      регулятивными являются функции по нормативному правовому обеспечению реализации государственных функций, регистрации и ведению анализа исполнения нормативных правовых актов, координации деятельности государственных органов, управлению государственными активами;

      реализационными являются функции, направленные на исполнение плановых документов, нормативных правовых актов, достижение целей и задач, предусмотренных плановыми документами государственного органа, оказание государственных услуг, в том числе выдачу, продление, переоформление, возобновление и осуществление других предусмотренных законодательством Республики Казахстан действий в отношении разрешений, а также приложений к ним;

      контрольными являются функции по проверке и наблюдению на предмет соответствия деятельности физических и юридических лиц, в том числе государственных учреждений, установленным нормативными правовыми актами требованиям, а в случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан, требованиям, установленным законами Республики Казахстан, указами Президента Республики Казахстан и постановлениями Правительства Республики Казахстан.

      Распределение функций на стратегические, регулятивные, реализационные и контрольные в структуре государственных органов, подотчетных Президенту Республики Казахстан, определяется Президентом Республики Казахстан, а в центральных исполнительных органах – Правительством Республики Казахстан.

      3. Государственным органам запрещается осуществлять функции, не предусмотренные за ними в законодательстве Республики Казахстан.

      Государственные органы самостоятельно проводят функциональный анализ деятельности в соответствии с методикой по проведению отраслевых (ведомственных) функциональных обзоров деятельности государственных органов, утверждаемой уполномоченным органом в сфере развития системы государственного управления.

      Сноска. Статья 41 с изменением, внесенным Законом РК от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 42. Единоличная распорядительная деятельность

      1. Единоличной распорядительной деятельностью является деятельность, осуществляемая должностными лицами в государственных органах, заключающаяся в единоличном подписании уполномоченными должностными лицами правовых актов индивидуального применения, даче указаний и поручений находящимся в подчинении работникам, единоличном принятии иных организационно-распорядительных мер по осуществлению государственных функций.

      2. Руководитель государственного органа (за исключением коллегиальных государственных органов) осуществляет руководство вверенным органом путем единоличной распорядительной деятельности и несет персональную ответственность за законность принимаемых решений.

      3. При осуществлении единоличной распорядительной деятельности нижестоящие должностные лица свои действия осуществляют в строгом соответствии с решениями вышестоящего должностного лица. Если государственные функции осуществляются исключительно путем единоличной распорядительной деятельности, то в этом случае задачей нижестоящих должностных лиц является обеспечение этой деятельности уполномоченного лица.

Статья 43. Коллегиальный государственный орган

      1. Коллегиальными государственными органами являются государственные органы, решения которых принимаются большинством голосов членов этих органов. Ответственность за законность принимаемых коллегиальным органом решений возлагается на всех членов коллегиального органа, принимавших участие в голосовании, за исключением тех, кто голосовал при принятии решения против.

      2. Основной формой деятельности коллегиальных государственных органов являются их заседания, на которых принимаются решения этих органов.

      3. При подготовке и проведении заседаний коллегиальных государственных органов уполномоченными органами (их структурными подразделениями) и должностными лицами решаются следующие вопросы:

      1) разработка и утверждение плана проведения заседаний сроком соответственно на квартал и на год, утверждаемого руководителем коллегиального государственного органа либо руководителем органа, обеспечивающего деятельность коллегиального государственного органа, который доводится до сведения заинтересованных органов и должностных лиц;

      2) подготовка вопросов, выносимых на заседание коллегиального государственного органа, иные организационные мероприятия по проведению заседания осуществляются его соответствующими структурными подразделениями либо органом, обеспечивающим деятельность коллегиального государственного органа.

      4. Порядок проведения заседаний определяется регламентами коллегиальных государственных органов.

      5. Заседание коллегиального государственного органа протоколируется.

      6. Решения, принятые на заседании, оформляются в соответствии с регламентом коллегиального государственного органа постановлениями и доводятся до сведения исполнителей. В случае необходимости разрабатывается и утверждается план мероприятий по реализации принятых решений, устанавливается контроль за их исполнением.

Статья 43-1. Проектное управление

      1. Достижение целей, установленных в стратегических и (или) программных документах, может осуществляться путем проектного управления.

      2. Правила осуществления проектного управления утверждаются уполномоченным органом по проектному управлению.

      3. Уполномоченный орган по проектному управлению утверждает типовой регламент проектного управления государственных органов.

      Сноска. Кодекс дополнен статьей 43-1 в соответствии с Законом РК от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменением, внесенным Законом РК от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 43-2. Управление данными

      1. Управление данными – процесс, связанный с определением, созданием, сбором, накоплением, хранением, распространением, уничтожением, поддержкой данных, а также обеспечением их аналитики, качества, доступности, защиты.

      2. Уполномоченный орган по управлению данными:

      1) осуществляет руководство и обеспечивает реализацию государственной политики управления данными;

      2) разрабатывает требования по управлению данными совместно с уполномоченным органом в области государственной статистики;

      3) осуществляет иные полномочия, предусмотренные настоящим Кодексом, иными законами Республики Казахстан, актами Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан.

      2-1. Правительство Республики Казахстан утверждает требования по управлению данными.

      2-2. Уполномоченный орган в области государственной статистики определяет качество административных данных в соответствии с требованиями по управлению данными и законодательством Республики Казахстан в области государственной статистики.

      3. Собственником данных, создаваемых, накапливаемых и приобретаемых за счет бюджетных средств, а также полученных иными способами, установленными законами Республики Казахстан, является государство.

      4. Управление данными, составляющими государственные секреты, служебную или конфиденциальную информацию, осуществляется с учетом особенностей, установленных законами Республики Казахстан.

      Сноска. Кодекс дополнен статьей 43-2 в соответствии с Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменением, внесенным Законом РК от 05.07.2024 № 115-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 43-3. Цифровая трансформация государственного управления

      1. Государственные органы проводят цифровую трансформацию.

      2. Уполномоченный орган в сфере информатизации осуществляет межотраслевую координацию цифровой трансформации государственного управления.

      3. Организационное и методологическое сопровождение цифровой трансформации государственного управления осуществляется юридическим лицом, определенным Правительством Республики Казахстан.

      Сноска. Кодекс дополнен статьей 43-3 в соответствии с Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменением, внесенным Законом РК от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 43-4. Национальные регистры

      1. Перечень национальных регистров определяется уполномоченным органом в сфере информатизации по согласованию с уполномоченным органом в области государственной статистики.

      2. Государственные органы обеспечивают надлежащее качество данных, содержащихся в национальных регистрах, в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

      Сноска. Кодекс дополнен статьей 43-4 в соответствии с Законом РК от 05.07.2024 № 115-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 44. Рассмотрение и прохождение в государственных органах служебных документов

      1. Служебные документы, адресованные в государственный орган или непосредственно руководству данного органа, после их поступления и регистрации службой делопроизводства передаются руководству, которое рассматривает их и готовит по ним поручения (резолюции).

      2. При принятии вопроса к своему рассмотрению должностное лицо государственного органа должно убедиться, что решение поставленного вопроса находится в компетенции данного органа или этого должностного лица.

      3. Документы от имени государственного органа подписываются его руководителем, лицом, его замещающим (в соответствии с установленным в данном органе распределением служебных обязанностей), либо иным уполномоченным должностным лицом этого органа.

      4. При направлении документа, требующего возврата в государственный орган, на нем делается отметка о необходимости возврата в данный государственный орган.

      5. Срок рассмотрения документов в государственных органах не должен превышать один месяц, если иное не установлено законодательством Республики Казахстан.

Статья 45. Требования, предъявляемые к информационному обмену

      1. Информационным обменом является отправление и получение информации в установленном законодательством Республики Казахстан порядке должностными лицами государственных органов при осуществлении ими служебных полномочий.

      2. Процедуры, регламентирующие информационный обмен, должны способствовать:

      1) бесперебойному функционированию единого информационного пространства Республики Казахстан, его вхождению в мировую систему связи и информатики;

      2) укреплению национальной системы защиты информации, в том числе государственных информационных ресурсов.

      Принятие решений государственными органами и должностными лицами Республики Казахстан должно основываться на объективной и упреждающей информации.

      3. Информационный обмен между государственными органами и их структурными подразделениями основывается на минимально необходимом объеме взаимных информационных потоков, на недопущении дублирования в предоставляемой управленческой информации.

      4. Информационные процедуры не должны допускать разглашения сведений, составляющих государственные секреты, служебной информации ограниченного распространения и иной охраняемой законом информации и должны обеспечивать ограничение доступа к информации, связанной с разведывательной, контрразведывательной, оперативно-розыскной деятельностью и охранными мероприятиями по обеспечению безопасности охраняемых лиц и объектов.

      Служебной информации ограниченного распространения присваивается пометка "Для служебного пользования".

      Правила отнесения сведений к служебной информации ограниченного распространения и работы с ней устанавливаются Правительством Республики Казахстан.

      Государственным служащим служебная информация предоставляется только для выполнения возложенных на них служебных обязанностей. Эта информация не может использоваться во внеслужебных целях.

      5. Государственные органы проводят интеграцию информационных систем в порядке и сроки, которые установлены уполномоченным органом в сфере информатизации, за исключением информационных систем, содержащих сведения, относящиеся к государственным секретам в соответствии с законодательством Республики Казахстан о государственных секретах.

      При осуществлении государственных функций и оказании вытекающих из них государственных услуг согласие государственных органов на доступ к данным, содержащимся в интегрированных объектах информатизации государственных органов, не требуется, за исключением случаев, установленных законами Республики Казахстан.

      5-1. Государственным органам и иным лицам при осуществлении государственных функций и оказании вытекающих из них государственных услуг запрещаются сбор и истребование информации от физических и юридических лиц в случае их наличия в объектах информатизации "электронного правительства".

      6. Государственные органы принимают меры по сокращению (исключению) использования документов на бумажном носителе и требований по их представлению при осуществлении государственных функций и оказании государственных услуг.

      В случае использования документов на бумажном носителе в процессе выполнения внутренних административных процедур государственных органов принимаются меры по переводу документов на бумажном носителе в форму электронных документов.

      7. Документы на бумажном носителе или в электронной форме создаются, удостоверяются и хранятся в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

      Документ в электронной форме, удостоверенный посредством электронной цифровой подписи (электронный документ), равнозначен подписанному документу на бумажном носителе и не требует заверения иными способами.

      Сноска. Статья 45 с изменениями, внесенными Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 46. Внутренний контроль за исполнением служебных документов

      1. Внутренний контроль за исполнением поручений руководителя государственного органа или иного вышестоящего должностного лица, не связанных с актами, изданными указанными должностными лицами, возлагается на соответствующие подразделения этого государственного органа.

      2. Внутренний контроль за сроками исполнения поручений по служебным документам осуществляется службой делопроизводства государственного органа.

      3. Исполнение поручений, данных нескольким исполнителям, координирует должностное лицо, указанное в поручении первым.

      4. Служба делопроизводства заблаговременно до истечения срока исполнения контрольного поручения направляет соответствующему подразделению напоминание об этом.

      5. В случае необходимости дополнительного времени для исполнения поручения исполнитель письменно обращается к должностному лицу, давшему поручение, о продлении срока исполнения поручения. Дополнительный срок исполнения поручения устанавливается руководителем, давшим поручение.

      6. Исполненные документы снимаются с контроля должностным лицом, давшим поручение, либо иным уполномоченным должностным лицом.

Глава 8. ПЕРЕДАЧА ФУНКЦИЙ ЦЕНТРАЛЬНЫХ И (ИЛИ) МЕСТНЫХ ИСПОЛНИТЕЛЬНЫХ ОРГАНОВ В КОНКУРЕНТНУЮ СРЕДУ

Статья 47. Общие положения передачи функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду

      1. Основными целями передачи функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду являются:

      1) содействие развитию и совершенствованию конкурентной среды;

      2) повышение эффективности и качества осуществления функций центральных и (или) местных исполнительных органов;

      3) совершенствование системы государственного управления;

      4) оптимизация.

      2. Основными принципами передачи функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду являются:

      1) соблюдение баланса интересов граждан, бизнес-сообщества и государства;

      2) обеспечение в равной мере защиты прав, свобод и законных интересов граждан, бизнес-сообщества и государства;

      3) обоснованность и эффективность передачи функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду;

      4) ответственность бизнес-сообщества и государства, предусмотренная законами Республики Казахстан за осуществление функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду;

      5) неразрывность и целостность процессов по передаче функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду, а также связанная с ней оптимизация.

      3. Передача функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду осуществляется в соответствии с настоящим Кодексом на ежегодной основе на основании решений Комиссии по вопросам передачи функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду (далее – Комиссия).

      4. Передача функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду осуществляется путем:

      1) аутсорсинга;

      2) государственного задания;

      3) государственного социального заказа;

      4) передачи за счет пользователей;

      5) введения саморегулирования, основанного на обязательном членстве (участии).

      5. Частичной передаче подлежат функции центральных и (или) местных исполнительных органов, передаваемые путем осуществления аутсорсинга, государственного задания и государственного социального заказа. При этом функция не исключается из компетенции центральных и (или) местных исполнительных органов.

      6. Отбор функций центральных и (или) местных исполнительных органов, предлагаемых для передачи в конкурентную среду, осуществляется в соответствии с методикой отбора функций центральных и (или) местных исполнительных органов для передачи в конкурентную среду.

      7. Основными критериями отбора функций центральных и (или) местных исполнительных органов для передачи в конкурентную среду являются:

      1) возможность повышения эффективности и качества осуществления функций центральных и (или) местных исполнительных органов с учетом интересов и потребностей населения;

      2) готовность рынка или наличие конкурентной среды;

      3) потенциальная возможность развития рынка.

      8. Запрещается передача в конкурентную среду функций центральных и (или) местных исполнительных органов, направленных на защиту конституционного строя, охрану общественного порядка, прав и свобод человека, здоровья и нравственности населения, по осуществлению вывоза капитала, высшего надзора, досудебного производства по уголовному делу, оперативно-розыскной деятельности, правосудия, а также в сферах национальной, информационной безопасности, защиты государственных секретов, обороны, миграции, государственной статистики и иных функций, передача которых может нанести ущерб интересам государства.

      9. После отбора функций центральных и (или) местных исполнительных органов, предлагаемых для передачи в конкурентную среду, осуществляется расчет стоимости функции центрального и (или) местного исполнительных органов в соответствии с методикой определения стоимости функции центрального и (или) местного исполнительных органов, предлагаемой для передачи в конкурентную среду.

      10. При передаче функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду производится расчет на предмет оптимизации. При этом перераспределение расходов центральных и (или) местных исполнительных органов допускается только в случаях возложения на них дополнительных функций.

      11. Анализ готовности рынка для осуществления функций центральных и (или) местных исполнительных органов, предлагаемых для передачи в конкурентную среду, проводится в соответствии с методикой проведения анализа готовности рынка по функциям центральных и (или) местных исполнительных органов, предлагаемым для передачи в конкурентную среду.

      12. Мониторинг проводится в соответствии со статьей 53 настоящего Кодекса.

      13. В целях информирования пользователей и конкурентной среды на интернет-ресурсах уполномоченного органа в сфере развития системы государственного управления и Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан размещаются и в последующем актуализируются следующие сведения:

      1) перечень функций центральных и (или) местных исполнительных органов, предлагаемых для передачи в конкурентную среду;

      2) реестр функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду, с указанием нормативного правового акта, которым они переданы;

      3) решение Комиссии, результаты мониторинга и перечень функций центральных и (или) местных исполнительных органов, возвращенных в компетенцию центральных и (или) местных исполнительных органов по итогам мониторинга, с указанием нормативного правового акта, которым они возвращены.

Статья 48. Передача функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду путем аутсорсинга

      Функции центральных и (или) местных исполнительных органов передаются в конкурентную среду для их осуществления путем аутсорсинга в соответствии с законодательством Республики Казахстан о государственных закупках.

Статья 49. Передача функций центральных исполнительных органов в конкурентную среду путем государственного задания

      1. Функции центральных исполнительных органов передаются в конкурентную среду путем государственного задания в соответствии с порядком разработки и выполнения государственного задания, установленным бюджетным законодательством Республики Казахстан.

      2. Выполнение государственного задания осуществляется в рамках реализации утвержденных республиканских бюджетных программ путем заключения гражданско-правовой сделки между администратором республиканской бюджетной программы и исполнителем государственного задания с указанием в ней показателей результатов.

Статья 50. Передача функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду путем государственного социального заказа

      Передача функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду путем государственного социального заказа осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан о государственном социальном заказе, государственном заказе на реализацию стратегического партнерства, грантах и премиях для неправительственных организаций в Республике Казахстан.

      Сноска. Статья 50 - в редакции Закона РК от 04.07.2022 № 134-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 51. Передача функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду за счет пользователей

      Функции центральных и (или) местных исполнительных органов передаются в конкурентную среду путем исключения функций из компетенции центральных и (или) местных исполнительных органов и осуществляются за счет пользователей.

Статья 52. Передача функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду путем введения саморегулирования, основанного на обязательном членстве (участии)

      1. Передача функций центральных и (или) местных исполнительных органов в саморегулируемые организации, основанные на обязательном членстве (участии), в сфере предпринимательской или профессиональной деятельности обеспечивается после подтверждения готовности саморегулируемых организаций.

      2. Готовность саморегулируемых организаций, основанных на обязательном членстве (участии), к осуществлению функций центральных и (или) местных исполнительных органов обеспечивается путем проведения анализа регуляторного воздействия с целью определения выгод и затрат для пользователей, исполнителей функций центральных и (или) местных исполнительных органов и государства.

Статья 53. Мониторинг

      1. Целью мониторинга является наблюдение за осуществлением функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду.

      2. Результаты мониторинга используются для сравнения ключевых показателей осуществления в конкурентной среде функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду, и принятия соответствующих решений и мер.

      3. Мониторинг, за исключением мониторинга осуществления государственного социального заказа, основывается на:

      1) анализе обращений физических и юридических лиц по вопросам осуществления функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду;

      2) анализе информации от конкурентной среды, Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан по вопросам осуществления функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду;

      3) системе сбора и анализа данных по вопросам осуществления функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду;

      4) анализе готовности рынка, проводимом центральными и (или) местными исполнительными органами и заинтересованными лицами.

      4. Мониторинг проводится центральными и (или) местными исполнительными органами и заинтересованными лицами, за исключением субъектов квазигосударственного сектора, в соответствии с настоящим Кодексом.

      5. На основании предложений Комиссии для получения независимой оценки осуществления функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду, привлекается Национальная палата предпринимателей Республики Казахстан в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

      6. Мониторинг осуществления государственного социального заказа проводится в соответствии с правилами формирования, мониторинга реализации и оценки результатов государственного социального заказа, утверждаемыми уполномоченным органом в сфере взаимодействия с неправительственными организациями.

      7. Мониторинг осуществления аутсорсинга, государственного задания, передачи за счет пользователей проводится на основании критериев результативности и процесса в соответствии с правилами проведения мониторинга осуществления функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду.

      Критерий результативности определяет достижение установленных центральным и (или) местным исполнительными органами ключевых показателей осуществления функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду.

      Критерий процесса определяет оценку осуществления функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду, на основе анализа обращений физических и юридических лиц, информации от конкурентной среды, Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан по вопросам осуществления функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду.

      8. При проведении мониторинга центральные и (или) местные исполнительные органы, Национальная палата предпринимателей Республики Казахстан вправе запрашивать у исполнителей функций центральных и (или) местных исполнительных органов необходимую информацию, относящуюся к сфере осуществления функций центральных и (или) местных исполнительных органов, в случае отсутствия данной информации на их интернет-ресурсах, за исключением информации, составляющей государственные секреты, коммерческую и иную охраняемую законом тайну.

      Сноска. Статья 53 с изменением, внесенным Законом РК от 04.07.2022 № 134-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 54. Возврат функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду

      1. В случае, если по результатам мониторинга центральный и (или) местный исполнительные органы установили некачественное осуществление функции центрального и (или) местного исполнительных органов, переданной в конкурентную среду, центральный и (или) местный исполнительные органы в течение пяти рабочих дней уведомляют об этом уполномоченный орган в сфере развития системы государственного управления и Национальную палату предпринимателей Республики Казахстан.

      2. Уполномоченный орган в сфере развития системы государственного управления в течение десяти рабочих дней со дня получения уведомления выносит вопрос о некачественном осуществлении функции центрального и (или) местного исполнительных органов, переданной в конкурентную среду, на рассмотрение Комиссии.

      3. При принятии Комиссией решения о возврате функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду, в рамках:

      1) частичной передачи центральными и (или) местными исполнительными органами – возврат таких функций обеспечивается путем расторжения договора, заключенного с исполнителем функций центральных и (или) местных исполнительных органов, в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан;

      2) полной передачи центральными и (или) местными исполнительными органами – для возврата таких функций принимаются меры по разработке проекта нормативного правового акта в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

      Для возврата функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду, после рекомендации Комиссии центральный и (или) местный исполнительные органы вносят предложения в Правительство Республики Казахстан о разработке проекта нормативного правового акта, необходимого для обеспечения возврата функций в центральный и (или) местный исполнительные органы.

      4. В случае недостижения целей саморегулирования, основанного на обязательном членстве (участии), разрешительный или уведомительный порядок подлежит отмене в соответствии с Предпринимательским кодексом Республики Казахстан.

Статья 55. Компетенция Правительства Республики Казахстан

      Правительство Республики Казахстан:

      1) разрабатывает основные направления государственной политики по передаче функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду;

      2) выполняет иные функции, возложенные на него Конституцией Республики Казахстан, законами Республики Казахстан и актами Президента Республики Казахстан.

Статья 56. Компетенция уполномоченного органа в сфере развития системы государственного управления

      Уполномоченный орган в сфере развития системы государственного управления:

      1) реализует государственную политику по передаче функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду;

      2) информирует на ежегодной основе Правительство Республики Казахстан о результатах проводимой работы по передаче функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду;

      3) разрабатывает и утверждает правила осуществления аутсорсинга функций центральных и (или) местных исполнительных органов;

      4) разрабатывает и утверждает правила передачи функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду;

      5) разрабатывает и утверждает методику отбора функций центральных и (или) местных исполнительных органов для передачи в конкурентную среду;

      6) разрабатывает и утверждает методику определения стоимости функции центрального и (или) местного исполнительных органов, предлагаемой для передачи в конкурентную среду;

      7) разрабатывает и утверждает методику проведения анализа готовности рынка по функциям центральных и (или) местных исполнительных органов, предлагаемым для передачи в конкурентную среду;

      8) разрабатывает и утверждает правила проведения мониторинга осуществления функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду;

      9) осуществляет методическую помощь и координацию деятельности центральных и (или) местных исполнительных органов по передаче функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду;

      10) подготавливает и выдает экспертные заключения центральным и (или) местным исполнительным органам на проведенные ими анализы готовности рынка;

      11) проводит экспертизу результатов отбора функций центральных и (или) местных исполнительных органов, предлагаемых центральными и (или) местными исполнительными органами для передачи в конкурентную среду, в пределах своей компетенции;

      12) подготавливает и выдает заключение по представленному расчету на предмет оптимизации, проведенному центральным и (или) местным исполнительными органами;

      13) осуществляет иные полномочия, предусмотренные законами Республики Казахстан, актами Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан.

Статья 57. Компетенция центральных и (или) местных исполнительных органов

      1. Центральные исполнительные органы:

      1) осуществляют на ежегодной основе совместно с заинтересованными лицами, исполнителями функций центральных и (или) местных исполнительных органов и Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан отбор функций центральных и (или) местных исполнительных органов для передачи в конкурентную среду в соответствующей отрасли (сфере) государственного управления;

      2) проводят совместно с заинтересованными лицами, исполнителями функций центральных и (или) местных исполнительных органов и Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан анализ готовности рынка по функциям центральных и (или) местных исполнительных органов, предлагаемым для передачи в конкурентную среду в соответствующей отрасли (сфере) государственного управления;

      3) вносят предложения по вопросам передачи функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду в уполномоченный орган в сфере развития системы государственного управления;

      4) разрабатывают проекты нормативных правовых актов по вопросам передачи функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду в соответствующей отрасли (сфере) государственного управления, а также возврата функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду;

      5) принимают меры, направленные на восстановление прав, свобод и законных интересов пользователей, в соответствии с законодательством Республики Казахстан в случае их нарушения;

      6) обязаны ознакомить исполнителей функций центральных и (или) местных исполнительных органов с результатами мониторинга;

      7) проводят расчет на предмет оптимизации и направляют его на согласование в уполномоченный орган в сфере развития системы государственного управления при передаче функций центральных исполнительных органов в конкурентную среду;

      8) осуществляют иные полномочия, предусмотренные законами Республики Казахстан, актами Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан.

      2. Местные исполнительные органы:

      1) осуществляют на ежегодной основе совместно с заинтересованными лицами, исполнителями функций центральных и (или) местных исполнительных органов и Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан отбор функций местных исполнительных органов для передачи в конкурентную среду;

      2) проводят совместно с заинтересованными лицами, исполнителями функций центральных и (или) местных исполнительных органов и Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан анализ готовности рынка по функциям местных исполнительных органов, предлагаемым для передачи в конкурентную среду;

      3) вносят предложения по вопросам передачи функций местных исполнительных органов в конкурентную среду в уполномоченный орган в сфере развития системы государственного управления;

      4) принимают меры, направленные на восстановление прав, свобод и законных интересов пользователей, в соответствии с законодательством Республики Казахстан в случае их нарушения;

      5) обязаны ознакомить исполнителей функций центральных и (или) местных исполнительных органов с результатами мониторинга;

      6) при передаче функций местных исполнительных органов в конкурентную среду проводят расчет на предмет оптимизации и направляют его на согласование в уполномоченный орган в сфере развития системы государственного управления;

      7) осуществляют в интересах местного государственного управления иные полномочия, возлагаемые на местные исполнительные органы законодательством Республики Казахстан.

Статья 58. Компетенция Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан

      Национальная палата предпринимателей Республики Казахстан:

      1) осуществляет сбор, анализ и опубликование предложений субъектов предпринимательства и их объединений по функциям центральных и (или) местных исполнительных органов, предлагаемым для передачи в конкурентную среду;

      2) вносит в уполномоченный орган в сфере развития системы государственного управления, центральные и (или) местные исполнительные органы предложения по вопросам передачи функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду;

      3) принимает участие в рассмотрении вопросов о некачественном осуществлении функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду;

      4) осуществляет иные функции, предусмотренные настоящим Кодексом и иными законами Республики Казахстан.

Статья 59. Взаимодействие центральных и (или) местных исполнительных органов с Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан по вопросам передачи функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду

      Центральные и (или) местные исполнительные органы взаимодействуют с Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, в том числе посредством участия в:

      1) отборе на ежегодной основе функций центральных и (или) местных исполнительных органов для передачи в конкурентную среду;

      2) проведении анализа готовности рынка по функциям центральных и (или) местных исполнительных органов, предлагаемым для передачи в конкурентную среду;

      3) работе по выработке предложений по вопросам передачи в конкурентную среду функций центральных и (или) местных исполнительных органов, затрагивающих интересы субъектов предпринимательства.

Статья 60. Права и обязанности исполнителей функций центральных и (или) местных исполнительных органов

      1. Исполнители функций центральных и (или) местных исполнительных органов вправе:

      1) обращаться с запросом в центральные и (или) местные исполнительные органы за информацией, необходимой для осуществления функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду;

      2) проводить альтернативный анализ готовности рынка по функциям центральных и (или) местных исполнительных органов, предлагаемым для передачи в конкурентную среду;

      3) вносить предложения в уполномоченный орган в сфере развития системы государственного управления, центральные и (или) местные исполнительные органы по вопросам передачи функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду;

      4) участвовать в проведении анализа готовности рынка по функциям центральных и (или) местных исполнительных органов, предлагаемым для передачи в конкурентную среду;

      5) участвовать в проведении отбора на ежегодной основе функций центральных и (или) местных исполнительных органов для передачи в конкурентную среду;

      6) знакомиться с результатами мониторинга;

      7) не позднее десяти рабочих дней с даты получения результатов мониторинга представлять письменные пояснения о несогласии с результатами мониторинга либо план мероприятий по устранению замечаний, подлежащих рассмотрению на Комиссии.

      2. Исполнители функций центральных и (или) местных исполнительных органов обязаны:

      1) создавать условия для качественного осуществления функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду;

      2) создавать необходимые условия для лиц с ограниченными возможностями при получении ими функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду;

      3) предоставлять центральным и (или) местным исполнительным органам, Национальной палате предпринимателей Республики Казахстан информацию и (или) документы, необходимые для проведения мониторинга, в случае, предусмотренном настоящим Кодексом;

      4) предоставлять пользователям полную и достоверную информацию о порядке осуществления функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду;

      5) принимать меры, направленные на восстановление нарушенных прав, свобод и законных интересов пользователей, в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Статья 61. Деятельность и функции Комиссии

      1. В целях выработки предложений и рекомендаций по вопросам передачи функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду создается консультативно-совещательный орган – Комиссия.

      В состав Комиссии могут входить депутаты Парламента Республики Казахстан, представители центральных и местных исполнительных органов, Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан, субъектов предпринимательства и неправительственных организаций.

      2. Комиссия осуществляет следующие функции:

      1) вырабатывает предложения и рекомендации по вопросам передачи функций центральных и (или) местных исполнительных органов в конкурентную среду;

      2) вырабатывает предложения и рекомендации по возврату функций центральных и (или) местных исполнительных органов, переданных в конкурентную среду, на основе предложений уполномоченного органа в сфере развития системы государственного управления, Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан.

      3. Информация о деятельности Комиссии размещается и актуализируется не реже одного раза в полугодие на интернет-ресурсе уполномоченного органа в сфере развития системы государственного управления.

РАЗДЕЛ 3. АДМИНИСТРАТИВНАЯ ПРОЦЕДУРА

Глава 9. ВОЗБУЖДЕНИЕ АДМИНИСТРАТИВНОЙ ПРОЦЕДУРЫ

Статья 62. Основания для возбуждения административной процедуры

      1. Основаниями для возбуждения административной процедуры являются:

      1) обращение;

      2) инициатива административного органа, должностного лица.

      2. В случае, предусмотренном подпунктом 1) части первой настоящей статьи, административная процедура считается возбужденной с момента приема обращения.

      3. Основанием для возбуждения административной процедуры согласно подпункту 2) части первой настоящей статьи является требование законодательства Республики Казахстан об административных процедурах или административное усмотрение.

Статья 63. Общие требования, предъявляемые к обращению

      1. Обращение, поданное в устной форме, заносится в отдельный протокол должностным лицом или работником административного органа, принявшим обращение.

      2. В обращении, поданном в письменной (бумажной и (или) электронной) форме, протоколе указываются:

      1) фамилия, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), индивидуальный идентификационный номер (при его наличии), почтовый адрес физического лица либо наименование, почтовый адрес, бизнес-идентификационный номер юридического лица (при его наличии);

      2) наименование административного органа, должностного лица, которым подается обращение;

      3) суть обращения;

      4) дата подачи обращения;

      5) подпись заявителя или его представителя;

      6) иные сведения, предусмотренные законодательством Республики Казахстан.

      3. Если в соответствии с законами Республики Казахстан административная процедура осуществляется на платной основе, заявителем должен быть представлен документ, подтверждающий оплату.

      Сноска. Статья 63 с изменениями, внесенными Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 64. Прием, регистрация, возврат и отзыв обращения

      1. Обращение, поданное в порядке, установленном настоящим Кодексом, подлежит обязательному приему, регистрации, учету и рассмотрению.

      Отказ в приеме обращения запрещается.

      2. В случае подачи обращения в государственный орган, орган местного самоуправления, юридическому лицу со стопроцентным участием государства заявителю выдается талон, содержащий уникальный номер, с указанием даты и времени, фамилии и инициалов, должности лица, принявшего обращение.

      3. Обращение регистрируется в день его поступления.

      Если обращение поступило в нерабочий день, то оно регистрируется в ближайший следующий за ним рабочий день.

      4. Обращения, поступившие по общедоступным информационным системам и соответствующие требованиям законодательства Республики Казахстан об электронном документе и электронной цифровой подписи, подлежат рассмотрению в порядке, установленном настоящим Кодексом.

      Примечание ИЗПИ!
      Действие части пятой приостановлено до 01.01.2026 в соответствии со ст.175 настоящего Кодекса и в период приостановления данный пункт действует в следующей редакции:

      5. Порядок обращения посредством видеоконференцсвязи участников административной процедуры к руководителям государственных органов и их заместителям определяется уполномоченным органом в сфере информатизации.

      6. В случае несоответствия обращения требованиям, установленным статьей 63 настоящего Кодекса, административный орган, должностное лицо указывают заявителю, каким требованиям не соответствует обращение, устанавливают разумный срок для приведения его в соответствие с требованиями.

      7. Административный орган, должностное лицо возвращают обращение, если заявитель не привел его в соответствие с требованиями законодательства Республики Казахстан в срок, установленный административным органом, должностным лицом.

      8. Возврат обращения не препятствует повторному обращению.

      9. Заявитель до принятия решения по административному делу может отозвать обращение на основании своего письменного заявления.

      Отзыв обращения заявителем не лишает его права на подачу повторного обращения при условии соблюдения сроков, если иное не предусмотрено законами Республики Казахстан.

Статья 65. Перенаправление обращения уполномоченному административному органу, должностному лицу

      1. Обращение, поступившее административному органу, должностному лицу, в полномочие которых не входит рассмотрение данного обращения, в срок не позднее трех рабочих дней со дня его поступления перенаправляется уполномоченному административному органу, должностному лицу с одновременным уведомлением (извещением) участника административной процедуры.

      2. Одно или несколько ходатайств, требований, содержащихся в обращении, поступившем административному органу, должностному лицу, в полномочие которых не входит их рассмотрение, в срок не позднее трех рабочих дней со дня поступления перенаправляются уполномоченному административному органу, должностному лицу с одновременным уведомлением (извещением) участника административной процедуры.

      3. По перенаправленному обращению или его части уполномоченным административным органом, должностным лицом возбуждается административная процедура в порядке, установленном настоящим Кодексом.

Статья 66. Уведомление (извещение) в административной процедуре

      1. Участник административной процедуры извещается о времени и месте проведения заслушивания или иных мероприятий, необходимых для осуществления административной процедуры.

      2. Уведомление (извещение) направляется заказным письмом с уведомлением о его вручении, телефонограммой или телеграммой, в кабинет пользователя на веб-портале "электронного правительства" с отправлением короткого текстового сообщения на абонентский номер сотовой связи, зарегистрированный на веб-портале "электронного правительства", текстовым сообщением по абонентскому номеру сотовой связи или по электронному адресу либо с использованием иных средств связи, обеспечивающих фиксацию извещения или вызова.

      3. Если по указанному адресу участник административной процедуры фактически не проживает, уведомления (извещения) могут быть направлены по юридическому адресу или по месту его работы.

      Уведомления (извещения), адресованные юридическому лицу, направляются по месту его нахождения.

      4. Участник административной процедуры подтверждает своей подписью ознакомление с тем, что указанные им адрес места жительства (места нахождения), места работы, абонентский номер сотовой связи, электронный адрес достоверны, а уведомление (извещение), направленное на указанные контакты, будет считаться надлежащим и достаточным.

      5. При отказе участника административной процедуры принять уведомление (извещение) лицо, доставляющее или вручающее его, делает соответствующую отметку на уведомлении (извещении), которое возвращается в административный орган, должностному лицу.

      Сноска. Статья 66 с с изменением, внесенным на казахском языке, текст на русском языке не изменяется в соответствии с Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 06.02.2023 № 194-VII (вводится в действие с 01.04.2023).

Статья 67. Отвод (самоотвод) должностного лица

      1. Должностное лицо не может осуществлять административную процедуру, если он:

      1) участвовал в данной административной процедуре в качестве участника административной процедуры или его представителя;

      2) является близким родственником, супругом (супругой) или свойственником участника административной процедуры;

      3) находится в служебной или иной зависимости от участника административной процедуры;

      4) лично, прямо или косвенно заинтересован в исходе административного дела либо имеются иные обстоятельства, вызывающие сомнение в его объективности и беспристрастности.

      2. Предыдущее осуществление административной процедуры лицом в качестве должностного лица не является обстоятельством, исключающим его дальнейшее участие в соответствующем качестве в административной процедуре.

      3. Отвод (самоотвод), заявленный должностному лицу, разрешается в течение трех рабочих дней со дня его заявления.

      4. Отвод (самоотвод), заявленный должностному лицу, осуществляющему административную процедуру, разрешается вышестоящим должностным лицом.

      5. При рассмотрении административного дела коллегиальным составом административного органа отвод (самоотвод), заявленный одному из должностных лиц, разрешается другими должностными лицами коллегиального состава административного органа.

      6. Отвод (самоотвод), заявленный руководителю административного органа, разрешается вышестоящим административным органом.

      7. Отвод (самоотвод), заявленный руководителю административного органа, у которого нет вышестоящего административного органа, разрешается лицом, указанным в законе Республики Казахстан.

      Если законом не предусматривается соответствующее лицо, отвод (самоотвод) разрешается заместителем руководителя административного органа, а в случае его отсутствия – другим должностным лицом.

      8. При удовлетворении заявления об отводе (самоотводе) административная процедура осуществляется другим должностным лицом в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан об административных процедурах.

      9. Повторное заявление об отводе (самоотводе) по ранее заявленным обстоятельствам не допускается.

      10. Решение по результатам рассмотрения заявления об отводе (самоотводе) обжалованию не подлежит.

Статья 68. Представительство в административной процедуре

      1. Участник административной процедуры вправе вести свои административные дела лично, через представителя либо вместе с ним.

      2. Представительство в административной процедуре осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

      Участник административной процедуры вправе уполномочить ведение своих административных дел другому лицу, объявив об этом в устной форме административному органу, должностному лицу. В этом случае административный орган, должностное лицо оформляют полномочие представителя в письменной форме, которое подписывается представляемым.

      3. Представитель вправе совершать от имени представляемого все действия, связанные с осуществлением административной процедуры, если законодательством Республики Казахстан не установлено иное.

      4. Представителем не вправе быть лицо, являющееся должностным лицом или работником административного органа, осуществляющего административную процедуру.

      5. Представители, указанные в части четвертой настоящей статьи, отстраняются административным органом, должностным лицом.

      При отстранении представителя административный орган, должностное лицо откладывают осуществление административной процедуры на срок, необходимый для оформления полномочий другого представителя, но не более трех рабочих дней.

Статья 69. Ведение и учет административных дел

      1. Административный орган, должностное лицо формируют административное дело на бумажном носителе и (или) в электронной форме, которое состоит из документов, необходимых для осуществления административной процедуры.

      2. Ведение административных дел, журналов их учета осуществляется административным органом на основании Правил документирования, управления документацией и использования систем электронного документооборота в государственных и негосударственных организациях.

      3. Регистрация, учет обращений, поступающих в государственные органы, органы местного самоуправления, юридические лица со стопроцентным участием государства, а также ведение информационной аналитической системы "Электронные обращения" осуществляются в порядке, установленном государственным органом, осуществляющим в пределах своей компетенции статистическую деятельность в области правовой статистики и специальных учетов.

      Не подлежат учету предложения, содержащие рекламу, а также обращения, поступившие по вопросам оказания государственных услуг, за исключением обращений, предусмотренных подпунктом 3) пункта 1 статьи 4 Закона Республики Казахстан "О государственных услугах".

      4. Руководители государственных органов несут персональную ответственность за организацию работы с обращениями физических и юридических лиц, состояние делопроизводства.

Статья 70. Прекращение административной процедуры

      1. Административная процедура, возбужденная на основании обращения, подлежит прекращению при наличии хотя бы одного из следующих обстоятельств:

      1) имеется решение административного органа, должностного лица по административному делу в отношении участника административной процедуры о том же предмете и по тем же основаниям, которые указаны в обращении;

      2) имеется вступивший в законную силу судебный акт, вынесенный в отношении того же лица, о том же предмете и по тем же основаниям;

      3) административным органом, должностным лицом возвращено обращение;

      4) административным органом, должностным лицом принят отзыв обращения от заявителя;

      5) имеются иные основания, предусмотренные законами Республики Казахстан.

      2. Административный орган, должностное лицо могут прекратить административную процедуру, возбужденную по собственной инициативе, если осуществление административной процедуры перестало быть необходимым в связи с изменением обстоятельств, послуживших основанием для ее возбуждения, или по другим основаниям, предусмотренным законами Республики Казахстан.

      3. Административная процедура прекращается решением административного органа, должностного лица, о чем извещается участник административной процедуры в течение трех рабочих дней со дня принятия решения.

      4. На решение о прекращении административной процедуры может быть подана жалоба в порядке, установленном настоящим Кодексом.

      5. Заявитель вправе подать повторное обращение по уже рассмотренному в порядке, установленном настоящим Кодексом, вопросу, если имеются новые доводы или вновь открывшиеся обстоятельства.

Глава 10. РАССМОТРЕНИЕ АДМИНИСТРАТИВНОГО ДЕЛА

Статья 71. Единоличное и коллегиальное рассмотрение административного дела

      Административное дело рассматривается должностным лицом единолично, а в случаях, предусмотренных законодательством Республики Казахстан, либо по решению административного органа – коллегиальным составом.

Статья 72. Исследование фактических обстоятельств административного дела

      1. Административный орган, должностное лицо обязаны принять меры для всестороннего, полного и объективного исследования фактических обстоятельств, имеющих значение для правильного рассмотрения административного дела.

      2. Порядок и пределы исследования фактических обстоятельств административного дела определяются административным органом, должностным лицом с учетом мнений участников административной процедуры.

      3. Административный орган, должностное лицо не связаны доводами, фактическими обстоятельствами административного дела и проверяют административное дело в полном объеме.

      4. Административный орган, должностное лицо вправе собирать доказательства по собственной инициативе в целях установления фактических обстоятельств административного дела.

      5. Административный орган, должностное лицо не вправе отказать в исследовании заявлений и документов, представленных участниками административной процедуры, рассмотрение которых входит в их компетенцию.

Статья 73. Заслушивание

      1. Административный орган, должностное лицо обязаны предоставить возможность участнику административной процедуры выразить свою позицию к предварительному решению по административному делу, о котором участник административной процедуры уведомляется заранее, но не позднее чем за три рабочих дня до принятия административного акта.

      Заслушивание может осуществляться путем:

      1) приглашения участника административной процедуры на заслушивание по административному делу, в том числе посредством видеоконференцсвязи или иных средств коммуникации;

      2) использования информационных систем;

      3) иных способов связи, позволяющих участнику административной процедуры изложить свою позицию.

      2. Положения части первой настоящей статьи могут не применяться в случаях, если:

      1) административный орган, должностное лицо принимают благоприятный административный акт, не затрагивающий права, свободы и законные интересы других лиц;

      2) осуществляется исполнительное производство;

      3) законодательством Республики Казахстан установлен менее чем трехдневный срок для осуществления административной процедуры;

      4) требуется незамедлительное принятие административного акта в целях защиты прав, свобод граждан и юридических лиц, общественных и (или) государственных интересов;

      5) об этом ходатайствует участник административной процедуры;

      6) осуществляется упрощенная административная процедура;

      7) решение по административному делу принимается при осуществлении автоматизированного процесса, при этом административный орган, должностное лицо не наделены административным усмотрением.

      В случае, установленном подпунктом 4) настоящей части, административный орган, должностное лицо обязаны указать в административном акте доводы, по которым заслушивание не проводилось.

      3. Участник административной процедуры вправе предоставить или высказать возражение к предварительному решению по административному делу в срок не позднее двух рабочих дней со дня его получения.

      4. В случае устного выражения участником административной процедуры своего возражения административный орган, должностное лицо ведут протокол заслушивания.

Статья 74. Протокол заслушивания

      1. Протокол заслушивания изготавливается компьютерным, электронным, машинописным либо рукописным способами.

      2. В протоколе заслушивания указываются:

      1) место и дата рассмотрения административного дела, время его начала и окончания;

      2) наименование административного органа, фамилии и инициалы должностного лица, секретаря;

      3) сведения об участнике административной процедуры и (или) ином лице, участвующем в административном деле;

      4) содержание рассматриваемого вопроса;

      5) содержание объяснений, вопросов и ответов, выступлений участвующих лиц.

      3. Участник административной процедуры и (или) иное лицо, участвующее в административном деле, вправе ходатайствовать о занесении в протокол заслушивания сведений о фактических обстоятельствах, которые они считают существенными для рассмотрения административного дела.

      4. Протокол заслушивания должен быть изготовлен и подписан председательствующим и секретарем.

      5. Административный орган, должностное лицо обязаны обеспечить участнику административной процедуры и иному лицу, участвующему в административном деле, возможность ознакомиться с протоколом заслушивания.

      6. Участник административной процедуры и иное лицо, участвующее в административном деле, в течение трех рабочих дней после ознакомления вправе представить свои замечания на протокол заслушивания.

      По результатам рассмотрения замечаний председательствующий принимает решение об их удовлетворении либо об их полном или частичном отклонении.

Статья 75. Ознакомление участника административной процедуры с материалами административного дела

      1. Участнику административной процедуры должна быть предоставлена возможность ознакомления с материалами административного дела после рассмотрения административного дела в срок не позднее трех рабочих дней со дня заявления ходатайства.

      2. При ознакомлении участника административной процедуры с материалами административного дела административный орган, должностное лицо обязаны обеспечить соблюдение законодательства Республики Казахстан о государственных секретах и иной охраняемой законом тайны.

      3. Участник административной процедуры в процессе ознакомления с материалами административного дела вправе выписывать любые сведения и в любом объеме, снимать копии с документов, в том числе с помощью научно-технических средств, за исключением сведений, содержащих государственные секреты или иную охраняемую законом тайну.

Статья 76. Сроки административной процедуры, возбужденной на основании обращения

      1. Срок административной процедуры, возбужденной на основании обращения, составляет пятнадцать рабочих дней со дня поступления обращения, если иное не предусмотрено законами Республики Казахстан.

      2. Срок административной процедуры, возбужденной на основании обращения, исчисляется с момента ее возбуждения.

      3. Срок административной процедуры, возбужденной на основании обращения, может быть продлен мотивированным решением руководителя административного органа или его заместителя на разумный срок, но не более чем до двух месяцев ввиду необходимости установления фактических обстоятельств, имеющих значение для правильного рассмотрения административного дела, о чем извещается участник административной процедуры в течение трех рабочих дней со дня продления срока.

      4. За необоснованное продление срока административной процедуры лицо, уполномоченное на принятие решения, несет дисциплинарную и иную ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.

Статья 77. Виды решений по результатам рассмотрения административного дела

      1. Рассмотрев административное дело, административный орган, должностное лицо выносят одно из следующих решений о:

      1) принятии административного акта;

      2) прекращении административной процедуры.

      2. По окончании рассмотрения административного дела выносится решение в письменной форме, которое направляется участнику административной процедуры.

Глава 11. АДМИНИСТРАТИВНЫЙ АКТ

Статья 78. Формы административных актов

      1. Административный акт принимается в письменной (бумажной и (или) электронной) форме, если иное не предусмотрено законами Республики Казахстан.

      2. Административный акт принимается исключительно в письменной (бумажной и (или) электронной) форме, если административная процедура возбуждена на основании обращения.

      3. Административный акт может быть принят в устной или иной форме, если:

      1) требуется защита прав, свобод граждан и юридических лиц, общественных или государственных интересов;

      2) в иных случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан.

      4. Административный акт, принятый в устной или иной форме, должен быть оформлен в письменной (бумажной и (или) электронной) форме по ходатайству участника административной процедуры в течение одного рабочего дня со дня заявления такого ходатайства.

Статья 79. Общие требования к административному акту

      1. Административный акт должен быть законным и обоснованным.

      2. Административный акт должен быть ясным для понимания, обеспечивать единообразное применение, исчерпывающе определять круг лиц, на которых распространяется его действие.

Статья 80. Содержание административного акта, принятого в письменной (бумажной и (или) электронной) форме

      1. В административном акте, принятом в письменной (бумажной и (или) электронной) форме, указываются:

      1) наименование административного органа, фамилия и инициалы должностного лица, принявшего административный акт;

      2) дата принятия административного акта;

      3) сведения о заявителе: для физических лиц – фамилия, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), для юридических лиц – наименование, организационно-правовая форма;

      4) описание вопросов, разрешаемых при принятии административного акта, и обоснование административного акта;

      5) подпись должностного лица.

      2. Обоснование административного акта, принятого в письменной (бумажной и (или) электронной) форме, не требуется в случаях, если:

      1) административный орган, должностное лицо принимают благоприятный административный акт, не затрагивающий права, свободы и законные интересы других лиц;

      2) административный орган, должностное лицо принимают идентичные административные акты об одном предмете в количестве более чем пять административных актов непрерывно в течение тридцати календарных дней или опубликовывают административные акты в средствах массовой информации, включая размещение на интернет-ресурсах, и необходимость в обосновании в каждом случае отсутствует;

      3) в иных случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан.

      3. Административный акт, принятый в письменной (бумажной и (или) электронной) форме, может содержать приложения и другие вспомогательные документы, действие которых не может превышать срок действия административного акта.

      4. Приложения и другие вспомогательные документы являются неотъемлемой частью административного акта.

Статья 81. Доведение до сведения участника административной процедуры

      1. Административный акт, принятый в письменной (бумажной) форме, доводится до сведения участника административной процедуры в соответствии со статьей 66 настоящего Кодекса.

      2. Административный акт, принятый в электронной форме, доводится до сведения участника административной процедуры в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

      3. Административный акт, принятый в устной форме, доводится до сведения участника административной процедуры путем его устного сообщения.

      4. Административный акт, принятый в иной форме, доводится до сведения участника административной процедуры путем обеспечения его доступности для зрительного и (или) слухового восприятия.

      5. Административный акт, не содержащий сведения, составляющие государственные секреты или иную охраняемую законом тайну, подлежит размещению на интернет-ресурсах, если не известны сведения об адресате административного акта, а также в иных случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан.

Статья 82. Исправление описок и (или) арифметических ошибок

      1. Административный орган, должностное лицо вправе по собственной инициативе или по ходатайству участника административной процедуры исправить допущенные в административном акте описки и (или) арифметические ошибки без изменения содержания административного акта.

      2. Административный орган, должностное лицо вправе истребовать документ, необходимый для исправления.

      3. Рассмотрение ходатайства об исправлении описок и (или) арифметических ошибок осуществляется в течение трех рабочих дней со дня поступления заявления.

      4. Исправление описки и (или) арифметической ошибки подтверждается подписью должностного лица.

      5. Копия исправленного административного акта направляется участнику административной процедуры в течение трех рабочих дней со дня исправления административного акта.

Статья 83. Вступление в силу, введение в действие и прекращение действия административного акта

      1. Административный акт вступает в силу с момента принятия, если в нем не указан более поздний срок.

      2. Административный акт вводится в действие с момента доведения до сведения участника административной процедуры в порядке, установленном статьей 81 настоящего Кодекса.

      3. Административный акт прекращает действие с момента наступления событий, предусмотренных административным актом, исполнения его требований, отмены административного акта или истечения срока действия.

Статья 84. Отмена незаконного административного акта

      1. Нарушение законодательства Республики Казахстан об административных процедурах является основанием для признания административного акта незаконным, если такое нарушение привело либо могло привести к принятию неправильного административного акта.

      Правильный по существу административный акт не может быть признан незаконным по одним лишь формальным основаниям.

      2. Незаконный административный акт может быть отменен полностью или в части.

      3. При отмене незаконного административного акта принимается решение о юридических последствиях признания административного акта незаконным.

      Административный акт может быть признан недействительным как с момента принятия такого акта, так и с момента признания его незаконным.

      4. Незаконный обременяющий административный акт подлежит обязательной отмене.

      5. При отмене незаконного благоприятного административного акта принимается во внимание принцип охраны права на доверие участника административной процедуры.

      6. Участник административной процедуры не вправе ссылаться на принцип охраны права на доверие в случаях, если:

      1) правовой акт, на основании которого был вынесен административный акт, признан неконституционным;

      2) установлена заведомая недостоверность документа либо сведений, представленных участником административных процедур;

      3) административный акт принят в результате совершения участником административной процедуры противоправных действий, установленных вступившими в законную силу приговором или постановлением суда, постановлением прокурора, органа уголовного преследования, органа (должностного лица), уполномоченного рассматривать дела об административных правонарушениях;

      4) административный акт затрагивает государственные или общественные интересы, безопасность государства либо может привести к тяжким необратимым последствиям для жизни, здоровья людей.

      7. Незаконный благоприятный административный акт подлежит отмене только в случаях, предусмотренных частью шестой настоящей статьи.

      8. Вред, возникший в результате отмены незаконного благоприятного административного акта, подлежит возмещению участнику административной процедуры, право на доверие которого охраняется законами Республики Казахстан, по правилам гражданского законодательства Республики Казахстан.

Статья 85. Отмена законного административного акта

      1. Административный акт, принятый на основании и в соответствии с требованиями законодательства Республики Казахстан, считается законным.

      2. Законный административный акт может быть отменен полностью или в части.

      3. Законный обременяющий административный акт может быть отменен административным органом, должностным лицом, за исключением случаев, когда отмена такого акта запрещена законами Республики Казахстан.

      4. Законный благоприятный административный акт может быть отменен в случаях, если:

      1) возможность отмены административного акта предусматривается законами Республики Казахстан и административным актом;

      2) административный акт принят с условием, и это условие не исполнено либо исполнено ненадлежащим способом.

Статья 86. Порядок и сроки исполнения административного акта

      1. Административный акт обязателен для всех государственных органов, органов местного самоуправления, юридических лиц, должностных лиц, граждан и подлежит исполнению.

      2. Административный акт обращается к исполнению административным органом, должностным лицом, которые его приняли, если иное не установлено законами Республики Казахстан.

      3. Административный акт подлежит исполнению в течение пяти рабочих дней, если иное не установлено законами Республики Казахстан или административным актом.

Глава 12. УПРОЩЕННАЯ АДМИНИСТРАТИВНАЯ ПРОЦЕДУРА

Статья 87. Порядок осуществления упрощенной административной процедуры

      1. Рассмотрение сообщений, предложений, откликов и запросов осуществляется в порядке упрощенной административной процедуры.

      2. Упрощенная административная процедура осуществляется государственным органом, органом местного самоуправления, юридическим лицом со стопроцентным участием государства и их должностными лицами в порядке, установленном настоящим разделом, с особенностями, установленными настоящей главой.

      3. Для целей настоящей главы под заявителем понимается лицо, направившее сообщение, предложение, отклик или запрос государственному органу, органу местного самоуправления, юридическому лицу со стопроцентным участием государства и их должностным лицам.

Статья 88. Прекращение упрощенной административной процедуры

      1. Упрощенная административная процедура подлежит прекращению при наличии хотя бы одного из следующих обстоятельств:

      1) в повторных сообщениях, предложениях, откликах, запросах не приводятся новые доводы или вновь открывшиеся обстоятельства, а в материалах предыдущих сообщения, предложения, отклика, запроса имеются необходимые материалы проверок и заявителю в установленном порядке давались ответы;

      2) в сообщении, предложении, отклике, запросе невозможно установить авторство, отсутствуют подпись, в том числе электронная цифровая подпись, почтовый адрес заявителя, за исключением случаев, когда в них содержатся сведения о готовящихся или совершенных уголовных правонарушениях либо об угрозе государственной или общественной безопасности, которые подлежат немедленному перенаправлению в государственные органы в соответствии с их компетенцией;

      3) в сообщении, предложении, отклике, запросе не изложена суть вопроса.

