О проекте Закона Республики Казахстан "О судебно-экспертной деятельности в Республике Казахстан"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 25 декабря 2007 года N 1281

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
внести на рассмотрение Мажилиса Парламента Республики Казахстан проект Закона Республики Казахстан "О судебно-экспертной деятельности в Республике Казахстан".

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Проект

Закон Республики Казахстан
О судебно-экспертной деятельности в Республике Казахстан

Настоящий Закон регулирует общественные отношения по осуществлению судебно-экспертной деятельности в Республике Казахстан.

Глава 1. Общие положения

Статья 1. Основные понятия, используемые в настоящем законе

В настоящем Законе используются следующие основные понятия:
1) специальные научные знания - это специальные знания, основанные на достижениях науки и используемые для выражения закономерности, установления причин и взаимосвязей изучаемой данной наукой явлений, необходимые для проведения судебной экспертизы;
2) повреждение объекта исследования - изменение свойств и состояния объекта в результате применения физических, химических, биологических или иных методов при проведении исследований;
3) объект экспертизы - вещественные доказательства, документы, предметы, тело и состояние психики человека, животные, трупы и их части, образцы, а также относящиеся к предмету экспертизы сведения, содержащиеся в материалах дела, по которому производится судебная экспертиза;
4) судебная экспертиза - процессуальное действие, состоящее из проведения исследований трупов, живых лиц, вещественных доказательств и иных материальных объектов, а также материалов в уголовном, гражданском административном процессах и дачи заключения судебным экспертом либо комиссией судебных экспертов по вопросам, разрешение которых требует специальных научных знаний;
5) органы судебной экспертизы - органы, которые осуществляют судебно-экспертную деятельность в порядке, установленном уголовно-процессуальным, гражданским процессуальным и административным законодательством Республики Казахстан, а также настоящим Законом;
6) руководитель органа судебной экспертизы (далее - руководитель) - лицо, осуществляющее руководство при осуществлении судебно-экспертной деятельности в соответствующем судебно-экспертном учреждении или подразделении;
7) судебно-экспертная деятельность - деятельность органов судебной экспертизы и судебных экспертов по организации и проведению экспертизы, осуществлению использования специальных научных знаний с целью защиты прав и законных интересов лиц, являющихся участниками уголовного, гражданского либо административного процесса, третейского, арбитражного разбирательства;
8) судебно-медицинская экспертиза - процессуальное действие, состоящее из проведения судебно-медицинской экспертизы трупов, живых лиц, вещественных доказательств и иных материальных объектов, а также материалов дел в уголовном, гражданском, административном процессах и дачи заключения судебно-медицинским экспертом либо комиссией судебно-медицинских экспертов по вопросам, разрешение которых требует специальных научных знаний;
9) судебно-наркологическая экспертиза - процессуальное действие, состоящее из проведения исследований тела и психики человека, и иных материальных объектов, а также материалов в уголовном, гражданском, административном процессах и дачи заключения судебным экспертом либо комиссией судебных экспертов по вопросам, разрешение которых требует специальных научных знаний в области судебной наркологии;
10) судебно-психиатрическая экспертиза - процессуальное действие, состоящее из проведения исследований тела и психики человека, и иных материальных объектов, а также материалов в уголовном, гражданском, административном процессах и дачи заключения судебным экспертом либо комиссией судебных экспертов по вопросам, разрешение которых требует специальных научных знаний в области судебной психиатрии;
11) судебный эксперт - лицо, которое в соответствии с уголовно-процессуальным, гражданским процессуальным и административным законодательством не заинтересовано в исходе дела, обладает специальными научными знаниями, которому органом или лицом, ведущим уголовный, гражданский либо административный процесс поручено производство судебной экспертизы;
12) заключение судебного эксперта - научно-обоснованные выводы по вопросам, поставленным перед судебным экспертом органом (лицом), назначившим судебную экспертизу или сторонами, оформленные в порядке, предусмотренном уголовно-процессуальным, гражданским процессуальным, административным законодательством Республики Казахстан;
13) образцы - это объекты материального мира, имеющие достоверный источник происхождения, пригодные для исследования.

Статья 2. Законодательство Республики Казахстан
о судебно-экспертной деятельности

1. Законодательство Республики Казахстан о судебно-экспертной деятельности основывается на Конституции Республики Казахстан, состоит из Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан, Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан, Кодекса Республики Казахстана об административных правонарушениях, настоящего Закона и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан.
2. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые содержатся в настоящем Законе, то применяются правила международного договора.

Статья 3. Содержание судебно-экспертной деятельности

Содержание судебно-экспертной деятельности включает:
1) производство судебной экспертизы по уголовным, гражданским и административным делам;
2) научные исследования в области судебной экспертизы;
3) научно-методическое обеспечение судебной экспертизы;
4) подбор, профессиональную подготовку и повышение квалификации судебных экспертов.

Статья 4. Задача судебно-экспертной деятельности

Задачей судебно-экспертной деятельности является оказание содействия органам (лицам), назначившим экспертизу в установлении обстоятельств, подлежащих доказыванию по конкретному делу, посредством разрешения вопросов, требующих специальных научных знаний.

Статья 5. Основные принципы судебно-экспертной деятельности

Судебно-экспертная деятельность основывается на принципах законности при осуществлении судебно-экспертной деятельности, соблюдения прав и свобод человека и гражданина, процессуальной независимости судебных экспертов, допустимости использования средств и методов проведения судебно-экспертных исследований, всесторонности и полноты исследований, соблюдения профессиональной этики.

Статья 6. Законность при осуществлении
судебно-экспертной деятельности

Судебно-экспертная деятельность осуществляется при условии точного исполнения требований Конституции Республики Казахстан и иных нормативных правовых актов, указанных в статье 2 настоящего Закона.
Нарушение Закона при осуществлении судебно-экспертной деятельности влечет за собой ответственность, установленную законами Республики Казахстан.

