О Программе развития отрасли гражданской авиации на 2003-2005 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 21 марта 2003 года N 291

      В целях дальнейшего развития гражданской авиации, обеспечения безопасности на воздушном транспорте и привлечения транзитных потоков Правительство Республики Казахстан постановляет:

      1. Утвердить прилагаемую Программу развития отрасли гражданской авиации на 2003-2005 годы (далее - Программа).

      2. Министерству транспорта и коммуникаций Республики Казахстан в январе и июле по итогам полугодия представлять в Правительство Республики Казахстан информацию о ходе реализации Программы.

      3. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания.

      Премьер-Министр
      Республики Казахстан

Утверждена        
постановлением Правительства
Республики Казахстан   
от 21 марта 2003 года N 291

Программа
развития отрасли гражданской авиации
на 2003-2005 годы

1. Паспорт (основные параметры Программы) <*>

      Сноска. В раздел 1 внесены изменения - постановлением Правительства РК от 22 июня 2005 г. N 609 .

Наименование             Программа развития отрасли гражданской
                         авиации на 2003-2005 годы (далее -
                         Программа).

Основание для            Пункт 7.10 Плана мероприятий по реализации
разработки Программы     Программы Правительства Республики
                         Казахстан на 2002-2004 годы, утвержденного
                         постановлением Правительства Республики
                         Казахстан от 24 апреля 2002 года N 470.

Основной разработчик     Министерство транспорта и коммуникаций
Программы                Республики Казахстан.

Цели Программы           Создание эффективной авиатранспортной
                         системы государства, отвечающей
                         международным требованиям и обеспечивающей
                         удовлетворение нарастающей потребности
                         государства и граждан в качественных
                         авиационных услугах.

Задачи Программы         1. Повышение уровня безопасности полетов и
                         авиационной безопасности.
                         2. Совершенствование механизма
                         государственного регулирования и
                         нормативной правовой базы, регулирующей
                         деятельность гражданской авиации.
                         3. Субсидирование социально значимых
                         авиамаршрутов, оптимизация деятельности
                         авиакомпаний и аэропортов, развитие
                         транзитного потенциала.
                         4. Выполнение комплекса мероприятий по
                         модернизации производственных мощностей по
                         управлению и контролю за воздушным
                         движением.
                         5. Совершенствование тарифной политики.

Основные направления     1. Совершенствование нормативной правовой
и механизмы              базы отрасли для реализации целей:
реализации Программы     - обеспечение безопасности полетов и
                         авиационной безопасности;
                         - повышение основных экономических,
                         технических и квалификационных требований
                         к деятельности субъектов отрасли.
                         2. Обновление парка воздушных судов.
                         3. Реконструкция и обновление основных
                         производственных мощностей аэропортов,
                         оптимизация деятельности международных
                         аэропортов для развития транзитного
                         потенциала.
                         4. Развитие основных производственных
                         мощностей по управлению и контролю за
                         воздушным движением.
                         5. Реализация мероприятий по
                         субсидированию и распределению социально
                         значимых авиамаршрутов.
                         6. Принятие необходимых мер по снижению
                         себестоимости авиатоплива для гражданской
                         авиации.
                         7. Разработка системы регулирования
                         тарифной политики.

Необходимые ресурсы и    Средства республиканского бюджета. Сумма
источники                расходов на реализацию Программы в
финансирования           2003-2005 годах составляет 38197,3 млн.
Программы                тенге

Ожидаемые результаты     Реализация Программы обеспечит:
от реализации            - повышение уровня безопасности полетов и
Программы                авиационной безопасности;
                         - повышение конкурентоспособности
                         отечественных авиакомпаний путем
                         модернизации и обновления парка воздушных
                         судов и авиационной инфраструктуры;
                         - формирование и развитие сети
                         международных аэропортов для максимального
                         использования транзитного потенциала
                         страны;
                         - восстановление кадрового резерва;
                         - рост спроса на авиаперевозки к 2005 году
                         в 1,5 раза.

      2. Введение

      Многогранность проблемы и многочисленность предшествующих преобразований в отрасли гражданской авиации свидетельствуют о необходимости последовательной государственной политики развития гражданской авиации в Республике Казахстан.
      Программа разработана в целях реализации Стратегии развития Республики Казахстан на период до 2030 года, Закона Республики Казахстан "О государственном регулировании гражданской авиации", Указа Президента Республики Казахстан, имеющего силу Закона, от 20 декабря 1995 года N 2697 "Об использовании воздушного пространства и деятельности авиации Республики Казахстан".
      На этапе 2003-2005 гг. Программа предусматривает повышение безопасности полетов и авиационной безопасности, совершенствование нормативной правовой базы, модернизацию авиационной инфраструктуры, развитие транзитного потенциала, формирование и развитие системы подготовки кадров, а также эффективное государственное регулирование в отрасли гражданской авиации.

      3. Анализ современного состояния отрасли и существующие
         проблемы

      Гражданская авиация Казахстана является сложной, разветвленной системой, состоящей из авиапредприятий, выполняющих различные виды авиационных работ и услуг, обеспечивающих надлежащую инфраструктуру аэропортов, базы технического обслуживания, аэронавигации.
      Географическое расположение Республики Казахстан в центре Евразии, соседство с такими странами как Россия и Китай, большая территория и низкая плотность населения, а также недостаточная развитость железнодорожных путей и автомобильных дорог, особенно в быстро прогрессирующих нефтяных регионах (Западный Казахстан) создают предпосылки для развития гражданской авиации.
      С развитием регионов значительно увеличилась потребность в региональных перевозках, а интеграция в международное экономическое пространство и повышение доходов населения Казахстана вызывают рост потребности в полетах в ближнее и дальнее зарубежье.

      Безопасность полетов

      Существовавшая система контроля и надзора за деятельностью субъектов гражданской авиации за последние годы претерпела существенные изменения. Нормативная правовая база на протяжении последних лет в отрасли гражданской авиации практически не обновлялась. Вопросы поддержания летной годности воздушных судов, сертификации и надзора за безопасностью полетов были переданы субъектам гражданской авиации и другим негосударственным структурам, что привело к отсутствию скоординированных рычагов управления отраслью в целом.
      Анализ материалов по безопасности полетов показывает:
      - по итогам 2000 года на территории Казахстана произошли 3 авиационных происшествия, 30 инцидентов, 2 повреждения воздушного судна на земле;
      - в 2001 году 33 инцидента и 3 повреждения воздушного судна на земле;
      - за 2002 год зарегистрировано 23 инцидента и 1 чрезвычайное происшествие.
      Авиационные события за 2002 год распределены следующим образом:
      - по конструктивно-производственным недостаткам  - 13;
      - по вине летного состава                        - 5;
      - по вине других служб, обеспечивающих полеты    - 5.

       Таблица 1. Сравнительный анализ авиационных событий
                           с 1997 года

-------------------------------------------------------------------
Годы !   Авиационные    !Катастрофы!Инци- ! Повреждения  !  Итого
     !происшествия без  !          !денты !  воздушных   !
     !человеческих жертв!          !      !судов на земле!
-------------------------------------------------------------------
1997          3               -       41          9          53
1998          4               -       62          3          69
1999          1               1       32          6          40
2000          3               -       30          2          35
2001          -               -       33          3          36
2002          -               -       23                     23
-------------------------------------------------------------------

      Более 50% всех произошедших авиационных событий произошли по причине отказа авиационной техники.
      Основными проблемами в части безопасности полетов являются:
      1) отсутствие в республике системы, влияющей на обеспечение безопасности полетов;
      2) несоответствие международным требованиям отечественных нормативных документов по обеспечению безопасности полетов;
      3) техническое состояние авиационной техники;
      4) ненадлежащий контроль и исполнение требований нормативных документов;
      5) низкая исполнительская дисциплина среди командно-руководящего, летного и инженерно-технического состава;
      6) недостаточная профессиональная подготовка авиационного персонала.

      Авиаперевозчики

      На сегодняшний день на рынке воздушных перевозок и авиационных работ зарегистрированы 47 авиакомпаний. Отрасль гражданской авиации чрезвычайно капиталоемкая, необходимы большие капитальные вложения (приобретение воздушных судов, модернизация авиационной технической базы и т.п.). Велики и сопутствующие расходы на поддержание и техническое обслуживание авиатехники, все это привело к тому, что ни одна из существующих 47 авиакомпаний не только не способна приобретать воздушные суда, но даже вынуждена экономить на расходах по поддержанию летной годности их воздушных судов.
      Отсутствие финансовых средств, необходимых для поддержания летной годности и обновления парка воздушных судов современными типами, повлияло на формирование конкурентной среды, которая на сегодняшний день находится на критически низком уровне.
      Деятельность большинства авиакомпаний не обеспечивает должным образом их прибыльность и безопасность полетов. Имея в наличии недостаточное количество самолетов определенного типа, казахстанские авиакомпании зачастую не способны обеспечить осуществление регулярных рейсов.
      Из зарегистрированных 47 авиакомпаний, 10 - не имеют собственных воздушных судов, при этом:
      - 6 авиакомпаний осуществляют регулярные пассажирские перевозки;
      - 14 авиакомпаний осуществляют чартерные перевозки;
      - 27 авиакомпаний специализируются на авиационно-химических работах.
      В настоящий момент основной объем перевозок на внутренних и международных воздушных линиях приходится на авиакомпании "Эйр Казахстан" и "Эйр Астана".
      Сегодня уже идет процесс оптимизации авиакомпаний, после проведения конкурса на право осуществления регулярных пассажирских авиаперевозок в осенне-зимнюю навигацию фактически на рынке Казахстана осталось только 6 авиакомпаний.
      На текущий момент наблюдается тенденция роста количества авиарейсов по сравнению с 2000 годом.
      За 2001 год авиакомпаниями перевезено 783 тыс. человек, и только за 2002 год - 899 тыс. чел. То есть, прослеживается увеличение количества граждан, пользующихся услугами авиаперевозчиков. Это, в свою очередь на наш взгляд, продиктовано ростом экономической активности населения, увеличением частоты полетов с введением новых авиалиний.
      Объем грузовых авиаперевозок за 2001 год составил 8,4 тыс. тонн, а за 2002 год составил 13,2 тыс. тонн. Рост объема грузоперевозок связан с тем, что со второго полугодия 2002 г. авиакомпания "Эйр Казахстан" развернула деятельность в сфере грузовых авиаперевозок, в связи с передачей части регулярных рейсов авиакомпании "Эйр Астана".

      Воздушные суда

      Проблемы гражданской авиации осложняются тем, что существующий парк воздушных судов имеет большой моральный и физический износ.
      В настоящий момент общее количество воздушных судов, зарегистрированных в Государственном реестре гражданских воздушных судов Казахстана, составляет 628 единиц, в том числе 540 самолетов и 88 вертолетов.
      Из них:
      - 1 класса (А-310, Б-737, Ил-86, Ил-62, Ту-154, Ил-76) - 42, из них исправных 23, процент исправности - 55%;
      - 2 класса (Ту-134; Ан-12; Як-42; Ил-18; ВАС 1-11) - 25, из них исправных 17, процент исправности - 68%;
      - 3 класса (Як-40; Ан-74; Ан-30; Ан-26; Ан-24) - 96, из них исправных 50, процент исправности - 52%;
      - 4 класса (Ан-2; Л-410; Авиатика-890; Як-18) - 377, из них исправных 92, процент исправности - 24%;
      - вертолеты (Ми-8; Ми-2) - 88, из них исправных 36, процент исправности - 40%.
      Эксплуатанты на международных воздушных линиях в основном используют неконкурентоспособные воздушные суда. Наблюдается дефицит воздушных судов, соответствующих по своим технико-экономическим параметрам современным международным требованиям. Обновление парка фактически приостановлено. Средний возраст воздушных судов 1-3 класса при общем сроке службы не более 25 лет составляет 21-22 года.
      Большинство воздушных судов не соответствуют международным требованиям по шумам, экологии, точности навигации, что исключает возможность совершения полетов в страны Западной Европы, Северной Америки, Дальнего Востока. Это обстоятельство грозит потерей рынка международных авиаперевозок. Уровень сервиса, надежности и безопасности, интерьер воздушных судов и, как следствие, имидж казахстанских авиакомпаний не сравним с конкурентами, как с иностранными, так и авиакомпаниями России.
      В реестре гражданских воздушных судов Республики Казахстан значатся 88 вертолетов, из них: 8 ед. - Ми-8-х, 36 ед. - Ми-8Т, 15 ед. - Ми-8МТВ и 29 ед. Ми-2.
      Эксплуатируемые в настоящее время вертолеты модификации Ми-8 выпуска середины 80-х годов. И если учесть, что заводами-изготовителями установлены гарантированные назначенные ресурсы в годах (календарь) 25-30 лет в зависимости от их модификации, то предельные сроки их эксплуатации приходятся на 2014-2016 годы. У 33% (10) вертолетов Ми-2 уже истекли календарные ресурсы.
      В случае непринятия мер по обновлению парка воздушных судов может возникнуть ситуация, что уже в 2005 году в Казахстане будет ощущаться нехватка исправных воздушных судов для удовлетворения возрастающего спроса на пассажирские перевозки.

         Таблица 2. Воздушные суда, зарегистрированные в
       Государственном реестре гражданских воздушных судов
                      Республики Казахстан

-------------------------------------------------------------------
     Тип воздушного  !Количество воздушных судов !  Окончание
         судна       !---------------------------! календарного
                     ! С истекшими  !  Имеющих   !    срока
                     ! назначенными !  остаток   ! эксплуатации
                     !  ресурсами   !назначенного!
                     !              !  ресурса   !
-------------------------------------------------------------------
                             Самолеты
-------------------------------------------------------------------
ИЛ-86 (всего 7)             1             1             2004
                                          2             2005
                                          1             2007
                                          1             2008
                                          1             2012

В-737-200 (всего 3)                       3          по состоянию
А-310-300 (всего 2)                       2          по состоянию

ТУ-154 (всего 20)           9             1             2002
                                          2             2003
                                          1             2005
                                          4             2006
                                          1             2009
                                          2             2013

ИЛ-76 (всего 11)            1             2             2002
                                          1             2003
                                          1             2007
                                          2             2012
                                          4             2013

ТУ-134 (всего 13)           12            1             2004
ЯК-42 (всего 9)                           1             2009
                                          1             2011
                                          1             2012
                                          1             2017
                                          5             2018

Ан-24 (всего 37)            28            5             2003
                                          3             2004
                                          1             2006

ЯК-40 (всего 47)            45            2             2003

                             Вертолеты

Ми-2 (всего 29)             10            3             2005
                                          2             2006
                                          5             2007
                                          5             2008
                                          3             2009
                                          1             2010

Ми-8 (всего 8)               -            2             2012
                                          3             2014
                                          2             2015
                                          1             2019

Ми-8Т (всего 36)             5            1             2005
                                          4             2007
                                          5             2008
                                          1             2009
                                          4             2010
                                          5             2011
                                          7             2012
                                          1             2013
                                          2             2017
                                          1             2021

Ми-8MTB (всего 15)           2            1             2015
                                          3             2016
                                          5             2017
                                          1             2018
                                          2             2019
                                          1             2021
-------------------------------------------------------------------

      Примечание: в данной таблице не указаны воздушные суда Ан-2, у которых не определен назначенный ресурс (эксплуатируются по состоянию) и воздушные суда сверхлегкой авиации.
      В настоящее время продолжается работа по проверке технического состояния всех воздушных судов в целях определения годности к дальнейшей эксплуатации.

      Аэропорты

      В Казахстане действуют 22 аэропорта, из них 3 аэропорта находятся в республиканской собственности (г. Астана, г. Талдыкорган, г. Актобе), 6 - в частной (г. Алматы, г. Уральск, г. Экибастуз, г. Кокшетау, г. Тараз, г. Урджар), 13 остальных - в коммунальной собственности.
      Только два казахстанских аэропорта соответствуют 2-ой категории ИКАО - г. Астана, г. Алматы.
      На сегодняшний день 14 аэропортов допущены к обеспечению международных полетов по временной схеме: Астана, Алматы, Актау, Актобе, Атырау, Караганда, Костанай, Петропавловск, Тараз, Уральск, Усть-Каменогорск, Шымкент, Павлодар, Семипалатинск.
      Уровень же наземного обслуживания, сервиса и развития наземной инфраструктуры большинства аэропортов на сегодняшний день не позволяет им претендовать на статус международных.
      Практически каждый из существующих 22 аэропортов требует капитального ремонта взлетно-посадочных полос для приема без ограничений воздушных судов 1-го класса.
      Находится на низком уровне и техническое оснащение большинства казахстанских аэропортов. Они не обеспечены современными производственными мощностями, зданиями, сооружениями и техническим оборудованием, позволяющим принимать и обслуживать воздушные суда и пассажиров на международном уровне.
      На текущий момент все аэропорты республики отягощены проблемами, связанными с необходимостью:
      - капитального ремонта взлетно-посадочных полос, рулежных дорожек, перронов, мест стоянок воздушных судов;
      - переоснащения аэродромов современным навигационным и светосигнальным оборудованием, системами визуальной индикации глиссады в соответствии с международными требованиями;
      - замены устаревших наземных средств обслуживания воздушных судов;
      - проведения работ по реконструкции зданий аэровокзалов, служебных помещений и привокзальных площадей.