      2. Решение о прекращении упрощенной административной процедуры принимает руководитель субъекта, рассматривающего сообщение, предложение, отклик, запрос, или его заместитель.

      3. На решение о прекращении упрощенной административной процедуры может быть подана жалоба в порядке, установленном настоящим Кодексом.

Статья 89. Виды решений по результатам рассмотрения административного дела в упрощенной административной процедуре

      1. По итогам рассмотрения административного дела в упрощенной административной процедуре выносится одно из следующих решений о:

      1) предоставлении ответа, в том числе информации, по существу сообщения, предложения, отклика, запроса;

      2) принятии к сведению;

      3) прекращении упрощенной административной процедуры.

      2. Ответы на сообщение, предложение, отклик, запрос должны быть по содержанию обоснованными и мотивированными на государственном языке или языке обращения со ссылкой на законодательство Республики Казахстан, содержать конкретные факты, опровергающие или подтверждающие доводы заявителя, с разъяснением его права на подачу жалобы на принятое решение.

      3. Субъекты, рассматривающие сообщение, предложение, отклик, запрос, и должностные лица извещают заявителя о результатах рассмотрения административного дела и принятых мерах.

Статья 90. Личный прием физических лиц и представителей юридических лиц

      1. Руководители государственных органов, органов местного самоуправления и их заместители обязаны проводить личный прием граждан и представителей юридических лиц, в том числе работников этих органов, не реже одного раза в месяц согласно графику приема, утверждаемому руководителем соответствующего государственного органа.

      2. Прием должен проводиться по месту работы в установленные и доведенные до сведения физических и юридических лиц дни и часы.

      3. Если обращение не может быть разрешено должностным лицом во время приема, оно излагается в письменной форме и с ним ведется работа как с письменным обращением.

Глава 12-1. Петиция

      Сноска. Кодекс дополнен главой 12-1 в соответствии с Законом РК от 02.10.2023 № 31-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Статья 90-1. Общие положения

      1. Петиция рассматривается государственным органом, местным представительным и исполнительным органами в порядке, установленном настоящим Кодексом, с особенностями, установленными настоящей главой.

      2. Для целей настоящей главы под заявителем понимается гражданин Республики Казахстан, подавший петицию.

Статья 90-2. Порядок подачи петиции

      1. Петиция подается заявителем посредством интернет-ресурса, определяемого уполномоченным органом в сфере взаимодействия государства и гражданского общества (далее – интернет-ресурс), либо в виде письменного заявления по форме, утвержденной уполномоченным органом в сфере взаимодействия государства и гражданского общества, для размещения на интернет-ресурсе.

      2. В петиции указываются:

      1) фамилия, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), индивидуальный идентификационный номер, место жительства, электронный адрес;

      2) наименование государственного органа, местного представительного и (или) исполнительного органа, которому подается петиция;

      3) копия документа, подтверждающего соответствующие полномочия представителя заявителя (если петиция подается его представителем);

      4) содержание петиции, а также доводы и предложения по предмету петиции.

      При необходимости заявителем или его представителем прилагаются к петиции подтверждающие документы и (или) иные материалы.

      3. Предметом петиции не могут быть вопросы:

      1) которые могут повлечь за собой нарушение прав и свобод человека и гражданина;

      2) которые посягают на конституционный строй, общественный порядок, здоровье и нравственность населения;

      3) изменения статуса Республики Казахстан как независимого государства, унитарности и территориальной целостности Республики, формы ее правления, основополагающих принципов деятельности Республики, положения о том, что Президент Республики избирается сроком на семь лет и одно и то же лицо не может быть избрано Президентом Республики более одного раза;

      4) административно-территориального устройства и Государственной границы Республики Казахстан;

      5) досудебного расследования и осуществления правосудия;

      6) высшего надзора за соблюдением законности органов прокуратуры;

      7) внешней разведки, контрразведывательной, оперативно-розыскной, правоохранительной деятельности, а также обеспечения безопасности охраняемых лиц и объектов, проведения охранных мероприятий;

      8) уголовно-исполнительного, уголовно-процессуального, гражданского процессуального, административного процедурно-процессуального законодательства Республики Казахстан и законодательства Республики Казахстан об административных правонарушениях;

      9) обороны, национальной безопасности и охраны общественного порядка;

      10) амнистии и помилования лиц;

      11) назначения и избрания на должность, освобождения от должности лиц, относящиеся к ведению Президента, Палат Парламента и Правительства Республики Казахстан;

      12) выполнения обязательств, вытекающих из международных договоров Республики Казахстан;

      13) регулируемые законодательством Республики Казахстан о выборах и республиканском референдуме;

      14) государственных символов Республики Казахстан;

      15) статуса государственного языка;

      16) изменения компетенции, полномочий, функций и задач государственных органов;

      17) об отмене и изменении решений, принятых в рамках действия режимов чрезвычайного положения и (или) чрезвычайной ситуации.

      4. Для размещения петиции на интернет-ресурсе в свободном доступе петиция должна соответствовать следующим условиям:

      1) присоединение к петиции не менее пятидесяти граждан Республики Казахстан в течение десяти рабочих дней в электронной форме и в течение двадцати рабочих дней в письменном виде по форме и в порядке, которые определены уполномоченным органом в сфере взаимодействия государства и гражданского общества;

      2) соответствие петиции требованиям, установленным частями второй и третьей настоящей статьи;

      3) отсутствие петиции о том же предмете на интернет-ресурсе на момент подачи петиции.

      5. Уполномоченный орган в сфере взаимодействия государства и гражданского общества в течение двадцати рабочих дней с даты присоединения к петиции не менее пятидесяти граждан Республики Казахстан осуществляет проверку петиции на соответствие условиям, указанным в части четвертой настоящей статьи.

      При необходимости установления соответствия петиции условиям, указанным в части третьей настоящей статьи, уполномоченный орган в сфере взаимодействия государства и гражданского общества вправе направить запрос в уполномоченные государственные органы.

      6. В случае несоответствия петиции условиям, указанным в части четвертой настоящей статьи, уполномоченный орган в сфере взаимодействия государства и гражданского общества отклоняет петицию с обоснованием причин, о чем уведомляет заявителя или его представителя в электронной форме и (или) в письменном виде.

      7. В случае соответствия петиции условиям, указанным в части четвертой настоящей статьи, уполномоченный орган в сфере взаимодействия государства и гражданского общества размещает петицию на интернет-ресурсе в свободном доступе для начала присоединения к ней граждан Республики Казахстан, о чем уведомляется заявитель или его представитель в электронной форме и (или) в письменном виде.

      8. Уполномоченный орган в сфере взаимодействия государства и гражданского общества в течение пяти рабочих дней с даты размещения петиции на интернет-ресурсе в свободном доступе информирует о начале присоединения к петиции средства массовой информации, поставленные на учет в уполномоченном органе в области масс-медиа, путем направления информационных писем.

      Сноска. Статья 90-2 с изменением, внесенным Законом РК от 01.07.2024 № 107-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 90-3. Присоединение к петиции

      1. Присоединение к петиции осуществляется на интернет-ресурсе гражданами Республики Казахстан с удостоверением посредством электронной цифровой подписи или в письменном виде в порядке, определяемом уполномоченным органом в сфере взаимодействия государства и гражданского общества.

      Присоединение к петиции осуществляется при условии согласия гражданина Республики Казахстан на сбор и обработку его персональных данных, предоставляемого в соответствии с законодательством Республики Казахстан о персональных данных и их защите.

      2. Присоединение к петиции возможно в течение шести месяцев с момента размещения петиции на интернет-ресурсе в свободном доступе.

      3. Гражданин Республики Казахстан имеет право выразить отношение к петиции путем присоединения к ней и (или) размещения комментария на интернет-ресурсе в свободном доступе.

      4. По итогам присоединения поддержанной считается петиция, которая получила не менее:

      пятидесяти тысяч голосов граждан Республики Казахстан в ее поддержку по вопросам, относящимся к компетенции Правительства Республики Казахстан;

      двух процентов голосов граждан Республики Казахстан от численности населения соответствующей административно-территориальной единицы в ее поддержку по вопросам, относящимся к компетенции местных представительных органов областей, городов республиканского значения, столицы;

      одного процента голосов граждан Республики Казахстан от численности населения соответствующей административно-территориальной единицы в ее поддержку по вопросам, относящимся к компетенции местных исполнительных органов областей, городов республиканского значения, столицы;

      пяти тысяч голосов граждан Республики Казахстан при численности населения свыше пятидесяти тысяч, для остальных – не менее десяти процентов голосов от численности населения соответствующей административно-территориальной единицы в ее поддержку по вопросам, относящимся к компетенции городских, районных местных представительных органов;

      двух тысяч пятисот голосов граждан Республики Казахстан при численности населения свыше пятидесяти тысяч, для остальных – не менее пяти процентов голосов от численности населения соответствующей административно-территориальной единицы в ее поддержку по вопросам, относящимся к компетенции местных исполнительных органов районов (городов областного значения), аппаратов акимов районов в городах республиканского значения (столицы), районов в городах областного значения, аппаратов акимов в городах районного значения, селах, поселках, сельских округах.

      5. Петиция, не достигшая порогового значения, указанного в части четвертой настоящей статьи, возвращается заявителю уполномоченным органом в сфере взаимодействия государства и гражданского общества по истечении шести месяцев с момента размещения петиции на интернет-ресурсе в свободном доступе.

      Такая петиция направляется уполномоченным органом в сфере взаимодействия государства и гражданского общества по компетенции в соответствующий государственный орган, местный представительный и (или) исполнительный орган и рассматривается как сообщение, отклик или предложение в порядке, установленном настоящим Кодексом.

Статья 90-4. Прием, регистрация и учет петиций

      1. При достижении порогового значения, указанного в части четвертой статьи 90-3 настоящего Кодекса, петиция направляется уполномоченным органом в сфере взаимодействия государства и гражданского общества в государственный орган, местный представительный и исполнительный органы, в полномочия которых входит рассмотрение петиции, о чем уведомляется заявитель в электронной форме, и информация об этом размещается на интернет-ресурсе в течение трех рабочих дней с момента принятия решения о направлении петиции.

      2. Петиция, поданная в порядке, установленном настоящим Кодексом, подлежит обязательному приему, регистрации, учету и рассмотрению.

      Отказ в приеме петиции запрещается.

      3. Регистрация, учет петиций осуществляются в порядке, установленном уполномоченным органом в сфере взаимодействия государства и гражданского общества.

Статья 90-5. Порядок и срок рассмотрения петиции

      1. Срок рассмотрения петиции составляет:

      1) не более сорока рабочих дней со дня регистрации петиции центральным государственным органом;

      2) не более двадцати рабочих дней со дня регистрации петиции местным представительным и (или) исполнительным органом.

      2. При рассмотрении петиции центральный государственный орган обязан:

      1) осуществлять выезд на место, за исключением случаев, не требующих проверки фактов, изложенных в петиции;

      2) проводить публичные обсуждения проекта решения с приглашением и обязательным уведомлением через интернет-ресурсы, а также в электронной или бумажной форме за три рабочих дня до начала проведения заявителя либо его представителя и заинтересованных лиц о дате и месте проведения;

      3) создавать отдельную комиссию или рабочую группу с включением в состав представителей заинтересованных государственных органов, депутатов Парламента Республики Казахстан и (или) маслихата, заявителя или его представителя, а также общественных объединений;

      4) анализировать поступившие к петиции комментарии, а также экономическую, социологическую, статистическую и иную необходимую информацию по предмету петиции;

      5) изучать международный опыт и проводить сравнительно-правовой анализ (в случае, если предмет петиции требует внесения изменений в законодательство Республики Казахстан).

      При рассмотрении петиции местный представительный и (или) исполнительный органы обязаны:

      1) осуществлять выезд на место, за исключением случаев, не требующих проверки фактов, изложенных в петиции;

      2) проводить публичные обсуждения проекта решения с приглашением и обязательным уведомлением через интернет-ресурс, а также в электронной или бумажной форме за три рабочих дня до начала проведения заявителя либо его представителя и заинтересованных лиц о дате и месте проведения;

      3) создавать временную комиссию или рабочую группу с включением в состав представителей заинтересованных государственных органов, депутатов Парламента Республики Казахстан и (или) маслихата, заявителя или его представителя, а также общественных объединений.

Статья 90-6. Решения, принимаемые по результатам рассмотрения петиции

      1. По результатам рассмотрения петиции первым руководителем центрального государственного или местного исполнительного органа, председателем местного представительного органа принимается одно из следующих решений:

      1) о полном или частичном удовлетворении петиции;

      2) об отказе в удовлетворении петиции.

      2. Решение, принятое по результатам рассмотрения петиции, оформляется в соответствии с формой, утвержденной уполномоченным органом в сфере взаимодействия государства и гражданского общества.

      Решение, принятое по результатам рассмотрения петиции, должно быть по содержанию обоснованным и мотивированным на государственном языке или языке петиции со ссылкой на законодательство Республики Казахстан, содержать конкретные факты, опровергающие или подтверждающие доводы заявителя или его представителя и граждан Республики Казахстан, присоединившихся к петиции, с разъяснением их права на обжалование принятого решения.

      3. Решение, принятое по результатам рассмотрения петиции, размещается на интернет-ресурсе в срок не позднее следующего рабочего дня со дня вынесения решения.

      По результатам рассмотрения петиции первый руководитель центрального государственного или местного исполнительного органа, председатель местного представительного органа обязаны выступить с официальным сообщением.

Глава 13. ПОРЯДОК ОБЖАЛОВАНИЯ. ПОДАЧА ЖАЛОБЫ

Статья 91. Порядок обжалования

      1. Участник административной процедуры вправе обжаловать административный акт, административное действие (бездействие), не связанное с принятием административного акта, в административном (досудебном) порядке.

      В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, участник административной процедуры вправе обжаловать административное действие (бездействие), связанное с принятием административного акта.

      2. В случае если административный орган, должностное лицо в сроки, установленные настоящим Кодексом, не приняли административный акт, не совершили административное действие, то с даты истечения сроков считается, что административный орган, должностное лицо отказали в принятии административного акта, совершении административного действия.

      3. Рассмотрение жалобы в административном (досудебном) порядке производится вышестоящим административным органом, должностным лицом (далее – орган, рассматривающий жалобу).

      В целях настоящего Кодекса органом, рассматривающим жалобу, признается административный орган, должностное лицо, за исключением Президента Республики Казахстан, Премьер-Министра Республики Казахстан, Правительства Республики Казахстан, которые являются вышестоящими в порядке подчиненности для административного органа, должностного лица, чьи административный акт, административное действие (бездействие) обжалуются, а также иной административный орган, должностное лицо, уполномоченные в соответствии с законами Республики Казахстан рассматривать жалобы.

      4. Жалоба подается в административный орган, должностному лицу, чьи административный акт, административное действие (бездействие) обжалуются.

      Административный орган, должностное лицо, чьи административный акт, административное действие (бездействие) обжалуются, не позднее трех рабочих дней со дня поступления жалобы направляют ее и административное дело в орган, рассматривающий жалобу.

      При этом административный орган, должностное лицо, чьи административный акт, административное действие (бездействие) обжалуются, вправе не направлять жалобу в орган, рассматривающий жалобу, если он в течение трех рабочих дней примет благоприятный административный акт, совершит административное действие, полностью удовлетворяющие требования, указанные в жалобе.

      5. Если иное не предусмотрено законом, обращение в суд допускается после обжалования в досудебном порядке. В случае, если законом предусмотрена возможность обращения в суд без необходимости обжалования в вышестоящем органе, административный орган, должностное лицо, административный акт, административное действие (бездействие) которых оспариваются, наряду с отзывом представляют в суд мотивированную позицию руководителя вышестоящего административного органа, должностного лица.

      6. В случае отсутствия вышестоящего административного органа, должностного лица административный акт, административное действие (бездействие) могут быть обжалованы в суде, о чем извещается участник административный процедуры административным органом, чей административный акт, административное действие (бездействие) обжалуются, при принятии решения по административному делу.

      7. Рассмотрение жалоб органами прокуратуры осуществляется на основаниях, в пределах и порядке, которые установлены Конституционным законом Республики Казахстан "О прокуратуре".

      Сноска. Статья 91 с изменениями, внесенными законами РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 27.03.2023 № 216-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 92. Срок подачи жалобы

      1. Жалоба на административный акт, административное действие (бездействие) подается в административный орган, должностному лицу не позднее трех месяцев со дня, когда участнику административной процедуры стало известно о принятии административного акта или совершении административного действия (бездействия).

      2. В случае пропуска по уважительной причине срока, установленного частью первой настоящей статьи, этот срок по ходатайству участника административной процедуры может быть восстановлен органом, рассматривающим жалобу, в случае, если иное не предусмотрено законами Республики Казахстан.

      В целях восстановления пропущенного срока подачи жалобы органом, рассматривающим жалобу, в качестве уважительных причин признаются болезнь, обстоятельства непреодолимой силы и иные причины, лишающие лицо возможности подать жалобу.

      3. Пропущенный для обжалования срок не является основанием для отказа в принятии жалобы органом, рассматривающим жалобу. Причины пропуска срока выясняются при рассмотрении жалобы и могут являться одним из оснований для отказа в удовлетворении жалобы.

Статья 93. Форма и содержание жалобы

      1. Жалоба подается в письменной (бумажной и (или) электронной) форме.

      2. В жалобе указываются:

      1) наименование органа, рассматривающего жалобу;

      2) фамилия, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), индивидуальный идентификационный номер, почтовый адрес физического лица либо наименование, почтовый адрес, бизнес-идентификационный номер юридического лица;

      3) адрес фактического проживания физического лица и места нахождения юридического лица;

      4) наименование административного органа, должностного лица, чьи административный акт, административное действие (бездействие) оспариваются;

      5) обстоятельства, на которые участник административной процедуры основывает свои требования и доказательства;

      6) дата подачи жалобы;

      7) подпись участника административной процедуры;

      8) перечень прилагаемых к жалобе документов;

      9) иные сведения, предусмотренные законодательством Республики Казахстан.

Статья 94. Прием, регистрация, возврат и отзыв жалобы

      1. Прием, регистрация, учет, возврат и отзыв жалобы осуществляются в соответствии с положениями статьи 64 настоящего Кодекса.

      2. После регистрации жалобы участнику административной процедуры должны быть разъяснены его права и обязанности при рассмотрении жалобы.

Статья 95. Оставление жалобы без рассмотрения

      1. Орган, рассматривающий жалобу, оставляет жалобу без рассмотрения, если:

      1) имеется решение органа, рассматривающего жалобу, по результатам рассмотрения жалобы в отношении участника административной процедуры о том же предмете и по тем же основаниям, указанным в жалобе;

      2) имеется вступивший в законную силу судебный акт, вынесенный в отношении того же лица, о том же предмете и по тем же основаниям;

      3) органом, рассматривающим жалобу, возвращена жалоба;

      4) органом, рассматривающим жалобу, принят отзыв жалобы от заявителя.

      2. Участник административной процедуры извещается в течение трех рабочих дней со дня принятия органом, рассматривающим жалобу, решения об оставлении жалобы без рассмотрения.

      3. После устранения обстоятельств, послуживших основанием для оставления жалобы без рассмотрения, участник административной процедуры вправе вновь подать жалобу.

Статья 96. Последствия подачи жалобы

      Подача жалобы приостанавливает исполнение административного акта, административного действия, за исключением:

      1) необходимости защиты прав граждан и юридических лиц, общественных или государственных интересов;

      2) административного акта, принятого уполномоченным органом по регулированию, контролю и надзору финансового рынка и финансовых организаций или Национальным Банком Республики Казахстан в пределах своей компетенции, по приостановлению действий и (или) лишению лицензий на осуществление деятельности на финансовом рынке, проведению консервации финансовых организаций, его письменных предписаний, административного акта, принятого уполномоченным органом по регулированию, контролю и надзору финансового рынка и финансовых организаций или Национальным Банком Республики Казахстан в пределах своей компетенции, по применению мер надзорного реагирования (кроме рекомендательных мер надзорного реагирования), об отнесении банка, филиала банка-нерезидента Республики Казахстан к категории банков, филиалов банков-нерезидентов Республики Казахстан с неустойчивым финансовым положением, создающим угрозу интересам его депозиторов и кредиторов и (или) угрозу стабильности финансовой системы, об отнесении банка, филиала банка-нерезидента Республики Казахстан к категории неплатежеспособных банков, филиалов банков-нерезидентов Республики Казахстан и применении к ним меры по урегулированию в соответствии с Законом Республики Казахстан "О банках и банковской деятельности в Республике Казахстан", а также административных актов органов государственного аудита и финансового контроля, связанных с выявленными фактами нецелевого и необоснованного использования бюджетных средств, до принятия соответствующего решения;

      3) в иных случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 96 с изменениями, внесенными Законом РК от 03.01.2022 № 101-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 14. РАССМОТРЕНИЕ ЖАЛОБЫ

Статья 97. Единоличное и коллегиальное рассмотрение жалобы

      1. Жалоба рассматривается должностным лицом единолично, а в случаях, предусмотренных законодательством Республики Казахстан, либо по решению административного органа – коллегиальным составом.

      2. Должностное лицо, чей административный акт, административное действие (бездействие) обжалуются, не может быть допущено к рассмотрению жалобы, за исключением случаев:

      1) когда такое лицо входит в коллегиальный состав органа, рассматривающего жалобу;

      2) предусмотренных частью четвертой статьи 91 настоящего Кодекса.

Статья 98. Общие правила рассмотрения жалобы

      1. Орган, рассматривающий жалобу, обязан принять меры для всестороннего, полного и объективного исследования фактических обстоятельств, имеющих значение для правильного рассмотрения жалобы.

      2. Предмет и пределы исследования фактических обстоятельств определяются органом, рассматривающим жалобу.

      3. Орган, рассматривающий жалобу, заслушивает должностное лицо, чей административный акт, административное действие (бездействие) оспаривается, участника административной процедуры в соответствии со статьей 73 настоящего Кодекса.

      4. Орган, рассматривающий жалобу, не связан доводами административного органа, должностного лица, чьи административный акт, административное действие (бездействие) обжалуются, участника административной процедуры, а также требованиями, изложенными в жалобе, и проверяет административное дело в полном объеме.

      5. Орган, рассматривающий жалобу, обеспечивает возможность ознакомления с административным делом в соответствии со статьей 75 настоящего Кодекса.

      6. Обращение жалобы во вред заявителю не допускается.

      Сноска. Статья 98 с изменением, внесенным на казахском языке, текст на русском языке не изменяется в соответствии с Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 99. Срок рассмотрения жалобы

      Срок рассмотрения жалобы составляет двадцать рабочих дней со дня поступления жалобы.

Глава 15. РЕШЕНИЕ ПО ЖАЛОБЕ

Статья 100. Виды решений по результатам рассмотрения жалобы

      1. Рассмотрев жалобу, орган, рассматривающий жалобу, выносит одно из следующих решений:

      1) об отмене административного акта;

      2) об отмене административного акта и принятии нового административного акта;

      3) о совершении административного действия;

      4) об оставлении жалобы без удовлетворения;

      5) о направлении административного дела в административный орган, должностному лицу, чьи административный акт, административное действие (бездействие) обжалуются, для осуществления административной процедуры с указанием допущенных нарушений и предложениями по их устранению;

      6) об оставлении жалобы без рассмотрения.

      2. Орган, рассматривающий жалобу, выносит решение, предусмотренное подпунктами 1), 2) и 3) части первой настоящей статьи, в случае, если принятие административного акта, совершение административного действия относятся к компетенции органа, рассматривающего жалобу.

      Орган, рассматривающий жалобу, направляет жалобу в административный орган, должностному лицу, чьи административный акт, административное действие (бездействие) обжалуются, для осуществления административной процедуры в срок не позднее пяти рабочих дней со дня вынесения решения с указанием допущенных нарушений и предложениями по их устранению в случае, если принятие соответствующего акта, совершение административного действия не относятся к компетенции органа, рассматривающего жалобу.

      3. Основаниями для вынесения решения, предусмотренного подпунктами 1), 2), 3) и 5) части первой настоящей статьи, являются:

      неправильное определение и выяснение круга обстоятельств, имеющих значение для правильного рассмотрения административного дела;

      несоответствие содержания административного акта, административного действия (бездействия) материалам административного дела;

      нарушение или неправильное применение законодательства Республики Казахстан.

      4. По окончании рассмотрения жалобы по существу выносится решение в письменной форме, которое направляется участнику административной процедуры, а копия решения направляется административному органу, должностному лицу, чьи административный акт, административное действие (бездействие) обжалуются.

      Отказ в удовлетворении жалобы должен быть мотивирован.

      Решение органа, рассматривающего жалобу, является обязательным для исполнения.

      5. В случае если орган, рассматривающий жалобу, в сроки, установленные настоящим Кодексом, не принял решение по результатам рассмотрения жалобы, то с даты истечения сроков считается, что орган, рассматривающий жалобу, отказал в удовлетворении жалобы.

      6. В случае несогласия с решением органа, рассматривающего жалобу, участник административной процедуры вправе обжаловать административный акт, административное действие (бездействие) в другой орган, рассматривающий жалобу, или в суд.

Статья 101. Содержание решения по результатам рассмотрения жалобы

      1. В решении по результатам рассмотрения жалобы указываются:

      1) дата принятия решения;

      2) наименование органа, рассматривающего жалобу;

      3) сведения о лице, подавшем жалобу: для физических лиц – фамилия, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), индивидуальный идентификационный номер, для юридических лиц – наименование, организационно-правовая форма, бизнес-идентификационный номер для юридического лица (филиала и представительства);

      4) краткое содержание обжалуемого административного акта, административного действия (бездействия);

      5) суть жалобы;

      6) обоснование со ссылкой на нормы законодательства Республики Казахстан, которыми орган, рассматривающий жалобу, руководствовался при вынесении решения по жалобе.

      2. В решении могут быть указаны и иные сведения, предусмотренные законодательством Республики Казахстан и (или) имеющие значение для правильного рассмотрения жалобы, а также послужившие основанием для принятия решения.

РАЗДЕЛ 4. АДМИНИСТРАТИВНОЕ СУДОПРОИЗВОДСТВО

Глава 16. ПОДСУДНОСТЬ ДЕЛ

Статья 102. Подсудность административных дел

      1. Административное судопроизводство осуществляется специализированными районными и приравненными к ним административными судами.

      По заявлению истца дела, отнесенные к подсудности специализированного районного и приравненного к нему административного суда, могут рассматриваться судом по месту жительства истца, за исключением дел, подсудных специализированным районным и приравненным к ним административным судам, находящимся в пределах городов республиканского значения и столицы, областных центров.

      Примечание ИЗПИ!
      См. Нормативное постановление Конституционного Суда РК от 23.05.2023 № 16.

      2. Судам в порядке административного судопроизводства подсудны споры, вытекающие из публично-правовых отношений, предусмотренные настоящим Кодексом.

      3. Специализированный межрайонный административный суд столицы рассматривает иски инвесторов, указанных в части 1-2 статьи 27 Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан, по обжалованию административных актов, административных действий (бездействия) административных органов, должностных лиц.

      Сноска. Статья 102 - в редакции Закона РК от 20.03.2021 № 20-VII (вводится в действие с 01.07.2021); с изменением, внесенным Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 103. Подсудность административных дел военным судам

      Военные суды рассматривают административные дела по искам военнослужащих Вооруженных Сил Республики Казахстан, других войск и воинских формирований, граждан, проходящих военные сборы, если ответчиком являются органы военного управления, воинская часть, за исключением дел, подсудных другим специализированным судам.

      Если на территории соответствующей административно-территориальной единицы не образован военный суд, отнесенные к его подсудности административные дела рассматриваются специализированными районными и приравненными к ним административными судами в порядке, установленном настоящим Кодексом.

Статья 104. Административные дела, подсудные областному и приравненным к нему судам

      Областные и приравненные к ним суды рассматривают административные дела в апелляционном порядке.

Статья 105. Подсудность административных дел Верховному Суду Республики Казахстан

      1. Верховный Суд Республики Казахстан по правилам суда первой инстанции рассматривает административные дела об оспаривании решений и действий (бездействия) Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан, решений и действий (бездействия) Центральной комиссии референдума.

      2. Судебные акты по административным делам в кассационном порядке подлежат рассмотрению в Верховном Суде Республики Казахстан.

Статья 106. Территориальная подсудность административных дел

      1. Административные дела подлежат рассмотрению по месту вынесения административного акта или по месту нахождения ответчика.

      2. Административный акт, вынесенный за пределами Республики Казахстан, подлежит рассмотрению в специализированном межрайонном административном суде столицы.

      3. Административный акт, вынесенный в форме электронного документа, рассматривается по месту жительства (нахождения) истца.

      4. Иск к административному органу, вытекающий из деятельности его территориального подразделения, филиала, представительства, предъявляется в суд по месту нахождения территориального подразделения, филиала, представительства.

      Сноска. Статья 106 с изменением, внесенным Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 107. Подсудность по связи дел и по выбору сторон

      1. Иск к нескольким ответчикам может быть предъявлен по месту нахождения одного из ответчиков. Выбор между несколькими судами, которым согласно настоящей статье подсудно дело, принадлежит истцу.

      2. Стороны могут по соглашению между собой изменить территориальную подсудность для данного административного дела, в том числе и по административным делам, находящимся в производстве суда, до назначения административного дела к разбирательству в судебном заседании.

      3. Требование о возмещении убытков, причиненных ответчиком, сопряженное с административным актом, административным действием (бездействием), рассматривается специализированным районным и приравненным к нему административным судом.

      4. Требование о возмещении морального вреда рассматривается в порядке гражданского судопроизводства.

      5. Несколько исковых требований могут быть объединены истцом в одном иске, если они предъявлены к одному ответчику, связаны между собой и их рассмотрение входит в компетенцию одного суда.

      6. Не допускается объединение в одно производство нескольких требований, которые подлежат рассмотрению в порядке разного вида судопроизводства, если иное не установлено настоящим Кодексом. При этом требования, не относящиеся к публично-правовым спорам и не подлежащие разделению, должны быть выделены и направлены по подсудности в соответствующий районный (городской) суд.

Статья 108. Передача административного дела из производства одного суда в другой суд

      1. Административное дело, принятое к производству суда с соблюдением правил подсудности и назначенное к рассмотрению в судебном заседании, должно быть рассмотрено им по существу, даже если в ходе его рассмотрения оно стало подсудно другому суду.

      2. Суд передает административное дело на рассмотрение другого суда, если:

      1) при рассмотрении административного дела в данном суде выяснилось, что оно было принято к производству с нарушением правил подсудности;

      2) после отвода одного или нескольких судей либо по другим причинам замена судей или рассмотрение административного дела в данном суде становится невозможным;

      3) возникают основания, предусмотренные частью второй статьи 107 настоящего Кодекса.

      3. О передаче административного дела в другой суд или об отказе в передаче административного дела в другой суд выносится определение суда, которое может быть обжаловано. Передача административного дела в другой суд осуществляется по истечении срока обжалования, а в случае подачи жалобы – после вынесения определения суда об оставлении жалобы без удовлетворения.

      В случае согласия обеих сторон с определенной судом подсудностью по их письменному ходатайству передача административного дела из одного суда в другой производится незамедлительно после вынесения определения.

Статья 109. Разрешение споров о подсудности

      1. Споры о подсудности между судами разрешаются вышестоящим судом, решение которого является окончательным и пересмотру не подлежит.

      2. Спор между судами первой инстанции, расположенными в разных областях, городах республиканского значения и столице, разрешается Верховным Судом Республики Казахстан по представлению соответствующего областного или приравненного к нему суда.

Глава 17. ОБЩИЕ НАЧАЛА СУДЕБНОГО РАЗБИРАТЕЛЬСТВА ПО АДМИНИСТРАТИВНЫМ ДЕЛАМ

Статья 110. Непосредственность и устность судебного разбирательства

      1. Судебное разбирательство по административным делам в судах производится устно, за исключением производства по административным делам, рассматриваемым в порядке главы 23 настоящего Кодекса.

      Доказательства по административным делам в судебном разбирательстве подлежат непосредственному исследованию. Суд должен заслушать объяснения сторон и других участников административного процесса, показания свидетелей и экспертов, осмотреть вещественные доказательства, ознакомиться с письменными доказательствами и иными документами, прослушать звукозаписи и просмотреть видеозаписи, кино-, фотоматериалы, ознакомиться с материалами на иных носителях информации, а также произвести другие действия по исследованию доказательств.

      В исключительных случаях при невозможности непосредственного заслушивания устных показаний (пояснений) участников административного процесса суд вправе огласить их показания (пояснения), полученные в ходе административной процедуры.

      2. В необходимых случаях при исследовании доказательств по административному делу суд заслушивает консультации и пояснения специалиста.

      3. Заслушивание объяснений сторон, других участников административного процесса, показаний свидетелей, заключений экспертов, специалистов может осуществляться судом посредством видеоконференцсвязи.

      4. Окончательные решения по административному делу могут быть основаны лишь на тех доказательствах, которые были непосредственно исследованы в судебном заседании, за исключением документов, содержащих государственные секреты или иную охраняемую законом тайну.

Статья 111. Неизменность состава суда при разбирательстве административного дела

      1. Административное дело должно быть рассмотрено одним и тем же судьей или составом суда.

      2. В случае невозможности судьи участвовать в судебном разбирательстве он заменяется другим судьей, а разбирательство административного дела начинается сначала.

      Замена судьи или нескольких судей возможна в случае:

      1) заявленного и удовлетворенного самоотвода или отвода судьи в порядке, установленном Гражданским процессуальным кодексом Республики Казахстан;

      2) длительного отсутствия судьи ввиду болезни, отпуска, пребывания на учебе, нахождения в служебной командировке;

      3) прекращения или приостановления полномочий судьи по основаниям, предусмотренным Конституционным законом Республики Казахстан "О судебной системе и статусе судей в Республике Казахстан".

      3. Не является заменой судьи совершение процессуальных действий другим судьей в случаях, не терпящих отлагательства, в том числе рассмотрение заявления об обеспечении иска, отложение судебного разбирательства.

Статья 112. Участие в судебном разбирательстве

      1. Судебное разбирательство происходит при обязательном участии ответчика, за исключением случаев, предусмотренных частью второй настоящей статьи.

      При неявке ответчика суд откладывает рассмотрение административного дела.

      Суд вправе подвергнуть ответчика наложению денежного взыскания, а в случае повторной неявки рассмотреть административное дело в его отсутствие.

      2. Разбирательство административного дела в отсутствие ответчика может быть допущено в случае, если это не препятствует полному, объективному и всестороннему рассмотрению административного дела.

      3. Суд обязан предоставить истцу возможность непосредственного участия в судебном разбирательстве. Неявка последнего по неуважительным причинам не является препятствием к рассмотрению административного дела в его отсутствие.

      4. Заинтересованные лица могут быть привлечены к участию в административном деле по инициативе суда либо по ходатайству участника административного процесса.

Статья 113. Уведомление (извещение) в административном процессе

      1. Участники административного процесса извещаются о времени и месте рассмотрения дела или совершения отдельных процессуальных действий и вызываются в суд уведомлениями (извещениями) не позднее следующего рабочего дня со дня вынесения соответствующего определения либо со дня назначения даты судебного разбирательства.

      Уведомление (извещение) направляется телефонограммой, в кабинет пользователя на веб-портале "электронного правительства" с отправлением короткого текстового сообщения на абонентский номер сотовой связи, зарегистрированный на веб-портале "электронного правительства", текстовым сообщением по абонентскому номеру сотовой связи или по электронному адресу, телеграммой или заказным письмом с уведомлением о его вручении либо с использованием иных средств связи, обеспечивающих фиксацию извещения или вызова.

      Если по указанному в административном деле адресу лицо фактически не проживает, уведомление (извещение) может быть направлено по юридическому адресу или по месту его работы. Уведомление (извещение), адресованное юридическому лицу, направляется по месту его регистрации и (или) фактического нахождения.

      2. Уведомление (извещение) будет считаться надлежащим образом доставленным и достоверным в случаях:

      1) направления текстового сообщения по абонентскому номеру сотовой связи или по электронному адресу, которые извещаемое лицо указало в процессе производства по административному делу и подтвердило своей подписью, а также в кабинет пользователя на веб-портале "электронного правительства" с отправлением короткого текстового сообщения на абонентский номер сотовой связи, зарегистрированный на веб-портале "электронного правительства;

      2) извещения лица телеграммой, которая вручается ему лично или кому-то из совместно проживающих с ним совершеннолетних членов семьи под расписку на подлежащем возврату отправителю уведомлении о вручении, заказным письмом.

      Уведомление (извещение), адресованное юридическому лицу, вручается руководителю или работнику юридического лица, который расписывается в получении извещения на уведомлении (извещении) о вручении с указанием своих фамилии, инициалов и должности;

      3) направления иным способом, позволяющим фиксировать (удостоверять) факт надлежащего доставления уведомления (извещения).

      Любое другое уведомление (извещение) не может считаться достаточным для проведения процессуальных действий и принятия решений.

      Лица, участвующие в административном процессе, подтверждают своей подписью ознакомление с тем, что добровольно указанные им ранее в ходе производства по административному делу в процессуальном и ином документе адрес места жительства (места нахождения), места работы, абонентский номер сотовой связи, электронный адрес достоверны, а уведомление (извещение), направленное на указанные контакты (адрес), будет считаться надлежащим и достаточным.

      3. При отказе адресата принять уведомление (извещение) лицо, доставляющее или вручающее его, делает соответствующую отметку на уведомлении (извещении), которое возвращается в суд. Суд вправе считать такое уведомление (извещение) доставленным надлежащим образом.

      4. Уведомление (извещение) должно содержать:

      1) наименование и точный адрес суда;

      2) время и место судебного заседания или проведения отдельного процессуального действия;

      3) наименование административного дела, по которому производится извещение адресата;

      4) указание лица, вызываемого или извещаемого в суд (фамилия, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность) и место жительства лица либо наименование органа или юридического лица и его место нахождения), которому адресовано уведомление (извещение), а также статус по административному делу;

      5) указание о том, какие действия и к какому сроку вызываемое или извещаемое лицо вправе или обязано совершить;

      6) указание на обязанность лица, принявшего уведомление (извещение) в связи с отсутствием адресата, при первой возможности вручить его адресату;

      7) указание на последствия неявки в суд и на обязанность сообщения суду причин неявки;

      8) подпись лица, направившего уведомление (извещение).

      Сноска. Статья 113 с изменениями, внесенными Законом РК от 06.02.2023 № 194-VII (вводится в действие с 01.04.2023).

Статья 114. Личная явка

      1. Участники административного процесса обязаны явиться в суд.

      Суд может распорядиться о личной явке в суд любого лица, участвующего в административном деле.

      2. Участники административного процесса вправе в письменной форме, в том числе в форме электронного документа, удостоверенного посредством электронной цифровой подписи, просить суд о рассмотрении административного дела в их отсутствие и направлении им копии судебного акта.

Статья 115. Рассмотрение административного дела в отсутствии лиц, явка которых обязательна

      1. Неявка лиц, участвующих в административном деле, не является препятствием к проведению судебного заседания при условии их надлежащего извещения.

      В случае неявки лиц, участие которых признано судом обязательным, суд вправе применить к ним меры процессуального принуждения в соответствии с главой 18 настоящего Кодекса.

      2. Отложение разбирательства административного дела допускается, если суд сочтет невозможным рассмотрение административного дела в этом судебном заседании вследствие неявки кого-либо из участников административного процесса или их представителей, в случаях изменения предмета и основания иска, а также привлечения к административному процессу новых участников административного дела.

Статья 116. Пределы судебного разбирательства по административным делам

      1. При определении предмета иска суд не связан формулировкой исковых требований, текстом иска и документами, приложенными к нему или представленными позднее.

      Суд вправе оказать содействие стороне в формулировании и (или) изменении исковых требований с предварительным разъяснением правовых последствий.

      Суд не связан заявленным основанием иска, но не вправе выходить за пределы исковых требований.

      2. Суд обязан в ходе судебного разбирательства проверить, не превышены ли пределы административного усмотрения и их соответствие (соразмерность) целям принятия административного акта, установленным законодательством Республики Казахстан.

Статья 117. Общие правила административного судопроизводства

      Административное судопроизводство заключается в последовательном прохождении следующих основных стадий:

      1) регистрация иска в суде;

      2) действия суда по поступившему административному делу и предварительное слушание;

      3) судебное разбирательство;

      4) вынесение решения суда, его оглашение и разъяснение;

      5) исполнение решения суда и судебный контроль.

Статья 118. Определение суда

      1. Акт суда, которым административное дело не разрешается по существу, выносится в форме определения. Определения могут быть вынесены судом как в судебном заседании, так и вне судебного заседания.

      2. По несложным вопросам суд выносит определение, не удаляясь из зала судебного заседания, которое заносится в протокол.

      3. В определении, выносимом в виде отдельного процессуального документа, должны быть указаны:

      1) дата и место вынесения определения;

      2) наименование суда, вынесшего определение, состав суда и фамилия и инициалы секретаря судебного заседания;

      3) участники административного процесса и предмет спора;

      4) вопрос, по которому выносится определение;

      5) мотивы, по которым суд пришел к своим выводам, и ссылка на законы Республики Казахстан, которыми суд руководствовался;

      6) процессуальное решение;

      7) порядок и срок обжалования определения, если оно подлежит обжалованию.

      4. Определение, которое выносится в зале судебного заседания, должно содержать сведения, перечисленные в подпунктах 4), 5) и 6) части третьей настоящей статьи.

      5. При вынесении определения в ходе устного слушания определение либо его резолютивная часть оглашается немедленно после вынесения. Определение в окончательной форме может быть изготовлено в срок не позднее пяти рабочих дней после оглашения его резолютивной части.

Статья 119. Преюдиция

      1. Вступившее в законную силу решение суда по административному делу обязательно для всех административных органов, должностных, физических и юридических лиц в отношении как установленных обстоятельств, так и их правовой оценки по отношению к лицу, о котором оно вынесено. Данное положение не препятствует проверке, отмене либо изменению решения суда и других судебных актов в апелляционном и кассационном порядках.

      2. Вступившее в законную силу решение суда по административному делу обязательно для любого суда и органа при установлении фактов, имеющих значение для дела, и фактических данных, устанавливаемых без доказательств.

Статья 120. Примирительные процедуры

      1. Стороны на основании взаимных уступок могут полностью или частично окончить административное дело путем заключения соглашения о примирении, медиации или об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры на всех стадиях (этапах) административного процесса до удаления суда для вынесения решения.

      Примирение сторон допускается при наличии у ответчика административного усмотрения.

      2. Урегулирование спора в порядке медиации и партисипативной процедуры в суде проводится в соответствии с настоящим Кодексом и законодательством Республики Казахстан.

      3. Соглашение о примирении, медиации или об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры заключается в письменной форме и подписывается сторонами или их представителями.

      4. Соглашение о примирении, медиации или об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры должно отвечать требованиям исполнимости в принудительном порядке и содержать условия, на которых стороны пришли к примирению, а также порядок распределения судебных расходов, в том числе расходов на оплату услуг представителей.

      5. Ходатайство сторон об утверждении соглашения о примирении, медиации или об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры рассматривается судом в судебном заседании или на предварительном слушании.

      По результатам рассмотрения ходатайства об утверждении соглашения о примирении, медиации или об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры суд выносит определение об утверждении такого соглашения либо об отказе.

      6. При утверждении судом соглашения сторон о примирении, медиации или об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры им выносится определение о возвращении иска полностью или в соответствующей части.

      7. Соглашение о примирении, медиации или об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры, не исполненное добровольно, подлежит принудительному исполнению на основании исполнительного листа, выдаваемого судом по ходатайству лица, заключившего соглашение.

      8. Суд (судья) принимает меры для примирения сторон, содействует им в урегулировании спора на всех стадиях процесса.

      9. Суд не утверждает соглашение о примирении, медиации или об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры, если его условия противоречат закону или нарушают права, свободы и законные интересы других лиц.

      10. Если стороны не достигли соглашения о примирении, медиации или об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры или условия соглашения судом не утверждены, разбирательство административного дела проводится в общем порядке.

Статья 121. Порядок проведения медиации в суде

      1. Для проведения медиации в суде первой инстанции административное дело передается другому судье, который утверждает соглашение о медиации.

      По ходатайству сторон медиация может быть проведена судьей, в производстве которого находится административное дело.

      Для проведения медиации в суде апелляционной инстанции административное дело передается, как правило, одному из судей коллегиального состава суда.

      В суде кассационной инстанции одновременно с ходатайством об урегулировании спора (конфликта) путем заключения медиативного соглашения стороны должны представить названное соглашение.

      2. Судья, который проводит медиацию, назначает день проведения медиации и извещает стороны о времени и месте ее проведения.

      Суд вправе вызвать на медиацию других лиц, если их участие будет способствовать урегулированию спора (конфликта).

      3. Протокол проведения медиации в суде не ведется.

Статья 122. Судебные расходы по административным делам

      1. Вопросы по распределению судебных расходов рассматриваются по правилам Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан.

      2. При возвращении иска по основаниям, предусмотренным подпунктами 5), 6), 12), 13), 14) и 15) части второй статьи 138 настоящего Кодекса, судебные расходы не возмещаются.

Глава 18. МЕРЫ ПРОЦЕССУАЛЬНОГО ПРИНУЖДЕНИЯ

Статья 123. Виды мер процессуального принуждения

      К мерам процессуального принуждения относятся:

      1) замечание;

      2) удаление из зала судебного заседания;

      3) денежное взыскание.

Статья 124. Основания и порядок применения мер процессуального принуждения

      1. Применение мер процессуального принуждения, предусмотренных подпунктами 1) и 2) статьи 123 настоящего Кодекса, заносится в протокол судебного заседания.

      Примечание ИЗПИ!
      См. Нормативное постановление Конституционного Суда РК от 10.01.2024 № 40-НП.

      2. О применении меры процессуального принуждения, предусмотренной подпунктом 3) статьи 123 настоящего Кодекса, суд выносит определение.

      Обжалование данного определения не приостанавливает исполнение мер процессуального принуждения. Подача частной жалобы на применение денежного взыскания допускается после исполнения наложенного взыскания.

      3. В случае, если избранная мера процессуального принуждения не дала результатов, допускается применение иной меры процессуального принуждения. Меры процессуального принуждения могут быть применены повторно.

      4. Применение к лицу мер процессуального принуждения не освобождает это лицо от исполнения соответствующих обязанностей, установленных настоящим Кодексом.

      5. Если в действиях нарушителя порядка в судебном заседании имеются признаки уголовного правонарушения, суд направляет материалы прокурору для решения вопроса о начале досудебного расследования.

Статья 125. Замечание

      Председательствующий вправе объявить замечание лицу, нарушающему порядок в зале судебного заседания. Одновременно председательствующий разъясняет возможность применения в отношении него более строгой меры принуждения в случае повторности.

Статья 126. Удаление из зала судебного заседания

      1. В случае нарушения лицом, участвующим в административном процессе, порядка в зале судебного заседания после объявления ему замечания председательствующий вправе удалить его на весь период рассмотрения административного дела или на его часть.

      2. Другие присутствующие лица, нарушающие порядок, могут быть удалены распоряжением председательствующего в судебном заседании без предварительного объявления им устного замечания.

Статья 127. Денежное взыскание

      1. Суд налагает денежное взыскание в случаях, установленных настоящим Кодексом.

      2. Денежное взыскание налагается на физическое, должностное лицо, юридическое лицо либо его представителя в размере от десяти до ста месячных расчетных показателей. О наложении денежного взыскания суд выносит определение, копия которого вручается лицу, на которое налагается денежное взыскание.

      Рассмотрение вопроса о наложении денежного взыскания производится в судебном заседании с предварительным извещением лица, в отношении которого применяется мера принуждения.

      3. Суд вправе наложить денежное взыскание на лицо, злоупотребляющее процессуальными правами или не выполняющее процессуальных обязанностей, в том числе в случаях представления доказательств, исполнения поручений с нарушением установленного судом срока без уважительных причин, если это привело к затягиванию рассмотрения административного дела, за каждое действие (бездействие) в размере десяти месячных расчетных показателей.

      4. За невыполнение требования, запроса суда, неявку в суд лица, участвующего в административном деле, несвоевременное извещение суда, несвоевременное представление отзыва, неподчинение распоряжениям председательствующего в судебном заседании, нарушение установленных в суде правил, а также иные действия (бездействия), явно свидетельствующие о неуважении к суду и (или) судье, суд вправе наложить денежное взыскание в размере двадцати месячных расчетных показателей.

      5. За неисполнение решения суда, определения суда об утверждении соглашения сторон о примирении, медиации или об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры суд налагает денежное взыскание на ответчика в размере пятидесяти месячных расчетных показателей с указанием в этом же судебном акте срока, не превышающего одного месяца, в течение которого оно подлежит исполнению.

      6. Уплата денежного взыскания осуществляется в течение пяти рабочих дней со дня вручения определения и оно взыскивается в доход республиканского бюджета.

      7. Лицо, на которое наложено денежное взыскание, вправе обратиться в суд с ходатайством об освобождении его от уплаты или уменьшении размера денежного взыскания.

      Заявление рассматривается в судебном заседании с вызовом заявителя.

      8. При наложении денежного взыскания суд вправе отсрочить или рассрочить исполнение определения на срок до двух месяцев.

      Примечание ИЗПИ!
      См. Нормативное постановление Конституционного Суда РК от 10.01.2024 № 40-НП.

      9. При неисполнении судебного акта или требования суда, указанных в частях третьей и четвертой настоящей статьи, суд вправе наложить на лицо повторное денежное взыскание в размере, увеличенном на десять месячных расчетных показателей.

      Сноска. Статья 127 с изменением, внесенным Законом РК от 20.12.2021 № 83-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 19. ДОКАЗАТЕЛЬСТВА И ДОКАЗЫВАНИЕ

Статья 128. Порядок и особенности правового регулирования доказательств и процесса доказывания

      Порядок правового регулирования доказательств, фактических данных, не допустимых в качестве доказательств, предмета доказывания и источников доказательств, а также собирания, исследования, оценки и использования доказательств (доказывания) и другие положения о доказательствах и доказывании определяются нормами Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан, за исключением особенностей, установленных настоящим Кодексом.

Статья 129. Обязанность доказывания

      1. Истец в соответствии со своими возможностями обязан участвовать в собирании доказательств. Вне зависимости от поданного вида иска истец обязан доказать время, когда ему стало известно о нарушении его прав, свобод и законных интересов, а также размер понесенных убытков.

      2. Бремя доказывания несет:

      1) по иску об оспаривании – ответчик, принявший обременительный административный акт;

      2) по иску о принуждении – ответчик в части фактов, ставших основанием для отказа в принятии испрашиваемого административного акта, и истец в части фактов, которыми обосновывается принятие благоприятного для него административного акта.

      Если ответчик ссылается на наличие фактических условий, исключающих вынесение в конкретном случае желаемого истцом административного акта, обязанность по доказыванию таких условий лежит на данном ответчике;

      3) по иску о совершении действия – ответчик в части фактов, которые явились основанием для отказа в совершении испрашиваемого действия (бездействия), и истец в части благоприятных для него фактов;

      4) по иску о признании – истец в части фактов, подтверждающих наличие или отсутствие какого-либо правоотношения, и ответчик в части фактов, обосновывающих правомерность обременяющего административного акта, не имеющего больше юридической силы, а также какого-либо совершенного действия (бездействия).

      3. Ответчик может ссылаться лишь на те обоснования, которые упомянуты в административном акте.

      4. Если после исследования всех доказательств остается недоказанным какой-либо факт, обусловливающий исход административного дела, то отрицательные последствия результатов рассмотрения и разрешения административного дела несет сторона, несущая бремя доказывания этого факта.

Статья 130. Особенности доказывания

      1. Суд обязан оказывать содействие в устранении формальных ошибок, уточнении неясных выражений, подаче ходатайств по существу административного дела, дополнении неполных фактических данных, представлении всех письменных объяснений, имеющих значение для полного определения и объективной оценки обстоятельств административного дела, на всех стадиях процесса.

      2. Если представленные участниками административного процесса доказательства являются недостаточными, суд собирает их по собственной инициативе.

      Участники административного процесса обязаны оказывать суду содействие в исследовании фактических обстоятельств административного дела и сборе доказательств.

      Суд не связан заявлением стороны о допустимости доказательств, которое разрешается при вынесении окончательного решения.

      3. Участники административного процесса обязаны представлять истребуемые судом документы, а также необходимые сведения. Суд может потребовать эти документы к определенному сроку.

      К данным документам участники административного процесса обязаны приложить электронные документы, документы либо выписки из них, на которые они ссылаются.

      4. Лица, участвующие в административном деле, не вправе уничтожать или скрывать какое-либо доказательство либо иным образом препятствовать его исследованию и оценке, делая невозможным или затруднительным получение доказательств. В таком случае суд может возложить бремя доказывания на препятствующую сторону независимо от правил, установленных частью второй статьи 129 настоящего Кодекса.

      5. В случаях неизвещения суда о невозможности представления доказательства в установленный им срок, а также неисполнения обязанности представить требуемое судом доказательство по причинам, признанным судом неуважительными, суд вправе наложить денежное взыскание в порядке, установленном статьей 127 настоящего Кодекса.

      6. В случае, если раскрытие содержания данных документов или актов может причинить ущерб охраняемым законом интересам либо они содержат сведения, составляющие государственные секреты или иную охраняемую законом тайну, суд выносит определение об исследовании данных документов или актов, а также сведений в закрытом судебном заседании.

Глава 20. АДМИНИСТРАТИВНЫЙ ИСК, ЕГО ФОРМА, СОДЕРЖАНИЕ И ВИДЫ

Статья 131. Административный иск, его форма и содержание

      1. В административном суде административное дело возбуждается на основании иска.

      Для целей настоящего Кодекса исками понимаются и иные обращения в суд, предусмотренные законами Республики Казахстан.

      Исками, подаваемыми в суд, являются:

      1) иск об оспаривании;

      2) иск о принуждении;

      3) иск о совершении действия;

      4) иск о признании.

      2. Иск подается в суд в письменной форме либо в форме электронного документа, удостоверенного посредством электронной цифровой подписи истца и (или) его представителя.

      В иске должны быть указаны:

      1) наименование суда, в который подается иск;

      2) фамилия, имя и отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность) истца, если истцом является физическое лицо, его место жительства, дата и место его рождения, наименование представителя и его адрес, если иск подается представителем; номера телефонов, адреса электронной почты истца, его представителя;

      наименование истца, если истцом является юридическое лицо или иная организация, место его нахождения, бизнес-идентификационный номер и банковские реквизиты;

      3) наименование ответчика, место нахождения, банковские реквизиты (если они известны истцу) и бизнес-идентификационный номер (если он известен истцу). В иске должны быть указаны номера телефонов и электронный адрес ответчика, если они известны истцу;

      4) содержание исковых требований (предмет иска) и изложение обстоятельств, которыми истец обосновывает свои требования (основания иска), суть нарушения или угрозы нарушения прав, свобод и законных интересов истца. В случае подачи иска к нескольким ответчикам – содержание исковых требований в отношении каждого из ответчиков;

      5) сведения о соблюдении досудебного порядка обращения к ответчику, если это установлено законом;

      6) перечень документов и других прилагаемых материалов (при наличии).