Статья 7. Соблюдение прав и свобод человека и гражданина, прав
юридического лица при осуществлении
судебно-экспертной деятельности

1. Судебно-экспертная деятельность осуществляется при соблюдении прав и свобод человека и граждан, согласно общепризнанным принципам и нормам международного права и в соответствии с Конституцией Республики Казахстан.
2. Судебно-экспертные исследования, требующие временного ограничения свободы лица или его личной неприкосновенности, проводятся на основаниях и в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
3. Лицо, полагающее, что действия (бездействия) судебно-экспертного учреждения или судебного эксперта привели к ограничению прав и свобод законных интересов гражданина либо прав и законных интересов юридического лица, вправе обжаловать указанные действия (бездействие) в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Статья 8. Процессуальная независимость судебного эксперта

1. При производстве судебной экспертизы судебный эксперт процессуально самостоятелен, независим от органа или лица, назначивших судебную экспертизу, сторон и других лиц, заинтересованных в исходе дела, а также от руководителя органа судебной экспертизы.
2. Судебный эксперт дает заключение, основываясь на результатах проведенных исследований в соответствии со специальными научными знаниями, при этом имеет право на выбор методов и средств, необходимых для изучения и исследования конкретных объектов экспертизы.
3. Воздействие на судебного эксперта недопустимо и влечет ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.

Статья 9. Допустимость использования средств и методов
проведения судебно-экспертных исследований

К общим принципам допустимости средств и методов проведения судебно-экспертных исследований относятся: законность, научная обоснованность, этичность, безопасность.

Статья 10. Объективность, всесторонность и полнота исследований

1. Судебный эксперт проводит исследования объективно в пределах своей компетентности и в соответствии со специальными научными знаниями, основываясь на результатах проведенных исследований объектов, представленных на экспертизу, с целью разрешения вопросов вынесенных судебному эксперту, с использованием апробированных, рекомендованных методик судебно-экспертного исследования.
2. Заключение судебного эксперта с иллюстративными материалами должно основываться на положениях, дающих возможность проверить обоснованность и достоверность сделанных выводов на базе общепринятых научных и практических данных.

Статья 11. Соблюдение профессиональной этики

При производстве судебно-экспертных исследований должны соблюдаться принятые нормы профессиональной этики, отвечающей нравственным критериям общества, в том числе принципиальность, беспристрастность, самостоятельность и самокритичность.
К экспертной этике относится также полнота и достоверность судебно-экспертного исследования, формирование внутреннего убеждения судебного эксперта, уверенность в достоверности выводов.

Статья 12. Органы судебной экспертизы

Судебная экспертиза осуществляется системой государственных учреждений судебной экспертизы, включающей:
1) органы судебной экспертизы Министерства юстиции Республики Казахстан;
2) органы судебной экспертизы Министерства здравоохранения Республики Казахстан;
3) специализированные психиатрические и наркологические организации местных органов государственного управления здравоохранения, к функциям которых отнесено производство судебно-психиатрических, судебно-наркологических экспертиз.

Глава 2. Судебный эксперт

Статья 13. Требования, предъявляемые к судебному эксперту

1. Должность судебного эксперта в органах судебной экспертизы может занимать гражданин Республики Казахстан, имеющий высшее профессиональное образование и прошедший последующую подготовку по конкретной экспертной специальности в порядке, установленном уполномоченным органом в области судебно-экспертной деятельности и внесенный в реестр судебных экспертов.
2. Лица, которым может быть поручено производство судебной экспертизы:
1) сотрудники органов судебной экспертизы;
2) лица, осуществляющие судебно-экспертную деятельность на основании лицензии;
3) в разовом порядке по постановлению следователя, постановления или определения суда иные лица в соответствии с требованиями настоящего Закона.
3. Производство экспертизы в разовом порядке может быть поручено в случаях:
назначения экспертизы, не предусмотренной перечнем видов экспертиз, в порядке установленном уполномоченным органом в области судебно-экспертной деятельности;
привлечения в качестве эксперта специалиста иностранного государства в области судебной экспертизы в соответствии со статьей 47 настоящего Закона.
4. Лица, указанные в подпунктах 1), 2) пункта 2 настоящей статьи, должны иметь квалификационное свидетельство на право производства судебной экспертизы определенного вида и быть аттестованными комиссией уполномоченного органа Республики Казахстан.
5. Судебная экспертиза не может осуществляться лицами:
признанными в установленном законом порядке ограниченно дееспособными и недееспособными;
ранее судимыми и освобожденным от уголовной ответственности по не реабилитирующим основаниям;
уволенными по отрицательным мотивам с должности, связанной с осуществлением судебно-экспертной деятельности;
лишенными в судебном порядке лицензии на осуществление экспертной деятельности.
6. Процедура назначения лица судебным экспертом определяется настоящим Законом.

Статья 14. Квалификационное свидетельство судебного эксперта

1. Квалификационное свидетельство судебного эксперта на право производства определенного вида экспертизы выдается лицам, сдавшим квалификационный экзамен.
2. Квалификационные свидетельства судебного эксперта на право производства определенного вида экспертизы выдаются квалификационной комиссией Министерства юстиции Республики Казахстан или уполномоченным органом в области здравоохранения Республики Казахстан.
Порядок деятельности и состав квалификационной комиссии определяется соответственно Министерством юстиции Республики Казахстан и Министерством здравоохранения Республики Казахстан.

Статья 15. Аттестация судебного эксперта

1. В целях определения уровня профессиональной подготовки сотрудников органов судебной экспертизы, а также лица, занимающиеся экспертной деятельностью на основании лицензии, подлежат аттестации каждые пять лет аттестационной комиссией уполномоченного органа в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
2. Порядок деятельности и состав аттестационной комиссии определяются Министерством юстиции Республики Казахстан и Министерством здравоохранения Республики Казахстан.
3. По представлению органа судебной экспертизы в аттестационную комиссию уполномоченного органа разрешается проведение внеочередной аттестации судебного эксперта, в случаях, предусмотренных настоящим Законом.

Статья 16. Лицензирование судебно-экспертной деятельности

1. Лицензирование судебно-экспертной деятельности осуществляется в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан о лицензировании.

Статья 17. Государственный реестр судебных экспертов

1. Судебные эксперты органов судебной экспертизы, а также лица, получившие лицензию на право осуществления судебно-экспертной деятельности, вносятся в Государственный реестр судебных экспертов, цели, порядок формирования и использования которого определяются правилами, утвержденными Правительством Республики Казахстан.
2. Органы (лица), ведущие уголовный, гражданский либо административный процесс назначают производство экспертиз судебным экспертам, внесенным в Государственный реестр судебных экспертов, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Законом.

