Об утверждении Программы развития системы особо охраняемых природных территорий Республики Казахстан на 2007-2009 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 13 октября 2006 года N 990. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 8 октября 2007 года N 914

Сноска. Постановление Правительства РК от 13 октября 2006 г. N 990 утратил силу постановлением Правительства РК от 8 октября 2007 года N 914 (вводится в действие с 1 января 2008 г.).

В соответствии со статьей 7 Закона Республики Казахстан от 7 июля 2006 года "Об особо охраняемых природных территориях" Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемую Программу развития системы особо охраняемых природных территорий Республики Казахстан на 2007-2009 годы.

2. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 13 октября 2006 года N 990

Программа
развития системы особо охраняемых природных территорий
Республики Казахстан на 2007-2009 годы Содержание

1. Паспорт Программы
2. Введение
3. Анализ современного состояния природно-заповедного
дела в Республике Казахстан
4. Цель и задачи Программы
5. Основные направления и механизм реализации Программы
5.1. Порядок создания и расширения системы особо
охраняемых природных территорий
5.2. Расширение территории существующих и создание новых
особо охраняемых природных территорий со статусом
юридического лица
5.2.1. Государственные природные заповедники
5.2.2. Государственные национальные природные парки
5.2.3. Государственные природные резерваты
5.3. Создание особо охраняемых природных территорий без
образования юридического лица
5.3.1. Государственные природные заказники
5.4. Развитие системы особо охраняемых природных
территорий местного значения
6. Необходимые ресурсы и источники финансирования Программы
7. Ожидаемые результаты от реализации Программы
8. План мероприятий по реализации Программы
9. Приложения

1. Паспорт Программы

Наименование Программа развития системы особо охраняемых
природных территорий Республики Казахстан на
2007-2009 годы
Основание для В соответствии со статьей 7 Закона Республики
разработки Казахстан "Об особо охраняемых природных
Программы территориях" и Концепцией развития и размещения
особо охраняемых природных территорий Республики
Казахстан до 2030 года
Основной Министерство сельского хозяйства Республики
разработчик Казахстан
Программы
Цель Программы Сохранение биологического разнообразия,
объектов природно-заповедного фонда, природного
и культурного наследия путем развития системы
особо охраняемых природных территорий во всех
природно-климатических зонах Республики
Казахстан
Увеличение территории государственного
природно-заповедного фонда Республики Казахстан
на 1258,66 тыс. га
Задачи На основе анализа современного состояния
Программы территориальной охраны биологического
разнообразия в Республике Казахстан определить
первоочередные природные комплексы для придания
им статуса особо охраняемых природных территорий
установить порядок поэтапной организации
расширяемых и вновь создаваемых особо охраняемых
природных территорий различных категорий и
видов на 2007-2009 годы
Сроки 2007-2009 годы
реализации
Программы
Источники Ha реализацию Программы предполагаются
финансирования финансовые затраты:
Программы из республиканского бюджета:
147,81 млн. тенге, в том числе по годам:
2007 - 5,5 млн. тенге; 2008 - 72,33 млн. тенге;
2009 - 69,98 млн. тенге;
за счет средств международных грантов:
9,3 млн. тенге, в том числе по годам:
2007 год - 7,5 млн. тенге; 2008 - 1,8 млн. тенге.
Объемы расходов на 2008-2009 годы будут
уточняться в соответствии с Законом Республики
Казахстан "О республиканском бюджете" на
соответствующий финансовый год
Ожидаемые Реализация мероприятий Программы позволит
результаты от увеличить территорию природно-заповедного
реализации фонда Республики Казахстан на 1258,66 тыс. га и
Программы довести в 2009 году долю особо охраняемых
природных территорий до 1,8 % от территории
государства. Это позволит обеспечить охрану
ландшафтного и биологического разнообразия
государства, развить экологический туризм,
улучшить состояние окружающей среды и здоровья
населения

2. Введение

Территория Казахстана обладает уникальным набором ландшафтных комплексов: от пустынь до высокогорий и экосистем внутренних морей. В условиях нарастающих темпов экономического развития страны и усиления использования природных ресурсов актуальным становится вопрос дальнейшего совершенствования системы территориальной охраны природы. Те же условия определяют необходимость дальнейшего развития особо охраняемых природных территорий Республики Казахстан (далее - ООПТ), как действенной системы сохранения биологического разнообразия государства.
Казахстан, как сторона Конвенции по сохранению биологического разнообразия (постановление Кабинета Министров Республики Казахстан от 19 августа 1994 года N 918), имеет свои обязательства по сохранению биологического разнообразия. Законодательство в сфере ООПТ основывается на Конституции Республики Казахстан, Законе Республики Казахстан "Об особо охраняемых природных территориях", Концепции развития и размещения особо охраняемых природных территорий до 2030 года, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 10 ноября 2000 года N 1692.
Большое значение для развития заповедного дела имеет проведение в марте 2004 года парламентских слушаний "Проблемы и перспективы развития государственного природно-заповедного фонда", на которых были обсуждены проблемы развития системы территориальной охраны природы в Казахстане и определены пути их решения.
В 1997 году была провозглашена Стратегия развития Республики Казахстан до 2030 года, объявившая, что Казахстан до 2030 года должен стать чистой и зеленой страной, со свежим воздухом и прозрачной водой. Одним из инструментов достижения этих целей является создание системы ООПТ. Главная задача формирования оптимальной системы ООПТ заключается в обеспечении их неразрывности, когда заповедные ядра (заповедники и национальные парки) соединяются между собой территориями с менее строгой охраной (заказники, заповедные зоны), а также с элементами экологической сети - экологическими коридорами, лесными массивами, водоохранными зонами и полосами и другими охраняемыми природными территориями.
На современном этапе размещение ООПТ на территории Республики Казахстан трудно квалифицировать как "экологическую сеть" в ее глобальном понимании. Вместе с тем, сейчас идет формирование региональных внутригосударственных экологических сетей в Заилийском Алатау, Жонгарском Алатау и в Алтайском регионе. Формируются элементы экологических сетей и на межгосударственном уровне - это Западно-Тянь-Шаньский и Алтай-Саянский экологические регионы. Начатые работы и разрабатываемые подходы должны быть продолжены по всем природным комплексам (лес, степь, лесостепь, пустыни, полупустыни, прибрежные и водные экосистемы), для которых организация экологической сети также актуальна, как и для горных областей.
Выполнение этих сложных задач приходится решать в условиях жесткого антропогенного пресса. В этих условиях сохранение редких и уникальных видов флоры и фауны, объектов неживой природы возможно лишь путем организации репрезентативной системы особо охраняемых природных территорий.

3. Анализ современного состояния природно-заповедного
дела в Республике Казахстан

На 1 января 2006 года в Казахстане функционируют 10 государственных природных заповедников, 9 государственных национальных природных парков, 2 государственных природных резервата, 55 государственных природных заказников, 5 государственных заповедных зон, 26 памятников природы республиканского значения.
Общая площадь ООПТ республиканского значения составляет 21118,7 тыс. га, в том числе со статусом юридического лица 3769,1 тыс. га - 1,4 % от всей территории государства. По этому показателю Республика Казахстан далеко отстает от средне-мирового уровня (при общепризнанных мировых стандартах - 10-12 %).
Общая площадь ООПТ России составляет 136,6 млн. га (7,58 % от общей площади страны).
Существующая в России система государственных природных заповедников и национальных парков формировалась свыше 85 лет и включает:
100 государственных природных заповедников общей площадью 33,5 млн. га (свыше 1,56 % площади Российской Федерации);
35 национальных парков площадью 7 млн. га (0,41 % площади страны).
Начиная с 1992 года в России было создано 26 новых заповедников и 18 национальных парков. Кроме того, за это время были расширены территории 22 заповедников и 1 национального парка.
Распоряжением Правительства Российской Федерации от 23 мая 2001 года N 725-р одобрен Перечень государственных природных заповедников и национальных парков, в соответствии с которым на территории Российской Федерации предусмотрено до 2010 года организовать 9 новых заповедников и 12 национальных парков.
Кроме того, в период 2003-2010 годы в России должна быть продолжена работа по расширению территорий существующих государственных природных заповедников, в том числе путем создания биосферных полигонов.
К концу 2010 года в России планируется утвердить новую перспективную схему развития сети государственных природных заповедников и национальных парков на период до 2015 года.
В России создание ООПТ является традиционной и весьма эффективной формой природоохранной деятельности. Экологическая доктрина Российской Федерации, одобренная распоряжением Правительства Российской Федерации от 22 августа 2002 года N 1225-р, рассматривает создание и развитие ООПТ разного уровня и режима в числе основных направлений государственной политики в области экологии.
Такие территории, полностью или частично изъятые из хозяйственного использования, имеют исключительное значение для сохранения биологического и ландшафтного разнообразия как основы биосферы. При этом наиболее значимые для этих целей природные комплексы и объекты, как эталонные, так и уникальные, представлены именно в масштабах федеральной системы особо охраняемых природных территорий, основу которой составляют государственные природные заповедники и национальные парки.
Система охраняемых территорий Канады включает в себя 36 национальных парков и парковых резерватов федерального значения и 640 охраняемых территорий различной категории общей площадью 825 455 кв. км, что составляет 8,4 % от площади страны.
В основу системного плана развития национальных парков Канады положен принцип сохранения наиболее ярких образцов каждого из ландшафтов Канады. В осуществление этого принципа было проведено районирование страны с использованием физико-географических и геоботанических критериев и выделено 39 "естественных регионов для размещения национальных парков" - с тем, чтобы в системе национальных парков был представлен каждый из этих регионов, и в каждом случае под охраной оказывался характерный "срез" природы страны.
На сегодняшний день 22 из 39 канадских природных регионов имеют по крайней мере по одному национальному парку. Еще в четырех регионах выделены перспективные территории, где уже прекращена добыча полезных ископаемых и завершаются работы по проектированию и согласованию режима и границ новых национальных парков.
План развития системы национальных парков Канады имеет ряд достоинств:
он предлагает научно-обоснованный подход к размещению охраняемых территорий (в противоположность их стихийному созданию);
он позволяет представить систему национальных парков страны в завершенном виде (ясное определение конечных параметров системы облегчило получение поддержки, необходимой для завершения ее строительства, в Департаменте финансов и других органах государственной власти);
он предлагает стратегию развития, направленную на то, чтобы в системе национальных парков был представлен каждый природный регион страны (а не дублировались уже представленные регионы), и способствует максимально эффективному использованию финансовых ресурсов и кадрового потенциала;
он легок для понимания, что способствует получению государственной поддержки и осознанному участию различных слоев общества в процессе создания парков.
Одной из особенностей канадского плана является его простота: несмотря на относительное разнообразие природных условий страны, разработчики предложили несложную схему районирования и сосредоточили внимание лишь на одной категории охраняемых территорий. Но в любом случае рано или поздно процесс планирования придется распространить на всю совокупность охраняемых территорий страны.
Опыт Канады по развитию системы национальных парков является наиболее приемлемым для условий Казахстана, с учетом его распространения на всю совокупность особо охраняемых природных территорий различных категорий и видов, обеспечивающей репрезентативное представительство в них природных комплексов всех географических зон.
В отличие от Канады, до настоящего времени охраняемые территории в Казахстане создаются по мере разработки материалов естественнонаучного и технико-экономического обоснований, на основании предложений министерств и ведомств, акиматов областей, научных, неправительственных организаций и других физических и юридических лиц, вне зависимости от структуры биоразнообразия, без четкой стратегии.
Поэтому, настоящая Программа призвана определить приоритетные направления развития системы охраняемых территорий, избежать спонтанных решений при использовании природных ресурсов, обеспечить их репрезентативность, как по занимаемой площади, так и по спектру охвата природных зон и ландшафтов.
Анализ современного состояния природно-заповедного фонда Республики Казахстан показывает что, из 178 млекопитающих охраняется 140 (78,6 %), среди них 22 вида, занесенных в Красную книгу Республики Казахстана (1991 года выпуска) или 61,1 % от общего списка млекопитающих в этой книге, 346 видов птиц (87,4 %), 31 вид пресмыкающихся (63,2 %), 23 вида рыб (22,1 %), но они далеко не обеспечивают сохранения уникального флористического и фаунистического разнообразия Казахстана и поддержки устойчивого состояния всего комплекса природных экосистем.
Нужны надежно охраняемые территории в местах обитания архара алтайского, казахстанского, каратауского и кызылкумского. Явно недостаточно охраняемых территорий для пустынных млекопитающих - джейрана, кулана, манула, каракала, перевязки. Ненадежно защищен даже сайгак, нет ни одного достаточного по масштабам охраняемого резервата в местах окота этих ценных копытных. Совсем не встречаются на заповедных территориях 37 видов (21,1 %) млекопитающих, в том числе 12 видов, занесенных в Красную книгу Республики Казахстан. Это обитающие в долине реки Урал выхухоль, лесная куница, европейская норка, живущие в Волго-Уральских песках гигантский слепыш и др. Краснокнижный эндемик Западного Тянь-Шаня - сурок Мензбира, находящийся в этом регионе, не встречается на территории Аксу-Джабаглинского заповедника.
Темпы создания заповедников в республике очень низки: за последние 27 лет (1978 - 2005) организовано всего 5 заповедников - Устюртский, Маркакольский, Западно-Алтайский, Алакольский и Каратауский.
Из млекопитающих, не включенных в Красную книгу Республики Казахстан, показательно отсутствие на заповедных территориях таких характерных обитателей пустынь, как многие виды тушканчиков.
Для сохранения биологического разнообразия класса млекопитающих в Казахстане необходимо создание надежно охраняемых резерватов в различных типах пустынь (песчаных, глинистых, лессовых, щебенисто-каменистых, солончаковых), для каждой из которых характерен свой набор фоновых млекопитающих. Особое внимание необходимо обратить на западный регион, в том числе и на долину реки Урал.
За последние три года площадь ООПТ увеличилась за счет расширения существующих и создания новых ООПТ на 1507896 га в том числе по годам: в 2003 году на 936793 га, в 2004 году на 231137 га, в 2005 году на 339966 га. В 2006 году планируется создать государственный национальный природный парк "Колсай көлдері" на площади 161045 га и Иргиз-Тургайский государственный природный резерват на площади 765278 га.
Фактическая картина существующего распределения объектов ООПТ в пределах географических зон Республики Казахстан представлена в таблице 1.

Таблица 1.

Объекты ООПТ Республики Казахстан
в пределах географических зон

Природные зоны, подзоны	При- родные запо- ведни- ки	Нацио- наль- ные при- род- ные парки	При- род- ные ре- зер- ваты	Па- мят- ники при- роды	При- род- ные за- каз- ники	Запо- ведные зоны	Всего
Южная лесостепь	-	-	-	-	2	-	2
Колочная умеренно- засушливая степь	-	-	-	2	1	-	3
Умеренно- засушливая степь	-	3	-	19	4	-	26
Засушливая степь	-	-	-	-	1	-	1
Умеренно-сухая степь	1	1	-	-	9	-	11
Сухая степь	1	-	2	1	1	-	5
Опустыненная степь	-	-	-	-	5	-	5
Ocтепненная пустыня (полупустыни)	2	-	-	1	4	2	9
Настоящая пустыня	-	-	-	-	10	-	10
Южная пустыня	1	-	-	-	-	3	4
Горы с выраженной вертикальной поясностью	5	5	-	3	18	-	31
Всего	10	9	2	26	55	5	107

Анализ распределения ООПТ по географическим регионам республики показывает, что развитие заповедного дела в стране осуществлялось с крупными пробелами в отношении ООПТ в степных и пустынных зонах.
В связи с этим, Программой развития системы особо охраняемых природных территорий Республики Казахстан на 2007-2009 годы (далее - Программа) предусматривается расширение системы ООПТ в степной и полупустынной зонах как экосистем, имеющих глобальное значение. К настоящему времени на крупнейшем континенте Евразии только Казахстан и Монголия обладают участками степей и полупустынь в девственном состоянии, перспективных для охраны и восстановления редких и угрожаемых видов животных и растений, а также сохранения экосистемы в целом. В значительной степени этому будут способствовать создание крупного государственного природного резервата "Алтын-Дала", организация Иргиз-Тургайского государственного природного резервата, присоединение степного участка к Коргалжынскому государственному природному заповеднику, а также создание ряда других ООПТ в пределах этих природных зон как базовых ядер научно обоснованных экологических сетей в Центральной Азии.
Фактическое распределение объектов ООПТ в пределах административных областей представлено в таблице 2.

Таблица 2.

