О применении судами Республики Казахстан законодательства о судебных расходах по гражданским делам

Нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 25 декабря 2006 года N 9.

Сноска. По всему тексту внесено изменение на казахском языке, текст на русском языке не изменяется нормативным постановлением Верховного Cуда РК от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования);
слова "исковых заявлений", "искового заявления", "Исковое заявление", "исковое заявление" заменены соответственно словами "исков", "иска", "Иск", "иск"; в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

ОБЪЯВЛЕНИЕ

В целях единообразного применения законодательства Республики Казахстан о судебных расходах по гражданским делам, пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан постановляет:

1. При отправлении правосудия по гражданским делам суды должны разрешать вопросы, связанные с судебными расходами, в соответствии с нормами Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан (далее - ГПК), главы 70 Кодекса Республики Казахстан "О налогах и других обязательных платежах в бюджет (Налоговый кодекс)", а также других нормативных правовых актов Республики Казахстан.

Если сторонами по гражданскому делу являются хозяйствующие субъекты, находящиеся на территории разных государств Содружества Независимых Государств, то размер государственной пошлины и порядок ее уплаты определяется согласно Соглашению о размере государственной пошлины и порядке ее взыскания при рассмотрении хозяйственных споров между субъектами хозяйствования разных государств (Ашгабат, 24 декабря 1993 года).

Сноска. Пункт 1 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 10.02.2022 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

2. В соответствии со статьей 102 ГПК судебные расходы по гражданским делам состоят из государственной пошлины и издержек, связанных с производством по делу.

Сноска. Пункт 2 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

3. Государственная пошлина в соответствии со статьей 607 Налогового кодекса является платежом в бюджет, взимаемым за совершение юридически значимых действий, в том числе связанных с выдачей документов (их копий, дубликатов), перечисленных в пункте 1 статьи 609 Налогового кодекса.

Подаваемые в суд иски и заявления, а также встречные иски, могут содержать несколько самостоятельных исковых требований, каждый из которых является объектом взимания государственной пошлины. Дополнительное заявление об увеличении цены иска также подлежит оплате государственной пошлиной.

Государственная пошлина по гражданским делам взимается при повторной выдаче копий судебных актов, а также копий других документов из дела по просьбе сторон и других лиц, участвующих в деле.

Сноска. Пункт 3 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5(вводится в действие со дня официального опубликования); от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 10.02.2022 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

4. К плательщикам государственной пошлины в гражданском судопроизводстве в соответствии с положением статьи 608 Налогового кодекса относятся лица, а также структурные подразделения, которые могут рассматриваться в качестве самостоятельных плательщиков государственной пошлины при совершении соответствующими уполномоченными органами юридически значимых действий в интересах такого структурного подразделения:

выступающие истцами, заявителями при первоначальной подаче иска, заявления или жалобы;

выступающие ответчиками в судах в случае подачи встречного иска;

выступающие третьими лицами, заявляющими самостоятельные требования на предмет спора, рассматриваемого судом;

в случае выбытия из дела первоначального истца и замены его правопреемником, последний является плательщиком государственной пошлины, если она не была уплачена первоначальным истцом;

стороны и другие лица, участвующие в деле, при подаче ходатайства о пересмотре судебных актов в кассационном порядке, в случае обращения в суд за повторной выдачей копий судебных актов, копий других документов из дела либо за выдачу дубликата исполнительного листа.

Уплата государственной пошлины может быть произведена заявителем через своего представителя при условии, что в платежных документах о ее уплате указано, что соответствующая сумма государственной пошлины уплачена именно плательщиком (истцом, заявителем), обратившимся в суд за совершением юридически значимых действий, с указанием в соответствии с Законом Республики Казахстан от 12 января 2007 года № 223 "О национальных реестрах идентификационных номеров" его индивидуального идентификационного номера для физического лица и бизнес - идентификационного номера для юридического лица плательщика.

При указании в платежных документах в качестве плательщика только сведений о представителе, иск подлежит возвращению в связи с неуплатой государственной пошлины плательщиком (истцом, заявителем).

Представитель налогоплательщика (налогового агента) - физического лица, в том числе индивидуального предпринимателя, действует на основе нотариально удостоверенной или приравненной к ней доверенности, выданной в соответствии с гражданским законодательством Республики Казахстан.

Сноска. Пункт 4 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5(вводится в действие со дня официального опубликования); от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 10.02.2022 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

5. Ставки государственной пошлины в судах установлены статьей 610 Налогового кодекса. При этом следует иметь в виду, что:

подаваемые гражданами, осуществляющими предпринимательскую деятельность без образования юридического лица, в суд иски оплачиваются государственной пошлиной по ставкам, предусмотренным Налоговым кодексом для физических лиц, за исключением случаев обжалования индивидуальными предпринимателями , крестьянскими или фермерскими хозяйствами уведомлений по актам налоговых проверок, для которых ставка госпошлины составляет 0,1 процента от оспариваемой суммы налогов , таможенных платежей и платежей в бюджет (включая пени), указанных в уведомлении, но не более 500 месячных расчетных показателей, а для юридических лиц - 1 процент от оспариваемой суммы налогов , таможенных платежей и платежей в бюджет (включая пени), указанных в уведомлении, но не более 20 тысяч месячных расчетных показателей;

с исков (жалоб), содержащих несколько самостоятельных требований имущественного характера, государственная пошлина взимается, исходя из общей суммы иска;

с исков, включающих несколько требований неимущественного характера, государственная пошлина взимается за каждый иск в отдельности;

с исков, содержащих требования как имущественного, так и неимущественного характера, государственная пошлина уплачивается одновременно, исходя из размера, установленного для каждого вида заявленного иска;

при предъявлении иска к одному или нескольким ответчикам одним или несколькими истцами государственная пошлина исчисляется по требованиям неимущественного характера за каждый иск отдельно, а имущественного характера, исходя из общей суммы иска, и уплачивается истцами не солидарно, а пропорционально доле заявленного требования;

с подаваемых в суд исков имущественного характера, государственная пошлина взимается в процентном отношении к цене иска. При этом дифференциация процентного отношения установлена в зависимости от вида субъекта, подавшего в суд иск;

с требований о компенсации морального вреда в денежном выражении, государственная пошлина взимается как с исков неимущественного характера. При этом с требований о взыскании компенсации морального вреда в денежном выражении, причиненного распространением сведений, порочащих честь, достоинство и деловую репутацию, государственная пошлина определяется от предъявленной ко взысканию суммы.

Пунктом 2 статьи 610 Налогового кодекса регламентировано взимание государственной пошлины с ходатайств о пересмотре судебных актов в кассационном порядке в размере 50 процентов от соответствующей ставки государственной пошлины, установленной пунктом 1 статьи 610 Налогового кодекса для субъекта обращения.

Судам следует иметь в виду, что с ходатайств физических лиц о пересмотре судебных актов в кассационном порядке подлежит взиманию государственная пошлина в размере 50 процентов от соответствующей ставки государственной пошлины для физических лиц, установленной в подпункте 1) пункта 1 статьи 610 Налогового Кодекса.