Статья 18. Права судебного эксперта

Судебный эксперт имеет право:
получать необходимые для дачи заключения объекты, в том числе образцы;
отбирать образцы для исследования, если это является частью экспертного исследования;
с разрешения органа (лица), ведущего уголовный, гражданский либо административный процесс, знакомиться с материалами дела, относящимися к предмету экспертизы, и выписывать сведения, необходимые для дачи заключения;
ходатайствовать перед руководителем соответствующего органа судебной экспертизы о привлечении к производству судебной экспертизы других судебных экспертов, если это необходимо для проведения исследований и дачи заключения;
с разрешения органа (лица), ведущего уголовный, гражданский либо административный процесс, участвовать в производстве процессуальных действий и задавать их участникам вопросы, относящиеся к предмету судебной экспертизы;
по согласованию с органом (лицом), назначившим экспертизу, давать заключение не только по поставленным перед ним вопросам, но и по иным обстоятельствам, установленным по инициативе судебного эксперта в пределах его компетенции;
по согласованию и разрешению с органом (лицом), назначившим экспертизу, редактировать вопросы, поставленные перед ним;
при необходимости ходатайствовать перед органом (лицом), назначившим экспертизу о продлении срока производства экспертизы;
обращать внимание суда и участников процесса на обстоятельства, связанные с предметом экспертизы, в том числе с формулировкой вопросов судебному эксперту;
обжаловать в установленном законом порядке действия органа (лица), назначившего судебную экспертизу, если они нарушают права судебного эксперта;
знакомиться с протоколом процессуального действия, в котором он участвовал, а также с соответствующей частью протокола процессуальных действий и делать подлежащие внесению в протокол заявления и замечания относительно полноты и правильности протоколирования его действий и показаний, в том числе по поводу неправильного истолкования участниками процесса его заключения или показаний;
ходатайствовать о предоставлении дополнительных материалов, необходимых для дачи экспертного заключения;
в случае, непредставления материалов приостановить производство судебной экспертизы;
при необходимости ходатайствовать перед органом (лицом), назначившим экспертизу, об оказании содействия в обеспечении доступа к объекту исследования и обеспечении безопасности судебного эксперта в процессе исследования объекта;
иные права, предусмотренные соответствующим уголовно-процессуальным, гражданским процессуальным, административным законодательством.

Статья 19. Обязанности судебного эксперта

Судебный эксперт обязан:
принять к производству судебную экспертизу, порученную ему руководителем соответствующего органа судебной экспертизы;
проводить полное исследование представленных ему объектов и материалов дела, давать научно обоснованное и объективное заключение по вопросам, поставленным перед ним органом (лицом), назначившим судебную экспертизу;
учитывать и обеспечить требование максимальной сохранности объектов экспертизы при выборе методов исследования;
представлять органу (лицу), ведущему уголовный, гражданский либо административный процесс, смету расходов и отчет о понесенных расходах;
являться по вызову органа (лица), ведущего уголовный, гражданский либо административный процесс, для представления участникам процесса заключения; давать ответы на вопросы, а также разъяснять содержание заключения;
представлять органу (лицу), ведущему уголовный, гражданский либо административный процесс, документы, подтверждающие его квалификацию;
сообщать по требованию органа (лица), ведущего уголовный, гражданский либо административный процесс, а также сторон в заседании суда сведения о своем профессиональном опыте и отношениях с лицами, участвующими в производстве по делу; в случае если он состоит в каких-либо отношениях с указанными лицами, отказаться от дачи заключения;
не разглашать сведения о произведенном при его участии следственном действии и обнаружившихся при этом обстоятельствах, данные закрытого заседания суда, а также ставшие ему известными сведения об обстоятельствах, затрагивающих неприкосновенность частной жизни, составляющих государственные секреты, коммерческую или иную охраняемую законом тайну;
составить мотивированное письменное сообщение о невозможности дать заключение и направить данное сообщение в орган (лицу), назначивший судебную экспертизу, если:
1) поставленные вопросы выходят за пределы специальных научных знаний эксперта;
2) объекты исследований и материалы дела непригодны или недостаточны для проведения исследований и дачи заключения;
3) судебному эксперту отказано в предоставлении объектов исследований и материалов дела;
4) состояние науки и экспертной практики не позволяет ответить на поставленные вопросы.

Глава 3. Права и обязанности руководителя органа
судебной экспертизы

Статья 20. Права руководителя органа судебной экспертизы

1. Руководитель вправе:
1) указав мотивы возвратить органу (лицу), назначившему судебную экспертизу, без исполнения постановления или определения о назначении судебной экспертизы, представленные для ее производства объекты исследований и материалы дела в случаях, если:
в данном органе судебной экспертизы отсутствует судебный эксперт конкретной специальности;
материально-техническая база и условия данного органа судебной экспертизы не позволяют решить конкретные экспертные задачи;
вопросы, поставленные перед судебным экспертом, выходят за пределы его компетенции;
материалы для проведения судебной экспертизы представлены с нарушением соответствующих требований, предусмотренных Главой 4 настоящего Закона, а также уголовно-процессуальным, гражданским процессуальным, административным законодательством Республики Казахстан;
2) ходатайствовать перед органом (лицом), назначившим судебную экспертизу, о включении в состав комиссии судебных экспертов лиц, не работающих в данном органе судебной экспертизы, если их специальные научные знания необходимы для дачи заключения;
3) привлекать судебного эксперта иностранного государства, с согласия органа (лица), назначившего экспертизу;
4) организовывать производство судебной экспертизы с участием других органов судебной экспертизы, указанных в постановлении или определении о назначении судебной экспертизы;
5) ходатайствовать перед органом (лицом), назначившим экспертизу, об увеличении сроков производства судебной экспертизы;
6) ходатайствовать перед соответствующим уполномоченным органом о проведении внеочередной аттестации судебного эксперта, в случае, когда при повторной экспертизе выявлен факт дачи научно не обоснованных выводов.
2. Руководитель не вправе:
1) истребовать без постановления или определения о назначении судебной экспертизы объекты исследований и материалы дела, необходимые для производства судебной экспертизы;
2) самостоятельно без согласования с органом или лицом, назначившим судебную экспертизу, привлекать к ее производству лиц, не работающих в данном учреждении;
3) давать судебному эксперту указания, предрешающие содержание выводов по конкретной судебной экспертизе.