      3. В иске, как правило, также указываются:

      1) обоснованное мнение истца о нарушении ответчиком его прав, свобод и законных интересов, об установлении препятствий к их осуществлению либо о незаконном наложении на него какой-либо обязанности;

      2) в случае необходимости – письменное ходатайство об отсрочке, рассрочке, освобождении от уплаты государственной пошлины; о назначении судебной экспертизы; об истребовании доказательств; о вызове свидетелей; об обеспечении иска и другие ходатайства.

      4. В подтверждение обстоятельств, которыми обосновываются исковые требования, истец представляет доказательства, а в случае невозможности указывает доказательства, которые не может самостоятельно представить, с указанием соответствующих причин.

      5. Иск подписывается истцом или его представителем при наличии полномочия на его подписание. Если иск подается представителем, то в нем указываются имя представителя, его почтовый адрес, а также номера телефонов, адрес электронной почты, если таковые имеются.

      6. В случае обращения прокурора в интересах гражданина в иске должно содержаться обоснование причин невозможности предъявления иска самим лицом.

      7. Документы, прилагаемые к иску, представляются, как правило, в подлинниках. При невозможности представления документов в подлинниках они могут быть представлены в заверенных в установленном законом порядке копиях. Если копия документа не может быть заверена ввиду отсутствия подлинника, в иске должна быть изложена причина невозможности совершения таких действий.

      8. К иску прилагаются:

      1) копии иска и приложенных к нему документов по числу участников административного процесса;

      2) документ, подтверждающий уплату государственной пошлины, либо ходатайство об отсрочке по уплате государственной пошлины по основаниям, предусмотренным Кодексом Республики Казахстан "О налогах и других обязательных платежах в бюджет" (Налоговый кодекс);

      3) доверенность или иной документ, удостоверяющий полномочия представителя;

      4) документы, подтверждающие обстоятельства, на которых истец основывает свои требования;

      5) документы, подтверждающие соблюдение досудебного порядка урегулирования спора, если этот порядок установлен законом;

      6) копии устава, свидетельства или справки о государственной регистрации, если иск предъявлен юридическим лицом, и другие документы;

      7) копии инвестиционного контракта, заключенного между инвестором и уполномоченным государственным органом, а также документы, подтверждающие инвестиционную деятельность инвестора, если иск предъявлен в порядке части третьей статьи 102 настоящего Кодекса.

      Сноска. Статья 131 с изменением, внесенным Законом РК от 12.12.2023 № 46-VIII (вводится в действие с 01.01.2024).

Статья 132. Иск об оспаривании

      При нарушении обременяющим административным актом прав, свобод и законных интересов истца он вправе предъявить иск об оспаривании с требованием отменить административный акт полностью или в какой-либо его части.

Статья 133. Иск о принуждении

      1. По иску о принуждении истец может потребовать принять благоприятный административный акт, в принятии которого было отказано либо не принятый по причине бездействия административного органа, должностного лица.

      В таких случаях отдельного требования об оспаривании отказа не требуется.

      2. Иск о принуждении может содержать требование об обязанности ответчика не принимать обременяющий административный акт.

Статья 134. Иск о совершении действия

      1. По иску о совершении действия истец может потребовать совершить определенные действия или воздержаться от таких действий, которые не направлены на принятие административного акта.

      2. По иску о совершении действия истец может потребовать также представления предусмотренного законом соответствующего документа в случае признания административного акта принятым вследствие непринятия административного акта в установленный законом срок по этому же предмету.

Статья 135. Иск о признании

      1. По иску о признании истец может потребовать признать наличие или отсутствие какого-либо правоотношения, если он не может подать иск в соответствии со статьями 132, 133 и 134 настоящего Кодекса.

      2. По иску о признании истец может также потребовать признать обременяющий административный акт, не имеющий больше юридической силы, незаконным.

      3. Иск о признании может быть подан в случае достаточной заинтересованности истца в установлении данных отношений в кратчайшие сроки. Интерес истца в установлении правоотношений может иметь правовой, моральный или материальный характер.

Статья 136. Срок на подачу иска

      1. Иски об оспаривании, о принуждении подаются в суд в течение месяца со дня вручения решения органа, рассматривающего жалобу по результатам рассмотрения жалобы.

      В случае, если законом не предусмотрен досудебный порядок или отсутствует орган, рассматривающий жалобу, иск подается в течение одного месяца со дня вручения административного акта или с момента доведения до сведения в порядке, установленном настоящим Кодексом и законодательством Республики Казахстан.

      2. Иск о совершении действия предъявляется в суд в течение месяца со дня, когда лицу стало известно о совершении действия, а также когда истек срок, установленный законодательством Республики Казахстан для совершения действия.

      3. Иск о признании предъявляется в суд в течение пяти лет с момента возникновения соответствующего правоотношения.

      Требование о признании обременяющего административного акта, не имеющего больше юридической силы, незаконным может быть заявлено в течение трех месяцев со дня, когда лицу стало известно о нарушении данным актом его прав, свобод и законных интересов.

      4. Иск на действия (бездействие) судебного исполнителя по исполнению исполнительных документов подается в суд в течение десяти рабочих дней со дня совершения действия (отказа в совершении действия) или со дня, когда взыскателю или должнику, не извещенному о времени и месте совершения действия судебным исполнителем, стало о нем известно.

      5. Лицо, не участвовавшее в административной процедуре, права, свободы и законные интересы которого затрагиваются административным актом, вправе подать иск в суд в течение месяца со дня, когда лицо узнало или могло узнать о принятии административного акта, но не позднее одного года со дня его принятия.

      6. Лицо, подавшее жалобу в орган, рассматривающий жалобу, вправе обратиться с иском в суд в течение месяца с момента вручения решения по жалобе либо по истечении срока на рассмотрение жалобы, если не принято решение по жалобе.

      7. Пропущенный по уважительной причине срок на подачу иска может быть восстановлен судом по правилам Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан. Причины пропуска сроков на подачу иска в суд и их значение для правильного разрешения административного дела выясняются судом в предварительном слушании.

      8. Пропуск срока на подачу иска в суд без уважительной причины, а также невозможность восстановления пропущенного срока обращения в суд являются основанием для возвращения иска.

Глава 21. ДЕЙСТВИЯ СУДА ПО ПОСТУПИВШЕМУ ДЕЛУ И ПРЕДВАРИТЕЛЬНОЕ СЛУШАНИЕ

Статья 137. Предъявление иска

      Предъявлением иска дело принимается к производству.

Статья 138. Действия суда (судьи) по поступившему делу

      Сноска. Заголовок статьи 138 – в редакции Закона РК от 20.12.2021 № 83-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      1. До начала судебного разбирательства судья производит все действия, распоряжения, которые необходимы для разрешения спора, по возможности в ходе одного судебного заседания.

      2. Суд (судья) выносит определение о возвращении иска по следующим основаниям:

      1) истцом не соблюден установленный законом для данной категории дел порядок досудебного урегулирования спора и возможность применения этого порядка не утрачена;

      2) иск не соответствует требованиям части второй статьи 131 настоящего Кодекса и будет установлена невозможность устранения недостатков до предварительного слушания;

      3) заявление подано недееспособным лицом;

      4) заявление подписано лицом, не имеющим полномочий на его подписание или его предъявление;

      5) в производстве этого же или другого суда имеется дело по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям;

      6) истцом отозван поданный иск;

      7) несмотря на требования суда, истец, не просивший о разбирательстве дела в его отсутствие, не явился в суд по вторичному вызову;

      8) лицо, в интересах которого возбуждено дело, не поддержало заявленного требования;

      9) стороны заключили соглашение о примирении, медиации или об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры, и оно утверждено судом;

      10) не уплачена или не доплачена государственная пошлина в порядке, установленном Гражданским процессуальным кодексом Республики Казахстан;

      11) дело не подлежит рассмотрению в порядке административного судопроизводства;

      12) имеется вступившее в законную силу, вынесенное по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям решение суда или определение суда об утверждении соглашения о примирении, медиации или об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры;

      13) после смерти гражданина, являющегося одной из сторон по делу, спорное правоотношение не допускает правопреемства;

      14) организация, выступающая стороной по делу, ликвидирована с прекращением ее деятельности и отсутствием правопреемников;

      15) судом отказано в восстановлении пропущенного срока на предъявление иска;

      16) между сторонами в соответствии с законом заключено соглашение о передаче данного спора на разрешение арбитража, если иное не предусмотрено законом;

      17) дело не подсудно данному суду.

      3. Возврат иска не препятствует повторному обращению с иском в суд, за исключением подпунктов 3), 5), 9), 11), 12), 13), 14), 15) и 17) части второй настоящей статьи, к тому же ответчику, о том же предмете и по тем же основаниям.

      4. В целях подготовки административного дела к предварительному слушанию судья:

      1) указывает истцу на устранимые недостатки иска и устанавливает срок для их исправления, как правило, не превышающий десяти рабочих дней со дня вручения такого требования, с разъяснением ему процессуальных последствий невыполнения требований суда;

      2) производит необходимые для правильного и своевременного рассмотрения и разрешения административного дела процессуальные действия, предусмотренные Гражданским процессуальным кодексом Республики Казахстан.

      5. Судья обязывает ответчика представить письменный отзыв, подготовленный и оформленный в соответствии с требованиями Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан, и мотивированную позицию руководителя вышестоящего административного органа, должностного лица с административным делом (при наличии) в срок, не превышающий десяти рабочих дней.

      Истец ознакомляется с отзывом и позицией на стадии предварительного слушания.

      Непредставление их в установленный судьей срок может являться основанием для применения денежного взыскания и не препятствует рассмотрению административного дела по существу.

      6. Судья проводит предварительное слушание в разумный срок, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом.

      Сноска. Статья 138 с изменениями, внесенными законами РК от 20.12.2021 № 83-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 27.03.2023 № 216-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 139. Обеспечение иска

      1. Основания, меры обеспечения иска, их замена и отмена, порядок обеспечения иска определяются правилами Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан, за исключением особенностей, предусмотренных настоящей статьей.

      2. Заявление об обеспечении иска, поступившее одновременно с иском, рассматривается судьей в течение пяти рабочих дней со дня поступления иска.

      При поступлении заявления об обеспечении иска по истечении данного пятидневного срока заявление разрешается судьей не позднее следующего рабочего дня после его поступления в суд.

Статья 140. Отмена приостановления действия административного акта

      Ответчик вправе обратиться с мотивированным ходатайством о необходимости незамедлительного приведения в действие оспариваемого административного акта в соответствии со статьей 96 настоящего Кодекса.

      Такое ходатайство может быть заявлено на любой стадии административного процесса и рассматривается судьей в соответствии с правилами о мерах по обеспечению иска.

      При вынесении решения об отклонении иска об оспаривании, а также в любой момент до вступления решения в законную силу суд по мотивированному ходатайству участников административного процесса отменяет приостановление действия или исполнение оспоренного административного акта.

Статья 141. Порядок представления документов

      1. Для представления письменных (в бумажной и (или) электронной форме) ходатайств, возражений, объяснений и связанных с ними документов судья устанавливает сторонам необходимые сроки.

      Указанные документы, поступившие в суд по истечении установленного судом срока, принимаются, если стороной обоснована невозможность их представления в установленный судом срок и они поступили до вынесения решения судом.

      2. К ходатайствам, возражениям, объяснениям должны быть приложены полные оригиналы документов или их заверенные в установленном порядке копии, на которые они ссылаются, либо выписки из них.

      3. Суд обеспечивает ознакомление сторон с поступившими документами.

Статья 142. Изменение и отзыв иска. Признание иска

      1. До удаления суда для вынесения решения истец вправе отозвать иск полностью или в части, а ответчик – признать иск полностью или в части путем подачи письменного заявления.

      Истец вправе изменить основание и предмет иска, увеличить или уменьшить размер исковых требований путем подачи письменного заявления до удаления суда для вынесения решения. Течение срока рассмотрения административного дела исчисляется со дня предъявления первоначального требования.

      Суд при изменении предмета иска рассматривает вопросы, предусмотренные частями второй и четвертой статьи 138 настоящего Кодекса, а также предоставляет время ответчику на подготовку нового письменного отзыва.

      Стороны вправе совершить такие действия как по собственной инициативе, так и по итогам выражения судьей предварительного мнения.

      Суд не вправе по своей инициативе изменять предмет иска.

      2. В случае поступления заявления истца об отзыве иска полностью в судебном заседании или предварительном слушании суд разъясняет последствия отзыва иска. В иных случаях судья возвращает иск без вызова участников административного процесса с возвратом государственной пошлины.

      3. До принятия признания ответчиком иска суд разъясняет сторонам процессуальные последствия. Признание иска ответчиком освобождает суд от обязанности исследования доказательств.

      В случае частичного признания иска исследование доказательств производится только в той части, в которой иск ответчиком не признан, и разрешается при вынесении решения по существу спора.

      4. Суд не принимает изменение иска или его отзыв, признание иска ответчиком, если эти действия противоречат закону либо нарушают чьи-либо права, свободы или законные интересы, а также в апелляционном и кассационном пересмотре. В этом случае рассмотрение административного дела продолжается в общем порядке.

Статья 143. Предварительное слушание

      1. В предварительном слушании суд:

      1) разрешает вопрос о составе участников административного процесса;

      2) выясняет причины пропуска срока и разрешает вопрос о восстановлении пропущенного срока. В случае отказа в восстановлении пропущенного срока возвращает иск;

      3) обсуждает возможность заключения соглашения о примирении, медиации или об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры;

      4) разъясняет сторонам о возможности рассмотрения административного дела в порядке письменного производства при их согласии;

      5) обязывает лиц, не участвующих в административном деле, представить необходимые суду материалы и документы;

      6) совершает иные действия, направленные на разрешение административного дела.

      Примечание ИЗПИ!
      Абзац второй части первой предусмотрен в редакции Закона РК от 01.07.2024 № 107-VIII (вводится в действие с 01.01.2025).

      По административным делам об оспаривании решений, заключений, предписаний уполномоченного органа по итогам проверки проведения государственных закупок, а также действий (бездействия) судебных исполнителей предварительное слушание осуществляется не позднее двадцати рабочих дней со дня предъявления иска в суд.

      Предварительное слушание административных дел по спорам, предусмотренным частью третьей статьи 102 настоящего Кодекса, должно быть проведено не позднее одного месяца со дня предъявления иска в суд.

      2. В предварительном слушании обеспечивается полное раскрытие фактических данных без их исследования.

      3. По результатам предварительного слушания суд вправе назначить повторное предварительное слушание.

      Сноска. Статья 143 с изменением, внесенным Законом РК от 20.12.2021 № 83-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 144. Доступ к материалам административного дела

      Размещение документов и материалов административного дела на электронных сервисах суда приравнивается к направлению документов лицам, участвующим в административном деле.

      Ознакомление с документами и материалами административного дела в судах в форме электронного документа осуществляется в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Статья 145. Назначение судебного разбирательства

      Судья, признав административное дело подготовленным, извещает стороны и других участников административного процесса о месте и времени рассмотрения административного дела.

Глава 22. СУДЕБНОЕ РАЗБИРАТЕЛЬСТВО

Статья 146. Сроки судебного разбирательства

      1. Административное дело рассматривается и разрешается в разумные сроки, но не более трех месяцев со дня предъявления иска.

      По административным делам особой сложности этот срок может быть продлен мотивированным определением суда на разумный срок, но не более чем на три месяца.

      Определение о продлении срока судебного разбирательства обжалованию, пересмотру по ходатайству прокурора не подлежит.

      Примечание ИЗПИ!
      Часть вторая статьи 146 предусмотрена в редакции Закона РК от 01.07.2024 № 107-VIII (вводится в действие с 01.01.2025).

      2. Административные дела об оспаривании решений, заключений, предписаний уполномоченного органа по итогам проверки проведения государственных закупок и действий (бездействия) судебного исполнителя рассматриваются и разрешаются в течение десяти рабочих дней со дня назначения его к разбирательству в судебном заседании.

      3. Приостановление производства по административному делу осуществляется по правилам Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан.

Статья 147. Порядок и особенности проведения судебного разбирательства

      1. Судебное разбирательство, включая порядок проведения судебного заседания, полномочия председательствующего, порядок составления протокола, в том числе краткого, фиксации судебного заседания, разрешения судом ходатайств и исследования доказательств, осуществляется по правилам Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан, за исключением особенностей, установленных настоящей статьей.

      При этом краткий протокол должен сопровождаться текстовой расшифровкой аудиозаписи, полученной путем автоматического распознавания текста.

      2. После судебных прений по административному делу суд удаляется для вынесения решения. Суд оглашает резолютивную часть решения в зале судебного заседания. После оглашения резолютивной части решения суда председательствующий разъясняет правовые основания и последствия его принятия, порядок и сроки обжалования решения, объявляет о дате изготовления решения в окончательной форме и когда лица, участвующие в административном деле, могут получить его копию.

      3. В случае неявки лиц, участвующих в административном деле, оглашение решения в судебном заседании не производится.

      4. Если оглашение резолютивной части решения не производится непосредственно по окончании судебного заседания, то председательствующий обязан объявить лицам, находящимся в зале судебного заседания, дату и время оглашения.

      5. Предусмотренный настоящей статьей порядок оглашения распространяется на иные судебные акты, которыми завершается производство по делу.

Глава 23. ПИСЬМЕННОЕ ПРОИЗВОДСТВО

Статья 148. Письменное разбирательство

      1. Суд с согласия сторон вправе рассмотреть административное дело в письменном разбирательстве в разумный срок, но не более чем до трех месяцев со дня предъявления иска.

      По административным делам особой сложности этот срок может быть продлен мотивированным определением суда на разумный срок, но не более чем на три месяца.

      Определение о продлении срока судебного разбирательства обжалованию, пересмотру по ходатайству прокурора не подлежит.

      Суд переходит в устное разбирательство, если поступило ходатайство стороны об отзыве ранее выраженного согласия.

      Суд вправе по собственному усмотрению перейти к устному разбирательству, если это необходимо для правильного разрешения дела.

      2. В порядке письменного разбирательства административное дело рассматривается без проведения устного разбирательства.

      3. При рассмотрении административного дела в таком порядке судом исследуются доказательства, представленные сторонами и истребованные по собственной инициативе, и по ним принимается решение.

      4. При письменном разбирательстве суд назначает срок, в течение которого можно представить дополнительные ходатайства и документы.

      Сноска. Статья 148 с с изменением, внесенным на казахском языке, текст на русском языке не изменяется в соответствии с Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 149. Особенности исследования доказательств

      1. Исследование доказательств, предмет и пределы доказывания устанавливаются нормами Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан с учетом характера письменного производства и особенностей, установленных настоящей статьей.

      2. Стороны административного процесса вправе оспорить относимость, допустимость и достоверность письменного доказательства, за исключением лиц, представивших такое доказательство.

      3. Суд в письменном разбирательстве вправе отступить от соблюдения правил, установленных Гражданским процессуальным кодексом Республики Казахстан для собирания (представления) и исследования доказательств, предусмотренного для устного разбирательства, если это способствует быстрому разрешению административного дела.

      Для совершения отдельного процессуального действия или разрешения процессуального вопроса суд может назначить устное судебное заседание.

      Такое судебное заседание осуществляется по правилам устного судебного разбирательства, насколько это допускает сущность письменного разбирательства.

      При этом суд может потребовать представить необходимую информацию и доказательства в письменной форме.

      После проведения необходимого устного судебного разбирательства дальнейшее осуществление письменного производства продолжается без вынесения дополнительных определений.

Статья 150. Решение по административному делу, рассматриваемому в порядке письменного производства

      Решение по административному делу, рассмотренному в порядке письменного производства, принимается с учетом правил, установленных главой 24 настоящего Кодекса и соответствующих существу письменного производства, и может быть обжаловано в апелляционном и кассационном порядках.

Глава 24. РЕШЕНИЕ СУДА

Статья 151. Вынесение решения суда

      1. Судебный акт, которым суд разрешает спор по существу, выносится в форме решения. Решение может быть вынесено в краткой форме.

      2. Решение выносится после разбирательства административного дела и изготавливается не позднее десяти рабочих дней со дня окончания устного разбирательства. В исключительных случаях с учетом сложности административного дела решение суда изготавливается не позднее одного месяца со дня окончания устного разбирательства.

      3. Датой вынесения решения являются:

      для устного производства – день объявления решения по административному делу;

      для письменного производства – дата, указанная в решении суда.

Статья 152. Содержание решения

      1. Суд выносит решение на основании своего внутреннего убеждения, основанного на результатах непосредственного исследования обстоятельств административного дела. Решение выносится именем Республики Казахстан.

      2. Решение суда состоит из вводной, описательной, мотивировочной и резолютивной частей.

      3. Содержание вводной, описательной и резолютивной частей решения суда, а также порядок исправления в них явных описок и арифметических ошибок, вынесения дополнительного решения определяются в соответствии с требованиями Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан, за исключением вопроса о разъяснении решения суда.

      В резолютивной части решения суд указывает о наступлении правовых последствий его неисполнения с учетом требований, установленных частями пятой и девятой статьи 127 настоящего Кодекса и в соответствии с законами Республики Казахстан.

      4. Мотивировочная часть решения суда содержит:

      1) обстоятельства спора;

      2) исковые требования и их обоснования;

      3) доказательства, на которых суд основывает свое решение;

      4) доводы, по которым суд отклонил какие-либо доказательства;

      5) обоснование, почему суд не согласен с каждым из доводов участников административного процесса;

      6) нормы законодательства Республики Казахстан;

      7) выводы суда по каждому из заявленных требований.

      В случае признания иска ответчиком в мотивировочной части может быть указано лишь на признание иска и принятие его судом.

      Решение суда выносится в письменной форме и подписывается судьей.

Статья 153. Краткое решение

      1. Краткое решение состоит из вводной, мотивировочной и резолютивной частей.

      В мотивировочной части решения доказательства могут перечисляться без раскрытия их содержания.

      2. При несогласии с доводами истца или отклонении представленного им доказательства суд вправе лишь сослаться на решение по результатам досудебного рассмотрения жалобы, если считает изложенные в нем обоснования исчерпывающими.

      3. По ходатайству сторон, но не позднее десяти рабочих дней с момента вручения краткого решения суда суд обязан изготовить решение. Текст полного решения изготавливается не позднее десяти рабочих дней с момента поступления такого ходатайства.

Статья 154. Законность и обоснованность решения

      1. Решение суда должно быть законным и обоснованным.

      2. Решение суда признается законным, если оно вынесено с соблюдением всех требований закона и на основе закона.

      3. Решение признается обоснованным, если оно вынесено на основании всестороннего и объективного исследования в судебном заседании представленных суду доказательств.

Статья 155. Вопросы, разрешаемые судом при вынесении решения

      1. При вынесении решения суд оценивает доказательства и определяет, какие обстоятельства установлены, какой правовой акт должен быть применен по данному административному делу и подлежит ли иск удовлетворению. Если в административном деле предъявлено несколько требований, то суд выносит решение по всем требованиям.

      2. При осуществлении административным органом, должностным лицом административного усмотрения суд также проверяет, не превышены ли пределы, установленные законодательством Республики Казахстан, и соответствует ли осуществление административного усмотрения целям данного полномочия.

      3. Признание административного акта или его части незаконными, влечет его отмену, а также отмену всех юридических последствий, вытекающих из него либо из его части, если иное не указано в судебном решении.

      4. Суд отказывает в удовлетворении иска, если при его рассмотрении установит, что оспариваемое действие (бездействие) совершено, решение принято в соответствии с компетенцией и законодательством Республики Казахстан.

      5. В решении указывается срок, в течение которого решение суда должно быть исполнено.

Статья 156. Решение по иску об оспаривании

      1. Если иск об оспаривании обременяющего административного акта, затрагивающего права, свободы и законные интересы истца, является обоснованным и суд признает его незаконность, то он отменяет его полностью или в какой-либо части.

      2. В случае признания незаконности обременяющего административного акта, который на момент принятия решения уже исполнен или исполняется, суд вправе понудить ответчика отменить исполнение и потребовать совершения действий по возвращению истца в первоначальное положение в установленный в решении срок.

Статья 157. Решение по иску о принуждении

      1. В случае, если непринятие административного акта, являющееся результатом отказа от вынесения административного акта либо бездействия ответчика, противоречит закону или послужило причиной нарушения прав, свобод и законных интересов истца, суд возлагает на административный орган обязательство принять административный акт.

      Суд вправе наложить на ответчика обязанность не принимать обременяющий административный акт.

      2. Суд в решении может определить содержание и срок принятия административного акта, а также иные имеющие существенное значение для административного дела обстоятельства, за исключением разрешения вопросов целесообразности. Такое решение суда заменяет административный акт до его принятия.

      В случае невозможности вынесения конкретного решения об удовлетворении требований истца при наличии административного усмотрения суд возлагает на ответчика обязательство о принятии с учетом правовой позиции суда соответствующего административного акта в пользу истца.

Статья 158. Решение по иску о совершении действия

      1. При признании иска о совершении действия обоснованным и законным суд обязывает ответчика совершить конкретные действия и устанавливает срок для их исполнения.

      Если истец одновременно требует признать противоправность конкретного совершенного действия ответчика, суд в решении признает, что фактическое действие административного органа было противоправным.

      2. При признании иска о запрете действия обоснованным и законным суд запрещает ответчику совершать конкретные действия в последующем.

Статья 159. Решение по иску о признании

      1. При удовлетворении иска о признании суд признает наличие или отсутствие какого-либо правоотношения или его содержание, если такие требования были заявлены как самостоятельные.

      2. Суд также вправе признать обременяющий административный акт, не имеющий больше юридической силы, незаконным, если иск о признании является обоснованным и законным, а признание данного обстоятельства является необходимым для восстановления нарушенных прав истца.

      3. Суд также вправе по требованию истца признать незаконным обременяющий административный акт, если он уже отменен или его действие утратило силу иным способом, в том числе в какой-либо его части.

Статья 160. Разрешение требования о возмещении убытков

      1. Истец вправе предъявить одновременно с исками, указанными в статьях 132, 133, 134 и 135 настоящего Кодекса, требование о возмещении убытков, состоящих с этими требованиями в причинно-следственных связях.

      2. В случае удовлетворения соответствующих требований суд в решении определяет размер причиненных убытков.

Статья 161. Вступление решения суда в законную силу

      Решение суда первой инстанции, если оно не было обращено к немедленному исполнению, вступает в законную силу по истечении срока на апелляционное обжалование, если не поданы апелляционные жалоба, ходатайство.

      В случаях пропуска срока на апелляционное обжалование, принесение ходатайства и отказа в восстановлении срока судом решение вступает в законную силу по истечении срока обжалования определения об отказе.

Глава 25. ПРОИЗВОДСТВО ПО АДМИНИСТРАТИВНЫМ ДЕЛАМ О ЗАЩИТЕ ИЗБИРАТЕЛЬНЫХ ПРАВ ГРАЖДАН И ОБЩЕСТВЕННЫХ ОБЪЕДИНЕНИЙ, УЧАСТВУЮЩИХ В ВЫБОРАХ, РЕСПУБЛИКАНСКОМ РЕФЕРЕНДУМЕ

Статья 162. Подача иска

      Гражданин, общественное объединение, член избирательной комиссии, доверенные лица кандидатов и политических партий, представители политических партий с правом совещательного голоса, наблюдатели политических партий, иных общественных объединений, некоммерческих организаций, считающие, что решением, действием (бездействием) государственного органа, органа местного государственного управления и самоуправления, избирательной комиссии, предприятия, организации, их должностными лицами нарушается право избирать или быть избранными, участвовать в выборах, референдуме, вправе подать иск в суд по подсудности, установленной главой 16 настоящего Кодекса и другими законами Республики Казахстан.

Статья 163. Рассмотрение административного дела о защите избирательных прав граждан и общественных объединений, участвующих в выборах, республиканском референдуме

      1. Иск, поступивший в период подготовки и проведения выборов, республиканского референдума, а также в течение месяца со дня голосования, должен быть рассмотрен в пятидневный срок, а поступивший менее чем за пять дней до голосования, в день голосования и до объявления итогов выборов, республиканского референдума, – немедленно, если иное не предусмотрено конституционными законами Республики Казахстан "О выборах в Республике Казахстан" и "О республиканском референдуме".

      Иск об обжаловании решения избирательной комиссии о необходимости исправления в списках избирателей (выборщиков) должен быть рассмотрен в день поступления.

      2. Иск рассматривается судом с участием истца, представителя соответствующей избирательной комиссии или государственного органа, органа местного государственного управления и самоуправления, предприятия, организации, прокурора. Неявка в суд указанных лиц, надлежащим образом извещенных о времени и месте судебного заседания, не является препятствием для рассмотрения и разрешения административного дела.

Статья 164. Решение суда, его обжалование, пересмотр по апелляционному ходатайству прокурора, опротестование и исполнение

      1. Решение суда, которым иск признан обоснованным, является основанием для восстановления нарушенного избирательного права.

      2. На решение суда первой инстанции может быть подана апелляционная жалоба, принесено апелляционное ходатайство прокурором в течение трех дней со дня вручения копии решения, если иное не предусмотрено конституционными законами Республики Казахстан "О выборах в Республике Казахстан" и "О республиканском референдуме".

      Постановление суда апелляционной инстанции обжалованию и опротестованию не подлежит.

      3. Решение суда по административным делам об оспаривании решений и действий (бездействия) Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан, а также решений и действий (бездействия) Центральной комиссии референдума, вынесенное по правилам подсудности, предусмотренной статьей 105 настоящего Кодекса, вступает в законную силу со дня его оглашения и может быть обжаловано, опротестовано в кассационном порядке в течение трех дней со дня вручения копии решения, если иное не предусмотрено конституционными законами Республики Казахстан "О выборах в Республике Казахстан" и "О республиканском референдуме".

      4. Апелляционные жалоба, ходатайство прокурора, кассационные жалоба, протест прокурора на решения, указанные в частях второй и третьей настоящей статьи, рассматриваются в трехдневный срок со дня поступления в суд, а поступившие менее чем за пять дней до голосования, в день голосования и до объявления итогов выборов, республиканского референдума, – немедленно, если иное не предусмотрено конституционными законами Республики Казахстан "О выборах в Республике Казахстан" и "О республиканском референдуме".

      5. Решение суда, вступившее в законную силу, направляется в соответствующий государственный орган, орган местного государственного управления и самоуправления, предприятие, организацию, председателю избирательной комиссии. Должностные лица, виновные в неисполнении решения суда, несут ответственность, установленную законом.

Глава 26. ПРОИЗВОДСТВО ПО АДМИНИСТРАТИВНЫМ ДЕЛАМ ОБ ОСПАРИВАНИИ РЕШЕНИЙ, ДЕЙСТВИЙ (БЕЗДЕЙСТВИЯ) АДМИНИСТРАТИВНЫХ ОРГАНОВ, НАРУШАЮЩИХ ПРАВА ГРАЖДАН НА УЧАСТИЕ В УГОЛОВНОМ СУДОПРОИЗВОДСТВЕ В КАЧЕСТВЕ ПРИСЯЖНОГО ЗАСЕДАТЕЛЯ

      Сноска. Заголовок главы 26 с изменением, внесенным Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие 01.07.2023).

Статья 165. Подача иска

      1. Гражданин, считающий, что решением, действием (бездействием) административного органа нарушается право гражданина на участие в процедуре отбора для участия в уголовном судопроизводстве в качестве присяжного заседателя, вправе обратиться с иском в суд по подсудности, установленной главой 16 настоящего Кодекса.

      2. К иску должны быть приобщены доказательства, свидетельствующие о нарушении права гражданина на включение в единый список кандидатов в присяжные заседатели и участие в уголовном судопроизводстве в качестве присяжного заседателя.

      3. Иск может быть подан в суд в течение семи рабочих дней с момента окончания срока ознакомления граждан с единым списком кандидатов в присяжные заседатели в соответствии с законодательством Республики Казахстан о присяжных заседателях.

      Сноска. Статья 165 с изменениями, внесенными Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие 01.07.2023).

Статья 166. Рассмотрение административного дела

      1. Иск, поступивший в сроки, установленные статьей 165 настоящего Кодекса, должен быть рассмотрен в течение двух рабочих дней, а поступивший в день окончания этого срока, – немедленно.

      2. Административное дело рассматривается судом с участием истца, представителя соответствующего административного органа. Неявка в суд указанных лиц, надлежащим образом извещенных о времени и месте судебного заседания, не является препятствием для рассмотрения и разрешения административного дела.

      Сноска. Статья 166 с изменением, внесенным Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие 01.07.2023).

Статья 167. Решение суда и его исполнение

      1. Решение суда, которым установлено нарушение права гражданина на участие в процедуре отбора для участия в уголовном судопроизводстве в качестве присяжного заседателя, является основанием для внесения исправлений в единый список кандидатов в присяжные заседатели.

      2. Решение суда направляется в соответствующий административный орган. Должностные лица, виновные в неисполнении решения суда, несут ответственность, установленную законом.

      Сноска. Статья 167 с изменениями, внесенными Законом РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие 01.07.2023).

Глава 27. ПРОИЗВОДСТВО ПО ПЕРЕСМОТРУ СУДЕБНЫХ АКТОВ

Статья 168. Порядок апелляционного обжалования

      1. Порядок апелляционного обжалования и производство административного дела по апелляционной жалобе в суде апелляционной инстанции определяются правилами Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан, если иное не установлено настоящей статьей.

      2. Не вступившие в законную силу решения суда могут быть обжалованы участниками административного процесса в апелляционном порядке путем подачи апелляционной жалобы в течение двух месяцев со дня вынесения решения в окончательной форме. Апелляционное ходатайство прокурора может быть подано в течение двух месяцев со дня вынесения решения в окончательной форме по административным делам, предусмотренным статьей 31 настоящего Кодекса.

      3. Частная жалоба, ходатайство прокурора на определение суда первой инстанции подаются в течение десяти рабочих дней со дня изготовления определения в окончательной форме.

      Примечание ИЗПИ!
      См. Нормативное постановление Конституционного Суда РК от 06.10.2023 № 33-НП.
      Примечание ИЗПИ!
      Абзац первый части четвртой предусмотрен в редакции Закона РК от 01.07.2024 № 107-VIII (вводится в действие с 01.01.2025).

      4. Апелляционные жалоба, ходатайство прокурора по административным делам об оспаривании решений, заключений, предписаний уполномоченного органа по итогам проверки проведения государственных закупок и действий (бездействия) судебных исполнителей могут быть поданы в течение десяти рабочих дней со дня вынесения решения.

      Право на принесение апелляционного ходатайства принадлежит прокурору, участвовавшему в рассмотрении административного дела. 

      5. Генеральный Прокурор Республики Казахстан и его заместители, прокуроры областей и приравненные к ним прокуроры и их заместители, прокуроры районов и приравненные к ним прокуроры в пределах своей компетенции вправе принести апелляционное ходатайство на решение независимо от участия в рассмотрении административного дела.

      По истечении сроков на апелляционное обжалование, принесения ходатайства решение суда вступает в законную силу, если не были поданы апелляционные жалоба, ходатайство.

      6. Апелляционные жалобы участников административного процесса, ходатайство прокурора на судебные акты судов первой инстанции рассматриваются областными и приравненными к ним судами.

      7. Апелляционные жалоба, ходатайство прокурора на судебные акты, вынесенные по административным делам, рассмотренным по правилам части третьей статьи 102 настоящего Кодекса, рассматриваются судом столицы.

      8. Административное дело в суде апелляционной инстанции рассматривается и разрешается в разумные сроки, но не более трех месяцев со дня его поступления в суд.

      По административным делам особой сложности этот срок может быть продлен мотивированным определением суда на разумный срок, но не более чем на три месяца.

      Определение о продлении срока судебного разбирательства обжалованию, пересмотру по ходатайству прокурора не подлежит.

      Предварительное слушание в суде апелляционной инстанции осуществляется по правилам главы 21 настоящего Кодекса.

      Примечание ИЗПИ!
      Абзац пятый части восьмой предусмотрен в редакции Закона РК от 01.07.2024 № 107-VIII (вводится в действие с 01.01.2025).

      Административное дело об оспаривании решений, заключений, предписаний уполномоченного органа по итогам проверки проведения государственных закупок и действий (бездействия) судебных исполнителей рассматривается в течение десяти рабочих дней со дня его поступления в суд.

      9. По мотивированному ходатайству участника административного процесса суд вправе предоставить ему для обоснования своей правовой позиции дополнительный срок, не превышающий одного месяца.

      Примечание ИЗПИ!
      Часть десятая предусмотрена в редакции Закона РК от 01.07.2024 № 107-VIII (вводится в действие с 01.01.2025).

      10. Постановление суда апелляционной инстанции вступает в силу по истечении кассационного срока обжалования.

      Определения суда апелляционной инстанции по частным жалобам на определения суда первой инстанции, не подлежащие пересмотру в кассационном порядке, вступают в силу со дня оглашения.

      Иные определения суда апелляционной инстанции, преграждающие возможность дальнейшего движения административного дела, могут быть обжалованы в кассационном порядке.

      Сноска. Статья 168 с изменениями, внесенными законами РК от 20.03.2021 № 20-VII (вводится в действие с 01.07.2021); от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 169. Порядок кассационного обжалования

      1. Порядок кассационного обжалования и производство в суде кассационной инстанции определяются правилами Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан, если иное не установлено настоящей статьей.

      2. Не вступившие в законную силу решения и определения суда могут быть обжалованы участниками административного процесса в кассационном порядке путем подачи кассационной жалобы в течение месяца со дня вручения судебного акта апелляционной инстанции в окончательной форме.

      Кассационное ходатайство прокурора может быть подано в течение месяца со дня вынесения решения в окончательной форме по административным делам, предусмотренным статьей 31 настоящего Кодекса.

      Право на принесение кассационного ходатайства принадлежит прокурорам областей и приравненным к ним прокурорам.

      Генеральный Прокурор Республики Казахстан и его заместители в пределах своей компетенции вправе принести кассационное ходатайство на решение независимо от участия в рассмотрении административного дела.

      По истечении сроков на кассационное обжалование, принесения ходатайства решение суда вступает в законную силу, если не были поданы кассационные жалоба, ходатайство.

      3. Вступившие в законную силу судебные акты, в том числе по административным делам, оконченным в порядке примирения, медиации или урегулирования спора в порядке партисипативной процедуры, могут быть пересмотрены по протестам Генерального Прокурора Республики Казахстан, принесенным как по собственной инициативе, так и по ходатайствам лиц, указанных в части второй настоящей статьи, поданным ему по административным делам, предусмотренным статьей 31 настоящего Кодекса, в течение трех месяцев со дня вступления в законную силу.

      Данный срок не распространяется на случаи пересмотра судебных актов по основаниям, предусмотренным частью шестой настоящей статьи.

      Примечание ИЗПИ!
      Статью 169 предусмотрено дополнить частью 3-1 в соответствии с Законом РК от 01.07.2024 № 107-VIII (вводится в действие с 01.01.2025).

      4. Кассационные жалобы, ходатайства и протесты на судебные акты рассматриваются судебной коллегией по административным делам Верховного Суда Республики Казахстан.

      5. Административное дело в суде кассационной инстанции рассматривается и разрешается в разумные сроки, но не более шести месяцев со дня его поступления в суд.

      Ходатайство о пересмотре судебного акта в кассационном порядке рассматривается в течение шести месяцев со дня его поступления, а в случае истребования административного дела – в течение шести месяцев со дня поступления административного дела.

      Предварительное слушание в суде кассационной инстанции осуществляется по правилам главы 21 настоящего Кодекса.

      6. Постановления кассационной инстанции по административным делам могут быть пересмотрены по представлению Председателя Верховного Суда Республики Казахстан, по протесту Генерального Прокурора Республики Казахстан.

      Основаниями к пересмотру в кассационном порядке являются:

      1) случаи, когда исполнение принятого постановления может привести к тяжким необратимым последствиям для жизни, здоровья людей либо для экономики и безопасности Республики Казахстан;

      2) случаи, когда принятое постановление нарушает права, свободы и законные интересы неопределенного круга лиц или иные публичные интересы;

      3) случаи, когда принятое постановление нарушает единообразие в толковании и применении судами норм права.

      Сноска. Статья 169 с изменением, внесенным Законом РК от 20.03.2021 № 20-VII (вводится в действие с 01.07.2021).

Статья 170. Производство по пересмотру судебных актов по вновь открывшимся или новым обстоятельствам

      Производство по вновь открывшимся и новым обстоятельствам осуществляется по правилам Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан.

Глава 28. СУДЕБНЫЙ КОНТРОЛЬ

Статья 171. Обращение решения суда к исполнению

      1. Решение суда после вступления его в законную силу в течение трех рабочих дней направляется судом для исполнения к ответчику.

      2. Ответчик обязан исполнить решение суда по административному делу в месячный срок со дня вступления его в законную силу, о чем он должен известить суд.

      3. В случае, если решение суда не исполнено добровольно в установленный в нем срок, суд первой инстанции налагает денежное взыскание в размере, установленном статьей 127 настоящего Кодекса.

      Примечание ИЗПИ!
      См. Нормативное постановление Конституционного Суда РК от 10.01.2024 № 40-НП.

      4. Неисполнение решения суда, определения суда о наложении денежного взыскания влечет повторное денежное взыскание в размере, установленном частью девятой статьи 127 настоящего Кодекса, в бесспорном порядке.

Статья 172. Принудительное исполнение решения суда о взыскании денежной суммы

      1. Решение суда, обязывающее ответчика уплатить денежную сумму, не исполненное добровольно, исполняется принудительно на основании исполнительного листа, который выписывается по заявлению истца.

      2. Содержание, порядок выписки и выдачи исполнительного листа, санкционирования постановлений судебного исполнителя определяются правилами Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан с учетом особенностей, установленных настоящей главой.

Статья 173. Немедленное исполнение судебного акта

      1. Суд по обоснованному ходатайству участников административного процесса, а также по собственной инициативе вправе обратить к немедленному исполнению решение суда в случае, если более позднее исполнение причинило бы существенный вред правам участника административного процесса либо было бы затруднено или невозможно.

      При обращении судебного акта к немедленному исполнению суд также учитывает права других участников административного процесса и публичные интересы.

      2. Суд может в любое время на основании ходатайства участника административного процесса приостановить исполнение судебного акта, обращенного к немедленному исполнению.

      3. Обращенные к немедленному исполнению судебные акты не подлежат исполнению, если отменены или изменены судебным актом вышестоящей инстанции, не вступившим в законную силу.

Глава 29. ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 174. Ответственность за нарушение законодательства Республики Казахстан об административных процедурах и законодательства Республики Казахстан об административном судопроизводстве

      Нарушение законодательства Республики Казахстан об административных процедурах и законодательства Республики Казахстан об административном судопроизводстве влечет ответственность, установленную законами Республики Казахстан.

Статья 175. Порядок введения в действие настоящего Кодекса

      1. Настоящий Кодекс вводится в действие с 1 июля 2021 года.

      2. Государственным органам до введения в действие настоящего Кодекса необходимо провести работу по приведению нормативных правовых актов, регламентирующих административные процедуры, в соответствие с настоящим Кодексом.

      2-1. Приостановить до 1 января 2026 года действие:

      1) подпунктов 12) и 16) части первой статьи 4 настоящего Кодекса, установив, что в период приостановления подпункт 16) данной части действует в следующей редакции:

      "16) обращение – направленные в административный орган или должностному лицу в письменной (бумажной и (или) электронной) или устной форме, а также в форме видеоконференцсвязи, заявление или жалоба;";

      2) части пятой статьи 64 настоящего Кодекса, установив, что в период приостановления данная часть действует в следующей редакции:

      "5. Порядок обращения посредством видеоконференцсвязи участников административной процедуры к руководителям государственных органов и их заместителям определяется уполномоченным органом в сфере информатизации.

      3. Признать утратившим силу с 1 июля 2021 года:

      1) Закон Республики Казахстан от 27 ноября 2000 года "Об административных процедурах" (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2000 г., № 20, ст.379; 2004 г., № 5, ст.29; 2007 г., № 12, ст.86; № 19, ст.147; 2008 г., № 21, ст.97; 2009 г., № 15-16, ст.74; № 18, ст.84; 2010 г., № 5, ст.23; № 7, ст.29; № 17-18, ст.111; 2011 г., № 1, ст.2; № 7, ст.54; № 11, ст.102; № 12, ст.111; № 15, ст.118; 2012 г., № 8, ст.64; № 13, ст.91; № 15, ст.97; 2013 г., № 1, ст.3; № 5-6, ст.30; № 14, ст.72; 2014 г., № 10, ст.52; № 19-І, 19-II, ст.96; № 24, ст.144; 2015 г., № 20-IV, ст.113; № 21-ІІ, ст.130; № 22-І, ст.141; № 22-ІІ, ст.145; № 22-V, ст.156; 2016 г., № 7-І, ст.47; 2017 г., № 14, ст.51; 2019 г., № 8, ст.46; № 21-22, ст.90);

      2) Закон Республики Казахстан от 12 января 2007 года "О порядке рассмотрения обращений физических и юридических лиц" (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2007 г., № 2, ст.17; 2011 г., № 3, ст.32; № 14, ст.117; 2013 г., № 5-6, ст.30; № 14, ст.72; 2014 г., № 14, ст.84; № 23, cт.143; 2015 г., № 20-IV, cт.113; № 22-I, cт.141; № 22-V, cт.156; № 23-II, cт.172; 2016 г., № 22, ст.116; 2018 г., № 9, ст.31; № 22, ст.82).

      4. Рассмотрение дел, находящихся в судах, принятых к производству до введения в действие настоящего Кодекса, осуществляется по правилам процессуального законодательства Республики Казахстан, действовавшего до введения в действие настоящего Кодекса.

      5. Административная процедура, возбужденная до введения в действие настоящего Кодекса, но не завершенная после введения в действие настоящего Кодекса, осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан, действующим до введения в действие настоящего Кодекса.

      6. Административная процедура, возбужденная до введения в действие настоящего Кодекса, но не завершенная после введения в действие настоящего Кодекса, осуществляется в незавершенной части в соответствии с настоящим Кодексом, если заявитель ходатайствует об этом в письменной форме перед соответствующим административным органом, должностным лицом.

      Сноска. Статья 175 с изменениями, внесенными Законом РК от 30.12.2022 № 177-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      Президент
Республики Казахстан
К. ТОКАЕВ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ӘКІМШІЛІК РӘСІМДІК-ПРОЦЕСТІК КОДЕКСІ

Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 29 маусымдағы № 350-VI ҚРЗ Кодексі.

      ЗҚАИ-ның ескертпелері!

      Осы Кодекс 2021 жылғы 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізіледі.

      Қолданушылар назарына!
      Қолданушыларға ыңғайлы болуы үшін ЗҚАИ мазмұнды жасады.

      МАЗМҰНЫ

      Ескерту. Мазмұны алып тасталды – ҚР 20.12.2021 № 83-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      1-БӨЛІМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

      1-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ӘКІМШІЛІК РӘСІМДЕР ТУРАЛЫ ЗАҢНАМАСЫ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ӘКІМШІЛІК СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУ ТУРАЛЫ ЗАҢНАМАСЫ

      1-бап. Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдер туралы заңнамасы және Қазақстан Республикасының әкімшілік сот ісін жүргізу туралы заңнамасы

      1. Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдер туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына және халықаралық құқықтың жалпыға бірдей танылған қағидаттары мен нормаларына негізделген осы Кодекс пен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.

      2. Әкімшілік рәсімдерді жүзеге асыру ерекшеліктері Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленеді.

      Осы Кодекс Қазақстан Республикасының заңдарында реттелмеген бөлігінде әкімшілік рәсімдерді жүзеге асыруға байланысты қатынастарды реттейді.

      3. Қазақстан Республикасының аумағында әкімшілік сот ісін жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасының Конституциясына және халықаралық құқықтың жалпыға бірдей танылған қағидаттары мен нормаларына негізделген Қазақстан Республикасының конституциялық заңдарында, осы Кодексте айқындалады.

      Егер осы Кодексте өзгеше тәртіп көзделмесе, әкімшілік сот ісін жүргізуде Қазақстан Республикасы Азаматтық процестік кодексінің ережелері қолданылады.

      Қазақстан Республикасының әкімшілік сот ісін жүргізуді реттейтін өзге де заңдарының ережелері осы Кодекске енгізілуге жатады.

      4. Қазақстан Республикасының халықаралық шарттық және өзге де міндеттемелері, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының және Жоғарғы Сотының нормативтік қаулылары әкімшілік және әкімшілік-процестік құқықтың құрамдас бөлігі болып табылады.

      Ескерту. 1-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      2-бап. Әкімшілік сот ісін жүргізуде артықшылық күші бар құқықтық нормаларды қолдану

      1. Қазақстан Республикасы Конституциясының жоғары заң күші бар және ол Республиканың бүкіл аумағында тікелей қолданылады.

      2. Осы Кодекстің нормалары мен Қазақстан Республикасы конституциялық заңының арасында қайшылықтар болған жағдайда, конституциялық заңның ережелері қолданылады.

      Осы Кодекстің нормалары мен өзге де заңдардың арасында қайшылықтар болған жағдайда, осы Кодекстің ережелері қолданылады.

      3. Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттар осы Кодекс алдында басымдыққа ие. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта Қазақстан Республикасының әкімшілік сот ісін жүргізу туралы заңнамасында көзделгендерден өзгеше қағидалар белгіленген болса, халықаралық шарттың қағидалары қолданылады.

      3-бап. Осы Кодексте реттелетін қатынастар

      1. Осы Кодекс мемлекеттік органдардың ішкі әкімшілік рәсімдерін, әкімшілік рәсімдерді жүзеге асыруға байланысты қатынастарды, сондай-ақ әкімшілік сот ісін жүргізу тәртібін реттейді.

      2. Мемлекеттік органдар, әкімшілік органдар, лауазымды адамдар, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалар осы Кодексте реттелетін қатынастардың қатысушылары болып табылады.

      3. Мемлекеттік органдардың осы Кодексте көзделген ішкі әкімшілік рәсімдерін жүзеге асыру тәртібі Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде реттелмеген бөлігінде:

      1) Қазақстан Республикасы Президентінің қызметінде, мемлекет басшысының қызметін қамтамасыз ететін мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдардың;

      2) Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Кеңсесінің;

      3) Қазақстан Республикасының Парламенті Палаталары, Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы аппараттарының;

      4) Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты, Қазақстан Республикасының Жоғары Сот Кеңесі, Қазақстан Республикасының Қауіпсіздік Кеңесі, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты аппараттарының және соттары кеңселерінің;

      5) Қазақстан Республикасы Үкіметінің, Қазақстан Республикасы Үкіметі Аппаратының, Қазақстан Республикасы орталық атқарушы органдарының және олардың құрылымдық және аумақтық бөлімшелерінің;

      6) Қазақстан Республикасының жергілікті өкілді органдары аппараттарының;

      7) Қазақстан Республикасының жергілікті атқарушы органдарының қызметінде қолданылады.

      4. Осы Кодексте белгіленген әкімшілік рәсімдердің тәртібі:

      1) Қазақстан Республикасының қылмыстық-процестік, азаматтық процестік заңнамасында және Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамасында;

      2) Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты туралы, Қазақстан Республикасының Жоғары Сот Кеңесі туралы, Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл туралы Қазақстан Республикасының заңнамасында;

      3) мемлекеттік және бюджеттік жоспарлау түрлерін жүзеге асыру тәртібі бөлігінде Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасында;

      4) Қазақстан Республикасының заңнамалық және өзге де нормативтік құқықтық актілерін әзірлеу, ұсыну, талқылау, қолданысқа енгізу және жариялау тәртібі бөлігінде "Құқықтық актілер туралы" Қазақстан Республикасының Заңында;

      5) Қазақстан Республикасының сайлау және республикалық референдум туралы заңнамасында;

      6) Қазақстан Республикасының сыртқы барлау туралы, қарсы барлау, жедел-іздестіру қызметі туралы, сондай-ақ күзетілетін адамдар мен объектілердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету және күзету іс-шараларын жүргізу жөніндегі заңнамасында;

      7) нотариаттық әрекеттерді жасау бөлігінде Қазақстан Республикасының нотариат туралы заңнамасында;

      8) Қазақстан Республикасының заңсыз иемденілген активтерді мемлекетке қайтару туралы заңнамасында реттелетін қатынастарға қолданылмайды.

      Осы Кодексте белгіленген әкімшілік рәсімдердің тәртібі Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық өкілеттігіне және Мемлекет басшысының қызметін қамтамасыз ететін органның қызметіне қолданылмайды.

      5. Осы Кодекстің 12, 13, 14 және 15-тарауларын қоспағанда, осы Кодекстің әкімшілік рәсімдерді жүзеге асыру тәртібіне байланысты күші Қазақстан Республикасының арнаулы мемлекеттік органдар туралы заңнамасында реттелетін қатынастарға қолданылмайды.

      6. Осы Кодекстің 1, 2, 12, 13, 14 және 15-тарауларын қоспағанда, осы Кодекстің әкімшілік рәсімдерді жүзеге асыру тәртібіне байланысты күші әкімшілік актіні қабылдауға байланысты емес әкімшілік әрекетті жасау (әрекетсіздік таныту) тәртібіне байланысты қатынастарға қолданылмайды.

      7. Мыналар:

      1) қарау тәртібі Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты туралы Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жолданымдар;

      2) іс жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасының қылмыстық-процестік, азаматтық процестік заңнамасында және Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамасында көзделген істер әкімшілік сот ісін жүргізу тәртібімен қаралуға жатпайды.

      Ескерту. 3-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.12.2021 № 91-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 12.07.2023 № 23-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

      4-бап. Осы Кодексте пайдаланылатын негізгі ұғымдар

      1. Осы Кодексте қамтылған ұғымдар мынадай мағынада қолданылады:

      1) арыз – әкімшілік рәсімге қатысушының өз құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін немесе басқа тұлғалардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін іске асыруға жәрдемдесу туралы өтінішхаты қамтылған жолданым нысандарының бірі;

      2) арыз иесі – әкімшілік рәсімді жүзеге асыру үшін әкімшілік органға, лауазымды адамға жолданым берген адам, сондай-ақ өзіне қатысты әкімшілік акт қабылданатын, әкімшілік әрекет жасалатын (әрекетсіздік танылатын) адам (әкімшілік актінің адресаты);

      3) ауыртпалық салатын әкімшілік акт – әкімшілік рәсімге қатысушының құқығын іске асырудан бас тартатын, шектейтін, тоқтататын немесе оған міндет жүктейтін, сондай-ақ оның жағдайын өзгеше түрде нашарлататын акт;

      4) әкімшілік акт – жария-құқықтық қатынастарда әкімшілік орган, лауазымды адам қабылдайтын, белгілі бір тұлғаның немесе жеке-дара айқындалған тұлғалар тобының Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген құқықтары мен міндеттерін іске асыратын шешім;

      5) әкімшілік әрекет (әрекетсіздік) – әкімшілік органның, лауазымды адамның жария-құқықтық қатынастардағы, әкімшілік акт болып табылмайтын әрекеті (әрекетсіздігі);

      6) әкімшілік қалау – әкімшілік органның, лауазымды адамның Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мақсаттарда және шектерде заңдылығын бағалау негізінде ықтимал шешімдердің бірін қабылдау өкілеттігі;

      7) әкімшілік орган – Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес әкімшілік актіні қабылдау, әкімшілік әрекет жасау (әрекетсіздік таныту) жөнінде өкілеттіктер берілген мемлекеттік орган, жергілікті өзін-өзі басқару органы, мемлекеттік заңды тұлға, сондай-ақ өзге ұйым;

      8) әкімшілік рәсім – әкімшілік органның, лауазымды адамның әкімшілік істі қарау, ол бойынша шешімді қабылдау және орындау жөніндегі, жолданым негізінде немесе өз бастамасы бойынша жасалатын қызметі, сондай-ақ оңайлатылған әкімшілік рәсім тәртібімен жүзеге асырылатын қызмет;

      9) әкімшілік талап қою (талап қою) – жария-құқықтық қатынастардан туындайтын, бұзылған немесе дау айтылатын құқықтарды, бостандықтарды немесе заңды мүдделерді қорғау және қалпына келтіру мақсатында сотқа берілген талап;

      10) әкімшілік іс – әкімшілік рәсімді жүзеге асыру барысы мен нәтижелерін және (немесе) сотта жария-құқықтық даудың қаралуын тіркеп-бекітетін материалдар;

      11) бәсекелес орта – квазимемлекеттік сектор субъектілерін қоспағанда, нарық субъектілері;

      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      12) тармақшаның қолданысы 01.01.2026 дейін тоқтатыла тұрады - осы Кодекстің 175-бабының 2-1-бөлігін қараңыз.