Объекты ООПТ
Республики Казахстан в пределах административных областей

Наимено- вание областей	За- по- вед- ники	Нацио- наль- ные парки	При- род- ные ре- зер- ваты	памят- ники при- роды	Заказ- ники	Запо- ведные зоны	Всего
Акмолинская	1	2(1*)	-	8	4	-	15(1*)
Актюбинская	-	-	-	-	1	-	1
Алматинская	2	3	-	4	7	-	16
Атырауская	-	-	-	-	1	1*	2(1*)
Восточно- Казахстанская	2	1	1	1	8	-	13
Жамбылская	-	-	-	-	3	1*	4(1*)
Западно- Казахстанская	-	-	-	-	3	-	3
Карагандин- ская	-	1	-	-	10	-	11
Костанайская	1	-	-	-	3	-	4
Кызылордин- ская	1	-	-	-	2	-	3
Мангистауская	1	-	-	-	2	1*	4(1*)
Павлодарская	-	1	1	1	2	-	5
Северо- Казахстанская	-	-	-	12	4	-	16
Южно- Казахстанская	2	1	-	-	5	2*	10(2*)
Всего	10	9(1*)	2	26	55	5*	107 (6*)

* - ООПТ располагаются в пределах нескольких областей

Анализ распределения ООПТ в пределах административных областей республики показывает, что большая их часть располагается в Алматинской, Карагандинской, Акмолинской, Восточно-Казахстанской и Севеpo-Казахстанской областях. Природные заповедники (территории с полным изъятием земель из хозяйственной деятельности) получили наибольшее развитие в Алматинской и Восточно-Казахстанской областях. Национальные парки (территории с различным функциональным использованием природных ресурсов) преобладают в Алматинской области. До недавнего времени наибольшее количество памятников природы располагалось в бывшей Кокчетавской области, а после ее ликвидации были переданы в Северо-Казахстанскую область. При передаче трех районов Северо-Казахстанской области в состав Акмолинской области (Енбекшильдерского, Щучинского и Зерендинского) памятники природы в основном располагаются в данных областях. Природные заказники с заказным режимом охраны имеют большее представительство в Карагандинской, Алматинской, Восточно-Казахстанской и Южно-Казахстанской областях.
Программой предусматривается расширение системы ООПТ республиканского значения, обеспечивающих максимальную возможность сохранения биологического разнообразия растений, животных, внутривидового генетического разнообразия экосистем, способность биологических ресурсов к самовосстановлению.
Важным элементом функционирования ООПТ является охрана редких и исчезающих объектов флоры и фауны. В Казахстане сейчас официально под угрозой исчезновения находятся 126 видов позвоночных животных, 96 видов беспозвоночных и 207 видов растений.
Количество редких и исчезающих видов постоянно увеличивается. Казахстанскими ботаниками предполагается в следующем издании Красной книги увеличить количество растений до 407. В состоянии критической угрозы находится сайга, что отмечено Красной книгой Международного союза охраны природы.
Учет и анализ современного размещения объектов природно-заповедного фонда позволили выявить дополнительные территории, пригодные для организации новых охраняемых участков, которые могут служить хранилищем генофонда флоры и фауны республики. Перечень объектов природно-заповедного фонда с рекомендациями по их использованию составлен по предложениям государственных органов в области охраны окружающей среды, лесного, и охотничьего хозяйства, рыбного хозяйства и их территориальных подразделений, акиматов областей, неправительственных организаций. Кроме того, были учтены рекомендации парламентских слушаний, посвященных "Проблемам и перспективному развитию государственного природно-заповедного фонда". Была осуществлена комплексная оценка современного состояния естественно-ресурсного потенциала республики, на основе которой были выявлены территории и участки, требующие обязательного резервирования с последующим приданием им статуса особо охраняемых природных территорий.

4. Цель и задачи Программы

Целью Программы является сохранение биологического разнообразия, объектов природно-заповедного фонда, природного и культурного наследия путем развития системы ООПТ во всех природно-климатических зонах Республики Казахстан.
Для достижения поставленной цели необходимо решить следующие задачи:
1) на основе анализа современного состояния территориальной охраны биологического разнообразия в Республике Казахстан определить первоочередные природные комплексы для придания им статуса ООПТ;
2) установить порядок поэтапной организации расширяемых и вновь создаваемых ООПТ различных категорий и видов на 2007-2009 годы.

5. Основные направления и механизм реализации Программы

5.1. Порядок создания и расширения системы
особо охраняемых природных территорий

В соответствии с действующим законодательством в области ООПТ, ООПТ республиканского значения создаются решением Правительства Республики Казахстан. Материалы по созданию ООПТ разрабатываются и вносятся на рассмотрение в Правительство Республики Казахстан уполномоченным органом в области особо охраняемых природных территорий. Основанием для выполнения работ по созданию ООПТ является "Программа развития системы особо охраняемых природных территорий Республики Казахстан", утвержденная Правительством Республики Казахстан.
Документальной основой для организации ООПТ является естественнонаучное и технико-экономическое обоснования создания ООПТ. Организация деятельности ООПТ осуществляется в соответствии с планом его управления.
Процесс создания ООПТ включает три этапа, предусматривающих разработку и утверждение проектов: естественнонаучного обоснования, технико-экономического обоснования и землеустроительного проекта создания ООПТ.
1. Естественнонаучное (далее - ЕН) обоснование предусматривает изучение территории, предлагаемой для создания ООПТ, при этом рассматриваются следующие факторы:
1) современное состояние природных ландшафтов и объектов природно-заповедного фонда территории;
2) экологическая, научная, рекреационная и культурная ценность объектов природно-заповедного фонда, расположенных на данной территории;
3) функциональное использование территории;
4) население и его расселение;
5) существующие инженерные сети;
6) основные факторы антропогенного воздействия на окружающую среду;
7) существующие особо охраняемые территории.
Нa основании материалов литературных и натурных исследований территории дается комплексная оценка ландшафтов как природных эталонов, уникумов и объектов генетического резерва, предмета научных исследований, просвещения, образования, рекреации и туризма.
На основании комплексной оценки территории обосновывается выбор категории и вида ООПТ, режима ее охраны и использования.
2. Резервирование земель под ООПТ.
Основанием для резервирования земель под ООПТ являются утвержденные программы развития системы ООПТ.
Резервирование земель под ООПТ осуществляется на основании постановления акимата области (города республиканского значения, столицы) в порядке, определенном законодательством Республики Казахстан.
Предоставление права землепользования на зарезервированные земельные участки при передаче их в состав земель ООПТ производится постановлениями Правительства Республики Казахстан или акимата области (города республиканского значения, столицы) в зависимости от категории ООПТ (республиканского или местного значения) в порядке, определенном Земельным кодексом и Законом Республики Казахстан "Об особо охраняемых природных территориях".
3. Технико-экономическое обоснование (далее - ТЭО) планировки ООПТ.
ТЭО и входящим в его состав проектом отвода земель (землеустроительный проект) определяются:
описание границ, координат ООПТ, категории и площади земельных участков собственников и землепользователей, изымаемых (выкупаемых) в состав ООПТ, категории и площади земельных участков собственников и землепользователей, включаемых в состав ООПТ без изъятия, а также границ и площади охранной зоны;
затраты, связанные с выкупом земельных участков у собственников и землепользователей и (или) покрытием убытков по их изъятию, ограничением хозяйственной деятельности в охранных зонах, а также в случаях создания ООПТ без изъятия земель;
затраты на создание инфраструктуры и содержание ООПТ, выполнение мероприятий по охране, защите и восстановлению объектов государственного природно-заповедного фонда;
функциональное зонирование территории, вид режима охраны и условия регулируемого туристского, рекреационного и ограниченного хозяйственного использования природных комплексов в пределах установленных функциональных зон с определением норм рекреационных нагрузок;
проект планировки ООПТ и ее инфраструктуры (генеральный план развития инфраструктуры): мест размещения туристских троп, смотровых площадок, бивачных полян, стоянок для транспорта, кемпингов, палаточных лагерей, гостиниц, мотелей, туристских баз, объектов общественного питания, торговли и другого культурно-бытового назначения, трубопроводов, линий электропередачи и связи, дорог с учетом развития экологического туризма.
Мероприятия и расходы по созданию, содержанию и развитию ООПТ.

5.2. Расширение территории существующих и создание
новых особо охраняемых природных территорий
со статусом юридического лица

5.2.1. Государственные природные заповедники

Государственный природный заповедник (далее - ГПЗ) - ООПТ с заповедным режимом охраны, имеющая статус природоохранного научного учреждения, предназначенная для сохранения в естественном состоянии типичных, редких и уникальных природных комплексов. На территориях заповедников запрещена любая хозяйственная деятельность и проводятся только научно-исследовательские работы. Культурно-просветительные, учебные и туристские мероприятия могут проводиться лишь на специально выделенных участках.
Проектами естественнонаучных обоснований определена необходимость на период до 2009 года увеличения площадей четырех существующих природных заповедников в целях установления заповедного режима на прилегающих к ним территориях, природные комплексы которых составляют с заповедниками единое целое (таблица 3).

Таблица 3.
Расширение существующих государственных
природных заповедников

1. Маркакольский государственный природный заповедник, Восточно-Казахстанская область
Местоположение	Юго-Западный Алтай, озеро Маркаколь, хребты Курчумский и Азутау
Год образования	Постановление Совета Министров Каз. ССР от 4 августа 1976 года N 365
Площадь	Существующая - 75048 га. Расширение - 27923 га
Основание расширения	Охрана мест обитания и миграции копытных и хищных животных, редких и исчезающих видов птиц, мест обитания и размножения лососеобразных рыб
Режим охраны	Заповедный, с исключением любой хозяйственной деятельности. Разрешается проведение научно-исследовательских и мониторинговых работ
Сроки проведения мероприятий по расширению	IV квартал 2007 года
2. Западно-Алтайский государственный природный заповедник, Восточно-Казахстанская область
Местоположение	Создан на землях гослесфонда: Черноубинского лесничества Алтайской лесной опытной станции, Верхнетурсугунского лесничества Зыряновского лесохозяйственного производственного предприятия
Год образования	Постановление Верховного Совета Республики Казахстан от 3 июня 1992 года N 1519
Площадь	Существующая - 56078 га. Расширение территории - 30344 га
Основание расширения	Охрана кедровых насаждений, мигрирующих копытных животных, мест произрастания видов эндемичной флоры
Режим охраны	Заповедный, исключающий любую хозяйственную деятельность. Разрешается проведение научно-исследовательских и мониторинговых работ
Сроки проведения мероприятий по расширению	IV квартал 2007 года
3. Коргалжынский государственный природный заповедник, Акмолинская область
Месторасположение	Заповедник расположен в 150 км к юго-западу от города Астаны. Включает Коргалжынскую систему озер и озеро Тенгиз, а также прилегающую к ним двухкилометровую зону степи
Год создания	Создан постановлением Совета Министров Казахской ССР от 16 апреля 1968 года N 124
Площадь	Существующая площадь 258963 га. Расширение территории - 110000 га: участок степи к западу и юго-западу от озера Тенгиз, включая озера Кипшак и Кирей - 70000 га; земли к востоку от озера Есей до реки Нура, включая озера Жарсуат, Сухое и Кызылколь - 40000 га
Основание расширения	Западные степи важны как места постоянного отела сайгаков, также здесь находятся большие колонии сурка байбака
	Восточная территория - место обитания кабана, озера - места постоянного скопления водоплавающей птицы, в том числе краснокнижных видов
Режим охраны	Заповедный, с исключением всех видов хозяйственной деятельности. Разрешается проведение научно-исследовательских и мониторинговых работ
Сроки проведения мероприятий по разработке ЕН и ТЭО	IV квартал 2007 года
Сроки проведения мероприятий по расширению	IV квартал 2008 года
4. Алакольский государственный природный заповедник, Алматинская область
Местоположение	Заповедник расположен на землях госземзапаса, в дельте реки Тентек, острова озера Алаколь (острова Средний, Улькен-Арал - Тобе, Кишкине-Арал - Тобе)
Год образования	Постановление Правительства РК и решения акима области от 30 мая 1995 года N 53
Площадь, тыс. га	Существующая площадь - 19773, в том числе основного участка - 16453, филиала (острова озера Алаколь) - 332 Расширение территории за счет включения ценных территорий вокруг озер Сасыкколь, Алаколь, Кошкарколь на площади 90000 га (в рамках проекта Глобально-экологического фонда Программы развития ООН) и во вторую очередь, гор Арганаты - 120000 га
Основание расширения	Охрана уникальных экосистем водно-болотных угодий побережья систем озер и песчаных кос - мест обитания перелетных птиц и краснокнижных видов животных (архар) и туранговой рощи низкогорных участков
Режим охраны	Заповедный, с исключением любых видов хозяйственной деятельности. Разрешается проведение научно-исследовательских и мониторинговых работ
Сроки проведения мероприятий по разработке ЕН и ТЭО	IV квартал 2007 года
Сроки проведения мероприятий по расширению	IV квартал 2008 года

Программой предусматривается создание в Восточно-Казахстанской области Тарбагатайского ГПЗ. Это территория, где природа сохранилась в первозданном виде, имеет высокий уровень биоразнообразия и относится к приоритетно-значимым для фауны территориям Евроазиатского материка. Краткая характеристика и мотивы создания заповедника приводятся ниже (таблица 4).

Таблица 4.
Создание новых государственных природных заповедников

Тарбагатайский государственный природный заповедник, Восточно - Казахстанская область
Месторасположение	Тарбагатайский хребет, Восточно-Казахстанская область
Площадь	250000 га
Основание организации	Охрана уникальной субальпийской растительности; недостаточная изученность флоры Тарбагатайского хребта
Объекты охраны	Флора : Яблоня Сиверса, майкараган, миндаль ледебуровский, ревень алтайский, рябчик бледноцветный, остролодочник иглистый, волчеягодник алтайский, стеллеропсис тарбагатайский, мертензия Попова, родиола розовая, маралий корень. Фауна : архар, марал, черный аист, сокол-балобан, беркут, дрофа, слепушонка, полевки степная и обыкновенная, длиннохвостый суслик, горностай
Режим охраны	Заповедный, с исключением всех видов хозяйственной деятельности. Разрешается проведение научно-исследовательских и мониторинговых работ
Сроки проведения мероприятий по разработке ЕН и ТЭО	IV квартал 2009 года

5.2.2. Государственные национальные природные парки

Одним из путей защиты экосистем является создание ООПТ, которые в состоянии поддержать экологический баланс на значительно большей, чем заповедники, территории, сочетая сохранение природных комплексов с интересами экологического просвещения, отдыха населения и регулируемой хозяйственной деятельности. Природопользование на этих территориях базируется на способности экосистем к восстановлению путем проведения целенаправленных мероприятий, ограничивающих некоторые виды антропогенного пресса. К таким ООПТ относятся государственные национальные природные парки (далее - ГНПП).
Программой предусматривается расширение площади существующих и создание новых ГНПП (таблицы 5 и 6).

Таблица 5.
Расширение существующих государственных
национальных природных парков

1. Иле-Алатауский государственный национальный природный парк, Алматинская область
Местоположение	В пределах северного склона хребта Заилийского Алатау, от реки Чемолган на западе до реки Турген на востоке
Год создания	Постановление Правительства Республики Казахстан от 22 февраля 1996 года N 228
Площадь	Существующая - 199702 га. Расширение - 35000 га
Основание расширения	Охрана мест обитания копытных и хищных животных, редких видов птиц
Режим охраны	Заповедный, заказной и регулируемый
Сроки проведения мероприятий по разработке ЕН и ТЭО	IV квартал 2008 года
2. Чарынский государственный национальный природный парк, Алматинская область
Месторасположение	Алматинская область, на территории трех административных районов: Уйгурского, Райымбекского и Энбекшиказахского
Год создания	Постановление Правительства Республики Казахстан от 23 февраля 2004 года N 213
Площадь, тыс. га	Существующая - 93150 га. Расширение - 104850 га
Мотивы расширения	Охрана мест обитания джейрана, саксаульников, уникальных гидрологических объектов
Режим охраны	Заповедный, заказной и регулируемый
Сроки проведения мероприятий по расширению	IV квартал 2007 года
3. Баянаульский государственный национальный природный парк, Павлодарская область
Месторасположение	Павлодарская область, на территории Баянаульского района
Год создания	Постановлением Совета Министров Казахской ССР от 12 августа 1985 года N 276
Площадь, тыс. га	Существующая - 50688 га. Расширение - 72990 га
Основание расширения	Охрана мест обитания архаров, эталонных типов зональных типчаково-ковыльных степей
Режим охраны	Заказной
Сроки проведения мероприятий по расширению	IV квартал 2007 года
4. Каркаралинский государственный национальный природный парк, Карагандинская область
Месторасположение	Карагандинская область, на территории Каркаралинского района
Год создания	Постановлением Правительства Республики Казахстан от 1 декабря 1998 года N 1212
Площадь, тыс. га	Существующая - 90323 га. Расширение - 50000 га
Основание расширения	Охрана мест обитания архаров, беркута, сокола-балобана, черного аиста, филина, дрофы, охрана эталонных типов зональных типчаково-ковыльных степей, эндемиков (барбарис каркаралинский, смолевка каркаралинская)
Режим охраны	Заповедный, заказной и регулируемый
Сроки проведения мероприятий по разработке ЕН и ТЭО	IV квартал 2007 года
Сроки проведения мероприятий по расширению	IV квартал 2008 года
5. Государственный национальный природный парк "Кокшетау", Акмолинская и Северо-Казахстанская области
Месторасположение	Кокшетауский горнолесной массив на землях государственного лесного фонда, на территории четырех лесхозов - Зерендинского, Арыкбалыкского, Озерного и Айыртауского
Год создания	Постановление Правительства Республики Казахстан от 10 апреля 1996 года N 415
Площадь	Существующая - 134511 га. Расширение - 80994 га
Мотивы расширения	Придание статуса ООПТ участкам колочных лесов лесного фонда, закрепленных за ГНПП "Кокшетау", имеющих особое защитное и водорегулирующее значение
Режим охраны	Заповедный, заказной и регулируемый
Сроки проведения мероприятий по разработке ЕН и ТЭО	IV квартал 2007 года

Таблица 6.
Создание новых государственных национальных
природных парков

1. Жонгар-Алатауский государственный национальный природный парк, Алматинская область
Месторасположение	Алматинская область, на территории трех административных районов: Аксуского, Саркандского и Алакольского
Площадь	407465 га
Основание создания	Сохранение, изучение и рекреационное использование экосистем северных склонов центральной части хребта Джунгарского Алатау
Объекты охраны и изучения	Редкие и исчезающие виды животных, занесенные в Красную книгу Казахстана: снежный барс, красный волк, архар, бурый медведь, центрально-азиатская рысь, среднеазиатская выдра, манул, перевязка, каменная куница, черный аист, беркут, сапсан, расписная синица
Режим охраны	Заповедный, заказной и регулируемый
Сроки проведения мероприятий по разработке ЕН и ТЭО	IV квартал 2007 года
Сроки проведения мероприятий по созданию	IV квартал 2008 года
2. Государственный национальный природный парк "Акжайляу", Восточно-Казахстанская область
Месторасположение	Восточно-Казахстанская область
Площадь	40000 га
Основание организации парка	Сохранение, изучение и рекреационное использование уникальных геологических объектов: эгирин-рибекитовые граниты с богатейшей минерализацией (гагаринит, синхизит, беферстит, циртолит, астрофиллит, эвксенит, фенакит, гельвин и др. - до 90 минералов)
	Охрана эндемичных и редких представителей растительного мира, мест обитания исчезающих видов животных: архар, беркут, сокол-балобан и другие
Объекты охраны	Уникальные геологические объекты, эндемичные, редкие и исчезающие виды животных и растений
Режим охраны	Заповедный и заказной
Сроки проведения мероприятий по разработке ЕН и ТЭО	IV квартал 2008 года
3. Государственный национальный природный парк "Мерке-Жайсан", Жамбылская область
Месторасположение	Жамбылская область, Меркенский и Шуйский районы
Площадь	159000 га
Основание организации парка	Сохранение уникального природного и историко-культурного наследия
Объекты охраны	Уникальные исторические памятники, эндемичные, редкие виды животных и растений
Режим охраны	Заповедный, заказной
Сроки проведения мероприятий по разработке ЕН и ТЭО	IV квартал 2008 года
4. Государственный национальный природный парк "Буйратау", Карагандинская и Акмолинская область
Месторасположение	Карагандинская и Акмолинская области, горный массив Ерейментау
Площадь	103588 га
Мотивы организации	Сохранение, изучение и рекреационное использование уникальных природных комплексов сухих степей
Объекты охраны	Экосистемы горно-степного массива Ерейментау, эндемичные, редкие и исчезающие представители животного и растительного мира, геоморфологические объекты
Режим охраны	Заказной, заповедный и регулируемый
Сроки проведения мероприятий по созданию	IV квартал 2008 года

5.2.3. Государственные природные резерваты

Государственный природный резерват (далее - ГПР) - ООПТ с различными режимами охраны, предназначенная для сохранения и восстановления ландшафтного и биологического разнообразия, обеспечения устойчивого развития и сбалансированного использования природных ресурсов на данной территории.
Предлагается до 2009 года создать один и разработать ЕН и ТЭО создания двух природных резерватов, в целях сохранения степных, водно-болотных и околоводных экосистем (таблица 7).