Статья 21. Обязанности руководителя органа судебной экспертизы

Руководитель обязан:
1) по получению постановления или определения о назначении судебной экспертизы с объектом исследования и материалов дела, необходимых для производства экспертизы, поручить производство конкретному судебному эксперту или комиссии судебных экспертов данного органа судебной экспертизы, если в нем не указан конкретный судебный эксперт;
2) при поручении производства экспертизы судебному эксперту или комиссии судебных экспертов, предупредить их об уголовной ответственности, предусмотренной Уголовным кодексом Республики Казахстан за дачу заведомо ложного заключения;
3) обеспечить контроль за соблюдением сроков производства судебных экспертиз, полнотой и качеством проведенных исследований, не нарушая принципа процессуальной независимости судебного эксперта;
4) по окончании исследований направить заключение эксперта, объекты исследований и материалы дела в орган (лицо), назначивший судебную экспертизу;
5) обеспечить условия, необходимые для сохранения конфиденциальности исследований и их результатов;
6) не разглашать сведения, которые стали ему известны в связи с организацией и производством судебной экспертизы, в том числе сведения, которые могут ограничить конституционные права граждан, а также сведения, составляющие государственную, коммерческую или иную охраняемую законом тайну;
7) обеспечить условия, необходимые для проведения исследований:
наличие оборудования, приборов, материалов и средств информационного обеспечения;
соблюдение правил техники безопасности и производственной санитарии;
сохранность представленных объектов исследований и материалов дела.

Статья 22. Ограничения при организации и производстве
судебной экспертизы

1. Судебный эксперт подлежит отводу от участия в производстве судебной экспертизы при наличии оснований, предусмотренных уголовно-процессуальным, гражданским процессуальным, административным законодательством Республики Казахстан.
2. В производстве судебной экспертизы живого лица не может участвовать медицинский работник, который до ее назначения оказывал указанному лицу медицинскую помощь. Указанное ограничение действует также при производстве судебно-медицинской или судебно-психиатрической экспертизы, осуществляемой без непосредственного обследования лица.

Глава 4. Производство судебной экспертизы

Статья 23. Использование объектов исследований

1. При проведении исследований вещественные доказательства и документы с разрешения органа (лица), назначившего судебную экспертизу, могут быть повреждены или использованы только в той мере, в какой это необходимо для проведения исследований и дачи заключения. Указанное разрешение должно содержаться в постановлении или определении о назначении судебной экспертизы либо в соответствующем письме.
2. Повреждение вещественных доказательств и документов, произведенное с разрешения органа (лица), назначившего судебную экспертизу, не влечет за собой возмещения ущерба их собственнику органом судебной экспертизы или судебным экспертом.
3. В случае, если транспортировка объекта исследований в орган судебной экспертизы невозможна, орган (лицо), назначивший судебную экспертизу, обеспечивает беспрепятственный доступ к объекту, возможность его исследования, доставку судебного эксперта к месту осмотра.

Статья 24. Основания производства судебной экспертизы

1. Основанием для производства судебной экспертизы служит постановление или определение органа (лица), ведущего уголовный, гражданский процесс, административное производство.
2. Орган (лицо), назначивший судебную экспертизу, представляет объекты исследований и материалы дела, необходимые для проведения исследований и дачи заключения судебного эксперта.
3. Орган (лицо), назначивший судебную экспертизу, получает образцы, и процессуальным, административным законодательством Республики Казахстан. В необходимых случаях получение образцов осуществляется с участием судебного эксперта, которому поручено производство судебной экспертизы, или специалиста.
4. В случае, если получение образцов является частью исследований и осуществляется судебным экспертом с использованием представленных на судебную экспертизу объектов, после завершения судебной экспертизы образцы направляются в орган (лицу), назначивший судебную экспертизу.
5. Особенности производства судебной экспертизы в органе судебной экспертизы живых лиц определяются главой 5 настоящего Закона.

Статья 25. Порядок и сроки производства судебной экспертизы

1. Судебная экспертиза производится в соответствии с уголовно-процессуальным, гражданским процессуальным, административным законодательством Республики Казахстан и настоящим Законом, специально уполномоченным субъектом - судебным экспертом.
2. Начало срока производства судебной экспертизы считается со дня принятия к производству материалов и объектов экспертизы органом судебной экспертизы.
3. По результатам экспертного исследования оформляется заключение судебного эксперта. Продолжительность экспертизы со дня получения необходимых материалов и объектов не должна превышать 30 дней, в зависимости от сложности экспертизы сроки устанавливаются следующим образом: простые до 5 дней, средне-сложные до 15 дней, сложные до 30 дней. Категория сложности судебной экспертизы определяется в порядке, установленном уполномоченным органом в области судебно-экспертной деятельности. В случаях, когда для производства экспертизы необходим срок, превышающий установленный, вопросы продления сроков производства экспертизы решаются руководителем органа судебной экспертизы по согласованию с органом (лицом), назначившим экспертизу, в порядке установленном уполномоченным органом в области судебно-экспертной деятельности.

Статья 26. Производство дополнительной и повторной
судебных экспертиз

1. Дополнительные судебные экспертизы проводятся в случаях недостаточной ясности, полноты заключения эксперта в целом либо отдельных его частей, а также, если в ходе расследования или судебного рассмотрения дела возникнут новые вопросы в отношении тех же объектов исследования, либо обнаружены новые объекты (в том числе сравнительные образцы) или собраны дополнительные материалы.
2. Повторная экспертиза назначается для исследования тех же объектов и решения тех же вопросов в случаях, когда предыдущее заключение судебного эксперта недостаточно обоснованно и его правильность вызывает сомнение, либо нарушены процессуальные нормы назначения и производства экспертизы.
Повторная экспертиза поручается комиссии численностью не менее двух судебных экспертов, без включения в нее судебного эксперта, проводившего предыдущее исследование. Судебные эксперты, проводившие первичную экспертизу, могут присутствовать при производстве повторной экспертизы и давать комиссии пояснения, однако в экспертном исследовании и составлении заключения они не участвуют.
Для производства повторной экспертизы обязательно представляются материалы первичной экспертизы.
Повторная экспертиза проводится только органом судебной экспертизы.