Сноска. Пункт 5 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5(вводится в действие со дня официального опубликования); от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 10.02.2022 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 29.09.2022 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

6. Статья 616 Налогового кодекса содержит исчерпывающий перечень физических и юридических лиц, подлежащих освобождению от уплаты государственной пошлины в судах.

Судье при принятии иска (жалобы) следует:

проверить наличие перечисленных в статье 616 Налогового кодекса оснований, освобождающих истца от уплаты государственной пошлины, а также наличие у физических и юридических лиц, обратившихся в суд с иском в защиту прав и охраняемых законом интересов других лиц или государства права на предъявление такого иска согласно законам Республики Казахстан;

иметь в виду, что в случае предъявления иска об установлении отцовства и одновременно о взыскании алиментов, государственная пошлина подлежит уплате за иск об установлении отцовства.

Сноска. Пункт 6 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 10.02.2022 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

7. Освобождение истца от уплаты государственной пошлины возможно только в силу прямого указания закона, в связи с чем, вынесение специального определения об этом не требуется.

Иск, к которому не приложен документ, подтверждающий уплату государственной пошлины, либо уплата произведена не в полном размере или по несоответствующим реквизитам (бенефициар, код, КБК и т. д.) в соответствии со статьей 152 ГПК подлежит возврату, поскольку неуплата государственной пошлины препятствует возбуждению гражданского дела.

Отсутствие документа, подтверждающего уплату государственной пошлины, при предъявлении встречного иска также является основанием для возврата встречного иска.

В соответствии с частью первой статьи 105 ГПК и частью третьей статьи 106 ГПК исключение составляют факты освобождения истца от ее уплаты, наличия права на отсрочку ее уплаты и при затруднении определения цены иска.

Сноска. Пункт 7 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

8. Подтверждением факта уплаты государственной пошлины в бюджет являются платежные поручения, чеки, квитанции и другие бумажные и электронные документы, выдаваемые при осуществлении платежей с соблюдением требований Закона Республики Казахстан от 26 июля 2016 года № 11-VI "О платежах и платежных системах", в том числе посредством платежного шлюза "электронного правительства", электронных терминалов, банкоматов и прочих электронных устройств, с помощью которых осуществляются платежи.

Судом не должны приниматься ксерокопии вышеуказанных подтверждающих документов. Выдача оригинала платежного документа из дела по просьбе плательщика недопустима, кроме случаев, установленных законодательными актами.

Сноска. Пункт 8 в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 15.07.2014 № 2 (вводится в действие со дня официального опубликования); с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 10.02.2022 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

9. В соответствии с пунктом 2 статьи 623 Налогового кодекса государственная пошлина зачисляется по месту совершения юридически значимого действия. В связи с чем, судам следует принимать в качестве доказательства документ, свидетельствующий об уплате государственной пошлины в бюджет по месту предъявления иска. При подаче ходатайства о пересмотре судебных актов в кассационном порядке государственная пошлина подлежит уплате в бюджет по месту нахождения суда кассационной инстанции.

Сноска. Пункт 9 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5(вводится в действие со дня официального опубликования); от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 10.02.2022 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

10. Цена иска определяется в соответствии со статьей 104 ГПК и указывается истцом.

При явном несоответствии указанной цены истцом действительной стоимости отыскиваемого имущества, определяемой с учетом рыночных цен уполномоченным органом по регистрации недвижимого (движимого) имущества или лицом, имеющим лицензию на осуществление оценочной деятельности, цена иска определяется судьей.

В частности, при определении цены по отдельным категориям иска следует исходить из следующего:

по искам об изменении или расторжении договора найма жилища, государственная пошлина взимается в размере, предусмотренном подпунктом 7) пункта 1 статьи 610 Налогового кодекса. Однако по искам о досрочном расторжении договора имущественного найма (аренды) любого иного имущества государственная пошлина взимается с суммы совокупности платежей за пользование имуществом за оставшийся срок действия договора (контракта), но не более, чем за три года.

по искам о праве собственности на имущество, о признании недействительными договоров отчуждения имущества, связанных с последующим возвратом всего полученного имущества по сделкам в порядке, установленном пунктом 3 статьи 157-1 Гражданского кодекса Республики Казахстан (далее – ГК), о признании права на долю в имуществе, о выделении доли из общего имущества государственная пошлина взимается, исходя из рыночной стоимости отыскиваемого имущества на день предъявления иска в суд. При оспаривании договора о залоге цена иска не должна превышать стоимости имущества, указанной в договоре.

Если несколько таких требований в отношении одного и того же имущества соединены (объединены) в одном иске истцом (истцами), размер государственной пошлины должен определяться от рыночной стоимости отыскиваемого имущества, а не от его стоимости по каждому требованию, независимо от количества оспариваемых сделок.

Если заявлено отдельное требование об обращении взыскания на заложенное имущество при наличии судебного акта о взыскании задолженности, оно облагается государственной пошлиной как требование неимущественного характера.

В случае заявления одновременно требования о взыскании задолженности и обращении взыскания на заложенное имущество, размер государственной пошлины определяется по каждому требованию отдельно.

При отсутствии судебного акта о взыскании задолженности размер государственной пошлины по требованию об обращении взыскания на заложенное имущество определяется от суммы задолженности, но не более стоимости имущества, указанной в договоре о залоге.

С требований об освобождении имущества от ареста и других обременений подлежит уплате государственная пошлина за каждое требование (постановление о наложении ареста (обременения), как за отдельное исковое требование неимущественного характера.

Сноска. Пункт 10 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5(вводится в действие со дня официального опубликования); от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 10.02.2022 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

11. По смыслу статей 151 ГПК, 152 ГПК, подпунктов 1), 2) статьи 277 ГПК и подпунктов 1), 2) статьи 279 ГПК, государственная пошлина подлежит возврату в полном размере по основаниям, приведенным в подпунктах 2), 3), 4), 5) пункта 1 статьи 108 Налогового кодекса, а также статье 107 ГПК, а в случае, приведенном в подпункте 1) пункта 1 статьи 108 Налогового кодекса - частично.

Возврат государственной пошлины производится при условии, если заявление о возврате подано в орган государственных доходов до истечения трехлетнего срока со дня зачисления государственной пошлины в доход местного бюджета по месту нахождения банка (его филиала), принявшего платеж, с приобщением оригинала платежного документа об ее уплате, копии определения или решения суда. В случае возврата излишне уплаченной государственной пошлины суд выдает плательщику заверенную им копию квитанции, подтверждающей уплату государственной пошлины. Отказ органа государственных доходов в возврате государственной пошлины может быть обжалован в суд.

При выделении одного или несколько соединенных исковых требований в отдельное производство уплаченная в бюджет государственная пошлина при предъявлении иска не пересчитывается и не возвращается. По выделенному отдельному производству государственная пошлина вторично не уплачивается.