      Обеспечение авиатопливом

      В настоящее время ежегодное потребление авиатоплива по республике составляет порядка 300 тысяч тонн. Закуп топлива в аэропортах производится в соответствии с законодательством Республики Казахстан путем проведения тендера. При этом более 50% из необходимого к потреблению авиатоплива импортируется из России и других стран СНГ, по причине высокой стоимости отечественного авиакеросина и участия многочисленных посредников между производителями и потребителями топлива.
      В связи с финансовыми трудностями большинство региональных авиапредприятий не в состоянии закупать авиатопливо большими партиями (более 100 тонн), так как при заключении договоров на поставку топлива нефтеперерабатывающие заводы обязательным условием ставят предоплату. Нефтеперерабатывающие заводы работают через посреднические организации, нередко создаваемые ими же самими. Объединяя мелкооптовые заказы, они способны осуществлять закуп крупных партий по предоплате.
      Таким образом, посредники добавляют к заводским ценам до 30-35 долларов за тонну. Авиапредприятия, закупая у посредников топливо, добавляют свои накладные, рентабельность и т.д., в результате чего цены на авиатопливо, в сравнении с отпускными на нефтеперерабатывающих заводах, возрастают до 30-35%. Все это, в конечном итоге, отражается на стоимости авиабилетов.
      Нередко поставщики - победители тендеров, не исполняя принятых на себя обязательств, сначала увеличивают отпускную цену на топливо, а затем и вовсе прекращают поставку. Штрафные санкции, применяемые авиапредприятиями к поставщикам, несравнимы с теми потерями, которые несут авиапредприятия вследствие отмены или переноса рейсов.

      Аэронавигация

      Протяженность воздушных трасс Казахстана составляет - 54 000 км, в том числе международных - 49 000 км.
      Управление воздушным движением является непрерывным технологическим процессом, требующим постоянного и оперативного взаимодействия множества основных и вспомогательных служб, включающих диспетчерский состав, непосредственно управляющий воздушным движением, инженерно-технические, финансовые и другие подразделения, осуществляющие их материально-техническое обеспечение.
      В республике уже создана широкая сеть воздушных международных трасс, оснащенная современными средствами управления воздушным движением навигации и связи и удовлетворяющая потребностям мирового авиационного сообщества. Планирование и внедрение трасс производится на основании спроса со стороны пользователей воздушным пространством.
      Таким образом, в настоящее время РГП "Казаэронавигация" представляет собой единую, хорошо сбалансированную структуру, которая несет ответственность за предоставление аэронавигационного обслуживания с требуемым качеством.
      С момента образования в 1995 году, в РГП "Казаэронавигация" ведется процесс создания и развития автоматизированной системы управления воздушным движением Казахстана. В ходе модернизации установленной системы введены в эксплуатацию современные трассовые автоматизированные центры в объединенных районах Алматы и Актобе. Для обеспечения центров качественной информацией радиолокационного наблюдения на радиолокационных позициях Республики Казахстан установлены 16 современных вторичных радиолокаторов и ведется установка еще двух.
      Ввод в эксплуатацию комплексов автоматизации УВД в аэродромных зонах г. Алматы и г. Астаны, включая первичные аэродромные радиолокаторы "STAR-2000" и проводимые в настоящее время работ по замене аппаратуры отображения воздушной обстановки позволяет обеспечить требуемый уровень безопасности полетов и качества аэронавигационных услуг.
      Модернизация радиотехнического и аэронавигационного оборудования позволила увеличить протяженность воздушных международных трасс с 8 тыс. до 54 тыс. км за период с 1995 по 2001 год, а количество международных воздушных коридоров увеличилось с 6 до 72 за период с 1992 по 2002 год. Преобладание транзитного потока в воздушном пространстве республики и высокая конкуренция с сопредельными странами требуют постоянной модернизации радиотехнического и аэронавигационного оборудования.
      Основной проблемой аэронавигационного комплекса является износ его оборудования в районе аэродромов и в зонах взлета-посадки. В аналогичном состоянии находится оборудование авиационной электросвязи. Недостаточная замена оборудования может привести к исключению отдельных радиотехнических средств из регламента, что существенно ухудшит условия производства полетов в аэропортах.
      Географическое расположение Казахстана в центре Евразийского континента определяет основной рынок авиаперевозок в данном регионе в направлении Европа - страны Юго-Восточной Азии и обратно.
      Данные полеты выполняются по трем основным направлениям:
      - проходящие по территории Казахстана;
      - севернее, по территории России, Монголии и Китая;
      - южнее, через Черное море, Иран и Туркмению.
      Несмотря на преимущества использования маршрутов, проходящих через территорию Казахстана (низкие ставки сборов по сравнению с сопредельными государствами, сокращение расстояния), авиакомпании, тем не менее, используют маршруты, проходящие в воздушном пространстве России, Монголии и северной части Китая, ввиду следующих факторов:
      - применения со стороны гражданской авиации России - "роялти", при использовании авиакомпаниями более коротких маршрутов, проходящих через территорию Российской Федерации;
      - принуждения иностранных авиакомпаний, пролетающих над территорией России, к применению определенных маршрутов при выдаче разрешения на использование воздушного пространства Российской Федерации, что в свою очередь приводит к ограничению в использовании воздушного пространства Казахстана;
      - использования гражданской авиацией Китая процедур, затрудняющих получение разрешения на пролет по его территории, и высокие ставки сборов за аэронавигационное обслуживание;
      - отсутствия двухстороннего соглашения между авиационными властями Казахстана и Китая по вопросам воздушного пространства обоих государств при осуществлении полетов национальными авиакомпаниями;
      - наличия запретов на использование воздушного пространства Афганистана.
      Маршруты, проходящие южнее Казахстана, по территории Грузии, Армении, Азербайджана, Ирана и Туркменистана оказываются предпочтительнее полетов из Европы в Дели, Бангкок, Сингапур, Куала-Лумпур. Это связано с обходом авиакомпаниями воздушного пространства России из-за взимания "роялти" при перелете через ее территорию, наличием ряда запретов на использование воздушного пространства Афганистана и необходимости дополнительного бортового оборудования при выполнении полетов над Гималаями.

      Тарифная политика

      Формирование эффективной тарифной политики в области международных транзитных перевозок воздушным транспортом является одним из факторов в реализации транзитного потенциала республики.
      В связи с этим для Казахстана очень актуально стоит вопрос применения гибкой тарифной политики в отношении транзитных полетов воздушных судов иностранных государств. В соответствии с внесенными изменениями в антимонопольное законодательство предусмотрено применение временных понижающих коэффициентов к ставкам сборов за аэронавигационное обслуживание воздушных судов.
      Также существует угроза оттока воздушного движения на южные маршруты Казахстана. Это связано с активизацией работы аэронавигационных служб Украины, Грузии, Азербайджана и Туркменистана по развитию сети черноморских маршрутов и трасс, предусматривающих обход территории России (как следствие, Казахстана) при выполнении полетов из Западной Европы в Юго-Восточную Азию (Бангкок, Дели, Сингапур и т.д.). Имеется альтернативный транзитный маршрут, проходящий через воздушное пространство государств Закавказья, Туркменистана, Узбекистана, Кыргызстана и Китая, что также может повлиять на использование маршрутов, проходящих через воздушное пространство Казахстана.
      Аналогичная ситуация и с аэропортовыми услугами, предоставляемыми транзитным рейсам. Для реализации программы "Транзит с посадкой", предусматривающей привлечение иностранных компаний, выполняющих транзит через Казахстан, с техническими посадками в аэропортах республики, необходимо применение гибкой системы тарифов (понижающие и повышающие коэффициенты) за аэропортовое обслуживание на транзитные рейсы, а также конкурентоспособных цен на авиатопливо.
      В целях обеспечения согласованной политики в области аэропортовых сборов и сборов за аэронавигационное обслуживание, с учетом рекомендаций Конференции Международной организации гражданской авиации по экономике аэропортов и аэронавигационному обслуживанию, Межгосударственным авиационным комитетом рассматривается проект Соглашения государств-участников СНГ.

      4. Цель и задачи Программы

      Развитие отрасли гражданской авиации на 2003-2005 годы по созданию рынка авиационных услуг путем формирования государственной политики регулирования и управления гражданской авиацией предусматривает обеспечение безопасности полетов на воздушном транспорте, регулярности выполнения рейсов, улучшения качества услуг и привлечения транзитных потоков через воздушное пространство Казахстана.
      Целью Программы является создание эффективной авиатранспортной системы государства, отвечающей международным требованиям и обеспечивающей удовлетворение нарастающей потребности государства и граждан в качественных авиационных услугах.
      Задачами данного периода определены:
      1) повышение уровня безопасности полетов и авиационной безопасности;
      2) совершенствование механизма государственного регулирования и нормативной правовой базы, регулирующей деятельность гражданской авиации;
      3) субсидирование социально значимых авиамаршрутов, оптимизация деятельности авиакомпаний и аэропортов, развитие транзитного потенциала;
      4) выполнение комплекса мероприятий по модернизации производственных мощностей по управлению и контролю за воздушным движением;
      5) совершенствование тарифной политики.

      5. Основные направления и механизмы реализации
         Программы

      5.1. Обеспечение безопасности полетов и авиационной
           безопасности

      Необходимыми мероприятиями по повышению уровня обеспечения безопасности полетов определены:
      1) проведение ревизии воздушных судов, включенных в государственный реестр гражданских воздушных судов, с целью определения возможности дальнейшей эксплуатации или списания;
      2) обеспечение объективности расследования авиационных событий для выяснения истинных причин с привлечением к расследованию всех заинтересованных сторон и в первую очередь представителей заводов-изготовителей и ремонта, и разработчиков авиатехники;
      3) проведение ежеквартальных анализов состояния безопасности полетов и авиационной безопасности с разработкой мероприятий по их предупреждению, а также ежемесячно издавать информационные бюллетени о состоянии безопасности на воздушном транспорте;
      4) проведение аттестации руководителей служб авиационной безопасности аэропортов и авиакомпаний;
      5) разработка требований к аэродромам по предупреждению столкновения воздушных судов с птицами в целях обеспечения безопасной орнитологической обстановки;
      6) разработка конкретных профилактических мероприятий по состоянию воздушных судов;
      7) инспекционная проверка авиакомпаний и аэропортов.
      Каждый аэропорт и авиакомпания должны иметь в своей структуре службу авиационной безопасности, укомплектованную соответствующими необходимыми техническими средствами и кадровым составом.
      Деятельность служб авиационной безопасности должна осуществляться под контролем Комитета гражданской авиации Министерства транспорта и коммуникаций Республики Казахстан во взаимодействии с органами национальной безопасности, правоохранительными и иными государственными органами республики в соответствии с их компетенцией.
      Персональную ответственность за обеспечение авиационной безопасности несут первые руководители авиапредприятий и службы авиационной безопасности.
      Назначение и освобождение руководителя службы авиационной безопасности согласовываются с Комитетом гражданской авиации Министерства транспорта и коммуникаций и органами национальной безопасности Республики Казахстан.
      Основными элементами повышения уровня обеспечения авиационной безопасности являются:
      - предотвращение доступа посторонних лиц и транспортных средств в контролируемую зону аэропорта или аэродрома;
      - охрана воздушных судов на стоянках в целях исключения возможности проникновения на воздушные суда посторонних лиц;
      - исключение возможности незаконного провоза на воздушном судне оружия, боеприпасов, взрывчатых, радиоактивных, отравляющих, легковоспламеняющихся веществ и других опасных предметов и веществ и введение особых мер предосторожности при разрешении их провоза;
      - предполетный досмотр;
      - реализация мер противодействия актам незаконного вмешательства в деятельность в области авиации и иных мер, в том числе осуществляемых с участием правоохранительных органов.

      5.2. Совершенствование государственного регулирования
           и нормативной правовой базы, регулирующей
           деятельность гражданской авиации <*>

      Сноска. В главу 5.2 внесены изменения - постановлением Правительства РК от 22 июня 2005 г. N 609 .

      Целью государственного регулирования является создание условий для формирования современной авиатранспортной системы, соответствующей потребностям общества в перевозке пассажиров и грузов, а также выполнения социальных, оборонных и других специальных требований в интересах национальной и экономической безопасности Казахстана.
      Законодательством Республики Казахстан в сфере гражданской авиации определены правовые и организационные основы государственного регулирования деятельности физических и юридических лиц в области гражданской авиации.
      Задачами государственного регулирования являются:
      1) создание условий для эффективного функционирования гражданской авиации (сохранение и развитие авиационной инфраструктуры, ведение государственного реестра воздушных судов, совершенствование процедур лицензирования и сертификации авиационной техники, работ и услуг, аттестации авиационного персонала и т.д.);
      2) эффективное управление государственной долей собственности в организациях гражданской авиации;
      3) создание условий для добросовестной конкуренции в гражданской авиации;
      4) развитие нормативной правовой базы в отрасли гражданской авиации;
      5) совершенствование системы подготовки и переподготовки кадров, технических средств обучения, обеспечение высокого уровня квалификации авиационного персонала;
      6) координация деятельности по строительству и эксплуатации аэропортов и аэродромов;
      7) финансовый мониторинг за целевым и эффективным использованием государственных ресурсов, выделенных на развитие гражданской авиации;
      8) осуществление контроля над размещением заказов на проектирование, приобретение техники и воздушных судов;
      9) обеспечение мониторинга технико-эксплуатационного состояния парка воздушных судов и наземных служб;
      10) приведение деятельности авиационных предприятий в соответствие с требованиями законодательства Республики Казахстан.
      К одним из важных элементов государственного регулирования следует отнести:
      - совершенствование процедур сертификации и лицензирования;
      - аттестацию авиационного персонала;
      - разработку механизма страхования ответственности авиаперевозчика перед третьими лицами, а также воздушных судов, экипажа и пассажиров;
      - выдачу разрешений на приобретение в собственность, имущественный наем, лизинг, доверительное управление, а также на иное право пользования авиационной техникой, аэродромами и аэропортами;
      - государственную регистрацию гражданских воздушных судов, их регистрация и сделок с ними (данная мера позволит осуществлять мониторинг за парком воздушных судов и не позволит приобретать и допускать к полетам самолеты, не соответствующие требованиям нормативных правовых актов в отрасли гражданской авиации);
      - право введения временного управления международными аэропортами (данным правом уполномоченный орган может воспользоваться в случае угрозы интересам национальной безопасности, жизни и здоровью граждан, а также с целью обеспечения стабильности функционирования организации гражданской авиации. Введение временного управления является крайней мерой, которая будет стимулировать аэропорты оказывать качественные услуги и соблюдать все технические требования эксплуатации авиационной техники и безопасности полетов гражданских воздушных судов).
      Министерство транспорта и коммуникаций Республики Казахстан осуществляет реализацию государственной политики в отрасли, разрабатывает нормативно-технические и нормативные правовые акты, выдает лицензии и сертификаты на право осуществления деятельности на рынке авиационных услуг.
      Для совершенствования системы лицензирования и сертификации в отрасли гражданской авиации необходимо:
      1) определить и утвердить перечень работ и услуг, подлежащих обязательной сертификации и, соответственно, правила сертификации работ и услуг в сфере гражданской авиации;
      2) проводить обучение и повышение квалификации персонала Комитета гражданской авиации в республиканских и международных авиационных организациях по программе эксперт-аудитор на воздушном транспорте.
      К субъектам сверхлегкой авиации будут также предъявляться жесткие технические и квалификационные требования.
 

            Для достижения поставленных целей и задач необходимо создать правовую основу.
      В целях реализации Закона Республики Казахстан "О государственном регулировании гражданской авиации" постановлением Правительства Республики Казахстан утверждены 13 нормативных правовых актов и 9 - приказом Председателя Комитета гражданской авиации Министерства транспорта и коммуникаций Республики Казахстан.
      Кроме того, ведется законопроектная работа по 035 бюджетной программе "Подготовка документов по ведению государственных регистров воздушных судов, трасс и аэродромов для гражданской авиации", по которой разработаны 21 проект нормативного правового акта отрасли гражданской авиации в 2002 году, в 2003 году предусмотрена разработка 13 подзаконных актов.
      Для успешной реализации Программы и достижения эффективного государственного регулирования гражданской авиации в течение ближайших трех лет необходимо разработать и принять ряд нормативных документов, соответствующих международным стандартам в части:
      - безопасности полетов;
      - авиационной безопасности;
      - технической эксплуатации авиационной техники;
      - сертификации в сфере гражданской авиации;
      - государственной регистрации воздушных судов;
      - аттестации, подготовки и переподготовки авиационного персонала;
      - организации использования воздушного пространства;
      - перевозки пассажиров, багажа и грузов на воздушном транспорте;
      - организации сверхлегкой авиации.
      Надлежащее выполнение возложенных на Комитет гражданской авиации Министерства транспорта и коммуникаций Республики Казахстан функций потребует дальнейшего увеличения штатной численности его аппарата и его обучения в соответствие с международными требованиями.

      5.3. Повышение основных экономических, технических и
           квалификационных требований к деятельности
           авиакомпаний

      Для деятельности авиакомпании в Казахстане обязательным условием должно сохраниться требование к наличию собственных или взятых в лизинг воздушных судов.
      Необходимо обеспечить строгую финансовую дисциплину и ответственность через надлежащую коммерческую практику и структуру авиакомпании.
      Кроме того, авиакомпания должна быть обеспечена квалифицированным и аттестованным в соответствии с требованиями стандартов Международной организации гражданской авиации (ИКАО) летным и инженерным техническим составом.
      В целях формирования и регулирования авиационного рынка необходимо создание конкурентной среды путем проведения открытых конкурсов для выполнения регулярных воздушных пассажирских перевозок на внутренних и международных авиамаршрутах.
      Также необходимо совершенствование нормативной правовой базы по регулированию рынка грузовых и чартерных авиаперевозок.
      На основании конкурса на регулярные пассажирские перевозки, нормативной правовой базы, регулирующие грузовые и чартерные авиаперевозки, будет сформирован авиационный рынок, который будет выглядеть следующим образом. Развитие трех основных "хабов" в городах Астана, Алматы, Атырау позволит связать все города Казахстана не только между собой, но и с дальним зарубежьем.
      Для увеличения доли казахстанских авиакомпаний на международном рынке авиаперевозок, уменьшения экспансии иностранных авиакомпаний в Программе предусматриваются:
      - обеспечение контроля за соблюдением двусторонних соглашений о воздушном сообщении между Казахстаном и другими странами;
      - вопросы организации расширения географии пассажирских и грузовых перевозок;
      - внесение необходимых предложений для введения процедуры взимания роялти с иностранных авиакомпаний за использование рынка авиаперевозок Казахстана в одностороннем порядке;
      - упорядочение деятельности представительств иностранных авиакомпаний и агентств по продаже билетов в Казахстане (аккредитация);
      - применение практики преимущества на авиалиниях регулярного авиаперевозчика.