Таблица 7.
Рекомендуемые к созданию государственные
природные резерваты

1. Государственный природный резерват "Пойма реки Иртыш", Павлодарская область
Площадь	370000 га
Месторасположение	Пойма реки Иртыш, на базе государственного природного заказника "Пойма реки Иртыш", от южной границы с Восточно-Казахстанской областью до северной границы с Россией
Основание организации	Охрана редких и ценных видов флоры и фауны поймы реки Иртыш, а также археологических памятников истории: древних стоянок и погребений, палеонтологических находок
Объекты охраны	Охране подлежат редкие и ценные виды растительности и животного мира
Режим охраны	Заповедный, заказной и регулируемый
Сроки проведения мероприятий по разработке ЕН и ТЭО	IV квартал 2009 года
2. Государственный природный резерват "Алтын-Дала", Костанайская область
Площадь, тыс. га	489794
Месторасположение	Участки лесостепных, степных и полупустынных экосистем Наурзумского, Аулиекольского, Амангельдинского и Джангельдинского районов Костанайской области
Основание организации	Охрана уникальных ландшафтов, водно-болотных угодий степной и полупустынной зоны равнинного Казахстана, имеющих глобальное значение для сохранения и восстановления популяций редких и исчезающих видов крупных млекопитающих (сайгак, кулан) и птиц (дрофа, кречетка, комплекс хищных видов и водно-болотных птиц)
Объекты охраны	Участки нетронутых лесостепных, степных и полупустынных комплексов, места окота сайги, миграционные пути и летние пастбища, а также крупнейшее водно-болотное угодье с пресной и слабосоленой водой с гнездовыми«колониями редких видов водоплавающих птиц
Режим охраны	Заповедный, заказной и регулируемый
Сроки проведения мероприятий по разработке ЕН и ТЭО	IV квартал 2008 года
3. Государственный природный резерват "Акжайык", Атырауская область
Месторасположение	Участок дельты реки Урал с прилегающим побережьем Каспийского моря в пределах географических координат 46 0 42' - 47 0 02' с.ш.; 51 0 10' - 52 0 02' в.д.
Площадь	111500 га
Основание организации	Охрана уникальных водно-болотных угодий дельты реки Урал с прилегающим побережьем северо-восточной части Каспийского моря, являющихся местом кормежки и гнездования водоплавающих птиц на Каспийско-Черноморско- Восточноафриканском пролетном пути, а также районов миграции и нагула осетровых и частиковых видов рыб
Объекты охраны	Ценные и находящихся под угрозой исчезновения 34 вида фауны и флоры и мест их обитания
Режим охраны	Заповедный, заказной и регулируемый
Сроки проведения мероприятий по созданию	IV квартал 2008 года

5.3. Создание особо охраняемых природных территорий
без образования юридического лица

К ООПТ, не имеющим статуса юридического лица, относятся государственные природные заказники и государственные памятники природы. Данные виды ООПТ создаются без изъятия земель и охрана имеющихся на них объектов природно-заповедного фонда обеспечивается путем соблюдения собственниками и землепользователями установленных Правительством Республики Казахстан или местными исполнительными органами запретов и ограничений природопользования.

5.3.1. Государственные природные заказники

Государственный природный заказник - ООПТ с заказным режимом или регулируемым режимом хозяйственной деятельности, предназначенная для сохранения и воспроизводства одного или нескольких объектов государственного природно-заповедного фонда. Заказники могут быть зоологические, ботанические, гидрологические, геологические, геоморфологические, гидрогеологические, почвенные, ландшафтные и комплексные.
Всего на территории Республики Казахстан организовано 55 государственных природных заказников республиканского значения.
В целях обеспечения эффективной охраны объектов природно-заповедного фонда, расположенных на территориях природных заказников, не закрепленных за государственными учреждениями лесного хозяйства, Программой предусматривается их закрепление за государственными учреждениями - особо охраняемыми природными территориями, согласно приложению 1 к настоящей Программе.
Также, в целях сохранения биоразнообразия и его устойчивого развития на указанных территориях Программой предусматривается дополнительное оснащение государственных учреждений, за кем закрепляются эти территории, необходимым количеством жилых зданий контейнерного типа, транспортных средств, служебного оружия, форменного обмундирования и предусматриваются финансовые средства на содержание государственных инспекторов.
В рамках выполнения международных соглашений по сохранению биоразнообразия водно-болотных угодий и реализации проекта Программы ООН по окружающей среде и Глобального экологического фонда "Развитие миграционных маршрутов и водно-болотных угодий для сохранения стерха и других водноболотных птиц" предусматривается организация нового государственного природного заказника республиканского значения "Жасор-Уркашский", закрепляемого за Наурзумским государственным природным заповедником (таблица 8).

Таблица 8.
Создание новых государственных природных заказников
республиканского значения

Наименование заказника	Тип заказника	Объекты охраны	Площадь, га
Костанайская область
Жарсор- Уркашский	Комплексный	Охрана массовых скоплений журавлей в период сезонных миграции, включая белого журавля - стерха, и их местообитаний	30000

5.4. Развитие системы особо охраняемых природных
территорий местного значения

Развитие системы особо охраняемых природных территорий местного значения происходило стихийно и зависело от инициативы местных исполнительных органов, активности научных и общественных организаций.
К настоящему времени в Казахстане организовано 63 ООПТ местного значения 4 видов: природные парки, памятники природы, заповедные зоны, дендропарки и заказники местного значения, из них на территории Западно-Казахстанской области - 8, Карагандинской области - 11, Костанайской области - 13, Северо-Казахстанской области - 2, Южно-Казахстанской области - 28, город Алматы - 1. Со статусом юридического лица существуют только 3 природных парка - "Медеу" (город Алматы), "Буйратау" (Карагандинская область), Шалкарский (Западно-Казахстанская область). Последний создан в октябре 2004 года.
Дальнейшее развитие системы ООПТ местного значения является одной из актуальных задач охраны природы регионов республики и выполняется на основе утвержденных областными (города республиканского значения, столицы) исполнительными органами среднесрочных и долгосрочных региональных Программ развития системы ООПТ местного значения.
На основе поступивших предложений от заинтересованных государственных и иных организаций можно рекомендовать областным акиматам в качестве первоочередных объектов создание государственных природных парков: Коксайский (Жамбылская область), Бектауатинский (Карагандинская область), Шидерты-Олентинский (Павлодарская область), а также расширять региональную сеть ООПТ за счет организации памятников природы, дендропарков, формирования других элементов экологической сети местного уровня.

6. Необходимые ресурсы и источники финансирования Программы

Источниками финансового обеспечения настоящей Программы являются: средства республиканского бюджета и средства международных грантов. Всего на реализацию Программы предусматривается выделить:
из республиканского бюджета 147,81 млн. тенге, в том числе по годам: 2007 - 5,5 млн. тенге; 2008 - 72,33 млн. тенге; 2009 - 69,98 млн. тенге;
за счет средств международных грантов 9,3 млн. тенге, в том числе по годам: 2007 год - 7,5 млн. тенге; 2008 - 1,8 млн. тенге.
Программой не предусмотрен расчет затрат на отвод земель, капитальное строительство, приобретение техники, оборудования, других основных средств и содержание ООПТ, так как данные расчеты могут быть выполнены только в процессе подготовки технико-экономических обоснований их создания или расширения.
Затраты из республиканского бюджета на приобретение жилых зданий контейнерного типа, транспортных средств, служебного оружия, форменного обмундирования и содержание государственных инспекторов по охране государственных природных заказников республиканского значения составляют 129,96 млн. тенге, согласно приложению 2 к настоящей Программе.

7. Ожидаемые результаты от реализации Программы

Реализация мероприятий Программы по расширению существующих и созданию новых ООПТ позволит:
увеличить территорию природно-заповедного фонда Республики Казахстан на 1258,66 тыс. га (доля ООПТ составит 1,8 % от территории государства);
усилить охрану ландшафтного и биологического разнообразия государства, водно-болотных угодий степной и полупустынной зон равнинного Казахстана, имеющих глобальное значение для сохранения и восстановления популяций редких и исчезающих видов крупных млекопитающих (сайгак, кулан) и птиц (дрофа, кречетка, комплекс хищных и водно-болотных птиц);
увеличить территорию охраны редких видов животных (снежный барс, красный волк, архар, бурый медведь, центрально-азиатская рысь, среднеазиатская выдра, манул, перевязка, каменная куница), мест обитания и размножения лососеобразных рыб;
взять под охрану эндемичных и редких представителей растительного мира, уникальной субальпийской растительности (яблоня Сиверса, майкараган, миндаль ледебуровский, ревень алтайский, рябчик бледноцветный, остролодочник иглистый, волчеягодник алтайский, стеллеропсис тарбагатайский, мертензия Попова, родиола розовая, маралий корень), археологических памятников истории: древних стоянок и погребений, палеонтологических находок;
создать в приоритетных регионах систему охраняемых природных территорий, гарантирующих долгосрочное сохранение биологического разнообразия и устойчивость условий окружающей среды.
Данные по созданию и расширению ООПТ Республики Казахстан представлены в таблице 9.

Таблица 9.
Данные по созданию и расширению ООПТ на 2007-2009 годы

Администра- тивная область	Категория ООПТ	Наименование	Площадь, тыс. га
Расши- рение	Созда- ние
Акмолинская	ГПЗ	Коргалжынский	110,0
Алматинская	ГПЗ	Алакольский	210,0
	ГНПП	Чарынский	104,85
		Жонгар- Алатауский		407,465
Атырауская	ГПР	Акжайык		111,5
Восточно- Казахстанская	ГПЗ	Маркакольский	27,923
		Западно- Алтайский	30,344
	ГНПП	Буйратау		103,588
Карагандинская	ГНПП	Каркаралин- ский	50,0
Павлодарская	ГНПП	Баянаульский	72,99
Костанайская	Природный заказник	Жарсор- Уркашский		30,0
Всего:			606,107	652,553
Итого:			1258,66 тыс. га

8. План мероприятий по реализации Программы

N п/п	Мероприятия	Форма заверше- ния	Ответ- ствен- ные за испол- нение	Срок испол- нения	Пред- пола- гаемые расхо- ды, млн. тенге	Источ- ник финан- сиро- вания
1	2	3	4	5	6	7
	Расширение и создание особо охраняемых природных территорий
1	Расширение существующих особо охраняемых природных территорий
1.1	Заповедники
1	Разработка ЕН и ТЭО расширения территории Алакольского ГПЗ	ЕН и ТЭО	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2007 года	2007 год - 2,5	Между- народ- ные гранты
	Расширение территории Алакольского ГПЗ	Постанов- ление Прави- тельства Респуб- лики Казахстан	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2008 года	*	Респуб- ликан- ский бюджет
2	Расширение территории Маркаколь- ского ГПЗ	Постанов- ление Прави- тельства Респуб- лики Казахстан	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2007 года	*	Респуб- ликан- ский бюджет
3	Расширение территории Западно- Алтайского ГПЗ	Постанов- ление Прави- тельства Респуб- лики Казахстан	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2007 года	*	Респуб- ликан- ский бюджет
4	Разработка ЕН и ТЭО расширения территории Коргалжын- ского ГПЗ	ЕН и ТЭО	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2007 года	2007 год - 2,5	Между- народ- ные гранты
	Расширение территории Коргалжын- ского ГПЗ	Постанов- ление Прави- тельства Респуб- лики Казахстан	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2008 года	*	Между- народ- ные гранты
1.2	Национальные парки
1	Разработка ЕН и ТЭО расширения территории Иле-Алатау- ского ГНПП	ЕН и ТЭО	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2008 года	2008 год - 2,5	Респуб- ликан- ский бюджет
2	Разработка ЕН и ТЭО расширения территории ГНПП "Кокшетау"	ЕН и ТЭО	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2007 года	2007 год - 2,5	Респуб- ликан- ский бюджет
3	Расширение территории Чарынского ГНПП	Постанов- ление Прави- тельства Респуб- лики Казахстан	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2007 года	*	Респуб- ликан- ский бюджет
4	Расширение территории Баянауль- ского ГНПП	Постанов- ление Прави- тельства Респуб- лики Казахстан	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2007 года	*	Респуб- ликан- ский бюджет
5	Разработка ЕН и ТЭО расширения территории Каркаралин- ского ГНПП	ЕН и ТЭО	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2007 года	2007 год - 3,0	Респуб- ликан- ский бюджет
	Расширение территории Каркаралин- ского ГНПП	Постанов- ление Прави- тельства Респуб- лики Казахстан	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2008 года	*	Респуб- ликан- ский бюджет
2	Создание особо охраняемых природных территорий
2.1	Заповедники
1	Разработка ЕН и ТЭО создания Тарбагатай- ского ГПЗ	ЕН и ТЭО	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2009 года	2009 год - 3,0	Респуб- ликан- ский бюджет
2.2	Национальные парки
1	Разработка ЕН и ТЭО создания Жонгар- Алатауского ГНПП	ЕН и ТЭО	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2007 года	2007 год - 2,5	Между- народ- ные гранты
	Создание Жонгар- Алатауского ГНПП	Постанов- ление Прави- тельства Респуб- лики Казахстан	МСХ (созыв), МООС	Декабрь 2008 года	*	Между- народ- ные гранты
2	Разработка ЕН и ТЭО создания ГНПП "Мерке- Жайсан"	ЕН и ТЭО	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2008 года	2008 год - 2,0	Респуб- ликан- ский бюджет
3	Создание ГНПП "Буйратау"	Постанов- ление Прави- тельства Респуб- лики Казахстан	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2008 года	*	Респуб- ликан- ский бюджет
4	Разработка ЕН и ТЭО создания ГНПП "Акжайляу"	ЕН и ТЭО	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2008 года	2008 год - 2,0	Респуб- ликан- ский бюджет
2.3	Природные резерваты
1	Разработка ЕН и ТЭО создания ГПР "Алтын-Дала"	ЕН и ТЭО	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2008 года	2008 год - 1,5	Между- народ- ные гранты
					2008 год - 0,85	Респуб- ликан- ский бюджет
2	Разработка ЕН и ТЭО создания ГПР "Пойма р. Иртыш"	ЕН и ТЭО	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2009 года	2009 год - 2,0	Респуб- ликан- ский бюджет
3	Создание ГПР "Акжайык"	Постанов- ление Прави- тельства Респуб- лики Казахстан	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2008 года	*	Респуб- ликан- ский бюджет
2.4	Природные заказники
	Создание Жасор- Уркашского природного заказника	Постанов- ление Прави- тельства Респуб- лики Казахстан	МСХ (созыв), МООС, АЗР	Декабрь 2007 года	2008 год - 0,3	Между- народ- ные гранты
	Итого средств республи- канского бюджета:				2007 год - 5,5 2008 год - 7,35 2009 год - 5,0	Респуб- ликан- ский бюджет
	Итого средств международ- ных грантов:				2007 год - 7,5 2008 год - 1,8	Между- народ- ные гранты

Примечания:
* объемы расходов будут определены после разработки ЕН и ТЭО;
объемы расходов на 2008 и 2009 годы будут уточняться в
соответствии с Законом Республики Казахстан "О республиканском
бюджете" на соответствующий финансовый год.
Расшифровка аббревиатур:
МСХ - Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан;
МООС - Министерство охраны окружающей среды Республики
Казахстан;
АЗР - Агентство Республики Казахстан по управлению
земельными ресурсами.