По повторно предъявленным искам, ранее оставленным без рассмотрения либо по которым было прекращено производство, за исключением случаев, указанных в подпунктах 1), 2) статьи 277 ГПК, подпунктах 1), 2) статьи 279 ГПК, государственная пошлина уплачивается на общих основаниях.

В случае увеличения размера исковых требований во время рассмотрения дела недостающая сумма государственной пошлины доплачивается истцом в соответствии с увеличенной ценой иска.

К повторно подаваемому иску может быть приложен первоначальный платежный документ об уплате государственной пошлины, которая истцом не была возвращена в порядке статьи 108 Налогового кодекса, если не истек трехлетний срок со дня зачисления ее в бюджет.

Порядок возврата государственной пошлины при заключении сторонами мирового соглашения или соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры регламентирован статьей 115 ГПК.

Сноска. Пункт 11 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 10.02.2022 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 10.02.2022 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

11-1. При рассмотрении дел в порядке главы 12 ГПК суд обязан разрешить вопрос о распределении судебных расходов между сторонами в соответствии с требованиями главы 8 ГПК.

При этом суду следует учитывать объем предоставленной представителем помощи, в том числе связанной с подготовкой и оформлением иска. Такие расходы подлежат возмещению в соответствии с подпунктом 9) статьи 108 ГПК.

Сноска. Нормативное постановление дополнено пунктом 11-1 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

12. Приведенный в статье 108 ГПК перечень издержек в виде судебных расходов, связанных с производством по делу, не является исчерпывающим.

Другие расходы подлежат взысканию в случае признания их необходимыми по мотивированному решению суда. К таким расходам могут быть отнесены расходы: произведенные до возбуждения дела по оформлению полномочий представителя; на получение доказательств, признанных судом относимыми и допустимыми; связанные с соблюдением досудебного порядка урегулирования спора, определением цены иска, оплатой деятельности частного судебного исполнителя при исполнении определения суда об обеспечении иска.

Разрешая вопрос о взыскании понесенных судебных расходов, суды должны исходить из того, что:

выплата сумм свидетелям, экспертам, специалистам, переводчикам предусматривает возмещение расходов понесенных ими в связи с явкой в суд;

экспертам и специалистам кроме расходов возмещается и вознаграждение за выполненную работу, не входящую в круг их служебных обязанностей, по правилам, предусмотренным статьями 110, 111 ГПК;

выплата расходов, связанных с хранением вещественных доказательств по делу, производится по правилам, установленным статьей 774 ГК;

предварительное внесение суммы на депозит суда, подлежащей выплате экспертам и специалистам за выполненную работу, предусматривает внесение стороной, заявившей соответствующую просьбу, суммы вознаграждения, исходя из действующих норм оплаты соответствующего труда, на депозитный счет администратора судов;

оплата расходов, связанных с публикацией и объявлениями по делам о признании гражданина безвестно отсутствующим, о признании утраченного документа недействительным и восстановлении прав по нему, о возбуждении производства по делу о банкротстве и другим в случае прямого указания в законе, производится заявителем по определению суда;

оплата расходов, указанных в подпунктах 2), 3), 4), 6), 9) статьи 108 ГПК, производится за счет средств бюджета, с последующим взысканием их с виновной стороны в пользу бюджета.

Сноска. Пункт 12 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); внесены изменения на казахском языке, текст на русском языке не меняется в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

13. Предусмотренные статьей 114 ГПК убытки за фактическую потерю времени могут быть взысканы судом со ссылкой на имеющиеся материалы в гражданском деле:

с истца в случае недобросовестного предъявления им заведомо неосновательного иска либо систематического противодействия правильному и быстрому рассмотрению и разрешению гражданского дела;

с ответчика в случае недобросовестного заявления им заведомо необоснованного возражения против иска либо систематического противодействия правильному и быстрому рассмотрению и разрешению гражданского дела.

При этом приведенные действия истцом либо ответчиком должны быть совершены неоднократно, и носить умышленный характер как непозволяющие суду разрешить дело в одном судебном заседании (например, заведомо необоснованное заявление ходатайств, не предоставление в суд письменных доказательств либо эксперту для исследования необходимых материалов и др.).

Сноска. Пункт 13 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

14. Возмещение расходов по оплате помощи представителя (нескольких представителей), участвовавшего в процессе, производится в соответствии с требованиями статей 109, 113 ГПК. Сумма возмещения судебных расходов по оплате помощи представителя по делам имущественного характера не должна превышать пределы, установленные статьей 113 ГПК, и не может быть снижена по ходатайству сторон или усмотрению суда.

В случае заявления чрезмерно высокой документально подтвержденной суммы расходов (платежным поручением либо квитанцией) по оплате помощи представителя, участвовавшего в процессе, по требованиям неимущественного характера суду необходимо руководствоваться критериями добросовестности, справедливости и разумности, предусмотренными пунктом 4 статьи 8 ГК и частью пятой статьи 6 ГПК.

Требования о взыскании расходов по оплате помощи представителя, могут быть заявлены и подлежат рассмотрению судом по конкретному делу до вынесения решения.

Сноска. Пункт 14 в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5(вводится в действие со дня официального опубликования); с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 10.02.2022 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

15. В соответствии с частью шестой статьи 226 ГПК и пунктом 17 нормативного постановления Верховного Суда Республики Казахстан от 11 июля 2003 года № 5 "О судебном решении по гражданским делам" резолютивная часть решения суда должна содержать указание на распределение судебных расходов.

Судом при принятии решения по каждому гражданскому делу должны решаться вопросы:

о распределении судебных расходов между сторонами с обязательным указанием с кого и в каком размере взыскиваются судебные расходы;

о возмещении сторонам судебных расходов в случае предъявления иска о защите прав, свобод и охраняемых законом интересов других лиц и государства;

о возмещении расходов юридической консультации, адвокатской конторе, адвокату, осуществляющему свою деятельность индивидуально в случаях оказания ими юридической помощи бесплатно;

о возмещении судебных расходов государству по делам, по которым истец освобожден от их уплаты при обращении в суд;

об отнесении государственной пошлины на счет республиканского бюджета в случае освобождения от ее уплаты обеих сторон;

о необходимости возврата излишне уплаченной государственной пошлины при подаче иска.

Сноска. Пункт 15 - в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

16. В соответствии со статьей 109 ГПК стороне, в пользу которой состоялось решение, суд присуждает с другой стороны все понесенные по делу судебные расходы, хотя бы эта сторона и была освобождена от их уплаты.

Следует иметь в виду, что:

если расходы по уплате государственной пошлины в бюджет при подаче иска фактически не были понесены в силу освобождения истца от ее уплаты по закону, они не возмещаются истцу;

ставка государственной пошлины при подаче иска определяется в зависимости от того, кто является истцом – физическое либо юридическое лицо.

По делам особого производства, об уменьшении размера алиментов и освобождении от их уплаты, понесенные заявителями судебные расходы возмещению не подлежат.

Сноска. Пункт 16 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 10.02.2022 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

17. В соответствии с частью первой статьи 115 ГПК, при отказе истца от иска понесенные им расходы ответчиком не возмещаются.