      5.4. Реализация мероприятий по субсидированию
           и распределению социально значимых авиамаршрутов

      Постановлением Правительства Республики Казахстан от 17 августа 2002 года N 915 "Об утверждении Правил расходования субсидий на авиамаршруты" утверждены Правила расходования субсидий на авиамаршруты.
      Согласно Правилам расходование субсидий на регулярные перевозки по социально значимым авиамаршрутам подлежит субсидированию за счет средств, предусмотренных в соответствующем бюджете. Субсидирование распространяется на авиаперевозки в экономическом классе воздушного судна. Субсидии на авиаперевозки направляются на погашение разницы между тарифом и объемом эксплуатационных расходов, формирующихся при авиаперевозке.

      5.5. Оптимизация деятельности международных аэропортов
           для развития транзитного потенциала

      В целях стабилизации и оптимизации деятельности аэропортов необходимо, прежде всего, упорядочить работу тех аэропортов, которые допущены к международным авиаперевозкам по временной схеме, учитывая, что большинство из 14 работающих по данной схеме аэропортов по своему техническому оснащению и качеству обслуживания не отвечают требованиям, предъявляемым к международным аэропортам, тем самым вызывают справедливые нарекания как со стороны зарубежных авиакомпаний, так и иностранных граждан, что наносит реальный ущерб престижу и экономическим интересам страны.
      В этих целях будут разработаны Правила открытия аэродромов Республики Казахстан для выполнения международных полетов, которыми устанавливаются требования на соответствие международным стандартам, рекомендуемыми практикой Международной организации гражданской авиации (ИКАО), основными из которых являются:
      - наличие взлетно-посадочной полосы, рулежных дорожек, перронов, мест стоянок, позволяющих принимать воздушные суда не ниже первого и второго класса без ограничений;
      - наличие радиосветотехнической системы, обеспечивающей минимум посадки воздушных судов по одной из трех категорий Международной организации гражданской авиации (ИКАО);
      - наличие технических средств досмотра, позволяющих обнаруживать все запрещенные к перевозке предметы и вещества, включая пластические взрывчатые вещества, что является обязательным условием выполнения Республикой Казахстан своих обязательств по международным конвенциям в области авиационной безопасности, участником которых она является;
      - наличие соответствующих транспортных средств, помещений и служб, обеспечивающих быстрое обслуживание воздушных судов, а также оформление пассажиров, экипажа, багажа, грузов и почты и т.д.
      Кроме того будут учтены и такие критерии как:
      - географическое расположение аэропорта;
      - перспективы развития региона, где расположен аэропорт;
      - интенсивность движения воздушных судов в аэропорту;
      - фактический и прогнозируемый объемы авиаперевозок аэропорта;
      - наличие иммиграционного обслуживания, обеспечивающего выдачу виз по упрощенной схеме в максимально короткий срок;
      - наличие санитарного обслуживания (животный и растительный карантин);
      - наличие систем электронного обмена данных, в целях упрощения обработки грузов и других предметов и многое другое.
      С целью увеличения транспортного потока через республику предусматриваются совместно с заинтересованными министерствами и ведомствами создание в аэропортах транзитных зон и организация трансфертов.
      Необходимо отметить, что благоприятное географическое положение Казахстана в центре Евразии создает исключительные предпосылки для включения воздушных коридоров Казахстана в формирующиеся транзитные потоки в сообщениях Европа-Азия.
      Для привлечения транзитного потока особое внимание уделяется развитию аэропорта столицы. В настоящее время ведется строительство аэропортового комплекса по проекту реконструкции аэропорта г. Астаны из средств Японского Банка Международного Сотрудничества (JBIC). Общая сумма займа составляет 30,7 млрд. тенге, 20% из которой предоставляется аэропорту в качестве кредита, остальные 80% - на безвозмездной основе из республиканского бюджета.
      В результате это будет современный комплекс, соответствующий всем требованиям международных стандартов.
      В республиканском бюджете на 2003 год предусмотрены средства в размере 1,5 млрд. тенге на реализацию проекта реконструкции взлетно-посадочной полосы аэропорта г. Астаны.

      5.6. Реконструкция и обновление основных
           производственных мощностей аэропортов

      На сегодняшний день практически все аэродромы республики требуют проведения капитального ремонта взлетно-посадочных полос, состояние которых напрямую влияет на безопасность полетов. Капитальный ремонт взлетно-посадочных полос аэропортов республики проводился в среднем более 15-20 лет назад при нормативном сроке эксплуатации 10-12 лет. К сожалению, финансовые возможности аэропортов не позволяют самостоятельно решить данную проблему.
      Первоначальным этапом решения данной проблемы станет строительство в 2003 году новой взлетно-посадочной полосы аэропорта г. Атырау. Финансирование данного проекта будет осуществляться из средств займа Европейского Банка реконструкции и развития в размере 3,9 млрд. тенге (25 млн. долларов США).
      Исходя из основных направлений транзитных потоков через воздушное пространство Казахстана и учитывая принцип Международной организации гражданской авиации ИКАО, возлагающей ответственность на государство за обеспечение безопасности полетов, наиболее целесообразно на сегодняшний день провести реконструкцию и модернизацию взлетно-посадочных полос в первую очередь таких аэропортов как Актау, Актобе и Шымкент . Потребность в финансовых средствах для реконструкции данных аэропортов составит 4,5 млрд. тенге.
      Данные аэропорты находятся на основных международных трассах, поэтому их использование в качестве транзита для крупных воздушных судов типа Боинг-747 принесет обоюдную экономическую выгоду для международных авиаперевозчиков и аэропортов страны и будет способствовать повышению имиджа Республики Казахстан.
      Выбор вышеуказанных аэропортов для первоочередной реконструкции ВПП продиктован следующими причинами:
      г. Актау:
      - пролет транзитных воздушных судов через г. Актау составляет до 36% всего воздушного движения в воздушном пространстве Западного Казахстана (до 90 самолетов в сутки);
      - наличие морского порта, позволяющего использовать комбинированные грузовые перевозки морским, воздушным и железнодорожным транспортом;
      - наличие инвестиционной программы акимата Мангистауской области, предусматривающей строительство нового пассажирского терминала в аэропорту со всей необходимой инфраструктурой;
      - бурное развитие нефтяной отрасли прикаспийского региона, требующей быстрой доставки необходимого оборудования для нефтяников.
      г. Шымкент:
      - пролет транзитных воздушных судов в районе г. Шымкента составляет 10% от всего воздушного движения в воздушном пространстве Южного Казахстана (до 25 самолетов в сутки);
      - необходимость создания условий для привлечения транспортных воздушных судов, совершающих полеты через аэропорт г. Ташкента, который принимает сегодня до 125 рейсов в сутки. В связи с наблюдающимися перегрузками аэропорта г. Ташкента, а также учитывая политическую стабильность Казахстана, некоторые авиакомпании хотели бы уже сегодня производить посадки в аэропорту г. Шымкента.
      г. Актобе:
      - находится на основной северной международной воздушной трассе Казахстана, пролет транзитных воздушных судов в районе которого составляет 43% от всего воздушного движения (до 110 самолетов в сутки);
      - является стратегическим аэропортом, расположенным на приграничной территории. С момента ввода в строй в 1967 г. капитальный ремонт взлетно-посадочной полосы, рулежных дорожек, перрона не производился. Несущая способность взлетно-посадочных полос значительно ограничивает возможность приема западных типов воздушных судов, имеющихся уже сегодня в авиакомпаниях республики.
      В этой связи все аэропорты республики будут обследованы рабочей группой Министерства транспорта и коммуникаций с привлечением специалистов заинтересованных государственных органов на предмет их соответствия требованиям вышеуказанных Правил и готовности к международным авиаперевозкам.
      С целью увеличения транспортного потока через республику предусматриваются совместно с заинтересованными государственными органами создание в аэропортах транзитных зон и организация трансфертов.
      В случае непринятия мер по проведению капитальных ремонтов взлетно-посадочных полос данных аэропортов, ставятся под угрозу срыва все принимаемые меры по оздоровлению и развитию отрасли гражданской авиации.

      5.7. Принятие необходимых мер по снижению себестоимости
           авиатоплива для гражданской авиации

      Для максимального использования транзитного потенциала казахстанских аэропортов необходимо решить вопрос обеспечения отрасли авиатопливом по приемлемым ценам. Для решения данной проблемы Министерство транспорта и коммуникаций совместно с Министерством энергетики и минеральных ресурсов ежегодно будет согласовывать график и объем поставки авиатоплива в аэропорты.
      Предусматривается организовать поставку авиатоплива в авиакомпании и аэропорты, непосредственно от производителей без посредников, т.е. необходимо внести в законодательство Республики Казахстан изменения, позволяющие аэропортам закупать топливо напрямую на нефтеперерабатывающих заводах. Это позволит снизить стоимость топлива для потребителей минимум на 30-35 долларов США за тонну.

      5.8. Разработка эффективного механизма для обновления
           авиационной техники на лизинговой основе

      Для решения проблем обновления авиационной техники на лизинговой основе, включая наземные средства обслуживания, постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 мая 2002 года N 601 создано закрытое акционерное общество "КазАвиаЛизинг" со 100-процентным участием государства в уставном капитале. Основной его задачей является поддержка развития рынка авиационных услуг путем обеспечения доступности авиаоператоров к современной авиационной технике и технологическому оборудованию на лизинговой основе. Данная лизинговая компания будет также оказывать услуги финансового лизинга.
      Для совершенствования деятельности ЗАО "КазАвиаЛизинг" необходимо:
      1) провести анализ состояния существующей авиационной техники;
      2) разработать механизмы лизинга авиационной техники;
      3) разработать методику проведения конкурсных процедур по определению операторов авиационной техники;
      4) разработать механизмы контроля со стороны лизинговой компании за эксплуатацией авиационной техники.
      В период с 2004-2005 гг. планируется взять в лизинг на конкурсной основе новую авиационную технику, исходя из условий выбора наиболее экономичных, комфортабельных и современных моделей воздушных судов.
      Для работы лизинговой компании в Программе предусмотрено увеличение уставного капитала в 2005 году ЗАО "КазАвиаЛизинг" на сумму 1,5 млрд. тенге из республиканского бюджета.

      5.9. Развитие основных производственных мощностей
           по управлению и контролю за воздушным движением

      Для привлечения дополнительных потоков на территорию Казахстана необходимо проведение комплекса мероприятий, которые требуют применения совместных усилий различных государственных органов:
      - Министерства транспорта и коммуникаций Республики Казахстан;
      - Министерства иностранных дел Республики Казахстан;
      - Министерства обороны Республики Казахстан;
      - Агентства Республики Казахстан по регулированию естественных монополий и защите конкуренции.
      В данном направлении необходимо:
      1) осуществить взаимодействие с полномочными органами сопредельных государств, включая правительственный уровень, по организации и планированию воздушных потоков и открытию новых воздушных международных трасс;
      2) отработать между субъектами гражданской авиации единую скоординированную политику по привлечению потоков воздушного движения на территорию Республики Казахстан;
      3) развивать сервисную инфраструктуру аэропортов Казахстана для повышения качества обслуживания транзитных рейсов;
      4) провести переговоры и заключить соглашения с аэронавигационными службами сопредельных государств по вопросам максимального использования транзитного потенциала воздушных трасс Республики Казахстан, непосредственно с авиакомпаниями по вопросам использования воздушного пространства Республики Казахстан при выполнении полетов и рейсов с посадками;
      5) привлекать посольства Казахстана за рубежом к работам по переориентации маршрутов полетов зарубежных авиакомпаний на трансазиатские маршруты, проходящие по территории Республики Казахстан, при выполнении рейсов из Европы в страны Юго-Восточной Азии;
      6) упростить процедуры получения разрешения на использование воздушного пространства Казахстана путем разработки и проведения совместных мероприятий министерствами транспорта и коммуникаций, иностранных дел и обороны;
      7) взаимодействовать с международными организациями гражданской авиации ИКАО, ИАТА и другие;
      8) участвовать в международных семинарах, конференциях и выставках в области авиатранспортного сектора и в частности, аэронавигации, а также организовать и провести подобные мероприятия в Республике Казахстан;
      9) взаимодействовать с Агентством Республики Казахстан по регулированию естественных монополий и защите конкуренции в вопросах разработки и внедрения нормативной правовой базы по применению ставок сборов за аэронавигационное обслуживание, позволяющие оперативно реагировать на изменение условий рынка.
      Для дальнейшего развития аэронавигационной системы, на наш взгляд, необходимо:
      - продолжение интеграции удаленных позиций в центры автоматизированной системы управления воздушным движением в аэропортах Алматы, Актобе и Астаны;
      - создание интегрированной цифровой сети связи, обеспечивающей с одной стороны вопросы модернизации автоматизированной системы управления воздушным движением, а с другой стороны являющейся базой для создания аэронавигационной телекоммуникационной сети;
      - планомерное оснащение современным оборудованием аэропортов с целью замены выработавших ресурс, морально устаревших и не соответствующих современным стандартам аэродромных локаторов, систем посадки, приводных радиостанций и маркерных маяков.

      5.10. Повышение уровня подготовки и переподготовки
            кадров в области гражданской авиации

      Авиация одна из самых технологически быстроразвивающихся отраслей, особо зависящая от профессионализма и квалификации авиационного персонала. В связи с этим важным фактором ее совершенствование является подготовка специалистов для летной эксплуатации, технического обслуживания и ремонта воздушных судов.
      Для этих целей совместно с Министерством образования и науки необходимо разработать программу подготовки квалифицированных кадров для гражданской авиации, в которой необходимо, предусмотреть возможность подготовки летно-инженерного состава в лучших высших учебных заведениях стран ближнего и дальнего зарубежья.
      Одновременно необходимо предусмотреть меры создания собственной образовательной базы на основе Академии гражданской авиации, которая остро нуждается в техническом оснащении и усилении преподавательского состава. Обеспечить достаточное финансирование развития науки и подготовку научных специалистов в области гражданской авиации.
      С учетом тенденции оснащения воздушного парка авиакомпаний республики авиационной техникой западного производства разработать программу подготовки и переподготовки на базе Академии гражданской авиации инженерно-технического и летного состава по эксплуатации воздушных судов "Боинг" и "Эйрбас".

      5.11. Разработка системы регулирования
            тарифной политики

      Тарифная политика на внутренних авиаперевозках должна основываться на экономически разумных расчетах, быть гибкой и приемлемой для потребителя.
      Совместно с Агентством Республики Казахстан по регулированию естественных монополий и защите конкуренции предусмотрена разработка нормативных правовых актов по вопросам тарифного регулирования деятельности аэропортов и аэронавигации с целью дальнейшего упорядочения и совершенствования этой системы.

      6. Необходимые ресурсы и источники финансирования
         Программы <*>

      Сноска. В раздел 6 внесены изменения - постановлением Правительства РК от 22 июня 2005 г. N 609 .

      Финансирование работ, для достижения программных целей, должно осуществляться в пределах средств, утвержденных республиканским бюджетом в период 2003-2005 годов.

                                                    (млн. тенге)
-------------------------------------------------------------------
    Потребность финансовых средств      !2003 г. !2004 г. !2005 г.
-------------------------------------------------------------------
На реконструкцию                          1514,5  1504,7  1239,3
искусственных взлетно-посадочных полос

На подготовку документов по ведению       12,0    12,5   
государственных регистров воздушных
судов, трасс и аэродромов для
гражданской авиации

На субсидирование авиамаршрутов            300     300     600

На реконструкцию международного           12410,7  14838,0 2805,1
аэропорта г. Астаны

На увеличение уставного капитала           241,7
РГП "Международный аэропорт Астана"

На выкуп акций ЗАО "Эйр Казахстан"         2390,7

На увеличение уставного капитала ЗАО                       
"Казавиализинг"

На увеличение штатной численности      
Комитета гражданской авиации

На приобретение специальных средств и                2,5
имущества для расследования
авиационных происшествий

На переподготовку кадров Комитета             
гражданской авиации

На приобретение акций ЗАО "Эйр Астана"      25,6
-------------------------------------------------------------------
            Итого:                        16895,2  16657,7  4644,4
-------------------------------------------------------------------

                     Источники финансирования

                                                    (млн. тенге)
-------------------------------------------------------------------
  Наименование   !   Всего     !             В том числе:
                 !2003-2005 гг.!-----------------------------------
                 !             !   2003 г.  !   2004 г.  ! 2005 г.
-------------------------------------------------------------------
Республиканский     38197,3        16895,2     16657,7    4644,4
бюджет
-------------------------------------------------------------------

      7. Ожидаемые результаты от реализации Программы

      Основными ожидаемыми результатами от реализации данной Программы к 2005 году являются:
      1. Повышение уровня безопасности полетов и авиационной безопасности.
      2. Повышение конкурентоспособности отечественных авиакомпаний путем модернизации и обновления парка воздушных судов и авиационной инфраструктуры.
      3. Формирование сети международных аэропортов для использования транзитного потенциала Казахстана.
      4. Восстановление кадрового ресурса гражданской авиации.
      5. Обеспечение роста спроса на авиаперевозки к 2005 году в 1,5 раза.

      8. План мероприятий по реализации Программы
         на 2003-2005 годы <*>

      Сноска. В План внесены изменения - постановлением Правительства РК от 22 июня 2005 г. N 609 .