Статья 27. Производство комиссионной судебной экспертизы

1. Комиссионная судебная экспертиза производится несколькими, не менее чем двумя, а судебно-медицинская экспертиза не менее чем тремя судебными экспертами одной или разных специальностей, в порядке предусмотренном настоящим Законом.
2. Комиссионный характер судебной экспертизы определяется органом (лицом), ее назначившим, либо руководителем органа судебной экспертизы.
3. Организация и производство судебной экспертизы комиссии судебных экспертов возлагаются на руководителя органа судебной экспертизы либо на руководителей нескольких органов судебной экспертизы.
4. Комиссия экспертов согласует цели, последовательность и объем предстоящих исследований, исходя из необходимости решения поставленных перед ней вопросов.
5. Судебные экспертизы по установлению психического здоровья лица, а также повторные экспертизы проводятся комиссионно.

Статья 28. Комиссия судебных экспертов одной специальности

1. Комиссионная судебная экспертиза проводится комиссией экспертов одной специальности в случаях необходимости производства сложных экспертных исследований, в том числе и многообъектных.
2. При производстве комиссионной судебной экспертизы судебными экспертами одной специальности каждый из них проводит исследования в полном объеме и они совместно анализируют полученные результаты.
3. Придя к общему мнению, судебные эксперты составляют и подписывают совместное заключение или сообщение о невозможности дачи заключения. В случае возникновения разногласий между судебными экспертами каждый из них или судебный эксперт, который не согласен с другими, дает отдельное заключение.

Статья 29. Комиссия судебных экспертов разных специальностей
(комплексная экспертиза)

1. Комплексные судебные экспертизы проводятся комиссией судебных экспертов в случаях, когда для установления обстоятельств, имеющих значение для дела, необходимы исследования на основе использования знаний судебных экспертов различных экспертных специальностей в пределах своей компетенции.
2. При производстве судебной экспертизы комиссией судебных экспертов разных специальностей (комплексная экспертиза) каждый из них проводит исследования в пределах своих специальных научных знаний.

Статья 30. Присутствие участников процесса при производстве
судебной экспертизы в органах судебной экспертизы

1. При производстве судебной экспертизы с разрешения лица, назначившего экспертизу, могут присутствовать участники процесса.
2. Участники процесса, присутствующие при производстве судебной экспертизы, не вправе вмешиваться в ход исследований, но могут давать объяснения, относящиеся к предмету судебной экспертизы.
3. При составлении судебным экспертом заключения, а также на стадии совещания судебных экспертов и формулирования выводов, если судебная экспертиза производится комиссией судебных экспертов, присутствие участников процесса не допускается.
4. В случае, если участник процесса, присутствующий при производстве судебной экспертизы, воспрепятствует деятельности судебного эксперта, последний вправе приостановить исследование и ходатайствовать перед органом (лицом), назначившими судебную экспертизу, об отмене разрешения указанному участнику процесса присутствовать при производстве судебной экспертизы.
5. Особенности присутствия участников процесса при производстве судебной экспертизы живых лиц определяются главой 5 настоящего Закона.

Статья 31. Заключение судебного эксперта

1. По окончании необходимых исследований с учетом полученных результатов судебный эксперт (эксперты) от своего имени составляет заключение, удостоверяет его своей подписью, личной печатью и направляет органу (лицу), назначившему судебную экспертизу. В случае проведения судебной экспертизы судебным экспертом, являющимся сотрудником органа судебной экспертизы, подпись судебного эксперта (экспертов) заверяется печатью указанного органа.
Результаты производства судебной экспертизы излагаются в письменном виде и оформляются в форме заключения судебного эксперта. Заключение подписывается судебным экспертом либо комиссией судебных экспертов, проводивших экспертизу. К заключению судебного эксперта прилагается сопроводительное письмо лицу, назначившему экспертизу, в котором содержатся сведения о дате выпуска экспертизы, стоимости ее производства, количестве страниц текста заключения, иллюстративного материала. Сопроводительное письмо подписывается руководителем органа судебной экспертизы.
Независимо от процессуального статуса экспертизы - первичная, дополнительная, повторная, комиссионная, комплексная. Заключение судебного эксперта структурно представляется вводной, исследовательской, синтезирующей частями и выводами.
Заключение судебного эксперта сопровождается необходимыми текстовыми приложениями либо иллюстративным материалом в виде фототаблиц, ксерокопий, чертежей, таблиц, схем, графиков, иллюстрирующих ход исследования и полученные результаты.
2. Порядок оформления и структура заключения судебного эксперта определяется в порядке, установленном уголовно-процессуальным, гражданским процессуальным и административным законодательством Республики Казахстан.

Статья 32. Сообщение о невозможности дать заключение эксперта

1. В случаях, в порядке, установленном уголовно-процессуальным, гражданским процессуальным и административным законодательством Республики Казахстан, а также настоящим Законом, судебный эксперт составляет мотивированное сообщение о невозможности дать заключение, который направляется органу (лицу), назначившему экспертизу.
2. Сообщение о невозможности дать заключение состоит из 3 частей: вводной, мотивировочной и заключительной. Во вводной части излагаются те же сведения, что и в заключении эксперта. В мотивировочной части подробно излагаются причины невозможности дать заключение. В заключительной части указывается невозможность дать ответ по каждому поставленному перед экспертом вопросу.
3. Сообщение о невозможности дать заключение составляется в двух экземплярах, подписывается экспертом, подпись которого удостоверяется печатью органа судебной экспертизы. Один экземпляр сообщения при сопроводительном письме, подписанном руководителем подразделения, направляется лицу, назначившему экспертизу, а другой остается в наблюдательном производстве органа судебной экспертизы.
4. Если по одним вопросам, указанным в постановлении (определении) о назначении экспертизы, эксперт дает заключение, а по другим имеются основания для составления сообщения о невозможности дать заключение, составляется единый документ - заключение судебного эксперта.

Глава 5. Судебная экспертиза живых лиц

Статья 33. Производство судебной экспертизы живых лиц

Судебная экспертиза живых лиц производится в уголовном, гражданском либо административном процессе. Круг лиц, которые могут быть направлены на судебную экспертизу, определяется уголовно-процессуальным, гражданско-процессуальным, административным законодательством Республики Казахстан.