Если истец отказался от поддержания своих требований вследствие добровольного удовлетворения их ответчиком после предъявления иска, суд по ходатайству истца взыскивает с ответчика все понесенные судебные расходы. Если предъявление иска не вызвано виновным поведением ответчика, то судебные расходы возлагаются на истца в случае признания иска ответчиком в суде.

При оставлении иска без рассмотрения по основаниям, предусмотренным подпунктами 6), 8) статьи 279 ГПК, понесенные истцом судебные расходы ответчиком не возмещаются. В таком случае истец возмещает ответчику по его ходатайству судебные издержки, понесенные им в связи с ведением дела.

Сноска. Пункт 17 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

18. Перечисленные в статье 616 Налогового кодекса лица, освобождаются от уплаты государственной пошлины.

Вопрос о возмещении понесенных, при участии в рассмотрении дела в апелляционном порядке, судебных издержек в виде услуг представителя, проезда и других издержек, должен разрешаться в мотивировочной и резолютивной частях постановления коллегии.

При рассмотрении дела после отмены или изменения первоначального решения суд обязан разрешить вопрос о перераспределении между сторонами понесенных судебных расходов не только по производству дела в суде первой, но и в апелляционной и кассационной инстанциях.

Суд первой инстанции по заявлению стороны выносит определение о взыскании судебных издержек, понесенных в ходе рассмотрения дела в судах апелляционной, кассационной инстанций, если ходатайство обсуждалось при рассмотрении дела в судебных инстанциях, но судебные издержки не были взысканы в связи с необходимостью проверки достоверности представленных документов и об этом указано в постановлении суда соответствующей судебной инстанции.

Заявление о взыскании судебных расходов рассматривается в порядке, установленном частью пятой статьи 109 ГПК.

Сноска. Пункт 18 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 30.12.2011 № 5(вводится в действие со дня официального опубликования); от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 10.02.2022 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

18-1. Сторона по делу, которая не согласна с решением суда в части взыскания или отказа во взыскании судебных расходов, вправе обжаловать это решение в вышестоящий суд в установленном порядке.

Сноска. Нормативное постановление дополнено пунктом 18-1 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2017 № 14 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

19. В связи с принятием настоящего нормативного постановления признать утратившим силу постановление Пленума Верховного Суда Казахской ССР от 24 декабря 1990 года N 8 "О практике применения судами законодательства о взыскании судебных расходов по гражданским и судебных издержек по уголовным делам".

20. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, а также является общеобязательным и вводится в действие со дня официального опубликования.

Председатель Верховного Суда Республики Казахстан Судья Верховного Суда Республики Казахстан, исполняющий обязанности секретаря пленарного заседания

Қазақстан Республикасы соттарының азаматтық істер бойынша сот шығыстары туралы заңнаманы қолдануы туралы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2006 жылғы 25 желтоқсандағы N 9 Нормативтік қаулысы.

ХАБАРЛАНДЫРУ
Ескерту. Нормативтік қаулының тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.
Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "АІЖК", "АІЖК-нің" деген сөздер "АПК-нің" деген сөзбен ауыстырылды – ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.
Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "талап арыз да", "талап арыз", "талап арыздан", "талап арыздардан", "талап арызды", "талап арыздар" деген сөздер тиісінше "арыз да", "талап қою", "талап қоюдан", "талап қоюлардан", "талап қоюды", "талап қоюлар" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.
Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "талапкер", "талапкермен", "талапкерлермен", "талапкерді", "талапкерлер", "талапкерден", "Талапкердің", "талапкерге", "талапкердің" деген сөздер тиісінше "талап қоюшы", "талап қоюшымен", "талап қоюшылармен", "талап қоюшыны", "талап қоюшылар", "талап қоюшыдан", "Талап қоюшының", "талап қоюшыға", "талап қоюшының" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

Азаматтық істер бойынша сот шығыстары туралы Қазақстан Республикасының заңдарын біркелкі қолдану мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы,

Ескерту. Кіріспеге өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

қаулы етеді:

1. Соттар азаматтық істер бойынша сот төрелігін атқару кезінде сот шығыстарымен байланысты мәселелерді Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінің (бұдан әрі - АПК) ережелеріне, Қазақстан Республикасының "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (Салық кодексі)" Кодексінің 70-тарауына, сондай-ақ Қазақстан Республикасының басқа да нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес шешуі тиіс.

Егер азаматтық іс бойынша тараптар Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы аумағындағы әр түрлі мемлекеттердің шаруашылық субъектілері болса, мемлекеттік баж мөлшері және оны өтеу тәртібі әр түрлі мемлекеттердің шаруашылық субъектілері арасындағы шаруашылық дауларын қарау кезінде мемлекеттік баж мөлшері және оны өтеу тәртібі туралы келісіміне (1993 жылдың 24 желтоқсаны, Ашгабат) сәйкес анықталады.

Ескерту. 1-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 30.12.2011 № 5; 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.02.2022 № 1 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

2. АПК-нің 102-бабына сәйкес азаматтық істердің сот шығыстары мемлекеттік баждан және іс жүргізуге байланысты шығындардан тұрады.

Ескерту. 2-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

3. Мемлекеттік баж Салық кодексінің 607-бабына сәйкес, Салық кодексінің 609-бабының 1-тармағында көрсетілген азаматтық істер бойынша заңды мәні бар, оның ішінде құжаттарды (олардың көшірмелерін, телнұсқаларын) берумен байланысты іс-әрекеттер жасағаны үшін алынатын бюджетке төленетін төлем болып табылады.

Сотқа берілетін талап қоюлар және арыздар, сондай-ақ қарсы талап қоюлар қарастыруы мүмкін бірнеше талаптарының әр қайсысы мемлекеттік баж алудың объектісі болып табылады. Талап қоюдың бағасын көтеру туралы қосымша арыз да мемлекеттік бажбен төленуге жатады.

Азаматтық істер бойынша мемлекеттік баж сот актілерінің қайта берілген көшірмелерін, сонымен қатар істегі басқа да құжаттардың көшірмелерін тараптардың және басқа да іске қатысушы тұлғалардың өтініші бойынша беру кезінде алынады.

Ескерту. 3-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 30.12.2011 № 5; 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.02.2022 № 1 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

4. Азаматтық сот ісін жүргізудегі мемлекеттік бажды төлеушілерге Салық кодексінің 608-бабының ережелеріне сәйкес тұлғалар, сондай-ақ тиісті уәкілетті органдар осындай құрылымдық бөлімшенің мүддесі үшін заңды мәні бар іс-әрекеттер жасаған кезде мемлекеттік бажды дербес төлеушілер ретінде қаралатын құрылымдық бөлімшелер жатқызылады:

талап қоюды, арызды немесе шағымды бастапқы беру кезіндегі талап қоюшы, талап қою беруші ретінде қатысушылар;

қарсы талап қою берілген жағдайларда сотта жауапкер ретінде қатысушылар;

сот қарауындағы даудың нысанасына дербес талап қоятын үшінші тұлға ретінде қатысушылар;

бастапқы талап қоюшы істен шыққан жағдайда және оны құқықтық мирасқоры ауыстырса, бастапқы талап қоюшымен мемлекеттік баж төленбеген жағдайда соңғысы мемлекеттік баж төлеуші болып табылады;

сот актілерінің көшірмелерін, істегі басқа құжаттардың көшірмелерін қайта беру не атқару парағының телнұсқасын беру бойынша сотқа жүгінген жағдайда, сот актілерін кассациялық тәртіппен қайта қарау туралы өтінішхат берген кезде іске қатысатын тараптар мен басқа да тұлғалар.