-------------------------------------------------------------------
N  !   Мероприятие   !Форма за-!Ответствен-!Срок ис-!Предпо-!Источ-
п/п!                 !вершения !ные за ис- !полнения!лагае- !ник
   !                 !         !полнение   !(реали- !мые    !финан-
   !                 !         !(реализа-  !зации)  !расходы!сиро-
   !                 !         !цию)       !        !(млн.  !вания
   !                 !         !           !        !тенге) !
-------------------------------------------------------------------
1 !        2        !    3    !     4     !    5   !   6   !   7
-------------------------------------------------------------------
1   Взаимодействие с  Отчет в   МТК, акимы  ежегодно     -      -
    местными исполни- Прави-    областей
    тельными органами тельство
    по осуществлению  Респуб-
    внутренних воз-   лики
    душных перевозок, Казахстан
    принятие планов
    совместных
    действий

2   Подготовка        Норматив- МТК         2003-    24,5    рес-
    документов по     ные пра-              2005             пуб.
    ведению государ-  вовые                 годы             бюджет
    ственных регист-  акты
    ров воздушных
    судов, трасс и
    аэродромов для
    гражданской
    авиации

3   Обеспечение       Отчет в   МТК, МЭ и   2003 год   -        -
    авиации           Прави-    МР
    авиатопливом и    тельство
    горюче-смазоч-    Респуб-
    ными материалами  лики
                      Казахстан

4   Субсидирование    Отчет в   МТК, МЭБП   2003-    1200    рес-
    авиамаршрутов     Прави-                2005             пуб.
                      тельство              годы             бюджет
                      Респуб-
                      лики
                      Казахстан

5   Реконструкция и   Отчет в   МТК         2003-    4258,5  рес-
    модернизация,     Прави-                2005             пуб.
    ремонт искусст-   тельство              годы             бюджет               
    венных взлетно-   Респуб-
    посадочных полос  лики
    аэропортов в      Казахстан
    городах: Астана, 
    Актобе, Актау и
    Шымкент.

6   Проведение        Отчет в   МТК         2003-      -       -
    реструктуризации  Прави-                2005
    авиаперевозчиков, тельство              годы
    аэропортов и      Респуб-
    наземных служб    лики
                      Казахстан

7   Увеличение устав- Отчет в   МТК, МЭБП   2005 год         рес-
    ного капитала ЗАО Прави-                                 пуб.
    "Казавиализинг"   тельство                               бюджет
                      Респуб-
                      лики
                      Казахстан

8   Увеличение штат-  Постанов- МТК, МЭБП,  2004-            рес-
    ной численности   ление     МФ          2005             пуб.
    Комитета граждан- Прави-                годы             бюджет
    ской авиации      тельства
    Министерства      Респуб-
    транспорта и      лики
    коммуникаций      Казахстан
    Республики
    Казахстан

9   Приобретение      Отчет в   МТК, МЭБП,  2004 год  2,5    рес-
    специальных       Прави-    МФ                           пуб.
    средств и         тельство                               бюджет
    имущества для     Респуб-
    расследования     лики
    авиационных       Казахстан
    происшествий

10  Реконструкция     Отчет в   МТК, МЭБП,  2003-   30053,8  рес-
    аэропорта         Прави-    МФ          2005             пуб.
    г. Астаны         тельство              годы             бюджет
                      Респуб-
                      лики
                      Казахстан

11  Приобретение      Отчет в   МТК, МЭБП,  2003 год 2390,7  рес-
    акций ЗАО "Эйр    Прави-    МФ                           пуб.
    Казахстан"        тельство                               бюджет
                      Респуб-
                      лики
                      Казахстан

12  Приобретение      Отчет в   МТК, МЭБП,  2003 год  25,6   рес-
    акций ЗАО "Эйр    Прави-    МФ                           пуб.
    Астана"           тельство                               бюджет
                      Респуб-
                      лики
                      Казахстан

13  Увеличение устав- Отчет в   МТК, МЭБП,  2003 год  241,7  рес-
    ного капитала РГП Прави-    МФ                           пуб.
    "Международный    тельство                               бюджет
    аэропорт Астана"  Респуб-
                      лики
                      Казахстан

14  Переподготовка    Отчет в   МТК         2004-            рес-
    кадров Комитета   Прави-                2005             пуб.
    гражданской       тельство              годы             бюджет
    авиации Министер- Респуб-
    ства транспорта и лики
    коммуникаций      Казах-
    Республики        стан
    Казахстан

15  (исключена - N 609 от 22.06.2005 г.)

16  Проведение        Анализы   МТК         Ежегодно    -      -
    ежеквартальных    состояния
    анализов состоя-
    ния безопасности
    полетов и
    авиационной
    безопасности

17  Контроль за       Отчет в   МТК, МИД    Ежегодно    -      -
    соблюдением       Прави-
    двусторонних      тельство
    соглашений между  Респуб-
    Казахстаном и     лики
    другими странами  Казахстан

18  Ратификация меж-  Отчет в   МТК, МИД    Ежегодно    -      -
    правительственных Прави-
    соглашений о воз- тельство
    душном сообщении  Респуб-
                      лики
                      Казахстан

19  Внесение необхо-  Отчет в   МТК, МФ     2004 год    -      -
    димых предложений Прави-
    для введения про- тельство
    цедуры взимания   Респуб-
    роялти с          лики
    иностранных       Казахстан
    авиакомпаний за
    использование
    рынка авиаперево-
    зок Казахстана в
    одностороннем
    порядке

20  Упорядочение      Отчет в   МТК         Ежегодно    -      -
    деятельности      Прави-
    представительств  тельство
    иностранных       Респуб-
    авиакомпаний и    лики
    агентств по       Казахстан
    продаже билетов в
    Казахстане
    (аккредитация)

21  Строительство     Отчет в   МТК, ЗАО    2004 год  3900   Евро-
    второй взлетно-   Прави-    "Националь-                  пей-
    посадочной полосы тельство  ная компа-                   ский
    аэропорта         Респуб-   ния "Каз-                    Банк
    г. Атырау         лики      МунайГаз"                    Рекон-
                      Казахстан                              струк-
                                                             ции и
                                                             Разви-
                                                             тия

22  Взаимодействие с  Отчет в   МТК, МИД    Ежегодно    -      -
    полномочными      Прави-
    органами          тельство
    сопредельных      Респуб-
    государств по     лики
    организации и     Казахстан
    планированию
    воздушных потоков
    и открытию новых
    воздушных
    международных
    трасс

23  Взаимодействие с  Отчет в   МТК, МИД    Ежегодно    -      -
    международными    Прави-
    организациями     тельство
    гражданской       Респуб-
    авиации           лики
                      Казахстан

24  Разработка        Норматив- МТК, АРЕМ   2003-       -      -
    нормативных       ный пра-              2005
    правовых актов по вовой                 годы
    вопросам          акт
    тарифного
    регулирования
    деятельности
    аэропортов и
    аэронавигации

25  Разработка        Отчет в   МТК, Нацио- 2004-       -      -
    механизма         Прави-    нальный     2005
    страхования в     тельство  Банк        годы
    сфере гражданской Респуб-
    авиации           лики
                      Казахстан

26  Оснащение         Отчет в   МТК         Ежегодно    -      -
    аэропортов        Прави-
    современным       тельство
    оборудованием     Респуб-
                      лики
                      Казахстан
-------------------------------------------------------------------

Азаматтық авиация саласын дамытудың 2003-2005 жылдарға арналған бағдарламасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 21 наурыздағы N 291 қаулысы

      Азаматтық авиацияны одан әрi дамыту, әуе көлiгiнде қауiпсiздiктi қамтамасыз ету және транзиттік ағынды тарту мақсатында Қазақстан Республикасының Үкiметi қаулы етеді:

      1. Қоса беріліп отырған Азаматтық авиация саласын дамытудың 2003-2005 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.

      2. Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi жарты жылдық қорытындылары бойынша қаңтарда және шiлдеде Қазақстан Республикасының Үкiметiне Бағдарламаны iске асыру барысы туралы ақпарат берiп отырсын.

      3. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап күшiне енедi.

       Қазақстан Республикасының
      Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы   
Үкіметінің         
2003 жылғы 21 наурыздағы 
N 291 қаулысымен      
бекітілген         

Азаматтық авиация саласын дамытудың
2003-2005 жылдарға арналған бағдарламасы

  1. Паспорт (Бағдарламаның негiзгi параметрлерi)

Атауы                 Азаматтық авиация саласын дамытудың
                      2003-2005 жылдарға арналған бағдарламасы
                      (бұдан әрi - Бағдарлама).

Әзiрлеу үшін негiз    Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2002 жылғы
                      24 сәуiрдегi N 470  қаулысымен бекiтiлген
                      Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2002-2004
                      жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру
                      жөніндегi iс-шаралар жоспарының 7.10-тармағы.

Бағдарламаның         Қазақстан Республикасының Көлiк және
негізгі әзiрлеушiсi   коммуникациялар министрлiгi.

Бағдарламаның         Мемлекеттің халықаралық талаптарға жауап
мақсаты               беретін және сапалы авиациялық қызмет
                      көрсетулерде мемлекет пен азаматтардың осы
                      келе жатқан қажеттiлiгiн қанағаттандыруды
                      қамтамасыз ететiн тиiмдi авиакөлiк жүйесiн
                      құру

Бағдарламаның         1. Ұшулар қауiпсiздігі мен авиациялық
міндеттерi            қауіпсiздiк деңгейiн арттыру.
                      2. Мемлекеттiк реттеу тетiгiн және азаматтық
                      авиацияның қызметiн реттейтiн нормативтiк
                      құқықтық базаны жетiлдiру.
                      3. Әлеуметтiк мәнi бар авиабағыттарды
                      субсидиялау, авиакомпаниялар мен
                      әуежайлардың қызметiн оңтайландыру,
                      транзиттiк әлеуеттi дамыту.
                      4. Әуе қозғалысын басқару және бақылау
                      жөніндегi өндiрiстік қуаттарды жаңғырту
                      және iс-шаралар кешенiн орындау.
                      5. Тарифтiк саясатты жетiлдiру.

Бағдарламаның         1. Мақсаттарды iске асыру үшiн саланың
негiзгi бағыттары     нормативтiк құқықтық базасын жетiлдiру:
және iске асыру       - ұшу қауiпсiздiгi мен авиациялық
тетіктері             қауіпсiздiктi қамтамасыз ету;
                      - сала субъектiлерiнiң қызметiне қойылатын
                      негiзгi экономикалық, техникалық және
                      бiлiктiлiк талаптарын арттыру.
                      2. Әуе кемелерi паркiн жаңарту.
                      3. Әуежайлардың негiзгi өндiрiстiк қуаттарын
                      қайта құру жәнe жаңарту, транзиттiк әлеуеттi
                      дамыту үшiн халықаралық әуежайлардың қызметiн
                      оңтайландыру.
                      4. Әуе қозғалысын басқару және бақылау
                      жөніндегi негiзгi өндiрiстiк қуаттарды дамыту.
                      5. Әлеуметтік мәнi бар авиабағыттарды
                      субсидиялау және бөлу жөнiндегi iс-шараларды
                      iске асыру;
                      6. Азаматтық авиация үшiн авиаотынның
                      өзiндiк құнын төмендету жөнiнде қажеттi
                      шаралар қабылдау;
                      7. Тарифтiк саясатты реттеу жүйесiн әзiрлеу.

Қажеттi ресурстар     Республикалық бюджеттің қаражаты.
және                  Бағдарламаны iске асыруға
Бағдарламаны          2003-2005 жылдардағы шығыстар сомасы
қаржыландыру          38197,3 млн. теңгенi құрайды.
көздерi

Бағдарламаны iске     Бағдарламаның iске асырылуы:
асырудан күтiлетiн    - ұшу қауіпсiздiгi мен авиациялық
нәтижелер             қауiпсiздігін деңгейiн арттыруды;
                      - әуе кемелерiн паркiн және авиация
                      инфрақұрылымын жаңғырту мен жаңарту
                      жолымен отандық авиакомпаниялардың
                      бәсекеге қабілеттiлiгін арттыруды;
                      - елдің транзиттiк әлеуетін барынша пайдалану
                      үшiн халықаралық әуежайлар торабын
                      қалыптастыру мен дамытуды;
                      - кадрлар әлеуетiн қалпына келтiрудi;
                      - 2005 жылы авиатасымалға сұраныстың 1,5 есе
                      өсуін қамтамасыз етедi.
       Ескерту. 1-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2005.06.22. N  609 қаулысымен.

       2. Кiрiспе

      Проблеманың көп қырлылығы және азаматтық авиация саласындағы бұның алдындағы түрленудің көптiгi Қазақстан Республикасында азаматтық авиацияның дәйектi мемлекеттiк саясатын дамыту қажеттілігi туралы куәландырып отыр.
      Бағдарлама Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейiнгi кезеңге арналған даму стратегиясын, Қазақстан Республикасының "Азаматтық авиацияны мемлекеттiк реттеу туралы" Заңын (бұдан әрi - Заң), Қазақстан Республикасы Президентiнің "Қазақстан Республикасының әуе кеңiстiгiн пайдалану және авиация қызметi туралы" 1995 жылғы 20 желтоқсандағы  N 2697 заң күшi бар Жарлығын iске асыру мақсатында әзiрленген.
      Бағдарлама 2003-2005 жылдар кезеңiнде ұшу қауiпсiздiгi мен авиациялық қауіпсiздiктi арттыруды, нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiрудi, авиациялық инфрақұрылымды жаңғыртуды, транзиттiк әлеуеттi дамытуды, кадрларды даярлаудың жүйесiн қалыптастыру мен дамытуды, сондай-ақ азаматтық авиация саласындағы тиімдi мемлекеттiк реттеудi көздейдi.

       3. Саланың қазiргі жай-күйiн талдау және қазiргi
        проблемалар

      Қазақстанның азаматтық авиациясы авиациялық жұмыстар мен қызмет көрсетулердiң алуан түрлерiн орындайтын, тиiстi инфрақұрылымды (әуе жайлар, техникалық қызмет көрсету базасы, аэронавигация) қамтамасыз ететiн авиакәсіпорындардан тұратын күрделi, кең тараған жүйе болып табылады.
      Қазақстан Республикасының Еуразия орталығында географиялық орналасуы, Ресей және Қытай сияқты елдермен көршiлестiгi, аумағының үлкендiгi мен тұрғындар тығыздығының төмендiгi, сондай-ақ темiр жолдар мен автомобиль жолдарының, әсiресе тез дамып келе жатқан мұнай аймақтарында (Батыс Қазақстан) жеткiлiксiз дамуы азаматтық авиацияның дамуы үшiн алғышарттар жасайды.
      Аймақтардың дамуымен аймақтық тасымалдарға мұқтаждық айтарлықтай өстi, ал халықаралық экономикалық кеңiстiкке кiрiгу және Қазақстан халқының табыстарының ұлғаюы таяу және алыс шетелдерге ұшу қажеттiлiгiнің өсуiн тудырады.

       Ұшу қауiпсiздiгi

      Азаматтық авиация субъектiлерiнің қызметiн бақылау мен қадағалаудың қазiргi жүйесi соңғы жылдары айтарлықтай өзгерістерді өткердi. Азаматтық авиация саласындағы нормативтік құқықтық база соңғы жылдар iшiнде іс жүзiнде жаңартылмаған. Әуе кемелерінің ұшу жарамдылығын қалпында ұстау, сертификаттау және ұшулардың қауiпсiздiгiн қадағалау мәселелерi азаматтық авиация субъектілерiне және басқа мемлекеттiк емес құрылымдарға берiлген, бұл тұтас алғанда саланы басқарудың үйлестiрiлген тетiгi болмауына әкелдi.
      Ұшу қауiпсiздiгi жөнiндегi материалдарды талдау 2000 жылдың қорытындылары бойынша Қазақстан аумағында 3 авиациялық оқиға, 30 оқыс оқиға, әуе кемесiнiң жердегi 2 зақымдануы;
      - 2001 жылы 33 оқиға және әуе кемесiнің жердегi 3 зақымдануы болғанын көрсетедi;
      - 2002 жылы 23 оқыс оқиға және 1 төтенше оқиға тiркелген.
      2002 жылы болған авиациялық оқиғалар мынадай түрде бөлiнген:
      - конструкторлық-өндiрiстiк ақауларға байланысты 13;
      - ұшу құрамының кiнәсi бойынша - 5;
      - ұшуларды қамтамасыз ететiн басқа қызметтердiң кiнәсi бойынша - 5.

      1-кесте. 1997 жылдан бастап авиациялық оқиғалардың салыстырмалы талдауы
__________________________________________________________________
      |Адам өлімсіз|Апаттар|   Оқыс  |Әуе кемелерiнің  |Барлығы
Жылдар| авиациялық |       | оқиғалар|жерде зақымдануы |
      |  оқиғалар  |       |         |                 |
__________________________________________________________________
1997      3           -        41           9             53
1998      4           -        62           3             69
1999      1           1        32           6             40
2000      3           -        30           2             35
2001      -           -        33           3             36
2002      -           -        23                         23
__________________________________________________________________

      Барлық авиациялық оқиғалардың 50%-дан астамы авиация техникасының iстен шығу себебi бойынша болды.
      Ұшу қауiпсiздiгi бөлiгiндегi негiзгi проблемалар мыналар болып табылады:
 

      1) республикада ұшу қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге әсер ететiн жүйенің болмауы;
 

      2) ұшу қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi отандық нормативтiк құжаттардың халықаралық талаптарға сәйкес еместігі;
 

      3) авиациялық техниканың техникалық жай-күйi;
 

      4) нормативтiк құжаттар талаптарының тиiсiнше бақыланбауы және орындалмауы;
 

      5) командалық-басшы, ұшу және техникалық құрамның iшiндегi төмен орындаушылық тәртiбi;
 

      6) авиациялық қызметшiлердің жеткiлiксiз кәсіптiк дайындығы.