      12) бейнежолданым – "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы жүзеге асыратын, әкімшілік органға, лауазымды адамға жіберілген бейнеформаттағы жеке немесе ұжымдық арыз, шағым;

      13) бейнеконференц-байланыс – өзара қашық бірнеше абоненттің нақты уақыт режимінде аудио- және бейнеақпарат алмасу мүмкіндігі беріліп, интерактивтік өзара іс-қимыл жасауы үшін ақпараттық-коммуникациялық технологиялар пайдаланылатын көрсетілетін байланыс қызметі;

      14) берілген функциялардың мониторингі (бұдан әрі – мониторинг) – орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларын жүзеге асыру жөніндегі деректерді жүйелі және үздіксіз жинауға, өңдеуге, талдауға және бағалауға бағытталған іс-шаралар жиынтығы;

      14-1) деректер – өңдеуге жарамды, формалданған түрдегі ақпарат;

      14-2) деректерді басқару жөніндегі уәкілетті орган – деректерді басқару бойынша басшылықты және салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;

      15) жауапкер – сотта талап қою берілген әкімшілік орган немесе лауазымды адам;

      15-1) жобалық басқару жөніндегі уәкілетті орган – жобалық басқару саласында басшылықты және салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;

      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      16) тармақшаның қолданысы 01.01.2026 дейін тоқтатыла тұрады, тоқтатыла тұрған кезеңінде осы Кодекстің 175-бабының 2-1-бөлігінде берілген редакция қолданыста болады.

      16) жолданым – әкімшілік органға немесе лауазымды адамға жазбаша (қағаз және (немесе) электрондық) немесе ауызша нысанда, сондай-ақ бейнеконференц-байланыс, бейнежолданым нысанында жіберілген арыз немесе шағым;

      17) жолданымды есепке алу – жолданымдарды қабылдау және қарау жөніндегі мәліметтерді тіркеп-бекіту және оларды мемлекеттік құқықтық статистикалық есептілікте көрсету;

      18) жолданымды қабылдау – әкімшілік органның, лауазымды адамның әкімшілік рәсімге қатысушының жолданымын қабылдау жөніндегі әрекеті;

      19) жолданымды қарау – әкімшілік органның, лауазымды адамның өз құзыреті шегінде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес шешім қабылдауы;

      20) жолданымды тіркеу – жолданымның мазмұны бойынша қысқаша деректерді есепке алынатын ақпараттық құжатта тіркеп-бекіту және әрбір келіп түскен жолданымға тіркеу нөмірін беру;

      21) қолайлы әкімшілік акт – әкімшілік рәсімге қатысушының құқығын іске асыратын немесе оған жүктелген міндетті тоқтататын, сондай-ақ оның жағдайын өзгеше түрде жақсартатын акт;

      22) қызметтік ақпарат – мемлекеттік функцияларды орындау кезінде жасалатын, өңделетін және берілетін, меншік иесі, иеленушісі немесе пайдаланушысы мемлекет болып табылатын ақпарат;

      23) лауазымды адам – Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес әкімшілік актіні қабылдау, әкімшілік әрекет жасау (әрекетсіздік таныту) жөнінде өкілеттіктер берілген адам;

      24) мемлекеттік басқару жүйесін дамыту саласындағы уәкілетті орган – мемлекеттік басқару органдарының қызметіне функционалдық талдау жүргізу және орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелестік ортаға беру жөніндегі басшылықты және салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;

      25) мемлекеттік орган – Қазақстан Республикасы Конституциясының, Қазақстан Республикасы заңдарының және өзге де нормативтік құқықтық актілерінің негізінде:

      жалпыға бірдей міндетті мінез-құлық қағидаларын айқындайтын актілерді басып шығару;

      әлеуметтік маңызы бар қоғамдық қатынастарды басқару және реттеу;

      мемлекет белгілеген жалпыға бірдей міндетті мінез-құлық қағидаларының сақталуын бақылау жөніндегі функцияларды мемлекет атынан жүзеге асыратын мемлекеттік билік ұйымы;

      26) мемлекеттік органдардың ішкі әкімшілік рәсімі – мемлекеттік органды ұйымдастыру, қызметтік құжаттарды қараудың, өткерудің ішкі тәртібі және олардың орындалуын ішкі бақылау мәселелеріне байланысты лауазымды адамның жеке-дара өкімдік қызметі немесе алқалы мемлекеттік органның қызметі, мемлекеттік органдардың, олардың құрылымдық және аумақтық бөлімшелерінің және лауазымды адамдардың арасында ақпарат алмасуды, сондай-ақ мемлекеттік функциялардың бәсекелес ортаға берілуін жүзеге асыруды регламенттейтін рәсім;

      27) оңтайландыру – орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың, оның ішінде функцияларды бәсекелес ортаға беруге байланысты штат санын қысқартуға, шығыстарын қысқартуға және (немесе) қайта бөлуге бағытталған шаралар кешені;

      28) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын орындаушылар – осы Кодексте белгіленген тәртіппен орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын жүзеге асыратын кәсіпкерлік субъектілері және олардың бірлестіктері, өзін-өзі реттейтін және үкіметтік емес ұйымдар;

      29) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын пайдаланушылар (бұдан әрі – пайдаланушылар) – жеке және заңды тұлғалар;

      30) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын толық беру – орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың құзыретінен функцияларды алып тастау және оларды жүзеге асыруды міндетті мүшелікке (қатысуға) негізделген өзін-өзі реттеу арқылы немесе пайдаланушылардың есебінен бәсекелес ортаға беру;

      31) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдар функцияларының аутсорсингі (бұдан әрі – аутсорсинг) – орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын жүзеге асыру үшін шарттар жасасу арқылы бәсекелес ортаға беру;

      31-1) петиция – мемлекеттік органға, жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органға электрондық құжат нысанында жіберілген және осы Кодексте белгіленген тәртіппен қаралатын ұжымдық хабар, үн қосу немесе ұсыныс;

      32) сұрау салу – әкімшілік рәсімге қатысушының жеке немесе қоғамдық сипаттағы қызығушылық туғызатын мәселелер бойынша ақпарат беру туралы өтініші;

      33) талап қоюшы – өзінің бұзылған немесе дау айтылатын құқықтарын, бостандықтарын, заңды мүдделерін қорғау үшін сотқа жүгінген адам не оның мүддесі үшін прокурор, Қазақстан Республикасының заңдарында осындай өкілеттік берілген өзге адам талап қоюды берген тұлға;

      34) төрағалық етуші – әкімшілік істі алқалы түрде қарауға басшылық ететін не әкімшілік істі жеке-дара қарайтын судья;

      34-1) ұлттық тіркелім – "электрондық үкімет" архитектурасы шеңберінде айқындалатын, салалар (аялар) бойынша деректердің эталондық дереккөздері;

      35) ұсыныс – әкімшілік рәсімге қатысушының Қазақстан Республикасының заңдарын және өзге де нормативтік құқықтық актілерін, мемлекеттік органдардың қызметін жетілдіру, қоғамдық қатынастарды дамыту, мемлекет пен қоғамның әлеуметтік-экономикалық және өзге де қызметі салаларын жақсарту жөніндегі ұсынымы;

      36) үн қосу – әкімшілік рәсімге қатысушының мемлекет жүргізіп отырған ішкі және сыртқы саясатқа, сондай-ақ қоғамдық сипаттағы оқиғалар мен құбылыстарға өз көзқарасын білдіруі;

      37) хабар – әкімшілік рәсімге қатысушының Қазақстан Республикасының заңдары мен өзге де нормативтік құқықтық актілерінің бұзылғаны, мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, мемлекет жүз пайыз қатысатын заңды тұлғалардың және олардың лауазымды адамдарының жұмысындағы кемшіліктер туралы хабардар етуі;

      37-1) цифрлық трансформациялау – цифрлық технологияларды ендіруді, реинжинирингті және деректерді пайдалануды қамтитын іс-шаралар кешені;

      38) шағым – әкімшілік рәсімге қатысушының өзінің және басқа да тұлғалардың әкімшілік акт, әкімшілік әрекет (әрекетсіздік) бұзған құқықтарын, бостандықтарын немесе заңды мүдделерін қалпына келтіру немесе қорғау туралы талабы қамтылатын жолданым нысандарының бірі;

      39) ішкі бақылау – мемлекеттік орган қабылдаған шешімдерді, сондай-ақ Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын оның құрылымдық және аумақтық бөлімшелерінің, ведомстволық бағынысты мемлекеттік органдар мен ұйымдардың, лауазымды адамдардың орындауына мемлекеттік орган жүзеге асыратын бақылау.

      2. Басқа да арнайы ұғымдар осы Кодекстің тиісті баптарында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында айқындалатын мағыналарда пайдаланылады.

      Ескерту. 4-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 14.07.2022 № 141-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.10.2023 № 31-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.07.2024 № 115-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

      2-тарау. ӘКІМШІЛІК РӘСІМДЕРДІҢ ЖӘНЕ ӘКІМШІЛІК СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУДІҢ МІНДЕТТЕРІ МЕН ҚАҒИДАТТАРЫ

5-бап. Әкімшілік рәсімдердің және әкімшілік сот ісін жүргізудің міндеттері

      1. Әкімшілік рәсімдердің міндеттері:

      жеке және заңды тұлғалардың жария құқықтарын, бостандықтары мен мүдделерін толық іске асыру;

      жария-құқықтық қатынастарда жеке және қоғамдық мүдделердің теңгеріміне қол жеткізу;

      тиімді және бүкпесіз мемлекеттік басқаруды, оның ішінде адамдардың басқару шешімдерін қабылдауға қатысуы арқылы қамтамасыз ету;

      мемлекеттік басқаруды цифрлық трансформациялау;

      жария-құқықтық саладағы заңдылықты нығайту болып табылады.

      2. Әкімшілік сот ісін жүргізудің міндеті жария-құқықтық қатынастарда жеке тұлғалардың бұзылған немесе дау айтылатын құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін тиімді түрде қорғау және қалпына келтіру мақсатында әкімшілік істерді әділ, бейтарап және уақтылы шешу болып табылады.

      Ескерту. 5-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 14.07.2022 № 141-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      6-бап. Әкімшілік рәсімдердің және әкімшілік сот ісін жүргізудің қағидаттары мен олардың мәні

      1. Әкімшілік рәсімдер мен әкімшілік сот ісін жүргізу осы тарауда баяндалған қағидаттар негізінде жүзеге асырылады.

      2. Осы тарауда белгіленген әкімшілік рәсімдердің қағидаттары түпкілікті болып табылмайды және құқықтың басқа да қағидаттарын қолдануға кедергі болмайды.

      3. Азаматтық сот ісін жүргізу қағидаттары, егер бұл осы тарауда баяндалған қағидаттарға қайшы келмесе, әкімшілік сот ісін жүргізуде қолданылады.

      4. Әкімшілік рәсімдердің және әкімшілік сот ісін жүргізудің қағидаттарын бұзу оның сипатына және елеулі болуына қарай әкімшілік актілерді, әкімшілік әрекеттерді (әрекетсіздікті) заңсыз деп тануға, сондай-ақ шығарылған сот актілерінің күшін жоюға алып келеді.

      7-бап. Заңдылық қағидаты

      1. Әкімшілік орган, лауазымды адам әкімшілік рәсімдерді өз құзыреті шегінде және Қазақстан Республикасының Конституциясына, осы Кодекске және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес жүзеге асырады.

      2. Сот әкімшілік істерді қарау және шешу кезінде Қазақстан Республикасы Конституциясының, конституциялық заңдардың, осы Кодекстің, басқа да нормативтік құқықтық актілердің, қолданылуға жататын Қазақстан Республикасы халықаралық шарттарының талаптарын дәлме-дәл сақтауға міндетті.

      3. Соттар адам мен азаматтың Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіретін заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілерді қолдануға құқылы емес. Егер сот қолдануға жататын заң немесе өзге де нормативтік құқықтық акт адам мен азаматтың Конституцияда бекітілген құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіреді деп есептесе, ол әкімшілік іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұруға және осы актіні конституциялық емес деп тану туралы ұсынумен Қазақстан Республикасының Конституциялық Сотына жүгінуге міндетті. Сот Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының шешімін алған соң іс бойынша іс жүргізу қайта басталады.

      4. Әкімшілік істерді қарауға уәкілеттік берілген соттардың конституциялық емес деп танылған заңға немесе өзге де нормативтік құқықтық актіге негізделген шешімдерінің күші жойылуға жатады.

      5. Даулы құқықтық қатынасты реттейтін құқық нормалары болмаған жағдайда, сот соған ұқсас қатынастарды реттейтін құқық нормаларын қолданады, ал мұндай нормалар болмаған кезде, дауды Қазақстан Республикасы заңнамасының жалпы бастаулары мен мағынасын негізге ала отырып шешеді.

      Ескерту. 7-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      8-бап. Әділдік қағидаты

      1. Әкімшілік орган, лауазымды адам және сот әкімшілік істі қарау кезінде объективтілік пен бейтараптықты сақтай отырып, әкімшілік іске қатысушылардың әрқайсысына олардың әкімшілік істің мән-жайларын жан-жақты және толық зерттеуге құқықтарын іске асыруына тең мүмкіндік пен жағдайды қамтамасыз етуге міндетті.

      2. Егер заңда немесе дау тараптарының келісімінде тиісті мәселелерді соттың шешетіні көзделсе, сот бұл мәселелерді әділдік пен ақылға қонымдылық өлшемшарттарын негізге алып шешуге міндетті.

      9-бап. Құқықтарды, бостандықтар мен заңды мүдделерді қорғау

      1. Әркім бұзылған немесе дау айтылатын құқықтарын, бостандықтарын немесе заңды мүдделерін қорғау үшін осы Кодексте белгіленген тәртіппен әкімшілік органға, лауазымды адамға немесе сотқа жүгінуге құқылы.

      Әкімшілік органға, лауазымды адамға немесе сотқа жүгіну құқығынан бас тарту жарамсыз болады.

      2. Мемлекеттік органдар – өз құзыреті шегінде, жеке және заңды тұлғалар осы Кодексте белгіленген тәртіппен басқа тұлғалардың немесе айқындалмаған тұлғалар тобының бұзылған немесе дау айтылатын заңды мүдделерін қорғау туралы талап қоюмен сотқа жүгінуге құқылы.

      Прокурор осы Кодексте белгіленген тәртіппен өзіне жүктелген міндеттерді жүзеге асыру мақсатында талап қоюмен сотқа жүгінуге құқылы.

      3. Егер заңда дауды сотқа дейінгі реттеу тәртібі белгіленсе, осы тәртіп сақталғаннан кейін сотқа жолданым беруге болады.

      4. Ешкімнің де өзінің келісуінсіз заңда ол үшін көзделген соттылығын өзгертуге болмайды.

      5. Әкімшілік органға, лауазымды адамға немесе сотқа жүгіну құқығынан бас тартуға мәжбүрлеу заңсыз болып табылады және Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа алып келеді.

      10-бап. Мөлшерлестік

      1. Әкімшілік орган, лауазымды адам әкімшілік қалауды жүзеге асыру кезінде әкімшілік рәсімге қатысушы мен қоғам мүдделерінің әділ теңгерімін қамтамасыз етеді.

      Бұл ретте әкімшілік акт, әкімшілік әрекет (әрекетсіздік) мөлшерлес, яғни жарамды, қажетті және пропорциялы болуға тиіс.

      2. Егер әкімшілік акт, әкімшілік әрекет (әрекетсіздік) Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген мақсатқа қол жеткізу үшін қолайлы болса, жарамды деп есептеледі.

      Егер әкімшілік акт, әкімшілік әрекет (әрекетсіздік) әкімшілік рәсімге қатысушының құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін барынша аз дәрежеде шектейтін болса, қажетті деп есептеледі.

      Егер әкімшілік рәсімге қатысушының құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін шектеу нәтижесінде алынған қоғамдық игілік осы шектеулер келтірген зияннан көп болса, әкімшілік акт, әкімшілік әрекет (әрекетсіздік) пропорциялы деп есептеледі.

      11-бап. Әкімшілік қалауды жүзеге асыру шектері

      1. Әкімшілік орган, лауазымды адам әкімшілік қалауды Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген шектерде жүзеге асыруға міндетті.

      2. Әкімшілік қалауды жүзеге асыру кезінде әкімшілік актіні қабылдау және (және) әкімшілік әрекетті жасау (әрекетсіздік таныту) осы өкілеттіктің мақсаттарына сәйкес келуге тиіс.

      12-бап. Құқықтар басымдығының қағидаты

      Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдер туралы заңнамасындағы барлық күмәндар, қайшылықтар мен көмескіліктер әкімшілік рәсімге қатысушының пайдасына түсіндіріледі.

      13-бап. Сенім құқығын қорғау

      1. Әкімшілік рәсімге қатысушының әкімшілік органның, лауазымды адамның қызметіне сенімі Қазақстан Республикасының заңдарында қорғалады.

      2. Әкімшілік орган, лауазымды адам немесе сот Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес теріс деп белгілемейінше, әкімшілік акті, әкімшілік әрекет (әрекетсіздік) заңды және негізді деп есептеледі.

      3. Әкімшілік органның, лауазымды адамның кінәсінен қабылданған заңсыз әкімшілік акт, сондай-ақ әкімшілік органның, лауазымды адамның кінәсінен жасалған заңсыз әкімшілік әрекет (әрекетсіздік) әкімшілік рәсімге қатысушы үшін ауыртпалық салатын салдарға алып келмейді.

      4. Сенім құқығы заңсыз әрекеттер жасауға (әрекетсіздік танытуға) негіз бола алмайды.

      14-бап. Формальды талаптарды теріс пайдалануға тыйым салу

      Әкімшілік органның, лауазымды адамның әкімшілік рәсімге қатысушының құқығын іске асырудан бас тартуына, шектеуіне, тоқтатуына, сондай-ақ оған Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленбеген талаптарды сақтау мақсатында міндет жүктеуіне тыйым салынады.

      15-бап. Анықтық презумпциясы

      1. Әкімшілік рәсімді жүзеге асыру кезінде әкімшілік рәсімге қатысушы ұсынған материалдар, объектілер, құжаттар мен мәліметтер әкімшілік орган, лауазымды адам теріс деп белгілемейінше, анық деп есептеледі.

      2. Материалдардың, объектілердің, құжаттар мен мәліметтердің төлнұсқалығына күмән болған кезде әкімшілік орган, лауазымды адам олардың төлнұсқалығын өзі дербес тексеруге міндетті.

      16-бап. Соттың белсенді рөлі

      1. Әкімшілік сот ісін жүргізу соттың белсенді рөлі негізінде жүзеге асырылады.

      2. Сот әкімшілік процеске қатысушылардың түсініктемелерімен, арыздарымен, өтінішхаттарымен, олар ұсынған дәлелдермен, дәлелдемелермен және әкімшілік істің өзге де материалдарымен шектеліп қана қоймай, әкімшілік істі дұрыс шешу үшін маңызы бар барлық нақты мән-жайды жан-жақты, толық және объективті түрде зерттейді.

      Судья әкімшілік істің нақты және (немесе) заңды тұстарына жататын құқықтық негіздемелер бойынша өзінің алдын ала құқықтық пікірін айтуға құқылы.

      3. Сот өз бастамасы немесе әкімшілік процеске қатысушылардың уәжді өтінішхаты бойынша қосымша материалдар мен дәлелдемелерді жинайды, сондай-ақ әкімшілік сот ісін жүргізу міндеттерін шешуге бағытталған өзге де әрекеттерді орындайды.

      17-бап. Әкімшілік сот ісін жүргізудің ақылға қонымды мерзімі

      1. Жекелеген процестік әрекеттерді жүргізуді қоса алғанда, әкімшілік сот ісін жүргізу ақылға қонымды мерзімде жүзеге асырылады.

      2. Әкімшілік істердің жекелеген санаттарын қарау және шешу осы Кодексте белгіленген мерзімдерде жүзеге асырылады.

      3. Ақылға қонымды мерзімді айқындау кезінде әкімшілік істің құқықтық және нақты күрделілігі, әкімшілік процеске қатысушылардың процестік құқықтарды пайдалану және процестік міндеттерді орындау дәрежесінен көрінетін мінез-құлқы, соттың әкімшілік істі жедел қарау мақсатында жүзеге асырылатын әрекеттерінің процестік тұрғыдан жеткіліктілігі мен тиімділігі сияқты мән-жайлар ескеріледі.

      18-бап. Сот актілерінің міндеттілігі

      1. Бірінші сатыдағы сот әкімшілік істер бойынша сот актілерін шешімдер және ұйғарымдар нысанында қабылдайды.

      Апелляциялық, кассациялық сатылардағы соттар сот актілерін қаулылар және ұйғарымдар нысанында қабылдайды.

      2. Заңды күшіне енген сот актілері, сондай-ақ соттар мен судьялардың сот төрелігін іске асыру кезіндегі өкімдері, талаптары, тапсырмалары, шақырулары, сұрау салулары мен басқа да жолданымдары барлық мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, заңды тұлғалар, лауазымды адамдар, жеке тұлғалар үшін міндетті және Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында орындалуға жатады.

      Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты конституциялық емес деп таныған заңға немесе өзге де нормативтік құқықтық актіге негізделген сот актілері орындалуға жатпайды.

      3. Сот актілерін, сол сияқты сот талаптарын орындамау осы Кодексте көзделген процестік мәжбүрлеу шараларын қолдануға және заңда көзделген жауаптылыққа алып келеді.

      4. Сот актісінің міндеттілігі әкімшілік процеске қатыспаған мүдделі тұлғаларды бұзылған немесе дау айтылатын құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін сотқа жүгіну мүмкіндігінен айырмайды.

      5. Сот актілерін сот түпкілікті дайын болған күнінен бастап үш жұмыс күні ішінде әкімшілік процестің тараптарына жібереді.

      Ескерту. 18-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 20.12.2021 № 83-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

      3-тарау. ӘКІМШІЛІК ОРГАН, ЛАУАЗЫМДЫ АДАМ ЖӘНЕ ӘКІМШІЛІК РӘСІМДЕРГЕ ҚАТЫСУШЫЛАР

      19-бап. Әкімшілік рәсімдегі құқық қабілеттілік және әрекет қабілеттілік

      1. Әкімшілік рәсімде құқықтар мен міндеттерге ие болу қабілеттілігі барлық әкімшілік органдар, лауазымды адамдар, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалар үшін тең дәрежеде танылады.

      2. Әкімшілік рәсімде құқықтар мен міндеттерді өз әрекеттерімен жүзеге асыру қабілеттілігі Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес барлық әкімшілік органдар, лауазымды адамдар, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалар үшін тең дәрежеде танылады.

      20-бап. Әкімшілік орган, лауазымды адам

      1. Әкімшілік орган, лауазымды адам:

      1) жолданымдарды қабылдайды және тіркейді, оларды және оларға қоса берілген құжаттарды ресімдеуге жәрдемдеседі, формальды қателерді жоюға және қоса берілетін құжаттарды толықтыруға мүмкіндік береді;

      2) әкімшілік рәсімге қатысушыға оның әкімшілік рәсімді жүзеге асыруға байланысты мәселелер бойынша құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді;

      3) әкімшілік рәсімді жүзеге асыруға қажетті ақпаратты Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен сұратады және алады;

      4) әкімшілік рәсімге қатысушыны өткізілетін тыңдаудың орны мен уақыты туралы күні бұрын хабардар етеді;

      5) осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, әкімшілік рәсім бойынша шешім қабылдау алдында әкімшілік рәсімге қатысушыны тыңдайды;

      6) әкімшілік актіні осы Кодексте белгіленген тәртіппен әкімшілік рәсімге қатысушының не олардың өкілдерінің назарына жеткізеді;

      7) осы Кодексте белгіленген жағдайларда және негіздер бойынша әкімшілік рәсімге қатысушының құқықтарын іске асырудан бас тартады;

      8) осы Кодексте көзделген жағдайларда, өз құзыреті шегінде әкімшілік органдарға, лауазымды адамдарға жәрдем көрсетеді;

      9) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

      2. Мемлекеттік орган, жергілікті өзін-өзі басқару органы, мемлекет жүз пайыз қатысатын заңды тұлғалар келіп түскен, қаралған жолданымдардың, хабарлардың, үн қосулардың, ұсыныстардың, сұрау салулардың саны және оларды құқықтық статистика және арнайы есепке алу саласындағы статистикалық қызметті өз құзыреті шегінде жүзеге асыратын мемлекеттік орган белгілеген мерзімдерде және көлемде қарау нәтижелері туралы мемлекеттік құқықтық статистикалық ақпаратты беруге міндетті.

      21-бап. Әкімшілік рәсімге қатысушылар

      1. Арыз иесі және мүдделі тұлға әкімшілік рәсімге қатысушылар болып танылады.

      2. Құқық мирасқорлығы Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

      22-бап. Арыз иесі

      1. Әкімшілік органға, лауазымды адамға жолданымды бір немесе бірнеше тұлға (ұжымдық жолданым) бере алады.

      Егер әкімшілік рәсім жолданымды беру арқылы қозғалған болса, онда мүдделі тұлғалар басталып кеткен әкімшілік рәсімге кірісуге құқылы. Бұл жағдайда көрсетілген тұлғалардың әрқайсысының жолданымы бойынша жеке әкімшілік рәсімді қозғау талап етілмейді.

      2. Арыз иесінің:

      1) әкімшілік органнан, лауазымды адамнан өзінің әкімшілік рәсімді жүзеге асыруға байланысты мәселелер бойынша құқықтары мен міндеттері туралы түсіндірме алуға;

      2) осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, әкімшілік рәсім бойынша шешім қабылдау алдында тыңдалуға;

      3) әкімшілік істі қарау барысында да, қарағаннан кейін де әкімшілік іспен танысуға, үзінді-көшірмелер жасауға және көшірмелерін түсіріп алуға;

      4) өтінішхат мәлімдеуге;

      5) әкімшілік актіге, әкімшілік әрекетке (әрекетсіздікке) шағым беруге;

      6) әкімшілік орган, лауазымды адам қарап қойған мәселе бойынша осы Кодексте белгіленген тәртіппен қайта жолданым беруге;

      7) шағым жасау барысында дәлелдемелер ұсынуға және оларды зерттеуге қатысуға, оның ішінде түсініктер беруге, заттай дәлелдемелер мен өзге де құжаттарды ұсынуға;

      8) егер рәсім оның жолданымы бойынша қозғалған болса, әкімшілік рәсімді тоқтатуға;

      9) әкімшілік рәсімде ана тілінде немесе өзі білетін тілде сөйлеуге, аудармашының көрсетілетін қызметтерін пайдалануға;

      10) осы Кодексте көзделген жағдайларда қарсылық білдірулерді мәлімдеуге;

      11) өкілінің болуына;

      12) осы Кодексте көзделген жағдайларда өтемақы төлеуді талап етуге;

      13) осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында белгіленген басқа да құқықтарды пайдалануға құқығы бар.

      3. Егер Қазақстан Республикасының Конституциясында, заңдарында және халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, шетелдіктер, азаматтығы жоқ адамдар және шетелдік заңды тұлғалар Қазақстан Республикасының азаматтарымен және заңды тұлғаларымен бірдей құқықтарға ие болады және міндеттерді атқарады.

      23-бап. Әкімшілік рәсімдегі мүдделі тұлға

      1. Өзінің құқықтарын, бостандықтарын немесе заңды мүдделерін әкімшілік акт, әкімшілік әрекет (әрекетсіздік) қозғаған немесе қозғауы мүмкін тұлға мүдделі тұлға болып танылады.

      2. Мүдделі тұлға осы Кодекстің 22-бабы екінші бөлігінің 8) тармақшасын қоспағанда, осы Кодекстің 22-бабында көзделген құқықтарды пайдаланады.

      4-тарау. СОТ

      24-бап. Соттың құрамы

      1. Әкімшілік істерді бірінші сатыдағы сотта соттың атынан әрекет ететін судья жеке-дара қарайды және шешеді.

      2. Алып тасталды – ҚР 20.03.2021 № 20-VII (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      3. Осы Кодекстің 105-бабының бірінші бөлігінде көзделген әкімшілік істерді Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотында судья бірінші сатыдағы соттың қағидалары бойынша жеке-дара қарайды және шешеді.

      4. Әкімшілік істерді апелляциялық сатыдағы сотта судьялардың тақ сандағы (кемінде үш судья) алқалы құрамы қарайды, олардың бірі төрағалық етуші болып табылады. Судья соттар шығарған ұйғарымдарға жекеше шағымдарды жеке-дара қарайды.

      5. Әкімшілік істерді кассациялық сатыдағы сотта сот алқасы төрағасының не оның тапсырмасы бойынша судьялардың біреуінің төрағалық етуімен Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты судьяларының тақ сандағы (кемінде үш судья) алқалы құрамы қарайды.

      6. Кассациялық сатыдағы сот қаулыларын қайта қарау жөніндегі әкімшілік істерді қарауды Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Төрағасының немесе оның тапсырмасы бойынша судьялардың біреуінің төрағалық етуімен судьялардың тақ сандағы (кемінде жеті судья) алқалы құрамы жүргізеді.

      7. Әкімшілік істі қарау үшін соттың құрамы сот талқылауының нәтижесіне мүдделі тұлғалардың оны қалыптастыруға ықпалын болғызбайтын тәртіппен судьялардың жүктемесі мен мамандануы ескеріле отырып, оның ішінде автоматтандырылған ақпараттық жүйені пайдалану арқылы қалыптастырылады.

      Ескерту. 24-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 20.03.2021 № 20-VII (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      25-бап. Соттың алқалы құрамының мәселелерді шешу тәртібі. Ерекше пікір

      1. Әкімшілік істерді соттың алқалы құрамымен қарау және шешу кезінде барлық судьялар бірдей құқықтарды пайдаланады. Әкімшілік істі соттың алқалы құрамымен қарау және шешу кезінде туындайтын барлық мәселелерді судьялар көпшілік дауыспен шешеді. Судьялардың ешқайсысы да дауыс беруден қалыс қалуға құқылы емес. Төрағалық етуші ең соңында дауыс береді.

      2. Сот актісін қабылдау үшін дауыс берген судьялардың көпшілігінің пікірімен келіспейтін немесе қабылданған сот актісі үшін дауыс берген, бірақ қабылданған сот актісінің қандай да бір басқа мәселесі бойынша немесе уәждемесі бойынша дауыс берген кезде азшылықта қалған судья сот актісіне қол қоюға міндетті және өзінің ерекше пікірін жазбаша түрде баяндауға құқылы.

      3. Судья өзінің ерекше пікірін әкімшілік іс бойынша шешім қабылданған күннен бастап он жұмыс күнінен аспайтын мерзімде баяндауға тиіс. Судьяның ерекше пікірі әкімшілік істің материалдарына қоса тігіледі, бірақ әкімшілік іс бойынша қабылданған шешімді хабарлау кезінде жария етілмейді, сондай-ақ жариялануға жатпайды.

      5-тарау. ӘКІМШІЛІК ПРОЦЕСКЕ ҚАТЫСУШЫЛАР

      26-бап. Әкімшілік процеске қатысушылардың құрамы

      1. Талап қоюшы, жауапкер, мүдделі тұлға және прокурор әкімшілік процеске қатысушылар болып табылады.

      2. Әкімшілік сот ісін жүргізуде өкілдік ету Қазақстан Республикасы Азаматтық процестік кодексінің қағидалары бойынша жүзеге асырылады.

      27-бап. Әкімшілік процестік құқық қабілеттілік және әкімшілік процестік әрекет қабілеттілік

      1. Егер барлық жеке және заңды тұлғалар, әкімшілік органдар, лауазымды адамдар осы Кодекске сәйкес өз құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сот арқылы қорғату құқығына ие болса, олар үшін әкімшілік сот ісін жүргізуде процестік құқықтарға ие болу және процестік міндеттерді атқару қабілеттілігі (әкімшілік процестік құқық қабілеттілік) тең дәрежеде танылады.

      2. Өз әрекеттерімен процестік құқықтарды жүзеге асыру, оның ішінде әкімшілік іс жүргізуді өкілге тапсыру және әкімшілік сот ісін жүргізуде процестік міндеттерді орындау қабілеттілігі (әкімшілік процестік әрекет қабілеттілігі) он сегіз жасқа толған және әрекетке қабілетсіз деп танылмаған жеке тұлғаларға, заңды тұлғаларға, әкімшілік органдарға, лауазымды адамдарға тиесілі.

      3. Заңда көзделген негіздер бойынша эмансипацияланған кәмелетке толмағандар эмансипацияланған кезден бастап өздерінің процестік құқықтары мен процестік міндеттерін жеке өздері жүзеге асырады.

      4. Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда, жария-құқықтық қатынастардан туындайтын әкімшілік істер бойынша он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандардың өз құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін жеке өздері қорғауға құқығы бар. Кәмелетке толмаған адамның заңды өкілдерін осындай әкімшілік істерге қатысуға тартуға соттың құқығы бар.

      5. Он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмаған адамның, сондай-ақ әрекет қабілеті шектеулі деп танылған адамның құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сотта олардың заңды өкілдері қорғайды, алайда сот кәмелетке толмаған адамның өзін немесе әрекет қабілеті шектеулі деп танылған адамды, сондай-ақ прокурорды осындай әкімшілік істерге қатысуға тартуға құқылы.

      6. Он төрт жасқа жетпеген кәмелетке толмаған адамның, сондай-ақ әрекетке қабілетсіз деп танылған адамның құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сотта олардың заңды өкілдері, прокурор қорғайды.

      28-бап. Талап қоюшы

      1. Талап қоюшының:

      1) әкімшілік істің материалдарымен танысуға, олардан үзінді-көшірмелер жасауға және көшірмелерін түсіріп алуға;

      2) дәлелдемелер ұсынуға және оларды зерттеуге қатысуға;

      3) әкімшілік процеске басқа да қатысушыларға, куәларға, сарапшыларға және мамандарға сұрақтар қоюға;

      4) берілген талап қою бойынша ауызша және жазбаша түсініктемелер, айғақтар беруге және дәлелдер келтіруге;

      5) әкімшілік сот ісін жүргізу барысында туындайтын барлық мәселе бойынша өз дәлелдерін келтіруге;

      6) әкімшілік істі қарау барысында туындайтын барлық мәселе бойынша өтінішхаттарды және қарсылық білдірулерді мәлімдеуге, айғақтар, түсініктемелер беруге;

      7) аудармашының тегін көмегін пайдалануға, өкілінің болуына;

      8) өзінің мүдделерін қозғайтын қабылданған шешімдер туралы білуге және мәлімделген талап қоюға қатысты процестік шешімдердің көшірмелерін алуға;

      9) кез келген сот сатысында әкімшілік істі қарауға қатысуға;

      10) әкімшілік процеске басқа да қатысушылардың өтінішхаттары мен дәлелдеріне қарсы болуға;

      11) сот жарыссөздерінде сөйлеуге, сот актілеріне шағымдар беруге;

      12) сот отырысының хаттамасымен танысуға және оған ескертулер беруге;

      13) әкімшілік іс бойынша келтірілген шағымдар, прокурордың өтінішхаттары мен наразылықтары туралы білуге және оларға қарсылықтар беруге;

      14) мәлімделген шағымдарды, прокурордың өтінішхаттары мен наразылықтарын сотта қарауға қатысуға құқығы бар.

      2. Талап қоюшы сотқа әкімшілік істің шын мәніндегі мән-жайлары туралы толық және шынайы түрде мәлімдеуге, әкімшілік процеске басқа да қатысушылардың растайтын фактілерін теріске шығаратын құжаттарды сотқа айтуға немесе ұсынуға міндетті. Талап қоюшының процестік міндеттерді орындамауы осы Кодексте көзделген процестік салдарлардың басталуына алып келеді.

      3. Талап қоюшы сондай-ақ Қазақстан Республикасының әкімшілік сот ісін жүргізу туралы заңнамасында көзделген басқа құқықтарды пайдалана алады және басқа міндеттерді атқарады.

      29-бап. Жауапкер

      1. Өзіне берілген талап қоюға байланысты өз мүдделерін қорғау мақсатында жауапкердің:

      1) талап қоюдың мәнін білуге;

      2) талап қоюға қарсы болуға;

      3) әкімшілік іс материалдарымен танысуға, олардан үзінді-көшірмелер жасауға және көшірмелерін түсіріп алуға;

      4) дәлелдемелер ұсынуға және оларды зерттеуге қатысуға;

      5) әкімшілік процестің басқа қатысушыларына, куәларға, сарапшыларға және мамандарға сұрақтар қоюға;

      6) әкімшілік сот ісін жүргізу барысында туындайтын барлық мәселе бойынша өз дәлелдерін келтіруге;

      7) берілген талап қоюдың мәні бойынша өтінішхаттарды және қарсылық білдірулерді мәлімдеуге, айғақтар, түсініктемелер беруге және дәлелдер келтіруге;

      8) аудармашының тегін көмегін пайдалануға, өкілінің болуына;

      9) өзінің мүдделерін қозғайтын қабылданған шешімдер туралы білуге және мәлімделген талап қоюға қатысты процестік шешімдердің көшірмелерін алуға;

      10) кез келген сот сатысында талап қоюды қарауға қатысуға;

      11) әкімшілік процеске басқа қатысушылардың өтінішхаттары мен дәлелдеріне қарсы болуға;

      12) сот жарыссөздерінде сөйлеуге, сот актілеріне шағымдар беруге;

      13) сот отырысының хаттамасымен танысуға және оған ескертулер беруге;

      14) әкімшілік іс бойынша келтірілген шағымдар, прокурордың өтінішхаттары мен наразылықтары туралы білуге және оларға қарсылықтар беруге;

      15) мәлімделген шағымдарды, прокурордың өтінішхаттары мен наразылықтарын сотта қарауға қатысуға құқығы бар.

      2. Жауапкер сотқа әкімшілік істің шын мәніндегі мән-жайлары туралы толық және шынайы түрде мәлімдеуге, әкімшілік істі, әкімшілік процеске басқа да қатысушылардың растайтын фактілерін теріске шығаратын құжаттарды сотқа айтуға немесе ұсынуға міндетті. Жауапкердің процестік міндеттерді орындамауы осы Кодексте көзделген процестік салдарлардың басталуына алып келеді.

      3. Әкімшілік істі мәні бойынша қарау мен шешу басталғанға дейін жауапкерді ауыстыруға жол беріледі. Сот талап қою бойынша жауап беруге тиісті емес тұлғаға талап қою беріліп отырғанын анықтап, талап қоюшыны шақырады, тиісті емес жауапкерге талап қоюды берудің салдарларын түсіндіреді және талап қоюшының келісуімен тиісті емес жауапкерді тиісті жауапкермен ауыстыруға жол береді. Тиісті емес жауапкер ауыстырылғаннан кейін әкімшілік істі сот отырысында алдын ала тыңдау мен қарау басынан бастап жүргізіледі. Әкімшілік істі қарау мерзімі әкімшілік іс сот отырысында талқылауға тағайындалған күннен бастап есептеледі.

      4. Егер талап қоюшы жауапкерді басқа тұлғамен ауыстыруға келіспесе, сот талап қоюшының келісуінсіз бұл тұлғаны екінші жауапкер ретінде тарта алады.

      5. Жауапкер сондай-ақ Қазақстан Республикасының әкімшілік сот ісін жүргізу туралы заңнамасында көзделген басқа құқықтарды пайдалана алады және басқа міндеттерді атқарады.

      30-бап. Әкімшілік процестегі мүдделі тұлға

      1. Сот актісі өзінің құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қозғаған немесе қозғауы мүмкін тұлға мүдделі тұлға деп танылады.

      2. Мүдделі тұлғалар әкімшілік істі бірінші сатыдағы сотта қарау мен шешу аяқталатын сот актісі қабылданғанға дейін, егер бұл сот актісі олардың құқықтарына, міндеттері мен заңды мүдделеріне әсер етуі мүмкін болса, әкімшілік іске өз бастамасы бойынша талап қоюшының немесе жауапкердің тарапынан кіруге құқылы. Мүдделі тұлғалар соттың бастамасы бойынша немесе әкімшілік процеске қатысушылардың өтінішхаты бойынша әкімшілік іске қатысуға тартылуы мүмкін.

      3. Мүдделі тұлғалар талап қоюдың негізін немесе нысанасын өзгерту, талап қоюды кері қайтарып алу, талап қоюды тану немесе татуласу, медиация немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім жасасу құқығын қоспағанда, талап қоюшының немесе жауапкердің процестік құқықтарын пайдаланады және процестік міндеттерін атқарады.

      31-бап. Прокурор

      1. Әкімшілік істер бойынша заңды күшіне енген сот актілерінің заңдылығына жоғары қадағалауды мемлекет атынан Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры тікелей де, өзіне бағынысты прокурорлар арқылы да жүзеге асырады.

      2. Прокурор өзіне заңда жүктелген міндеттерді жүзеге асыру мақсатында салықтық, кедендік, бюджеттік қатынастардан, табиғи ресурстарды пайдалануға және қоршаған ортаға әсер етуге байланысты шаруашылық және өзге де қызметті жүзеге асыру кезінде қоршаған ортаны қорғау, қалпына келтіру және сақтау, табиғи ресурстарды пайдалану және молайту саласындағы қатынастардан туындайтын әкімшілік істер бойынша, мемлекеттен және мемлекет кірісіне өндіріп алу туралы атқарушылық құжаттарды орындау кезінде мемлекеттік сот орындаушысының әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағым жасау туралы әкімшілік істер бойынша қорытынды беру үшін, сайлауға, республикалық референдумға қатысатын азаматтар мен қоғамдық бірлестіктердің сайлау құқықтарын қорғап, сондай-ақ әкімшілік акт, әкімшілік әрекет (әрекетсіздік) физикалық, психикалық және өзге де мән-жайларға орай құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін өзі дербес қорғауды жүзеге асыра алмайтын адамдардың немесе шектелмеген тұлғалар тобының құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін шектеуі мүмкін болғанда не прокурордың қатысу қажеттігін сот танығанда процеске кіріседі.

      Прокурордың көрсетілген өкілеттіктері соттың интернет-ресурсында тиісті ақпаратты орналастыру арқылы соттың қарауға тағайындалған барлық әкімшілік істер туралы уақтылы хабарлауы арқылы қамтамасыз етіледі.

      Әкімшілік істің қаралатын уақыты мен орны туралы хабарланған прокурордың келмеуі әкімшілік іс бойынша сот талқылауына кедергі болмайды.

      3. Прокурор Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес:

      1) физикалық, психикалық және өзге де мән-жайларға орай құқықтары мен мүдделерін қорғауды өз бетінше жүзеге асыра алмайтын адамдардың;

      2) егер бұл адамдардың өмірі, денсаулығы не Қазақстан Республикасының қауіпсіздігі үшін орны толмас салдарларды болдырмау үшін қажет болса, адамдардың, қоғамның және мемлекеттің бұзылған құқықтарын қалпына келтіру және мүдделерін қорғау үшін сотқа талап қоюмен жүгінуге құқылы.

      Осы бөліктің 2) тармақшасында көзделген жағдайларда, прокурор адамның өтініші мен талап қоюына қарамастан, сотқа талап қоюды бере алады.

      4. Егер талап қоюшы прокурор мәлімдеген талапты қолдамаса, егер мүдделі тұлғалардың құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері қозғалмайтын болса, сот талап қоюды қайтарады.

      5. Әкімшілік орган, лауазымды адам заңға сәйкес келмейтін әкімшілік актіге, сондай-ақ әкімшілік әрекетке (әрекетсіздікке) наразылықты қабылдамаған жағдайда, прокурор талап қоюмен сотқа жүгінеді.

      6. Талап қоюды берген прокурор татуласу, медиация немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім жасасу құқығынан басқа, талап қоюшының барлық процестік құқығын пайдаланады, сондай-ақ барлық процестік міндетін атқарады. Прокурордың басқа тұлғаның мүдделерін қорғау үшін берілген талап қоюдан бас тартуы осы тұлғаны "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" Қазақстан Республикасы Кодексінің (Салық кодексі) талаптарына сәйкес мемлекеттік бажды төлегенінен кейін әкімшілік істі мәні бойынша қарауды талап ету құқығынан айырмайды.

      7. Сот қарайтын дауда талап қоюшы немесе жауапкер ретінде прокуратура органдарының мүдделерін білдіретін прокурор тараптардың процестік құқықтары мен міндеттерін пайдаланады. Егер әкімшілік іс прокурордың талап қоюы негізінде қозғалған болса, ол әкімшілік іс бойынша қорытынды бермейді.

      6-тарау. ӘКІМШІЛІК ІСКЕ ҚАТЫСАТЫН ӨЗГЕ ДЕ АДАМДАР

      32-бап. Куә

      1. Әкімшілік істі қарау және шешу үшін маңызы бар нақты мән-жайлар туралы қандай да бір мәліметтер белгілі болуы мүмкін адам куә болып табылады.

      2. Мыналар:

      1) қарауға өзі қатысқан істің мән-жайлары туралы – судья;

      2) өз міндеттерін орындауына байланысты өздеріне белгілі болған мән-жайлар туралы – төреші, алқаби;

      3) өкілдің немесе қорғаушының міндеттерін орындауына байланысты өздеріне белгілі болған мән-жайлар туралы – азаматтық іс бойынша өкілдер немесе қылмыстық іс, әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша өкілдер, қорғаушылар;

      4) тәубаға келу үстінде өзіне белгілі болған мән-жайлар туралы – діни қызметші;

      5) өзінің жасының толмауына не психикалық немесе дене кемістіктеріне орай әкімшілік іс үшін маңызы бар мән-жайларды дұрыс қабылдауға және олар туралы айғақтар беруге қабілетсіз адам;

      6) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, медиацияны жүргізуге байланысты өзіне белгілі болған мән-жайлар туралы – медиатор;

      7) ұлттық қауіпсіздікке қатер төндіретін жағдайларды қоспағанда, өз қызметін жүзеге асыруға байланысты өзіне белгілі болған мән-жайлар туралы – ұлттық алдын алу тетiгiнің қатысушысы;

      8) Қазақстан Республикасының заңдарында көрсетілген өзге де адамдар куә ретінде жауап алуға жатпайды.

      3. Куәнің:

      1) өзіне, жұбайына (зайыбына) және аясы заңда айқындалатын жақын туыстарына қарсы айғақтар беруден бас тартуға;

      2) өзінің ана тілінде немесе өзі білетін тілде айғақтар беруге;

      3) әкімшілік сот ісін жүргізуде аудармашының тегін көмегін пайдалануға;

      4) өзінен жауап алуға қатысатын аудармашыға қарсылық білдіруді мәлімдеуге;

      5) әкімшілік органның, лауазымды адамның әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым беруге, өзінің құқықтарына, бостандықтары мен заңды мүдделеріне қатысты өтінішхаттар мәлімдеуге құқығы бар.

      4. Куә:

      1) соттың шақыруы бойынша келуге;

      2) әкімшілік іс бойынша белгілі болғанның бәрiн шынайы түрде хабарлауға және қойылған сұрақтарға жауап беруге;

      3) тыңдау және сот отырысы кезінде белгіленген тәртіпті сақтауға міндетті.

      5. Егер куә өзінің хабардар болу көзін көрсете алмаса, ол хабарлаған мәліметтер дәлелдемелер болып табылмайды.

      6. Куәнің тыңдауға келуі мүмкін болмаған жағдайда, оның айғақты жазбаша нысанда беруге құқығы бар. Бұл жағдайда куә әрбір бетті өзінің қолымен куәландыруға тиіс. Куәнің қолымен куәландырылған айғақ қол қойылған күні көрсетіле отырып, лауазымды адамның қолымен расталады.

      7. Куә ретінде шақырылған адам, осы баптың сегізінші бөлігінде көзделген жағдайды қоспағанда, сотқа белгіленген уақытта келуге, қаралып жатқан әкімшілік істің мәні бойынша жеке өзіне белгілі мәліметтерді хабарлауға, соттың және әкімшілік процеске қатысушылардың қосымша сұрақтарына жауап беруге міндетті.

      8. Егер куә сырқатының, кәрілігінің, мүгедектігінің немесе басқа да дәлелді себептерінің салдарынан сотқа шақыру бойынша келуге жағдайы болмаса, сот куәдан оның болатын жерінде жауап алуы мүмкін.

      9. Егер куә сотқа шақыру бойынша келе алмайтын болса, ол келе алмау себептерін көрсете отырып, бұл туралы сотқа күні бұрын хабарлауға міндетті.

      10. Куә әкімшілік сот ісін жүргізуде көрінеу жалған айғақтар бергені және заңда көзделмеген негіздер бойынша айғақтар беруден бас тартқаны үшін заңда белгіленген қылмыстық жауаптылықта болады.

      11. Куәнің сотқа шақыруға байланысты шығыстарды өтеттіруге құқығы бар. Шығыстар мен өтемақының мөлшері Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалады.

      33-бап. Сарапшы

      1. Арнайы ғылыми білімі бар және сот осы Кодексте және Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінде көзделген жағдайларда және тәртіппен, нақты әкімшілік іс бойынша мән-жайларды анықтау мақсатында өзінің алдына қойылған және арнайы ғылыми білімді талап ететін мәселелер бойынша сот сараптамасын жүргізу мен қорытынды беруді тапсырған, әкімшілік істе мүдделі емес адам сарапшы болып табылады.

      2. Сот әкімшілік процеске қатысушылардың өтінішхаты бойынша немесе өз бастамасы бойынша сот сараптамасын тағайындайды.

      3. Сарапшының:

      1) әкімшілік істің сот сараптамасы нысанасына қатысты материалдарымен танысуға;

      2) өзіне қорытынды беруге қажетті қосымша материалдарды беру туралы өтінішхатты мәлімдеуге;

      3) соттың рұқсатымен процестік әрекеттерді жүргізуге, сот отырысына қатысуға және әкімшілік іске қатысушыларға сот сараптамасы нысанасына қатысты сұрақтар қоюға;

      4) өзі қатысқан процестік әрекеттің хаттамасымен, сондай-ақ тиісті бөлігінде сот отырысының хаттамасымен танысуға және хаттамаларға өзінің әрекеттері мен айғақтарының толық және дұрыс тіркеліп-бекітілуіне қатысты енгізілуге жататын ескертулер жасауға;

      5) сот сараптамасын тағайындаған сотпен келісу бойынша сот-сараптамалық зерттеу барысында анықталған, әкімшілік іс үшін маңызы бар мән-жайлар бойынша, оның ішінде тұжырымдалған мәселелердің шегінен шығатын мән-жайлар бойынша қорытынды беруге;

      6) ана тілінде немесе өзі білетін тілде қорытынды ұсынуға және айғақтар беруге; аудармашының тегін көмегін пайдалануға; аудармашыға қарсылық білдіруді мәлімдеуге;

      7) сот сараптамасын жүргізу кезінде процестік құқықтарды бұзатын тұлғалардың шешімдеріне, әрекеттеріне шағым жасауға;

      8) сот сараптамасын жүргізу кезінде шеккен шығыстардың өтемін алуға және егер сот сараптамасын жүргізу өзінің лауазымдық міндеттерінің аясына кірмейтін болса, орындалған жұмысы үшін сыйақы алуға құқығы бар.

      4. Сарапшы:

      1) сотқа білдірмей, әкімшілік процеске қатысушылармен сот сараптамасын жүргізуге байланысты мәселелер бойынша келіссөздер жүргізуге;

      2) зерттеу үшін материалдарды өз бетінше жинауға;

      3) егер бұған соттың арнайы рұқсаты болмаса, объектілерді толық немесе ішінара жоюға не олардың сыртқы түрін немесе негізгі қасиеттерін өзгертуге алып келуі мүмкін зерттеулер жүргізуге құқылы емес.

      5. Сарапшы:

      1) соттың шақыруы бойынша келуге;

      2) өзіне ұсынылған объектілерге жан-жақты, толық және объективті зерттеу жүргізуге, қойылған сұрақтар бойынша негізді және объективті жазбаша қорытынды беруге;

      3) қорытынды беруден бас тартуға және қорытынды берудің мүмкін емес екені туралы уәжді жазбаша хабар жасауға және оны сотқа жіберуге;

      4) жүргізілген зерттеуге және берілген қорытындыға байланысты мәселелер бойынша айғақтар беруге;

      5) зерттеуге ұсынылған объектілердің сақталуын қамтамасыз етуге;

      6) әкімшілік істің мән-жайлары туралы мәліметтерді және сот сараптамасын жүргізуге байланысты өзіне белгілі болған өзге де мәліметтерді жария етпеуге;

      7) сотқа шығыстар сметасын және сот сараптамасын жүргізуге байланысты шеккен шығыстар туралы есепті ұсынуға міндетті.

      6. Сарапшы көрінеу жалған қорытынды бергені үшін заңда белгіленген қылмыстық жауаптылықта болады.

      7. Сот сараптамасы органдарының қызметкері болып табылатын сарапшы өз қызметінің түріне қарай өзінің құқықтарымен және міндеттерімен танысқан деп және көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы ескертілген деп есептеледі.

      34-бап. Маман

      1. Сот консультациялар (түсініктер) беру арқылы дәлелдемелердi жинауға, зерттеуге және бағалауға жәрдемдесу және ғылыми-техникалық құралдарды қолдануға көмек көрсету мақсатында сот отырысына немесе процестік әрекеттерге қатысу үшін арнаулы бiлiмi және (немесе) дағдылары бар, әкімшілік iстiң нәтижесіне мүдделi емес, кәмелетке толған адамды маман ретінде тартуы мүмкін.

      Сот әкімшілік процеске қатысушылардың өтінішхаты бойынша да мамандарды тартуға құқылы. Әкімшілік процеске қатысушылар соттан арнаулы білімі және (немесе) дағдылары бар нақты адамды маман ретінде тартуды өтіне алады.