Мемлекеттік баждың төленгені туралы төлем құжаттарында "Сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізілімдері туралы" Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 12 қаңтардағы № 223 Заңына сәйкес төлеушінің жеке тұлға үшін жеке сәйкестендіру нөмірін және заңды тұлға үшін бизнес - сәйкестендіру нөмірін көрсете отырып, заңдық маңызы бар әрекеттер жасау үшін сотқа жүгінген нақты сол төлеуші (талап қоюшы, талап қою беруші) мемлекеттік баждың тиісті сомасын төлегені көрсетілген жағдайда, талап қою беруші өз өкілі арқылы мемлекеттік бажды төлеуі мүмкін.

Төлем құжаттарында төлеуші ретінде тек өкілдің мәліметтері көрсетілген кезде талап қою төлеушіге (талап қоюшыға, талап қою берушіге) мемлекеттік бажды төлемеуіне байланысты қайтарылуға жатады.

Салық төлеушінің (салық агенті) - жеке тұлғаның, оның ішінде дара кәсіпкердің өкілі Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес берілген, нотариат куәландырған немесе оған теңестірілген сенімхат негізінде әрекет етеді.

Ескерту. 4-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 30.12.2011 № 5; 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.02.2022 № 1 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

5. Салық кодексінің 610-бабымен соттардағы мемлекеттік баж мөлшері белгіленген. Мұндай жағдайда мыналар ескерілуі қажет:

салық тексерулерінің актілері бойынша хабарламаларға дара кәсiпкерлер, шаруа немесе фермер қожалықтарының шағымдануы, олар үшін мемлекеттік баж мөлшерлемесі хабарламада көрсетілген салықтардың кедендік төлемдердің және бюджетке төленетін төлемдердің (өсімпұлмен қоса алғанда) даулы сомасының 0,1 пайызын, бірақ 500 айлық есептік көрсеткіштен аспайтын мөлшерді, ал заңды тұлғалар үшін хабарламада көрсетілген салықтардың кедендік төлемдердің және бюджетке төленетін төлемдердің (өсімпұлмен қоса алғанда) даулы сомасының 1 пайызын, бірақ 20 мың айлық есептік көрсеткіштен аспайтын мөлшерді құрайтын жағдайларды қоспағанда, заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын азаматтардың сотқа беретін талап қоюлары үшін жеке тұлғаларға Салық кодексінде көзделген мөлшерлемелер бойынша ақы төленеді;

мүліктік сипаттағы бірнеше дербес талаптан тұратын талап қоюдан (шағымнан) мемлекеттік баж талап қоюдың жалпы сомасынан алынады;

мүліктік емес сипаттағы бірнеше дербес талаптан тұратын талап қоюдан мемлекеттік баж талап қоюдың әрбірінен бөлек алынады;

мүліктік және мүліктік емес сипаттағы талап қою үшін мемлекеттік баж қойылған талаптардың әрбір түріне белгіленген мөлшерде бір мезгілде төленеді;

бір немесе бірнеше жауапкерге бір немесе бірнеше талап қоюшымен талап қойылған кезде мемлекеттік баж мүліктік емес сипаттағы талаптарға әрбір талап қоюдан бөлек, ал мүліктік сипаттағы талап қоюдың жалпы сомасынан, талап қоюшылармен қойылған талаптың үлесінен, ортақ емес, пропорционалды төленеді;

сотқа берілетін мүліктік сипаттағы талап қоюлардан мемлекеттік баж пайыздық мөлшерде талап қоюдың бағасынан алынады. Мұндай жағдайда пайыздық мөлшердің жіктелуі сотқа талап қоюды берген субъектінің түріне байланысты белгіленеді;

моральдық залалға өтемақы төлеу туралы, соның ішінде ақша түріндегі талаптан мемлекеттік баж мүліктік емес сипаттағы талап қоюдан төленетіндей алынады. Бұл ретте, арын, абыройын және іскерлік беделін түсіретін мәліметтерді таратудан келтірілген моральдық зиянға ақшалай нысанда өтемақы өндіру туралы талаптардан мемлекеттік баж өтеуге ұсынылған сомадан айқындалады.

Салық кодексінің 610-бабының 2-тармағында сот актілерін кассациялық тәртіппен қайта қарау туралы өтінішхаттардан мемлекеттік баж өтініш беру субъектісі үшін Салық кодексінің 610-бабының 1-тармағында белгіленген мемлекеттік баждың тиісті мөлшерлемесінің 50 пайызы мөлшерінде алынатыны регламенттелген.

Соттар жеке тұлғалардың сот актілерін кассациялық тәртіппен қайта қарау туралы өтінішхаттарынан мемлекеттік баж жеке тұлғалар үшін Салық кодексінің 610-бабы 1-тармағының 1) тармақшасында белгіленген мемлекеттік баждың тиісті мөлшерлемесінің 50 пайызы мөлшерінде алынуға жататынын назарда ұстағаны жөн.

Ескерту. 5-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 30.12.2011 № 5; 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.02.2022 № 1 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.09.2022 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

6. Соттарда мемлекеттік баж төлеуден босатылған тұлғалардың (жеке және заңды) түбегейлі тізімі Салық кодексінің 616-бабында көрсетілген.

Судьяға талап қоюды (шағымды) қабылдау кезінде:

Салық кодексінің 616-бабында көрсетілген мемлекеттік баж төлеуден талап қоюшыны босататын негіздердің бары, сонымен қатар басқа тұлғалардың немесе мемлекеттің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін сотқа жүгінген жеке және заңды тұлғалардың мұндай талапты қою құқығының барын Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тексеру керек;

әкелікті анықтау және алименттерді өндіріп алу туралы талап қою бір мезгілде берілсе, әкелікті анықтау туралы талап қоюдан мемлекеттік баж төленуге жататынын ескеру керек.

Ескерту. 6-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 30.12.2011 № 5; 10.02.2022 № 1 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); орыс тіліндегі мәтінге өзгеріс енгізілді, қазақ тіліндегі мәтін өзгермейді - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

7. Заңдарға сәйкес талап қоюшыны мемлекеттік баж төлеуден босату тек қана заңда тікелей көрсетілген реттерде мүмкін болады, сондықтан бұл жөнінде арнайы ұйғарым шығару қажет емес.