       Авиатасымалдаушылар

      Бүгiнгi күнi әуе тасымалы мен авиациялық жұмыстар рыногында 47 авиакомпания тiркелген. Азаматтық авиация саласы аса күрделi жұмсалымды қажет етедi, үлкен капитал салымдар қажет (әуe кемелерiн сатып алу, авиациялық техникалық базаны жаңғырту және т.б.). Авиатехниканы қалпында ұстау мен техникалық қызмет көрсетуге арналған iлеспе шығыстар да зор, осының барлығы қазiргi 47 авиакомпанияның бiрi де әуе кемесiн сатып алуға қабiлетсiз болып қоймай, әуе кемелерiнiң ұшу жарамдылығын қалпында ұстау жөнiндегi шығыстарын үнемдеуге мәжбүр болуына әкелдi.
      Әуе кемелерінің ұшу жарамдылығын қалпында ұстау және қазiргi заманғы үлгiлермен әуе кемелерi паркiн жаңарту үшiн қажеттi қаржылық қаражаттың болмауы бүгінгі күні ең төмен деңгейде тұрған бәсекелiк ортаны қалыптастыруға әсер еттi.
      Көптеген авиакомпаниялардың қызметi тиiстi түрде олардың табысын және ұшу қауіпсiздiгiн қамтамасыз етпейді. Белгiленген үлгiдегi ұшақтардың жеткiлiксiз санына ие болған қазақстандық авиакомпаниялар көбiнесе тұрақты рейстердi жүзеге асыруды қамтамасыз ете алмайды.
      Тiркелген 47 авиакомпанияның 10-ында өз әуе кемелерi жоқ, бұл ретте:
      - 6 авиакомпания тұрақты жолаушылар тасымалдарын жүзеге асырады;
      - 14 авиакомпания чартерлiк рейстердi жүзеге асырады;
      - 27 авиакомпания авиациялық-химиялық жұмыстарға мамандандырылған.
      Осы кезде iшкi және халықаралық әуе желiлерiндегi тасымалдардың негiзгi көлемi "Эйр Қазақстан" және "Эйр Астана" авиакомпанияларына келедi.
      Бүгiндерi авиакомпанияларды оңтайландыру процесi жүре бастады, күзгi-қысқы навигацияда тұрақты жолаушылар авиатасымалдарын жүзеге асыру құқығына конкурс өткiзгеннен кейiн іс жүзiнде Қазақстан рыногында 6 авиакомпания ғана қалды.
      Қазiргi уақытта 2000 жылмен салыстырғанда авиарейс санының өсу үрдiсi байқалып отыр.
      2001 жылы авиакомпаниялар 783 мың адам және 2002 жылы - 899 мың адам тасымалдаған. Яғни, авиатасымалдаушылардың қызмет көрсетулерiн пайдаланатын азаматтар санының өсуi орын алып отыр. Бұл бiздің ойымызша, өз кезегiнде, халықтың экономикалық белсендiлiгiнің өсуiнен және жаңа авиажелiлердiң енгiзуiнен кейiн ұшу жиiлiгiнің өсуiнен болып отыр.
      Жүк авиатасымалдарының көлемi 2001 жылы 8,4 мың тоннаны, ал 2002 жылы - 13,2 мың тоннаны құрды. Жүк тасымалдары көлемiнiң өсуi "Эйр Астана" авиакомпаниясына тұрақты рейстерiнің бiр бөлiгiн беруге байланысты 2002 жылдың екiншi жарты жылдығынан бастап "Эйр Қазақстан" авиакомпаниясының жүк авиатасымалдары саласындағы қызметiн өрiстетуімен байланысты.

       Әуе кемелерi

      Қолданыстағы әуе кемелерi паркiнiң үлкен моральдық және табиғи тозуы бар болғандықтан, азаматтық авиацияның проблемалары күрделеніп тұр.
      Қазiргi уақытта Қазақстанның азаматтық әуе кемелерінің мемлекеттік тiзiлiмінде тiркелген әуе кемелерiнің жалпы саны 628 бiрлiктi құрайды, соның ішінде 540 ұшақ және 88 тiкұшақ.
      Оның iшiнде:
      - 1-сыныптысы (А-310, Б-737, Ил-86, Ил-62, Ту-154, Ил-76) - 42, оның iшiнде жарамдысы - 23, жарамдылық пайызы - 55%;
      - 2-сыныптысы (Tу-134, Ан-12, Як-42, Ил-18, ВАС 1-11) - 25, оның ішінде жарамдысы - 17, жарамдылық пайызы - 68%;
      - 3-сыныптысы (Як-40, Ан-74, Ан-30, Ан-26, Ан-24) - 96, оның ішінде жарамдысы - 50, жарамдылық пайызы - 52%;
      - 4-сыныптысы (Ан-2, Л-410, Авиатика-890, Як-18) - 377, оның iшiнде жарамдысы - 92, жарамдылық пайызы - 24%;
      - тiкұшақтар (Ми-8, Ми-2) - 88, оның iшiнде жарамдысы - 36, жарамдылық пайызы - 40%.
      Негiзiнде пайдаланушылар халықаралық әуе желiлерiнде бәсекеге қабiлетсiз әуе кемелерiн пайдаланады. Өзiнің техникалық-экономикалық өлшемдерi бойынша қазiргi заманғы халықаралық талаптарға сәйкес әуе кемелерiнің тапшылығы байқалады. Iс күйiнде парктің жаңартылуы тоқтатылған. 25 жылдан аспайтын жалпы жұмыс iстеу мерзiмiнде 1-3 - сыныптағы әуе кемелерiнің орташа жасы 21-22 жылды құрайды.
      Әуе кемелерiнің көбi шуыл, экология, навигация дәлдiгi бойынша халықаралық талаптарға сәйкес келмейдi, бұл Батыс Еуропа, Солтүстiк Америка, Қиыр Шығыс елдерiне ұшуға мүмкiндiк бермей отыр. Осы жағдай халықаралық авиатасымалдар рыногын жоғалтып алу қаупін туғызады. Қызмет көрсету, сенімдiлiк пен қауiпсiздiк деңгейi, әуе кемелерiнің интерьерi және олардың салдары ретiнде қазақстандық авиакомпаниялардың беделi шетелдік және Ресей авиакомпаниялары сияқты бәсекелестермен салыстырылмайды.
      Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерiнің мемлекеттiк тiзiлiмiнде 88 тiкұшақ, соның iшiнде: Ми-8 - 8 бiрлiк, Ми-8Т - 36 бiрлiк, Ми-8МТВ - 15 бiрлiк және Ми-2 - 29 бiрлiк.
      Ми-8 үлгiсiн пайдаланатын тiкұшақтардың көбі 80-жылдардың ортасында шығарылған. Шығарушы зауыттар олардың үлгiсiне қарай жылдармен алғанда (күнтiзбе) 25-30 жылға кепілдiк берiлген ресурстарды белгiлегенiн ескерсек, оларды пайдаланудың шектелген мерзiмдерi 2014-2016 жылдарға келiп тұр. Ми-2 тікұшақтарының 33%-ында (10) күнтiзбелiк ресурстары өтіп кеткен.
      Әуе кемелерi паркін жаңарту бойынша шаралар қолданбаған жағдайда 2005 жылы Қазақстанда жолаушылар тасымалдарына деген өсiп келе жатқан сұранысты қанағаттандыру үшiн жарамды әуе кемелерiнің жетiспеуi білiнетін ахуал туындауы мүмкiн.

      2-кесте. Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерi мемлекеттiк тiзiлiмiнде тiркелген әуе кемелерi

____________________________________________________________________
     Әуе       |    Әуе кемелерінің саны           |  Пайдалану
  кемесiнiң    |___________________________________| күнтізбелік
    үлгiсi     |  өтіп кеткен  |   белгiленген     |  мерзімінің
               |  белгiленген  |    ресурстың      |   аяқталуы
               |  ресурстармен |  қалдығына иелер  |
____________________________________________________________________
                               Ұшақтар
____________________________________________________________________
ИЛ-86                   1                1               2004
(барлығы-7)                              2               2005
                                         1               2007
                                         1               2008
                                         1               2012
____________________________________________________________________
В-737-200                                3        жай-күйі бойынша
(барлығы-3)
____________________________________________________________________
А-310-300                                2        жай-күйі бойынша
(барлығы-2)
____________________________________________________________________
ТУ-154                  9                1               2002
(барлығы-20)                             2               2003
                                         1               2005
                                         4               2006
                                         1               2009
                                         2               2013
____________________________________________________________________
ИЛ-76                   1                2               2002
(барлығы-11)                             1               2003
                                         1               2007
                                         2               2012
                                         4               2013
____________________________________________________________________
ТУ-134                  12               1               2004
(барлығы-13)
____________________________________________________________________
ЯК-42                                    1               2009
(барлығы-9)                              1               2011
                                         1               2012
                                         1               2017
                                         5               2018
____________________________________________________________________
Ан-24                   28               5               2003
(барлығы-37)                             3               2004
                                         1               2006
____________________________________________________________________
Як-40                   45               2               2003
(барлығы-47)
____________________________________________________________________
                            Тікұшақтар
____________________________________________________________________
Ми-2                    10               3               2005
(барлығы-29)                             2               2006
                                         5               2007
                                         5               2008
                                         3               2009
                                         1               2010
____________________________________________________________________
Ми-8                    -                2               2012
(барлығы-8)2                             3               2014
                                         2               2015
                                         1               2019
____________________________________________________________________
Ми-8Т                   5                1               2005
(барлығы-36)                             4               2007
                                         5               2008
                                         1               2009
                                         4               2010
                                         5               2011
                                         7               2012
                                         1               2013
                                         2               2017
                                         1               2021
____________________________________________________________________
Ми-8МТВ                 2                1               2015
                                         3               2016
                                         5               2017
                                         1               2018
                                         2               2019
                                         1               2021
____________________________________________________________________

      Ескерту: осы кестеде берiлген ресурсы анықталмаған (жай-күйi бойынша пайдаланылады) Ан-2 әуе кемелерi және аса жеңiл авиацияның әуе кемелерi көрсетiлмеген.
      Қазiргi уақытта әрі қарай пайдалануға жарамдылығын анықтау мақсатында барлық әуе кемелерінің техникалық жай-күйiн тексеру жүргiзiлуде.

       Әуежайлар

      Қазақстанда 22 әуежай жұмыс iстейдi, олардың iшiнен 3 әуежай республикалық меншiкте (Астана қ., Ақтөбе қ., Талдықорған қ.) алтауы - жеке меншiкте (Алматы қ., Орал қ., Екiбастұз қ., Көкшетау қ., Тараз қ., Үржар қ.), қалған 13-i - коммуналдық меншікте.
      Тек екi қазақстандық әуежай ИКАО 2 - санатына сәйкес - Астана қ., Алматы қ.
      Бүгiнгi күнi уақытша сызба бойынша халықаралық ұшуды қамтамасыз етуге 14 әуежайға рұқсат берiлген: Астана, Алматы, Ақтау, Ақтөбе, Атырау, Қарағанды, Қостанай, Петропавл, Тараз, Орал, Өскемен, Шымкент, Павлодар, Семей.
      Әуежайлардың көбінің жердегi қызмет көрсету, сервис және жердегi инфрақұрылымды дамыту деңгейi бүгiнгi күнi олардың халықаралық мәртебе алуына мүмкiндiк бермейдi.
      Iс жүзінде қазiргi 22 әуежайдың әрқайсысының 1-сыныпты әуе кемелерiн шектеусiз қабылдау үшiн ұшу-қону жолағы күрделi жөндеудi талап етедi.
      Қазақстандық әуежайлардың көбінің техникалық жарақталуы да төмен деңгейде болып отыр. Олар қазiргi заманғы өндiрiстiк қуаттармен, ғимараттармен, құрылыстармен және халықаралық деңгейде әуе кемелерiн және жолаушыларды қабылдау мен оларға қызмет көрсетуге мүмкiндiк беретiн техникалық жабдықпен қамтамасыз етiлмеген.
      Ағымдағы уақытқа республиканың барлық әуежайлары:
      - ұшу-қону жолақтарын, рульдеу жолдарын, перрондарды, әуе кемелерінің тұрақ орындарын күрделi жөндеу;
      - әуеайлақтарды халықаралық талаптарға сәйкес қазiргi заманғы навигациялық және жарық-белгілік жабдықпен, глиссаданың көзбен шолу индикация жүйесiмен қайта жарақтандыру;
      - әуе кемелерiне қызмет көрсетудiң ескірген жердегi құралдарын ауыстыру;
      - аэровокзал ғимараттарын, қызметтiк үй-жайлар мен вокзал маңындағы алаңдарды қайта жаңарту жөніндегi жұмыстарды жүргiзу қажеттілiгiнен шығатын проблемалардан қиындық көруде.

       Авиаотынмен қамтамасыз ету

      Қазiргi уақытта республика бойынша авиаотынды жыл сайынғы тұтыну шамамен 300 мың тоннаны құрайды. Әуежайларда отын сатып алу Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тендер өткiзу жолымен жүргiзiледi. Бұл ретте отандық авиакеросиннің жоғары құны және өндiрушiлер мен отын тұтынушылары арасына көптеген делдалдың қатысуы себебiнен тұтынуға қажеттi авиаотынның 50%-ынан астамы Ресейден және ТМД-ның басқа елдерiнен әкелiнедi.
      Қаржылық қиындықтарға байланысты аймақтық авиакомпаниялардың көбi авиаотынды үлкен партиямен (100 тоннадан астам) сатып алуға жағдайы жоқ, себебi отынды жеткiзуге шарттар жасасу кезiнде мұнай өндiру зауыттары алдын ала төлеудi мiндеттi шарт ретiнде қойып отыр. Мұнай өндiру зауыттары көбінесе өздерi құрған делдалдық ұйымдар арқылы жұмыс iстейдi. Ұсақ көтерме тапсырыстарды бiрiктiрiп, олар алдын ала төлеу бойынша iрi партияларды сатып алуды жүзеге асыруға қабілеттi.
      Сонымен, делдалдар зауыт бағаларына тоннасына 30-35 долларға дейiн қосады. Делдалдан отынды сатып алып, авиакәсiпорындар өзiнің үстемелерiн, пайдасын және т.б. қосады, соның нәтижесінде авиаотынға деген баға мұнай өндiрушi зауыттардағы босату бағасымен салыстырғанда 30-35%-ға дейiн өседi. Сайып келгенде, осының бәрi 
авиабилеттердің құнына әсер етеді.
      Жеткiзушілер - тендер жеңімпаздары өздерiне алған міндеттемелердi орындамай, алдымен отынға босату бағасын көтередi, содан кейiн тiпті отын берудi тоқтатады. Авиакәсiпорындардың отын берушiлерге қолданатын айыппұл санкциялары рейстердi жабу немесе ауыстыру салдарынан болатын шығындармен салыстырғысыз.

       Аэронавигация

      Қазақстан әуе жолдарының ұзақтығы 54 000 км құрайды, соның iшiнде халықаралық - 49 000 км.
      Әуе қозғалысын басқару тiкелей әуе қозғалысын басқаратын диспетчерлiк құрамды, инженерлiк-техникалық, қаржылық және олардың материалдық-техникалық қамтамасыз етiлуiн жүзеге асыратын басқа да бөлiмшелердi қамтитын көптеген негiзгi және көмекшi қызметтердің, тұрақты және жедел өзара iс-қимылын талап ететiн үздіксiз технологиялық процесс болып табылады.
      Республикада әуе қозғалысын басқару, навигация және байланыстың қазiргi заманғы құралдарымен жабдықталған және әлемдiк авиациялық қоғамдастықтың қажеттiлiгiн қанағаттандыратын халықаралық әуе жолдарының кең торабы құрылған. Жолдарды жоспарлау және енгiзу әуе кеңiстiгiн пайдаланушылар тарапынан сұранымның негiзiнде жүргiзiледi.
      Сонымен, қазiргi уақытта "Қазаэронавигация" РМК талап етiлетiн сапамен аэронавигациялық қызмет көрсетудi ұсыну үшiн жауап беретiн атқаратын бiрыңғай, жақсы теңдестiрiлген құрылым болып отыр.
      1995 жылы құрылған сәтiнен бастап "Қазаэронавигация" РМК-да Қазақстанның әуе қозғалысын басқарудың автоматтандырылған жүйесiн құру және дамыту процесi жүргiзiлiп келедi. Орнатылған жүйенi жаңғырту барысында Алматы мен Ақтөбенiң бiрлескен аудандарында қазiргi заманғы автоматтандырылған орталықтар пайдалануға енгiзiлген. Орталықтарды радиолокациялық бақылаудың сапалы ақпаратымен қамтамасыз ету үшiн Қазақстан Республикасының радиолокациялық позицияларында 16 қазiргi заманғы радиолокаторлар орнатылған және тағы екеуінің орнатылуы жүргiзiлiп жатыр.
      "STAR 2000" бастапқы әуеайлақтық радиолокаторларын, сондай-ақ орындалған iс-шараларды және әуе жағдайын көрсету аппаратурасын ауыстыру жөнiндегi қазiргi уақытта жүргiзiліп жатқан жұмыстарды қоса алғанда, Алматы және Астана қалаларының әуе айлақтық аймақтарындағы ӘҚБ автоматтандыру кешендерiн пайдалануға енгiзу ұшу қауiпсiздiгi және аэронавигациялық қызмет көрсетулер сапасының талап етілетін деңгейiн қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
      Радиотехникалық және аэронавигациялық жабдықтың жаңғыртылуы халықаралық әуе жолдарының ұзақтығын 1995-2001 жылдар кезеңiнде 8 мың км 54 мың км дейiн ұзартуға, ал 1992-2002 жылдар кезеңiнде халықаралық әуе дәлiздерінің санын 6-дан 72-ге дейiн көбейтуге мүмкiндiк бердi. Республиканың әуе кеңiстiгiнде транзиттiк ағынның басымдылығы және шектес елдермен жоғары бәсеке радиотехникалық және аэронавигациялық жабдықтың тұрақты жаңғыртылуын талап етедi.
      Әуеайлақтар аудандарында және ұшу-қону аймақтарындағы жабдықтың тозуы аэронавигациялық кешенінің негiзгi проблемасы болып табылады. Авиациялық электр байланыстың жабдығы да ұқсас жай-күйде тұр. Жабдықтың жеткiлiксiз ауыстырылуы жекелеген радиотехникалық құралдардың регламенттен шығуына әкеп соқтырады, бұл әуежайлардағы ұшу өндiрiсiнің жағдайларын айтарлықтай төмендетедi.
      Қазақстанның Еуразиялық құрлық орталығында географиялық орналасуы Еуропа - Оңтүстiк - Шығыс Азия елдері және керi қайту бағытында осы аймақтағы авиатасымалдардың негiзгi рыногын белгiлейдi.
      Осы ұшу үш негiзгi бағыт бойынша орындалады:
      - Қазақстанның аумағы бойынша өтетiн;
      - солтүстiкте, Ресей, Монғолия және Қытайдың аумағы бойынша;
      - оңтүстiкте, Қара теңiз, Иран және Түрікмения арқылы.
      Қазақстан аумағы арқылы өтетiн бағыттарды пайдалану басымдылықтарына қарамастан (шектес мемлекеттермен салыстырғанда алымдардың төмен ставкалары, қашықтықты қысқарту) авиакомпаниялар, сонда да, мынадай факторларды ескерумен, Ресей, Монғолия және Қытайдың солтүстiк бөлiгiнің әуе кеңiстiгiнен өтетiн бағыттарды пайдаланады:
      - авиакомпаниялар Ресей Федерациясының аумағы арқылы өтетiн едәуiр қысқа бағыттарды пайдалануда Ресейдің азаматтық авиациясы тарапынан "роялти" қолданудан;
      - Ресей аумағы үстiнен ұшатын шетелдiк авиакомпанияларды Ресей Федерациясының әуе кеңiстiгiн пайдалануға рұқсат беруде белгiленген бағыттарды қолдануға мәжбүр еткiзу, бұл өз кезегiнде, Қазақстанның әуе кеңiстiгiн пайдалануда шектеулерге әкеп соқтырады;
      - Қытайдың азаматтық авиациясы оның аумағы арқылы ұшуға рұқсат алуды қиындататын рәсiмдердi пайдаланудан және аэронавигациялық қызмет көрсету үшiн алымдардың жоғары ставкаларынан;
      - Қазақстан мен Қытайдың авиациялық өкiметтерi арасында ұлттық авиакомпаниялармен ұшуларды жүзеге асыруда екi мемлекеттің әуе кеңiстiгi мәселелерi жөнінде eкі жақты келiсiмнің болмауынан;
      - Ауғанстанның әуе кеңiстiгiн пайдалануға тыйым салудың болуынан.
      Қазақстанның оңтүстiгi бойынша, Грузия, Армения, Әзербайжан, Иран және Түркiменстанның аумағынан өтетiн бағыттар Еуропадан Дели, Бангкок, Сингапур, Куала-Лумпурға ұшулардан басымды болып отыр. Бұл Ресейдің аумағы арқылы ұшуларды жасауда "роялти" алудан оның әуе кеңiстiгiн айналып өтуге, Ауғанстанның әуе кеңiстiгiн пайдалануға бiрқатар тыйымның болуына және Гималай үстiнен ұшуды орындауда қосымша борттық жабдықтың қажеттiлiгiне байланысты.