      2. Маманның:

      1) әкімшілік істің зерттеу нысанасына қатысты материалдарымен танысуға;

      2) өзіне қорытынды беруге қажетті қосымша материалдарды беру туралы өтінішхатты мәлімдеуге;

      3) өзiнiң шақырылу мақсатын бiлуге;

      4) егер тиiстi арнаулы бiлiмi мен дағдылары болмаса, әкімшілік іс бойынша iс жүргiзуге қатысудан бас тартуға;

      5) әкімшілік процеске қатысушыларға соттың рұқсатымен сұрақтар қоюға; олардың назарын дәлелдемелердi жинауға, зерттеу мен бағалауға және ғылыми-техникалық құралдарды қолдануға, әкімшілік істің материалдарын зерттеуге, сараптама тағайындау үшін материалдарды дайындауға жәрдем көрсету кезіндегі өзінің әрекеттеріне байланысты мән-жайларға аударуға;

      6) өзі қатысқан процестік әрекеттің хаттамасымен, сондай-ақ тиісті бөлігінде сот отырысының хаттамасымен танысуға және хаттамаға өзі қатысқан кезде жүргізілген әрекеттердің барысы мен нәтижелерінің толық және дұрыс тіркеліп-бекітілуіне қатысты енгізілуге жататын мәлімдемелер мен ескертулер жасауға;

      7) ана тілінде немесе өзі білетін тілде қорытынды ұсынуға және консультация (түсінік) беруге; аудармашының тегін көмегін пайдалануға; аудармашыға қарсылық білдіруді мәлімдеуге;

      8) сот әрекеттерін жүргізуге қатысуына байланысты өзі шеккен шығыстардың өтемін алуға және егер әкімшілік іс бойынша іс жүргізуге қатысу өзінің лауазымдық міндеттерінің аясына кірмейтін болса, орындалған жұмысы үшін сыйақы алуға құқығы бар.

      3. Маман:

      1) сотқа білдірмей, әкімшілік іске қатысушылармен зерттеулер жүргізуге байланысты мәселелер бойынша келіссөздер жүргізуге;

      2) зерттеу материалдарын өз бетінше жинауға құқылы емес.

      4. Маман:

      1) соттың шақыруы бойынша келуге;

      2) дәлелдемелердi жинауға, зерттеуге және бағалауға жәрдем көрсету үшін арнаулы білімді, дағдылар мен ғылыми-техникалық құралдарды пайдалана отырып, процестік әрекеттерді жүргізуге және сот талқылауына қатысуға;

      3) өзі орындайтын әрекеттер бойынша түсінік беруге;

      4) әкімшілік iстiң мән-жайлары туралы мәлiметтердi және әкімшілік іске қатысуына байланысты өзiне белгiлi болған өзге де мәлiметтердi жария етпеуге;

      5) сот отырысы кезінде тәртіп сақтауға;

      6) зерттеуге ұсынылған объектілердің сақталуын қамтамасыз етуге мiндеттi.

      5. Маман көрінеу жалған қорытынды берген жағдайда, заңда белгіленген қылмыстық жауаптылықта болады.

      35-бап. Аудармашы

      1. Әкімшілік іске мүдделі емес, әкімшілік сот ісін жүргізу жүзеге асырылатын тілді білетін, бір тілден екінші тілге аудару үшін қажетті білімі бар адам не саңыраумен, мылқаумен, керең-мылқаумен қарым-қатынас жасау техникасын еркін білетін адам аудармашы ретінде шақырылады.

      2. Аудармашының:

      1) аударманы жүзеге асыру кезінде қатысушы адамдарға аударманы нақтылау үшін сұрақтар қоюға;

      2) іс жүргізуде өзі қатысқан процестік әрекеттің хаттамасымен, сондай-ақ тиісті бөлігінде сот отырысының хаттамасымен танысуға және аударманың толықтығына және дұрыстығына қатысты хаттамаға енгізілуге жататын ескертулер жасауға;

      3) егер оның аударма үшiн қажеттi бiлiмi болмаса, әкімшілік іске қатысудан бас тартуға;

      4) сот әрекеттерін іс жүргізуге қатысуына байланысты өзі шеккен шығыстардың өтемін және егер іс бойынша іс жүргізуге қатысу өзінің лауазымдық міндеттерінің шеңберіне кірмейтін болса, орындаған жұмысы үшін сыйақы алуға құқығы бар.

      3. Аудармашы:

      1) соттың шақыруы бойынша келуге;

      2) толық және дұрыс аударманы жүзеге асыруға;

      3) әкімшілік іске қатысушыларға олардың ана тіліне немесе олар білетін тілге аударылып табыс етілетін құжаттардағы аударманың дұрыстығын өз қолтаңбасымен куәландыруға;

      4) әкімшілік істің мән-жайлары туралы мәліметтерді және аудармашы ретінде тартылуына байланысты өзіне белгілі болған өзге де деректерді жария етпеуге;

      5) сот отырысы кезінде тәртіп сақтауға міндетті.

      4. Аудармашы көрінеу дұрыс емес аударма жасаған жағдайда, заңда белгіленген қылмыстық жауаптылықта болады.

      2-БӨЛІМ. МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАРДЫҢ ІШКІ ӘКІМШІЛІК РӘСІМДЕРІ

      7-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАРДЫҢ ІШКІ ӘКІМШІЛІК РӘСІМДЕРІНІҢ ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕРІ

      36-бап. Мемлекеттік органдардың ішкі әкiмшiлiк рәсiмдерiн жүзеге асыру шарттары

      Осы Кодексте көзделген мемлекеттік органдардың ішкі әкiмшiлiк рәсiмдері:

      1) мемлекеттік сайлау органдарын қоспағанда, төмен тұрған мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдардың жоғары тұрғандарға бағынуы;

      2) жеке адамның, қоғам мен мемлекеттiң өзара жауаптылығы мен мүдделерiнiң теңбе-тең болуы;

      3) мемлекеттiң барлық мемлекеттiк органдары мен лауазымды адамдарының құзыретінің нақты ажыратылуы және келісіп жұмыс істеуі жағдайларында жүзеге асырылады.

      37-бап. Жеке қолданылатын құқықтық актiнiң орындалуын ұйымдастыру және бақылау

      1. Жеке қолданылатын құқықтық актiнiң орындалуын ұйымдастыру тиісті уәкiлеттi мемлекеттiк органның лауазымды адамының қабылданған шешiмдi уақтылы және түпкілікті орындау жөнiндегi шараларды әзiрлеуі мен қабылдауынан тұрады.

      2. Қажет болған жағдайда жеке қолданылатын құқықтық актiнiң орындалуын қамтамасыз ету үшiн уәкiлеттi мемлекеттiк орган (лауазымды адам) оны орындау жөнiндегi ұйымдастыру іс-шараларының жоспарын әзiрлейді және бекiтедi, ол тiкелей орындаушылардың назарына жеткiзіледi.

      3. Егер жеке қолданылатын құқықтық актiде оны орындаудың нақты мерзiмдерi мен тiкелей орындаушылары айқындалмаса, онда оларды орындаушы мемлекеттiк орган немесе жоғары тұрған орган белгiлейдi және тiкелей орындаушылардың назарына дереу жеткiзiледi.

      4. Қабылданған шешiмдердi уақтылы және түпкілікті орындау мақсатында мемлекеттiк орган немесе лауазымды адам олардың орындалуын бақылауды жүзеге асыруға тиiс.

      38-бап. Мемлекеттік органның жеке қолданылатын құқықтық актісінің, Қазақстан Республикасының Президенті, Қазақстан Республикасының Үкіметі тапсырмаларының орындалуын ішкі бақылауды жүзеге асыру тәртібі

      1. Ішкі бақылау:

      1) жеке қолданылатын құқықтық актілердің (орындалуы құқықтық актілерде көзделген іс-шаралардың) орындалуын бақылау болып бөлінеді. Бұл жағдайда орындалуға жататын іс-шаралар қамтылатын жеке қолданылатын барлық құқықтық актілер бақылауға алынады;

      2) Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің және мемлекеттік органның басшы лауазымды адамдарының қызметтік сипаттағы өзге де құжаттардан туындайтын тапсырмаларының орындалуын бақылау болып бөлінеді.

      2. Ішкі бақылау:

      1) қажетті ақпаратты талап етіп алдыру;

      2) орындалуы туралы есептер мен баяндамаларды тыңдау және талқылау;

      3) ревизия және құжаттамалық тексерудің өзге де нысандары;

      4) сол жерге барып тексеру;

      5) Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін басқа да тәсілдер арқылы жүргізіледі.

      3. Ішкі бақылау мынадай параметрлер бойынша жүргізіледі:

      1) құрылымдық, аумақтық бөлімшелер, ведомстволық бағынысты мемлекеттік органдар мен ұйымдар және олардың лауазымды адамдары қызметінің өздерінің алдына қойылған міндеттерге сәйкестігі;

      2) орындаудың уақтылығы және толықтығы;

      3) орындау кезінде Қазақстан Республикасының заңнамасы талаптарының сақталуы.

      4. Күшіне енген жеке қолданылатын құқықтық актінің не Қазақстан Республикасының Президентінің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің және мемлекеттік органның басшы лауазымды адамдарының қызметтік сипаттағы өзге де құжаттардан туындайтын тапсырмаларының орындалуын бақылауды жүзеге асыруға уәкілеттік берілген лауазымды адам не мемлекеттік органның тиісті құрылымдық бөлімшесі қажет болған кезде бақылау жөніндегі іс-шараларды әзірлейді.

      Бұл ретте бақылауды жүзеге асыруға уәкілеттік берілген лауазымды адам не мемлекеттік органның тиісті құрылымдық бөлімшесі оның орындалуы туралы келіп түсетін ақпаратты:

      1) жеке қолданылатын құқықтық актінің орындалу дәрежесі мен сапасын;

      2) жеке қолданылатын құқықтық актіні орындауда ауытқушылықтардың бар-жоғын, олардың себептерін және ауытқушылықтарды жою үшін ықтимал шаралар белгілеуді;

      3) бақылаудан алу не орындалу мерзімін ұзарту мүмкіндігін;

      4) жеке қолданылатын құқықтық актіні орындамағаны немесе тиісінше орындамағаны үшін нақты лауазымды адамдардың жауаптылығын айқындау үшін талдайды.

      Ақпаратты талдау қорытындылары бойынша әзірленген ұсыныстар тиісті шешім қабылдау үшін мемлекеттік органның басшылығына баяндалады. Ақпаратқа талдау жүргізген мемлекеттік органның орындаушыларына қабылданған шешім туралы хабарланады.

      5. Жеке қолданылатын құқықтық актіде көзделген іс-шараларды бақылаудан алуды және олардың орындалу мерзімдерін ұзартуды мемлекеттік органның басшылығы жүзеге асырады.

      Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің тапсырмаларын бақылаудан алу Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

      6. Жоғары тұрған мемлекеттік органның не орындаушы органның бақылау қызметі жеке қолданылатын құқықтық актіде белгіленген орындалу мерзімі өткенге дейін орындаушыға мемлекеттік органның регламентінде айқындалатын тәртіппен тиісті жазбаша еске салу жібереді.

      Ішкі бақылауды ұйымдастырудың және жүзеге асырудың қосымша мәселелерін мемлекеттік органның өзі не оған қатысты жоғары тұрған мемлекеттік орган айқындауы мүмкін.

      Осы бөліктің күші Қазақстан Республикасының Бюджет кодексіне сәйкес жүргізілетін, Қазақстан Республикасының Үкіметі ішкі бақылау бойынша уәкілеттік берген орган жүзеге асыратын ішкі бақылауға қолданылмайды.

      39-бап. Мемлекеттік органдардың жұмысын жоспарлау

      1. Мемлекеттік органдар өз қызметін стратегиялық және операциялық жоспарларға, сондай-ақ қажет болған кезде тоқсанға, бір жылға және ұзақ мерзімді перспективаға арналып жасалатын жұмыс жоспарларына сәйкес жүзеге асырады.

      2. Стратегиялық жоспарлар әзірлемейтін мемлекеттік органдар өз қызметін тоқсанға, бір жылға және ұзақ мерзімді перспективаға арналып жасалатын жұмыс жоспарларына сәйкес жүзеге асырады.

      3. Мемлекеттік органдардың жұмыс жоспарлары мемлекеттік органның құрылымдық бөлімшелерінің ұсыныстары негізінде және құқықтық актілерді орындау үшін алдын ала жасалады.

      Мемлекеттік органның жұмыс жоспары негізінде осы мемлекеттік органның құрылымдық бөлімшелері өз жұмыс жоспарларын жасайды.

      40-бап. Мемлекеттік орган және мемлекеттік органның құрылымдық бөлімшесі туралы регламент, ереже

      1. Мемлекеттік орган өз қызметін ұйымдастыру және ішкі тәртібі мәселелері бойынша регламент қабылдайды.

      2. Мемлекеттік органның мәртебесі мен өкілеттіктері мемлекеттік орган туралы ережеде айқындалады.

      Мемлекеттік орган туралы ережені әзірлеу және бекіту жөніндегі нұсқаулықты Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді.

      Мемлекеттік орган туралы үлгілік ережені Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді.

      3. Мемлекеттік органның құрылымдық бөлімшесінің мәртебесі мен өкілеттіктерін айқындау мәселелері бойынша ереже бекітіледі.

      Мемлекеттік органның құрылымдық бөлімшесі туралы ережені әзірлеу мен бекіту тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді.

      Ескерту. 40-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 05.07.2024 № 115-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      41-бап. Мемлекеттік органның құзыреті, өкілеттіктері, функциялары мен міндеттері

      1. Мемлекеттік орган қызметінің нысанасын айқындайтын оның белгіленген өкілеттіктерінің жиынтығы мемлекеттік органның құзыреті деп түсініледі.

      Мемлекеттік органның құқықтары мен міндеттері мемлекеттік органның өкілеттіктері деп түсініледі.

      Мемлекеттік орган қызметінің негізгі бағыттары мемлекеттік органның міндеттері деп түсініледі.

      Мемлекеттік органның өз құзыреті шегінде қызметті жүзеге асыруы мемлекеттік органның функциялары деп түсініледі.

      Мемлекеттік органның құзыреті, өкілеттіктері, функциялары мен міндеттері Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан Республикасының Президенті, Қазақстан Республикасының Үкіметі, өзіне қатысты жоғары тұрған орталық мемлекеттік орган қабылдайтын өзге де нормативтік құқықтық актілерінде белгіленеді.

      2. Мемлекеттік органның функциялары стратегиялық, реттеу, іске асыру және бақылау функциялары болып бөлінеді:

      жоспарлы құжаттарды әзірлеу, қабылдау, халықаралық қатынастарды, ұлттық қауіпсіздік пен қорғаныс қабілеттілігін қамтамасыз ету жөніндегі функциялар стратегиялық функциялар болып табылады;

      мемлекеттік функциялардың іске асырылуын нормативтік құқықтық қамтамасыз ету, нормативтік құқықтық актілерді тіркеу және олардың орындалуына талдау жүргізу, мемлекеттік органдардың қызметін үйлестіру, мемлекеттік активтерді басқару жөніндегі функциялар реттеу функциялары болып табылады;

      жоспарлы құжаттарды, нормативтік құқықтық актілерді орындауға, мемлекеттік органның жоспарлы құжаттарында көзделген мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізуге, мемлекеттік қызметтер көрсетуге, оның ішінде рұқсаттарды, сондай-ақ оларға қосымшаларды беруге, ұзартуға, қайта ресімдеуге, жаңартуға және Қазақстан Республикасының заңнамасында рұқсаттарға, сондай-ақ оларға қосымшаларға қатысты көзделген басқа да әрекеттерді жүзеге асыруға бағытталған функциялар іске асыру функциялары болып табылады;

      жеке және заңды тұлғалар, оның ішінде мемлекеттік мекемелер қызметінің нормативтік құқықтық актілерде белгіленген талаптарға, ал Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда, Қазақстан Республикасының заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтарында және Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулыларында белгіленген талаптарға сәйкестігі тұрғысынан тексеру және байқау жөніндегі функциялар бақылау функциялары болып табылады.

      Қазақстан Республикасының Президентіне есеп беретін мемлекеттік органдардың құрылымында функцияларды стратегиялық, реттеу, іске асыру және бақылау функциялары деп бөлуді – Қазақстан Республикасының Президенті, ал орталық атқарушы органдарда Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.

      3. Мемлекеттік органдардың Қазақстан Республикасының заңнамасында өздеріне көзделмеген функцияларды жүзеге асыруына тыйым салынады.

      Мемлекеттік органдар мемлекеттік басқару жүйесін дамыту саласындағы уәкілетті орган бекітетін, мемлекеттік органдардың қызметіне салалық (ведомстволық) функционалдық шолулар жүргізу жөніндегі әдістемеге сәйкес қызметке функционалдық талдауды дербес жүргізеді.

      Ескерту. 41-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      42-бап. Жеке-дара өкiмдiк қызмет

      1. Мемлекеттiк органдарда лауазымды адамдар жүзеге асыратын, уәкiлеттi лауазымды адамдардың жеке қолданылатын құқықтық актiлерге жеке-дара қол қоюынан, қарамағындағы қызметкерлерге нұсқаулар мен тапсырмалар беруiнен, мемлекеттiк функцияларды жүзеге асыру жөнiнде өзге де ұйымдық-өкiмдiк шараларды жеке-дара қабылдауынан тұратын қызмет жеке-дара өкiмдiк қызмет болып табылады.

      2. Мемлекеттік органның басшысы (алқалы мемлекеттік органдарды қоспағанда) жеке-дара өкімдік қызмет арқылы сеніп тапсырылған органға басшылықты жүзеге асырады және қабылданатын шешімдердің заңдылығына дербес жауаптылықта болады.

      3. Жеке-дара өкімдік қызметті жүзеге асырған кезде төмен тұрған лауазымды адамдар өздерінің әрекеттерін жоғары тұрған лауазымды адамның шешімдерімен қатаң сәйкестікте жүзеге асырады. Егер мемлекеттік функциялар тек жеке-дара өкімдік қызмет арқылы жүзеге асырылса, онда бұл жағдайда төмен тұрған лауазымды адамдардың міндеті уәкілетті тұлғаның осы қызметін қамтамасыз ету болып табылады.

      43-бап. Алқалы мемлекеттiк орган

      1. Шешiмдерi мемлекеттiк органдар мүшелерiнiң көпшiлiк даусымен қабылданатын органдар алқалы мемлекеттiк органдар болып табылады. Алқалы орган қабылдайтын шешiмдердiң заңдылығы үшiн жауаптылық, шешiмдi қабылдаған кезде қарсы дауыс бергендердi қоспағанда, алқалы органның дауыс беруге қатысқан барлық мүшелерiне жүктеледi.

      2. Алқалы мемлекеттік органдар қызметінің негiзгi нысаны осы органдардың шешімдері қабылданатын олардың отырыстары болып табылады.

      3. Алқалы мемлекеттiк органдардың отырыстарын дайындау және өткiзу кезiнде уәкілетті органдар (олардың құрылымдық бөлiмшелерi) мен лауазымды адамдар мынадай мәселелердi шешедi:

      1) тиiсiнше бір тоқсан және бір жыл мерзiмге алқалы мемлекеттік органның басшысы не алқалы мемлекеттік органның қызметін қамтамасыз ететiн органның басшысы бекiтетін, мүдделi органдар мен лауазымды адамдардың назарына жеткiзiлетін, отырыстарды өткiзу жоспарын әзiрлеу және бекiту;

      2) алқалы мемлекеттiк органның отырысына шығарылатын мәселелердi дайындауды, отырысты өткiзу жөніндегi өзге де ұйымдастыру іс-шараларын оның тиiстi құрылымдық бөлiмшелерi не алқалы мемлекеттік органның қызметiн қамтамасыз ететiн орган жүзеге асырады.

      4. Отырыстарды өткiзу тәртiбi алқалы мемлекеттiк органдардың регламенттерiнде айқындалады.

      5. Алқалы мемлекеттік органның отырысы хаттамаға түсiрiледi.

      6. Отырыста қабылданған шешiмдер алқалы мемлекеттiк органның регламентiне сәйкес қаулылармен ресiмделеді және орындаушылардың назарына жеткiзiледi. Қажет болған жағдайда қабылданған шешiмдердi iске асыру жөнiндегі іс-шаралар жоспары әзірленеді және бекiтiледi, олардың орындалуына бақылау белгіленеді.

43-1-бап. Жобалық басқару

      1. Стратегиялық және (немесе) бағдарламалық құжаттарда белгіленген мақсаттарға қол жеткізу жобалық басқару арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.

      2. Жобалық басқаруды жүзеге асыру қағидаларын жобалық басқару жөніндегі уәкілетті орган бекітеді.

      3. Жобалық басқару жөніндегі уәкілетті орган мемлекеттік органдарды жобалық басқарудың үлгілік регламентін бекітеді.

      Ескерту. 43-1-баппен толықтырылды – ҚР 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

43-2-бап. Деректерді басқару

      1. Деректерді басқару – деректерді айқындауға, құруға, жинауға, жинақтауға, сақтауға, таратуға, жоюға, қолдауға, сондай-ақ олардың талдауын, сапасын, қолжетімділігін, қорғалуын қамтамасыз етуге байланысты процесс.

      2. Деректерді басқару жөніндегі уәкілетті орган:

      1) деректерді басқарудың мемлекеттік саясатына басшылықты жүзеге асырады және оның іске асырылуын қамтамасыз етеді;

      2) мемлекеттік статистика саласындағы уәкілетті органмен бірлесіп, деректерді басқару жөніндегі талаптарды әзірлейді;

      3) осы Кодексте, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

      2-1. Қазақстан Республикасының Үкіметі деректерді басқару жөніндегі талаптарды бекітеді.

      2-2. Мемлекеттік статистика саласындағы уәкілетті орган деректерді басқару жөніндегі талаптарға және Қазақстан Республикасының мемлекеттік статистика саласындағы заңнамасына сәйкес әкімшілік деректердің сапасын айқындайды.

      3. Мемлекет бюджет қаражаты есебінен жасалатын, жинақталатын және сатып алынатын, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген өзге де тәсілдермен алынған деректердің меншік иесі болып табылады.

      4. Мемлекеттік құпияларды, қызметтік немесе құпия ақпаратты құрайтын деректерді басқару Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген ерекшеліктер ескеріле отырып жүзеге асырылады.

      Ескерту. 43-2-баппен толықтырылды - ҚР 14.07.2022 № 141-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 05.07.2024 № 115-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

43-3-бап. Мемлекеттік басқаруды цифрлық трансформациялау

      1. Мемлекеттік органдар цифрлық трансформациялауды жүргізеді.

      2. Ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган мемлекеттік басқаруды цифрлық трансформациялауды салааралық үйлестіруді жүзеге асырады.

      3. Мемлекеттік басқаруды цифрлық трансформациялауды ұйымдастырушылық және әдіснамалық қолдап отыруды Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындаған заңды тұлға жүзеге асырады.

      Ескерту. 43-3-баппен толықтырылды - ҚР 14.07.2022 № 141-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

43-4-бап. Ұлттық тіркелімдер

      1. Ұлттық тіркелімдер тізбесін мемлекеттік статистика саласындағы уәкілетті органмен келісу бойынша ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      2. Мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ұлттық тіркелімдерде қамтылған деректердің тиісті сапасын қамтамасыз етеді.

      Ескерту. 43-4-баппен толықтырылды - ҚР 05.07.2024 № 115-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      44-бап. Мемлекеттiк органдарда қызметтiк құжаттардың қаралуы мен өтуi

      1. Мемлекеттiк органға немесе тiкелей осы органның басшылығына арналған қызметтік құжаттар келiп түскеннен және iс қағаздарын жүргiзу қызметiнде тiркелгеннен кейiн басшылыққа берiледi, басшылық оларды қарайды және олар бойынша тапсырмалар (қарарлар) дайындайды.

      2. Мемлекеттiк органның лауазымды адамы мәселенi өз қарауына алған кезде қойылған мәселенi шешу осы органның немесе осы лауазымды адамның құзыретiне жататынына көз жеткiзуге тиiс.

      3. Құжаттарға мемлекеттiк органның атынан оның басшысы, оны ауыстыратын адам (осы органда белгiленген қызметтiк мiндеттердi бөлуге сәйкес) не осы органның өзге уәкiлеттi лауазымды адамы қол қояды.

      4. Мемлекеттiк органға қайтаруды талап ететiн құжатты жiберу кезiнде оған осы мемлекеттiк органға қайтару қажеттігi туралы белгi қойылады.

      5. Құжаттардың мемлекеттiк органдарда қаралу мерзiмi, егер Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше белгiленбесе, бiр айдан аспауға тиiс.

      45-бап. Ақпарат алмасуға қойылатын талаптар

      1. Мемлекеттiк органдар лауазымды адамдарының өздерінің қызметтік өкiлеттiктерiн жүзеге асыруы кезiнде Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен ақпаратты жөнелтуi және алуы ақпарат алмасу болып табылады.

      2. Ақпарат алмасуды регламенттейтiн рәсiмдер:

      1) Қазақстан Республикасының бiрыңғай ақпараттық кеңiстiгiнiң iркiлiссiз жұмыс iстеуiне, оның әлемдiк байланыс пен информатика жүйесiне енуiне;

      2) ақпаратты, оның iшiнде мемлекеттiк ақпараттық ресурстарды қорғаудың ұлттық жүйесiн нығайтуға ықпал етуге тиiс.

      Қазақстан Республикасының мемлекеттiк органдары мен лауазымды адамдарының шешiмдер қабылдауы объективтi және алдын алушы ақпаратқа негiзделуге тиiс.

      3. Мемлекеттiк органдар мен олардың құрылымдық бөлiмшелерi арасында ақпарат алмасу өзара ақпараттар легінің ең аз қажеттi көлемiне, берiлетiн басқарушылық ақпараттың қайталануына жол бермеуге негiзделедi.

      4. Ақпараттық рәсімдер мемлекеттік құпияларды, таратылуы шектелген қызметтік ақпаратты және заңмен қорғалатын өзге де ақпаратты құрайтын мәліметтердің жария болуына жол бермеуге тиіс және барлау, қарсы барлау, жедел-іздестіру қызметіне және күзетілетін адамдар мен объектілердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі күзет іс-шараларына байланысты ақпаратқа қол жеткізуді шектеуді қамтамасыз етуге тиіс.

      Таратылуы шектелген қызметтік ақпаратқа "Қызмет бабында пайдалану үшін" деген белгі қойылады.

      Мәліметтерді таратылуы шектелген қызметтік ақпаратқа жатқызу және онымен жұмыс істеу қағидаларын Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

      Мемлекеттік қызметшілерге қызметтік ақпарат өздеріне жүктелген қызметтік міндеттерді орындау үшін ғана беріледі. Бұл ақпарат қызметтен тыс мақсаттарда пайдаланылмайды.

      5. Мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасының мемлекеттік құпиялар туралы заңнамасына сәйкес мемлекеттік құпияларға жататын мәліметтерді қамтитын ақпараттық жүйелерді қоспағанда, ақпараттық жүйелерді ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган белгілеген тәртіппен және мерзімдерде интеграциялауды жүргізеді.

      Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларды қоспағанда, мемлекеттік функцияларды жүзеге асыру және олардан туындайтын мемлекеттік қызметтерді көрсету кезінде мемлекеттік органдардың интеграцияланған ақпараттандыру объектілеріндегі деректерге қол жеткізуге мемлекеттік органдардың келісімі талап етілмейді.

      5-1. Мемлекеттік функцияларды жүзеге асыру және олардан туындайтын мемлекеттік қызметтерді көрсету кезінде мемлекеттік органдарға және өзге де тұлғаларға "электрондық үкіметтің" ақпараттандыру объектілерінде ақпарат болған жағдайда, оны жеке және заңды тұлғалардан жинауға және талап етуге тыйым салынады.

      6. Мемлекеттік органдар мемлекеттік функцияларды жүзеге асыру және мемлекеттік қызметтер көрсету кезінде қағаз жеткізгіштегі құжаттарды пайдалануды және оларды ұсыну бойынша талаптарды қысқарту (болғызбау) жөніндегі шараларды қабылдайды.

      Мемлекеттік органдардың ішкі әкімшілік рәсімдерін орындау процесінде қағаз жеткізгіштегі құжаттар пайдаланылған жағдайда, қағаз жеткізгіштегі құжаттарды электрондық құжаттар нысанына аудару жөніндегі шаралар қабылданады.

      7. Қағаз жеткізгіштегі немесе электрондық нысандағы құжаттар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жасалады, куәландырылады және сақталады.

      Электрондық цифрлық қолтаңба арқылы куәландырылған электрондық нысандағы құжат (электрондық құжат) қағаз жеткізгіштегі қол қойылған құжатпен тең және өзге де тәсілдермен куәландыруды талап етпейді.

      Ескерту. 45-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 14.07.2022 № 141-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      46-бап. Қызметтік құжаттардың орындалуын ішкі бақылау

      1. Мемлекеттiк орган басшысының немесе өзге де жоғары тұрған лауазымды адамның аталған лауазымды адамдар шығарған актiлерге байланысты емес тапсырмаларының орындалуын ішкі бақылау осы мемлекеттiк органның тиiстi бөлiмшелерiне жүктеледi.

      2. Қызметтiк құжаттар бойынша тапсырмалардың орындалу мерзiмдерiн ішкі бақылауды мемлекеттiк органның iс қағаздарын жүргiзу қызметi жүзеге асырады.

      3. Бiрнеше орындаушыға берiлген тапсырмалардың орындалуын тапсырмада бiрiншi болып көрсетiлген лауазымды адам үйлестiредi.

      4. Iс қағаздарын жүргiзу қызметi бақылаудағы тапсырманың орындалу мерзiмi аяқталғанға дейiн тиiстi бөлiмшеге бұл туралы алдын ала еске салу жiбередi.

      5. Тапсырманы орындау үшiн қосымша уақыт қажет болған жағдайда орындаушы тапсырманы берген лауазымды адамға тапсырманы орындау мерзiмiн ұзарту туралы жазбаша өтiнiш бередi. Тапсырманы орындаудың қосымша мерзiмiн тапсырманы берген басшы белгiлейдi.

      6. Тапсырманы берген лауазымды адам не өзге уәкiлеттi лауазымды адам орындалған құжаттарды бақылаудан алады.

      8-тарау. ОРТАЛЫҚ ЖӘНЕ (НЕМЕСЕ) ЖЕРГІЛІКТІ АТҚАРУШЫ ОРГАНДАРДЫҢ ФУНКЦИЯЛАРЫН БӘСЕКЕЛЕС ОРТАҒА БЕРУ

      47-бап. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға берудің жалпы ережелері

      1. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға берудің негізгі мақсаттары мыналар болып табылады:

      1) бәсекелес ортаны дамытуға және жетілдіруге жәрдемдесу;

      2) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын жүзеге асырудың тиімділігі мен сапасын арттыру;

      3) мемлекеттік басқару жүйесін жетілдіру;

      4) оңтайландыру.

      2. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға берудің негізгі қағидаттары мыналар болып табылады:

      1) азаматтардың, бизнес-қоғамдастық пен мемлекет мүдделерінің теңгерімін сақтау;

      2) азаматтардың, бизнес-қоғамдастық пен мемлекеттің құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін тең дәрежеде қорғауды қамтамасыз ету;

      3) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға берудің негізділігі мен тиімділігі;

      4) бизнес-қоғамдастық пен мемлекеттің орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларын жүзеге асыру үшін Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жауаптылығы;

      5) орталық және жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру бойынша процестердің үздіксіздігі және тұтастығы, сондай-ақ оған байланысты оңтайландыру.

      3. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру мәселелері жөніндегі комиссияның (бұдан әрі – Комиссия) шешімдері негізінде жыл сайынғы негізде осы Кодекске сәйкес жүзеге асырылады.

      4. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру:

      1) аутсорсинг;

      2) мемлекеттік тапсырма;

      3) мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс;

      4) пайдаланушылар есебінен беру;

      5) міндетті мүшелікке (қатысуға) негізделген өзін-өзі реттеуді енгізу арқылы жүзеге асырылады.

      5. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың аутсорсингті, мемлекеттік тапсырманы және мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты жүзеге асыру арқылы берілетін функциялары ішінара беруге жатады. Бұл ретте функция орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың құзыретінен алып тасталмайды.

      6. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға беру үшін ұсынылатын функцияларын іріктеу орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру үшін іріктеу әдістемесіне сәйкес жүзеге асырылады.

      7. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру үшін іріктеудің негізгі өлшемшарттары мыналар болып табылады:

      1) халықтың мүдделері мен қажеттіліктерін ескере отырып, орталық және (немесе) жергілікті органдардың функцияларын жүзеге асырудың тиімділігі мен сапасын арттыру мүмкіндігі;

      2) нарықтың дайындығы немесе бәсекелес ортаның болуы;

      3) нарықты дамытудың әлеуетті мүмкіндігі.

      8. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың конституциялық құрылысты қорғауға, қоғамдық тәртіпті, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен имандылығын қорғауға бағытталған, капиталды сыртқа шығаруды, жоғары қадағалауды, қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізуді, жедел-іздестіру қызметін, сот төрелігін жүзеге асыру жөніндегі, сондай-ақ ұлттық, ақпараттық қауіпсіздік, мемлекеттік құпияларды қорғау, қорғаныс, көші-қон, мемлекеттік статистика салаларындағы функцияларын және оларды беру мемлекет мүдделеріне залал келтіруі мүмкін өзге де функцияларды бәсекелес ортаға беруге тыйым салынады.

      9. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға беру үшін ұсынылатын функциялары іріктелгеннен кейін орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға беру үшін ұсынылатын функцияларының құнын айқындау әдістемесіне сәйкес орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдар функцияларының құнын есептеу жүзеге асырылады.

      10. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру кезінде оңтайландыру нысанасына есептеу жүргізіледі. Бұл ретте орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың шығыстарын қайта бөлуге оларға қосымша функциялар жүктелген жағдайларда ғана жол беріледі.

      11. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға беру үшін ұсынылатын функцияларын жүзеге асыру үшін нарықтың дайындығын талдау орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға беру үшін ұсынылатын функциялары бойынша нарықтың дайындығына талдау жүргізу әдістемесіне сәйкес жүргізіледі.

      12. Мониторинг осы Кодекстің 53-бабына сәйкес жүргізіледі.

      13. Пайдаланушылар мен бәсекелес ортаны ақпараттандыру мақсатында мемлекеттік басқару жүйесін дамыту саласындағы уәкілетті органның және Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасының интернет-ресурстарында мынадай мәліметтер орналастырылады және кейіннен жаңартылады:

      1) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға беру үшін ұсынылатын функцияларының тізбесі;

      2) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларының қандай нормативтік құқықтық актімен берілгені көрсетілген тізілім;

      3) Комиссияның шешімі, мониторинг нәтижелері және мониторинг қорытындылары бойынша орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың құзыретіне қайтарылған орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдар функцияларының қандай нормативтік құқықтық актімен қайтарылғаны көрсетілген тізбесі.

      48-бап. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын аутсорсинг арқылы бәсекелес ортаға беру

      Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын Қазақстан Республикасының мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасына сәйкес аутсорсинг арқылы жүзеге асыру үшін олар бәсекелес ортаға беріледі.

      49-бап. Орталық атқарушы органдардың функцияларын мемлекеттік тапсырма арқылы бәсекелес ортаға беру

      1. Орталық атқарушы органдардың функциялары Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасында белгіленген мемлекеттік тапсырманы әзірлеу және орындау тәртібіне сәйкес мемлекеттік тапсырма арқылы бәсекелес ортаға беріледі.

      2. Мемлекеттік тапсырманы орындау онда нәтижелер көрсеткіштері көрсетіле отырып, республикалық бюджеттік бағдарлама әкімшісі мен мемлекеттік тапсырманы орындаушы арасында азаматтық-құқықтық мәміле жасасу арқылы бекітілген республикалық бюджеттік бағдарламаларды іске асыру шеңберінде жүзеге асырылады.

50-бап. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс арқылы бәсекелес ортаға беру

      Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс арқылы бәсекелес ортаға беру Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс, стратегиялық әріптестікті іске асыруға арналған мемлекеттік тапсырыс, үкіметтік емес ұйымдарға арналған гранттар мен сыйлықақылар туралы Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

      Ескерту. 50-бап жаңа редакцияда - ҚР 4.07.2022 № 134-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      51-бап. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға пайдаланушылар есебінен беру

      Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функциялары орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың құзыретінен функцияларды алып тастау арқылы бәсекелес ортаға беріледі және пайдаланушылар есебінен жүзеге асырылады.

      52-бап. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын міндетті мүшелікке (қатысуға) негізделген өзін-өзі реттеуді енгізу арқылы бәсекелес ортаға беру

      1. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын міндетті мүшелікке (қатысуға) негізделген, кәсіпкерлік немесе кәсіптік қызмет саласындағы өзін-өзі реттейтін ұйымдарға беру өзін-өзі реттейтін ұйымдардың дайындығы расталғаннан кейін қамтамасыз етіледі.

      2. Міндетті мүшелікке (қатысуға) негізделген өзін-өзі реттейтін ұйымдардың орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын жүзеге асыруға дайындығы орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын пайдаланушылар, орындаушылар және мемлекет үшін пайда мен шығынды айқындау мақсатында реттеушілік әсерге талдау жүргізу арқылы қамтамасыз етіледі.

      53-бап. Мониторинг

      1. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларының жүзеге асырылуын байқау мониторингтің мақсаты болып табылады.

      2. Мониторингтің нәтижелері орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларының бәсекелес ортада жүзеге асырылуының басты көрсеткіштерін салыстыру және тиісті шешімдер мен шаралар қабылдау үшін пайдаланылады.

      3. Мемлекеттік әлеуметтік тапсырыстың жүзеге асырылуына мониторингті қоспағанда, мониторинг:

      1) жеке және заңды тұлғалардың орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларының жүзеге асырылуы мәселелері жөніндегі жолданымдарын талдауға;

      2) бәсекелес ортадан, Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасынан алынатын, орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларының жүзеге асырылуы мәселелері жөніндегі ақпаратты талдауға;

      3) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларының жүзеге асырылуы мәселелері жөніндегі деректерді жинау және талдау жүйесіне;

      4) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдар мен мүдделі тұлғалар жүргізетін нарықтың дайындығын талдауға негізделеді.

      4. Мониторингті квазимемлекеттік сектор субъектілерін қоспағанда, осы Кодекске сәйкес орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдар мен мүдделі тұлғалар жүргізеді.

      5. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларының жүзеге асырылуына тәуелсіз бағалауды алу үшін Комиссияның ұсыныстары негізінде Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы тартылады.

      6. Мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты жүзеге асыру мониторингі үкіметтік емес ұйымдармен өзара іс-қимыл саласындағы уәкілетті орган бекітетін мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты қалыптастыру, оның іске асырылу мониторингі және нәтижелерін бағалау қағидаларына сәйкес жүргізіледі.

      7. Аутсорсингті, мемлекеттік тапсырманы жүзеге асыру, пайдаланушылар есебінен беру мониторингі орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларының жүзеге асырылуына мониторинг жүргізу қағидаларына сәйкес нәтижелілік пен процесс өлшемшарттары негізінде жүргізіледі.

      Нәтижелілік өлшемшарты орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларының жүзеге асырылуының орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдар белгілеген басты көрсеткіштеріне қол жеткізуін айқындайды.

      Процесс өлшемшарты орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларының жүзеге асырылуын бағалауды жеке және заңды тұлғалардың жолданымдарын, бәсекелес ортадан, Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасынан алынатын орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларының жүзеге асырылуы мәселелері жөніндегі ақпаратты талдаудың негізінде айқындайды.

      8. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдар, Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы мониторинг жүргізу кезінде орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын орындаушылардан, мемлекеттік құпияларды, коммерциялық және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын ақпаратты қоспағанда, орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың интернет-ресурстарында олардың функцияларының жүзеге асырылуы саласына жататын ақпарат болмаған жағдайда, қажетті ақпаратты сұратуға құқылы.

      Ескерту. 53-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 4.07.2022 № 134-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      54-бап. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларын қайтару

      1. Егер мониторинг нәтижелері бойынша орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдар орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функциясының сапасыз жүзеге асырылуын анықтаған жағдайда, орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдар бес жұмыс күні ішінде бұл туралы мемлекеттік басқару жүйесін дамыту саласындағы уәкілетті органды және Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасын хабардар етеді.

      2. Мемлекеттік басқару жүйесін дамыту саласындағы уәкілетті орган хабарлама алған күннен бастап он жұмыс күні ішінде орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функциясының сапасыз жүзеге асырылуы туралы мәселені Комиссияның қарауына шығарады.

      3. Комиссия орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларын қайтару туралы шешім қабылдаған кезде, мынадай:

      1) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың ішінара беруі шеңберінде – мұндай функцияларды қайтару орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын орындаушымен Қазақстан Республикасының заңнамасында белгілеген тәртіппен жасалған шартты бұзу арқылы қамтамасыз етіледі;

      2) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың толық беруі шеңберінде – мұндай функцияларды қайтару үшін Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес нормативтік құқықтық актінің жобасын әзірлеу жөнінде шаралар қабылданады.

      Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларын қайтару үшін Комиссияның ұсынымдарынан кейін орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдар Қазақстан Республикасының Үкіметіне функцияларды орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдарға қайтаруды қамтамасыз ету үшін қажетті нормативтік құқықтық актінің жобасын әзірлеу туралы ұсыныс енгізеді.

      4. Міндетті мүшелікке (қатысуға) негізделген өзін-өзі реттеу мақсаттарына қол жеткізілмеген жағдайда, рұқсат беру немесе хабарлама жасау тәртібі Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексіне сәйкес жойылуға тиіс.

      55-бап. Қазақстан Республикасы Үкіметінің құзыреті

      Қазақстан Республикасының Үкіметі:

      1) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру жөніндегі мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын әзірлейді;

      2) өзіне Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан Республикасы Президентінің актілерінде жүктелген өзге де функцияларды орындайды.

      56-бап. Мемлекеттік басқару жүйесін дамыту саласындағы уәкілетті органның құзыреті

      Мемлекеттік басқару жүйесін дамыту саласындағы уәкілетті орган:

      1) орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру жөніндегі мемлекеттiк саясатты iске асырады;

      2) жыл сайынғы негізде Қазақстан Республикасының Үкiметiн орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру жөнінде жүргізіліп жатқан жұмыстың нәтижелерi туралы хабардар етеді;

      3) орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдар функцияларының аутсорсингін жүзеге асыру қағидаларын әзірлейді және бекітеді;

      4) орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру қағидаларын әзiрлейдi және бекiтедi;

      5) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру үшін іріктеу әдістемесін әзірлейді және бекітеді;

      6) орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың бәсекелес ортаға беру үшiн ұсынылатын функцияларының құнын айқындау әдiстемесін әзiрлейдi және бекiтедi;

      7) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға беру үшін ұсынылатын функциялары бойынша нарықтың дайындығына талдау жүргізу әдістемесін әзірлейді және бекітеді;

      8) орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларының жүзеге асырылу мониторингін жүргiзу қағидаларын әзiрлейдi және бекiтедi;

      9) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру жөніндегі әдістемелік көмекті және орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың қызметін үйлестіруді жүзеге асырады;

      10) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдар жүргізген нарықтың дайындығын талдауға олардың сараптамалық қорытындыларын дайындайды және береді;

      11) орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдар бәсекелес ортаға беру үшiн ұсынатын орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың функцияларын іріктеу нәтижелерiне өз құзыретi шегiнде сараптама жүргізеді;

      12) орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдар жүргізген оңтайландыру нысанасына ұсынылған есеп-қисап бойынша қорытынды дайындайды және береді;

      13) Қазақстан Республикасының заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

      57-бап. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың құзыреті

      1. Орталық атқарушы органдар:

      1) жыл сайынғы негізде мүдделі тұлғалармен, орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың функцияларын орындаушылармен және Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен бірлесіп, орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың функцияларын мемлекеттік басқарудың тиісті саласындағы (аясындағы) бәсекелес ортаға беру үшін іріктеуді жүзеге асырады;

      2) мүдделі тұлғалармен, орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың функцияларын орындаушылармен және Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен бірлесіп, мемлекеттік басқарудың тиісті саласында (аясында) орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың бәсекелес ортаға беру үшін ұсынылатын функциялары бойынша нарықтың дайындығына талдау жүргізеді;

      3) орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың функцияларын мемлекеттік басқару жүйесін дамыту саласындағы уәкілетті органға бәсекелес ортаға беру мәселелері жөнінде ұсыныстар енгізеді;

      4) орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың функцияларын мемлекеттік басқарудың тиісті саласындағы (аясындағы) бәсекелес ортаға беру, сондай-ақ орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларын қайтару мәселелері жөніндегі нормативтік құқықтық актілердің жобаларын әзірлейді;

      5) пайдаланушылардың құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері бұзылған жағдайда, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес оларды қалпына келтіруге бағытталған шараларды қабылдайды;

      6) орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың функцияларын орындаушыларды миниторинг нәтижелерімен таныстыруға міндетті;

      7) орталық атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру кезінде оңтайландыру нысанасына есеп-қисап жүргізеді және оны мемлекеттік басқару жүйесін дамыту саласындағы уәкілетті органға келісуге жібереді;

      8) Қазақстан Республикасының заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

      2. Жергілікті атқарушы органдар:

      1) жыл сайынғы негізде мүдделі тұлғалармен, орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын орындаушылармен және Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен бірлесіп, жергiлiктi атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру үшін іріктеуді жүзеге асырады;

      2) мүдделі тұлғалармен, орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың функцияларын орындаушылармен және Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен бірлесіп, жергiлiктi атқарушы органдардың бәсекелес ортаға беру үшін ұсынылатын функциялары бойынша нарықтың дайындығына талдау жүргізеді;

      3) мемлекеттік басқару жүйесін дамыту саласындағы уәкілетті органға жергiлiктi атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру мәселелері жөнінде ұсыныстар енгізеді;

      4) пайдаланушылардың құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері бұзылған жағдайда, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес оларды қалпына келтіруге бағытталған шараларды қабылдайды;

      5) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын орындаушыларды миниторинг нәтижелерімен таныстыруға міндетті;

      6) жергiлiктi атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру кезінде оңтайландыру нысананына есеп-қисап жүргізеді және оны мемлекеттік басқару жүйесін дамыту саласындағы уәкілетті органға келісуге жібереді;

      7) жергiлiктi мемлекеттік басқару мүдделерінде жергілікті атқарушы органдарға Қазақстан Республикасының заңнамасында жүктелетін өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

      58-бап. Қазақстан Республикасы Ұлттық кәсіпкерлер палатасының құзыреті

      Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы:

      1) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға беру үшін ұсынылатын функциялары бойынша кәсіпкерлік субъектілерінің және олардың бірлестіктерінің ұсыныстарын жинауды, талдауды және жариялауды жүзеге асырады;

      2) мемлекеттік басқару жүйесін дамыту саласындағы уәкілетті органға, орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдарға орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру мәселелері жөнінде ұсыныстар енгізеді;

      3) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларының сапасыз жүзеге асырылуы туралы мәселелерді қарауға қатысады;

      4) осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында көзделген өзге де функцияларды жүзеге асырады.

      59-бап. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру мәселелері бойынша өзара іс-қимылы

      Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдар Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен, оның ішінде:

      1) жыл сайынғы негізде орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру үшін іріктеуге;

      2) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға беру үшін ұсынылатын функциялары бойынша нарықтың дайындығына талдау жүргізуге;

      3) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын функцияларын бәсекелес ортаға беру мәселелері жөніндегі ұсыныстарды әзірлеу жөніндегі жұмысқа қатысу арқылы өзара іс-қимыл жасайды.

      60-бап. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын орындаушылардың құқықтары мен міндеттері

      1. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын орындаушылар:

      1) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берiлген функцияларын жүзеге асыру үшiн қажеттi ақпарат үшiн орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдарға сұрау салумен жүгінуге;

      2) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға беру үшін ұсынылатын функциялары бойынша нарықтың дайындығының баламалы талдауын жүргізуге;

      3) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру мәселелері бойынша мемлекеттік басқару жүйесін дамыту саласындағы уәкілетті органға, орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдарға ұсыныстар енгізуге;

      4) орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға беру үшін ұсынылатын функциялары бойынша нарықтың дайындығына талдау жүргізуге қатысуға;

      5) орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру үшін жыл сайынғы негізде іріктеу жүргізуге қатысуға;

      6) мониторинг нәтижелерiмен танысуға;

      7) мониторинг нәтижелерін алған күннен бастап он жұмыс күнінен кешіктірмей, мониторингтің нәтижелерімен келіспеу туралы жазбаша түсініктемелер не Комиссияның қарауына жататын ескертулерді жою жөніндегі іс-шаралар жоспарын ұсынуға құқылы.

      2. Орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың функцияларын орындаушылар:

      1) орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берiлген функцияларын сапалы жүзеге асыру үшiн жағдай жасауға;

      2) мүмкіндігі шектеулі адамдар орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілетін функцияларын алған кезде олар үшін қажетті жағдайлар жасауға;

      3) осы Кодексте көзделген жағдайда, орталық және (немесе) жергілікті атқарушы органдарға, Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасына мониторинг жүргізу үшін қажетті ақпаратты және (немесе) құжаттарды беруге;

      4) пайдаланушыларға орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берiлген функцияларын жүзеге асыру тәртiбi туралы толық және анық ақпарат беруге;

      5) пайдаланушылардың бұзылған құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерiн қалпына келтiруге бағытталған шараларды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қабылдауға міндетті.

      61-бап. Комиссияның қызметі мен функциялары

      1. Орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру мәселелері жөніндегі ұсыныстар мен ұсынымдарды әзiрлеу мақсатында консультативтiк-кеңесші орган – Комиссия құрылады.

      Комиссияның құрамына Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары, орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасы Ұлттық кәсіпкерлер палатасының, кәсіпкерлік субъектілерінің және үкіметтік емес ұйымдардың өкілдері кіруі мүмкін.

      2. Комиссия мынадай функцияларды жүзеге асырады:

      1) орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың функцияларын бәсекелес ортаға беру мәселелері жөнінде ұсыныстар мен ұсынымдар әзiрлейдi;

      2) мемлекеттік басқаруды жүйесін дамыту саласындағы уәкілетті органның, Қазақстан Республикасы Ұлттық кәсіпкерлер палатасының ұсыныстары негізінде орталық және (немесе) жергiлiктi атқарушы органдардың бәсекелес ортаға берілген функцияларын қайтару жөнінде ұсыныстар мен ұсынымдар әзірлейді.

      3. Комиссияның қызметі туралы ақпарат мемлекеттік басқару жүйесін дамыту саласындағы уәкілетті органның ресми интернет-ресурсында кемінде жарты жылда бір рет орналастырылады және жаңартылады.

      3-БӨЛІМ. ӘКІМШІЛІК РӘСІМ

      9-тарау. ӘКІМШІЛІК РӘСІМДІ ҚОЗҒАУ

      62-бап. Әкімшілік рәсімді қозғау үшін негіздер

      1. Мыналар әкімшілік рәсімді козғау үшін негіздер болып табылады:

      1) жолданым;

      2) әкімшілік органның, лауазымды адамның бастамасы.

      2. Осы баптың бірінші бөлігінің 1) тармақшасында көзделген жағдайда, әкімшілік рәсім жолданым қабылданған кезден бастап қозғалды деп есептеледі.

      3. Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдер туралы заңнамасының талабы немесе әкімшілік қалау осы баптың бірінші бөлігінің 2) тармақшасына сәйкес әкімшілік рәсімді қозғау үшін негіз болып табылады.

      63-бап. Жолданымға қойылатын жалпы талаптар

      1. Ауызша нысанда берілген жолданымды әкімшілік органның жолданымды қабылдаған лауазымды адамы немесе жұмыскері жекелеген хаттамаға енгізеді.

      2. Жазбаша (қағаз және (немесе) электрондық) нысанда берілген жолданымда, хаттамада:

      1) жеке тұлғаның тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілсе), жеке сәйкестендіру нөмірі (ол болған кезде), пошталық мекенжайы не заңды тұлғаның атауы, пошталық мекенжайы, бизнес-сәйкестендіру нөмірі (ол болған кезде);

      2) жолданым берілетін әкімшілік органның, лауазымды адамның атауы;

      3) жолданымның мәні;

      4) жолданымның берілген күні;

      5) арыз иесінің немесе оның өкілінің қолы;

      6) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де мәліметтер көрсетіледі.

      3. Егер Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес әкімшілік рәсім ақылы негізде жүзеге асырылса, арыз иесі төлемді растайтын құжатты ұсынуға тиіс.

      Ескерту. 63-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 14.07.2022 № 141-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      64-бап. Жолданымды қабылдау, тіркеу, қайтару және кері қайтарып алу

      1. Осы Кодексте белгіленген тәртіппен берілген жолданым міндетті түрде қабылдануға, тіркелуге, есепке алынуға және қаралуға жатады.

      Жолданымды қабылдаудан бас тартуға тыйым салынады.

      2. Жолданым мемлекеттік органға, жергілікті өзін-өзі басқару органына, мемлекет жүз пайыз қатысатын заңды тұлғаға берілген жағдайда арыз иесіне күні мен уақыты, жолданымды қабылдаған адамның тегі мен аты-жөні, лауазымы көрсетілген бірегей нөмірі бар талон беріледі.

      3. Жолданым келіп түскен күні тіркеледі.

      Егер жолданым жұмыс істемейтін күні келіп түскен болса, онда ол жақын уақыттағы кейінгі жұмыс күнімен тіркеледі.

      4. Жалпыға қолжетімді ақпараттық жүйелер бойынша келіп түскен және Қазақстан Республикасының электрондық құжат және электрондық цифрлық қолтаңба туралы заңнамасының талаптарына сәйкес келетін жолданымдар осы Кодексте белгіленген тәртіппен қаралуға жатады.

      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      5-бөліктің қолданысы 01.01.2026 дейін тоқтатыла тұрады, тоқтатыла тұрған кезеңінде осы Кодекстің 175-бабының 2-1-бөлігінде берілген редакция қолданыста болады.

      5. Әкімшілік рәсімге қатысушылардың мемлекеттік органдардың басшыларына және олардың орынбасарларына бейнеконференц-байланыс немесе бейнежолданым арқылы жолданым беру тәртібін ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      6. Жолданым осы Кодекстің 63-бабында белгіленген талаптарға сәйкес келмеген жағдайда, әкімшілік орган, лауазымды адам арыз иесіне жүгіну қандай талаптарға сай келмейтінін көрсетеді және оны талаптарға сәйкес келтіру үшін ақылға қонымды мерзімді белгілейді.

      7. Егер арыз иесі жолданымды әкімшілік орган, лауазымды адам белгілеген мерзімде Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес келтірмесе, әкімшілік орган, лауазымды адам оны қайтарады.

      8. Жолданымды қайтару қайта жүгінуге кедергі келтірмейді.

      9. Арыз иесі әкімшілік іс бойынша шешім қабылданғанға дейін жолданымды өзінің жазбаша арызы негізінде кері қайтарып ала алады.

      Арыз иесінің жолданымды кері қайтарып алуы мерзімдер сақталған кезде, егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, оны қайта жолданым беру құқығынан айырмайды.