Статья 34. Условия и место производства судебной экспертизы
живых лиц

1. Судебная экспертиза живых лиц может производиться в медицинском учреждении, где имеются условия, необходимые для обеспечения прав и законных интересов лица, в отношении которого проводятся исследования.
2. В случае возникновения при производстве судебной экспертизы необходимости стационарного обследования лица, оно может быть помещено в медицинское учреждение в порядке, предусмотренном статьями 35-37 настоящего Закона.
3. Доставка в медицинское учреждение лиц, направленных на судебную экспертизу, обеспечивается органом или лицом, назначившим судебную экспертизу.

Статья 35. Добровольность и принудительность при производстве
судебной экспертизы живых лиц

1. Судебная экспертиза живых лиц может производиться в добровольном или принудительном порядке.
2. В случае, если судебная экспертиза производится в добровольном порядке, в орган судебной экспертизы должно быть представлено письменное согласие лица подвергнуться судебной экспертизе.
3. Если лицо, в отношении которого назначена судебная экспертиза, не достигло совершеннолетия или признано судом недееспособным, письменное согласие на производство судебной экспертизы дается законным представителем этого лица или органом опеки и попечительства.
4. Круг лиц, которые могут быть направлены на судебную экспертизу в принудительном порядке, определяется уголовно-процессуальным, гражданским процессуальным, административным законодательством Республики Казахстан. В случае, если предусмотренным законодательством Республики Казахстан не содержится прямое указание на возможность принудительного направления лица на судебную экспертизу, то орган судебной экспертизы не вправе производить судебную экспертизу в отношении этого лица в принудительном порядке.

Статья 36. Основания и порядок помещения лица в
медицинское учреждение

1. В случае возникновения при назначении или производстве судебно-медицинской либо судебно-психиатрической, судебно-наркологической экспертизы необходимости стационарного обследования лица, оно помещается в соответствующее медицинское учреждение на основании постановления или определения о назначении судебной экспертизы, с указанием на стационарное наблюдение. Порядок помещения лица в медицинское учреждение определяется в порядке, установленном уполномоченным органом в области здравоохранения.
2. Лица, содержащиеся под стражей, помещаются для производства судебной экспертизы в медицинские учреждения, специально приспособленные для содержания в них указанных лиц.

Статья 37. Сроки пребывания лица в медицинском учреждении

1. Лицо может быть помещено в медицинское учреждение для производства судебно-медицинской или судебно-психиатрической, судебно-наркологической экспертизы на срок не более 30 дней.
2. Ходатайство эксперта или комиссии экспертов о продлении срока пребывания лица в медицинском учреждении должно быть представлено органу или лицу, назначившему судебную экспертизу, не позднее, чем за три дня до истечения срока, установленного пунктом 1 настоящей статьи.

Статья 38. Гарантии прав и законных интересов лиц, в отношении
которых производится судебная экспертиза

1. При производстве судебной экспертизы живых лиц запрещается ограничение прав, обман, применение насилия, угроз и иных мер в целях получения сведений от лица, в отношении которого производится судебная экспертиза.
2. Лицо, в отношении которого производится судебная экспертиза, вправе давать эксперту объяснения, относящиеся к предмету данной судебной экспертизы.
Эксперт не может быть допрошен по поводу получения им от лица, в отношении которого он проводил судебную экспертизу, сведений, относящихся к предмету данной судебной экспертизы.
3. Свидания лица, помещенного в медицинское учреждение, с его защитником, законным представителем или иными представителями, допущенными к участию в деле, организуются в условиях, исключающих возможность получения информации третьими лицами.
4. Лицу, помещенному в медицинское учреждение, предоставляется возможность подачи жалоб, заявлений и ходатайств. Жалобы, поданные в соответствии с уголовно-процессуальным, гражданским процессуальным, административным законодательством Республики Казахстан, в течение 24 часов направляются адресату и не подлежат цензуре.
5. По инициативе лица, в отношении которого производится судебная экспертиза в добровольном порядке, может быть прекращена на любой стадии.

Статья 39. Присутствие участников процесса при производстве
судебной экспертизы живых лиц

1. Присутствие участников процесса при производстве судебной экспертизы живых лиц определяется уголовно-процессуальным законодательством Республики Казахстан.
2. При проведении исследований, сопровождающихся обнажением лица, в отношении которого производится судебная экспертиза, могут присутствовать только лица того же пола. Указанное ограничение не распространяется на врачей и других медицинских работников, участвующих в проведении указанных исследований.

Глава 6. Научно-методическое и информационное обеспечение
судебно-экспертной деятельности

Статья 40. Государственный реестр методик судебных экспертиз

1. Государственный реестр методик судебных экспертиз (далее - реестр) содержит перечень научно-обоснованных методик проведения судебных экспертиз, предназначенных для использования судебными экспертами на территории Республики Казахстан.
2. Реестр ведется органом судебной экспертизы Министерства юстиции Республики Казахстан.
3. Реестр создается в целях обеспечения информированности судов, органов дознания и предварительного следствия об утвержденных для использования методик судебной экспертизы.
4. При производстве экспертизы, лица, имеющие право на осуществление судебно-экспертной деятельности в Республике Казахстан руководствуются методиками, внесенными в Реестр.
5. Реестр включает следующие сведения о методике проведения судебной экспертизы:
1) наименование методики;
2) авторы;
3) рецензенты;
4) место, год выпуска;
5) содержание;
6) приложение;
7) список использованной литературы.
6. Формирование и введение Реестра проводится в порядке, установленном уполномоченным органом в области судебно-экспертной деятельности.

Статья 41. Научно-методическое и учебное обеспечение
судебно-экспертной деятельности

Научно-методическое обеспечение судебно-экспертной деятельности, а также профессиональная подготовка и повышение квалификации судебных экспертов возлагаются на органы судебной экспертизы Министерства юстиции Республики Казахстан и Министерства здравоохранения Республики Казахстан.

Статья 42. Информационное обеспечение
судебно-экспертной деятельности

1. Организации, независимо от форм собственности, представляют органам судебной экспертизы по их запросам образцы или каталоги своей продукции, техническую и технологическую документацию и другие материалы информационного назначения для создания единой информационно-методической базы судебной экспертизы и судебной медицины, за исключением сведений, составляющих государственные секреты, коммерческую или иную охраняемую законом тайну.
2. Органы судебной экспертизы вправе получать по своим запросам от судов и правоохранительных органов по окончании производства по делам предметы, являющиеся вещественными доказательствами, для использования в научной, практической и методической деятельности.