       Тарифтiк саясат

      Әуе көлiгiмен халықаралық транзиттiк тасымалдар саласында тиiмдi тарифтiк саясатты қалыптастыру республиканың транзиттiк әлеуетiн iске асырудағы факторлардың бiрi болып табылады.
      Осыған байланысты Қазақстан үшiн шетел мемлекеттерi әуе кемелерiнiң транзиттік ұшуына қатысты икемдi тарифтiк саясатты қолдану мәселесi өте түбегейлi болып тұр. Монополияға қарсы заңнамаға енгiзілген өзгерiстерге сәйкес әуе кемелерiне аэронавигациялық қызмет көрсеткенi үшiн алынатын алым ставкаларына уақытша төмендету коэффициенттерiн қолдану көзделген.
      Сондай-ақ, әуе қозғалысының Қазақстанның оңтүстiк бағыттарына кету қаупi бар. Бұл Украинаның, Грузияның, Әзербайжанның және Түркiменстанның аэронавигациялық қызметтерінің Батыс Еуропадан Оңтүстiк Шығыс Азияға (Бангкок, Дели, Сингапур және т.б.) ұшуды орындауда Ресейдiң (салдар ретiнде Қазақстанның) аумағын айналып өтудi көздейтiн қаратеңiздiк бағыттар мен жолдардың торабын дамыту бойынша жұмысты белсендi етуге байланысты. Кавказ елдерi, Түркiменстан, Өзбекстан, Қырғызстан және Қытайдың әуе кеңiстiгi арқылы өтетiн баламалы транзиттiк бағыт бар, бұл да Қазақстанның әуе кеңiстiгi арқылы өтетiн бағыттарды пайдалануға әсер етедi.
      Транзиттiк рейстерге ұсынылатын әуежайлық қызмет көрсетулермен де ұқсас жағдай бар. Республика әуежайларында техникалық қонулар мен Қазақстан арқылы транзиттi орындайтын шетелдiк компанияларды тартуды көздейтін "Транзит қонумен" бағдарламасын iске асыру үшiн транзиттiк рейстерге әуежайлық қызмет көрсету үшiн тарифтердiң икемдi жүйесiн (төмендету және жоғарылату коэффициенттерi) қолдану, сондай-ақ авиаотынға деген бәсекелестiкке қабiлеттi бағалар қажет.
      Әуежай алымдары және аэронавигациялық қызмет көрсету үшін алымдар саласында келiсiлген саясатты қамтамасыз ету мақсатында, Халықаралық азаматтық авиация ұйымының әуежайлар экономикасы және аэронавигациялық қызмет көрсету жөнiндегi Конференциясының ұсынымдарын ескерумен, Yкiметаралық авиациялық комитет ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің келiсiмi жобасын қарауда.

       4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi

      Азаматтық авиацияны реттеу мен басқарудың мемлекеттiк саясатын қалыптастыру жолымен авиациялық қызмет көрсетулер рыногын құру жөнiнде 2003-2005 жылдарда азаматтық авиация саласын дамыту әуе көлiгінде ұшулар қауіпсiздiгiн, рейстердi орындау тұрақтылығын, қызмет көрсетулер сапасын жақсартуды және Қазақстанның әуе кеңiстiгi арқылы транзиттiк ағындарды тартуды көздеп отыр.
      Бағдарламаның мақсаты халықаралық стандарттарға жауап беретiн және мемлекет пен азаматтардың сапалы авиациялық қызметтерге өсіп отырған қажеттілiгін қанағаттандыруды қамтамасыз ететін мемлекеттің тиiмді авиакөлік жүйесiн құру болып табылады.
      Осы кезеңінің мiндеттерi мыналар болып белгiлендi:
      1) ұшулар қауіпсiздiгi мен авиациялық қауiпсiздiк деңгейiн арттыру;
      2) мемлекеттiк реттеу тетiгiн және азаматтық авиацияның қызметiн реттейтiн нормативтiк құқықтық базаны жетілдiру;
      3) әлеуметтiк мәнi бар авиабағыттарды субсидиялау авиакомпаниялар мен әуежайлардың қызметiн оңтайландыру, транзиттік әлеуеттi дамыту;
      4) әуе қозғалысын басқару және бақылау жөнiндегi өндiрiстiк қуаттарды жаңғырту жөнінде іс-шаралар кешенiн орындау;
      5) тарифтiк саясатты жетiлдiру.

       5. Бағдарламаның негiзгi бағыттары және iске асыру
          тетiктерi

       5.1. Ұшу қауiпсiздiгi мен авиациялық қауiпсiздiктi
            қамтамасыз ету

      Мыналар ұшу қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету деңгейiн арттыру жөнiндегi қажеттi іс-шаралар болып белгiленген:
 

      1) одан әрi пайдалану немесе есептен шығару мүмкiндiгiн анықтау мақсатында азаматтық әуе кемелерінің мемлекеттік тiзiлiмiне енгiзiлген әуе кемелерiне тексерiс жүргiзу;
 

      2) тергеуге барлық мүдделi тараптарды және бiрiншi кезекте, шығарушы және жөндеу зауыттарының өкiлдерiн, авиатехниканың әзiрлеушiлерiн тартумен авиациялық оқиғалардың шын себептерiн анықтау үшiн тергеудiң объективтілiгiн қамтамасыз ету;
 

      3) ұшу қауiпсiздiгi мен авиация қауiпсiздiгiнiң алдын алу жөнiндегi iс-шараларды әзiрлеумен олардың жай-күйiнің тоқсан сайынғы талдауын жүргiзу, сондай-ақ ай сайын әуе көлiгiндегi қауiпсiздiктiң жай-күйi туралы ақпараттық бюллетень шығару;
 

      4) әуежайлар мен авиакомпаниялардың авиациялық қауiпсiздiк қызметінің басшыларын аттестаттауды жүргiзу;
 

      5) қауiпсiз орнитологиялық жағдайды қамтамасыз ету мақсатында әуе кемелерiнің құстармен соқтығысуының алдын алу бойынша әуеайлақтарға қойылатын талаптарды әзiрлеу;
 

      6) әуе кемелерінің жай-күйi бойынша нақты алдын алу iс-шараларын әзiрлеу;
 

      7) авиакомпаниялар мен әуежайларға инспекциялық тексеру жүргiзу.
      Әрбiр әуежай мен авиакомпания өз құрылымында тиiстi қажеттi техникалық құралдармен және кадрлар құрамымен жинақталған авиациялық қауiпсiздiк қызметiн ұстауға тиiс.
      Авиациялық қауiпсiздiк қызметтерінің қызметi Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлігі Азаматтық авиация комитетінің бақылауында және ұлттық қауiпсiздiк, құқық қорғау органдарымен және олардың құзыретiне сәйкес республиканың басқа да мемлекеттiк органдарымен өзара iс-қимылда жүзеге асырылуы тиiс.
      Авиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету үшiн авиакәсіпорындар мен авиациялық қауiпсiздiк қызметiнің бiрiншi басшылары жеке жауапкершiлiкте болады.
      Авиациялық қауiпсiздiк қызметi басшысының тағайындалуы мен жұмыстан босатылуы Көлiк және коммуникациялар министрлiгінің Азаматтық авиация комитетiмен және Қазақстан Республикасының ұлттық қауiпсiздiк органдарымен келiсiледi.
      Авиациялық қауіпсiздiктi қамтамасыз ету деңгейін арттырудың негiзгi элементтерi мыналар болып табылады:
      - әуежайдың немесе әуеайлақтың бақыланатын аймағына бөгде адамдар мен көлiк құралдарының кiруiн болдырмау;
      - әуе кемелерiне бөгде адамдардың өту мүмкiндiгiн болдырмау мақсатында тұрақтарда әуе кемелерiн күзету;
      - әуе кемесінде қару, оқ-дәрiлер, жарылғыш радиоактивтi, уландыратын, тез тұтанатын заттарды және басқа да қауiптi нәрселер мен заттарды заңсыз тасымалдау мүмкiндiгiн болдырмау және оларды тасымалдауға рұқсат барда сақ болудың ерекше шараларын енгiзу;
      - ұшу алдында тексеру жүргiзу;
      - авиация саласында қызметiне заңсыз араласу актілеріне қарсы шараларды және өзге де шараларды, оның iшінде құқық қорғау органдарының қатысуымен жүзеге асырылатын шараларды iске асыру.

       5.2. Мемлекеттiк реттеудi және азаматтық авиацияның
            қызметiн реттейтiн нормативтiк құқықтық базаны
            жетiлдiру

       Ескерту. 5.2.-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2005.06.22. N  609 қаулысымен.

      Жолаушылар мен жүктердi тасымалдауда қоғамның қажеттiлiгiне сәйкес қазiргi заманғы авиакөлiк жүйесiн қалыптастыру, сондай-ақ Қазақстанның ұлттық және экономикалық қауiпсiздiгi мүддесінде әлеуметтік, қорғаныс және басқа да арнайы талаптарды орындау үшiн жағдай жасау мемлекеттiк реттеудiң мақсаты болып табылады.
      Қазақстан Республикасының азаматтық авиация аясындағы заңнамасымен азаматтық авиация саласындағы жеке және заңды тұлғалар қызметiн мемлекеттiк реттеудің құқықтық және ұйымдастырушылық негiздерi белгiленген.
      Мемлекеттік реттеудің мiндеттерi мыналар болып табылады:
 

      1) азаматтық авиацияның тиiмдi жұмыс iстеуi үшiн жағдай жасау (авиациялық инфрақұрылымды сақтау және дамыту әуе кемелерінің мемлекеттік тiзілімiн жүргiзу, авиациялық техниканы, жұмыстар мен қызмет көрсетулердi лицензиялау және сертификаттау, авиациялық қызметшiлердi аттестаттау рәсiмдерiн жетiлдiру және т.б.);
 

      2) азаматтық авиация ұйымдарында меншiктің мемлекеттiк үлесін тиімді басқару;
 

      3) азаматтық авиацияда адал бәсеке үшiн жағдай жасау;
 

      4) азаматтық авиация саласында нормативтiк құқықтық базаны дамыту;
 

      5) кадрларды даярлау және қайта даярлау жүйесiн, оқытудың техникалық құралдарын жетiлдiру, авиациялық қызметкерлер бiлiктiлiгiнің жоғары деңгейiн қамтамасыз ету;
 

      6) әуежайлар мен әуеайлақтарды салу және пайдалану жөнiндегi қызметтi үйлестiру;
 

      7) азаматтық авиацияны дамытуға бөлiнген мемлекеттiк ресурстардың мақсатты және тиiмдi пайдаланылуының қаржылық мониторингi;
 

      8) жобалауға, техниканы және әуе кемелерiн сатып алуға тапсырыстардың орналастырылуына бақылауды ұйымдастыру;
 

      9) әуе кемелерi паркiнің және жердегi қызметтердің техникалық-пайдалану жай-күйiнiң мониторингiн қамтамасыз ету;
 

      10) авиациялық кәсiпорындардың қызметiн Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес келтiру.
      Мемлекеттiк реттеудiң маңызды элементтерi мыналар болып табылады:
      - сертификаттау және лицензиялау рәсiмдерiн жетiлдiру;
      - авиация қызметкерлерiн аттестаттау;
      - үшiншi тұлғаның, сондай-ақ әуе кемелерiнiң, экипаж бен жолаушылардың авиатасымалдаушының алдындағы жауапкершiлiгiн сақтандыру тетiгiн әзiрлеу;
      - меншiкке, мүлiктiк жалдауға, лизингке, сенiмгерлiк басқаруға алуға, сондай-ақ авиациялық техника, әуеайлақтарды, әуежайларды пайдаланудың өзге де құқығына рұқсаттар беру;
      - азаматтық кемелерiн мемлекеттiк тiркеу, оларды және олармен жасалған мәмiлелердi тiркеу (осы шара әуе кемелерi паркiне мониторингтi жүзеге асыруға мүмкiндiк береді және азаматтық авиация саласындағы нормативтiк құқықтық кесімдердің талаптарына сәйкес емес ұшақтарды сатып алуға және ұшуға жiберуге мүмкiндiк бермейдi);
      - халықаралық әуежайларды уақытша басқаруды енгiзу құқығы (уәкілетті орган осы құқықты ұлттық қауіпсіздік мүдделерiне, азаматтардың өмiрi мен денсаулығына қауiп төнген жағдайда, сондай-ақ азаматтық авиация ұйымының тұрақты жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету мақсатында пайдалануы мүмкiн. Уақытша басқаруды енгiзу әуежайларды сапалы қызмет көрсетуге және авиациялық техниканың пайдалану мен азаматтық әуе кемелерiнің ұшу қауіпсiздігінің барлық техникалық талаптарын сақтауға ынталандыратын ақырғы шара болып табылады).
      Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi саладағы мемлекеттiк саясаттың iске асырылуын жүзеге асырады, нормативтiк-техникалық және нормативтік құқықтық кесiмдердi әзiрлейдi, авиациялық қызмет көрсетулер рыногында қызметтi жүзеге асыру құқығына лицензиялар мен сертификаттар бередi.
      Азаматтық авиация саласында лицензиялау мен сертификаттау жүйесiн жетiлдiру үшiн:
 

      1) мiндетті сертификаттауға жататын жұмыстар және қызмет көрсетулер тiзбесiн және, тиiсiнше, азаматтық авиация саласындағы жұмыстар мен қызмет көрсетулердi сертификаттау ережесiн белгiлеу және бекiту;
 

      2) республикалық және халықаралық авиация ұйымдарында әуе көлiгiндегi сарапшы-аудитор бағдарламасы бойынша Азаматтық авиация комитетінің қызметкерлерiн оқыту және бiлiктiлiгiн көтерудi жүргiзу қажет.
      Аса жеңiл авиация субъектiлерiне де қатаң техникалық және бiлiктiлiк талаптар қойылатын болады.
      Қойылған мақсаттар мен мiндеттерге қол жеткiзу үшiн құқықтық негiз құру қажет. 
      "Азаматтық авиацияны мемлекеттік реттеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңын iске асыру мақсатында Қазақстан Республикасы Үкiметінің қаулысымен - 13 және Қазақстан Республикасы Көлiк және коммуникациялар министрлігінің Азаматтық авиация комитетi төрағасының бұйрығымен 9 нормативтiк құқықтық кесiм бекiтiлген.
      Бұдан басқа, 035 "Азаматтық авиация үшiн әуе кемелерінің, жолдарының және әуеайлақтарының мемлекеттiк тiркелiмiн жүргiзу жөнiндегi құжаттарды дайындау" бюджеттiк бағдарламасы бойынша заң жобалау жұмысы жүргiзiлуде, ол бойынша 2002 жылы азаматтық авиация саласы нормативтiк құқықтық кесiмiнiң 21 жобасы әзiрлендi, 2003 жылы 13 заңға тәуелдi кесім әзiрлеу көзделген.
      Бағдарламаны жемiстi iске асыру және азаматтық авиацияны тиiмдi мемлекеттiк реттеу үшiн таяу арадағы үш жыл iшінде бiрқатар нормативтiк құжаттарды мынадай бөлiкте әзiрлеу және қабылдау қажет:
      - ұшулар қауiпсiздiгi;
      - авиациялық қауiпсiздік;
      - авиациялық техниканың техникалық пайдаланылуы;
      - азаматтық авиация саласындағы сертификаттау;
      - әуе кемелерінің мемлекеттік тiркелуi;
      - авиациялық қызметшілердi аттестаттау, даярлау және қайта даярлау;
      - әуе кеңiстiгiн пайдалануды ұйымдастыру;
      - әуе кемесiнде жолаушыларды, теңдеме жүктi және жүктердi тасымалдау;
      - аса жеңiл авиацияны ұйымдастыру.
      Қазақстан Республикасы Көлiк және коммуникациялар министрлiгiнiң Азаматтық авиация комитетiне жүктелген функциялардың тиiсiнше орындалуы оның аппаратының штат санын әрi қарай ұлғайтуды және оларды халықаралық талаптарға сәйкес оқытуды талап етедi