      65-бап. Жолданымды уәкілетті әкімшілік органға, лауазымды адамға әрі қарай жолдау

      1. Жолданымды қарау өкілеттігіне кірмейтін әкімшілік органға, лауазымды адамға келіп түскен жолданым, келіп түскен күнінен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірілмейтін мерзімде әкімшілік рәсімге қатысушыға бір мезгілде хабардар ете (хабарлай) отырып, уәкілетті әкімшілік органға, лауазымды адамға жолданады.

      2. Жолданымда қамтылған бір немесе бірнеше өтінішхатты, талаптарды қарау өкілеттігіне кірмейтін әкімшілік органға, лауазымды адамға олар келіп түскен күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірілмейтін мерзімде әкімшілік рәсімге қатысушыға бір мезгілде хабардар ете (хабарлай) отырып, уәкілетті әкімшілік органға, лауазымды адамға одан әрі жолданады.

      3. Одан әрі жолданған жолданым немесе оның бөлігі бойынша уәкілетті әкімшілік орган, лауазымды адам осы Кодексте белгіленген тәртіппен әкімшілік рәсімді қозғайды.

      66-бап. Әкімшілік рәсімдегі хабарлама (хабархат)

      1. Әкiмшiлiк рәсімге қатысушы тыңдау немесе әкiмшiлiк рәсiмдi жүзеге асыру үшiн қажеттi өзге де іс-шаралар өткiзілетін уақыт пен орын туралы хабардар етiледi.

      2. Хабарлама (хабархат) тапсырыс хаттың табыс етілгендігі туралы хабарламамен тапсырыс хатпен, телефонограммамен немесе телеграммамен, электрондық үкіметтің" веб-порталында тіркелген ұялы байланыстың абоненттік нөміріне қысқа мәтіндік хабар жөнелте отырып, "электрондық үкіметтің" веб-порталындағы пайдаланушының кабинетіне, ұялы байланыстың абоненттік нөмірі бойынша мәтіндік хабармен немесе электрондық мекенжай бойынша не хабархаттың немесе шақырудың тіркеліп-бекітілуін қамтамасыз ететін өзге де байланыс құралдары пайдаланылып жіберіледі.

      3. Егер әкімшілік рәсімге қатысушы көрсетілген мекенжайда іс жүзінде тұрмаса, хабарламалар (хабархаттар) заңды мекенжай бойынша немесе оның жұмыс орны бойынша жіберілуі мүмкін.

      Заңды тұлғаға арналған хабарламалар (хабархаттар) оның орналасқан жері бойынша жіберіледі.

      4. Әкімшілік рәсімге қатысушы өзі көрсеткен тұрғылықты жері (орналасқан жері) жұмыс орны мекенжайының, ұялы байланыстың абоненттік нөмірінің, электрондық мекенжайының дұрыс екендігімен, ал көрсетілген контактілерге жіберілген хабарлама (хабархат) тиісті және жеткілікті деп есептелетіндігімен танысқандығын өзінің қолтаңбасымен растайды.

      5. Әкiмшiлiк рәсімге қатысушы хабарламаны (хабархатты) қабылдаудан бас тартқан кезде, оны жеткізетін немесе табыс ететін адам хабарламаға (хабархатқа) тиiстi белгі жасайды, ол әкiмшiлiк органға, лауазымды адамға қайтарылады.

      Ескерту. 66-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.02.2023 № 194-VII (01.04.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

      67-бап. Лауазымды адамға қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту)

      1. Егер лауазымды адам:

      1) әкімшілік рәсімге қатысушы немесе оның өкілі ретінде осы әкімшілік рәсімге қатысқан болса;

      2) әкімшілік рәсімге қатысушының жақын туысы, жұбайы (зайыбы) немесе жекжаты болып табылса;

      3) әкімшілік рәсімге қатысушыға қызметтік немесе өзге де тәуелді болса;

      4) әкiмшiлiк iстің нәтижесiне жеке-дара, тiкелей немесе жанама түрде мүдделi болса не оның объективтiлiгi мен әділдігі туралы күмән туғызатын өзге де мән-жайлар бар болса, ол әкімшілік рәсімді жүзеге асыра алмайды.

      2. Тұлғаның лауазымды адам ретiнде әкiмшiлiк рәсімді бұрын жүзеге асыруы оның әкiмшiлiк рәсімге тиiстi дәрежеде одан әрi қатысуын болғызбайтын мән-жай болып табылмайды.

      3. Лауазымды адамға мәлімделген қарсылық білдіруге (өздігінен бас тартуға) ол мәлімделген күннен бастап үш жұмыс күні ішінде рұқсат беріледі.

      4. Әкімшілік рәсімді жүзеге асыратын лауазымды адамға мәлімделген қарсылық білдіруге (өздігінен бас тартуға) жоғары тұрған лауазымды адам рұқсат береді.

      5. Әкімшілік органның алқалы құрамы әкімшілік істі қарау кезінде лауазымды адамдардың біріне мәлімделген қарсылық білдіруге (өздігінен бас тартуға) әкімшілік органның алқалы құрамының басқа лауазымды адамдары рұқсат береді.

      6. Әкімшілік органның басшысына мәлімделген қарсылық білдіруге (өздігінен бас тартуға) жоғары тұрған әкімшілік орган рұқсат береді.

      7. Жоғары тұрған әкімшілік органы жоқ әкімшілік органның басшысына мәлімделген қарсылық білдіруге (өздігінен бас тартуға) Қазақстан Республикасының заңында аталған тұлға рұқсат береді.

      Егер заңда тиісті тұлға көзделмесе, қарсылық білдіруге (өздігінен бас тартуға) әкімшілік орган басшысының орынбасары, ал ол болмаған кезде басқа лауазымды адам рұқсат береді.

      8. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы арыз қанағаттандырылса, әкімшілік рәсімді Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдер туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен басқа лауазымды адам жүзеге асырады.

      9. Бұрын мәлімделген мән-жайларға байланысты қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы қайта арыз беруге жол берілмейді.

      10. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы арызды қарау нәтижелері бойынша шешім шағым жасауға жатпайды.

      68-бап. Әкімшілік рәсімде өкілдік ету

      1. Әкімшілік рәсімге қатысушы өзінің әкімшілік істерін жеке өзі, өкіл арқылы немесе онымен бірге жүргізуге құқылы.

      2. Әкімшілік рәсімде өкілдік ету Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

      Әкімшілік рәсімге қатысушы өзінің әкімшілік істерін басқа адамның жүргізуіне уәкілеттік беруге құқылы, бұл туралы әкімшілік органға, лауазымды адамға ауызша нысанда хабарлайды. Бұл жағдайда әкімшілік орган, лауазымды адам өкілдің өкілеттігін жазбаша нысанда ресімдейді, оған өкілдік беруші қол қояды.

      3. Егер Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше көзделмесе, өкіл өкілдік берушінің атынан әкімшілік рәсімді жүзеге асыруға байланысты барлық әрекеттерді жасауға құқылы.

      4. Әкiмшiлiк рәсімді жүзеге асыратын әкiмшiлiк органның лауазымды адамы немесе қызметкерi болып табылатын тұлға өкiл болуға құқылы емес.

      5. Осы баптың төртінші бөлігінде көрсетілген өкілдерді әкімшілік орган, лауазымды адам шеттетеді.

      Өкiл шеттетілген кезде әкiмшiлiк орган, лауазымды адам әкімшілік рәсімді жүзеге асыруды басқа өкілдің өкілеттіктерін ресімдеу үшін қажеттi, бірақ үш жұмыс күнiнен аспайтын мерзімге кейінге қалдырады.

      69-бап. Әкімшілік істерді жүргізу және есепке алу

      1. Әкiмшiлiк орган, лауазымды адам әкiмшiлiк рәсімді жүзеге асыру үшiн қажеттi құжаттардан тұратын әкiмшiлiк істі қағаз жеткізгіште және (немесе) электрондық нысанда қалыптастырады.

      2. Әкiмшiлiк істерді, оларды есепке алу журналдарын жүргізуді әкімшілік орган Мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдарда құжаттама жасау, құжаттаманы басқару және электрондық құжат айналымы жүйелерін пайдалану қағидаларының негізінде жүзеге асырады.

      3. Мемлекеттiк органдарға, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына, мемлекет жүз пайыз қатысатын заңды тұлғаларға келiп түсетін өтiнiштерді тіркеу, есепке алу, сондай-ақ "Электрондық жолданымдар" ақпараттық-талдау жүйесiн жүргiзу тәртiбi құқықтық статистика және арнайы есепке алу саласындағы статистикалық қызметтi өз құзыретi шегiнде жүзеге асыратын мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен жүзеге асырылады.

      Жарнамасы бар ұсыныстар, сондай-ақ "Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 4-бабы 1-тармағының 3) тармақшасында көзделген жолданымдарды қоспағанда, мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша келіп түскен жолданымдар есепке алуға жатпайды.

      4. Мемлекеттік органдардың басшылары жеке және заңды тұлғалардың жолданымдарымен жұмысты ұйымдастыруға, іс жүргізудің жай-күйіне дербес жауапты болады.

      70-бап. Әкімшілік рәсімді тоқтату

      1. Мына мән-жайлардың тым болмағанда бірі болған кезде:

      1) әкімшілік органның, лауазымды адамның жолданымда көрсетілген сол нысана туралы және сол негіздер бойынша әкімшілік рәсімге қатысушыға қатысты әкімшілік іс бойынша шешімі бар болса;

      2) сол нысана туралы және сол негіздер бойынша сол адамға қатысты шығарылған заңды күшіне енген сот актісі бар болса;

      3) әкімшілік орган, лауазымды адам жолданымды қайтарса;

      4) әкімшілік орган, лауазымды адам арыз иесінен жолданымды кері қайтарып алуды қабылдаса;

      5) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де негіздер бар болса, жолданым негізінде қозғалған әкімшілік рәсім тоқтатылуға жатады.

      2. Әкімшілік орган, лауазымды адам өз бастамасы бойынша қозғалған әкімшілік рәсімді, егер әкімшілік рәсімді жүзеге асыру оны қозғауға негіз болған мән-жайлардың өзгеруіне байланысты қажет болмай қалса немесе Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген басқа негіздер бойынша тоқтата алады.

      3. Әкімшілік рәсім әкімшілік органның, лауазымды адамның шешімімен тоқтатылады, бұл туралы шешім қабылданған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде әкімшілік рәсімге қатысушыға хабарланады.

      4. Әкімшілік рәсімді тоқтату туралы шешімге осы Кодексте белгіленген тәртіппен шағым берілуі мүмкін.

      5. Арыз иесі, егер жаңа дәлелдер немесе жаңадан ашылған мән-жайлар бар болса, осы Кодексте белгіленген тәртіппен қаралған мәселе бойынша қайта жолданым беруге құқылы.

      10-тарау. ӘКІМШІЛІК ІСТІ ҚАРАУ

      71-бап. Әкімшілік істі жеке-дара және алқалы түрде қарау

      Әкімшілік істі лауазымды адам жеке-дара, ал Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда не әкімшілік органның шешімі бойынша алқалы құрам қарайды.

      72-бап. Әкімшілік істің нақты мән-жайларын зерттеу

      1. Әкімшілік орган, лауазымды адам әкімшілік істі дұрыс қарау үшін маңызы бар нақты мән-жайларды жан-жақты, толық және объективті зерттеу үшін шаралар қабылдауға міндетті.

      2. Әкімшілік істің нақты мән-жайларын зерттеу тәртібі мен шектерін әкімшілік орган, лауазымды адам әкімшілік рәсімге қатысушылардың пікірлерін ескере отырып айқындайды.

      3. Әкімшілік орган, лауазымды адам әкімшілік істің дәлелдеріне, нақты мән-жайларына байланысты болмайды және әкімшілік істі толық көлемде тексереді.

      4. Әкімшілік орган, лауазымды адам әкімшілік істің нақты мән-жайларын белгілеу мақсатында өз бастамасы бойынша дәлелдемелерді жинауға құқылы.

      5. Әкімшілік орган, лауазымды адам қарау өздерінің құзыретіне жататын әкімшілік рәсімге қатысушылар ұсынған арыздар мен құжаттарды зерттеуден бас тартуға құқылы емес.

      73-бап. Тыңдау

      1. Әкімшілік орган, лауазымды адам әкімшілік рәсімге қатысушыға әкімшілік іс бойынша алдын ала шешімге өз ұстанымын білдіруге мүмкіндік беруге міндетті, бұл туралы әкімшілік рәсімге қатысушы алдын ала, бірақ әкімшілік акт қабылданғанға дейін үш жұмыс күнінен кешіктірмей хабардар етіледі.

      Тыңдау:

      1) әкімшілік рәсімге қатысушыны әкімшілік іс бойынша тыңдауға шақыру, оның ішінде бейнеконференц-байланыс немесе өзге де коммуникация құралдары арқылы;

      2) ақпараттық жүйелерді пайдалану;

      3) әкімшілік рәсімге қатысушыға өзінің ұстанымын баяндауға мүмкіндік беретін өзге де байланыс тәсілдері арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.

      2. Осы баптың бірінші бөлігінің ережелері, егер:

      1) әкімшілік орган, лауазымды адам басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қозғамайтын қолайлы әкiмшiлiк актіні қабылдайтын;

      2) атқарушылық іс жүргізу жүзеге асырылатын;

      3) Қазақстан Республикасының заңнамасында әкімшілік рәсімді жүзеге асыру үшін үш күндік мерзімнен аз уақыт белгіленген;

      4) азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтарын, бостандықтарын, қоғамдық және (немесе) мемлекеттік мүдделерді қорғау мақсатында әкімшілік актіні дереу қабылдау талап етілетін;

      5) әкімшілік рәсімге қатысушы бұл туралы өтінішхат берген;

      6) оңайлатылған әкімшілік рәсім жүзеге асырылатын;

      7) әкімшілік іс бойынша шешім автоматтандырылған процесті жүзеге асыру кезінде қабылданатын, бұл ретте әкімшілік органға, лауазымды адамға әкімшілік таңдау берілмеген жағдайларға қолданылмайды.

      Осы бөліктің 4) тармақшасында белгіленген жағдайда, әкімшілік орган, лауазымды адам әкімшілік актіде тыңдау жүргізілмеген дәлелдерді көрсетуге міндетті.

      3. Әкімшілік рәсімге қатысушы әкімшілік іс бойынша алдын ала шешімге қарсылықты алған күннен бастап екі жұмыс күнінен кешіктірмейтін мерзімде оны беруге немесе білдіруге құқылы.

      4. Әкімшілік рәсімге қатысушы өз қарсылығын ауызша білдірген жағдайда, әкімшілік орган, лауазымды адам тыңдау хаттамасын жүргізеді.

      74-бап. Тыңдау хаттамасы

      1. Тыңдау хаттамасы компьютерлік, электрондық, машинкамен жазу не қолжазба тәсілдерімен дайындалады.

      2. Тыңдау хаттамасында:

      1) әкімшілік іс қаралатын орын мен күн, оның басталатын және аяқталатын уақыты;

      2) әкімшілік органның атауы, лауазымды адамның, хатшының тектері және аты-жөні;

      3) әкімшілік рәсімге қатысушы және (немесе) әкімшілік іске қатысатын өзге де адам туралы мәліметтер;

      4) қаралатын мәселенің мазмұны;

      5) қатысатын тұлғалардың түсініктемелерінің, сұрақтары мен жауаптарының, сөйлеген сөздерінің мазмұны көрсетіледі.

      3. Әкімшілік рәсімге қатысушы және (немесе) әкімшілік іске қатысатын өзге де адам әкімшілік істі қарау үшін өздері елеулі деп есептейтін нақты мән-жайлар туралы мәліметтерді тыңдау хаттамасына енгізу туралы өтінішхат беруге құқылы.

      4. Тыңдау хаттамасын төрағалық етуші мен хатшы дайындауға және қол қоюға тиіс.

      5. Әкімшілік орган, лауазымды адам әкімшілік рәсімге қатысушыға және әкімшілік іске қатысатын өзге де тұлғаға тыңдау хаттамасымен танысу мүмкіндігін қамтамасыз етуге міндетті.

      6. Әкiмшiлiк рәсiмге қатысушы және әкімшілік іске қатысатын өзге де адам танысқаннан кейін үш жұмыс күні ішінде тыңдау хаттамасына өз ескертулерін беруге құқылы.

      Ескертулерді қарау нәтижелері бойынша төрағалық етуші оларды қанағаттандыру не оларды толық немесе ішінара қабылдамау туралы шешім қабылдайды.

      75-бап. Әкімшілік рәсімге қатысушының әкiмшiлiк іс материалдарымен танысуы

      1. Әкiмшiлiк рәсімге қатысушыға әкімшілік іс қаралғаннан кейін өтінішхат мәлімделген күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірілмейтін мерзімде әкiмшiлiк іс материалдарымен танысу мүмкіндігі берілуге тиіс.

      2. Әкiмшiлiк рәсімге қатысушы әкiмшiлiк іс материалдарымен танысқан кезде әкiмшiлiк орган, лауазымды адам Қазақстан Республикасының мемлекеттік құпиялар және заңмен қорғалатын өзге де құпия туралы заңнамасының сақталуын қамтамасыз етуге міндетті.

      3. Әкімшілік рәсімге қатысушы әкімшілік іс материалдарымен танысу процесінде кез келген мәліметтерді және кез келген көлемде көшіріп алуға, мемлекеттік құпияларды немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны қамтитын мәліметтерді қоспағанда, құжаттардың көшірмелерін, оның ішінде ғылыми-техникалық құралдардың көмегімен түсіріп алуға құқылы.

      76-бап. Жолданым негізінде қозғалған әкімшілік рәсімнің мерзімдері

      1. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, жолданым негізінде қозғалған әкімшілік рәсімнің мерзімі жолданым келіп түскен күннен бастап он бес жұмыс күнін құрайды.

      2. Жолданым негізінде қозғалған әкімшілік рәсімнің мерзімі ол қозғалған кезден бастап есептеледі.

      3. Жолданым негізінде қозғалған әкімшілік рәсімнің мерзімін әкімшілік орган басшысының немесе оның орынбасарының уәжді шешімімен ақылға қонымды, бірақ әкімшілік істі дұрыс қарау үшін маңызы бар нақты мән-жайларды белгілеу қажеттігіне орай екі айдан аспайтын мерзімге ұзартылуы мүмкін, әкімшілік рәсімге қатысушы бұл туралы мерзім ұзартылған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде хабардар етіледі.

      4. Шешім қабылдауға уәкілеттік берілген адам әкімшілік рәсім мерзімін негізсіз ұзартқаны үшін Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тәртіптік және өзге де жауаптылықта болады.

      77-бап. Әкімшілік істі қарау нәтижелері бойынша шешімдердің түрлері

      1. Әкімшілік істі қарап, әкімшілік орган, лауазымды адам:

      1) әкімшілік актіні қабылдау;

      2) әкімшілік рәсімді тоқтату туралы шешімдердің бірін шығарады.

      2. Әкімшілік істі қарау аяқталғаннан кейін жазбаша нысанда шешім шығарылады, ол әкімшілік рәсімге қатысушыға жіберіледі.

      11-тарау. ӘКІМШІЛІК АКТ

      78-бап. Әкімшілік актілердің нысандары

      1. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, әкімшілік акт жазбаша (қағаз және (немесе) электрондық) нысанда қабылданады.

      2. Егер әкімшілік рәсім жолданымның негізінде қозғалған болса, әкімшілік акт жазбаша (қағаз және (немесе) электрондық) нысанда ғана қабылданады.

      3. Әкімшілік акт, егер:

      1) азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтарын, бостандықтарын, қоғамдық немесе мемлекеттік мүдделерді қорғау талап етілсе;

      2) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де жағдайларда ауызша немесе өзге нысанда қабылдануы мүмкін.

      4. Ауызша немесе өзге нысанда қабылданған әкімшілік акт әкімшілік рәсімге қатысушының өтінішхаты бойынша осындай өтінішхат мәлімделген күннен бастап бір жұмыс күні ішінде жазбаша (қағаз және (немесе) электрондық) нысанда ресімделуге тиіс.

      79-бап. Әкімшілік актіге қойылатын жалпы талаптар

      1. Әкімшілік акт заңды және негізделген болуға тиіс.

      2. Әкімшілік акт түсіну үшін анық болуға, бірізді қолдануды қамтамасыз етуге, оның күші қолданылатын адамдар қатарын толық айқындауға тиіс.

      80-бап. Жазбаша (қағаз және (немесе) электрондық) нысанда қабылданған әкімшілік актінің мазмұны

      1. Жазбаша (қағаз және (немесе) электрондық) нысанда қабылданған әкімшілік актіде мыналар көрсетіледі:

      1) әкімшілік актіні қабылдаған әкімшілік органның атауы, лауазымды адамның тегі және аты-жөні;

      2) әкімшілік актінің қабылданған күні;

      3) арыз иесі туралы мәліметтер: жеке тұлғалар үшін – тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілсе), заңды тұлғалар үшін: атауы, ұйымдық-құқықтық нысаны;

      4) әкімшілік актіні қабылдаған кезде шешілетін мәселелердің сипаттамасы және әкімшілік актінің негіздемесі;

      5) лауазымды адамның қолы.

      2. Жазбаша (қағаз және (немесе) электрондық) нысанда қабылданған әкімшілік актінің негіздемесі, егер:

      1) әкімшілік орган, лауазымды адам басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қозғамайтын қолайлы әкімшілік актіні қабылдаған;

      2) әкімшілік орган, лауазымды адам күнтізбелік отыз күн ішінде саны бес әкімшілік актіден асатын бір нысана туралы ұқсас әкімшілік актілерді үздіксіз қабылдаған немесе әкімшілік актілерді интернет-ресурстарда орналастыруды қоса алғанда, бұқаралық ақпарат құралдарында жариялаған және әрбір жағдайда негіздеу қажеттігі болмаған;

      3) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де жағдайларда талап етілмейді.

      3. Жазбаша (қағаз және (немесе) электрондық) нысанда қабылданған әкімшілік акт қолданысы әкімшілік актінің қолданылу мерзімінен аспайтын қосымшалар мен басқа да қосымша құжаттарды қамтуы мүмкін.

      4. Қосымшалар мен басқа да қосымша құжаттар әкімшілік актінің ажырамас бөлігі болып табылады.

      81-бап. Әкімшілік рәсімге қатысушының назарына жеткізу

      1. Жазбаша (қағаз) нысанда қабылданған әкімшілік акт осы Кодекстің 66-бабына сәйкес әкімшілік рәсімге қатысушының назарына жеткізіледі.

      2. Электрондық нысанда қабылданған әкімшілік акт Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес әкімшілік рәсімге қатысушының назарына жеткізіледі.

      3. Ауызша нысанда қабылданған әкімшілік акт ауызша хабарлау арқылы әкімшілік рәсімге қатысушының назарына жеткізіледі.

      4. Өзге нысанда қабылданған әкімшілік акт оны көріп және (немесе) естіп қабылдау үшін қолжетімділігін қамтамасыз ету арқылы әкімшілік рәсімге қатысушының назарына жеткізіледі.

      5. Мемлекеттік құпияларды немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді қамтымайтын әкімшілік акт, егер әкімшілік актінің адресаты туралы мәліметтер белгісіз болса, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де жағдайларда интернет-ресурстарда орналастыруға жатады.

      82-бап. Қате жазуларды және (немесе) арифметикалық қателерді түзету

      1. Әкімшілік орган, лауазымды адам өзінің бастамасы бойынша немесе әкімшілік рәсімге катысушының өтінішхаты бойынша әкімшілік актінің мазмұнын өзгертпей, әкімшілік актіде жіберілген қате жазуларды және (немесе) арифметикалық қателерді түзетуге құқылы.

      2. Әкімшілік орган, лауазымды адам түзету үшін қажет құжатты талап етуге құқылы.

      3. Қате жазуларды және (немесе) арифметикалық қателерді түзетулер туралы өтінішхатты қарау арыз келіп түскен күннен бастап үш жұмыс күні ішінде жүзеге асырылады.

      4. Қате жазулар және (немесе) арифметикалық қателер лауазымды адамның қолымен расталады.

      5. Түзетілген әкімшілік актінің көшірмесі әкімшілік акт түзетілген күннен бастап үш жұмыс күні ішінде әкімшілік рәсімге қатысушыға жіберіледі.

      83-бап. Әкімшілік актінің күшіне енуі, қолданысқа енгізілуі және қолданысының тоқтатылуы

      1. Әкімшілік акт, егер онда анағұрлым кеш мерзім көрсетілмесе, қабылданған кезден бастап күшіне енеді.

      2. Әкімшілік акт осы Кодекстің 81-бабында белгіленген тәртіппен әкімшілік рәсімге қатысушының назарына жеткізілген кезден бастап қолданысқа енгізіледі.

      3. Әкімшілік актіде көзделген оқиға басталған, оның талаптары орындалған, әкімшілік актінің күші жойылған немесе қолданыс мерзімі өткен кезден бастап әкімшілік акт қолданысын тоқтатады.

      84-бап. Заңсыз әкімшілік актінің күшін жою

      1. Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдер туралы заңнамасын бұзу, егер мұндай бұзу дұрыс емес әкімшілік акт қабылдауға алып келсе не алып келуі мүмкін болса, әкімшілік актіні заңсыз деп тану үшін негіз болып табылады.

      Мәні бойынша дұрыс әкімшілік акт бір ғана формальды негіздер бойынша заңсыз деп таныла алмайды.

      2. Заңсыз әкімшілік актінің толық немесе бір бөлігінде күші жойылуы мүмкін.

      3. Заңсыз әкімшілік актінің күші жойылған кезде әкімшілік актіні заңсыз деп танудың заңды салдары туралы шешім қабылданады.

      Әкімшілік акт қабылданған кезден бастап та, ол заңсыз деп танылған кезден бастап та жарамсыз деп танылуы мүмкін.

      4. Заңсыз ауыртпалық түсіретін әкімшілік акт міндетті түрде күші жойылуға жатады.

      5. Заңсыз қолайлы әкімшілік актінің күшін жойған кезде әкімшілік рәсімге қатысушының сенім құқығын қорғау қағидаты назарға алынады.

      6. Әкімшілік рәсімге қатысушы, егер:

      1) соның негізінде әкімшілік акт шығарылған құқықтық акт конституциялық емес деп танылса;

      2) әкімшілік рәсімдерге қатысушы ұсынған құжаттың не мәліметтердің қасақана анық еместігі белгіленсе;

      3) әкімшілік акт әкімшілік рәсімге қатысушының заңды күшіне енген сот үкімімен немесе қаулысымен, прокурордың, қылмыстық қудалау органының, әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілеттік берілген органның (лауазымды адамның) қаулысымен белгіленген құқыққа қарсы әрекеттерді жасауы нәтижесінде қабылданса;

      4) әкімшілік акт мемлекеттік немесе қоғамдық мүдделерді, мемлекеттің қауіпсіздігін қозғайтын не адамдардың өмірі, денсаулығы үшін ауыр еңсерілмес салдарға алып келуі мүмкін болса, сенім құқығын қорғау қағидатына сілтеме жасауға құқылы емес.

      7. Заңсыз қолайлы әкімшілік акт осы баптың алтыншы бөлігінде көзделген жағдайларда ғана күші жойылуға жатады.

      8. Заңсыз қолайлы әкімшілік актінің күшін жою салдарынан туындаған зиян әкімшілік рәсімге қатысушыға орны толтырылуға жатады, оның сенім құқығы Қазақстан Республикасы азаматтық заңнамасының қағидаларына сәйкес Қазақстан Республикасының заңдарымен қорғалады.

      85-бап. Заңды әкімшілік актінің күшін жою

      1. Қазақстан Республикасының заңнамасының негізінде және талаптарына сәйкес қабылданған әкімшілік акт заңды болып есептеледі.

      2. Заңды әкімшілік актінің толық немесе бір бөлігінде күшін жойылуы мүмкін.

      3. Заңды ауыртпалық түсіретін әкімшілік актінің күшін жоюға Қазақстан Республикасының заңдарында тыйым салынған жағдайларды қоспағанда, әкімшілік орган, лауазымды адам мұндай актінің күшін жоюы мүмкін.

      4. Егер:

      1) әкімшілік актінің күшін жою мүмкіндігі Қазақстан Республикасының заңдарында және әкімшілік актіде көзделсе;

      2) әкімшілік акт шартпен қабылданса және бұл шарт орындалмаса не тиісінше түрде орындалмаса, заңды қолайлы әкімшілік актінің күші жойылуы мүмкін.

      86-бап. Әкімшілік актіні орындау тәртібі мен мерзімдері

      1. Әкімшілік акт барлық мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, заңды тұлғалар, лауазымды адамдар, азаматтар үшін міндетті және орындалуға жатады.

      2. Әкімшілік актіні, егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгіленбесе, оны қабылдаған әкімшілік орган, лауазымды адам орындауға енгізеді.

      3. Әкімшілік акт, егер Қазақстан Республикасының заңдарында немесе әкімшілік актіде өзгеше белгіленбесе, бес жұмыс күні ішінде орындалуға тиіс.

      12-тарау. ОҢАЙЛАТЫЛҒАН ӘКІМШІЛІК РӘСІМ

      87-бап. Оңайлатылған әкімшілік рәсімді жүзеге асыру тәртібі

      1. Хабарламаларды, ұсыныстарды, үн қосуларды және сұрау салуларды қарау оңайлатылған әкімшілік рәсім тәртібімен жүзеге асырылады.

      2. Оңайлатылған әкімшілік рәсімді мемлекеттік орган, жергілікті өзін-өзі басқару органы, мемлекет жүз пайыз қатысатын заңды тұлға және олардың лауазымды адамдары осы бөлімде белгіленген тәртіппен, осы тарауда белгіленген ерекшеліктермен жүзеге асырады.

      3. Осы тараудың мақсаты үшін мемлекеттік органға, жергілікті өзін-өзі басқару органына, мемлекет жүз пайыз қатысатын заңды тұлғаға және олардың лауазымды адамдарына хабарлама, ұсыныс, үн қосу немесе сұрау салу жіберген тұлға арыз иесі деп түсініледі.

      88-бап. Оңайлатылған әкімшілік рәсімді тоқтату

      1. Мына мән-жайлардың тым болмағанда бірі болған кезде:

      1) қайталама хабарламаларда, ұсыныстарда, үн қосуларда, сұрау салуларда жаңа дәлелдер немесе жаңадан ашылған мән-жайлар келтiрiлмесе, ал алдыңғы хабарламаның, ұсыныстың, үн қосудың, сұрау салудың материалдарында тексерудiң қажетті материалдары болса және арыз иесіне белгiленген тәртiппен жауаптар берілсе;

      2) хабарламаның, ұсыныстың, үн қосудың, сұрау салудың авторын анықтау мүмкін болмаса, арыз иесінің қолтаңбасы, оның ішінде электрондық цифрлық қолтаңбасы, пошталық мекенжайы болмаса, оларда дайындалып жатқан немесе жасалған қылмыстық құқық бұзушылық не мемлекеттік немесе қоғамдық қауіпсіздікке төнген қатер туралы және олардың құзыретіне сәйкес мемлекеттік органдарға дереу жолдануға жататын мәліметтер қамтылған жағдайларды қоспағанда;

      3) хабарламада, ұсыныста, үн қосуда, сұрау салуда мәселенің мәні баяндалмаса, оңайлатылған әкімшілік рәсім тоқтатылуға жатады.

      2. Оңайлатылған әкімшілік рәсімді тоқтату туралы шешімді хабарламаны, ұсынысты, үн қосуды, сұрау салуды қарайтын субъектінің басшысы немесе оның орынбасары қабылдайды.

      3. Оңайлатылған әкімшілік рәсімді тоқтату туралы шешімге осы Кодексте белгіленген тәртіппен шағым жасалуы мүмкін.

      89-бап. Әкімшілік істі оңайлатылған әкімшілік рәсімде қараудың нәтижелері бойынша шешімдердің түрлері

      1. Әкімшілік істі оңайлатылған әкімшілік рәсімде қарау қорытындылары бойынша мынадай:

      1) жауап, оның ішінде хабардың, ұсыныстың, үн қосудың, сұрау салудың мәні бойынша ақпарат беру;

      2) назарға алу;

      3) оңайлатылған әкімшілік рәсімді тоқтату туралы шешімдердің бірі шығарылады.

      2. Хабарға, ұсынысқа, үн қосуға, сұрау салуға жауаптар Қазақстан Республикасының заңнамасына сiлтеме жасай отырып, мемлекеттiк тiлде немесе өтiнiш берiлген тiлде мазмұны бойынша негiзделген және уәжделген болуға, оның қабылданған шешiмге шағым беру құқықтары түсiндiріле отырып, арыз иесінің дәлелдерiн жоққа шығаратын немесе растайтын нақты фактілерді қамтуға тиiс.

      3. Хабарды, ұсынысты, үн қосуды, сұрау салуды қарайтын субъектілер мен лауазымды адамдар арыз иесіне әкімшілік істі қараудың нәтижелері және қабылданған шаралар туралы хабар береді.

      90-бап. Жеке тұлғаларды және заңды тұлғалардың өкілдерін жеке қабылдау

      1. Мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының басшылары және олардың орынбасарлары тиісті мемлекеттік органның басшысы бекітетін қабылдау кестесіне сәйкес айына кемінде бір рет азаматтарды және заңды тұлғалардың өкілдерін, оның ішінде осы органдардың қызметкерлерін жеке қабылдауды жүргізуге міндетті.

      2. Қабылдау белгіленген және жеке және заңды тұлғалардың назарына жеткізілген күндер мен сағаттарда жұмыс орны бойынша өткізілуге тиіс.

      3. Егер жолданымды лауазымды адам қабылдау кезінде шеше алмаса, ол жазбаша нысанда баяндалады және онымен жазбаша жолданым ретінде жұмыс жүргізіледі.

12-1-тарау. Петиция

      Ескерту. Кодекс 12-1-тараумен толықтырылды – ҚР 02.10.2023 № 31-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

90-1-бап. Жалпы ережелер

      1. Мемлекеттік орган, жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар петицияны осы тарауда белгіленген ерекшеліктерді ескере отырып, осы Кодексте белгіленген тәртіппен қарайды.

      2. Осы тараудың мақсаты үшін арыз иесі деп петицияны берген Қазақстан Республикасының азаматы түсініледі.

90-2-бап. Петицияны беру тәртібі

      1. Арыз иесі петицияны мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылы саласындағы уәкілетті орган айқындайтын интернет-ресурс (бұдан әрі – интернет-ресурс) арқылы не мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылы саласындағы уәкілетті орган бекіткен нысан бойынша жазбаша арыз түрінде интернет-ресурста орналастыру үшін береді.

      2. Петицияда:

      1) тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілсе), жеке сәйкестендіру нөмірі, тұрғылықты жері, электрондық мекенжайы;

      2) петиция берілетін мемлекеттік органның, жергілікті өкілді және (немесе) атқарушы органның атауы;

      3) арыз иесі өкілінің тиісті өкілеттіктерін растайтын құжаттың көшірмесі (егер петицияны оның өкілі берсе);

      4) петицияның мазмұны, сондай-ақ петицияның нысанасы бойынша дәлелдер мен ұсыныстар көрсетіледі.

      Қажет болғанда арыз иесі немесе оның өкілі растайтын құжаттарды және (немесе) өзге де материалдарды петицияға қоса береді.

      3. Мыналар:

      1) адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын бұзуға алып келуі мүмкін;

      2) конституциялық құрылысқа, қоғамдық тәртіпке, халықтың денсаулығы мен имандылығына нұқсан келтіруі мүмкін мәселелер;

      3) Қазақстан Республикасының тәуелсіз мемлекет ретіндегі мәртебесін, Республиканың бiртұтастығы мен аумақтық тұтастығын, оны басқару нысанын, Республика қызметінің түбегейлі қағидаттарын, Республика Президенті жеті жыл мерзімге сайланады және бір адам бір реттен артық Республика Президенті болып сайлана алмайды деген ережелерді өзгерту;

      4) Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысы мен Мемлекеттік шекарасы;

      5) сотқа дейінгі тергеп-тексеру және сот төрелігін жүзеге асыру;

      6) прокуратура органдарының заңдылықтың сақталуын жоғары қадағалауы;

      7) сыртқы барлау, қарсы барлау, жедел-іздестіру, құқық қорғау қызметі, сондай-ақ күзетілетін адамдар мен объектілердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету, күзету іс-шараларын жүргізу;

      8) Қазақстан Республикасының қылмыстық-атқару, қылмыстық-процестік, азаматтық процестік, әкімшілік рәсімдік-процестік заңнамасы және Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамасы;

      9) қорғаныс, ұлттық қауіпсіздік және қоғамдық тәртіпті сақтау;

      10) адамдарға рақымшылық және кешірім жасау;

      11) Қазақстан Республикасы Президентінің, Парламенті Палаталары мен Үкіметінің қарауына жататын адамдарды лауазымға тағайындау және сайлау, лауазымынан босату;

      12) Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарынан туындайтын міндеттемелерді орындау мәселелері;

      13) Қазақстан Республикасының сайлау және республикалық референдум туралы заңнамасында реттелетін мәселелер;

      14) Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері;

      15) мемлекеттік тілдің мәртебесі;

      16) мемлекеттік органдардың құзыретін, өкілеттіктерін, функциялары мен міндеттерін өзгерту мәселелері;

      17) төтенше жағдай және (немесе) төтенше ахуал режимдерінің қолданылуы шеңберінде қабылданатын шешімдердің күшін жою және оларды өзгерту туралы мәселелер петицияның нысанасы бола алмайды.

      4. Петицияны интернет-ресурста еркін қолжетімді етіп орналастыру үшін петиция мынадай шарттарға сәйкес келуге тиіс:

      1) мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылы саласындағы уәкілетті орган айқындаған нысан бойынша және тәртіппен он жұмыс күні ішінде электрондық нысанда және жиырма жұмыс күні ішінде жазбаша түрде Қазақстан Республикасының кемінде елу азаматының петицияға қосылуы;

      2) петицияның осы баптың екінші және үшінші бөліктерінде белгіленген талаптарға сәйкес келуі;

      3) петицияны берген кезде интернет-ресурста дәл сондай нысанадағы петицияның болмауы.

      5. Мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылы саласындағы уәкілетті орган петицияға Қазақстан Республикасының кемінде елу азаматы қосылған күннен бастап жиырма жұмыс күні ішінде петицияның осы баптың төртінші бөлігінде көрсетілген шарттарға сәйкестігін тексеруді жүзеге асырады.

      Петицияның осы баптың үшінші бөлігінде көрсетілген шарттарға сәйкестігін анықтау қажет болғанда мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылы саласындағы уәкілетті орган уәкілетті мемлекеттік органдарға сұрау салу жіберуге құқылы.

      6. Петиция осы баптың төртінші бөлігінде көрсетілген шарттарға сәйкес келмеген жағдайда мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылы саласындағы уәкілетті орган себептерін негіздей отырып, петицияны қабылдамайды, бұл жөнінде арыз иесін немесе оның өкілін электрондық нысанда және (немесе) жазбаша түрде хабардар етеді.

      7. Петиция осы баптың төртінші бөлігінде көрсетілген шарттарға сәйкес келген жағдайда мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылы саласындағы уәкілетті орган петицияға Қазақстан Республикасы азаматтарының қосыла бастауы үшін оны интернет-ресурста еркін қолжетімді етіп орналастырады, бұл жөнінде арыз иесі немесе оның өкілі электрондық нысанда және (немесе) жазбаша түрде хабардар етіледі.

      8. Мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылы саласындағы уәкілетті орган петицияны интернет-ресурста еркін қолжетімді етіп орналастырған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде ақпараттық хаттар жіберу арқылы масс-медиа саласындағы уәкілетті органда есепке қойылған бұқаралық ақпарат құралдарына петицияға қосылудың басталғаны туралы хабарлайды.

      Ескерту. 90-2-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 01.07.2024 № 107-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

90-3-бап. Петицияға қосылу

      1. Қазақстан Республикасының азаматтары петицияға қосылуды интернет-ресурста мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылы саласындағы уәкілетті орган айқындайтын тәртіппен электрондық цифрлық қолтаңба арқылы немесе жазбаша түрде куәландыра отырып жүзеге асырады.

      Петицияға қосылу Қазақстан Республикасының азаматы Қазақстан Республикасының дербес деректер және оларды қорғау туралы заңнамасына сәйкес берілетін дербес деректерін жинауға және өңдеуге келісімін берген жағдайда жүзеге асырылады.

      2. Петиция интернет-ресурста еркін қолжетімді етіп орналастырылған кезден бастап алты ай ішінде петицияға қосылуға болады.

      3. Қазақстан Республикасы азаматының петицияға қосылу және (немесе) интернет-ресурста еркін қолжетімді түрде комментарий орналастыру арқылы оған қатысты өз көзқарасын білдіруге құқығы бар.

      4. Қосылудың қорытындысы бойынша:

      Қазақстан Республикасы Үкіметінің құзыретіне жататын мәселелер бойынша оны қолдауға Қазақстан Республикасы азаматтарының кемінде елу мың даусына;

      облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті өкілді органдарының құзыретіне жататын мәселелер бойынша оны қолдауға тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік халқының санында Қазақстан Республикасы азаматтарының кемінде екі пайыз даусына;

      облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарының құзыретіне жататын мәселелер бойынша оны қолдауға тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік халқының санында Қазақстан Республикасы азаматтарының кемінде бір пайыз даусына;

      қалалық, аудандық жергілікті өкілді органдардың құзыретіне жататын мәселелер бойынша оны қолдауға тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің халық саны елу мыңнан асқанда – Қазақстан Республикасы азаматтарының кемінде бес мың даусына, қалғандары үшін – халық санының кемінде он пайызына;

      аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергілікті атқарушы органдарының, республикалық маңызы бар қалалардағы (астанадағы) аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардағы аудандардың әкімдері аппараттарының, аудандық маңызы бар қалалардағы, ауылдардағы, кенттердегі, ауылдық округтердегі әкімдер аппараттарының құзыретіне жататын мәселелер бойынша оны қолдауға тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің халық саны елу мыңнан асқанда – Қазақстан Республикасы азаматтарының кемінде екі мың бес жүз даусына, қалғандары үшін – халық санының кемінде бес пайызына ие болған петиция қолдау тапқан болып есептеледі.

      5. Осы баптың төртінші бөлігінде көрсетілген шекті мәнге жетпеген петицияны мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылы саласындағы уәкілетті орган петиция интернет-ресурста еркін қолжетімді етіп орналастырылған кезден бастап алты ай өткен соң арыз иесіне қайтарады.

      Мұндай петицияны мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылы саласындағы уәкілетті орган құзыреті бойынша тиісті мемлекеттік органға, жергілікті өкілді және (немесе) атқарушы органға жібереді және ол осы Кодексте белгіленген тәртіппен хабар, үн қосу немесе ұсыныс ретінде қаралады.

90-4-бап. Петицияларды қабылдау, тіркеу және есепке алу

      1. Осы Кодекстің 90-3-бабының төртінші бөлігінде көрсетілген шекті мәнге жеткен кезде мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылы саласындағы уәкілетті орган өз өкілеттіктеріне петицияны қарау кіретін мемлекеттік органға, жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдарға петицияны жібереді, бұл жөнінде арыз иесі электрондық нысанда хабардар етіледі және ол туралы ақпарат петицияны жіберу туралы шешім қабылданған кезден бастап үш жұмыс күні ішінде интернет-ресурста орналастырылады.

      2. Осы Кодексте белгіленген тәртіппен берілген петиция міндетті түрде қабылдануға, тіркелуге, есепке алынуға және қаралуға жатады.

      Петицияны қабылдаудан бас тартуға тыйым салынады.

      3. Петицияларды тіркеу, есепке алу мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылы саласындағы уәкілетті орган белгілеген тәртіппен жүзеге асырылады.

90-5-бап. Петицияны қарау тәртібі мен мерзімі

      1. Петицияны қарау мерзімі:

      1) петицияны орталық мемлекеттік орган тіркеген күннен бастап қырық жұмыс күнінен аспайды;

      2) петицияны жергілікті өкілді және (немесе) атқарушы орган тіркеген күннен бастап жиырма жұмыс күнінен аспайды.

      2. Петицияны қарау кезінде орталық мемлекеттік орган:

      1) петицияда жазылған фактілерді тексеру талап етілмейтін жағдайларды қоспағанда, сол жерге баруды жүзеге асыруға;

      2) шешімнің жобасын жария талқылауды өткізу басталғанға дейін үш жұмыс күні қалғанда арыз иесін не оның өкілін және мүдделі тұлғаларды шақырып және өткізілетін күні мен орны туралы интернет-ресурстар арқылы, сондай-ақ электрондық немесе қағаз нысанда міндетті түрде хабардар ете отырып, оны өткізуге;

      3) құрамына мүдделі мемлекеттік органдардың өкілдерін, Қазақстан Республикасы Парламентінің және (немесе) мәслихаттың депутаттарын, арыз иесін немесе оның өкілін, сондай-ақ қоғамдық бірлестіктерді қоса отырып, жеке комиссияны немесе жұмыс тобын құруға;

      4) петицияға қатысты келіп түскен комментарийлерді, сондай-ақ петицияның нысанасы бойынша экономикалық, әлеуметтік, статистикалық және өзге де қажетті ақпаратты талдауға;

      5) халықаралық тәжірибені зерделеуге және салыстырмалы-құқықтық талдау жүргізуге (егер петицияның нысанасы Қазақстан Республикасының заңнамасына өзгерістер енгізуді талап ететін болса) міндетті.

      Петицияны қарау кезінде жергiлiктi өкiлдi және (немесе) атқарушы органдар:

      1) петицияда жазылған фактілерді тексеру талап етілмейтін жағдайларды қоспағанда, сол жерге баруды жүзеге асыруға;

      2) шешімнің жобасын жария талқылауды өткізу басталғанға дейін үш жұмыс күні қалғанда арыз иесін не оның өкілін және мүдделі тұлғаларды шақырып және өткізілетін күні мен орны туралы интернет-ресурс арқылы, сондай-ақ электрондық немесе қағаз нысанда міндетті түрде хабардар ете отырып, оны өткізуге;

      3) құрамына мүдделі мемлекеттік органдардың өкілдерін, Қазақстан Республикасы Парламентінің және (немесе) мәслихаттың депутаттарын, арыз иесін немесе оның өкілін, сондай-ақ қоғамдық бірлестіктерді қоса отырып, уақытша комиссияны немесе жұмыс тобын құруға міндетті.

90-6-бап. Петицияны қарау нәтижелері бойынша қабылданатын шешімдер

      1. Петицияны қарау нәтижелері бойынша орталық мемлекеттік немесе жергілікті атқарушы органның бірінші басшысы, жергiлiктi өкiлдi органның төрағасы:

      1) петицияны толық немесе ішінара қанағаттандыру туралы;

      2) петицияны қанағаттандырудан бас тарту туралы шешімдердің бірін қабылдайды.

      2. Петицияны қарау нәтижелері бойынша қабылданған шешім мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылы саласындағы уәкілетті орган бекіткен нысанға сәйкес ресімделеді.

      Петицияны қарау нәтижелері бойынша қабылданған шешім Қазақстан Республикасының заңнамасына сілтеме жасай отырып, мемлекеттік тілде немесе петиция тілінде, мазмұны жағынан негізделген және уәжделген болуға, арыз иесінің немесе оның өкілінің және петицияға қосылған Қазақстан Республикасы азаматтарының қабылданған шешімге шағым жасау құқықтары түсіндіріле отырып, олардың дәлелдерін жоққа шығаратын немесе растайтын нақты фактілерді қамтуға тиіс.

      3. Петицияны қарау нәтижелері бойынша қабылданған шешім интернет-ресурста шешім шығарылған күннен бастап келесі жұмыс күнінен кешіктірілмейтін мерзімде орналастырылады.

      Петицияны қарау нәтижелері бойынша орталық мемлекеттік немесе жергілікті атқарушы органның бірінші басшысы, жергiлiктi өкiлдi органның төрағасы ресми түрде хабарлама жасауға міндетті.

      13-тарау. ШАҒЫМ ЖАСАУ ТӘРТІБІ. ШАҒЫМ БЕРУ

      91-бап. Шағым жасау тәртібі

      1. Әкімшілік рәсімге қатысушы әкімшілік (сотқа дейінгі) тәртіппен әкімшілік актіні қабылдауға байланысты емес әкімшілік актіге, әкімшілік әрекетке (әрекетсіздікке) шағым жасауға құқылы.

      Осы Кодексте көзделген жағдайларда әкімшілік рәсімге қатысушы әкімшілік актіні қабылдауға байланысты әкімшілік әрекетке (әрекетсіздікке) шағым жасауға құқылы.

      2. Егер әкімшілік орган, лауазымды адам осы Кодексте белгіленген мерзімдерде әкімшілік актіні қабылдамаса, әкімшілік әрекет жасамаса, онда мерзімдер өткен күннен бастап әкімшілік орган, лауазымды адам әкімшілік актіні қабылдаудан, әкімшілік әрекет жасаудан бас тартты деп есептеледі.

      3. Шағымды әкімшілік тәртіппен (сотқа дейінгі) қарауды жоғары тұрған әкімшілік орган, лауазымды адам (бұдан әрі – шағымды қарайтын орган) жүргізеді.

      Әкімшілік актісіне, әкімшілік әрекетiне (әрекетсiздiгiне) шағым жасалатын әкімшілік орган, лауазымды адам үшін бағыныстылық тәртібімен жоғары тұрған болып табылатын Қазақстан Республикасының Президентін, Қазақстан Республикасының Премьер-Министрін, Қазақстан Республикасының Үкіметін қоспағанда, әкімшілік орган, лауазымды адам, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес шағымдарды қарауға уәкілеттік берілген өзге де әкімшілік орган, лауазымды адам осы Кодекстің мақсаттары үшін шағымды қарайтын орган деп танылады.

      4. Шағым әкімшілік актісіне, әкімшілік әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасалатын әкімшілік органға, лауазымды адамға беріледі.

      Әкімшілік актісіне, әкімшілік әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасалатын әкімшілік орган, лауазымды адам шағым келіп түскен күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей оны және әкімшілік істі шағымды қарайтын органға жібереді.

      Бұл ретте әкімшілік актісіне, әкімшілік әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасалатын әкімшілік орган, лауазымды адам, егер ол үш жұмыс күні ішінде шағымда көрсетілген талаптарды толық қанағаттандыратын қолайлы әкімшілік акт қабылдаса, әкімшілік әрекет жасаса, шағымды қарайтын органға шағымды жібермеуге құқылы.

      5. Егер заңда өзгеше көзделмесе, сотқа дейінгі тәртіппен шағым жасалғаннан кейін сотқа жүгінуге жол беріледі. Егер заңда жоғары тұрған органға шағым жасау қажеттілігінсіз сотқа жүгіну мүмкіндігі көзделген жағдайда, әкімшілік актісіне, әкімшілік әрекетіне (әрекетсіздігіне) дау айтылатын әкімшілік орган, лауазымды адам сотқа пікірмен қатар жоғары тұрған әкімшілік орган басшысының, лауазымды адамының уәжді ұстанымын ұсынады.

      6. Жоғары тұрған әкімшілік орган, лауазымды адам болмаған жағдайда, әкімшілік актіге, әкімшілік әрекетке (әрекетсіздікке) сотқа шағым жасалуы мүмкін, бұл туралы әкімшілік іс бойынша шешім қабылдау кезінде әкімшілік актісіне, әкімшілік әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасалатын әкімшілік орган әкімшілік рәсімге қатысушыға хабар береді.

      7. Шағымдарды прокуратура органдарының қарауы "Прокуратура туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында белгіленген негіздерде, шектерде және тәртіппен жүзеге асырылады.

      Ескерту. 91-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.03.2023 № 216-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

      92-бап. Шағым беру мерзімі

      1. Әкімшілік актіге, әкімшілік әрекетке (әрекетсiздiкке) шағым әкімшілік рәсімге қатысушыға әкімшілік актіні қабылдау немесе әкімшілік әрекет жасау (әрекетсiздiк таныту) туралы белгілі болған күннен бастап үш айдан кешіктірмей әкімшілік органға, лауазымды адамға беріледі.

      2. Осы баптың бірінші бөлігінде белгіленген мерзім дәлелді себеппен өткізіп алған жағдайда, егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмеген жағдайда, бұл мерзімді әкімшілік рәсімге қатысушының өтінішхаты бойынша шағымды қарайтын орган қалпына келтіруі мүмкін.

      Шағым берудің өткізіп алынған мерзімін қалпына келтіру мақсатында шағымды қарайтын орган ауруды, еңсерілмейтін күштің мән-жайларын және адамды шағым беру мүмкіндігінен айыратын өзге де себептерді дәлелді себептер ретінде таниды.

      3. Шағым жасау үшін өткізіп алынған мерзім шағымды қарайтын органның шағымды қабылдаудан бас тартуы үшін негіз болып табылмайды. Мерзімді өткізіп алу себептері шағымды қарау кезінде анықталады және шағымды қанағаттандырудан бас тарту үшін негіздердің бірі болып табылуы мүмкін.

      93-бап. Шағымның нысаны мен мазмұны

      1. Шағым жазбаша (қағаз және (немесе) электрондық) нысанда беріледі.

      2. Шағымда мыналар көрсетіледі:

      1) шағымды қарайтын органның атауы;

      2) жеке тұлғаның тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілсе), жеке сәйкестендіру нөмірі, пошталық мекенжайы не заңды тұлғаның атауы, пошталық мекенжайы, бизнес-сәйкестендіру нөмірі;

      3) жеке тұлғаның нақты тұратын және заңды тұлғаның орналасқан жерінің мекенжайы;

      4) әкімшілік актісіне, әкімшілік әрекетіне (әрекетсіздігіне) дау айтылатын әкімшілік органның, лауазымды адамның атауы;

      5) әкімшілік рәсімге қатысушы өз талаптарын және дәлелдерін негіздейтін мән-жайлар;

      6) шағым беру күні;

      7) әкімшілік рәсімге қатысушының қолы;

      8) шағымға қоса берілетін құжаттардың тізбесі;

      9) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де мәліметтер.

      94-бап. Шағымды қабылдау, тіркеу, қайтару және кері қайтарып алу

      1. Шағымды қабылдау, тіркеу, есепке алу, қайтару және кері қайтарып алу осы Кодекстің 64-бабының ережелеріне сәйкес жүзеге асырылады.

      2. Шағымды тіркегеннен кейін әкімшілік рәсімге қатысушыға шағымды қарау кезіндегі оның құқықтары мен міндеттері түсіндірілуге тиіс.

      95-бап. Шағымды қараусыз қалдыру

      1. Шағымды қарайтын орган, егер:

      1) шағымды қарайтын органның әкімшілік рәсімге қатысушыға қатысты шағымды қарау нәтижелері бойынша шағымда көрсетілген сол нысана туралы және сол негіздер бойынша шешімі бар болса;

      2) сол адамға қатысты, сол нысана туралы және сол негіздер бойынша шығарылған, заңды күшіне енген сот актісі бар болса;

      3) шағымды қарайтын орган шағымды қайтарса;

      4) шағымды қарайтын орган арыз иесінен шағымды кері қайтарып алуды қабылдаған болса, шағымды қараусыз қалдырады.