Глава 7. Финансовое и организационное обеспечение
судебно-экспертной деятельности в органах
судебной экспертизы

Статья 43. Финансирование судебно-экспертной деятельности

1. Финансирование производства судебных экспертиз в органах судебной экспертизы по уголовным, гражданским делам и делам об административных правонарушениях осуществляется за счет бюджетных средств, за исключением случаев, предусмотренных уголовно-процессуальным законодательством Республики Казахстан и законодательством Республики Казахстан об административных правонарушениях.
2. Оплата за производство судебных экспертиз в органах судебной экспертизы по гражданским делам осуществляется сторонами и вносится в соответствующий бюджет в форме предварительной оплаты, кроме случаев наличия оснований, предусмотренных гражданским процессуальным законодательством Республики Казахстан, подтвержденных мотивированным определением суда.
3. Оплата за производство специализированных исследований, а также проведение научных и научно-методических исследований, не входящих в программы, утверждаемые уполномоченным органом в области образования и науки, вносится в соответствующий бюджет в форме предварительной оплаты.

Статья 44. Стандарты и требования материально-технического
обеспечения производства судебной экспертизы

Судебный эксперт может осуществлять свою деятельность при наличии специально оснащенных помещений, соответствующих стандартам и требованиям, устанавливаемым Правительством Республики Казахстан по представлениям органов судебной экспертизы.

Глава 8. Международное сотрудничество в области
судебно-экспертной деятельности

Статья 45. Международное сотрудничество в области
судебной экспертизы

Органы судебной экспертизы вправе в соответствии с законодательством Республики Казахстан устанавливать международные связи с органами и службами иностранных государств, осуществляющими судебно-экспертную деятельность, с целью проведения совместных научных исследований, обмена научной и методической информацией, подготовки судебных экспертов.

Статья 46. Проведение судебной экспертизы по поручению
государственного органа иностранного государства

Судебная экспертиза может проводиться по поручению государственного органа иностранного государства, с которым Республика Казахстан имеет соответствующий международный договор. В этих случаях применяется законодательство Республики Казахстан, если иное не предусмотрено международными договорами.

Статья 47. Проведение судебной экспертизы с привлечением
судебных экспертов иностранного государства

1. Орган (лицо), ведущий уголовный, гражданский либо административный процесс, имеет право ходатайствовать о привлечении специалистов иностранных государств в области судебной экспертизы в порядке, установленном уголовно-процессуальным, гражданским процессуальным и административным законодательством Республики Казахстан, а также настоящим Законом.
2. Правом привлечения судебного эксперта иностранного государства, реализуемым с согласия органа (лица), назначившего экспертизу, обладает руководитель органа судебной экспертизы.
3. Проведение судебной экспертизы с участием судебного эксперта иностранного государства осуществляется в порядке, установленном уголовно-процессуальным, гражданским процессуальным и административным законодательством Республики Казахстан, а также настоящим Законом.

Глава 9. Заключительные положения

Статья 48. Нарушение законодательства

Нарушение законодательства Республики Казахстан о судебно-экспертной деятельности влечет ответственность, установленную законами Республики Казахстан.

Статья 49. Порядок введения в действие настоящего Закона

1. Настоящий Закон вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня его официального опубликования.
2. Признать утратившим силу Закон Республики Казахстан от 12 ноября 1997 г. "О судебной экспертизе" (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 1997 г., N 21, ст. 276; 2000 г., N 6, ст. 141; 2001 г., N 21-22, ст. 281; 2004 г., N 23, ст. 142; N 24, ст. 153; 2005 г., N 10, ст. 32; 2006 г., N 13, ст. 86; 2007 г., N 2, ст. 18; ст. 67, N 9).

Президент
Республики Казахстан

"Қазақстан Республикасындағы сот-сараптама қызметі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 25 желтоқсандағы N 1281 Қаулысы.

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
"Қазақстан Республикасындағы сот-сараптама қызметі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінің қарауына енгізілсін.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Жоба

Қазақстан Республикасындағы Заңы Қазақстан Республикасының сот-сараптама қызметі туралы

Осы Заң Қазақстан Республикасындағы сот-сараптама қызметін жүзеге асыру жөніндегі қоғамдық қатынастарды реттейді.