Мемлекеттік баж төленгенін растайтын құжат қоса тіркелмеген не ол толық мөлшерде төленбесе немесе сәйкес келмейтін деректемелер (бенефициары, коды, БЖК және т.б.) бойынша төлем жүргізілсе талап қою АПК-нің 152-бабына сәйкес қайтарылуға жатады, өйткені мемлекеттік бажды төлемеу азаматтық істі қозғауға кедергі келтіреді.

Қарсы талап қою берген кезде мемлекеттік баждың төленгенін растайтын құжаттың болмауы да қарсы талап қоюды қайтару үшін негіз болып табылады.

АПК-нің 105-бабының бірінші бөлігіне және АПК-нің 106-бабының үшінші бөлігіне сәйкес талап етушіні оны төлеуден босату, оны төлеуді кейінге қалдыру құқығының болу фактілері және талап қою құнын айқындау қиынға түскен жағдай ерекше болып табылады.

Ескерту. 7-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

8. Төлем тапсырмалары, чектер, түбіртектер және "Төлемдер және төлем жүйелері туралы" Қазақстан Республикасының 2016 жылғы 26 шілдедегі № 11-VI Заңының талаптарын сақтай отырып, соның ішінде "электрондық үкімет" төлем шлюзі, электрондық терминалдар, банкоматтар арқылы, өзге де электрондық құрылғылардың көмегімен төлемдерді жүзеге асыру кезінде берілетін басқа да қағаз және электрондық құжаттар бюджетке мемлекеттік бажды төлеу фактісін растайды.

Сот жоғарыда көрсетілген құжаттардың растайтын көшірмелерін қабылдамауға тиіс. Заңнамалық актілерде белгіленген жағдайлардан басқа, төлемқұжаттың түпнұсқасын төлеушінің өтініші бойынша істен алып беруге болмайды.

Ескерту. 8-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 15.07.2014 № 2; өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.02.2022 № 1 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

9. Салық кодексінің 623-бабы 2-тармағына сәйкес, мемлекеттік баж заңды мәні бар іс-әрекеттің жасалған жері бойынша есепке алынады. Осыған байланысты мемлекеттік баж талап қою жері бойынша төленгенін растайтын құжаттарды сот дәлел ретінде қабылдауы тиіс. Сот актілерін кассациялық тәртіппен қайта қарау туралы өтінішхат берілген кезде мемлекеттік баж кассациялық сатыдағы сот орналасқан жер бойынша бюджетке төленуге жатады.

Ескерту. 9-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 30.12.2011 № 5; 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.02.2022 № 1 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

10. Талап қоюдың бағасы АПК-нің 104-бабына сәйкес, анықталады және талап қоюшымен көрсетіледі.

Нарықтық бағасы ескеріліп жылжымалы (жылжымайтын) мүлікті тіркеуді жүзеге асыратын уәкілетті органның немесе бағалау қызметін жүзеге асыруға лицензиясы бар тұлғамен анықталатын талап қоюдың бағасы іздеу салынған мүліктің шынайы бағасы талап қоюшы көрсеткен бағамен айқын сәйкес келмеген жағдайда, талап қоюдың бағасы сотпен анықталады.

Атап айтқанда талап қоюдың жеке санаттары бойынша бағасын анықтау кезінде мыналар ескерілуі керек:

тұрғын үйді жалдау шартын өзгерту немесе бұзу туралы талап қоюлардан мемлекеттік баж Салық кодексінің 610-бабы 1-тармағы 7) тармақшасына сәйкес алынады. Ал кез келген өзге мүлікті жалға алу шартын (аренда) мерзімінен бұрын бұзу туралы талап қоюлардан мемлекеттік баж шарттың (контрактың) қалған күшіндегі мерзімінің мүлікті пайдалану үшін төлемдер жиынтығы сомасынан алынады, бірақ үш жылдан артық емес.

мүлікке меншік құқығы туралы, Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің (бұдан әрі – АК) 157-1-бабының 3-тармағында белгіленген тәртіппен мәмілелер бойынша алынған барлық мүлікті кейіннен қайтарумен байланысты мүлікті иеліктен шығару шартын жарамсыз деп тану туралы, мүлікке үлес құқығын тану туралы, жалпы мүліктен үлесті бөліп шығару туралы талап қоюлар бойынша мемлекеттік баж сотқа талап қою берілген күнге іздеу салынатын мүліктің нарықтық құны негізінде алынады. Кепіл туралы шартқа дау айту кезінде талап қою бағасы шартта көрсетілген мүліктің құнынан аспауы тиіс.

Егер талап қоюшы (талап қоюшылар) сол бір мүлікке қатысты бірнеше осындай талаптарды бір талап қоюда біріктірсе, мемлекеттік баж мөлшері дауланатын мәмілелердің санына қарамастан, әр талап бойынша оның құнынан емес, іздеу салынатын мүліктің нарықтық құнынан айқындалуы тиіс.

Егер берешекті өндіріп алу туралы сот актісі болған жағдайда кепілге салынған мүлікке өндіріп алуды қолдану туралы жеке талап қойылса, оған мүліктік емес сипаттағы талап ретінде мемлекеттік баж салынады.

Берешекті өндіріп алу және кепілге салынған мүлікке өндіріп алуды қолдану туралы талаптар бір мезгілде мәлімделген жағдайда, мемлекеттік баж мөлшері әр талап бойынша жеке айқындалады.

Берешекті өндіріп алу туралы сот актісі болмаған кезде кепілге салынған мүлікке өндіріп алуды қолдану туралы талап бойынша мемлекеттік баж мөлшері кепіл туралы шартта көрсетілген мүлік құнынан аспайтын берешек сомасынан айқындалады.

Мүлікке тыйым салудан және басқа да ауыртпалықтан босату туралы талаптардан әрбір талап үшін (тыйым салу (ауыртпалық салу) туралы қаулы), мүліктік емес сипаттағы әрбір талап ретінде мемлекеттік баж төленуге жатады.

Ескерту. 10-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 30.12.2011 № 5; 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.02.2022 № 1 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

11. АПК-нің 151, 152-баптарының, АПК-нің 277-баптың 1), 2) тармақшаларының, АПК-нің 279-баптың 1), 2) тармақшаларының мазмұнынан Салық кодексінің 108-бабы 1-тармағының 2), 3), 4), 5) тармақшаларында, сондай-ақ АПК-нің 107-бабында көрсетілген негіздер бойынша мемлекеттік баж соттың ұйғарымы бойынша толық мөлшерде, ал Салық кодексінің 108-бабының 1-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген жағдайда жартылай мөлшерде қайтарылады.

Мемлекеттік баж қайтарылу шарты, қайтару туралы арыз төлемді қабылдаған банктің (оның филиалы) орналасқан жері бойынша жергілікті бюджетке қабылданған күннен бастап мемлекеттік кірістер органдарына үш жылдық мерзім аяқталғанға дейін оның төленгені туралы төлем құжатының түпнұсқасы, сот ұйғарымының немесе шешімінің көшірмесі тіркеліп берілсе қайтарылады. Артық төленген мемлекеттік баж қайтарылған жағдайда сот төлеушіге мемлекеттік бажды төлегенін растайтын түбіртектің куәландырған көшірмесін береді. Мемлекеттік кірістер органының мемлекеттік бажды қайтарудан бас тартуына сотқа шағым келтірілуі мүмкін.