Приложение 1
к Программе развития
системы особо охраняемых
природных территорий на
2007-2009 годы

Распределение
потребной численности инспекторов по охране объектов
государственного природно-заповедного фонда
государственных природных заказников, закрепляемых за
государственными учреждениями - особо охраняемыми
природными территориями

N п/ п	Наименование заказника	Местонахож- дение	Площадь, тыс.га	Форма рельефа	Пот- ребное коли- чество инс- пек- торов, чело- век
1	2	3	4	5	6
Коргалжинский государственный природный заповедник
1	Атбасарский государственный зоологический природный заказник	Акмолинская область, Атбасарский район	75,1	Равнинно- холмистый	3
2	Восточный государственный зоологический природный заказник	Акмолинская область, Енбекшильдер- ский район	100,0	Равнинно- холмистый	5
3	Ерементауский государственный зоологический природный заказник	Акмолинская область, Ерементауский район	35,0	Равнинно- холмистый	2
	Всего:				10
Алакольский государственный природный заповедник
4	Токтинский государственный зоологический природный заказник	Алматинская область, Алакольский район	187,0, в т.ч. 161,1 на землях Алаколь- ского ГУЛХ	Холмистый	2
	Всего:				2
Государственный национальный природный парк "Алтын Эмель"
5	Прибалхашский государственный зоологический природный заказник	Алматинская область, Балхашский район	509,4, в т.ч. 351,8 на землях Баканас- ского ГУЛХ	Холмистый	8
6	Верхнекоксуй- ский государственный зоологический природный заказник	Алматинская область, Карабулакский район, Талдыкорган- ское ЛГУ	240,0	Холмистый	13
7	Куканский государственный зоологический природный заказник	Алматинская область, Саркандский район	4,9, в т.ч. 0,9 на землях Борлито- бинского ГУЛХ	Холмистый	1
8	Андасайский государственный зоологический природный заказник	Жамбылская область, Мойынкумский район	1000,0	Холмисто- равнинный	16
	Всего:				38
Иле-Алатауский государственный национальный природный парк
9	Каройский государственный комплексный природный заказник	Алматинская область, Балхашский район, Баканасское ЛГУ	509,0, в т.ч. 123,1 на землях Баканас- ского ГУЛХ	Холмистый	21
10	Алматинский государственный комплексный природный заказник	Алматинская область, Карасайский, Талгарский и Райымбекский районы	542,4	Горный, холмистый	23
	Всего:				44
Устюртский государственный природный заповедник
11	Новинский государственный зоологический природный заказник	Атырауская область, Курмангазин- ский район	4,5	Равнинно- холмистый	1
12	Бударинский государственный зоологический природный заказник	Западно- Казахстанская область, Акжаинский и Зеленовский районы	80,0, в т.ч, 31,7 на землях Чапаев- ского и Ураль- ского ГУЛХ	Равнинно- холмистый	1
13	Кирсановский государственный комплексный природный заказник	Западно- Казахстанская область, Бурлинский, Приуральный и Теркинский районы	61,0, в т.ч. 22,0 на землях Бурлин- ского и Январцев- ского ГУЛХ	Равнинно- холмистый	2
14	Жалтыркульский государственный зоологический природный заказник	Западно- Казахстанская область, Джангалинский район	19,0	Равнинно- холмистый	1
15	Карагие- Каракольский государственный зоологический природный заказник	Мангистауская область, Каракиянский район	137,5	Холмистый	3
16	Актау- Бузачинский государственный зоологический природный заказник	Мангистауская область, Тупкараган- ский район	170,0	Холмистый	6
	Всего:				14
Маркакольский государственный природный заповедник
17	Тарбагатайский государственный зоологический природный заказник	Восточно- Казахстанская область, Зайсанский район	240,0	Горный	10
18	Кулуджинский государственный зоологический природный заказник	Восточно- Казахстанская область, Коллектинский район	46,0	Холмистый	2
	Всего:				12
Аксу-Жабаглинский государственный природный заповедник
19	Государственный комплексный природный заказник "Урочище Беркара"	Жамбылская область, Жуалинский район	17,5, в т.ч. 3,1 на землях Жамбыл- ского ГУЛХ	Горный	1
	Всего:				1
Каркаралинский государственный национальный природный парк
20	Бектауатинский государственный зоологический природный заказник	Карагандин- ская область, Актогайский район	0,5	Холмисто- равнинный	1
21	Туранговый государственный ботанический природный заказник	Карагандин- ская область, Актогайский район	0,048	Равнинный	1
22	Когашикский государственный ботанический природный заказник	Карагандин- ская область, Жанааркинский район	15,0	Холмисто- равнинный	1
	Всего:				3
Наурзумский государственный природный заповедник
23	Сарыкопинский государственный зоологический природный заказник	Костанайская область, Жангильдин- ский район	51,2	Равнинный	3
24	Тоунсорский государственный зоологический природный заказник	Костанайская область, Камыстинский район	35,0	Равнинный	2
25	Тургайский государственный зоологический природный заказник	Актюбинская область, Иргизский район	348,0	Равнинно- холмистый	15
	Всего:				20
Каратауский государственный природный заповедник
26	Каргалинский государственный зоологический природный заказник	Кызылордин- ская область, Шиелийский и Жанакорган- ский районы	13,3	Равнинный	1
	Всего:				1
Государственный лесной природный резерват "Ертыс орманы"
27	Государственный комплексный природный заказник "Ертыс жагалауы"	Павлодарская область, Актогайский, Железинский, Иртышский, Качирский, Лебяжинский, Майский, и Павлодарский районы	377,133	Равнинный	16
	Всего:				16
Баянаульский государственный национальный природный парк
28	Государственный зоологический природный заказник "Кызылтау"	Павлодарская область, Баянаульский район	60,0 в т.ч. 0,2 на террито- рии Баянауль- ского ГНПП	Холмистый	3
	Всего:		60,0		3
Государственный национальный природный парк "Кокшетау"
29	Мамлютский государственный зоологический природный заказник	Северо- Казахстанская область Мамлютский район	52,4	Равнинный	2
30	Смирновский государственный зоологический природный заказник	Северо- Казахстанская область, Аккаинский район	240,0	Равнинный	10
31	Согровский государственный зоологический природный заказник	Северо- Казахстанская область, Булаевский и Кызылжарский районы	134,1	Равнинный	6
	Всего:				18
Сайрам-Угамский государственный национальный природный парк
32	Задарьинский государственный ботанический природный заказник	Южно- Казахстанская область, Арысский район	8,4	Холмистый	1
33	Жамбылский государственный ботанический природный заказник	Южно- Казахстанская область, Байдибекский район	8,6	Холмистый	1
34	Тимурский государственный ботанический природный заказник	Южно- Казахстанская область, Отрарский район	4,0	Холмистый	1
35	Акдалинский государственный ботанический природный заказник	Южно- Казахстанская область, Тюлькубас- ский, Толебийский и Байдибекский районы	65,754	Холмистый	2
	Всего:				5
	Итого:				187

Примечание:
в расчетную таблицу не включены государственные природные
заказники, расположенные на землях государственного лесного фонда,
охрана которых осуществляется имеющимися службами лесной охраны
государственных учреждений лесного хозяйства (ГУЛХ).

Приложение 2
к Программе развития
системы особо охраняемых
природных территорий на
2007-2009 годы

Расчет затрат
на приобретение жилых зданий контейнерного типа,
транспортных средств, служебного оружия, форменного
обмундирования и содержание государственных инспекторов
по охране государственных природных заказников
республиканского значения

N п/п	Наименова- ние затрат	Ед. изм.	Ко- ли- чес- тво еди- ниц	Стои- мость еди- ницы, тыс. тенге	Сумма затрат, тыс. тенге	Распределение финансирования по годам, тыс. тенге
2008	2009
1	Жилое здание контейнерного типа для проживания 4-х человек с комплектацией или сборный одноквартир- ный дом с автономным обслуживанием	шт.	20	710,4	14 208,0	7104,0	7104,0
2	Автомашина повышенной проходимости	ед.	31	1 703	52 793,0	26396,5	26396,5
3	Служебное оружие: кабурное карабин	ед. ед.	94 94	42,0 53,0	3 948,0 4 982,0	1974,0 2491,0	1974,0 2491,0
4	Форменное обмундирова- ние: летнее зимнее	ком- пле- кт ком- пле- кт	187 187	16,2 31,3	3 024,0 5 859,0	1512,0 2929,5	1512,0 2929,5
5	Годовой фонд заработной платы инспекторов		187	241,45	45 152,1	22576,05	22576,05
	Итого:				129966,1	64983,05	64983,05

Примечание:
количество автомашин определено из расчета одна автомашина на
6 инспекторов с учетом применения вахтового метода (патрулирования)
проведения работ по охране заказников мобильными группами в составе
3 инспекторов;
количество жилых зданий контейнерного типа определено в
зависимости от площади и местонахождения заказников, специфики их
охраны.

Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтары жүйесiн дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасын бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 13 қазандағы N 990 Қаулысы. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2007 жылғы 8 қазандағы N 914 Қаулысымен

Ескерту. Қаулының күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2007 жылғы 8 қазандағы N 914 Қаулысымен.

"Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы" Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 7 шiлдедегi Заңының 7-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:

1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтары жүйесiн дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасы бекiтiлсiн.

2. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгiзiледi.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Yкiметiнiң
2006 жылғы 13 қазандағы
N 990 қаулысымен
бекiтiлген

Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтары
жүйесiн дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған
бағдарламасы

Мазмұны

1. Бағдарламаның паспорты
2. Кiрiспе
3. Қазақстан Республикасындағы табиғи-қорық iсiнiң қазiргi жай-күйін талдау
4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi
5. Бағдарламаны iске асырудың негiзгi бағыттары мен тетiгi
5.1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесiн құру және кеңейту тәртiбi
5.2. Заңды тұлғалардың мәртебесi бар қазiргi ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды кеңейту және жаңаларын құру
5.2.1. Мемлекеттiк табиғи қорықтар
5.2.2. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер
5.2.3. Мемлекеттiк табиғи резерваттар
5.3. Заңды тұлғаларды құрмай-ақ ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру
5.3.1. Мемлекеттiк табиғи қаумалдар
5.4. Жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жүйесiн дамыту
6. Қажеттi ресурстар және Бағдарламаны қаржыландыру көздерi
7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер
8. Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспары
9. Қосымшалар

1. Бағдарламаның паспорты

Атауы Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтары
жүйесiн дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасы

Бағдарламаны "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы"
әзiрлеу үшiн Қазақстан Республикасы Заңының 7-тармағына және
негiздеме Қазақстан Республикасының Ерекше қорғалатын табиғи
аумақтарын дамыту мен орналастырудың 2030 жылға дейiнгi
тұжырымдамасына сәйкес

Бағдарламаның Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы
негiзгi министрлiгі
әзiрлеушiсi

Бағдарламаның Қазақстан Республикасының барлық табиғи-климаттық
мақсаты аймақтарында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесiн дамыту
жолымен табиғи және мәдени мұраны, биологиялық сан
алуандылығын, табиғи-қорық қорының объектiлерiн сақтау
Қазақстан Республикасының мемлекеттiк табиғи-қорықтық
қорының аумағын 1258,66 мың. га кеңейту

Бағдарламаның Қазақстан Республикасындағы биологиялық сан алуандылықтың
міндеттері қазiргi аумақтық қорғалуының жай-күйiн талдау негiзiнде
оларға ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мәртебесiн беру үшiн
бiрiншi кезектегi табиғи кешендердi анықтау
2007-2009 жылдарға арналған әртүрлi санаттағы және түрдегi
кеңейтiлетiн және жаңадан құрылатын ерекше қорғалатын табиғи
аумақтарды кезең кезеңiмен ұйымдастыру тәртiбiн белгiлеу

Бағдарламаны 2007 - 2009 жылдар
iске асыру
мерзiмi

Бағдарламаны Бағдарламаны iске асыруға мынадай қаржылық
қаржыландыру шығындар көзделуде:
көздерi республикалық бюджеттен:
147,81 млн. теңге, оның iшiнде жылдар бойынша:
2007 жылы - 5,5 млн. теңге; 2008 жылы - 72,33 млн.
теңге; 2009 жылы - 69,98 млн. теңге;
халықаралық гранттар қаражаты есебiнен:
9,3 млн. теңге, оның iшiнде жылдар бойынша:
2007 жылы - 7,5 млн. теңге; 2008 жылы - 1,8 млн. теңге.
2008-2009-жылдарға арналған шығыс көлемi тиiстi қаржы
жылына арналған "Республикалық бюджет туралы" Қазақстан
Республикасының Заңына сәйкес нақтыланатын болады

Бағдарламаны Бағдарламаның iс-шараларын iске асыру Қазақстан
iске асырудан Республикасы табиғи-қорық қорының аумағын
күтiлетiн нәтиже 1258,66 мың га ұлғайтуға және 2009 жылы ерекше қорғалатын
табиғи аумақтар үлесiн мемлекет аумағының 1,8 %-ға дейiн
жеткiзуге мүмкiндiк бередi. Бұл мемлекеттiң ландшафттық
және биологиялық сан алуандылығын қорғауды, экологиялық
туризмдi дамытуды, қоршаған ортаның жағдайы мен
халықтың денсаулығын жақсартуды қамтамасыз етуге мүмкiндiк
бередi.

2. Кiрiспе

Қазақстан аумағы шөл далалардан бастап биiк тауларға және iшкi теңiздердiң экожүйелерiне дейiн ландшафтық кешендердiң бiрегей жиынтығына ие. Елiмiз экономикасы дамуының үдемелi қарқыны және табиғи ресурстарды пайдаланудың күшеюi жағдайында табиғатты аумақтық қорғау жүйесiн одан әрi жетiлдiру мәселесi көкейтестi сипат алып отыр. Нақ осы жағдайлар мемлекеттiң биологиялық сан алуандылықты сақтаудың пәрмендi жүйесi ретiнде Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтарын (бұдан әрi - ЕҚТА) одан әрi дамыту қажеттiгiн айқындайды.
Биологиялық сан алуандықты сақтау жөнiндегi конвенцияның тарабы ретiнде (Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетiнiң 1994 жылғы 19 тамыздағы N 918 қаулысы) Қазақстанның биологиялық саналуандылықты сақтау жөнiндегi өз мiндеттемелерi бар. ЕҚТА саласындағы заңнама Қазақстан Республикасының Конституциясына, "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы" Қазақстан Республикасының Заңына , Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 жылғы 10 қарашадағы N 1692 қаулысымен бекiтiлген Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамыту және орналастырудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасына негiзделедi.
2004 жылғы наурызда "Мемлекеттiк табиғи-қорық қорын дамыту проблемалары мен перспективалары" атты Парламенттiк тыңдаулар өткiзiлуiнiң қорық iсiн дамыту үшiн зор маңызы бар, онда Қазақстанда табиғатты аумақтық қорғау жүйесiн дамыту проблемалары талқыланды және оларды шешу жолдары айқындалды.
1997 жылы Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейiнгi даму стратегиясы жарияланды, ол Қазақстан 2030 жылға дейiн ауасы таза және суы мөлдiр, таза және жасыл желектi елге айналуға тиiс екенiн паш еттi. ЕҚТА-ның жүйесiн құру осы мақсаттарға қол жеткiзу құралдарының бiрi болып табылады. ЕҚТА-ның оңтайлы желiсiн қалыптастырудың басты мiндетi қорықтық ұйытқылар (қорықтар мен ұлттық парктер) өзара күзетi онша қатаң емес аумақтармен (қаумалдар, қорықтық аймақтар), сондай-ақ экологиялық желi элементтерiмен - экологиялық дәлiздермен, орман алқаптарымен, су қорғау аймақтарымен және жолақтарымен әрi басқа да қорғалатын табиғи аумақтармен қосылатындай олардың бiртұтастығын қамтамасыз ету болып табылады.
Қазiргi кезеңде Қазақстан Республикасының аумағында ЕҚТА орналасуын оның ғаламдық түсiнiгiндегi "экологиялық желi" ретiнде жiктеу қиын. Сонымен бiрге, қазiр Iле Алатауы, Жоңғар Алатауы және Алтай өңiрiнде аймақтық мемлекетішiлiк экологиялық желiлер қалыптасуда. Мемлекетаралық деңгейде де экологиялық желiлердiң элементтерi қалыптасып жатыр, олар - Батыс Тянь-Шань және Алтай-Саян экологиялық өңiрлерi. Басталған жұмыстар және әзiрленiп жатқан көзқарастар экологиялық желiнi ұйымдастыру таулы ормандар сияқты көкейтестi сипат алып отырған барлық табиғи кешендер бойынша (орман, дала, орманды дала, шөлдер, жартылай шөлейт жерлер, жағалау және су экожүйелерi) жалғастырылуға тиiс.
Осынау күрделi мiндеттердi орындауды қатаң антропогендiк қысым жағдайында шешуге тура келуде. Осындай жағдайларда флора мен фаунаның сирек кездесетiн және бiрегей түрлерiн, жансыз табиғат объектiлерiн ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың оңтайлы жүйесiн ұйымдастыру жолымен ғана сақтауға болады.