               5.3. Авиакомпаниялар қызметiне қойылатын негiзгi
            экономикалық, техникалық және бiлiктiлiк талаптарын
            арттыру

      Қазақстанда авиакомпанияның қызметi үшiн мiндеттi шарт меншiкте немесе лизингке алынған әуе кемелерінің болуы тиiс.
      Тиiстi коммерциялық тәжiрибе және авиакомпанияның құрылымы арқылы қатал қаржылық тәртiп пен жауапкершiлiктi қамтамасыз ету қажет.
      Бұдан басқа, авиакомпания Халықаралық азаматтық авиация ұйымы (ИКАО) стандарттарының талаптарына сәйкес бiлiктi, аттестатталған ұшу және инженерлiк техникалық құраммен қамтамасыз eтілуi тиiс.
      Авиация рыногын қалыптастыру және реттеу мақсатында iшкi және халықаралық авиабағыттарда тұрақты әуе жолаушылар тасымалдарын орындау үшiн ашық конкурстар өткiзу жолымен бәсекелi орта құру қажет.
      Сондай-ақ, жүк және чартерлiк авиатасымалдар рыногын реттеу бойынша нормативтiк құқықтық базаны жетілдiру қажет.
      Тұрақты жолаушылар тасымалдарына арналған конкурстың және жүк пен чартерлiк авиатасымалдарды реттейтiн нормативтiк құқықтық базаның негiзiнде мынадай болатын авиация рыногы қалыптасады. Астана, Алматы, Атырау қалаларындағы үш негiзгi "хабтардың" дамуы Қазақстанның барлық қалаларын тек өздерiнiң арасында ғана емес, алыс шетелмен де байланыстырады.
      Бағдарламада авиатасымалдардың халықаралық рыногында қазақстандық авиакомпаниялардың үлесiн арттыру, шетелдiк авиакомпаниялардың экспансиясын төмендету үшiн:
      - Қазақстан мен басқа елдер арасындағы әуе қатынасы туралы екi жақты келiсiмдердiң сақталуына бақылауды қамтамасыз ету;
      - жолаушылар және жүк тасымалдарының географиясын кеңейтудi ұйымдастыру мәселелерi;
      - Қазақстан Республикасының авиатасымалдары рыногын пайдалану үшiн шетелдік авиакомпаниялардан бiр жақты тәртiпте роялтидi алу ресiмдерiн енгiзу мақсатында заңнамалық базаға қажеттi өзгерiстер енгiзу;
      - Қазақстанда билеттердi сату жөнiндегi шетелдiк авиакомпаниялары өкілдiктерiнің және агенттiктердің қызметiн реттеу;
      - тұрақты авиатасымалдаушының авиажелiлерінде басыңқылық тәжiрибесiн қолдану.

       5.4. Әлеуеттiк мәнi бар авиабағыттарды субсидиялау және
            бөлу жөнiндегi iс-шараларды iске асыру

      "Авиабағыттарға субсидияларды жұмсау ережесiн бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметінің 2002 жылғы 17 тамыздағы N 915 қаулысымен авиабағыттарға арналған қаражатты бөлу ережесi бекiтiлген.
      Ережеге сәйкес әлеуметтiк мәнi бар авиабағыттар бойынша тұрақты тасымалдарға арналған қаражатты жұмсау тиiстi бюджетте көзделген қаражат есебiнен субсидиялауға жатады. Субсидиялау әуе кемесiнiң экономикалық сыныбындағы авиатасымалдарға да қолданылады. Авиатасымалдарға арналған субсидиялау тариф және авиатасымалда қалыптасқан пайдалану шығыстарының көлемi арасындағы айырмашылықты азайтуға бағытталады.

       5.5. Транзиттiк әлеуеттi дамыту үшiн халықаралық
            әуежайларды оңтайландыру

      Әуежайлардың қызметiн тұрақтандыру және оңтайландыру мақсатында, ең бiрiншi, уақытша сызба бойынша халықаралық авиатасымалдарға жiберiлген әуежайлардың жұмысын реттеу қажет. Осы сызба бойынша жұмыс iстейтiн 14 әуежайдың көбi өзiнiң техникалық жабдықталуы мен қызмет көрсету сапасы бойынша халықаралық әуежайларға қойылатын талаптарға сәйкес келмейтінін ескерсек, сонымен шетелдiк авиакомпаниялардың да, шетелдік азаматтардың жағынан да әдiл сөгiстердi тудырады, бұл елдің беделi мен экономикалық мүдделерiне нақты зиян келтiредi.
      Осы мақсаттарда халықаралық ұшуларды қамтамасыз ету үшiн Халықаралық азаматтық авиация ұйымының (ИКАО) тәжiрибесiмен ұсынылатын, негiзгiлерi мыналар болып табылатын халықаралық стандарттарға сәйкестiкке талаптар белгiленетiн Қазақстан Республикасының әуежайларын ашу ережесi әзiрленедi:
      - шектеусiз бiрiншi сыныптан төмен емес әуе кемелерiн қабылдауға мүмкiндiк беретiн ұшу-қону жолағының, рульдеу жолдарының, перрондардың, тұрақ орындарының болуы;
      - Халықаралық азаматтық авиация ұйымының (ИКАО) үш санатының бiреуi бойынша ең кемiнде әуе кемелерiнің қонуын қамтамасыз ететiн радиожарықтехникалық жүйесiнің болуы;
      - пластикалық жарылғыш заттарды қоса алғанда, тасымалдауға тыйым салынған барлық заттар мен нәрселердi табуға мүмкiндiк беретiн тексеру жүргiзудің техникалық құралдарының болуы, бұл өзi қатысушысы болып табылатын авиациялық қауiпсiздiк саласындағы халықаралық конвенциялар бойынша Қазақстан Республикасының мiндеттемелерiн орындауға міндеттi шарт болып табылады;
      - әуе кемелерiне тез қызмет көрсетудi қамтамасыз ететiн тиiстi көлiк құралдарының, үй-жайлар мен қызметтердің болуы, сондай-ақ жолаушыларды, экипажды, теңдеме жүктi, жүк пен почтаны және т.б. ресімдеу.
      Бұдан басқа, мынадай өлшемдер де ескерiлетiн болады:
      - әуежайдың географиялық орналасуы;
      - әуежай орналасқан аймақтың даму болашағы;
      - әуежайда әуе кемелерi қозғалысының қарқындылығы;
      - әуежай авиатасымалдарының нақты және болжанған көлемдерi;
      - барынша қысқа мерзімде ықшамдалған сызба бойынша бұрыштаманың берілуiн қамтамасыз ететiн көшiп келу қызметiн көрсетудiң болуы;
      - санитарлық қызмет көрсетудің (жануарлар мен өсiмдiк карантинi) болуы;
      - жүк және басқа заттардың өңделуiн ықшамдау мақсатында деректердің электрондық алмасу жүйесінің болуы және көптеген басқалар.
      Республика арқылы көлiк ағынын арттыру мақсатында мүдделi министрлiктермен және ведомстволармен бiрлесiп әуежайларда транзиттiк аймақтар құру және трансферттердi ұйымдастыру көзделіп отыр.
      Қазақстанның Еуразия орталығында қолайлы географиялық орналасуы Еуропа - Азия бағыттарында қалыптасып келе жатқан транзиттiк ағындарға Қазақстанның әуе дәлiздерiн енгiзу үшiн ерекше алғышарттарды құрғанын атап өту қажет.
      Транзиттік ағынды тарту үшiн елорданың әуежайын дамытуға ерекше назар аударылады. Қазiргi уақытта Жапон Халықаралық Ынтымақтастық Банкiнің (JBIC) қаражатынан Астана қаласының әуежайын қайта жаңарту жобасы бойынша әуежай кешенінің құрылысы жүргiзiлуде. Қарыздың жалпы сомасы 30,7 млрд. теңге құрайды, оның 20%-ы әуежайға несие ретiнде, қалған 80%-ы - өтеусiз негiзде республикалық бюджеттен ұсынылып отыр.
      Нәтижесiнде, бұл халықаралық стандарттардың барлық талаптарына сәйкес қазiргi заманғы кешен болады.
      2003 жылға арналған республикалық бюджетте Астана қаласы әуежайының ұшу-қону жолағын қайта жаңарту жобасын iске асыруға 1,5 млрд. теңге мөлшерiнде қаражат көзделген.

       5.6. Әуежайлардың негiзгi өндiрiстiк қуаттарын қайта
            құру және жаңарту

      Бүгiнгi күнi iс жүзiнде республиканың барлық әуеайлақтары жай-күйi тiкелей ұшу қауiпсiздiгiне әсер ететiн ұшу-қону жолақтарының күрделi жөндеуiн жүргiзудi талап етедi. Республика әуежайлары ұшу-қону жолақтарының iргелi жөнделуi оларды пайдаланудың 10-12 жыл нормативтiк мерзiмiнде орташа есеппен 15-20 жылдан астам бұрын жүргiзiлген. Өкiнiшке орай, әуежайлардың қаржылық мүмкiндiктерi осы проблеманы өзiндiк шешуге мүмкiндiк бермейдi.
      2003 жылы Атырау қаласы әуежайының жаңа ұшу-қону жолағының құрылысы осы проблеманы шешудiң алғашқы кезеңi болады. Осы жобаны қаржыландыру 3,9 млрд. теңге сомасында (25 млн. АҚШ доллары) Еуропа Қайта жаңарту және Даму Банкі қарызының негiзiнде жүзеге асырылады.
      Қазақстанның әуе кеңiстiгi арқылы өтетiн транзиттiк ағындардың негiзгi бағыттарынан шыға отырып және ұшу қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн мемлекетке жауапкершiлiктi жүктейтiн Халықаралық азаматтық авиация ұйымының (ИКАО) қағидатын ескере отырып, бүгiнгi күнi бiрiншi кезекте Ақтау, Ақтөбе және Шымкент сияқты әуежайлардың ұшу-қону жолақтарын қайта жаңартылуы мен жаңғыртылуын жүргiзу аса тиiмдi болып тұр. Осы әуежайлардың қайта жаңартылуы үшiн қаржылық қаражаттарға қажеттілік 4,5 млрд. теңгенi құрайды.
      Осы әуежайлар негiзгi халықаралық жолдарда орналасқан, сондықтан оларды Боинг-747 үлгiдегi iрi әуе кемелерi үшiн транзит ретінде пайдалану халықаралық авиатасымалдаушылар мен елiмiздің әуежайлары үшiн екi жақты экономикалық пайда әкеледi және республиканың беделiн көтеруге көмектеседi.
      Жоғарыда көрсетiлген әуежайлардың ұшу-қону жолақтарын бiрiншi кезекте қайта жаңарту үшiн таңдау мынадай себептерден болып отыр:

       Ақтау қаласы:
      - Ақтау қаласы арқылы транзиттiк әуе кемелерiнiң ұшуы Батыс Қазақстанның әуе кеңiстiгiндегi барлық әуе қозғалысының 36%-ына дейiн (тәулiгiне 90 ұшаққа дейiн) құрайды;
      - теңiз, әуе және темiр жол көлiгiмен құрамдастырылған жүк тасымалдарын пайдалануға мүмкіндiк беретiн теңiз портының бар болуы;
      - барлық қажеттi инфрақұрылымымен әуежайда жаңа жолаушылар терминалының құрылысын көздейтiн Маңғыстау облысы әкiмдiгiнің инвестициялық бағдарламасының бар болуы;
      - мұнайшыларға қажеттi жабдықты тез жеткiзудi талап ететiн каспий маңы аймағы мұнай саласының қарқынды дамуы.
 

       Шымкент қаласы:
      - Шымкент қаласының ауданындағы транзиттiк әуе кемелерiнің ұшуы Оңтүстiк Қазақстанның әуе кеңiстiгiндегi барлық әуе қозғалысының 10%-ын (тәулiгiне 25 ұшаққа дейiн) құрайды;
      - бүгінде тәулiгiне 125 рейске дейiн қабылдайтын Ташкент қаласының әуежайы арқылы ұшатын көлiк әуе кемелерiн тарту үшiн жағдай құру қажеттiлiгi. Ташкент қаласы әуежайына байқалып отырған көп салмақ түсiп отырғанына байланысты, сондай-ақ Қазақстанның саяси тұрақтылығын ескере отырып, кейбiр авиакомпаниялар бүгiннiң өзінде Шымкент қаласының әуежайына қонуды жүргiзгiсi келедi.
 

       Ақтөбе қаласы:
      - Қазақстанның негiзгi солтүстiк халықаралық әуе жолында орналасқан, ауданындағы транзиттiк әуе кемелерiнің ұшуы барлық әуе қозғалыстың 43%-ын (тәулiгiне 110 ұшаққа дейін) құрайды;
      - шекара маңындағы аймақта орналасқан стратегиялық әуежай болып табылады. 1967 жылы пайдалануға берiлген уақыттан бастап ұшу-қону жолағының, рульдеу жолдарының, перронның күрделi жөндеуi жүргiзiлмеген. Ұшу-қону жолағының көтергiш қабiлетi республика авиакомпанияларында бүгiнгi күнi бар әуе кемелерінің батыстық үлгiлерiн қабылдау мүмкiндiгiн айтарлықтай шектеп отыр.
      Осыған байланысты республиканың барлық әуежайларын жоғарыда көрсетiлген Ереженің талаптарына олардың сәйкестiгi және халықаралық авиатасымалдарға деген дайындығы мәнiне мүдделі мемлекеттiк органдардың мамандарын тарту арқылы Көлiк және коммуникациялар министрлiгiнiң жұмыс тобы тексеретiн болады.
      Республика арқылы көлік тасқынын арттыру мақсатында мүдделi мемлекеттік органдармен бiрлесiп әуежайларда транзиттік аймақтар құру және трансферттердi ұйымдастыру көзделіп отыр.
      Осы әуежайлардың ұшу-қону жолақтарының күрделi жөндеуiн жүргiзу жөнiнде шаралар қабылдамаған жағдайда азаматтық авиация саласын оңалту және дамыту жөніндегi барлық қабылданатын шаралар iркiлiс қаупіне тап болады.

       5.7. Азаматтық авиация үшiн авиаотынның құнын төмендету
            жөнiнде қажеттi шаралар қабылдау

      Қазақстандық әуежайлардың транзиттiк әлеуетiн барынша пайдалану үшiн қолайлы баға бойынша саланы авиаотынмен қамтамасыз ету мәселесiн шешу қажет. Осы проблеманы шешу үшiн Көлiк және коммуникациялар министрлiгi Энергетика және минералдық ресурстар министрлiгiмен бірлесіп, әуежайларға авиаотын жеткізудің кестесiн және оның көлемiн жыл сайын келiсіп отырады.
      Авиакомпаниялар мен әуежайларға авиаотынның делдалсыз өндiрушіден тiкелей жеткізілуiн ұйымдастыру көзделiп отыр, яғни Қазақстан Республикасының заңнамасына әуежайларға тiкелей мұнай өндiрушi зауыттарынан отын сатып алуға мүмкiндiк беретiн өзгерiстер енгiзу қажет. Бұл тұтынушылар үшiн отынның құнын ең кемiнде тоннасына 30-35 АҚШ долларына төмендетуге мүмкiндiк бередi.

       5.8. Лизингтік негiзде әуе кемелерi паркін жаңарту үшiн
            тиiмді тетiк әзiрлеу

      Қызмет көрсетудiң жердегi құралдарын қоса алғанда, лизингтiк негiзде авиация техникасын жаңарту проблемаларын шешу үшiн Қазақстан Республикасы Үкiметінің 2002 жылғы 31 мамырдағы N 601 қаулысымен жарғылық капиталына мемлекет 100 пайыз қатысатын "ҚазАвиаЛизинг" жабық акционерлік қоғамы құрылды. Оның негiзгi мақсаты авиаоператорлардың қазiргi заманғы авиациялық техникаға және технологиялық жабдыққа лизингтік негiзде қол жеткiзуiн қамтамасыз ету жолымен авиациялық қызмет рыногын дамытуды қолдау болып табылады. Осы лизингтік компания қаржы лизингi қызметiн де көрсететiн болады. Қызметiн реттеу азаматтық авиация саласындағы заңнамамен де және Қазақстан Республикасының банк заңнамасымен де жүзеге асырылатын болады.
      "ҚазАвиаЛизинг" қызметiн жетiлдiру үшiн мыналар қажет:
 

      1) қолданыстағы авиациялық техниканың жай-күйін талдауды жүргiзу;
 

      2) авиациялық техниканың лизингi тетiктерiн әзiрлеу;
 

      3) авиациялық техниканың операторларын белгiлеу бойынша конкурстық рәсiмдердi жүргiзудің әдiсiн әзiрлеу;
 

      4) авиациялық техниканың пайдаланылуына лизинг компаниясы тарапынан бақылау тетiгiн әзiрлеу.
      2004-2005 жылдар кезеңiнде аса тиiмді, қолайлы және қазiргi заманғы үлгiлердi таңдау шартынан шыға отырып, конкурстық негiзде лизингке жаңа авиациялық техниканы алу жоспарланып отыр.
      Лизингтік компанияның жұмысы үшiн Бағдарламада 2005 жылы республикалық бюджеттен 1,5 млрд. теңге сомасына "ҚазАвиаЛизинг" жарғылық капиталының өсуi көзделген.