      2. Әкімшілік рәсімге қатысушы шағымды қарайтын орган шағымды қараусыз қалдыру туралы шешім қабылдаған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде хабарландырылады.

      3. Шағымды қараусыз қалдыру үшін негіз болған мән-жайлар жойылғаннан кейін әкімшілік рәсімге қатысушы қайтадан шағым беруге құқылы.

      96-бап. Шағым берудің салдары

      Шағым беру мыналарды:

      1) азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтарын, қоғамдық немесе мемлекеттік мүдделерді қорғау қажеттілігін;

      2) тиісті шешім қабылдағанға дейін қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау және қадағалау жөніндегі уәкілетті орган немесе Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі өз құзыреті шегінде қабылдаған қаржы нарығындағы қызметті жүзеге асыруға арналған лицензиялардың қолданысын тоқтата тұру және (немесе) олардан айыру, қаржы ұйымдарын консервациялауды жүргізу жөніндегі әкімшілік актіні, оның жазбаша нұсқамаларын, қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау жөніндегі уәкілетті орган немесе Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі өз құзыреті шегінде қабылдаған қадағалап ден қою (қадағалап ден қоюдың ұсынымдық шараларынан басқа) шараларын қолдану жөніндегі, банкті, Қазақстан Республикасы бейрезидент банкінің филиалын оның депозиторлары мен кредиторларының мүдделеріне қатер төндіретін және (немесе) қаржы жүйесінің тұрақтылығына қатер төндіретін қаржылық жағдайы тұрақсыз банктер, Қазақстан Республикасы бейрезидент банктерінің филиалдары санатына жатқызу туралы, банкті, Қазақстан Республикасы бейрезидент банкінің филиалын төлемге қабілетсіз банктер, Қазақстан Республикасы бейрезидент банктерінің филиалдары санатына жатқызу және оларға "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес реттеу жөніндегі шараларды қолдану туралы әкімшілік актіні, сондай-ақ бюджет қаражатын орынсыз және негізсіз пайдаланудың анықталған фактілеріне байланысты мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау органдарының әкімшілік актілерін;

      3) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де жағдайларды қоспағанда, әкімшілік актінің, әкімшілік әрекеттің орындалуын тоқтата тұрады.

      Ескерту. 96-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 03.01.2022 № 101-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      14-тарау. ШАҒЫМДЫ ҚАРАУ

      97-бап. Шағымды жеке-дара және алқалы түрде қарау

      1. Шағымды лауазымды адам – жеке-дара, ал Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда не әкімшілік органның шешімі бойынша алқалы құрам қарайды.

      2. Әкімшілік актісіне, әкімшілік әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасалатын лауазымды адам мынадай:

      1) мұндай адам шағымды қарайтын органның алқалы құрамына кіретін;

      2) осы Кодекстің 91-бабының төртінші бөлігінде көзделген жағдайларды қоспағанда, шағымды қарауға жіберілмейді.

      98-бап. Шағымды қараудың жалпы қағидалары

      1. Шағымды қарайтын орган шағымды дұрыс қарау үшін маңызы бар нақты мән-жайларды жан-жақты, толық және объективті зерттеу үшін шаралар қабылдауға міндетті.

      2. Нақты мән-жайларды зерттеудің нысанасы мен шектерін шағымды қарайтын орган айқындайды.

      3. Шағымды қарайтын орган әкімшілік актісіне, әкімшілік әрекетiне (әрекетсiздiгiне) дау айтылатын лауазымды адамды, осы Кодекстің 73-бабына сәйкес әкімшілік рәсімге қатысушыны тыңдайды.

      4. Шағымды қарайтын орган әкімшілік актісіне, әкімшілік әрекетiне (әрекетсiздiгiне) шағым жасалатын әкімшілік органның, лауазымды адамның, әкімшілік рәсімге қатысушының дәлелдерімен, сондай-ақ шағымда баяндалған талаптармен байланысты емес және әкімшілік істі толық көлемде тексереді.

      5. Шағымды қарайтын орган осы Кодекстің 75-бабына сәйкес әкімшілік іспен танысу мүмкіндігін қамтамасыз етеді.

      6. Арыз иесіне зиян келтіріп шағым беруге жол берілмейді.

      Ескерту. 98-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      99-бап. Шағымды қарау мерзімі

      Шағымды қарау мерзімі шағым келіп түскен күннен бастап жиырма жұмыс күнін құрайды.

      15-тарау. ШАҒЫМ БОЙЫНША ШЕШІМ

      100-бап. Шағымды қарау нәтижелері бойынша шешімдердің түрлері

      1. Шағымды қарайтын орган шағымды қарай отырып, мына шешімдердің бірін шығарады:

      1) әкімшілік актінің күшін жою туралы;

      2) әкімшілік актінің күшін жою және жаңа әкімшілік актіні қабылдау туралы;

      3) әкімшілік әрекетті жасау туралы;

      4) шағымды қанағаттандырусыз қалдыру туралы;

      5) әкімшілік істі жол берілген бұзушылықтарды және оларды жою жөніндегі ұсыныстарды көрсете отырып жүзеге асыру үшін әкімшілік рәсімді әкімшілік актісіне, әкімшілік әрекетiне (әрекетсiздiгiне) шағым жасалатын әкімшілік органға, лауазымды адамға жіберу туралы;

      6) шағымды қараусыз қалдыру туралы.

      2. Шағымды қарайтын орган, егер әкімшілік актіні қабылдау, әкімшілік әрекет жасау шағымды қарайтын органның құзыретіне жататын жағдайда, осы баптың бірінші бөлігінің 1), 2) немесе 3) тармақшаларында көзделген шешімді шығарады.

      Шағымды қарайтын орган әкімшілік рәсімді жүзеге асыру үшін шешім шығарылған күннен бастап бес жұмыс күнінен кешіктірілмейтін мерзімде жол берілген бұзушылықтарды көрсете отырып және, егер тиісті актіні қабылдау, әкімшілік әрекет жасау шағымды қарайтын органның құзыретіне жатпаса, оларды жою жөніндегі ұсыныстармен шағымды әкімшілік актісіне, әкімшілік әрекетіне (әрекетсiздiгiне) шағым жасалатын әкімшілік органға, лауазымды адамға жібереді.

      3. Мыналар:

      әкімшілік істі дұрыс қарау үшін маңызы бар мән-жайлардың ауқымын дұрыс айқындамау және анықтамау;

      әкімшілік акті, әкімшілік әрекет (әрекетсіздік) мазмұнының әкімшілік істің материалдарына сәйкес келмеуі;

      Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзу немесе дұрыс қолданбау осы баптың бірінші бөлігінің 1), 2), 3) және 5) тармақшаларында көзделген шешімдерді шығару үшін негіздер болып табылады.

      4. Шағымды мәні бойынша қарау аяқталғаннан кейін жазбаша нысанда шешім шығарылады, ол әкімшілік рәсімге қатысушыға жіберіледі, ал шешімнің көшірмесі әкімшілік актісіне, әкімшілік әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасалатын әкімшілік органға, лауазымды адамға жіберіледі.

      Шағымды қанағаттандырудан бас тарту дәлелді болуға тиіс.

      Шағымды қарайтын органның шешімі орындау үшін міндетті болып табылады.

      5. Егер шағымды қарайтын орган осы Кодексте белгіленген мерзімдерде шағымды қарау нәтижелері бойынша шешім қабылдамаса, онда мерзімдер өткен күннен бастап шағымды қарайтын орган шағымды қанағаттандырудан бас тартты деп есептеледі.

      6. Шағымды қарайтын органның шешімімен келіспеген жағдайда әкімшілік рәсімге қатысушы шағымды қарайтын басқа органға немесе сотқа әкімшілік актіге, әкімшілік әрекетке (әрекетсіздікке) шағым жасауға құқылы.

      101-бап. Шағымды қарау нәтижелері бойынша шешімнің мазмұны

      1. Шағымды қарау нәтижелері бойынша шешімде мыналар көрсетіледі:

      1) шешім қабылданған күн;

      2) шағымды қарайтын органның атауы;

      3) шағымды берген адам туралы мәліметтер: жеке тұлғалар үшін – тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілсе), жеке сәйкестендіру нөмірі, заңды тұлғалар үшін – атауы, ұйымдық-құқықтық нысаны, заңды тұлға (филиал мен өкілдік) үшін бизнес-сәйкестендіру нөмірі;

      4) шағым жасалатын әкімшілік актінің, әкімшілік әрекеттің (әрекетсіздіктің) қысқаша мазмұны;

      5) шағымның мәні;

      6) шағымды қарайтын орган шағым бойынша шешім шығарған кезде басшылыққа алған Қазақстан Республикасы заңнамасының нормаларына сілтемесі бар негіздеме.

      2. Шешімде Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген және (немесе) шағымды дұрыс қарау үшін маңызы бар, сондай-ақ шешім қабылдау үшін негіз болған өзге мәліметтер де көрсетілуі мүмкін.

      4-БӨЛІМ. ӘКІМШІЛІК СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУ

      16-тарау. ІСТЕРДІҢ СОТТЫЛЫҒЫ

102-бап. Әкімшілік істердің соттылығы

      1. Әкімшілік сот ісін жүргізуді мамандандырылған аудандық және оларға теңестірілген әкімшілік соттар жүзеге асырады.

      Республикалық маңызы бар қалалар және астана, облыс орталықтары шегіндегі мамандандырылған аудандық және оларға теңестірілген әкімшілік соттардың соттылығына жататын істерді қоспағанда, талап қоюшының арызы бойынша мамандандырылған аудандық және оған теңестірілген әкімшілік соттың соттылығына жатқызылған істерді талап қоюшының тұрғылықты жеріндегі сот қарауы мүмкін.

      Ескертпе!
ҚР Конституциялық Сотының 23.05.2023 № 16 нормативтік қаулысын қараңыз.

      2. Жария-құқықтық қатынастардан туындайтын, осы Кодексте көзделген даулар әкімшілік сот ісін жүргізу тәртібімен соттардың соттылығына жатады.

      3. Астананың мамандандырылған ауданаралық әкімшілік соты Қазақстан Республикасы Азаматтық процестік кодексінің 27-бабының 1-2-бөлігінде аталған инвесторлардың әкімшілік органдардың, лауазымды адамдардың әкімшілік актілеріне, әкімшілік әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағым жасау жөніндегі талап қоюларын қарайды.

      Ескерту. 102-бап жаңа редакцияда – ҚР 20.03.2021 № 20-VII (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

      103-бап. Әкімшілік істердің әскери соттарға соттылығы

      Әскери соттар, егер әскери басқару органдары, әскери бөлім жауапкер болып табылса, мамандандырылған басқа соттардың соттылығына жататын істерді қоспағанда, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың әскери қызметшілерінің, әскери жиындардан өтіп жүрген азаматтардың талап қоюлары бойынша әкімшілік істерді қарайды.

      Егер тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің аумағында әскери сот құрылмаса, оның соттылығына жатқызылған әкімшілік істерді мамандандырылған аудандық және оларға теңестірілген әкімшілік соттар осы Кодексте белгіленген тәртіппен қарайды.

      104-бап. Облыстық және оған теңестірілген соттардың соттылығына жататын әкімшілік істер

      Облыстық және оларға теңестірілген соттар әкімшілік істерді апелляциялық тәртіппен қарайды.

      105-бап. Әкімшілік істердің Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына соттылығы

      1. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты бірінші сатыдағы соттың қағидалары бойынша Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының шешімдері мен әрекеттеріне (әрекетсіздігіне), Орталық референдум комиссиясының шешімдері мен әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) дау айту туралы әкімшілік істерді қарайды.

      2. Әкімшілік істер бойынша сот актілері кассациялық тәртіппен Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотында қаралуға жатады.

      106-бап. Әкімшілік істердің аумақтық соттылығы

      1. Әкімшілік істер әкімшілік актінің шығарылған орны бойынша немесе жауапкердің орналасқан жері бойынша қаралуға жатады.

      2. Қазақстан Республикасының шегінен тысқары жерде шығарылған әкімшілік акт астананың мамандандырылған ауданаралық әкімшілік сотында қаралуға жатады.

      3. Электрондық құжат нысанында шығарылған әкімшілік акт талап қоюшының тұрғылықты (орналасқан) жері бойынша қаралады.

      4. Әкімшілік органға оның аумақтық бөлімшесінің, филиалының, өкілдігінің қызметінен туындайтын талап қою аумақтық бөлімшенің, филиалдың, өкілдіктің орналасқан жері бойынша беріледі.

      Ескерту. 106-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      107-бап. Істердің байланыстылығы бойынша және тараптардың таңдауы бойынша соттылық

      1. Бірнеше жауапкерге талап қою жауапкерлердің біреуінің орналасқан жері бойынша берілуі мүмкін. Осы бапқа сәйкес іс соттылығына жататын бірнеше сот арасындағы таңдау талап қоюшыға тиесілі болады.

      2. Тараптар әкімшілік іс сот отырысында талқылауға тағайындалғанға дейін өздерінің арасындағы келісім бойынша осы әкімшілік іс үшін, оның ішінде соттың іс жүргізуіндегі әкімшілік істер бойынша да аумақтық соттылықты өзгерте алады.

      3. Әкімшілік актімен, әкімшілік әрекетпен (әрекетсіздікпен) ұштасқан жауапкер келтірген залалды өтеу туралы талапты мамандандырылған аудандық және оған теңестірілген әкімшілік сот қарайды.

      4. Моральдық зиянды өтеу туралы талап азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қаралады.

      5. Талап қоюшы бірнеше талап қою талаптарын, егер олар бір жауапкерге қойылса, өзара байланысты болса және оларды қарау бір соттың құзыретіне кірсе, бір талап қоюға біріктіре алады.

      6. Егер осы Кодексте өзгеше белгіленбесе, әртүрлі сот ісін жүргізу тәртібімен қаралуға жататын бірнеше талапты бір іс жүргізуге біріктіруге жол берілмейді. Бұл ретте жария-құқықтық дауларға қатысы жоқ және бөлуге жатпайтын талаптар бөліп көрсетілуге және соттылығы бойынша тиісті аудандық (қалалық) сотқа жіберілуге тиіс.

      108-бап. Әкімшілік істі бір соттың іс жүргізуінен басқа сотқа беру

      1. Соттылық қағидалары сақтала отырып, соттың іс жүргізуіне қабылданған және сот отырысында қарауға тағайындалған әкімшілік іс, егер оны қарау барысында ол басқа соттың соттылығына жатқызылса да, ол мәні бойынша қаралуға тиіс.

      2. Егер:

      1) әкімшілік істі осы сотта қарау кезінде оның іс жүргізуге соттылық қағидалары бұзыла отырып қабылданғаны анықталса;

      2) бір немесе бірнеше судьяға қарсылық білдірілгеннен кейін не басқа себептер бойынша судьялар ауыстырылса немесе әкімшілік істі осы сотта қарау мүмкін болмаса;

      3) осы Кодекстің 107-бабының екінші бөлігінде көзделген негіздер туындаса, сот әкімшілік істі басқа соттың қарауына береді.

      3. Әкімшілік істі басқа сотқа беру немесе әкімшілік істі басқа сотқа беруден бас тарту туралы соттың ұйғарымы шығарылады, оған шағым жасалуы мүмкін. Әкімшілік істі басқа сотқа беру – шағым жасау мерзімі өткен соң, ал шағым берілген жағдайда шағымды қанағаттандырусыз қалдыру туралы соттың ұйғарымы шығарылғаннан кейін жүзеге асырылады.

      Екі тарап сот айқындаған соттылықпен келіскен жағдайда, олардың жазбаша өтінішхаты бойынша әкімшілік істі бір соттан екіншісіне беру ұйғарым шығарылғаннан кейін дереу жүргізіледі.

      109-бап. Соттылық туралы дауларды шешу

      1. Соттар арасындағы соттылық туралы дауларды жоғары тұрған сот шешеді, оның шешімі түпкілікті болып табылады және қайта қарауға жатпайды.

      2. Әртүрлі облыстарда, республикалық маңызы бар қалаларда және астанада орналасқан бірінші сатыдағы соттар арасындағы дауды тиісті облыстық немесе оған теңестірілген соттың ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты шешеді.

      17-тарау. ӘКІМШІЛІК ІСТЕР БОЙЫНША СОТ ТАЛҚЫЛАУЫНЫҢ ЖАЛПЫ БАСТАУЛАРЫ

      110-бап. Сот талқылауының тікелей және ауызша болуы

      1. Әкімшілік істер бойынша сот талқылауы соттарда, осы Кодекстің 23-тарауындағы тәртіппен қаралған әкімшілік істер бойынша іс жүргізуді қоспағанда, ауызша жүргізіледі.

      Әкімшілік істер бойынша дәлелдемелер сот талқылауында тікелей зерттелуге жатады. Сот тараптардың және әкімшілік процеске басқа да қатысушылардың түсініктемелерін, куәлар мен сарапшылардың айғақтарын тыңдауға, заттай дәлелдемелерді қарап-тексеруге, жазбаша дәлелдемелермен және өзге де құжаттармен танысуға, дыбысжазбаларын тыңдауға және бейнежазбаларды, кино-, фотоматериалдарды қөруге, өзге де ақпарат жеткізгіштердегі материалдармен танысуға, сондай-ақ дәлелдемелерді зерттеу бойынша басқа да әрекеттерді жасауға тиіс.

      Ерекше жағдайларда әкімшілік процеске қатысушылардың ауызша айғақтарын (түсініктерін) тікелей тыңдау мүмкін болмаған кезде сот олардың әкімшілік рәсім барысында алынған айғақтарын (түсініктерін) жария етуге құқылы.

      2. Қажет болған жағдайларда әкімшілік іс бойынша дәлелдемелерді зерттеу кезінде сот маманның консультациялары мен түсініктерін тыңдайды.

      3. Әкімшілік процестің тараптарының, басқа да қатысушыларының түсініктемелерін, куәлардың айғақтарын, сарапшылардың, мамандардың қорытындыларын тыңдауды сот бейнеконференц-байланыс арқылы жүзеге асыруы мүмкін.

      4. Әкімшілік іс бойынша түпкілікті шешімдер, мемлекеттік құпияларды немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны қамтитын құжаттарды қоспағанда, тікелей сот отырысында зерттелген дәлелдемелерге ғана негізделуі мүмкін.

      111-бап. Әкімшілік істі талқылау кезінде сот құрамының өзгермейтіндігі

      1. Әкімшілік істі сол бір судья немесе соттың құрамы қарауға тиіс.

      2. Судьяның сот талқылауына қатысуы мүмкін болмаған жағдайда, ол басқа судьямен ауыстырылады, ал әкімшілік істі талқылау басынан басталады.

      Судьяны немесе бірнеше судьяны ауыстыру:

      1) судья Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінде белгіленген тәртіппен мәлімделген және қанағаттандырылған өздігінен бас тартқан немесе қарсылық білдірген;

      2) судья ауыруына, демалыста болуына, оқуда болуына, қызметтік іссапарда жүруіне байланысты ұзақ уақыт болмаған;

      3) судьяның өкілеттіктері "Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында көзделген негіздер бойынша тоқтатылған немесе тоқтатыла тұрған жағдайда мүмкін болады.

      3. Кейінге қалдыруға болмайтын жағдайларда процестік әрекеттерді басқа судьяның жасауы, оның ішінде талап қоюды қамтамасыз ету туралы арызды қарау, сот талқылауын кейінге қалдыру судьяны ауыстыру болып табылмайды.

      112-бап. Сот талқылауына қатысу

      1. Сот талқылауы, осы баптың екінші бөлігінде көзделген жағдайларды қоспағанда, жауапкер міндетті түрде қатысқан кезде жүргізіледі.

      Жауапкер келмеген кезде сот әкімшілік істі қарауды кейінге қалдырады.

      Сот жауапкерге ақшалай өндіріп алуды қолдануға, ал қайта келмеген жағдайда әкімшілік істі оның қатысуынсыз қарауға құқылы.

      2. Әкімшілік істі жауапкердің қатысуынсыз талқылауға, егер бұл әкімшілік істі толық, объективті және жан-жақты қарауға кедергі келтірмесе, жол берілуі мүмкін.

      3. Сот талап қоюшыға сот талқылауына тікелей қатысуға мүмкіндік беруге міндетті. Соңғысының дәлелсіз себептермен келмеуі әкімшілік істі оның қатысуынсыз қарауға кедергі болып табылмайды.

      4. Мүдделі адамдар соттың бастамасы бойынша не әкімшілік процеске қатысушының өтінішхаты бойынша әкімшілік іске қатысуға тартылуы мүмкін.

      113-бап. Әкімшілік процестегі хабарлама (хабархат)

      1. Әкімшілік процеске қатысушыларға істің қаралатын немесе жекелеген процестік әрекеттердің жасалатын уақыты мен орны туралы хабарланады және тиісті ұйғарым шығарылған күннен бастап не сот талқыланатын күн тағайындалған күннен бастап келесі жұмыс күнінен кешіктірілмей хабарламалармен (хабархаттармен) сотқа шақырылады.

      Хабарлама (хабархат) телефонограммамен, "электрондық үкіметтің" веб-порталында тіркелген ұялы байланыстың абоненттік нөміріне қысқа мәтіндік хабар жөнелте отырып, "электрондық үкіметтің" веб-порталындағы пайдаланушының кабинетіне, ұялы байланыстың абоненттік нөмірі бойынша немесе электрондық мекенжай бойынша мәтіндік хабармен, жеделхатпен немесе табыс етілгені туралы хабарламасы бар тапсырыс хатпен не хабархаттың немесе шақырудың тіркеліп-бекітілуін қамтамасыз ететін өзге де байланыс құралдары пайдаланыла отырып жіберіледі.

      Егер әкімшілік істе көрсетілген мекенжай бойынша адам іс жүзінде тұрмаса, хабарлама (хабархат) оның заңды мекенжайы бойынша немесе жұмыс орны бойынша жіберілуі мүмкін. Заңды тұлғаға арналған хабарлама (хабархат) оның тіркелген орны және (немесе) нақты орналасқан жері бойынша жіберіледі.

      2. Хабарлама (хабархат):

      1) хабарланатын адам әкімшілік іс бойынша іс жүргізу процесінде көрсеткен және өзінің қолтаңбасымен растаған ұялы байланыстың абоненттік нөмірі бойынша немесе электрондық мекенжай бойынша мәтіндік хабар, сондай-ақ "электрондық үкіметтің" веб-порталында тіркелген ұялы байланыстың абоненттік нөміріне қысқа мәтіндік хабар жөнелте отырып, "электрондық үкіметтің" веб-порталындағы пайдаланушының кабинетіне жіберілген;

      2) адамның өзіне жеке немесе онымен бірге тұратын кәмелетке толған отбасы мүшелерінің біріне табыс етілгені туралы жіберушіге қайтарылуға жататын хабарламаға қолын қойғызып табыс етілетін жеделхатпен, тапсырыс хатпен хабарланған жағдайларда тиісті түрде жеткізілген және анық болып есептеледі.

      Заңды тұлғаға арналған хабарлама (хабархат) заңды тұлғаның басшысына немесе жұмыскеріне табыс етіледі, ол өзінің тегін, аты-жөні мен лауазымын көрсете отырып, табыс етілгені туралы хабарламада (хабархатта) хабархатты алғаны жөнінде қол қояды;

      3) хабарламаны (хабархатты) тиісінше жеткізу фактісін тіркеп-бекітуге (куәландыруға) мүмкіндік беретін өзге де тәсілмен жіберілген жағдайларда тиісті түрде жеткізілген және анық болып есептеледі.

      Кез келген басқа хабарлама (хабархат) процестік әрекеттерді жүргізу және шешімдер қабылдау үшін жеткілікті деп есептелмейді.

      Әкімшілік процеске қатысатын адамдар процестік және өзге де құжатта әкімшілік іс бойынша іс жүргізу барысында өзі бұрын ерікті түрде көрсеткен тұрғылықты жері (орналасқан жері) мекенжайының, жұмыс орнының, ұялы байланыстың абоненттік нөмірінің, электрондық мекенжайының анық екендігімен танысқанын өз қолтаңбасымен растайды, ал көрсетілген контактілерге (мекенжайға) жіберілген хабарлама (хабархат) тиісінше және жеткілікті деп есептелетін болады.

      3. Адресат хабарламаны (хабархатты) қабылдаудан бас тартқан кезде оны жеткізуші немесе табыс етуші адам хабарламаға (хабархатқа) тиісті белгі соғады, ол сотқа қайтарылады. Сот мұндай хабарламаны (хабархатты) тиісінше жеткізілді деп есептеуге құқылы.

      4. Хабархатта (хабарламада) мыналар қамтылуға тиіс:

      1) соттың атауы мен дәл мекенжайы;

      2) сот отырысы немесе жекелеген процестік әрекет өткізілетін уақыт және орын;

      3) адресатқа хабарланатын әкімшілік істің атауы;

      4) сотқа шақырылатын немесе хабарланатын адамды (тегін, атын, әкесінің атын (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілсе) және адамның тұрғылықты жерін көрсету не хабарлама (хабархат) жолданған органның немесе заңды тұлғаның атауы және оның орналасқан жері, сондай-ақ әкімшілік іс бойынша мәртебесі;

      5) шақырылып немесе хабарланып отырған адам қандай әрекеттерді және қандай мерзімде жасауға құқылы немесе міндетті екенін көрсету;

      6) адресаттың болмауына байланысты хабархатты (хабарламаны) қабылдаған адамның алғашқы мүмкіндік болған кезде оны адресатқа табыс ету міндетін көрсету;

      7) сотқа келмеудің салдары мен келмеу себептерін сотқа хабарлау міндетін көрсету;

      8) хабарламаны (хабархатты) жіберген адамның қолы.

      Ескерту. 113-бапқа өзегріс енгізілді – ҚР 06.02.2023 № 194-VII (01.04.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      114-бап. Өзінің келуі

      1. Әкімшілік процеске қатысушылар сотқа келуге міндетті.

      Сот әкімшілік іске қатысатын кез келген адамның сотқа өзінің келуі туралы өкім бере алады.

      2. Әкімшілік процеске қатысушылар жазбаша нысанда, оның ішінде электрондық цифрлық қолтаңбамен куәландырылған электрондық құжат нысанында соттың әкімшілік істі олардың қатысуынсыз қарауы және оларға сот актісінің көшірмелерін жіберуі туралы сұрауға құқылы.

      115-бап. Әкімшілік істі келуге міндетті адамдардың қатысуынсыз қарау

      1. Әкімшілік іске қатысатын адамдардың келмеуі оларға тиісінше хабарланған жағдайда сот отырысын өткізуге кедергі болып табылмайды.

      Сот қатысуы міндетті деп танылған адамдар келмеген жағдайда, сот оларға осы Кодекстің 18-тарауына сәйкес процестік мәжбүрлеу шараларын қолдануға құқылы.

      2. Егер сот әкімшілік процеске қатысушылардың қайсыбірінің немесе олардың өкілдерінің келмеуі салдарынан әкімшілік істі осы сот отырысында қарау мүмкін емес деп таныса, талап қоюдың нысанасы мен негізі өзгерген, сондай-ақ әкімшілік процеске әкімшілік істің жаңа қатысушылары тартылған жағдайларда, әкімшілік істі талқылауды кейінге қалдыруға жол беріледі.

      116-бап. Әкімшілік істер бойынша сот талқылауының шектері

      1. Талап қоюдың нысанасын айқындау кезінде сот талап қою талаптарының тұжырымдамасымен, талап қою мәтінімен және оған қоса берілген немесе кейін ұсынылған құжаттармен байланысты болмайды.

      Сот құқықтық салдарды алдын ала түсіндіре отырып, тарапқа талап қою талаптарын тұжырымдауда және (немесе) өзгертуде жәрдем көрсетуге құқылы.

      Сот талап қоюдың мәлімделген негіздемесімен байланысты болмайды, бірақ талап қою талаптарының шегінен шығуға құқылы емес.

      2. Сот талқылауы барысында сот әкімшілік қалау шектерінің артып кетпеуін және олардың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген әкімшілік актіні қабылдау мақсаттарына сәйкестігін (мөлшерлестігін) тексеруге міндетті.

      117-бап. Әкімшілік сот ісін жүргізудің жалпы қағидалары

      Әкімшілік сот ісі мынадай негізгі сатыларды рет-ретімен өтуді білдіреді:

      1) талап қоюды сотта тіркеу;

      2) соттың келіп түскен әкімшілік іс бойынша әрекеттері және алдын ала тыңдау;

      3) сот талқылауы;

      4) соттың шешімін шығару, оны жария ету және түсіндіру;

      5) соттың шешімін орындау және сот бақылауы.

      118-бап. Соттың ұйғарымы

      1. Әкімшілік істі мәні бойынша шешпейтін сот актісі ұйғарым нысанында шығарылады. Сот ұйғарымдарды сот отырысында да, сот отырысынан тыс та шығаруы мүмкін.

      2. Сот күрделі емес мәселелер бойынша сот отырысы залынан шықпастан ұйғарым шығарады, ол хаттамаға енгізіледі.

      3. Жеке процестік құжат түрінде шығарылатын ұйғарымда мыналар көрсетілуге тиіс:

      1) ұйғарымның шығарылған күні мен орны;

      2) ұйғарымды шығарған соттың атауы, соттың құрамы мен сот отырысының хатшысының тегі мен аты-жөні;

      3) әкімшілік процеске қатысушылар мен даудың нысанасы;

      4) ұйғарым шығарылатын мәселе;

      5) соттың өз қорытындыларына келу уәждері және сот басшылыққа алған Қазақстан Республикасының заңдарына сілтеме;

      6) процестік шешім;

      7) егер ұйғарым шағым жасалуға жататын болса, оған шағым жасау тәртібі мен мерзімі.

      4. Сот отырысы залында шығарылатын ұйғарымда осы баптың үшінші бөлігінің 4), 5) және 6) тармақшаларында санамаланған мәліметтер қамтылуға тиіс.

      5. Ауызша тыңдау барысында ұйғарым шығарылған кезде ұйғарым не оның қарар бөлігі шығарылғаннан кейін дереу жария етіледі. Түпкілікті нысандағы ұйғарым оның қарар бөлігі жария етілгеннен кейін бес жұмыс күнінен кешіктірілмейтін мерзімде әзірленуі мүмкін.

      119-бап. Преюдиция

      1. Әкімшілік іс бойынша заңды күшіне енген соттың шешімі анықталған мән-жайларға да, өздері шығарылған адамға қатысты оларды құқықтық бағалауға да қатысты барлық әкімшілік органдар, лауазымды адамдар, жеке және заңды тұлғалар үшін міндетті. Бұл ереже соттың шешімі мен басқа да сот актілерін аппеляциялық және кассациялық тәртіптермен тексеруге, күшін жоюға және өзгертуге кедергі келтірмейді.

      2. Әкімшілік іс бойынша заңды күшіне енген соттың шешімі іс үшін маңызы бар фактілерді және дәлелдемелерсіз анықталатын нақты деректерді анықтау кезінде кез келген сот және орган үшін міндетті болады.

      120-бап. Татуластыру рәсімдері

      1. Тараптар өзара жол беру негізінде әкімшілік процестің барлық сатысында (кезеңінде) сот шешім шығаруға кеткенге дейін татуласу, медиация немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім жасасу арқылы әкімшілік істі толығымен немесе ішінара аяқтай алады.

      Жауапкердің әкімшілік қалауы болған кезде тараптардың татуласуына жол беріледі.

      2. Дауды медиация және партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу сотта осы Кодекске және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүргізіледі.

      3. Татуласу, медиация немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім жазбаша нысанда жасалады және оған тараптар немесе олардың өкілдері қол қояды.

      4. Татуласу, медиация немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім мәжбүрлеу тәртібімен орындаушылық талаптарға сай келуге және тараптарды татуластыратын шарттарды, сондай-ақ сот шығыстарын, оның ішінде өкілдер көрсеткен қызметке ақы төлеуге арналған шығыстарды бөлу тәртібін қамтуға тиіс.

      5. Сот тараптардың татуласу, медиация немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді бекіту туралы өтінішхатын сот отырысында немесе алдын ала тыңдауда қарайды.

      Татуласу, медиация немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді бекіту туралы өтінішхатты қарау нәтижелері бойынша сот осындай келісімді бекіту не одан бас тарту туралы ұйғарым шығарады.

      6. Сот тараптардың татуласу, медиация немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімін бекіткен кезде сот талап қоюды толығымен немесе тиісті бір бөлігінде қайтару туралы ұйғарым шығарады.

      7. Ерікті түрде орындалмаған татуласу, медиация немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім сот келісім жасаған адамның өтінішхаты бойынша берілетін атқару парағының негізінде мәжбүрлеп орындатуға жатады.

      8. Сот (судья) тараптардың татуласуы үшін шараларды қабылдайды, оларға дауды процестің бүкіл сатысында реттеуге жәрдемдеседі.

      9. Сот татуласу, медиация немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді, егер оның шарттары заңға қайшы келетін болса немесе басқа да адамдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін бұзатын болса, бекітпейді.

      10. Егер тараптар татуласу, медиация немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімге қол жеткізбесе немесе сот келісімнің шарттарын бекітпесе, әкімшілік істі талқылау жалпы тәртіппен жүргізіледі.

      121-бап. Сотта медиация жүргізу тәртібі

      1. Бірінші сатыдағы сотта медиация жүргізу үшін әкімшілік іс медиация туралы келісімді бекітетін басқа судьяға беріледі.

      Тараптардың өтінішхаты бойынша медиацияны әкімшілік іс өзінің іс жүргізуіндегі судья жүргізуі мүмкін.

      Апелляциялық сатыдағы сотта медиация жүргізу үшін әкімшілік іс, әдетте, соттың алқалы құрамын судьялардың біріне беріледі.

      Кассациялық сатыдағы сотта дауды (жанжалды) медиативті келісім жасасу арқылы реттеу туралы өтінішхатпен бір мезгілде тараптар аталған келісімді ұсынуға тиіс.

      2. Медиация жүргізетін судья медиация жүргізілетін күнді тағайындайды және тараптарға оның өткізілетін уақыты мен орны туралы хабарлайды.

      Егер басқа адамдардың қатысуы дауды (жанжалды) реттеуге ықпал ететін болса, сот оларды медиацияға шақыруға құқылы.

      3. Медиация жүргізу хаттамасы сотта жүргізілмейді.

      122-бап. Әкімшілік істер бойынша сот шығыстары

      1. Сот шығыстарын бөлу жөніндегі мәселелер Қазақстан Республикасы Азаматтық процестік кодексінің қағидалары бойынша қаралады.

      2. Талап қоюды осы Кодекстің 138-бабы екінші бөлігінің 5), 6), 12), 13), 14) және 15) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша қайтару кезінде сот шығыстары өтелмейді.

      18-тарау. ПРОЦЕСТІК МӘЖБҮРЛЕУ ШАРАЛАРЫ

      123-бап. Процестік мәжбүрлеу шараларының түрлері

      Процестік мәжбүрлеу шараларына мыналар жатады:

      1) ескерту;

      2) сот отырысы залынан шығарып жіберу;

      3) ақшалай өндіріп алу.

      124-бап. Процестік мәжбүрлеу шараларын қолданудың негіздері мен тәртібі

      1. Осы Кодекстің 123-бабының 1) және 2) тармақшаларында көзделген процестік мәжбүрлеу шараларын қолдану сот отырысының хаттамасына енгізіледі.

      Ескертпе!
      ҚР Конституциялық Сотының 10.01.2024 № 40-НҚ нормативтік қаулысын қараңыз.

      2. Сот осы Кодекстің 123-бабының 3) тармақшасында көзделген процестік мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы ұйғарым шығарады.

      Осы ұйғарымға шағым жасау процестік мәжбүрлеу шараларының орындалуын тоқтата тұрмайды. Ақшалай өндіріп алуды қолдануға жекеше шағым беруге қолданылған өндіріп алу орындалғаннан кейін жол беріледі.

      3. Егер таңдап алынған процестік мәжбүрлеу шарасы нәтижелер бермеген жағдайда, процестік мәжбүрлеудің өзге шарасын қолдануға жол беріледі. Процестік мәжбүрлеу шаралары қайталап қолданылуы мүмкін.

      4. Адамға процестік мәжбүрлеу шараларын қолдану бұл адамды осы Кодексте белгіленген тиісті міндеттерді орындаудан босатпайды.

      5. Егер сот отырысы тәртібін бұзушының әрекеттерінде қылмыстық құқық бұзушылық белгілері болса, сот материалдарды сотқа дейінгі тергеп-тексеруді бастау туралы мәселені шешу үшін прокурорға жібереді.

      125-бап. Ескерту

      Төрағалық етуші сот отырысының залында тәртіп бұзушы адамға ескерту жариялауға құқылы. Сонымен бірге төрағалық етуші қайталанған жағдайда, оған қатысты неғұрлым қатаң мәжбүрлеу шарасын қолдануы мүмкін екендігін түсіндіреді.

      126-бап. Сот отырысы залынан шығарып жіберу

      1. Әкімшілік процеске қатысатын адам өзіне жасалған ескерту жарияланғаннан кейін сот отырысының залында тәртіп бұзған жағдайда, төрағалық етуші оны әкімшілік істі қараудың барлық кезеңінде немесе оның бір бөлігінде шығарып жіберуге құқылы.

      2. Тәртіп бұзушы басқа да қатысушы адамдар сот отырысында төрағалық етушінің өкімімен оларға алдын ала ауызша ескерту жарияланбастан шығарып жіберілуі мүмкін.

      127-бап. Ақшалай өндіріп алу

      1. Сот осы Кодексте белгіленген жағдайларда ақшалай өндіріп алуды қолданады.

      2. Ақшалай өндіріп алу жеке тұлғаға, лауазымды адамға, заңды тұлғаға не оның өкіліне он айлық есептік көрсеткіштен бастап бір жүз айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде қолданылады. Сот ақшалай өндіріп алуды қолдану туралы ұйғарым шығарады, оның көшірмесі ақшалай өндіріп алу қолданылатын адамға табыс етіледі.

      Ақшалай өндіріп алуды қолдану туралы мәселені қарау өзіне қатысты мәжбүрлеу шарасы қолданылатын адамға алдын ала хабарлана отырып, сот отырысында жүргізіледі.

      3. Сот процестік құқықтарды теріс пайдаланатын немесе процестік міндеттерді орындамайтын тұлғаға, оның ішінде сот белгілеген мерзімді дәлелсіз себептермен бұза отырып дәлелдер ұсынылған, тапсырмалар орындалған жағдайларда, егер бұл әкімшілік істі қараудың созылуына алып келсе, әрбір әрекет (әрекетсіздік) үшін он айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде ақшалай өндіріп алуды қолдануға құқылы.

      4. Соттың талабын, сұрау салуын орындамағаны, әкімшілік іске қатысушы адамның сотқа келмегені, сотқа уақтылы хабарламағаны, кері қайтарып алуды уақтылы бермегені, сот отырысында төрағалық етушінің өкімдеріне бағынбағаны, сотта белгіленген қағидаларды бұзғаны, сондай-ақ сотты және (немесе) судьяны құрметтемегені туралы анық куәландыратын өзге де әрекеттер (әрекетсіздік) үшін сот жиырма айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде ақшалай өндіріп алуды қолдануға құқылы.

      5. Соттың шешімін, соттың тараптардың татуласу, медиация немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімін бекіту туралы ұйғарымын орындамағаны үшін сот осы сот актісінде ол бір айдан аспайтын мерзім ішінде орындалуға жататын мерзімді көрсете отырып, жауапкерге елу айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде ақшалай өндіріп алуды қолданады.

      6. Ақшалай өндіріп алуды төлеу ұйғарым табыс етілген күннен бастап бес жұмыс күні ішінде жүзеге асырылады және ол республикалық бюджеттің кірісіне өндіріп алынады.

      7. Ақшалай өндіріп алу қолданылған тұлға оны төлеуден босату немесе ақшалай өндіріп алу мөлшерін азайту туралы өтінішхатпен сотқа жүгінуге құқылы.

      Арыз сот отырысында арыз иесін шақырта отырып қаралады.

      8. Ақшалай өндіріп алу қолданылған кезде сот ұйғарымның орындалуын кейінге қалдыруға немесе екі айға дейінгі мерзімге бөліп төлеуді беруге құқылы.

      Ескертпе!
      ҚР Конституциялық Сотының 10.01.2024 № 40-НҚ нормативтік қаулысын қараңыз.

      9. Осы баптың үшінші және төртінші бөліктерінде көрсетілген сот актісін немесе соттың талаптарын орындамаған кезде сот тұлғаға он айлық есептік көрсеткішке ұлғайтылған мөлшерде қайтадан ақшалай өндіріп алуды қолдануға құқылы.

      Ескерту. 127-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 20.12.2021 № 83-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      19-тарау. ДӘЛЕЛДЕМЕЛЕР ЖӘНЕ ДӘЛЕЛДЕУ

      128-бап. Дәлелдемелерді және дәлелдеу процесін құқықтық реттеу тәртібі мен ерекшеліктері

      Дәлелдемелерді, дәлелдемелер ретінде алынбайтын нақты деректерді, дәлелдеу нысанасы мен дәлелдемелердің дереккөздерін құқықтық реттеу, сондай-ақ дәлелдемелерді (дәлелдеуді) жинау, зерттеу, бағалау және пайдалану тәртібі және дәлелдемелер мен дәлелдеу туралы басқа да ережелер осы Кодексте белгіленген ерекшеліктерді қоспағанда, Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінің нормаларында айқындалады.

      129-бап. Дәлелдеу міндеті

      1. Талап қоюшы өз мүмкіндіктеріне сәйкес дәлелдемелерді жинауға қатысуға міндетті. Берілген талап қою түріне қарамастан, талап қоюшы құқықтарының, бостандықтары мен заңды мүдделерінің бұзылғаны туралы өзіне мәлім болған уақытты, сондай-ақ келтірілген залалдың мөлшерін дәлелдеуге міндетті.

      2. Дәлелдеу ауыртпалығын:

      1) дау айту жөніндегі талап қою бойынша — ауыртпалық түсіретін әкімшілік актіні қабылдаған жауапкер;

      2) мәжбүрлеу туралы талап қою бойынша – сұратылып отырған әкімшілік актіні қабылдаудан бас тарту үшін негіз болған фактілер бөлігінде жауапкер және өзі үшін қолайлы әкімшілік актінің қабылдануы негізделетін фактілер бөлігінде талап қоюшы көтереді.

      Егер жауапкер нақты жағдайда талап қоюшы қалаған әкімшілік актіні шығаруды болғызбайтын іс жүзіндегі шарттардың болуына сілтеме жасаса, мұндай шарттарды дәлелдеу жөніндегі міндет осы жауапкерге жүктеледі;

      3) әрекет жасау туралы талап қою бойынша – сұратылып отырған әрекет жасаудан (әрекетсіздік танытудан) бас тарту үшін негіз болып табылған фактілер бөлігінде жауапкер және өзі үшін қолайлы фактілер бөлігінде талап қоюшы;

      4) тану туралы талап қою бойынша қандай да бір құқықтық қатынастың болуын немесе болмауын растайтын фактілер бөлігінде талап қоюшы және бұдан былай заңды күші жоқ ауыртпалық түсіретін әкімшілік актінің, сондай-ақ қандай да бір жасалған әрекеттің (әрекетсіздіктің) құқыққа сыйымдылығын негіздейтін фактілер бөлігінде жауапкер көтереді.

      3. Жауапкер әкімшілік актіде аталған негіздемелерге ғана сілтеме жасай алады.

      4. Егер барлық дәлелдемелерді зерттегеннен кейін әкімшілік істің нәтижесіне негізделген қандай да бір факт дәлелденбей қалса, онда әкімшілік істі қарау және шешу нәтижелерінің теріс салдарларын осы фактіні дәлелдеудің ауыртпалығын көтеретін тарап көтереді.

      130-бап. Дәлелдеу ерекшеліктері

      1. Сот процестің барлық сатыларында формальды қателерді жоюға, түсініксіз сөздерді нақтылауға, әкімшілік істің мәні бойынша өтінішхаттарды беруге, толық емес нақты деректерді толықтыруға, әкімшілік істің мән-жайларын толық айқындау мен объективті бағалау үшін маңызы бар барлық жазбаша түсініктемелерді беруге жәрдем көрсетуге міндетті.

      2. Егер әкімшілік процеске қатысушылар ұсынған дәлелдемелер жеткіліксіз болып табылса, сот оларды өз бастамасы бойынша жинайды.

      Әкімшілік процеске қатысушылар сотқа әкімшілік істің нақты мән-жайларын зерттеуге және дәлелдемелерді жинауға жәрдем көрсетуге міндетті.

      Сот тараптардың түпкілікті шешім шығару кезінде рұқсат етілетін дәлелдемелердің жарамдылығы туралы арызымен байланысты емес.

      3. Әкімшілік процеске қатысушылар сот талап еткен құжаттарды, сондай-ақ қажетті мәліметтерді беруге міндетті. Сот бұл құжаттарды белгілі бір мерзімге талап ете алады.

      Әкімшілік процеске қатысушылар осы құжаттарға өздері сілтеме жасайтын электрондық құжаттарды, құжаттарды не олардан үзінді-көшірмелерді қоса беруге міндетті.

      4. Әкімшілік іске қатысатын адамдар қандай да бір дәлелдемені жоюға немесе жасыруға не дәлелдемелерді алуға мүмкіндік тудырмай немесе оны қиындата отырып, оны зерттеу мен бағалауға өзге тәсілмен кедергі келтіруге құқылы емес. Мұндай жағдайда сот дәлелдеу ауыртпалығын осы Кодекстің 129-бабының екінші бөлігінде белгіленген қағидаларға қарамастан, кедергі келтіруші тарапқа жүктеуі мүмкін.

      5. Сот өзі белгілеген мерзімде дәлелдемелерді ұсынудың мүмкін еместігі туралы хабардар етілмеген, сондай-ақ сот дәлелсіз деп таныған себептер бойынша сот талап еткен дәлелдемені ұсыну міндеті орындалмаған жағдайда, сот осы Кодекстің 127-бабында белгіленген тәртіппен ақшалай өндіріп алуды қолдануға құқылы.

      6. Егер осы құжаттар немесе актілер мазмұнының ашылуы заңмен қорғалатын мүдделерге нұқсан келтірілуі мүмкін болса не олар мемлекеттік құпияларды немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді қамтитын болса, сот осы құжаттарды немесе актілерді, сондай-ақ мәліметтерді жабық сот отырысында зерттеу туралы ұйғарым шығарады.

      20-тарау. ӘКІМШІЛІК ТАЛАП ҚОЮ, ОНЫҢ НЫСАНЫ, МАЗМҰНЫ ЖӘНЕ ТҮРЛЕРІ

      131-бап. Әкімшілік талап қою, оның нысаны мен мазмұны

      1. Әкімшілік сотта әкімшілік іс талап қою негізінде қозғалады.

      Осы Кодекстің мақсаттары үшін Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген сотқа өзге де жолданымдар да талап қоюлар деп түсініледі.

      Мыналар сотқа берілетін талап қоюлар болып табылады:

      1) дау айту туралы талап қою;

      2) мәжбүрлеу туралы талап қою;

      3) әрекет жасау туралы талап қою;

      4) тану туралы талап қою.

      2. Талап қою сотқа жазбаша нысанда не талап қоюшының және (немесе) оның өкілінің электрондық цифрлық қолтаңбасы арқылы куәландырылған электрондық құжат нысанында беріледі.

      Талап қоюда мыналар көрсетілуге тиіс:

      1) талап қою берілетін соттың атауы;

      2) егер талап қоюшы жеке тұлға болса, талап қоюшының тегі, аты және әкесінің аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілсе), оның тұрғылықты жері, оның туған күні мен жері, егер талап қоюды өкіл берсе, өкілдің атауы мен оның мекенжайы; талап қоюшының, оның өкілінің телефон нөмірлері, электрондық поштасының мекенжайлары;

      егер талап қоюшы заңды тұлға немесе өзге ұйым болса, талап қоюшының атауы, оның орналасқан жері, бизнес-сәйкестендіру нөмірі және банктік деректемелері;

      3) жауапкердің атауы, орналасқан жері, банктік деректемелері (егер олар талап қоюшыға мәлім болса) және бизнес-сәйкестендіру нөмірі (егер ол талап қоюшыға мәлім болса). Егер олар талап қоюшыға мәлім болса, талап қоюда жауапкердің телефондарының нөмірлері мен электрондық мекенжайы көрсетілуге тиіс;

      4) талап қою талаптарының мазмұны (талап қою нысанасы) және талап қоюшы өз талаптарын негіздейтін мән-жайларды баяндау (талап қою негіздері), талап қоюшының құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері бұзылуының немесе бұзылу қаупінің мәні. Талап қою бірнеше жауапкерге берілген жағдайда, жауапкерлердің әрқайсысына қатысты талап қою талаптарының мазмұны;

      5) егер бұл заңда белгіленген болса, жауапкерге сотқа дейін жүгіну тәртібінің сақталуы туралы мәліметтер;

      6) құжаттардың және басқа да қоса берілетін материалдардың тізбесі (болған кезде).

      3. Талап қоюда, әдетте, мыналар да көрсетіледі:

      1) талап қоюшының жауапкердің оның құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін бұзғаны туралы, оларды жүзеге асыруға кедергілердің белгіленгені туралы не өзіне қандай да бір міндеттің заңсыз қолданылғаны туралы негізделген пікірі;

      2) қажет болған жағдайда – мемлекеттік баж төлеуді кейінге қалдыру, оны бөліп төлеу, төлеуден босату туралы; сот сараптамасын тағайындау туралы; дәлелдемелерді талап ету туралы; куәларды шақыру туралы; талап қоюды қамтамасыз ету туралы жазбаша өтінішхат және басқа да өтінішхаттар.

      4. Талап қою талаптары негізделетін мән-жайларды растау үшін талап қоюшы дәлелдемелерді ұсынады, ал мүмкін болмаған жағдайда тиісті себептерді көрсете отырып, өзі дербес бере алмайтын дәлелдемелерді көрсетеді.

      5. Талап қоюға талап қоюшы немесе оған қол қоюға өкілеттігі болған жағдайда оның өкілі қол қояды. Егер талап қоюды өкіл берсе, онда өкілдің аты, оның пошталық мекенжайы, сондай-ақ егер ондайлар бар болса, телефондарының нөмірлері, электрондық поштасының мекенжайы көрсетіледі.

      6. Прокурор азаматтың мүддесінде жүгінген жағдайда, талап қоюда адамның талап қоюды өзінің бере алмау себептерінің негіздемесі қамтылуға тиіс.

      7. Талап қоюға қоса берілетін құжаттар, әдетте, төлнұсқаларда ұсынылады. Құжаттарды төлнұсқаларда ұсыну мүмкін болмаған кезде олар заңда белгіленген тәртіппен куәландырылған көшірмелерде ұсынылуы мүмкін. Егер төлнұсқаның болмауы себебінен құжаттың көшірмесін куәландыру мүмкін болмаса, талап қоюда мұндай әрекеттерді жасаудың мүмкін болмау себебі жазылуға тиіс.

      8. Талап қоюға мыналар қоса беріледі:

      1) әкімшілік процеске қатысушылардың саны бойынша талап қоюдың және оған қоса берілген құжаттардың көшірмелері;

      2) мемлекеттік баждың төленгенін растайтын құжат не "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" Қазақстан Республикасының Кодексінде (Салық кодексі) көзделген негіздер бойынша мемлекеттік баж төлеу бойынша кейінге қалдыру туралы өтінішхат;

      3) сенімхат немесе өкілдің өкілеттігін куәландыратын өзге де құжат;

      4) талап қоюшы өз талаптарын негіздейтін мән-жайларды растайтын құжаттар;

      5) егер бұл тәртіп заңда белгіленсе, дауды реттеудің сотқа дейінгі тәртібінің сақталуын растайтын құжаттар;

      6) егер талап қоюды заңды тұлға берсе, жарғының, мемлекеттік тіркеу туралы куәліктің немесе анықтаманың көшірмелері және басқа да құжаттар;

      7) егер талап қою осы Кодекстің 102-бабы үшінші бөлігінің тәртібімен берілсе, инвестор мен уәкілетті мемлекеттік орган арасында жасалған инвестициялық келісімшарттың көшірмелері, сондай-ақ инвестордың инвестициялық қызметін растайтын құжаттар.

      Ескерту. 131-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 12.12.2023 № 46-VIII (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      132-бап. Дау айту туралы талап қою

      Ауыртпалық түсіретін әкімшілік актіде талап қоюшының құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері бұзылған жағдайда, ол әкімшілік актінің толық немесе оның қандай да бір бөлігінің күшін жою талабымен дау айту туралы талап қою беруге құқылы.

      133-бап. Мәжбүрлеу туралы талап қою

      1. Мәжбүрлеу туралы талап қою бойынша талап қоюшы қабылдануынан бас тартылған не әкімшілік органның, лауазымды адамның әрекетсіздігі себебінен қабылданбаған қолайлы әкімшілік актінің қабылдануын талап етуі мүмкін.

      Мұндай жағдайларда бас тартуға дау айту туралы жеке талап ету қажет етілмейді.

      2. Мәжбүрлеу туралы талап қою жауапкердің ауыртпалық түсіретін әкімшілік актіні қабылдамау міндеті туралы талапты қамтуы мүмкін.

      134-бап. Әрекет жасау туралы талап қою

      1. Әрекет жасау туралы талап қою бойынша талап қоюшы белгілі бір әрекеттер жасауды немесе әкімшілік актіні қабылдауға бағытталмаған мұндай әрекеттерден қалыс қалуды талап етуі мүмкін.

      2. Әрекет жасау туралы талап қою бойынша талап қоюшы заңда белгіленген мерзімде әкімшілік актінің қабылданбауы салдарынан әкімшілік акт қабылданды деп танылған жағдайда заңда көзделген сол нысана бойынша тиісті құжатты беруді де талап етуі мүмкін.

      135-бап. Тану туралы талап қою

      1. Тану туралы талап қою бойынша талап қоюшы, егер ол осы Кодекстің 132, 133 және 134-баптарына сәйкес талап қоюды бере алмаса, қандай да бір құқықтық қатынастың бар немесе жоқ екенін тануды талап етуі мүмкін.

      2. Тану туралы талап қою бойынша талап қоюшы бұдан былай заңды күші жоқ, ауыртпалық түсіретін әкімшілік актіні заңсыз деп тануды талап етуі де мүмкін.

      3. Талап қоюшы осы қатынастарды қысқа мерзімдерде орнатуға жеткілікті дәрежеде мүдделі болған жағдайда тану туралы талап қою берілуі мүмкін. Талап қоюшының құқықтық қатынастарды орнатуға мүдделілігінің құқықтық, моральдық немесе материалдық сипаты болуы мүмкін.

      136-бап. Талап қоюды беруге арналған мерзім

      1. Дау айту туралы, мәжбүрлеу туралы талап қоюлар шағымды қарайтын органның шағымды қарау нәтижелері бойынша шешімі табыс етілген күннен бастап бір ай ішінде сотқа беріледі.

      Егер заңда сотқа дейінгі тәртіп көзделмеген немесе шағымды қарайтын орган болмаса, талап қою әкімшілік акт табыс етілген күннен бастап немесе осы Кодексте және Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен назарына жеткізілген кезден бастап бір ай ішінде беріледі.

      2. Әрекет жасау туралы талап қою адамға әрекеттің жасалғаны туралы мәлім болған, сондай-ақ әрекет жасау үшін Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мерзім өткен күннен бастап бір ай ішінде сотқа беріледі.