3. Қазақстан Республикасындағы табиғи-қорық iсiнiң қазiргi жай-күйiн талдау

2006 жылдың 1 қаңтарында Қазақстанда 10 мемлекеттiк табиғи қорықтар, 9 мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, 2 мемлекеттiк табиғи резерват, 55 мемлекеттiк табиғи қаумал, 5 мемлекеттiк қорықтық аймақ, 26 республикалық маңызы бар табиғи ескерткiштер қызмет етедi.
Республикалық маңызы бар ЕҚТА-ның жалпы алаңы - 21118,7 мың. га, мемлекеттiң барлық аумағының, оның iшiнде заңды тұлға мәртебесiмен 3769,1 мың. га - 1,4 % пайызын құрайды. Бұл көрсеткiш бойынша Қазақстан Республикасы орташа-әлемдiк деңгейге жете алмайды (жалпыға танылған әлемдiк стандарттар жағдайында - 10-12 %).
Ресейдiң ЕҚТА-ның жалпы алаңы 136,6 млн. га (елдiң жалпы алаңының 7,58%-ы) құрайды.
Ресейдегi ұлттық парктер мен мемлекеттiк табиғи қорықтардың қазiргi жүйесi 85 жылдан артық уақыт қалыптасты және оған:
жалпы алаңы 33,5 млн. га 100 мемлекеттiк табиғи қорықтары (Ресей Федерациясы алаңының 1,56 %-дан жоғары);
алаңы 7 млн. га 35 ұлттық парктерi (елдiң 0,41% алаңы) кiредi.
1992 жылдан бастап Ресейде 26 жаңа қорық және 18 ұлттық парк құрылды. Бұдан басқа осы уақытта 22 қорық пен 1 ұлттық парктiң алаңы кеңейтiлдi.
2010 жылға дейiн Ресей Федерациясының аумағында 9 жаңа қорық пен 12 ұлттық парк ұйымдастырылуына сәйкес Ресей Федерациясы Үкiметiнiң 2001 жылғы 23 мамырдағы N 725-p өкiмiмен мемлекеттiк табиғи қорықтар мен ұлттық парктерiнiң тiзбесi мақұлданды.
Бұдан басқа Ресейде 2003-2010 жылдар кезеңiнде қазiргi мемлекеттiк табиғи қорықтар аумағын кеңейту бойынша, оның iшiнде биосалалық полигон құру жолымен жұмыстар жалғасуы тиiс болатын.
2010 жылдың соңына қарай Ресейде 2015 жылға дейiнгi кезеңде мемлекеттiк табиғи қорықтар мен ұлттық парктердiң желiсiн дамытудың жаңа перспективалық схемасын бекiту жоспарлануда.
Ресейде ЕҚТА-ды құру табиғатты қорғау қызметiнiң дәстүрлi және аса тиiмдi нысаны болып табылады. Ресей Федерациясы Үкiметiнiң 2002 жылғы 22 тамыздағы N 1225-p өкiмiмен мақұлданған Ресей Федерациясының экологиялық доктринасы экология саласындағы мемлекеттiк саясаттың негiзгi бағыттары есебiндегi режим мен әр түрлi деңгейдегi ЕҚТА құру және дамытуды қарастырады.
Шаруашылықтық пайдаланудан толық немесе бөлшектеп тартып алынған бұндай аумақтардың биосала негiзi секiлдi биологиялық және ландшафтты сан алуандылықты сақтау үшiн ерекше маңызы бар. Бұл ретте осы мақсаттар үшiн аса маңыздысы эталонды да, сондай-ақ бiрегей табиғи кешендер мен объектiлер негiзiн мемлекеттiк табиғи қорықтар мен ұлттық парктер құрайтын нақ осы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың федералды жүйесi ауқымында ұсынылған.
Канаданың қорғалатын аумақтар жүйесi 36 ұлттық парктер мен федералды маңызы бар парк резерваты және жалпы алаңы 825 455 шаршы шақырым әртүрлi санаттағы 640 қорғалатын аумақтарды қамтиды, бұл мемлекеттiң жалпы алаңының 8,4%-ын құрайды.
Канаданың ұлттық парктерiн дамытудың жүйелi жоспарының негiзiне Канаданың әрбiр ландшафтарының айрықша ашық үлгiлерiн сақтау қағидаты енгiзiлген. Бұл қағидаттарды жүзеге асыруда физикалық-географиялық және геоботаникалық өлшемдердi пайдалану арқылы аудандастыру өткiзiлдi және 39 "ұлттық парктердi орналастыруға арналған табиғи өңiрлер" бөлiндi, бұл ұлттық парктер жүйесінде осы аймақтардың әрқайсысы ұсынылуы үшiн және әрбiр жағдайда мемлекет табиғатының сипатты "кесiндiсi" қорғауда болуы үшiн қажет.
Бүгiнгi таңда 39 канадалық табиғи өңiрлердiң 22-ci кем дегенде бiр ұлттық паркке ие. Оған қоса төрт өңiрде перспективалы аумақтар бөлiнген, ол жерлерде пайдалы қазбаларды табу тоқтатылған және жаңа ұлттық парктердiң шекаралары мен режимiн жобалау және келiсу бойынша жұмыстар аяқталуға жақын.
Канаданың ұлттық парктерiнiң жүйесiн дамыту жоспарының бiрқатар жетiстiгi бар:
жоспар қорғалатын аумақтарды орналастыруға ғылыми-негiздемелiк жақын келудi ұсынады (олардың қауiптi құрылуына қарама-қайшы);
жоспар мемлекеттiң ұлттық парктер жүйесiн аяқталған түрде ұсынуға мүмкiндiк бередi (жүйенiң соңғы параметрлерiн айқын анықтау Қаржы департаментi және басқа да мемлекеттiк органдарда оның құрылысын аяқтауға қажеттi қолдауды алуды жеңiлдетедi);
жоспар ұлттық парктер жүйесiнде мемлекеттiң әрбiр табиғи аймағын ұсынуға бағытталған даму стратегиясын ұсынады (бұрын ұсынылған өңiрлер қайталанбауы үшiн) және мамандар тұрақтылығы мен қаржы ресурстарын жоғары нәтижеде пайдалану үшiн септiгiн тигiзедi;
жоспарды түсiну өте жеңiл, бұл парктердi құру үдерiсiндегi қоғамның әртүрлi қабатының саналы қатысуына және мемлекеттiк қолдауды алуға септiгiн тигiзедi.
Канада жоспарының ерекшелiктерiнiң бiрi оның қарапайымдылығы болып табылады: мемлекеттiң қатынасты сан алуан табиғи жағдайына қарамастан, әзiрлеушiлер аудандастырудың жеңiл сызбасын ұсынды және басты назарды қорғалатын аумақтардың бiр санатына ғана аударды. Алайда қандай жағдайда болмасын жоспарлау үдерiсiн ерте ме, кеш пе мемлекеттiң барлық қорғалатын аумақтарына таратуға тура келедi.
Ұлттық парктердi дамыту жүйесi бойынша Канаданың тәжiрибесi ол жердегi барлық географиялық аймақтардың табиғи кешендердiң репрезентативтiк өкiлеттiгiн қамтамасыз ететiн түрлi санаттар мен түрдегi ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың барлық жиынтығына таратуды есепке алғанда Қазақстан жағдайы үшiн ең қолайлы болып табылады.
Канададан ерекшелiгi сол, Қазақстандағы қорғалатын аумақтар бүгiнгi күнге дейiн нақты стратегиясыз, биологиялық сан алуандылық құрылымына қарамастан, министрлiктер мен ведомстволар, облыс әкiмдерi, ғылыми, үкiметтiк емес ұйымдар және басқа да жеке және заңды тұлғалардың ұсыныстары негiзiнде, табиғи ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелер материалының әзiрлеме шаралары бойынша құрылады.
Сондықтан бұл Бағдарлама қорғалатын аумақтар жүйесiнiң даму бағытын анықтауға, табиғи ресурстарды пайдаланудағы кенеттен пайда болған шешiмдерден аулақ болуға, олардың алып жатқан аумағы бойынша, сол сияқты табиғи аймақтар мен ландшафтарды иелену спектрi бойынша да репрезентативтiлiгiн қамтамасыз етуге арналған.
Қазақстан Республикасының табиғи-қорық қорының қазiргi жай-күйiнiң талдауы 178 сүтқоректiлердiң 140-ы (78,6%), қорғалғанын көрсетедi, олардың iшiнде 22 түрi Қазақстанның Қызыл кiтабына (1991 жылы шыққан) енгiзiлген немесе осы кiтаптағы жалпы сүтқоректiлер тiзбесiнiң 61,1%-ы, құстардың 346 түрi (87,4%), бауырымен жорғалаушылардың 31 түрi (63,2%), балықтың 23 түрi (22,1%), алайда олар Қазақстанның флоралық және фауналық сан алуандылығын сақтау мен табиғи экожүйенiң барлық кешенiнiң тұрақты жағдайын ұстап тұруын қамтамасыз ете алмайды.
Алтай, қазақстан, қаратау және қызылқұм арқарлары мекендейтiн орындарды сенiмдi қорғайтын аумақтар қажет. Шөл сүтқоректiлерi - қарақұйрық, құлан, сабаншы, қарақал, шұбар күзен үшiн қорғалатын аумақтар жеткiлiксiз екенi түсiнiктi. Тiптi киiктер де сенiмдi қорғалмаған, осы бағалы тұяқтылардың үйiрленетiн орындарында көлемi бойынша жеткiлiктi қорғалатын бiрде-бiр резерват жоқ. Қорықтық аумақтарда сүтқоректiлердiң 37 түрi (21,1%), оның iшiнде Қазақстан Республикасының Қызыл кiтабына енген 12 түрi мүлдем кездеспейдi. Бұлар Орал өзенi аңғарында мекендейтiн жұпар тышқан, орман сусары, еуропа қаракүзенi, Едiл-Орал құмдарында мекендейтiн алып көртышқан және т.б. Осы өңiрдегi Батыс Тянь-Шань қызыл кiтап эндемигi - көк суыр Ақсу-Жабағылы қорығы аумағында кездеспейдi.
Республикадағы қорық ұйымдастыру қарқыны өте төмен: соңғы 27 жылда (1978-2005) небәрi 5 - Үстiрт, Марқакөл, Батыс-Алтай, Алакөл және Қаратау қорықтары ұйымдастырылды.
Қазақстан Республикасының Қызыл кiтабына енгiзiлмеген сүтқоректiлердiң iшiнде қорық аумағындағы шөлдi аймақтарды мекендейтiн көптеген тышқан түрлерiнiң болмауы көрiнiс тауып отыр.
Қазақстандағы сүтқоректiлер класының биологиялық сан алуандылығын сақтау үшiн, әртүрлi шөл түрлерiнде (құмды, сазды, сортаң топырақты, тасты) олардың әрбiрi үшiн өз сүтқоректiлерiн жинақтайтын сенiмдi қорғалатын резерваттар құру қажет. Батыс өңiрге, оның iшiнде Орал өзенi аңғарына ерекше көңiл бөлген жөн.
Соңғы үш жылда ЕҚТА алаңы қазiргi ЕҚТА-ны кеңейту және жаңасын құру есебiнен 1507896 га, оның iшiнде жылдар бойынша: 2003 жылы 936793 га, 2004 жылы 231137 га, 2005 жылы 339966 га кеңейтiлдi. 2006 жылы алаңы 161045 га "Көлсай көлдерi" мемлекеттiк ұлттық табиғи паркiн және алаңы 765278 га Ырғыз-Торғай мемлекеттiк табиғи резерватын құру жоспарланған.
Қазақстан Республикасының географиялық аймағы шегiнде қазiргi EҚTA объектiлерiн бөлудiң iс жүзiндегi бейнесi 1-кестеде көрсетiлген.
1-кесте
Географиялық аймақтар шегiндегi Қазақстан Республикасының
ЕҚТА объектiлерi

Табиғи аймақтар, кіші аймақтар	Табиғи қорықтар	Табиғи ұлттық парктер	Табиғи резерваттар	Табиғат ескерткіштері	Қаумалдар	Қорық аймақтары	барлығы
Оңтүстік орманды дала	-	-	-	-	2	-	2
Шоқ орман, бірқалыпты шөлейт дала	-	-	-	2	1	-	3
Бірқалыпты шөлейт дала	-	3	-	19	4	-	26
Шөлейт дала	-	-	-	-	1	-	1
Бірқалыпты құрғақ дала	1	1	-	-	9	-	11
Құрғақ дала	1	-	2	1	1	-	5
Шөлге айналған дала	-	-	-	-	5	-	5
Далаға айналған дала (жартылай шөлейт)	2	-	-	1	4	2	9
Нағыз шөл	-	-	-	-	10	-	10
Оңтүстік шөл	1	-	-	-	-	3	4
Айқын байқалатын тік белдеулігі бар таулар	5	5	-	3	18	-	31
Барлығы	10	9	2	26	55	5	107

Республиканың географиялық өңiрлерi бойынша ЕҚТА-ның бөлiнуiн талдау елде қорық iсiн дамыту дала және шөл аймақтарында ЕҚТА-ға қатысты iрi олқылықтармен жүзеге асырылып келгенiн көрсетедi.
Осыған байланысты Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтары жүйесiн дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) ғаламдық маңызы бар экожүйелер ретiнде дала және жартылай шөлейт аймақтарда ЕҚТА жүйесiн кеңейтудi көздейдi. Қазiргi кезде аса iрi Еуразия құрлығында Қазақстан мен Монғолия ғана өсiмдiктер мен жануарлардың сирек кездесетiн және қауiп төнген түрлерiн қорғау және қалпына келтiру, сондай-ақ тұтастай алғанда экожүйенi сақтау үшiн перспективалық қаз-қалпындағы дала мен жартылай шөлейт учаскелерiне ие болып отыр. Бұған едәуiр дәрежеде "Алтын Дала" iрi мемлекеттiк табиғи резерватын құру, Ырғыз-Торғай мемлекеттiк табиғи резерватын ұйымдастыру, далалық учаскенi Қорғалжын мемлекеттiк табиғи қорығына қосу, сондай-ақ Орталық Азиядағы ғылыми негiзделген экологиялық желiлердiң базалық ұйытқылары ретiнде осы табиғи аймақтардың шегiнде басқа да бiрқатар ЕҚТА құру жәрдемдесетiн болады.
Әкiмшiлiк облыстар шегiндегi ЕҚТА объектiлерi iс жүзiнде 2-кестеде ұсынылған.
2-кесте

Әкiмшiлiк облыстар шегiнде Қазақстан Республикасының
ЕҚТА объектiлерi

Облыстар атауы	қорықтар	ұлттық парктер	табиғи резерваттар	табиғат ескерткіштері	қаумалдар	қорықтық аймақтар	барлығы
Ақмола	1	2(1*)	-	8	4	-	15(1*)
Ақтөбе	-	-	-	-	1	-	1
Алматы	2	3	-	4	7	-	16
Атырау	-	-	-	-	1	1*	2(1*)
Шығыс Қазақстан	2	1	1	1	8	-	13
Жамбыл	-	-	-	-	3	1*	4(1*)
Батыс Қазақстан	-	-	-	-	3	-	3
Қарағанды	-	1	-	-	10	-	11
Қостанай	1	-	-	-	3	-	4
Қызылорда	1	-	-	-	2		3
Маңғыстау	1	-	-	-	2	1*	4(1*)
Павлодар	-	1	1	1	2	-	5
Солтүстік Қазақстан	-	-	-	12	4	-	16
Оңтүстік Қазақстан	2	1	-	-	5	2*	10(2*)
Барлығы	10	9(1*)	2	26	55	5*	107(6*)

*- ЕҚТА бiрнеше облыс шегiнде орналасқан.

Республиканың әкiмшiлiк облыстары шегiнде ЕҚТА бөлiнуiн талдау ЕҚТА-ның көпшiлiк бөлiгi Алматы, Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан және Солтүстiк Қазақстан облыстарында орналасқанын көрсетедi. Табиғи қорықтар (жерлерi шаруашылық қызметтен толық алынған аумақтар) Алматы және Шығыс Қазақстан облыстарында барынша даму үстiнде. Ұлттық парктер (табиғи ресурстары әртүрлi функционалдық мақсатта пайдаланылатын аумақтар) Алматы облысында басым. Таяу уақытқа дейiн табиғат ескерткiштерiнiң ең көп мөлшерi бұрынғы Көкшетау облысында орналасқан болатын, ал облыс таратылғаннан кейiн Солтүстiк Қазақстан облысына берiлген болатын. Солтүстiк Қазақстан облысының үш ауданын (Еңбекшiлдер, Щучье және Зерендi) Ақмола облысының құрамына бергеннен кейiн табиғат ескерткiштерi негiзiнен осы облыстарда орналасқан. Қаумалдық режимi бар табиғи қаумалдардың Қарағанды, Алматы, Шығыс Қазақстан және Оңтүстiк Қазақстан облыстарында бәрiнен көп өкiлдiгi бар.
Бағдарлама өсiмдiктердiң, жануарлардың биологиялық саналуандылығын, экожүйелердiң түр iшiндегi генетикалық сан алуандылығын, биологиялық ресурстардың өздерiн қалпына келтiру қабiлетiн қамтамасыз ететiн республикалық маңызы бар ЕҚТА жүйесiн кеңейтудi көздейдi.
Флора мен фаунаның сирек кездесетiн және құрып кету қаупi төнген объектiлерiн қорғау ЕҚТА қызметiнiң маңызды элементi болып табылады. Қазiргi уақытта Қазақстандағы омыртқалы жануарлардың 126 түрiне, омыртқасыздардың 96 түрiне және 207 өсiмдiк түрiне ресми құрып кету қаупi төнген.
Сирек кездесетiн және құрып кету қаупi төнген түрлер саны үнемi ұлғаюда. Қазақстан ботаниктерi Қызыл кiтаптың келесi шығарылымында өсiмдiктер түрiн 407-ке дейiн көбейтудi көздеуде. Халықаралық Табиғатты Қорғау Одағының Қызыл кiтабында аталған киiктер қазiр қауiптi жағдайда.
Табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң қазiргi орналасуын есепке алу республика флорасы мен фаунасының гендiк қорының қоймасы бола алатын жаңа қорғалатын учаскелер ұйымдастыруға жарамды қосымша аумақтарды анықтауға мүмкiндiк бердi. Табиғи-қорық қорының объектiлерiн пайдалану жөнiндегi ұсыныстармен бiрге олардың тiзбесi қоршаған ортаны қорғау, орман және аңшылық шаруашылығы, балық шаруашылығы саласындағы мемлекеттiк органдар мен олардың аумақтық бөлiмшелерiнiң, облыс әкiмдiктерiнiң, үкiметтiк емес ұйымдардың ұсыныстары бойынша жасалды. Бұдан басқа "Мемлекеттiк табиғи-қорық қорының проблемалары және перспективалық дамуына" арналған парламенттiк тыңдаулардың ұсынымдары ескерiлдi. Республиканың табиғи-pecypc әлеуетiнiң қазiргi жай-күйiне кешендi баға берiлiп, соның негiзiнде кейiннен оларға ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мәртебесiн бере отырып, мiндеттi түрде резервке алуды қажет ететiн аумақтар мен учаскелер анықталды.