Жеке іс жүргізуге бөлінген бір талап қою немесе біріктірілген бірнеше талаптар бойынша бюджетке төленген мемлекеттік баж талап қойылған кезде қайта саналмайды және қайтарылмайды. Бөлінген жеке іс жүргізу бойынша екінші рет мемлекеттік баж төленбейді.

Қайта берілген талап қоюлар бойынша алдында қараусыз қалдырылған немесе іс жүргізу қысқартылған, АПК-нің 277-бабының 1), 2) тармақшаларында, АПК-нің 279-баптың 1), 2) тармақшаларында көрсетілген жағдайлардан басқа реттерде мемлекеттік баж жалпы негіздерде төленеді.

Істі қарау кезінде талап қоюдың талаптарының мөлшерін ұлғайтқан жағдайда жетіспейтін мемлекеттік баж сомасы талап қоюдың ұлғайған мөлшерінде қосымша төленуге жатады.

Мемлекеттік баж төленгені туралы алғашқы төлем құжаты, Салық кодексінің 108-бабындағы тәртіппен талап қоюшы қайтармаған жағдайда, оның бюджетке алынған күннен бастап үш жылдық мерзім өтпесе, қайта берілген талап қоюға қосымша тіркелуі мүмкін.

Тараптар татуласу келісімін немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді, дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді жасаған кезде мемлекеттік бажды қайтару тәртібі АПК-нің 115-бабында регламенттелген.

Ескерту. 11-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 30.12.2011 № 5; 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.02.2022 № 1 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); орыс тіліндегі мәтінге өзгеріс енгізілді, қазақ тіліндегі мәтін өзгермейді - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

11-1. Істерді АПК-нің 12-тарауының тәртібімен қарау кезінде сот АПК-нің 8-тарауының талаптарына сәйкес тараптар арасында сот шығыстарын бөлу туралы мәселені шешуге міндетті.

Бұл ретте сот өкілдің көрсеткен көмегінің, оның ішінде талап қоюды дайындаумен және ресімдеумен байланысты көмегінің көлемін ескеруі тиіс. Мұндай шығыстар АПК-нің 108-бабының 9) тармақшасына сәйкес өтелуге жатады.

Ескерту. Нормативтік қаулы 11-1-тармақпен толықтырылды – ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

12. АПК-нің 108-бабында іс бойынша іс жүргізуге байланысты төленетін сот шығыстарының көрсетілген тізімі түбегейлі болып табылмайды.

Өзге шығыстар қажет деп танылған жағдайда соттың уәжді шешімімен өтелуге жатады. Мұндай шығыстарға: өкілдің өкілеттігін ресімдеу бойынша істі қозғауға дейін, сот қатысы бар және жол берілетін деп таныған дәлелдемелерді алуға; дауды реттеудің сотқа дейінгі тәртібін сақтауға; талап қою құнын айқындауға; талап қоюды қамтамасыз ету туралы соттың ұйғарымын орындау кезінде жеке сот орындаушысының қызметіне ақы төлеуге байланысты жасалған шығыстар және т.б. жатқызылуы мүмкін.

Шеккен сот шығыстарын өндіру туралы мәселені шешу кезінде соттар мыналар ескерілуі керек:

куәларға, сарапшыларға, мамандарға, аудармашыларға төленетін сомасына сотқа келуіне байланысты шеккен шығыстарының өтелуі жатқызылады;

АПК-нің 110, 111-баптарымен қарастырылған ережелерге сәйкес, сарапшыларға және мамандарға шығыстарынан басқа қызметтік міндеттерінің шеңберіне кірмейтін жасаған жұмысы үшін сыйақылар өтеледі;

іс бойынша заттай дәлелдемелерді сақтау жөніндегі шығыстар АК-нің 774-бабы белгіленген тәртіпте жүзеге асырылады;

жасалған жұмыс үшін сарапшыларға және мамандарға төленетін алдын-ала сот депозитіне салынған сомма, тиісті еңбекті төлеу қолданыстағы нормаларынан алынып, Соттар әкімшілігі депозиттік шотына сыйақы сомаларын қарастырып енгізіледі. Қажетті сомма тиісті өтініш мәлімдеген тараппен енгізілуі тиіс. Көрсетілген тұлғалар өз міндеттерін атқарғаннан кейін, оларға тиесілі сомалар көрсетілген шоттан сотпен төленуге жатады, ал көрсетілген тұлғалар әскери қызметшілер болған жағдайда сот шығыстары тек қана әскери бөлімдердің талабы бойынша төленуге жатады, әскери қызметшілерінің өздеріне шығыстар өтелмейді;

азаматты хабар ошарсыз кетті деп тану, жоғалған құжатты жарамсыз деп тану және ол жөніндегі құқықтарды қалпына келтіру туралы, банкроттығы туралы іс жүргізуді қозғау бойынша істерде және заңда тікелей көрсетілген басқа да жағдайларда жарияланымдар және хабарландырулармен байланысты шығыстар сот ұйғарымы бойынша арыз берушімен төленеді;

АПК-нің 108-бабының 2), 3), 4), 6), 9) тармақшаларында көрсетілген шығыстар алғашында бюджет қаражатынан төленіп, кейіннен кінәлі тараптан бюджет пайдасына өтетіледі.

Ескерту. 12-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

13. АПК-нің 114-бабы қарастыратын іс жүзінде уақыт ысырабынан келтірілген өтемақыны сот азаматтық істе бар материалдарға сілтеме жасап өндіріп алуы мүмкін:

теріс пиғылмен көрнеу негізсіз талап қойған немесе азаматтық істі дұрыс және тез қарап, шешуге үнемі қарсы әрекет жасаған талап қоюшыдан;

азаматтық істі дұрыс және жедел қарап, шешуге үнемі қарсы әрекет жасаған жауапкерден.

Талап қоюшының немесе жауапкердің тарапынан көрсетілген әрекеттер бірнеше рет жасалуы тиіс және бір сот отырысында істі шешуге мүмкіндік бермейтіндей қасақана сипатында (мысалы, көрінеу негізсіз өтініш мәлімдеуі, сотқа жазбаша дәлелдемелерді немесе сарапшының зерттеуіне керекті материалдарды ұсынбауы және тағы да басқасы) болуы қажет.

Ескерту. 13-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

14. Процеске қатысқан өкілдің (бірнеше өкілдердің) көмегіне ақы төлеу жөніндегі шығыстар АПК-нің 109, 113-баптарының талаптарына сәйкес өтеледі. Мүліктік сипаттағы істер бойынша өкілдің көмегіне ақы төлеу жөніндегі сот шығыстарын өтеу сомасы АПК-нің 113-бабында белгіленген шектен аспауы тиіс және тараптардың өтінішхаты бойынша немесе соттың қалауымен төмендетуге жатпайды.