       5.9. Әуе қозғалысын басқару мен бақылау жөнiндегi
            негiзгi өндірiстiк қуаттарды дамыту

      Қазақстанның аумағына қосымша ағындарды тарту үшiн iс-шаралар кешенiн жүргiзу қажет, ол әртүрлi мемлекеттiк органдардың: Қазақстан Республикасы Көлiк және коммуникациялар министрлiгiнiң, Сыртқы iстер министрлiгiнiң, Қорғаныс министрлiгiнiң және Табиғи монополияларды реттеу және бәсекелестікті қорғау жөнiндегi агенттiгiнің бiрлескен күштерiн қолдануды талап етедi.
      Осы бағытта мыналар қажет:
 

      1) әуе ағындарын ұйымдастыру мен жоспарлау және жаңа халықаралық әуе жолдарын ашу жөнінде шектес мемлекеттердiң уәкiлеттi органдарымен (үкiметтiк деңгейдi қоса алғанда) өзара іс-қимылды жүзеге асыру;
 

      2) Қазақстан Республикасының аумағына әуе қозғалысының ағынын тарту жөнiнде азаматтық авиация субъектiлерi арасындағы бiрыңғай үйлестiрiлген саясатты жұмысқа келтiру;
 

      3) транзиттiк рейстердiң қызмет көрсету сапасын арттыру үшiн Қазақстан әуежайларының қызмет көрсету инфрақұрылымын дамыту;
 

      4) ұшу мен қонумен рейстердi орындау кезiнде Қазақстан Республикасының әуе кеңiстiгiн пайдалану мәселелерi бойынша авиакомпаниялардан тiкелей, Қазақстан Республикасы әуе жолдарының транзиттік әлеуетiн барынша пайдалану мәселелерi жөнінде шектес мемлекеттердiң аэронавигациялық қызметтерiмен келiссөздер жүргiзу және келiсiмдер жасасу;
 

      5) Қазақстан Республикасының шетелдегi елшiлiктерiн Еуропадан Оңтүстiк-Шығыс Азия елдерiне рейстердi орындауда Қазақстан Республикасының аумағы арқылы өтетiн Трансазиялық бағыттарға олардың авиакомпанияларының ұшулар бағыттарын қайта бағдарлау жөніндегi жұмыстарға тарту;
 

      6) Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар, Сыртқы iстер және Қорғаныс министрлiктерінің бiрлескен iс-шараларын әзiрлеу және жүргiзу жолымен Қазақстанның әуе кеңiстiгiн пайдалануға рұқсат алудың рәсiмдерiн оңайлату;
 

      7) ИКАО, ИАТА азаматтық авиацияның халықаралық ұйымдарымен өзара iс-әрекет жасау;
 

      8) авиакөлiк секторы саласындағы, оның iшiнде аэронавигация саласындағы халықаралық семинарларға, конференциялар мен көрмелерге қатысу, сондай-ақ Қазақстанда ұқсас iс-шараларды ұйымдастыру мен өткiзу;
 

      9) рынок жағдайларының өзгерiлуiне жедел жауап беруге мүмкiндiк беретiн аэронавигациялық қызмет көрсету үшiн алымдар ставкаларын қолдану жөнiндегi нормативтiк құқықтық базаны әзiрлеу мен енгiзу мәселелерi бойынша Қазақстан Республикасының Табиғи монополияларды реттеу және бәсекелестiктi қорғау агенттiгiмен өзара iс-әрекет жасау.
      Аэронавигация жүйесiн одан әрi дамыту үшiн, бiздің ойымызша, мыналар қажет:
      - шалғайдағы позицияларды Алматы, Ақтөбе және Астанадағы әуе қозғалысын автоматтандырылған басқару жүйесi орталығына бiрiктiрудi жалғастыру;
      - бiр жағынан әуе қозғалысын автоматтандырылған басқару жүйесiн жаңғырту мәселелерiн қамтамасыз ететiн, ал екiншi жағынан аэронавигациялық телекоммуникация желiсiн құру үшiн база болып табылатын бiрiктiрiлген цифрлы байланыс желісін құpу;
      - өндiрiлген ресурстарды, ақлихаттық ескiрген және қазiргi заманғы стандарттарға сәйкес келмейтiн әуеайлақтық локаторларды, қону жүйелерiн, жетектiк радиостанциялар мен маркерлiк маяктарды ауыстыру мақсатында әуежайларды қазiргi заманғы жабдықтармен жоспарлы түрде жарақтандыру.

       5.10. Азаматтық авиация саласында кадрларды даярлау мен
             қайта даярлау деңгейiн арттыру

      Авиация авиациялық қызметкердiң кәсiбилігі мен біліктілігіне аса тәуелдi, технологиялық жылдам дамитын салалардың бiрден бiрi. Осыған байланысты әуе кемелерiн ұшуда пайдалану, техникалық сүйемелдеу және жер бетiнде қызмет көрсету үшiн мамандар даярлау маңызды фактор болып табылады.
      Осы мақсаттар үшiн Бiлiм және ғылым министрлiгiмен бiрлесіп азаматтық авиация үшiн бiлiктi кадрлар даярлау бағдарламасын әзiрлеу, онда таяу және алыс шетелдердiң таңдаулы жоғары оқу орындарында ұшу-инженерлік құрамды даярлау мүмкіндігін көздеу қажет.
      Техникалық жарақтандыруға және оқытушылар құрамының күшейтуiне өте мұқтаж болып отырған Азаматтық авиация академиясының негiзiнде өз бiлiм беру базасын құру шараларын бiр уақытта көздеу қажет. Ғылымның дамуын және азаматтық авиация саласындағы қызметкерлердi даярлауды жеткiлiктi қаржыландыруды қамтамасыз ету.
      Республиканың авиакомпаниялары әуе паркiн батыста жасалған авиациялық техникамен жабдықтау үрдiсiн ескере отырып, Азаматтық авиация академиясының негiзiнде "Боинг" және "Эйрбас" әуе кемелерiн пайдалану жөніндегi инженерлiк-техникалық және ұшу құрамын даярлау және қайта даярлау бағдарламасын әзiрлеу.

       5.11. Тарифтiк саясатты реттеудiң жүйесiн әзiрлеу

      Iшкi авиатасымалдардағы тарифтiк саясат экономикалық тиiмді есептерге негiзделуi, тұтынушы үшiн икемдi және қолайлы болуы тиiс.
      Қазақстан Республикасының Табиғи монополияларды реттеу және бәсекелестiктi қорғау жөнiндегi агенттiгiмен бiрлесiп осы жүйенi әрi қарай реттеу және жетілдiру мақсатында әуежайлар мен аэронавигация қызметiн тарифтiк реттеу мәселелерi жөнiндегi нормативтiк құқықтық кесiмдер әзiрлеу көзделіп отыр.

       6. Қажеттi ресурстар және қаржыландыру көздерi

       Ескерту. 6-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2005.06.22. N  609 қаулысымен.

              Бағдарламалық мақсаттарға қол жеткiзу үшiн жұмыстарды қаржыландыру 2003-2005 жылдар кезеңiнде республикалық бюджетте бекiтiлген қаражат шегiнде жүзеге асырылуы тиiс.
                                                    (млн. теңге)
__________________________________________________________________
Қаржы қаражатының қажеттілігі       |  2003 ж.  | 2004 ж.| 2005 ж.
__________________________________________________________________
Жасанды ұшу-қону жолағын қайта         1 514,5   1 504,7    1239,3
жаңартуға

Азаматтық авиация үшiн әуе             12,0       12,5      
кемелерінiң, жолдарының және
әуеайлақтардың мемлекеттiк
тiзілiмiн жүргiзу жөніндегі
құжаттарды дайындауға

Авиабағыттарды субсидиялауға            300        300      600

Астана қаласының халықаралық           12410,7   14 838,0  2805,1
әуежайын қайта жаңартуға

"Астана халықаралық әуежайы"           241,7
РМК жарғылық капиталын ұлғайтуға

"Эйр Қазақстан" ЖАҚ акциясын           2 390,7
сатып алуға

"ҚазАвиаЛизинг" ЖАҚ жарғылық                                
капиталын ұлғайтуға

Азаматтық авиация комитетiнің штат                 15,2     
санын көбейтугe

Авиациялық оқиғаларды тексеру                      2,5
үшiн арнайы құралдар мен мүлiктi
сатып алуға

Азаматтық авиация комитетінiң                      
кадрларын қайта даярлау

"Эйр Астана" ЖАҚ акцияларын            25,6
сатып алуға
___________________________________________________________________
          Жиыны:                     16 895,2   16 657,7   4 644,4
___________________________________________________________________

       Қаржыландыру көздерi
                                                      (млн. теңге)
___________________________________________________________________
      Атауы       |     Барлығы    |         Соның iшiнде:
                  |  2003-2005 жж. |_______________________________
                  |                |   2003 ж. |  2004 ж. | 2005 ж.
___________________________________________________________________
Республикалық     |    38 197,3       16 895,2   16 657,7   4 644,4
бюджет            |
___________________________________________________________________

       7. Бағдарламаның iске асырылуынан күтілетiн нәтижелер

      2005 жылға қарай осы Бағдарламаның iске асырылуынан негiзгi күтілетiн нәтижелер мыналар болып табылады:
      1. Ұшулар қауiпсiздiгi мен авиациялық қауiпсiздiктiң деңгейiн арттыру.
      2. Әуе кемелерi паркi мен авиация инфрақұрылымын жаңғырту және жаңарту жолымен отандық авиакомпаниялардың бәсекелестiкке қабiлеттiгiн арттыру.
      3. Транзиттiк әлеуеттi пайдалану үшiн халықаралық әуежайлар торабын құру.
      4. Азаматтық авиацияның кадрлар ресурсын қалпына келтiру.
      5. Авиатасымалдардың 2005 жылы 1,5 eceгe өсуiн қамтамасыз ету.

       8. 2003-2005 жылдарға арналған Бағдарламаны іске асыру
          жөніндегі іс-шаралар жоспары

       Ескерту. 8-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2005.06.22. N  609 қаулысымен.
___________________________________________________________________
Р/с |      Iс-шара        | Аяқтау  |Орындау | Орын.|Болжам.|Қаржы.
N  |                     | нысаны  | (іске  | дау  |ды шы. |ланды.
    |                     |         | асыру) |(іске |ғыстар | ру
    |                     |         | үшін   |асыру)|(млн.  |көзі
    |                     |         | жауап. | мер. |теңге) |(млн.
    |                     |         | тылар  | зімі |       |теңге)
___________________________________________________________________
1            2                3        4       5       6      7
___________________________________________________________________
1.  Жергіліктi атқарушы   Қазақстан    ККМ,      жыл    -     -
    органдармен ішкі әуе  Республика.  облыс    сайын
    тасымалдарын жүзеге   сының       әкімдері
    асыру бойынша өзара   Үкіметіне
    iс-әрекет, бiрлескен  есеп
    iс-қимыл жоспарларын
    қабылдау

2.  Азаматтық авиация     Қазақстан    ККМ     2003-  24,5   респуб.
    үшiн әуе кемелерiн,   Республика.           2005         бюджет
    жолдар мен әуе айлақ. сының                  жж.
    тардың мемлекеттiк    Үкіметіне
    тiзiлiмiн жүргiзу     есеп
    жөнiнде құжаттар
    дайындау

3.  Авиацияны авиаотынмен Қазақстан    ККМ,     2003    -     -
    және жанар-жағармай   Республика.  ЭМРМ      ж.
    материалдарымен       сының
    қамтамасыз ету        Үкіметіне
                          есеп

4.  Авиабағыттарды        Қазақстан    ККМ,     2003-  1200  респуб.
    қаржыландыру          Республика.  ЭБЖМ     2005         бюджет
                          сының                  жж.
                          Үкіметіне
                          есеп

5.  Астана, Ақтөбе, Ақтау Қазақстан    ККМ      2003- 4258,5 респуб.
    және Шымкент қалалары Республика.           2005         бюджет
    әуежайларының жасанды сының                  жж.
    ұшу-қону жолақтарын   Үкіметіне
    қайта жаңарту және    есеп
    жаңғырту

6.  Авиатасымалдаушылар.  Қазақстан    ККМ      2003-   -     -
    ды, әуежайларды       Республика.           2005
    және жердегi          сының                  жж.
    қызметтердi қайта     Үкіметіне
    құрылымдауды          есеп
    жүргiзу

7.  "ҚазАвиаЛизинг" ЖАҚ   Қазақстан    ККМ,     2005    -    респуб.
    жарғылық капиталын    Республика.  ЭБЖМ      ж.          бюджет
    ұлғайту               сының
                          Үкіметіне
                          есеп

8.  Қазақстан Республика. Қазақстан    ККМ,     2004-  24,4  респуб.
    сының Көлiк және      Республика.  ЭМЖМ,    2005         бюджет
    коммуникациялар       сының        ҚарМ      жж.
    министрлiгi Азаматтық Үкіметіне
    авиация комитетiнiң   есеп
    штат санын ұлғайту

9.  Авиациялық оқиғаларды Қазақстан    ККМ,     2004    -    респуб.
    тексеру үшін арнайы   Республика.  ЭБЖМ,     ж.          бюджет
    құралдар мен мүлікті  сының        Қарм
    сатып алу             Үкіметіне
                          есеп

10. Астана қаласының      Қазақстан    ККМ,     2003- 30053, респуб.
    әуежайын қайта        Республика.  ЭБЖМ,    2005  8      бюджет
    жаңарту               сының        ҚарМ      жж.
                          Үкіметіне
                          есеп

11. "Эйр Қазақстан" ЖАҚ   Қазақстан    ККМ,     2003  2390,7 респуб.
    акцияларын сатып алу  Республика.  ЭБЖМ,     ж.          бюджет
                          сының        ҚарМ
                          Үкіметіне
                          есеп

12. "Эйр Астана" ЖАҚ      Қазақстан    ККМ,     2003  25,6   респуб.
    акцияларын сатып алу  Республика.  ЭБЖМ,     ж.          бюджет
                          сының        ҚарМ
                          Үкіметіне
                          есеп

13. "Астана халықаралық   Қазақстан    ККМ,     2003  241,7  респуб.
    әуежайы" РМК жарғылық Республика.  ЭБЖМ,     ж.          бюджет
    капиталын ұлғайту     сының        ҚарМ
                          Үкіметіне
                          есеп

14. Қазақстан Республика. Қазақстан    ККМ      2004-   -    респуб.
    сының Көлiк және      Республика.           2005         бюджет
    коммуникациялар       сының                  жж.
    министрлiгi Азаматтық Үкіметіне
    авиация комитетiнің   есеп
    кадрларын қайта
    даярлау

15.  (алынып тасталды - ҚР Үкіметінің 2005.06.22. N 609 қаулысымен)

16. Ұшу қауiпсiздiгi мен  Жай-күйді    ККМ       Жыл     -     -
    авиация қауіпсіздігі  талдау                сайын
    жай-күйінің тоқсан
    сайынғы талдауын
    жүргізу

17. Қазақстан мен басқа   Қазақстан    ККМ,      Жыл     -     -
    елдер арасындағы әуe  Республика.  СІМ      сайын
    қатынасы туралы екi   сының
    жақты келiсiмдердiң   Үкіметіне
    сақталуын бақылау     есеп

18. Әуе қатынасы туралы   Қазақстан    ККМ,      Жыл     -     -
    үкiметаралық          Республика.  СІМ      сайын
    келiсiмдердi бекiту   сының
                          Үкіметіне
                          есеп

19. Қазақстанның авиа.    Қазақстан    ККМ,     2004     -     -
    тасымалдар рыногын    Республика.  ҚарМ       ж.
    пайдаланғаны үшiн     сының
    шетелдiк авиакомпа.   Үкіметіне
    ниялардан роялти алу  есеп
    рәсiмдерiн енгiзу
    үшiн қажеттi
    ұсыныстар енгiзу

20. Қазақстанда билет     Қазақстан    ККМ       Жыл    -     -
    сату жөнiндегi шетел. Республика.           сайын
    дiк авиакомпаниялар   сының
    және агенттiктер      Үкіметіне
    өкiлдiктерiнiң        есеп
    қызметiн ретке
    келтiру (аккредитив.
    теу)

21. Атырау қаласы         Қазақстан    ККМ,     2004   3900  Еуропа
    әуежайының екiншi     Республика.  "Қаз.     ж.          Қайта
    ұшу-қону жолағын      сының        Мұнай-                жаңарту
    қайта жаңарту         Үкіметіне    Газ"                  және
                          есеп         ҰҚ"                   Даму
                                       ЖАҚ                   Банкі

22. Әуе ағындарын         Қазақстан    ККМ,      Жыл    -      -
    ұйымдастыру мен       Республика.  СІМ      сайын
    жоспарлау және жаңа   сының
    халықаралық әуе       Үкіметіне
    жолдарын ашу жөнiнде  есеп
    шектес мемлекеттер.
    дiң өкілеттi орган.
    дарымен өзара
    iс-әрекет

23. Халықаралық азаматтық Қазақстан    ККМ,      Жыл    -      -
    авиацияның ұйымдары.  Республика.  СІМ      сайын
    мен өзара iс-әрекет   сының
                          Үкiметiне
                          есеп

24. Әуежайлар мен         Нормативтік  ККМ,      2004-  -      -
    аэронавигация         құқықтық     ТМРА      2005
    қызметiн тарифтiк     кесiм
    реттеу мәселелерi
    жөнiнде норматив.
    тiк құқықтық
    кесiмдер әзiрлеу

25. Азаматтық авиация     Қазақстан    ККМ,     2004-   -      -
    саласында сақтан.     Республика. Ұлттық    2005
    дыру тетiгiн          сының        Банк      жж.
    әзiрлеу               Үкiметiне
                          есеп

26. Әуежайларды қазiргi   Қазақстан    ККМ       Жыл    -      -
    заманғы жабдықтармен  Республика.          сайын
    жарақтандыру          сының
                          Үкiметiне
                          есеп
___________________________________________________________________