4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi

Бағдарламаның мақсаты Қазақстан Республикасының барлық табиғи-климаттық аймақтарында ЕҚТА жүйесiн дамыту жолымен биологиялық сан алуандылықты, табиғи-қорық қорының объектiлерiн, табиғи және мәдени мұраны сақтау болып табылады.
Алға қойылған мақсатқа қол жеткiзу үшiн мынадай мiндеттердi шешу қажет:
1) Қазақстан Республикасындағы биологиялық сан алуандылықты аумақтық қорғаудың қазiргi жай-күйiне талдау жасау негiзiнде бiрiншi кезектегi табиғи кешендерге EҚTA мәртебесiн беру үшiн оларды айқындау;
2) 2006-2009 жылдарға әртүрлi санаттағы кеңейтiлетiн және жаңадан құрылатын ЕҚТА-ны кезең-кезеңiмен ұйымдастыру тәртiбiн белгiлеу.

5. Бағдарламаны iске асырудың негiзгi бағыттары мен тетiгi

5.1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесiн құру
және кеңейту тәртiбi

ЕҚТА саласындағы қолданыстағы заңнамаға сәйкес республикалық маңызы бар ЕҚТА Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң шешiмiмен құрылады. ЕҚТА құру жөнiндегi материалдарды ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi орган әзiрлеп, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қарауына енгiзедi. ЕҚТА құру жөнiндегi жұмыстарды орындау үшiн Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiткен "Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтары жүйесiн дамыту бағдарламасы" негiз болып табылады.
ЕҚТА құрудың жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемесi ЕҚТА ұйымдастыруға құжаттық негiз болып табылады. ЕҚТА қызметiн ұйымдастыру оны басқару жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру процесi үш кезеңдi қамтиды, олар жаратылыстану-ғылыми негiздеме, жерге орналастыру жобасы және ЕҚТА құрудың техникалық-экономикалық негiздемесi жобаларын әзiрлеудi және бекiтудi көздейдi.
1. Жаратылыстану-ғылыми (бұдан әрi - ЖҒ) негiздеме ЕҚТА құру үшiн ұсынылатын аумақты зерделеудi көздейдi, бұл ретте мынадай факторлар қаралады:
1) аумақтың табиғи-қорық қорының табиғи ландшафтары мен объектiлерiнiң қазiргi жай-күйi;
2) осы аумақта орналасқан табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң экологиялық, ғылыми, рекреациялық және мәдени құндылығы;
3) аумақты функционалды пайдалану;
4) халқы және оның қоныстануы;
5) жұмыс iстеп тұрған инженерлiк желiлер;
6) қоршаған ортаға антропогендiк әсер ететiн негiзгi факторлар;
7) қазiргi ерекше қорғалатын аумақтар.
Аумақты әдеби және табиғи зерттеулер материалдарының негiзiнде генетикалық резервтiң табиғи эталондары, уникумдары мен объектiлерi, ғылыми зерттеулер, оқу-ағарту, бiлiм беру, рекреация және туризм нысаны ретiнде ландшафтарға кешендi баға берiледi.
Аумақты кешендi бағалау негiзiнде ЕҚТА санаты мен түрiн, оны қорғау мен пайдалану режимiн таңдау негiзделедi.
2. Жерлердi ЕҚТА-да резервте қалдыру.
ЕҚТА даму жүйесiнiң бекiтiлген бағдарламасы жерлердi EҚTA-да резервте қалдыру үшiн негiз болып табылады.
ЕҚТА үшiн жердi резервте қалдыру Қазақстан Республикасының жер заңнамасы айқындаған тәртiппен облыс (республикалық маңызы бар қаланың, астана) әкiмдiгiнiң қаулысы негiзiнде жүзеге асырылады.
Резервте қалдырылған жер учаскелерiн ЕҚТА жерлерiнiң құрамына беру кезiнде оларға жер пайдалану құқығын беру Жер кодексi және Қазақстан Республикасының "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы" Заңы айқындаған тәртiппен ЕҚТА санатына (республикалық немесе жергiлiктi маңызы бар) байланысты Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң немесе облыс (республикалық маңызы бар қаланың, астана) әкiмдiгінiң қаулыларымен жүргiзiледi.
3. ЕҚТА жоспарлаудың техникалық-экономикалық негiздемесi (бұдан әрi - ТЭН).
TЭН және оның құрамына енетiн жер бөлiп беру жобасы (жерге орналастыру жобасы):
ЕҚТА шекарасының, координаттарының сипаттамасын, меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың ЕҚТА құрамына алып қойылатын (сатып алынатын) жер учаскелерiнiң санаттары мен алаңдарын, меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың жер учаскелерiн алып қоймай олардың ЕҚТА құрамына қосылатын санаттары мен алаңдарын, сондай-ақ күзет аймағының шекарасы мен алаңдарын;
меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардан жер учаскелерiн сатып алуға және (немесе) оларды алу жөнiндегi залалдарды жабуға, қорғалу аймақтарында шаруашылық қызметтi шектеуге байланысты, сондай-ақ жердi алып қоймай, ЕҚТА құрған жағдайларда жұмсалатын шығындарды;
инфрақұрылым құруға және ЕҚТА-ны күтiп-ұстауға, мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiн күзету, қорғау және қалпына келтiру жөнiндегi iс-шараларды орындауға жұмсалатын шығындарды;
аумақты белгiленген функционалды аймақтарға бөлудi, қорғалу режимiнiң түрлерi мен рекреациялық жүктемелер нормаларын айқындай отырып, осы аймақтар шегiнде табиғи кешендердi реттелмелi туристiк, рекреациялық және шектеулi шаруашылық мақсаттарда пайдалану шарттарын;
экологиялық туризмдi дамытуды ескере отырып, ерекше қорғалатын табиғи аумақты жоспарлау жобасын және оның инфрақұрылымын (инфрақұрылымды дамытудың бас жоспарын), туристiк соқпақтарды, қарап көру алаңдарын, демалу алаңқайларын, көлiкке арналған тұрақтарды, кемпингтердi, шатырлы лагерьлердi, қонақ үйлердi, мотельдердi, туристiк базаларды, қоғамдық тамақтандыру, сауда және басқа да мәдени-тұрмыстық мақсаттағы объектiлердi, құбырларды, электр және байланыс желiлерiн, жолдарды қамтиды.
ЕҚТА құру, күтiп ұстау және дамыту жөнiндегi iс-шаралар мен шығыстар айқындалады.

5.2. Заңды тұлғалардың мәртебесi бар қазiргi ерекше қорғалатын табиғи
аумақтарды кеңейту және жаңаларын құру

5.2.1. Мемлекеттiк табиғи қорықтар

Мемлекеттiк табиғи қорық (бұдан әрi - МТҚ) - әдеттегi, сирек кездесетiн және бiрегей табиғи кешендердi қаз-қалпында сақтауға арналған ғылыми табиғат қорғау мекемесi мәртебесi бар қорықтық күзет режимi белгiленген ерекше қорғалатын табиғи аумақ. Қорықтар аумағында қандай да болсын шаруашылықтық қызметке тыйым салынған және ғылыми-зерттеу жұмыстары ғана жүргiзiледi. Мәдени-ағарту, оқу және туристiк iс-шаралар арнайы бөлiнген учаскелерде ғана жүргiзiлуi мүмкiн.
Жаратылыстану-ғылыми негiздемелер жобаларымен 2009 жылға дейiнгi кезеңде табиғи кешендерi қорықтармен бiрге бiртұтас нысанды құрайтын қазiргi төрт табиғи қорыққа iргелес аумақтарда қорық режимiн белгiлеу мақсатында олардың ауданын кеңейту қажеттiлiгi айқындалған (3-кесте).
3-кесте

Қазiргi мемлекеттiк табиғи қорықтарды кеңейту

1. Марқакөл мемлекеттік табиғи қорығы, Шығыс Қазақстан облысы
Орналасқан жері	Оңтүстік-Батыс Алтай, Марқакөл көлі, Күршім және Азутау жоталары
Құрылған жылы	Қаз.ССР Министрлер Советінің 1976 жылғы 4 тамыздағы N 365 қаулысы
Алаңы	Қазіргісі - 75048 га. Кеңейту - 27923 га
Кеңейту себептері	Тұяқты және жыртқыш жануарлардың мекендеу және қоныс аудару орындарын, құстардың сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлерін, албырт тектес балықтар мекендейтін және көбейетін орындарды қорғау
Күзет режимі	Кез-келген шаруашылық қызметке жол берілмейтін қорықтық режим. Ғылыми-зерттеу және мониторинг жұмыстарын жүргізуге рұқсат етіледі
Кеңейту жөніндегі іс-шараларды өткізу мерзімі	2007 жылдың ІV-тоқсаны
2. Батыс Алтай мемлекеттік табиғи қорығы, Шығыс Қазақстан облысы
Орналасқан жері	Мемлекеттік орман қорының: Алтай орман тәжірибелік станциясының Черноубинск орманшылығы, Зырян орман шаруашылықтық өндірістік кәсіпорнының Верхнетурсугун орманшылығы жерлерінде құрылған

Құрылған жылы	Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің 1992 жылғы 3 маусымдағы N 1519 қаулысы
Алаңы	Қазіргісі - 56078 га. Аумағын кеңейту - 30344 га
Кеңейту себептері	Самырсын екпелерін, қоныс аударатын тұяқты жануарларды, эндемикалық флора түрлері өсетін жерлерді қорғау
Күзет режимі	Кез-келген шаруашылық қызметке жол берілмейтін қорықтық режим. Ғылыми-зерттеу және мониторинг жұмыстарын жүргізуге рұқсат етіледі
Кеңейту жөніндегі іс-шараларды өткізу мерзімі	2007 жылғы ІV-тоқсан
3. Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы, Ақмола облысы
Орналасқан жері	Қорық Астана қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 150 шақырым қашықтықта орналасқан. Қорғалжын көлдерінің жүйесі мен Теңіз көлін, сондай-ақ оларға іргелес екі километрлік дала аймағын қамтиды
Құрылған жылы	Қазақ ССР Министрлер Советінің 1968 жылғы 16 сәуірдегі N 124 қаулысымен құрылған
Алаңы	Қазіргі алаңы - 258963 га. Аумақты кеңейту - 110000 га: Қыпшақ және Керей көлдерін қоса алғанда, Теңіз көлінен батысқа және оңтүстік-батысқа қарай дала учаскесі - 70000 га; Жарсуат, Сухое және Қызылкөл көлдерін қоса алғанда, Есей көлінен Нұра өзеніне дейін шығысқа қарай орналасқан аймақ - 40000 га
Кеңейту себептері	Батыс даласы киіктер төлдеуге тұрақты түрде келетін орын ретінде маңызды, осында сондай-ақ дала суырының үлкен колониялары бар. Шығыс аумағы - қабан мекендейтін орын, көлдер - суда жүзетін құстар, соның ішінде олардың Қызыл кітапқа енгізілген түрлері тұрақты жиналып тұратын орындар
Күзет режимі	Шаруашылық қызметтің барлық түріне жол берілмейтін қорықтық режим. Ғылыми-зерттеу және мониторинг жұмыстарын жүргізуге рұқсат етіледі
ЖҒ және ТЭН әзірлеу жөніндегі іс-шараларды жүргізу мерзімі	2007 жылғы ІV-тоқсан

Кеңейту жөніндегі іс-шараларды өткізу мерзімі	2008 жылғы ІV-тоқсан
4. Алакел мемлекеттік табиғи қорығы, Алматы облысы
Орналасқан жері	Қорық мемлекеттік жер қоры жерлерінде, Тентек өзенінің, Алакөл көлі аралының атырабында орналасқан (Средний, Үлкен Аралтөбе, Кішкене Аралтөбе аралдары)
Құрылған жылы	1998, ҚР Үкіметінің қаулысы және облыс әкімінің 1995 жылғы 30 мамырдағы N 53 шешімі
Алаңы, мың га	Қазіргі алаңы - 19773 га, соның ішінде негізгі учаскесі - 16453, филиалы - (Алакөл көлінің аралы) - 3320 Аумақ 90 мың га алқапта Сасықкөл, Алакөл, Қошқаркел көлдерінің төңірегіндегі бағалы аумақтарды енгізу (ЕҚТА дамыту бағдарламасының Ғаламдық экологиялық қоры Жобасы шеңберінде) және екінші кезекте - Арғанаты тауының 120,0 мың га жерін қосу есебінен кеңейтіледі
Кеңейтудің негіздемесі	Жыл құстары және жануарлардың Қызыл кітапқа енгізілген түрлері (арқар) мекендейтін жерлерді - көлдер жүйесі жағалауының сулы-батпақты жерлерінің бірегей экологиялық жүйелері мен құм белдеулерін қорғау
Күзет режимі	Кез-келген шаруашылық қызметке жол берілмейтін қорықтық режим. Ғылыми-зерттеу және мониторинг жұмыстарын жүргізуге рұқсат етіледі
ЖҒ және ТЭН әзірлеу жөніндегі іс-шараларды жүргізу мерзімі	2007 жылғы ІV-тоқсан
Кеңейту жөніндегі іс-шараларды өткізу мерзімі	2008 жылғы ІV-тоқсан

Бағдарламада Шығыс Қазақстан облысында Тарбағатай МТҚ құру көзделген. Бұл табиғат қаз-қалпында сақталған, биологиялық сан алуандылық деңгейі жоғары және Еуразия құрлығының фауна үшін басымдық-маңызы зор аумақтарға жатады. Қорықты құрудың қысқаша сипаттамасы және оны ұйымдастыру себептері төменде келтіріліп отыр.

4-кесте

Жаңа мемлекеттік табиғи қорықтар құру

Тарбағатай мемлекеттік табиғи қорығы, Шығыс Қазақстан облысы
Орналасқан жері		Тарбағатай жотасы, Шығыс Қазақстан облысы
Ауданы		250000 га
Ұйымдастыру негізі		Бірегей субальпілік өсімдіктерді қорғау: Тарбағатай жотасы флорасының жеткілікті дәрежеде зерттелмеуі
Қорғау объектілері		Флора: Сиверс алмасы, майқараған, ледебур бадамы, алтай рауғашы, ақшыл секпігүл, үшкір кекек, алтай қасқыржидегі, тарбағатай таушешегі, Попов дембеті, қызғылт семізот, марал түбірі. Фауна: арқар, марал, қара аққұтан, ителгі, бүркіт, дуадақ, соқыртышқан, дала және кәдімгі сұртышқан, ұзын құйрықты саршұнақ, ақкіс
Күзет режимі		Шаруашылық қызметтің барлық түріне жол берілмейтін қорықтық режим. Ғылыми-зерттеу және мониторинг жұмыстарын жүргізуге рұқсат етіледі
ЖҒ және ТЭН әзірлеу жөніндегі іс-шаралар- ды жүргізу мерзімі		2009 жылғы ІV-тоқсан

5.2.2. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер

Экологиялық жүйелердi қорғау жолдарының бiрi табиғи кешендердi сақтауды экологиялық ағарту, халықтың демалысы мүдделерiмен және реттелмелi шаруашылық қызметпен ұштастыра отырып, қорықтармен салыстырғанда едәуiр кең аумақта экологиялық тепе-теңдiктi сақтай алатын ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құру болып табылады. Осы аумақтарда табиғат пайдалану антропогендiк қысымның кейбiр түрлерiн шектейтiн нысаналы iс-шаралар жүргiзу жолымен қалпына келу жөнiндегi экожүйелердiң қабiлетiне негiзделедi. Мұндай ЕҚТА-тарға мемлекеттiк ұлттық табиғи парктерi (МҰТП) жатады.
Бағдарламада қазiргi МҰТП ауданын кеңейту және осындай жаңа парктер құру көзделген (5 және 6-кестелер).
5-кесте