Мүліктік емес сипаттағы талаптар бойынша процеске қатысқан өкілдің көмегіне ақы төлеу жөніндегі шығыстар сомасы құжаттармен (төлем тапсырысы немесе түбіртек) расталған шектен жоғары мәлімделген жағдайда сот АК-нің 8-бабының 4-тармағында және АПК-нің 6-бабының бесінші бөлігінде көзделген адалдық, әділдік пен парасаттылық өлшемдерін басшылыққа алуы қажет.

Өкілдің көмегіне ақы төлеу туралы шығыстарды өндіру туралы талап мәлімделуі мүмкін және шешім шығарылғанға дейін нақты іс бойынша соттың қарауына жатады.

Ескерту. 14-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 2011 жылғы 30 желтоқсандағы № 5; өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.02.2022 № 1 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

15. АПК-нің 226-бабының алтыншы бөлігіне және "Азаматтық істер жөніндегі сот шешімі туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2003 жылғы 11 шілдедегі № 5 нормативтік қаулысының 17-тармағына сәйкес сот шешімінің қарар бөлігінде сот шығыстарын бөлуге нұсқау болуға тиіс.

Сот әрбір азаматтық іс бойынша шешім қабылдаған кезде:

сот шығыстары кімнен және қандай мөлшерде өндіріліп алынатынын міндетті түрде көрсете отырып, тараптар арасында сот шығыстарын бөлу туралы;

басқа адамдар мен мемлекеттің құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау туралы талап қойылған жағдайда тараптарға сот шығыстарын өтеу туралы;

заң консультациясының, адвокаттық кеңсенің, өз қызметін жеке түрде жүзеге асыратын адвокаттың ақысыз құқықтық көмек көрсеткен жағдайда шығыстарын өтеу туралы;

талап қоюшы сотқа жүгінген кезде сот шығыстарын төлеуден босатылған істер бойынша мемлекеттің оларды өтеуі туралы;

екі тарап мемлекеттік бажды төлеуден босатылған жағдайда оны республикалық бюджеттің есебіне жатқызу туралы;

талап қою берілген кезде артық төленген мемлекеттік бажды қайтару қажеттігі туралы мәселелерді шешуі тиіс.

Ескерту. 15-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

16. АПК-нің 109-бабына сәйкес, пайдасына шешім шығарылған тарапқа, бұл тарап сот шығыстарын төлеуден босатылса да басқа тараптан іс бойынша шеккен барлық шығыстарды сот алып береді.

Мыналар ескерілуі керек:

егер мемлекеттік баж төлеу бойынша шығыстарды талап қойылған кезде іс жүзінде заң бойынша талап қоюшы оны төлеуден босатылуы негізінде шекпесе, олар талап қоюшыға өтелмейді;

талап қою берілген кезде мемлекеттік баждың мөлшерлемесі жеке не заңды тұлғаның қайсысы талап қоюшы болып табылатындығына байланысты айқындалады.

АПК-нің 219-бабының екінші бөлігіне сәйкес, сот талап қоюшының келісімімен мәлімделген талаптың шегінен шыққан жағдайда да сот шығындары бөлінуге жатады.

Ерекше іс жүргізу, алименттердің мөлшерін азайту және оларды төлеуден босату туралы істер бойынша арыз берушілер шеккен сот шығыстары өтелуге жатпайды.

Ескерту. 16-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.02.2022 № 1 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

17. АПК-нің 115-бабының бірінші бөлігіне сәйкес талап қоюшы талап қоюдан бас тартқан кезде оның шеккен шығыстары өтелмейді.

Егер талап қоюшы талаптарды бергеннен кейін оларды жауапкер ерікті түрде қанағаттандыру нәтижесінде өз талаптарын қолдаудан бас тартса, сот талап қоюшының өтінішхаты бойынша жауапкерден барлық шеккен сот шығыстарын өндіріп алады. Егер талап қою жауапкердің кінәлі мінез-құлқынан туындамаса, онда сотта жауапкер қойылған талапты мойындаған жағдайда сот шығыстары талап қоюшыға жүктеледі.

АПК-нің 279-бабының 6), 8) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша талап қою қараусыз қалдырылған кезде талап қоюшы шеккен сот шығыстарын жауапкер өтемейді. Бұл жағдайда талап қоюшы жауапкерге оның өтінішхаты бойынша істі жүргізуге байланысты ол шеккен сот шығыстарын өтейді.

Ескерту. 17-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

18. Салық кодексінің 616-бабында көрсетілген тұлғалар мемлекеттік баж төлеуден босатылады.

Істі апелляциялық тәртіппен қарауға қатысқан кезде өкіл көрсеткен қызметтер, жол жүру және басқа да шығындар түріндегі сот шығындарын өтеу туралы мәселе алқа қаулысының уәждеу және қарар бөліктерінде шешілуге тиіс.

Алғашқы шешім өзгертілген немесе шешімнің күшін жойғаннан кейін істі қараған кезде сот бірінші сатыдағы соттың іс жүргізуінде орын алған, сондай-ақ апелляциялық және кассациялық сатыларындағы сот шығыстарын төлеуден шеккен шығыстарды тараптардың арасында қайта бөліну мәселесін шешуі тиіс.

Егер өтінішхат істі сот сатыларында қарау кезінде талқыланса, бірақ ұсынылған құжаттардың дұрыстығын тексеру қажеттілігіне байланысты сот шығыстары өтелмеген болса және бұл туралы тиісті сот сатысындағы сот қаулысында көрсетілсе, бірінші сатыдағы сот тараптардың арыздары бойынша апелляциялық, кассациялық сатылардағы соттарда істі қарау барысында шеккен сот шығыстарын өтеу туралы ұйғарым шығарады.

Сот шығыстарын өтеу туралы арыз АПК-нің 109-бабының бесінші бөлігінде белгіленген тәртіппен қаралады.

Ескерту. 18-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 30.12.2011 № 5; 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.02.2022 № 1 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

18-1. Сот шығыстарын өндіріп алу немесе өндіріп алудан бас тарту бөлігінде сот шешімімен келіспеген іс бойынша тарап бұл шешімге белгіленген тәртіппен жоғары тұрған сотқа шағымдануға құқылы.

Ескерту. Нормативтік қаулы 18-1-тармақпен толықтырылды – ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2017 № 14 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

19. Осы Нормативтік қаулының қабылдануына байланысты Қазақ КСР Жоғары Соты Пленумының 1990 жылғы 24 желтоқсандағы № 8 "Соттардың азаматтық істерде және қылмыстық істерде сот шығындарын өндіру жөніндегі заңдарды қолдану тәжірибесі туралы" қаулының күші жойылды деп танылсын.

20. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бірдей міндетті болып табылады және ресми түрде жарияланған күннен бастап күшіне енеді.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы, жалпы отырыс хатшысының міндетін атқарушы