      3. Тану туралы талап қою сотқа тиісті құқықтық қатынас туындаған кезден бастап бес жыл ішінде беріледі.

      Бұдан былай заңды күші жоқ, ауыртпалық түсіретін әкімшілік актіні заңсыз деп тану туралы талап адамға осы акт арқылы оның құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері бұзылғаны туралы мәлім болған күннен бастап үш ай ішінде мәлімделуі мүмкін.

      4. Сот орындаушысының атқарушылық құжаттарды орындау жөніндегі әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) талап қою әрекет жасалған (әрекет жасаудан бас тартылған) күннен бастап немесе сот орындаушысының әрекет жасау уақыты мен орны туралы хабарланбаған өндіріп алушыға немесе борышкерге ол туралы белгілі болған күннен бастап он жұмыс күні ішінде сотқа беріледі.

      5. Құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері әкімшілік актіде қозғалатын, әкімшілік рәсімге қатыспаған адам әкімшілік актінің қабылданғаны туралы адам білген немесе білуі мүмкін болған күннен бастап бір ай ішінде, бірақ ол қабылданған күннен бастап бір жылдан кешіктірмей сотқа талап қоюды беруге құқылы.

      6. Шағымды қарайтын органға шағым берген адам шағым бойынша шешім табыс етілген кезден бастап бір ай ішінде не шағымды қарау мерзімі өткен соң, егер шағым бойынша шешім қабылданбаса, талап қоюмен сотқа жүгінуге құқылы.

      7. Дәлелді себеппен өткізіп алынған талап қоюды беруге арналған мерзімді сот Қазақстан Республикасы Азаматтық процестік кодексінің қағидалары бойынша қалпына келтіруі мүмкін. Талап қоюды сотқа беруге арналған мерзімдерді өткізіп алу себептері мен олардың мәнін әкімшілік істің дұрыс шешілуі үшін сот алдын ала тыңдауда анықтайды.

      8. Талап қоюды сотқа беруге арналған мерзімді дәлелді себепсіз өткізіп алу, сондай-ақ сотқа жүгінудің өтіп кеткен мерзімін қалпына келтірудің мүмкін болмауы талап қоюды қайтару үшін негіз болып табылады.

      21-тарау. КЕЛІП ТҮСКЕН ІС БОЙЫНША СОТТЫҢ ӘРЕКЕТТЕРІ ЖӘНЕ АЛДЫН АЛА ТЫҢДАУ

      137-бап. Талап қоюды беру

      Іс талап қоюды беру арқылы іс жүргізуге қабылданады.

138-бап. Келіп түскен іс бойынша соттың (судьяның) әрекеттері

      Ескерту. 138-баптың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР 20.12.2021 № 83-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      1. Сот талқылауы басталғанға дейін судья дауды мүмкіндігінше бір сот отырысы барысында шешу үшін қажетті барлық әрекеттерді, өкімдерді жүргізеді.

      2. Сот (судья) мынадай негіздер бойынша талап қоюды қайтару туралы ұйғарым шығарады:

      1) талап қоюшы осы санаттағы істер үшін заңда белгіленген дауды сотқа дейінгі реттеу тәртібін сақтамаса және бұл тәртіпті қолдану мүмкіндігі жойылмаса;

      2) талап қою осы Кодекстің 131-бабы екінші бөлігінің талаптарына сәйкес келмесе және алдын ала тыңдағанға дейін кемшіліктерді жоюдың мүмкін еместігі анықталса;

      3) арызды әрекетке қабілетсіз адам берсе;

      4) арызға оған қол қоюға немесе оны ұсынуға өкілеттіктері жоқ адам қол қойса;

      5) осы немесе басқа соттың іс жүргізуінде сол тараптар арасындағы сол нысана туралы дау бойынша және сол негіздер бойынша іс болса;

      6) талап қоюшы берген талап қоюды кері қайтарып алса;

      7) соттың талаптарына қарамастан, істі оның қатысуынсыз талқылау туралы сұрамаған талап қоюшы сотқа екінші шақыру бойынша келмесе;

      8) мүддесі үшін іс қозғалған тұлға мәлімделген талапты қолдамаса;

      9) тараптар татуласу, медиация немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім жасаса және оны сот бекітсе;

      10) Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінде белгіленген тәртіппен мемлекеттік баж төленбесе немесе толық төленбесе;

      11) іс әкімшілік сот ісін жүргізу тәртібімен қарауға жатпаса;

      12) сол тараптар арасындағы сол нысана туралы дау бойынша және сол негіздер бойынша шығарылған заңды күшіне енген соттың шешімі немесе татуласу, медиация немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді бекіту туралы соттың ұйғарымы болса;

      13) іс бойынша тараптардың бірі болып табылатын азамат қайтыс болғаннан кейін даулы құқықтық қатынас құқық мирасқорлығына жол бермесе;

      14) іс бойынша тарап болатын ұйым оның қызметін тоқтатумен және құқық мирасқорларының болмауынан таратылса;

      15) сот талап қоюды беруге өткізіп алынған мерзімді қалпына келтіруден бас тартса;

      16) егер заңда өзгеше көзделмесе, тараптар арасында заңға сәйкес осы дауды төреліктің шешуіне беру туралы келісім жасалса;

      17) іс осы соттың соттылығына жатпаса.

      3. Талап қоюды қайтару, осы баптың екінші бөлігінің 3), 5), 9), 11), 12), 13), 14), 15) және 17) тармақшаларын қоспағанда, сол жауапкерге сол нысана мен сол негіздер туралы сотқа талап қоюмен қайтадан жүгінуіне кедергі келтірмейді.

      4. Әкімшілік істі алдын ала тыңдауға дайындау мақсатында судья:

      1) талап қоюшыға талап қоюдың жоюға болатын кемшіліктерін көрсетеді және оларды түзету үшін, әдетте, мұндай талап табыс етілген күннен бастап он жұмыс күнінен аспайтын мерзімді, оған соттың талаптарын орындамаудың процестік салдарларын түсіндіре отырып белгілейді;

      2) әкімшілік істі дұрыс және уақтылы қарау мен шешу үшін қажетті, Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінде көзделген процестік әрекеттерді жүргізеді.

      5. Судья жауапкерді Қазақстан Республикасы Азаматтық процестік кодексінің талаптарына сәйкес дайындалған және ресімделген жазбаша пікірді және жоғары тұрған әкімшілік орган басшысының, лауазымды адамның уәжді ұстанымын он жұмыс күнінен аспайтын мерзімде әкімшілік іспен бірге (бар болса) беруге міндеттейді.

      Талап қоюшы алдын ала тыңдау сатысында пікірмен және ұстаныммен танысады.

      Оларды судья белгілеген мерзімде ұсынбау ақшалай өндіріп алуды қолдануға негіз болып табылуы мүмкін және әкімшілік істі мәні бойынша қарауға кедергі келтірмейді.

      6. Судья осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, ақылға қонымды мерзімде алдын ала тыңдау жүргізеді.

      Ескерту. 138-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 20.12.2021 № 83-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.03.2023 № 216-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

      139-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету

      1. Талап қоюды қамтамасыз ету негіздері, шаралары, оларды ауыстыру және олардың күшін жою, талап қоюды қамтамасыз ету тәртібі, осы бапта көзделген ерекшеліктерді қоспағанда, Қазақстан Республикасы Азаматтық процестік кодексінің қағидаларында айқындалады.

      2. Талап қоюмен бір мезгілде келіп түскен талап қоюды қамтамасыз ету туралы арызды судья талап қою келіп түскен күннен бастап бес жұмыс күні ішінде қарайды.

      Осы бес күндік мерзім өткен соң талап қоюды қамтамасыз ету туралы арыз келіп түскен кезде арызды судья ол сотқа келіп түскеннен кейінгі келесі жұмыс күнінен кешіктірмей шешеді.

      140-бап. Әкімшілік актінің қолданысын тоқтата тұрудың күшін жою

      Жауапкер осы Кодекстің 96-бабына сәйкес дау айтылатын әкімшілік актіні дереу қолданысқа енгізу қажеттігі туралы уәжді өтінішхатпен жүгінуге құқылы.

      Мұндай өтінішхат әкімшілік процестің кез келген сатысында мәлімделуі мүмкін және судья оны талап қоюды қамтамасыз ету жөніндегі шаралар туралы қағидаларға сәйкес қарайды.

      Дау айту туралы талап қоюды қабылдамау туралы шешім шығарылған кезде, сондай-ақ шешім заңды күшіне енгенге дейін кез келген уақытта сот әкімшілік процеске қатысушылардың уәжді өтінішхаты бойынша дау айтылған әкімшілік актінің қолданысын тоқтата тұрудың немесе орындалуының күшін жояды.

      141-бап. Құжаттарды ұсыну тәртібі

      1. Жазбаша (қағаз және (немесе) электрондық нысандағы) өтінішхаттарды, қарсылықтарды, түсіндірмелерді және оларға байланысты құжаттарды ұсыну үшін судья тараптарға қажетті мерзімдерді белгілейді.

      Сот белгілеген мерзім өткеннен кейін сотқа келіп түскен көрсетілген құжаттар, егер тарап оларды сот белгілеген мерзімде ұсынудың мүмкін еместігін негіздесе және олар сот шешім шығарғанға дейін келіп түссе, қабылданады.

      2. Өтінішхаттарға, қарсылықтарға, түсіндірмелерге олар сілтеме жасайтын құжаттардың толық түпнұсқалары немесе олардың белгіленген тәртіппен расталған көшірмелері не олардан үзінді-көшірмелер қоса берілуге тиіс.

      3. Сот тараптардың келіп түскен құжаттармен танысуын қамтамасыз етеді.

      142-бап. Талап қоюды өзгерту және кері қайтарып алу. Талап қоюды тану

      1. Сот шешім шығару үшін кеткенге дейін жазбаша арыз беру арқылы талап қоюшы – талап қоюды толық немесе бір бөлігінде кері қайтарып алуға, ал жауапкер талап қоюды толық немесе бір бөлігінде тануға құқылы.

      Талап қоюшы сот шешім шығару үшін кеткенге дейін жазбаша арыз беру арқылы талап қоюдың негізін және нысанасын өзгертуге, талап қою талаптарының мөлшерін арттыруға немесе азайтуға құқылы. Әкімшілік істі қарау мерзімінің өтуі бастапқы талап қойылған күннен бастап есептеледі.

      Сот талап қою нысанасы өзгерген кезде осы Кодекстің 138-бабының екінші және төртінші бөліктерінде көзделген мәселелерді қарайды, сондай-ақ жауапкерге жаңа жазбаша пікір дайындауға уақыт береді.

      Тараптар мұндай әрекеттерді өз бастамасы бойынша да, сол сияқты судьяның алдын ала пікірін білдіру қорытындылары бойынша да жасауға құқылы.

      Сот өз бастамасы бойынша талап қоюдың нысанасын өзгертуге құқылы емес.

      2. Талап қоюшының талап қоюды сот отырысында немесе алдын ала тыңдауда толықтай кері қайтарып алу туралы арызы келіп түскен жағдайда, сот талап қоюды кері қайтарып алудың салдарын түсіндіреді. Өзге жағдайларда судья әкімшілік процеске қатысушыларды шақырмай мемлекеттік бажды қайтара отырып, талап қоюды қайтарады.

      3. Жауапкердің талап қоюды тануы қабылданғанға дейін сот тараптарға процестік салдарды түсіндіреді. Жауапкердің талап қоюды тануы сотты дәлелдемелерді зерттеу міндетінен босатады.

      Талап қою ішінара танылған жағдайда дәлелдемелерді зерттеу жауапкер талап қоюды танымаған бөлігінде ғана жүргізіледі және даудың мәні бойынша шешім шығарылған кезде шешіледі.

      4. Сот талап қоюдың өзгертілуін немесе оны кері қайтарып алуды, жауапкердің талап қоюды тануын, егер бұл әрекеттер заңға қайшы келсе не біреудің құқықтарын, бостандықтарын немесе заңды мүдделерін бұзса, сондай-ақ апелляциялық және кассациялық қайта қарауда қабылдамайды. Бұл жағдайда әкімшілік істі қарау жалпы тәртіппен жалғасады.

      143-бап. Алдын ала тыңдау

      1. Алдын ала тыңдауда сот:

      1) әкімшілік процеске қатысушылардың құрамы туралы мәселені шешеді;

      2) мерзімді өткізіп алу себептерін анықтайды және өткізіп алған мерзімді қалпына келтіру туралы мәселені шешеді. Өткізіп алған мерзімді қалпына келтіруден бас тартылған жағдайда талап қоюды қайтарады;

      3) татуласу, медиация немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімдер жасасу мүмкіндігін талқылайды;

      4) тараптар келіскен кезде оларға әкімшілік істі жазбаша іс жүргізу тәртібімен қарау мүмкіндігі туралы түсіндіреді;

      5) әкімшілік іске қатыспайтын адамдарды сотқа қажетті материалдар мен құжаттарды ұсынуға міндеттейді;

      6) әкімшілік істі шешуге бағытталған өзге де әрекеттерді жасайды.

      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      1-бөліктің екінші абзацы жаңа редакцияда көзделген – ҚР 01.07.2024 № 107-VIII (01.01.2025 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      Уәкілетті органның мемлекеттік сатып алуды өткізуді тексеру қорытындылары бойынша шешімдеріне, қорытындыларына, нұсқамаларына, сондай-ақ сот орындаушыларының әрекетіне (әрекетсіздігіне) дау айту туралы әкімшілік істер бойынша алдын ала тыңдау сотқа талап қою берілген күннен бастап жиырма жұмыс күнінен кешіктірмей жүргізіледі.

      Осы Кодекстің 102-бабының үшінші бөлігінде көзделген даулар бойынша әкімшілік істерді алдын ала тыңдау сотқа талап қою берілген күннен бастап бір айдан кешіктірілмей өткізілуге тиіс.

      2. Алдын ала тыңдауда нақты деректерді зерттеместен толық ашу қамтамасыз етіледі.

      3. Алдын ала тыңдаудың нәтижелері бойынша сот қайталама алдын ала тыңдауды тағайындауға құқылы.

      Ескерту. 143-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 20.12.2021 № 83-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      144-бап. Әкімшілік іс материалдарына қол жеткізу

      Әкімшілік істің құжаттары мен материалдарын соттың электрондық сервистерінде орналастыру құжаттарды әкімшілік іске қатысатын адамдарға жіберумен теңестіріледі.

      Соттарда электрондық құжат нысанындағы әкімшілік іс құжаттарымен және материалдарымен танысу Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен айқындалады.

      145-бап. Сот талқылауын тағайындау

      Судья әкімшілік істі дайындалған деп танып, тараптарға және әкімшілік процестің басқа да қатысушыларына әкімшілік істің қаралатын орны мен уақыты туралы хабарлайды.

      22-тарау. СОТ ТАЛҚЫЛАУЫ

      146-бап. Сот талқылауының мерзімдері

      1. Әкімшілік іс ақылға қонымды, бірақ талап қойылған күннен бастап үш айдан аспайтын мерзімдерде қаралады және шешіледі.

      Аса күрделі әкімшілік істер бойынша бұл мерзім соттың уәжді ұйғарымымен ақылға қонымды, бірақ үш айдан аспайтын мерзімге ұзартылуы мүмкін.

      Сот талқылауының мерзімін ұзарту туралы ұйғарым прокурордың өтінішхаты бойынша шағым жасауға, қайта қарауға жатпайды.

      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      2-бөлік жаңа редакцияда көзделген – ҚР 01.07.2024 № 107-VIII (01.01.2025 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      2. Уәкілетті органның мемлекеттік сатып алуды өткізуді тексеру қорытындылары бойынша шешімдеріне, қорытындыларына, нұсқамаларына және сот орындаушысының әрекетіне (әрекетсіздігіне) дау айту туралы әкімшілік істер оған сот отырысында талқылау тағайындалған күннен бастап он жұмыс күні ішінде қаралады және шешіледі.

      3. Әкімшілік іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұру Қазақстан Республикасы Азаматтық процестік кодексінің қағидалары бойынша жүзеге асырылады.

      147-бап. Сот талқылауын жүргізудің тәртібі мен ерекшеліктері

      1. Сот талқылауы, сот отырысын өткізу тәртібін, төрағалық етушінің өкілеттіктерін, хаттама, оның ішінде қысқаша хаттама жасау, сот отырысын тіркеп-бекіту, соттың өтінішхаттарды шешу және дәлелдемелерді зерттеу тәртібін қоса алғанда, осы бапта белгіленген ерекшеліктерді қоспағанда, Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінің қағидалары бойынша жүзеге асырылады.

      Бұл ретте қысқаша хаттама мәтінді автоматты түрде тану жолымен алынған аудиожазбаның мәтінін ашып жазумен бірге жүруге тиіс.

      2. Әкімшілік іс бойынша сот жарыссөздерінен кейін сот шешім шығаруға кетеді. Сот шешімнің қарар бөлігін сот отырысының залында жария етеді. Сот шешімінің қарар бөлігі жария етілгеннен кейін төрағалық етуші оны қабылдаудың құқықтық негіздері мен салдарын, шешімге шағым жасаудың тәртібі мен мерзімдерін түсіндіреді, шешімнің түпкілікті нысанда жасалған және әкімшілік іске қатысушы адамдар оның көшірмесін ала алатын күн туралы хабарлайды.

      3. Әкімшілік іске қатысушы адамдар келмеген жағдайда шешімді сот отырысында жариялану жүргізілмейді.

      4. Егер шешімнің қарар бөлігін жария ету тікелей сот отырысы аяқталғаннан кейін жүргізілмесе, онда төрағалық етуші сот отырысы залындағы адамдарға жария ету күні мен уақытын хабарлауға міндетті.

      5. Осы бапта көзделген жариялау тәртібі іс бойынша іс жүргізу аяқталатын өзге де сот актілеріне қолданылады.

      23-тарау. ЖАЗБАША ІС ЖҮРГІЗУ

      148-бап. Жазбаша талқылау

      1. Сот тараптардың келісімімен әкімшілік істі жазбаша талқылауда ақылға қонымды, бірақ талап қойылған күннен бастап үш айдан аспайтын мерзімде қарауға құқылы.

      Аса күрделі әкімшілік істер бойынша бұл мерзім соттың уәжді ұйғарымымен ақылға қонымды, бірақ үш айдан аспайтын мерзімге ұзартылуы мүмкін.

      Сот талқылауының мерзімін ұзарту туралы ұйғарым прокурордың өтінішхаты бойынша шағым жасауға, қайта қарауға жатпайды.

      Егер тараптың бұрын білдірілген келісімді қайтарып алу туралы өтінішхаты келіп түссе, сот ауызша талқылауға көшеді.

      Егер бұл істі дұрыс шешу үшін қажет болса, сот өз қалауы бойынша ауызша талқылауға көшуге құқылы.

      2. Жазбаша талқылау тәртібімен әкімшілік іс ауызша талқылауды жүргізбестен қаралады.

      3. Әкімшілік іс осындай тәртіппен қаралған кезде сот тараптар ұсынған және өз бастамасы бойынша талап етілген дәлелдемелерді зерттейді және олар бойынша шешім қабылданады.

      4. Жазбаша талқылау кезінде сот қосымша сол мерзім ішінде өтінішхаттар мен құжаттарды ұсынуға болатын мерзімді тағайындайды.

      Ескерту. 148-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      149-бап. Дәлелдемелерді зерттеу ерекшеліктері

      1. Дәлелдемелерді зерттеу, дәлелдеу нысанасы мен шектері жазбаша іс жүргізудің сипаты мен осы бапта белгіленген ерекшеліктері ескеріле отырып, Қазақстан Республикасы Азаматтық процестік кодексінің нормаларында белгіленеді.

      2. Әкімшілік процестің тараптары жазбаша дәлелдемені ұсынған адамдарды қоспағанда, мұндай дәлелдеменің қатыстылығына, жарамдылығына және анықтығына дау айтуға құқылы.

      3. Сот жазбаша талқылауда, егер бұл әкімшілік істің тез шешілуіне ықпал етсе, ауызша талқылау үшін көзделген дәлелдемелерді жинау (ұсыну) және зерттеу үшін Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінде белгіленген қағидаларды сақтаудан ауытқуға құқылы.

      Сот жеке процестік әрекетті жасау немесе процестік мәселені шешу үшін ауызша сот отырысын тағайындауы мүмкін.

      Мұндай сот отырысы жазбаша талқылаудың мәні жол беретін шамада ауызша сот талқылауының қағидалары бойынша жүзеге асырылады.

      Бұл ретте сот қажетті ақпарат пен дәлелдемелерді жазбаша нысанда ұсынуды талап ете алады.

      Қажетті ауызша сот талқылауын өткізгеннен кейін жазбаша іс жүргізуді одан әрі жүзеге асыру қосымша ұйғарымдар шығарылмастан жалғасады.

      150-бап. Жазбаша іс жүргізу тәртібімен қаралатын әкімшілік іс бойынша шешім

      Жазбаша іс жүргізу тәртібімен қаралған әкімшілік іс бойынша шешім осы Кодекстің 24-тарауында белгіленген және жазбаша іс жүргізу мәніне сәйкес келетін қағидалар ескеріле отырып қабылданады және оған апелляциялық және кассациялық тәртіптермен шағым жасалуы мүмкін.

      24-тарау. СОТТЫҢ ШЕШІМІ

      151-бап. Соттың шешімін шығару

      1. Сот дауды мәні бойынша шешетін сот актісі шешім нысанында шығарылады. Шешім қысқаша нысанда шығарылуы мүмкін.

      2. Шешім әкімшілік істі талқылаудан кейін шығарылады және ауызша талқылау аяқталған күннен бастап он жұмыс күнінен кешіктірілмей дайындалады. Айрықша жағдайларда әкімшілік істің күрделілігі ескеріле отырып соттың шешімі ауызша талқылау аяқталған күннен бастап бір айдан кешіктірілмей дайындалады.

      3. Шешімді шығару күні мыналар болып табылады:

      ауызша іс жүргізу үшін – әкімшілік іс бойынша шешім жарияланған күн;

      жазбаша іс жүргізу үшін – соттың шешімінде көрсетілген күн.

      152-бап. Шешімнің мазмұны

      1. Сот әкімшілік істің мән-жайларын тікелей зерттеу нәтижелеріне негізделген өзінің ішкі сенімінің негізінде шешім шығарады. Шешім Қазақстан Республикасының атынан шығарылады.

      2. Соттың шешімі кіріспе, сипаттау, уәждеу және қарар бөліктерінен тұрады.

      3. Соттың шешімін түсіндіру туралы мәселені қоспағанда, сот шешімінің кіріспе, сипаттау және қарар бөліктерінің мазмұны, сондай-ақ олардағы анық қате жазулар мен арифметикалық қателерді түзету, қосымша шешім шығару тәртібі Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінің талаптарына сәйкес айқындалады.

      Шешімнің қарар бөлігінде сот осы Кодекстің 127-бабының бесінші және тоғызыншы бөліктерінде белгіленген талаптарды ескере отырып және Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес оны орындамаудың құқықтық салдарларының басталғаны туралы көрсетеді.

      4. Сот шешімінің уәждеу бөлігі мыналарды қамтиды:

      1) даудың мән-жайлары;

      2) талап қою талаптары мен олардың негіздемелері;

      3) сот өз шешімін негіздейтін дәлелдемелер;

      4) соттың қандай да бір дәлелдемелерді қабылдамауының дәлелдері;

      5) сот әкімшілік процеске қатысушылар дәлелдерінің әрқайсысымен неліктен келіспейтіндігінің негіздемесі;

      6) Қазақстан Республикасы заңнамасының нормалары;

      7) мәлімделген талаптардың әрқайсысы бойынша соттың қорытындылары.

      Жауапкер талап қоюды таныған жағдайда уәждеу бөлігінде талап қоюдың танылғаны және соттың оны қабылдағаны ғана көрсетілуі мүмкін.

      Соттың шешімі жазбаша нысанда шығарылады және оған судья қол қояды.

      153-бап. Қысқаша шешім

      1. Қысқаша шешім кіріспе, уәждеу және қарар бөліктерінен тұрады.

      Шешімнің уәждеу бөлігінде дәлелдемелер олардың мазмұнын ашпай, санамалап көрсетілуі мүмкін.

      2. Талап қоюшының дәлелдерімен немесе ол ұсынған дәлелдеменің қабылданбауымен келіспеген кезде сот, егер онда жазылған негіздерді түпкілікті деп есептесе, шағымды сотқа дейінгі қарау нәтижелері бойынша шешімге сілтеме жасауға ғана құқылы.

      3. Сот тараптардың өтінішхаты бойынша, бірақ соттың қысқаша шешімі табыс етілген кезден бастап он жұмыс күнінен кешіктірмей шешімді дайындауға міндетті. Толық шешімнің мәтіні осындай өтінішхат келіп түскен кезден бастап он жұмыс күнінен кешіктірілмей дайындалады.

      154-бап. Шешімнің заңдылығы және негізділігі

      1. Соттың шешімі заңды және негізді болуға тиіс.

      2. Соттың шешімі, егер ол заңның барлық талаптарын сақтай отырып және заңның негізінде шығарылса, заңды болып танылады.

      3. Егер шешім сотқа ұсынылған дәлелдемелерді сот отырысында жан-жақты және объективті зерттеу негізінде шығарылса, ол негізді болып танылады.

      155-бап. Шешім шығару кезінде сот шешетін мәселелер

      1. Сот шешім шығару кезінде дәлелдемелерді бағалайды және қандай мән-жайлар анықталғанын, осы әкімшілік іс бойынша қандай құқықтық акт қолданылуға тиіс екенін және талап қоюдың қанағаттандыруға жататынын-жатпайтынын айқындайды. Егер әкімшілік істе бірнеше талап қойылса, онда сот барлық талаптар бойынша шешім шығарады.

      2. Әкімшілік орган, лауазымды адам әкімшілік қалауды жүзеге асырған кезде сот Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген шектерден асқанын-аспағанын және әкімшілік қалауды жүзеге асыру осы өкілеттіктің мақсаттарына сәйкес келетінін-келмейтінін де тексереді.

      3. Әкімшілік актіні немесе оның бір бөлігін заңсыз деп тану, егер соттың шешімінде өзгеше көрсетілмесе, оның күшін жоюға, сондай-ақ одан не оның бір бөлігінен туындайтын барлық заңды салдарлардың күшін жоюға алып келеді.

      4. Сот, егер талап қоюды қарау кезінде даулы әрекет (әрекетсіздік) жасалғанын, шешім құзыретіне және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қабылданғанын анықтаса, оны қанағаттандырудан бас тартады.

      5. Шешімде сол мерзім ішінде соттың шешімі орындалуға тиісті мерзім көрсетіледі.

      156-бап. Дау айту туралы талап қою бойынша шешім

      1. Егер талап қоюшының құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қозғайтын, ауыртпалық түсіретін әкімшілік актіге дау айту туралы талап қою негізді болып табылса және сот оның заңсыздығын таныса, онда ол толық немесе қандай да бір бөлігінде оның күшін жояды.

      2. Шешімді қабылдаған кезде орындалып қойған немесе орындалып жатқан, ауыртпалық түсіретін әкімшілік актінің заңсыздығы танылған жағдайда, сот жауапкерді орындаудың күшін жоюға мәжбүрлеуге және талап қоюшыны шешімде белгіленген мерзімде бастапқы жағдайына қайтару бойынша әрекеттер жасауды талап етуге құқылы.

      157-бап. Мәжбүрлеу туралы талап қою бойынша шешім

      1. Әкімшілік актіні шығарудан бас тартудың не жауапкер әрекетсіздігінің нәтижесі болып табылатын әкімшілік актіні қабылдамау заңға қайшы келетін немесе талап қоюшы құқықтарының, бостандықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуына себеп болған жағдайда, сот әкімшілік органға әкімшілік актіні қабылдау міндеттемесін жүктейді.

      Сот жауапкерге ауыртпалық түсіретін әкімшілік актіні қабылдамау міндетін жүктеуге құқылы.

      2. Сот шешімде әкімшілік актінің мазмұны мен оны қабылдау мерзімін, сондай-ақ орындылығы мәселелерін шешуді қоспағанда, әкімшілік іс үшін елеулі маңызы бар өзге де мән-жайларды айқындауы мүмкін. Соттың мұндай шешімі әкімшілік акт қабылданғанға дейін оны ауыстырады.

      Әкімшілік қалау болған кезде талап қоюшының талаптарын қанағаттандыру туралы нақты шешім шығару мүмкін болмаған жағдайда, сот жауапкерге соттың құқықтық ұстанымын ескере отырып, тиісті әкімшілік актіні талап қоюшының пайдасына қабылдау туралы міндеттемені жүктейді.

      158-бап. Әрекет жасау туралы талап қою бойынша шешім

      1. Әрекет жасау туралы талап қою негізді және заңды деп танылған кезде сот жауапкерді нақты әрекеттер жасауға міндеттейді және оларды орындау үшін мерзім белгілейді.

      Егер талап қоюшы бір мезгілде жауапкердің нақты жасаған әрекетінің құқыққа қайшылығын тануды талап етсе, сот шешімде әкімшілік органның іс жүзіндегі әрекеті құқыққа қайшы болғанын таниды.

      2. Әрекетке тыйым салу туралы талап қою негізді және заңды деп танылған кезде сот жауапкерге кейіннен нақты әрекеттер жасауға тыйым салады.

      159-бап. Тану туралы талап қою бойынша шешім

      1. Тану туралы талап қою қанағаттандырылған кезде сот, егер мұндай талаптар дербес талаптар ретінде мәлімделген болса, қандай да бір құқықтық қатынастың болуын немесе болмауын немесе оның мазмұнын таниды.

      2. Сот, сондай-ақ, егер тану туралы талап қою негізді және заңды болса, ал осы мән-жайды тану талап қоюшының бұзылған құқықтарын қалпына келтіру үшін қажет болса, бұдан былай заңды күші жоқ, ауыртпалық түсіретін әкімшілік актіні заңсыз деп тануға құқылы.

      3. Сот, сондай-ақ талап қоюшының талап етуі бойынша, егер ауыртпалық түсіретін әкімшілік актінің күші жойылса немесе оның қолданысы өзге тәсілмен, оның ішінде оның қандай да бір бөлігінде күшін жойса, ауыртпалық түсіретін әкімшілік актіні заңсыз деп тануға құқылы.

      160-бап. Залалдарды өтеу туралы талапты шешу

      1. Талап қоюшы осы Кодекстің 132, 133, 134 және 135-баптарында көрсетілген талап қоюлармен бір мезгілде осы талаптармен себеп-салдарлық байланыстары бар залалдарды өтеу туралы талап қоюға құқылы.

      2. Тиісті талаптар қанағаттандырылған жағдайда сот шешімде келтірілген залалдың мөлшерін айқындайды.

      161-бап. Сот шешімінің заңды күшіне енуі

      Бірінші сатыдағы соттың шешімі, егер дереу орындалуға жіберілмеген болса, осы шешім, егер апелляциялық шағым, өтінішхат берілмесе, апелляциялық шағым жасауға арналған мерзім өткен соң заңды күшіне енеді.

      Апелляциялық шағым жасауға, өтінішхат келтіруге арналған мерзімі өткізіп алынған және сот мерзімді қалпына келтіруден бас тартқан жағдайларда, шешім бас тарту туралы ұйғарымға шағым жасау мерзімі өткен соң заңды күшіне енеді.

      25-тарау. САЙЛАУҒА, РЕСПУБЛИКАЛЫҚ РЕФЕРЕНДУМҒА ҚАТЫСАТЫН АЗАМАТТАР МЕН ҚОҒАМДЫҚ БІРЛЕСТІКТЕРДІҢ САЙЛАУ ҚҰҚЫҚТАРЫН ҚОРҒАУ ТУРАЛЫ ӘКІМШІЛІК ІСТЕР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

      162-бап. Талап қоюды беру

      Мемлекеттік органның, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органының, сайлау комиссиясының, кәсіпорынның, ұйымның, олардың лауазымды адамдарының шешімімен, әрекетімен (әрекетсіздігімен) сайлау немесе сайлану, сайлауға, референдумға қатысу құқығы бұзылады деп есептейтін азамат, қоғамдық бірлестік, сайлау комиссиясының мүшесі, кандидаттар мен саяси партиялардың сенім білдірген адамдары, саяси партиялардың кеңесші дауыс беру құқығы бар өкілдері, саяси партиялардың, өзге де қоғамдық бірлестіктердің, коммерциялық емес ұйымдардың байқаушылары осы Кодекстің 16-тарауында және Қазақстан Республикасының басқа да заңдарында белгіленген соттылық бойынша сотқа талап қоюды беруге құқылы.

      163-бап. Сайлауға, республикалық референдумға қатысатын азаматтар мен қоғамдық бірлестіктердің сайлау құқықтарын қорғау туралы әкімшілік істі қарау

      1. Егер "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" және "Республикалық референдум туралы" Қазақстан Республикасының конституциялық заңдарында өзгеше көзделмесе, сайлауды, республикалық референдумды дайындау және өткізу кезеңінде, сондай-ақ дауыс беру күнінен бастап бір ай ішінде келіп түскен талап қою – бес күндік мерзімде, ал дауыс беру күніне дейін бес күнге жетпейтін мерзімде, дауыс беру күні және сайлаудың, республикалық референдумның қорытындылары жарияланғанға дейін келіп түскен талап қою дереу қаралуға тиіс.

      Сайлаушылардың (таңдаушылардың) тізімдерін түзету қажеттігі туралы сайлау комиссиясының шешіміне шағым жасау туралы талап қою келіп түскен күні қаралуға тиіс.

      2. Талап қоюды сот талап қоюшының, тиісті сайлау комиссиясы немесе мемлекеттік орган, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органы, кәсіпорын, ұйым өкілінің, прокурордың қатысуымен қарайды. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарланған аталған адамдардың сотқа келмей қалуы әкімшілік істі қарауға және шешуге кедергі болмайды.

      164-бап. Соттың шешімі, оған шағым жасау, прокурордың апелляциялық өтінішхаты бойынша қайта қарау, наразылық білдіру және орындау

      1. Талап қою негізді деп танылған соттың шешімі бұзылған сайлау құқығын қалпына келтіру үшін негіз болып табылады.

      2. Бірінші сатыдағы соттың шешіміне, егер "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" және "Республикалық референдум туралы" Қазақстан Республикасының конституциялық заңдарында өзгеше көзделмесе, шешімнің көшірмесі табыс етілген күннен бастап үш күн ішінде апелляциялық шағым берілуі, прокурор апелляциялық өтінішхат келтіруі мүмкін.

      Апелляциялық сатыдағы соттың қаулысы шағым жасауға және наразылық білдіруге жатпайды.

      3. Егер "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" және "Республикалық референдум туралы" Қазақстан Республикасының конституциялық заңдарында өзгеше көзделмесе, Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының шешімдері мен әрекеттеріне (әрекетсіздігіне), сондай-ақ Орталық референдум комиссиясының шешімдері мен әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) дау айту туралы әкімшілік істер бойынша осы Кодекстің 105-бабында көзделген соттылық қағидалары бойынша шығарылған соттың шешімі ол жарияланған күнінен бастап заңды күшіне енеді және шешімінің көшірмесі табыс етілген күннен бастап үш күн ішінде шешімге кассациялық тәртіппен шағым жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкін.

      4. Егер "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" және "Республикалық референдум туралы" Қазақстан Республикасының конституциялық заңдарында өзгеше көзделмесе, осы баптың екінші және үшінші бөліктерінде көрсетілген шешімдерге апелляциялық шағым, прокурордың өтінішхаты, кассациялық шағым, прокурордың наразылығы – сотқа келіп түскен күнінен бастап үш күн мерзімде, ал дауыс беру күніне дейін бес күнге жетпейтін мерзімде, дауыс беру күні және сайлаудың, республикалық референдумның қорытындылары жарияланғанға дейін келіп түскендері дереу қаралады.

      5. Заңды күшіне енген соттың шешімі тиісті мемлекеттік органға, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органына, кәсіпорынға, ұйымға, сайлау комиссиясының төрағасына жіберіледі. Сот шешімінің орындалмауына кінәлі лауазымды адамдар заңда белгіленген жауаптылықта болады.

      26-тарау. ӘКІМШІЛІК ОРГАНДАРДЫҢ АЗАМАТТАРДЫҢ АЛҚАБИ РЕТІНДЕ ҚЫЛМЫСТЫҚ СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУГЕ ҚАТЫСУ ҚҰҚЫҒЫН БҰЗАТЫН ШЕШІМДЕРІНЕ, ӘРЕКЕТТЕРІНЕ (ӘРЕКЕТСІЗДІГІНЕ) ДАУ АЙТУ ТУРАЛЫ ӘКІМШІЛІК ІСТЕР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

      Ескерту. 26-тараудың тақырыбына өзгеріс енгізілді – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен..

      165-бап. Талап қоюды беру

      1. Әкімшілік органның шешімімен, әрекетімен (әрекетсіздігімен) азаматтың алқаби ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу үшін іріктеу рәсіміне қатысу құқығы бұзылады деп санайтын азамат осы Кодекстің 16-тарауында белгіленген соттылығы бойынша сотқа талап қоюмен жүгінуге құқылы.

      2. Талап қоюға азаматтың алқабиге кандидаттардың бірыңғай тізіміне енгізу және алқаби ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу құқықтарының бұзылғаны туралы куәландыратын дәлелдемелер қоса тіркелуге тиіс.

      3. Талап қою Қазақстан Республикасының алқабилер туралы заңнамасына сәйкес азаматтарды алқабилерге кандидаттардың бірыңғай тізімімен таныстыру мерзімі аяқталған кезден бастап жеті жұмыс күні ішінде сотқа берілуі мүмкін.

      Ескерту. 165-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      166-бап. Әкімшілік істі қарау

      1. Осы Кодекстің 165-бабында белгіленген мерзімдерде келіп түскен талап қою – екі жұмыс күні ішінде, ал осы мерзім аяқталатын күні келіп түскені дереу қаралуға тиіс.

      2. Әкімшілік істі сот талап қоюшының, тиісті әкімшілік орган өкілінің қатысуымен қарайды. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарланған аталған адамдардың сотқа келмеуі әкімшілік істі қарау және шешу үшін кедергі болып табылмайды.

      Ескерту. 166-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      167-бап. Соттың шешімі және оны орындау

      1. Азаматтың алқаби ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу үшін іріктеу рәсіміне қатысу құқығының бұзылуы анықталған соттың шешімі алқабиге кандидаттардың бірыңғай тізіміне түзетулер енгізу үшін негіз болып табылады.

      2. Соттың шешімі тиісті әкімшілік органға жіберіледі. Сот шешімінің орындалмауына кінәлі лауазымды адамдар заңда белгіленген жауаптылықта болады.

      Ескерту. 167-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 14.07.2022 № 141-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      27-тарау. СОТ АКТІЛЕРІН ҚАЙТА ҚАРАУ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ

      168-бап. Апелляциялық шағым беру тәртібі

      1. Апелляциялық сатыдағы сотта апелляциялық шағым бойынша апелляциялық шағым жасау мен әкімшілік іс жүргізу тәртібі, егер осы бапта өзгеше белгіленбесе, Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінің қағидаларында айқындалады.

      2. Заңды күшіне енбеген соттың шешімдеріне әкімшілік процеске қатысушылар апелляциялық шағым беру арқылы апелляциялық тәртіппен түпкілікті нысанда шешім шығарылған күннен бастап екі ай ішінде шағым жасауы мүмкін. Прокурордың апелляциялық өтінішхаты осы Кодекстің 31-бабында көзделген әкімшілік істер бойынша түпкілікті нысанда шешім шығарылған күннен бастап екі ай ішінде берілуі мүмкін.

      3. Бірінші сатыдағы соттың ұйғарымына жекеше шағым, прокурордың өтінішхаты ұйғарым түпкілікті нысанда дайындалған күннен бастап он жұмыс күні ішінде беріледі.

      Ескертпе!
      ҚР Конституциялық Сотының 06.10.2023 № 33-НҚ нормативтік қаулысын қараңыз.
      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      4-бөліктің бірінші абзацы жаңа редакцияда көзделген – ҚР 01.07.2024 № 107-VIII (01.01.2025 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      4. Уәкілетті органның мемлекеттік сатып алуды өткізуді тексеру қорытындылары бойынша шешімдеріне, қорытындыларына, нұсқамаларына және сот орындаушыларының әрекетіне (әрекетсіздігіне) дау айту туралы әкімшілік істер бойынша апелляциялық шағым, прокурордың өтінішхаты шешім шығарылған күннен бастап он жұмыс күні ішінде берілуі мүмкін.

      Апелляциялық өтінішхат келтіру құқығы әкімшілік істі қарауға қатысқан прокурорға тиесілі.

      5. Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры және оның орынбасарлары, облыстардың прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар мен олардың орынбасарлары, аудандардың прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар өз құзыреті шегінде әкімшілік істің қаралуына қатысқан-қатыспағанына қарамастан шешімге апелляциялық өтінішхат келтіруге құқылы.

      Апелляциялық шағым жасау, өтінішхат келтіру мерзімдері өткен соң, егер апелляциялық шағым, өтінішхат берілмесе, соттың шешімі заңды күшіне енеді.

      6. Бірінші сатыдағы соттардың сот актілеріне әкімшілік процеске қатысушылардың апелляциялық шағымдарын, прокурордың өтінішхатын облыстық және оған теңестірілген соттар қарайды.

      7. Осы Кодекстің 102-бабы үшінші бөлігінің қағидалары бойынша қаралған әкімшілік істер бойынша шығарылған сот актілеріне апелляциялық шағымды, прокурордың апелляциялық өтінішхатын астананың соты қарайды.

      8. Апелляциялық сатыдағы соттағы әкімшілік іс ақылға қонымды, бірақ ол сотқа келіп түскен күннен бастап үш айдан аспайтын мерзімдерде қаралады және шешіледі.

      Аса күрделі әкімшілік істер бойынша бұл мерзім соттың уәжді ұйғарымымен ақылға қонымды, бірақ үш айдан аспайтын мерзімге ұзартылуы мүмкін.

      Сот талқылауының мерзімін ұзарту туралы ұйғарым прокурордың өтінішхаты бойынша шағым жасауға, қайта қаралуға жатпайды.

      Апелляциялық сатыдағы сотта алдын ала тыңдау осы Кодекстің 21-тарауының қағидалары бойынша жүзеге асырылады.

      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      8-бөліктің бесінші абзацы жаңа редакцияда көзделген – ҚР 01.07.2024 № 107-VIII (01.01.2025 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      Уәкілетті органның мемлекеттік сатып алуды өткізуді тексеру қорытындылары бойынша шешімдеріне, қорытындыларына, нұсқамаларына және сот орындаушыларының әрекетіне (әрекетсіздігіне) дау айту туралы әкімшілік іс ол сотқа келіп түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде қаралады.

      9. Әкімшілік процеске қатысушының уәжді өтінішхаты бойынша сот оған өзінің құқықтық ұстанымын негіздеу үшін бір айдан аспайтын қосымша мерзім беруге құқылы.

      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      10-бөлік жаңа редакцияда көзделген – ҚР 01.07.2024 № 107-VIII (01.01.2025 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      10. Апелляциялық сатыдағы соттың қаулысы шағым жасаудың кассациялық мерзімі өткен соң күшіне енеді.

      Кассациялық тәртіппен қайта қарауға жатпайтын, бірінші сатыдағы соттың ұйғарымдарына жекеше шағымдар бойынша апелляциялық сатыдағы соттың ұйғарымдары жария болған күнінен бастап күшіне енеді.

      Әкімшілік істің одан әрі жылжу мүмкіндігіне кедергі келтіретін апелляциялық сатыдағы соттың өзге де ұйғарымдарына кассациялық тәртіппен шағым жасалуы мүмкін.

      Ескерту. 168-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 20.03.2021 № 20-VII (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

      169-бап. Кассациялық шағым жасау тәртібі

      1. Кассациялық шағым жасау және кассациялық сатыдағы сотта іс жүргізу тәртібі, егер осы бапта өзгеше белгіленбесе, Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінің қағидаларында айқындалады.

      2. Соттың заңды күшіне енбеген шешімдері мен ұйғарымдарына әкімшілік процеске қатысушылар кассациялық шағым беру арқылы кассациялық тәртіппен апелляциялық сатының түпкілікті нысандағы сот актісі табыс етілген күннен бастап бір ай ішінде шағым жасай алады.

      Прокурордың кассациялық өтінішхаты осы Кодекстің 31-бабында көзделген әкімшілік істер бойынша түпкілікті нысандағы шешім шығарылған күннен бастап бір ай ішінде берілуі мүмкін.

      Кассациялық өтінішхат келтіру құқығы облыстардың прокурорларына және оларға теңестірілген прокурорларға тиесілі.

      Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры және оның орынбасарлары өз құзыреті шегінде әкімшілік істі қарауға қатысқан-қатыспағанына қарамастан, шешімге кассациялық өтінішхат келтіруге құқылы.

      Кассациялық шағым жасау, өтінішхат келтіру мерзімдері өткен соң, егер кассациялық шағым, өтінішхат берілмесе, соттың шешімі заңды күшіне енеді.

      3. Заңды күшіне енген, оның ішінде татуласу, медиация немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу тәртібімен аяқталған әкімшілік істер бойынша сот актілері Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының өз бастамасы бойынша да, осы баптың екінші бөлігінде аталған адамдардың өтінішхаттары бойынша да келтірілген, оған осы Кодекстің 31-бабында көзделген әкімшілік істер бойынша берілген наразылықтары бойынша заңды күшіне енген күнінен бастап үш ай ішінде қайта қаралуы мүмкін.

      Аталған мерзім осы баптың алтыншы бөлігінде көзделген негіздер бойынша сот актілерін қайта қарау жағдайларына қолданылмайды.

      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      3-1-бөлікпен толықтыру көзделген – ҚР 01.07.2024 № 107-VIII (01.01.2025 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      4. Сот актілеріне кассациялық шағымдарды, өтінішхаттар мен наразылықтарды Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының әкімшілік істер жөніндегі сот алқасы қарайды.

      5. Кассациялық сатыдағы сотта әкімшілік іс ақылға қонымды, бірақ ол сотқа келіп түскен күннен бастап алты айдан аспайтын мерзімдерде қаралады және шешіледі.

      Сот актісін кассациялық тәртіппен қайта қарау туралы өтінішхат – ол келіп түскен күннен бастап алты ай ішінде, ал әкімшілік істі талап етіп алдыру жағдайында әкімшілік іс келіп түскен күннен бастап алты ай ішінде қаралады.

      Кассациялық сатыдағы сотта алдын ала тыңдау осы Кодекстің 21-тарауының қағидалары бойынша жүзеге асырылады.

      6. Кассациялық сатыдағы әкімшілік істер бойынша қаулылар Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Төрағасының ұсынуы бойынша, Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының наразылығы бойынша қайта қаралуы мүмкін.

      Кассациялық тәртіппен қайта қарауға мыналар негіздер болып табылады:

      1) қабылданған қаулыны орындау адамдардың өмірі, денсаулығы не Қазақстан Республикасының экономикасы мен қауіпсіздігі үшін ауыр орны толмас салдарға алып келуі мүмкін жағдайлар;

      2) қабылданған қаулы белгіленбеген адамдар тобының құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін немесе өзге де жария мүдделерді бұзатын жағдайлар;

      3) қабылданған қаулы соттардың құқық нормаларын түсіндіруі мен қолдануындағы бірізділікті бұзатын жағдайлар.

      Ескерту. 169-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 20.03.2021 № 20-VII (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      170-бап. Жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша сот актілерін қайта қарау жөнінде іс жүргізу

      Жаңадан ашылған және жаңа мән-жайлар бойынша іс жүргізу Қазақстан Республикасы Азаматтық процестік кодексінің қағидалары бойынша жүзеге асырылады.

      28-тарау. СОТ БАҚЫЛАУЫ

      171-бап. Соттың шешімін орындауға жіберу

      1. Соттың шешімі заңды күшіне енгеннен кейін оны үш жұмыс күні ішінде сот орындау үшін жауапкерге жібереді.

      2. Жауапкер әкімшілік іс бойынша соттың шешімін заңды күшіне енген күнінен бастап бір ай мерзімде орындауға міндетті, ол туралы сотқа хабарлауға тиіс.

      3. Егер соттың шешімінде белгіленген мерзімде ол ерікті түрде орындалмаған жағдайда, бірінші сатыдағы сот осы Кодекстің 127-бабында белгіленген мөлшерде ақшалай өндіріп алуды қолданады.

      Ескертпе!
      ҚР Конституциялық Сотының 10.01.2024 № 40-НҚ нормативтік қаулысын қараңыз.

      4. Соттың шешімін, ақшалай өндіріп алу туралы соттың ұйғарымын орындамау даусыз тәртіппен осы Кодекстің 127-бабының тоғызыншы бөлігінде белгіленген мөлшерде қайталап ақшалай өндіріп алуға алып келеді.

      172-бап. Соттың ақша сомасын өндіріп алу туралы шешімін мәжбүрлеп орындату

      1. Жауапкерді ақша сомасын төлеуге міндеттейтін, ерікті түрде орындалмаған соттың шешімі атқару парағының негізінде мәжбүрлі түрде орындалады, ол талап қоюшының арызы бойынша жазып беріледі.

      2. Атқару парағының мазмұны, оны жазып беру мен беру, сот орындаушысының қаулыларын санкциялау тәртібі осы тарауда белгіленген ерекшеліктер ескеріле отырып, Қазақстан Республикасы Азаматтық процестік кодексінің қағидаларында айқындалады.

      173-бап. Сот актісін дереу орындау

      1. Сот әкімшілік процеске қатысушылардың негізді өтінішхаты бойынша, сондай-ақ өз бастамасы бойынша, егер анағұрлым кеш орындау әкімшілік процеске қатысушының құқықтарына елеулі зиян келтіретін болса не қиындататын болса немесе мүмкін болмаса, соттың шешімін дереу орындауға жіберуге құқылы.

      Сот актісі дереу орындауға жіберілген кезде сот әкімшілік процеске басқа қатысушылардың да құқықтары мен жария мүдделерін де ескереді.

      2. Сот кез келген уақытта әкімшілік процеске қатысушының өтінішхаты негізінде дереу орындауға жіберілген сот актісінің орындалуын тоқтата тұруы мүмкін.

      3. Дереу орындауға жіберілген сот актілері, егер жоғары тұрған сатының заңды күшіне енбеген сот актісімен күші жойылса немесе өзгертілсе, орындауға жатпайды.

      29-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР

      174-бап. Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдер туралы заңнамасын және Қазақстан Республикасының әкімшілік сот ісін жүргізу туралы заңнамасын бұзғаны үшін жауаптылық

      Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдер туралы заңнамасын және Қазақстан Республикасының әкімшілік сот ісін жүргізу туралы заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа алып келеді.

      175-бап. Осы Кодексті қолданысқа енгізу тәртібі

      1. Осы Кодекс 2021 жылғы 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізіледі.

      2. Мемлекеттік органдар осы Кодекс қолданысқа енгізілгенге дейін әкімшілік рәсімдерді регламенттейтін нормативтік құқықтық актілерді осы Кодекске сәйкес келтіру жөніндегі жұмысты жүргізуі қажет.

      2-1. 2026 жылғы 1 қаңтарға дейін мыналардың:

      1) осы Кодекстің 4-бабы бірінші бөлігінің 12) және 16) тармақшаларының қолданысы тоқтатыла тұрсын, тоқтатыла тұру кезеңінде осы бөліктің 16) тармақшасы мынадай редакцияда қолданылады деп белгіленсін:

      "16) жолданым – әкімшілік органға немесе лауазымды адамға жазбаша (қағаз және (немесе) электрондық) немесе ауызша нысанда, сондай-ақ бейнеконференцбайланыс нысанында жіберілген өтініш немесе шағым;";

      2) осы Кодекстің 64-бабының бесінші бөлігінің қолданысы тоқтатыла тұрсын, тоқтатыла тұру кезеңінде осы бөлік мынадай редакцияда қолданылады деп белгіленсін:

      "5. Әкімшілік рәсімге қатысушылардың мемлекеттік органдардың басшыларына және олардың орынбасарларына бейнеконференцбайланыс арқылы жүгіну тәртібін ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      3. 2021 жылғы 1 шілдеден бастап:

      1) "Әкімшілік рәсімдер туралы" 2000 жылғы 27 қарашадағы Қазақстан Республикасы Заңының (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2000 ж., № 20, 379-құжат; 2004 ж., № 5, 29-құжат; 2007 ж., № 12, 86-құжат; № 19, 147-құжат; 2008 ж., № 21, 97-құжат; 2009 ж., № 15-16, 74-құжат; № 18, 84-құжат; 2010 ж., № 5, 23-құжат; № 7, 29-құжат; № 17-18, 111-құжат; 2011 ж., № 1, 2-құжат; № 7, 54-құжат; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; № 15, 118-құжат; 2012 ж., № 8, 64-құжат; № 13, 91-құжат; № 15, 97-құжат; 2013 ж., № 1, 3-құжат; № 5-6, 30-құжат; № 14, 72-құжат; 2014 ж., № 10, 52-құжат; № 19-І, 19-ІІ, 96-құжат; № 24, 144-құжат; 2015 ж., № 20-IV, 113-құжат; № 21-II, 130-құжат; № 22-І, 141-құжат; № 22-ІІ, 145-құжат; № 22-V, 156-құжат; 2016 ж., № 7-I, 47-құжат; 2017 ж., № 14, 51-құжат; 2019 ж., № 8, 46-құжат; № 21-22, 90-құжат);

      2) "Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы" 2007 жылғы 12 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Заңының (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2007 ж., № 2, 17-құжат; 2011 ж., № 3, 32-құжат; № 14, 117-құжат; 2013 ж., № 5-6, 30-құжат; № 14, 72-құжат; 2014 ж., № 14, 84-құжат; № 23, 143-құжат; 2015 ж., № 20-IV, 113-құжат; № 22-I, 141-құжат; № 22-V, 156-құжат; № 23-II, 172-құжат; 2016 ж., № 22, 116-құжат; 2018 ж., № 9, 31-құжат; № 22, 82-құжат) күші жойылды деп танылсын.

      4. Соттарда жатқан, осы Кодекс қолданысқа енгізілгенге дейін іс жүргізуге қабылданған істерді қарау осы Кодекс қолданысқа енгізілгенге дейін қолданыста болған Қазақстан Республикасының процестік заңнамасының қағидалары бойынша жүзеге асырылады.

      5. Осы Кодекс қолданысқа енгізілгенге дейін қозғалған, бірақ осы Кодекс қолданысқа енгізілгеннен кейін аяқталмаған әкімшілік рәсім Қазақстан Республикасының осы Кодекс қолданысқа енгізілгенге дейін қолданыста болатын заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

      6. Осы Кодекс қолданысқа енгізілгенге дейін қозғалған, бірақ осы Кодекс қолданысқа енгізілгеннен кейін аяқталмаған әкімшілік рәсім, егер арыз иесі бұл туралы тиісті әкімшілік орган, лауазымды адам алдында жазбаша нысанда өтінішхат берсе, аяқталмаған бөлігінде осы Кодекске сәйкес жүзеге асырылады.

      Ескерту. 175-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 30.12.2022 № 177-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      Қазақстан Республикасының
Президенті
      Қ. ТОҚАЕВ