Қазiргi мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердi кеңейту

1. Іле Алатауы мемлекеттік ұлттық табиғи паркі, Алматы облысы
Орналасқан жері	Іле Алатауы жотасының солтүстік беткейі шегінде, Батыста Шамалған өзенінен бастап шығыста Түрген өзеніне дейін
Құрылған жылы	Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1996 жылғы 22 ақпандағы N 228 қаулысы
Алаңы	Қазіргісі - 199702 га. Кеңейту - 35000 га
Кеңейту себептері	Тұяқты және жыртқыш жануарлар, сирек кездесетін құстар мекендейтін орын
Күзет режимі	Қорықтық, қаумалдық және реттелмелі
ЖҒ және ТЭН әзірлеу жөніндегі іс-шараларды жүргізу мерзімі	2008 жылғы ІV-тоқсан
2. Шарын мемлекеттік ұлттық табиғи паркі, Алматы облысы
Орналасқан жері	Алматы облысы, үш әкімшілік ауданның: Ұйғыр, Райымбек және Еңбекшіқазақ аудандарының аумағында
Құрылған жылы	Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 23 ақпандағы N 213 қаулысы
Алаңы	Қазіргісі - 93150 га. Кеңейту - 104850 га
Кеңейту себептері	Қарақұйрық мекендейтін орындарды, сексеуіл тоғайларын, бірегей гидрологиялық объектілерді қорғау
Күзет режимі	Қорықтық, қаумалдық және реттелмелі
Кеңейту жөніндегі іс-шараларды өткізу мерзімі	2007 жылғы ІV-тоқсан
3. Баянауыл мемлекеттік ұлттық табиғи паркі, Павлодар облысы
Орналасқан жері	Павлодар облысы, Баянауыл ауданының аумағы
Құрылған жылы	Қаз. ССР Министрлер Советінің 1985 жылғы 12 тамыздағы N 276 қаулысы
Алаңы	Қазіргісі - 50688 га. Кеңейту - 72990 га
Кеңейту себептері	Арқар мекендейтін орындарды, көк шұнақ шөпті боз селеу дала аймақты эталондік типті қорғау
Күзет режимі	Қаумалдық
Кеңейту жөніндегі іс-шараларды өткізу мерзімі	2007 жылғы ІV-тоқсан
4. Қарқаралы мемлекеттік ұлттық табиғи паркі, Қарағанды облысы
Орналасқан жері	Қарағанды облысы, Қарқаралы ауданы аумағында
Құрылған жылы	Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1998 жылғы 1 желтоқсандағы N 1212 қаулысы
Алаңы мың га.	Қазіргісі - 90323 га. Аумақты кеңейту - 50000 га
Кеңейту негізі	Арқар мекендейтін орын, бүркіт, сұңқар, ителгі, қара дегелек, үкі, дуадақ, көк шұнақ шөпті боз селеу даланы, эндемиктер (қарқаралық бөріқарат, қарқаралық шайыр) қорғау
Күзет режимі	Қорықтық, қаумалдық және реттемелі
ЖҒ және ТЭН әзірлеу жөніндегі іс-шараларды жүргізу мерзімі	2007 жылғы IV-тоқсан
Кеңейту жөніндегі іс-шараларды өткізу мерзімі	2008 жылғы IV-тоқсан
5. "Көкшетау" мемлекеттік ұлттық табиғи паркі, Ақмола және Солтүстік Қазақстан облыстары
Орналасқан жері	Төрт орман шаруашылығы - Зеренді, Арықбалық, Озерный және Айыртау аумақтарының мемлекеттік орман қоры жерлеріндегі Көкшетау таулы орманды массиві
Құрылған жылы	Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1996 жылғы 10 сәуірдегі N 415 қаулысы
Алаңы	Қазіргісі - 134511 га. Кеңейту 80994 га
Кеңейту себептері	"Көкшетау" МҰТП бекітілген ерекше қорғаныш және су реттеу маңызы бар орман қорының шоқ ормандары учаскелеріне ЕҚТА мәртебесін беру
Қорғау режимі	Қорықтық, тапсырысты және реттемелі
ЖҒ және ТЭН әзірлеу жөніндегі іс-шараларды өткізу мерзімі	2007 жылғы IV-тоқсан

6-кесте
Жаңа мемлекеттік ұлттық табиғи парктер құру

1. Жоңғар Алатауы мемлекеттік ұлттық табиғи паркі, Алматы облысы
Орналасқан жері	Алматы облысы, үш әкімшілік ауданның: Ақсу, Сарқанд және Алакөл аудандарының аумағында
Алаңы	407465 га
Құру себептері	Жоңғар Алатауы жотасының орталық бөлігінің солтүстік беткейлерінің экожүйелерін сақтау, зерттеу және рекреациялық пайдалану
Қорғау және зерттеу объектілері	Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген жануарлардың сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлері: барыс, қызыл қасқыр, арқар, қоңыр аю, Орта Азия сілеусіні, Орта Азия кәмшаты, сабаншы, шұбар күзен, тас сусары, қара аққұтан, бүркіт, түрлі-түсті шымшық

Күзет режимі	Қорықтық, қаумалдық және реттелмелі
ЖҒ және ТЭН әзірлеу жөніндегі іс-шараларды жүргізу мерзімі	2007 жылғы ІV-тоқсан
Құру жөніндегі іс-шараларды жүргізу мерзімі	2008 жылғы ІV-тоқсан
2. Ақжайлау мемлекеттік ұлттық табиғи паркі, Шығыс Қазақстан облысы
Орналасқан жері	Шығыс Қазақстан облысы
Алаңы	40000 га
Паркті ұйымдастыру негізі	Минералдарға аса бай (гагаринит, синхизит, беферстит, циртолит, астрофиллит, эвксенит, фенакит, гельвин және басқалар - 90 минералға дейін) эгирин-рибекит граниттерін: бірегей геологиялық объектілерді сақтау, зерттеу және рекреациялық пайдалану. Өсімдіктер дүниесінің эндемикалық және сирек кездесетін өкілдерін, жануарлардың жойылып бара жатқан түрлері: арқар, бүркіт, ителгі және басқалар мекендейтін жерлерді қорғау.
Қорғау объектілері	Бірегей геологиялық объектілер, өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің эндемикалық, сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлері.
Күзет режимі	Қорықтық және қаумалдық
ЖҒ және ТЭН әзірлеу жөніндегі іс-шараларды жүргізу мерзімі	2008 жылғы ІV-тоқсан
3. Мерке-Жайсан мемлекеттік ұлттық табиғи паркі, Жамбыл облысы
Орналасқан жері	Жамбыл облысы, Мерке және Шу аудандары
Алаңы	159000 га
Паркті ұйымдастыру негізі	Бірегей табиғи және тарихи-мәдени мұраларды сақтау
Қорғау объектілері	Бірегей тарихи ескерткіштер, эндемикалық, сирек кездесетін жануарлар және өсімдіктер түрлері

Күзет режимі	Қорықтық және қаумалдық
ЖҒ және ТЭН әзірлеу жөніндегі іс-шараларды жүргізу мерзімі	2008 жылғы ІV-тоқсан
4. "Бұйратау" мемлекеттік табиғи паркі, Қарағанды және Ақмола облыстары
Орналасқан жері	Қарағанды және Ақмола облыстары, Ерейментау тау алқабы
Алаңы	103588 га
Ұйымдастыру себептері	Қуаң даланың бірегей табиғи кешендерін сақтау, зерттеу және рекреациялық пайдалану
Қорғау объектілері	Ерейментау таулы-дала алқабының экожүйелері, жануарлар мен өсімдіктер дүниесінің эндемикалық, сирек кездесетін және жойылып бара жатқан өкілдері, геоморфологиялық объектілер
Күзет режимі	Қорықтық, қаумалдық және реттелмелі
ЖҒ және ТЭН әзірлеу жөніндегі іс-шараларды жүргізу мерзімі	2008 жылғы ІV-тоқсан

5.2.3. Мемлекеттiк табиғи резерваттар

Мемлекеттiк табиғи резерват (бұдан әрi - МТР) - бұл осы аумақта ландшафтық және биологиялық сан алуандылықты сақтауға және қалпына келтiруге, ондағы табиғи ресурстардың орнықты дамуын және теңгерiлген дәрежеде пайдаланылуын қамтамасыз етуге арналған күзет режимi әртүрлi ЕҚТА.
2009 жылға дейiн дала, сулы-батпақты және су маңындағы экожүйелердi сақтау мақсатында бiр табиғи резерватты құрып, екеуiнiң ЖҒ және ТЭН әзiрлеу ұсынылады (7-кесте).

7-кесте

Құруға ұсынылатын мемлекеттiк табиғи резерваттар

1.»Ертіс өзенінің жайылмасы мемлекеттік табиғи резерваты, Павлодар облысы
Алаңы	370000 га
Орналасқан жері	Ертіс өзенінің жайылмасы,»Ертіс өзенінің жайылмасы мемлекеттік табиғи қаумалының базасында, Шығыс Қазақстан облысының оңтүстік шекарасынан бастап Ресеймен арадағы солтүстік шекараға дейін

Ұйымдастыру себептері	Ертіс өзені жайылмасының флорасы мен фаунасының сирек кездесетін және бағалы түрлерін, сондай-ақ тарихтың археологиялық ескерткіштерін: ертедегі мекендер мен молаларды, палеонтологиялық олжаларды қорғау
Қорғау объектілері	Өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің барлық сирек кездесетін және бағалы түрлері қорғалуға жатады
Күзет режимі	Қорықтық, қаумалдық және реттелмелі
ЖҒ және ТЭН әзірлеу жөніндегі іс-шараларды жүргізу мерзімі	2009 жылғы ІV-тоқсан
2.»Алтын дала мемлекеттік табиғи резерваты, Қостанай облысы
Алаңы мың га.	489794 га
Орналасқан жері	Қостанай облысының Наурызым, Әулиекөл, Амангелді және Жангелді аудандарының орманды-дала, дала және жартылай шөлейт экожүйелерінің учаскелері
Ұйымдастыру себептері	Ірі сүт қоректілердің (киік, құлан) және құстардың (дуадақ, тарғақ, құстардың жыртқыш және сулы-батпақты түрлерінің кешені) сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлерінің таралымдарын сақтау және қалпына келтіру үшін ғаламдық маңызы бар Қазақстан жазығының далалы және жартылай шөлейт аймағының бірегей ландшафтарын, сулы-батпақты жерлерін қорғау
Қорғау объектілері	Қаз-қалпындағы орманды-дала, далалы және жартылай шөлейт кешендерінің учаскелерін киік төлдейтін жерлер, қоныс аударатын жолдар мен жазғы жайылымдар, сондай-ақ суда жүзетін құстардың сирек кездесетін түрлері салатын суы тұщы және аздап ащылау аса ірі сулы-батпақты жерлер
Күзет режимі	Қорықтық, қаумалдық және реттелмелі
ЖҒ және ТЭН әзірлеу жөніндегі іс-шараларды жүргізу мерзімі	2008 жылдың IV-тоқсаны
3. Ақжайық мемлекеттік табиғи резерваты, Атырау облысы
Орналасқан жері	46 0 42' - 47 0 02' с.е.; 51 0 10'- 52 0 02' ш.б. географиялық координаттары шегінде Каспий теңізінің жағалауын қамтитын Жайық өзені атырабының учаскесі

Алаңы	111500 га
Ұйымдастыру негізі	Каспий-Қара теңіз-Шығыс Африка ұшу жолында суда жүзетін құстардың қоректенетін және ұя салатын орны болып табылатын Каспий теңізінің солтүстік-шығыс бөлігінің жағалауымен іргелес Жайық өзені атырабының бірегей сулы-батпақты жерлерін, сондай-ақ балықтардың бекіре және басқа да бағалы түрлері қоныс аударатын және жайылатын аудандарды қорғау
Қорғау объектілері	Фауна мен флораның бағалы және құрып кету қаупі төнген 34 түрі мен олар мекендейтін жерлер
Күзет режимі	Қорықтық, қаумалдық және реттелмелі
Құру жөніндегі іс-шараларды жүргізу мерзімі	2008 жылғы IV-тоқсан

5.3. Заңды тұлғаларды құрмай-ақ ерекше қорғалатын
табиғи аумақтарды құру

Заңды тұлғалардың құқығы жоқ ЕҚТА мемлекеттiк табиғи қаумалдар мен мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi жатады. Осы ЕҚТА түрлерi жер алынбай құрылады және оларда орналасқан табиғи-қорық қорының объектiлерiн қорғау Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң немесе жергiлiктi атқарушы органдардың табиғат пайдалануға белгiлеген тыйым салулары мен шектеулерiн меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың сақтауы арқылы қамтамасыз етiледi.

5.3.1. Мемлекеттiк табиғи қаумалдар

Мемлекеттiк табиғи қаумал - мемлекеттiк табиғи-қорық қорының бiр немесе бiрнеше объектiлерiн сақтауға және молықтыруға арналған шаруашылық қызметтiң тапсырыстық режимi немесе реттелмелi режимi бар ЕҚТА. Қаумалдар зоологиялық, ботаникалық, гидрологиялық, геологиялық, геоморфологиялық, гидрогеологиялық, топырақты, ландшафты және кешендi қаумалдар болуы мүмкiн.
Қазақстан Республикасының аумағында республикалық маңызы бар барлығы 55 мемлекеттiк табиғи қаумал ұйымдастырылған.
Бағдарламада табиғи қаумалдардың аумақтарында орналасқан табиғи-қорық қорының объектiлерiн, мемлекеттiк орман шаруашылығы мекемелерiне бекiтiлмегендерiнде тиiмдi түрде қорғауды қамтамасыз ету мақсатында оларды осы бағдарламаға 1-қосымшаға сәйкес ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк мекемелерiне бекiтiп беру көзделедi.
Сондай-ақ Бағдарламада көрсетiлген аумақтарда биологиялық сан алуандылықты сақтау және оны орнықты дамыту мақсатында осы аумақтар бекiтiлген мемлекеттiк мекемелердi қажеттi мөлшердегi контейнер типтi тұрғын ғимараттармен, көлiк құралдарымен, қызметтiк қарумен, нысанды киiм-кешекпен қосымша жарақтандыру көзделедi және мемлекеттiк инспекторларды ұстауға арналған қаражат көзделедi.
Сулы-батпақты алқаптардың биологиялық сан алуандылығын сақтау жөнiндегi халықаралық келiсiмдердi орындау және "Ақ тырна мен басқа да суда жүзетiн құстарды сақтау үшiн қоныс аудару маршруттары мен сулы-батпақты алқаптарды дамыту" Ғаламдық экологиялық қор және қоршаған ортаны қорғау бойынша БҰҰ бағдарламасының жобасын iске асыру шеңберiнде Наурызым мемлекеттiк табиғи қорығына бекiтiп берiлетiн республикалық маңызы бар жаңа "Жарсор-Ұрқаш" мемлекеттiк табиғи қаумалын ұйымдастыру көзделуде (8-кесте).

8-кесте

Республикалық маңызы бар жаңа мемлекеттiк табиғи
қаумалдар құру

Қаумалдың атауы	Қаумалдың түрі	Қорғау объектілері	Алқабы, га
Қостанай облысы
Жарсор-Ұрқаш	Кешенді	Ақ тырнаны қоса алғанда, маусымдық қоныс аудару кезеңінде тырналардың жаппай жиналған үйірлерін және олар мекендейтін жерлерді қорғау	30000

5.4. Жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың
жүйесiн дамыту

Жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар желiсiн дамыту берекесiз жүргiзiлдi және атқарушы органдардың бастамашылығына, ғылыми және қоғамдық ұйымдардың белсендiлiгiне байланысты болды. Қазiргi кезде Қазақстанда төрт түрлi жергiлiктi маңызы бар 63 ЕҚТА ұйымдастырылған, олар: табиғи парктер, табиғат ескерткiштерi, қорықтық аймақтар, дендропарктер және жергiлiктi маңызы бар қаумалдар, олардың iшiнде Батыс Қазақстан облысының аумағында - 8, Қарағанды облысында - 11, Қостанай облысында - 13, Солтүстiк Қазақстан облысында - 2, Оңтүстiк Қазақстан облысында - 28, Алматы қаласы - 1. Заңды тұлға мәртебесiмен 3 табиғи парк қана жұмыс iстейдi, олар - "Медеу" (Алматы қаласы), "Бұйратау" (Қарағанды облысы), Шалқар (Батыс Қазақстан облысы). Соңғысы 2004 жылдың қазан айында құрылды.
ЕҚТА желiсiн одан әрi дамыту республика аймақтарының табиғатын қорғаудың аса көкейкестi мiндеттерiнiң бiрi болып табылады және облыстық (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) атқарушы органдары бекiткен жергiлiктi маңызы бар ЕҚТА желiсiн дамытудың орта мерзiмдi және ұзақ мерзiмдi аймақтық бағдарламалары негiзiнде орындалуда.
Мүдделi мемлекеттiк және өзге ұйымдардан келiп түскен ұсыныстардың негiзiнде мына мемлекеттiк табиғи парктерді құруды бiрiншi кезектегi объектiлер ретiнде облыстық әкiмдiктерге ұсынуға болады, олар - Көксай (Жамбыл облысы), Бектауата (Қарағанды облысы), Шiдертi-Өлеңтi (Павлодар облысы) сондай-ақ табиғат ескерткiштерiн, дендропарктердi ұйымдастыру, жергiлiктi деңгейдегi экологиялық желiнiң басқа да элементтерiн қалыптастыру есебiнен аймақтық EҚTА желiсiн кеңейту ұсынылады.

6. Қажеттi ресурстар және Бағдарламаны қаржыландыру көздерi

Осы Бағдарламаны қаржымен қамтамасыз ету көздерi: республикалық бюджеттiң, жергiлiктi бюджеттiң қаражаты және халықаралық гранттардың қаражаты болып табылады. Жалпы алғанда Бағдарламаны iске асыруға:
республикалық бюджеттен 147,81 млн. теңге, оның iшiнде жылдар бойынша: 2007 жылы - 5,5 млн. теңге; 2008 жылы - 72,33 млн. теңге; 2009 жылы - 69,98 млн. теңге;
халықаралық гранттар қаражаты есебiнен 9,3 млн. теңге, оның iшiнде жылдар бойынша: 2007 жылы - 7,5 млн. теңге, 2008 жылы - 1,8 млн. теңге көзделуде.
Бағдарламада жер бөлуге, күрделi құрылысқа, техника, жабдықтар, басқа да негiзгі құралдар сатып алуға және ЕҚТА-ды ұстауға жұмсалатын шығыстардың есеп-қисабы көзделмеген, өйткенi мұндай есеп-қисаптар оларды құрудың техникалық-экономикалық негіздемелерiн әзiрлеу барысында ғана жасалуы мүмкiн.
Осы бағдарламаға 2-қосымшаға сәйкес контейнер үлгiсiндегi тұрғын үйлер, көлiк құралдарын, қызметтiк қару, нысанды киiм сатып алуға және республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғи қаумалдарды қорғау жөнiндегi мемлекеттiк инспекторларды ұстауға республикалық бюджеттен жұмсалатын шығыстар 129,9 млн. теңгенi құрайды.

7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер

Бағдарламаның шараларын жүзеге асыру қолданыстағы және жаңа ЕҚТА ұлғайту бойынша:
Қазақстан Республикасының табиғи-қорық қорының аумағын 1258,66 га кеңейтуге (ЕҚТА үлесi мемлекет аумағының 1,8%-ын құрайды);
iрi сүтқоректiлер (киiк, құлан) мен құстардың (дуадақ, тарғақ, жыртқыш және сулы-батпақты құстардың кешенi) сирек кездесетiн және құрып бара жатқан түрлерiнiң таралымын сақтау және қалпына келтiру үшiн терең мәнi бар Қазақстанның далалы және жартылай шөлдi аймақтарының сулы-батпақты жерлерiн, мемлекеттiң ландшафты және биологиялық саналуандылығын қорғауды күшейтуге;
жануарлардың сирек кездесетiн түрлерiн (барыс, қызыл қасқыр, арқар, қоңыр аю, орта азиялық сiлеусiн, орта азиялық кәмшат, сабаншы, шұбар күзен, тас сусары) қорғау аумағын, мекендеу орнын және албырт тектес балық түрлерiн көбейту аумағын кеңейтуге;
тамаша субальпiлiк өсiмдiктердi (Сиверс алма ағашы, майқараған, ледебуров бадамы, алтай рауғашы, ақшыл секпiгүл, инелi кекiре, алтай қасқыржидегi, тарбағатай таушешегi, Попов дембетi, қызғылт семiзот, марал түбiрi), өсiмдiктер әлемiнiң эндемикалық және сирек кездесетiн түрлерiн, тарихи археологиялық ескерткiштердi: бағзы заманғы тұрақтар мен қазбаларды, палеонтологиялық табылғандарды қорғауға алу;
аймақтарда қоршаған ортаның тұрақты жай-күйi мен биологиялық сан алуандылығын ұзақ мерзiмдi сақтауға кепiлдiк беретiн қорғалатын табиғи аумақтар жүйесiн құруға мүмкiндiк бередi.
Қазақстан Республикасының ЕҚТА-ын құру және дамыту жөнiндегi мәлiметтер 9-кестеде келтiрiлген.

9-кесте

2007-2009 жылдарға арналған ЕҚТА-ны құру және
кеңейту бойынша мәлiметтер

Әкімшілік облыс	ЕҚТА санаты	Атауы	Ауданы, мың. га
		Кеңейту	Құру
Ақмола	МТҚ	Қорғалжын	110,0
Алматы	МТҚ	Алакөл	210,0
		Шарын	104,85
		Жоңғар Алатауы		407,465
Атырау	МТР	Ақжайық		111,5
Шығыс Қазақстан	МТҚ	Марқакөл	27,923
		Батыс Алтай	30,344
	МҰТП	Бұйратау		103,588
Қарағанды	МҰТП	Қарқаралы	50,0
Павлодар	МҰТП	Баянауыл	72,99
Қостанай	табиғи қаумал	Жарсор-Ұрқаш		30,0
Барлығы:			606,107	652,553
Жиыны:			1258,66 мың. га

8. Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары

Р/с N №	Іс-шаралар	Аяқтау формасы	Орындауға жауаптылар	Орындау мерзімі	Көзделіп отырған шығыстар, млн. теңге	Қаржыландыру көзі
1	2	3	4	5	6	7
	Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды кеңейту және құру
1	Қазіргі ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды кеңейту
1.1	Қорықтар
1	Алакөл МТҚ аумағын кеңейтудің ЖҒ және ТЭН әзірлеу	ЖҒ және ТЭН	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2007 жылғы желтоқсан	2007 жыл - 2,5	Халықаралық гранттар
	Алакөл МТҚ аумағын кеңейту	Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2008 жылғы желтоқсан	*	Республикалық бюджет
2	Марқакөл МТҚ аумағын кеңейту	Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2007 жылғы желтоқсан	*	Республикалық бюджет
3	Батыс Алтай МТҚ аумағын кеңейту	Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2007 жылғы желтоқсан	*	Республикалық бюджет
4	Қорғалжын МТҚ аумағын кеңейтудің ЖҒ және ТЭН әзірлеу	ЖҒ және ТЭН	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2007 жылғы желтоқсан	2007 жыл - 2,5	Халықаралық гранттар
	Қорғалжын МТҚ аумағын кеңейту	Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2008 жылғы желтоқсан	*	Халықаралық гранттар
1.2	Ұлттық парктер
1	Іле Алатауы МҰТП аумағын кеңейтудің ЖҒ және ТЭН әзірлеу	ЖҒ және ТЭН	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2008 жылғы желтоқсан	2008 жыл - 2,5	Республикалық бюджет
2	"Көкшетау"» МҰТП аумағын кеңейтудің ЖҒ және ТЭН әзірлеу	ЖҒ және ТЭН	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2007 жылғы желтоқсан	2007 жыл - 2,5	Республикалық бюджет

3	Шарын МҰТП аумағын кеңейту	Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2007 жылғы желтоқсан	*	Республикалық бюджет
4	Баянауыл МҰТП аумағын кеңейту	Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2007 жылғы желтоқсан	*	Республикалық бюджет
5	Қарқаралы МҰТП аумағын кеңейтудің ЖҒ және ТЭН әзірлеу	ЖҒ және ТЭН	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2007 жылғы желтоқсан	2007 жыл - 3,0	Республикалық бюджет
	Қарқаралы МҰТП аумағын кеңейту	Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2008 жылғы желтоқсан	*	Республикалық бюджет
2	Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құру
2.1	Қорықтар
1	Тарбағатай МТҚ аумағын құрудың ЖҒ және ТЭН әзірлеу	ЖҒ және ТЭН	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2009 жылғы желтоқсан	2009 жыл - 3,0	Республикалық бюджет
2.2	ӨҰлттық парктер
1	Жоңғар Алатауы МҰТП аумағын құрудың ЖҒ және ТЭН әзірлеу	ЖҒ және ТЭН	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2007 жылғы желтоқсан	2007 жыл - 2,5	Халықаралық гранттар
	Жоңғар Алатауы МҰТП аумағын құру	Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині	2008 жылғы желтоқсан	*	Халықаралық гранттар
2	"Мерке-Жайсан" МҰТП аумағын құрудың ЖҒ және ТЭН әзірлеу	ЖҒ және ТЭН	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2008 жылғы желтоқсан	2008 жыл - 2,0	Республикалық бюджет
3	"Бұйратау"» МҰТП аумағын құру	Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2008 жылғы желтоқсан	*	Республикалық бюджет
4	"Ақжайлау" МҰТП құрудың ЖҒ және ТЭН әзірлеу	ЖҒ және ТЭН	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2008 жылғы желтоқсан	2008 жыл - 2,0	Республикалық бюджет
2.3	Табиғи резерваттар
1	"Алтын-Дала" МТР құрудың ЖҒ және ТЭН әзірлеу	ЖҒ және ТЭН	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2008 жылғы желтоқсан	2008 жыл - 1,5	Халықаралық гранттар
					2008 жыл - 0,85	Республикалық бюджет

2	"Ертіс өзенінің жайылмасы"» МТР құрудың ЖҒ және ТЭН әзірлеу	ЖҒ және ТЭН	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2009 жылғы желтоқсан	2009 жыл - 2,0	Республикалық бюджет
3	«Ақжайық» МТР құру	Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2008 жылғы желтоқсан	*	Республикалық бюджет
2.4	Табиғи қаумалдар
	Жарсор-Ұрқаш табиғи қаумалын құру	Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы	АШМ (жинақтау), Қоршағанортамині, ЖРА	2007 жылғы желтоқсан	2008 жыл - 0,3	Халықаралық гранттар
	Республикалық бюджет қаражатының жиыны:				2007 жыл - 5,5 2008 жыл - 7,35 2009 жыл - 5,0	Республикалық бюджет
	Халықаралық гранттар қаражатының жиыны:				2007 жыл- 7,5 2008 жыл- 1,8	Халықаралық гранттар

Ескертпе:
* шығыстар көлемі, ЖҒ және ТЭН әзірленгеннен кейін айқындалатын болады;
2008 және 2009 жылдарға арналған шығыстар көлемі тиісті қаржы жылына арналған "Республикалық бюджет туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес нақтыланатын болады.
Аббревиатуралардың толық жазылуы:
АШМ - Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылығы министрлігі;
Қоршағанортамині - Қазақстан Республикасы қоршаған ортаны қорғау министрлігі;
ЖРА - Қазақстан Республикасы жер ресурстарын басқару агенттігі.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесін
дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған
бағдарламасына
1-қосымша

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттік мекемелеріне
бекітіп берілетін мемлекеттік табиғи қаумалдардың мемлекеттік
табиғи-қорық қорының объектілерін қорғау жөніндегі инспекторлардың
қажетті санын бөлу

р/с N №	Қаумалдың атауы	Орналасқан жері	Алқабы, мың га	Рельеф нысаны	Қажет инспекторлар саны, адам
1	2	3	4	5	6
Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы
1	Атбасар мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Ақмола облысы, Атбасар ауданы	75,1	Жазық-жоталы	3
2	Шығыс мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Ақмола облысы, Еңбекшілдер ауданы	100,0	Жазық-жоталы	5
3	Ерейментау мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Ақмола облысы, Ерейментау ауданы	35,0	Жазық-жоталы	2
	Барлығы:				10
Алакөл мемлекеттік табиғи қорығы
4	Тоқты мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Алматы облысы, Алакөл ауданы	187,0, оның ішінде 161,1 Алакөл МОШМ жерінде	Жоталы	2
	Барлығы:				2
« "Алтынемел" мемлекеттік ұлттық табиғи паркі
5	Балқаш маңы мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Алматы облысы, Балқаш ауданы	509,4, оның ішінде 351,8 Бақанас МОШМ жерінде	Жоталы	8
6	Жоғарғы Көксу мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Алматы облысы, Қарабұлақ ауданы, Талдықорған МОШМ	240,0	Жоталы	13
7	Қоқан мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Алматы облысы, Сарқанд ауданы	4,9, оның ішінде 0,9 Бөрлітөбе МОШМ жерінде	Жоталы	1
8	Аңдысай мемлекеттік зоологиялық табиғи каумалы	Жамбыл облысы, Мойынқұм ауданы	1000,0	Жоталы-жазық	16
	Барлығы:				38

Іле Алатауы мемлекеттік ұлттық табиғи паркі
9	Қараой мемлекеттік кешенді табиғи қаумалы	Алматы облысы, Балқаш ауданы, Бақанас МОШМ	509,0, оның ішінде 123,1 Бақанас МОШМ жерінде	Жоталы	21
10	Алматы мемлекеттік табиғи қаумалы (кешенді)	Алматы облысы, Қарасай, Талғар және Райымбек аудандары	542,4	Таулы, жоталы	23
	Барлығы:				44
Үстірт мемлекеттік табиғи қорығы
11	Новинский мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Атырау облысы, Құрманғазы ауданы	4,5	Жазық-жоталы	1
12	Бударин мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Батыс Қазақстан облысы, Ақжайық және Зеленов аудандары	80,0, оның ішінде 31,7 Чапаев және Орал МОШМ	Жазық-жоталы	1
13	Кирсанов мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Батыс Қазақстан облысы, Бөрлі, Орал маңы және Терке аудандары	61,0, оның ішінде 22,0 Бөрлі және Январцев МОШМ	Жазық-жоталы	2
14	Жалтыркөл мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Батыс Қазақстан облысы, Жаңақала ауданы	19,0	Жазық-жоталы	1
15	Қарақия-Қаракөл мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Маңғыстау облысы, Қарақия ауданы	137,5	Жоталы	3
16	Ақтау-Бозашы мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы	170,0	Жоталы	6
	Барлығы:				14
Марқакөл мемлекеттік табиғи қорығы
17	Тарбағатай мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Шығыс Қазақстан облысы, Зайсан ауданы	240,0	Таулы	10
18	Құлжа мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Шығыс Қазақстан облысы, Көкпекті ауданы	46,0	Жоталы	2
	Барлығы:				12
Ақсу-Жабағылы мемлекеттік табиғи қорығы
19	"Берқара сайы" мемлекеттік кешенді табиғи қаумалы	Жамбыл облысы, Жуалы ауданы	17,5, оның ішінде 3,1 Жамбыл МОШМ жерінде	Таулы	1
	Барлығы:				1

Қарқаралы мемлекеттік ұлттық табиғи паркі
20	Бектауата мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Қарағанды облысы, Ақтоғай ауданы	0,5	Жоталы-жазық	1
21	Тораңғы мемлекеттік ботаникалық табиғи қаумалы	Қарағанды облысы, Ақтоғай ауданы	0,048	Жазық	1
22	Қоғашық мемлекеттік ботаникалық табиғи қаумалы	Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданы	15,0	Жоталы-жазық	1
	Барлығы:				3
Наурызым мемлекеттік табиғи қорығы
23	Сарықопа мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Қостанай облысы, Жангелдин ауданы	51,2	Жазық	3
24	Тауынсор мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Қостанай облысы, Қамысты ауданы	35,0	Жазық	2
25	Торғай мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Ақтөбе облысы, Ырғыз ауданы	348,0	Жазық-жоталы	15
	Барлығы:				20
Қаратау мемлекеттік табиғи қорығы
26	Қарғалы мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Қызылорда облысы Шиелі және Жаңақорған аудандары	13,3	Жазық	1
	Барлығы:				1
«"Ертіс орманы"»мемлекеттік табиғи орман резерваты
27	"Ертіс жағалауы"» мемлекеттік табиғи қаумалы (кешенді)	Павлодар облысы, Ақтоғай, Железин, Ертіс, Качир, Лебяжі, Май және Павлодар аудандары	377,133	Жазық	16
	Барлығы:				16
Баянауыл мемлекеттік ұлттық табиғи паркі
28	"Қызылтау" мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Павлодар облысы, Баянауыл ауданы	60,0, оның ішінде 0,2 Баянауыл МҰТП аумағында	Жоталы	3
	Барлығы:				3
"Көкшетау" мемлекеттік ұлттық табиғи паркі
29	Мамлют мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Солтүстік Қазақстан облысы, Мамлют ауданы	52,4	Жазық	2

30	Смирнов мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Солтүстік Қазақстан облысы, Аққайың ауданы	240,0	Жазық	10
31	Согров мемлекеттік зоологиялық табиғи қаумалы	Солтүстік Қазақстан облысы, Булаев және Қызылжар аудандары	134,1	Жазық	6
	Барлығы:				18
Сайрам-Өгем мемлекеттік ұлттық табиғи паркі
32	Задария мемлекеттік ботаникалық табиғи қаумалы	Оңтүстік Қазақстан облысы, Арыс ауданы	8,4	Жоталы	1
33	Жамбыл мемлекеттік ботаникалық табиғи қаумалы	Оңтүстік Қазақстан облысы, Арыс ауданы	8,6	Жоталы	1
34	Темір мемлекеттік ботаникалық табиғи қаумалы	Оңтүстік Қазақстан облысы, Арыс ауданы	4,0	Жоталы	1
35	Ақдала мемлекеттік ботаникалық табиғи қаумалы	Оңтүстік Қазақстан облысы, Арыс ауданы	65,754	Жоталы	2
	Барлығы:				5
	Жиыны:				187

Ескерпе:
күзететін мемлекеттік орман шаруашылығы мекемелерінің (МОШМ) қолда бар орман қорғау қызметтері жүзеге асыратын мемлекеттік орман қорының жерлерінде орналасқан мемлекеттік табиғи қаумалдар есеп-қисап кестесіне енгізілген жоқ.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесін
дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған
бағдарламасына
2-қосымша

Контейнер үлгісіндегі тұрғын үйлер, көлік құралдарын,
қызметтік қару, нысандық киім-кешек сатып алуға және республикалық
маңызы бар мемлекеттік табиғи қаумалдарды қорғау жөніндегі мемлекеттік инспекторларды ұстауға жұмсалатын
шығындардың есеп-қисабы

р/с N	Шығындар атауы	Өлшем бірлігі	Бірлік саны	Бірлік құны, мың теңге	Шығындар сомасы, мың теңге	Қаржыландыруды жылдар бойынша бөлу, мың теңге
2008			2009
1	4 адам тұруға арналған жабдықталған контейнер үлгісіндегі тұрғын үй немесе өзіне өзі қызмет көрсететін құрастырмалы бір пәтерлі үй	дана	20	710,4	14208,0	7104,0	7104,0
2	Жол талғамайтын автомашина	бірлік	31	1703	52793,0	26396,5	26396,5
3	Қызметтік қару: қынапты карабин	бірлік бірлік	94 94	42,0 53,0	3948,0 4982,0	1974,0 2491,0	1974,0 2491,0
4	Нысандық киім: жазғы қысқы	жинақ жинақ	187 187	16,2 31,3	3024,0 5859,0	1512,0 2929,5	1512,0 2929,5
5	Инспекторлар жалақысының жылдық қоры		187	241,45	45152,1	22576,05	22576,05
	Жиыны:				129966,1	64983,05	64983,05

Ескертпе:
автомашиналар саны 3 инспектор құрамындағы ұтқыр топтардың қаумалдарды күзету жөніндегі жұмыстарды жүргізудің вахталық әдісі (қарауылдау) қолданылатынын ескере отырып, 6 инспекторға бір автомашина беру есебінен айқындалды;
контейнер үлгісіндегі тұрғын үй саны қаумалдардың алқабына және орналасқан жеріне, оларды күзету ерекшеліктеріне байланысты анықталды.