1-тарау. Жалпы ережелер

1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар

Осы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1) арнайы ғылыми білім - ғылым жетістіктеріне негізделген және сот сараптамасын жүргізу үшін қажетті осы ғылым зерттейтін құбылыстардың заңдылығын көрсету, себептері мен өзара байланысын анықтау үшін пайдаланылатын арнайы білім;
2) зерттеу объектісінің бұзылуы - зерттеу жүргізу кезінде физикалық, химиялық, биологиялық немесе өзге де әдістерді қолдану нәтижесінде объектінің қасиеті мен жағдайының өзгеруі;
3) сараптама объектісі - заттай дәлелдемелер, құжаттар, заттар, адамның денесі және психикалық жағдайы, жануарлар, мәйіт және оның бөлшектері, үлгілер, сондай-ақ сараптама мәніне қатысты сот сараптамасы жүргізілетін іс материалдарында қамтылған мәліметтер;
4) сот сараптамасы - адамның денесі мен психикалық жағдайына және өзге де материалдық объектілерге, сондай-ақ қылмыстық, азаматтық, әкімшілік процестерде материалдарға зерттеулер жүргізуден және шешілуі арнайы ғылыми білімді талап ететін мәселелер бойынша сот сарапшысының не сот сарапшылары комиссиясының қорытынды беруінен тұратын іс жүргізу іс-әрекеті;
5) сот сараптамасы органдары - Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу, азаматтық іс жүргізу және әкімшілік заңнамасында, сондай-ақ осы Заңда белгіленген тәртіппен сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын органдар;
6) сот сараптамасы органының басшысы (бұдан әрі - басшы) - тиісті сот-сараптама мекемелерінде немесе бөлімшелерде сот-сараптама қызметін жүзеге асыру кезінде басшылықты жүзеге асыратын адам;
7) сот-сараптама қызметі - қылмыстық, азаматтық не әкімшілік процестің, аралық, төрелік талқылаудың қатысушылары болып табылатын адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау мақсатында ұйымдастыру және жүргізу, арнайы ғылыми пайдалануды жүзеге асыру бойынша сот сараптамасы органдары мен сот сарапшыларының қызметі;
8) сот-медициналық сараптама - мәйіттерді, көзі тірі адамдарды, заттай дәлелдемелерді және басқа материалдық объектілерді зерттеу қылмыстық, азаматтық, әкімшілік іс жүргізуде іс материалдарды және сот сарапшылардың қорытынды беру немесе сот сарапшылар комиссиясының мәселелерді шешуіне арнайы ғылыми білімді талап ететін іс жүргізу іс-әрекеті;
9) сот-наркологиялық сараптама - адамның денесі мен психикалық жағдайына және өзге де материалдық объектілерге, сондай-ақ қылмыстық, азаматтық, әкімшілік процестерде материалдарға зерттеулер жүргізуден және шешілуі сот наркологиясы саласындағы арнайы ғылыми білімді талап ететін мәселелер бойынша сот сарапшысының не сот сарапшылары комиссиясының қорытынды беруінен тұратын іс жүргізу әрекеті;
10) сот-психиатриялық сараптама - адамның денесі мен психикалық жағдайына және өзге де материалдық объектілерге, сондай-ақ қылмыстық, азаматтық, әкімшілік процестерде материалдарға зерттеулер жүргізуден және шешілуі сот психиатриясы саласындағы арнайы ғылыми білімді талап ететін мәселелер бойынша сот сарапшысының не сот сарапшылары комиссиясының қорытынды беруінен тұратын іс жүргізу әрекеті;
11) сот сарапшысы - қылмыстық іс жүргізу, азаматтық іс жүргізу және әкімшілік заңнамасына сәйкес істің нәтижесіне мүдделі емес, арнайы ғылыми білімі бар, қылмыстық, азаматтық не әкімшілік процесті жүргізетін орган немесе адам сот сараптамасын жүргізуді тапсырған адам;
12) сот сарапшысының қорытындысы - Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу, азаматтық іс жүргізу, әкімшілік заңнамасында көзделген тәртіппен ресімделген, сот сараптамасын тағайындаған сарапшы (адам) немесе тараптар сот сарапшысының алдына қойған мәселелер бойынша ғылыми негізделген қорытындылар;
13) үлгілер - анық шығу тегі бар, зерттеуге жарамды материалдық әлемнің объектілері.

2-бап. Қазақстан Республикасының сот-сараптама
қызметі туралы заңнамасы

1. Қазақстан Республикасының сот-сараптама қызметі туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді, Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінен, Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінен, Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодексінен, осы Заңнан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.
2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгіленсе, онда халықаралық шарттың ережелері қолданылады.

3-бап. Сот-сараптама қызметінің мазмұны

Сот-сараптама қызметінің мазмұны:
1) қылмыстық, азаматтық және әкімшілік істер бойынша сот сараптамасын жүргізуді;
2) сот сараптамасы саласындағы ғылыми зерттеулерді;
3) сот сараптамасын ғылыми-әдістемелік қамтамасыз етуді;
4) сот сарапшыларын іріктеуді, кәсіби даярлау мен олардың біліктілігін арттыруды қамтиды.

4-бап. Сот-сараптама қызметінің міндеті

Сот сараптама қызметінің міндеті сараптаманы тағайындаған органға (адамға) арнайы ғылыми білімді талап ететін мәселелерді шешу арқылы нақты іс бойынша дәлелдеуге жататын мән-жайларды анықтауда көмек көрсету болып табылады.

5-бап. Сот-сараптама қызметінің негізгі қағидаттары

Сот-сараптама қызметі сот-сараптама қызметін жүзеге асыру кезінде заңдылық, адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын сақтау, сарапшының іс жүргізу тәуелсіздігі, сот-сараптама зерттеулерін жүргізу құралдары мен әдістерін пайдаланудың қол жетімділігі; зерттеулердің жан-жақтылығы мен толықтығы, кәсіби этиканы сақтау қағидаттарына негізделеді.

6-бап. Сот-сараптама қызметін жүзеге асыру кезіндегі заңдылық

Сот-сараптама қызметі Қазақстан Республикасы Конституциясының және осы Заңның 2-бабында көрсетілген өзге де нормативтік құқықтық актілердің талаптарын нақты орындаған кезде жүзеге асырылады.
Сот-сараптама қызметін жүзеге асыру кезінде Заңды бұзу Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауапкершілікке әкеп соқтырады.

7-бап. Сот-сараптама қызметін жүзеге асыру кезінде адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын, заңды тұлғаның құқықтарын сақтау

1. Сот-сараптама қызметі жалпыға танылған халықаралық құқық қағидаттары мен нормаларына сай және Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтары сақтала отыра жүзеге асырылады.
2. Адамның бостандығын немесе оның жеке қол сұғылмаушылығын уақытша шектеуді талап ететін сот-сараптама зерттеулері Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген негіздерде және тәртіппен жүргізіледі.
3. Сот-сараптама мекемесінің немесе сот сарапшысының әрекеті (әрекетсіздігі) азаматтың құқықтары мен бостандықтарын, заңды мүдделерін не заңды тұлғаның құқықтары мен заңды мүдделерін шектеуге әкелді деп санаған адам көрсетілген әрекетке (әрекетсіздікке) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен шағымдануға құқылы.

8-бап. Сот сарапшысының іс жүргізу тәуелсіздігі

1. Сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сарапшысы сот сараптамасын тағайындаған органнан немесе адамнан, тараптар мен іс барысына мүдделі басқа да адамдардан, сондай-ақ сот сараптамасы органының басшысынан дербес, тәуелсіз.
2. Сот сарапшысы арнайы ғылыми біліміне сәйкес жүргізілген зерттеулердің нәтижелерін негізге ала отырып қорытынды береді, бұл ретте сараптаманың нақты объектілерін зерделеу және зерттеу үшін қажетті әдістер мен құралдарды таңдауға құқылы.
3. Сот сарапшысына ықпал етуге жол берілмейді және Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапкершілікке әкеп соқтырады.

9-бап. Сот-сараптама зерттеулерін жүргізу құралдары мен әдістерін пайдаланудың қол жетімділігі

Сот-сараптама зерттеулерін жүргізу құралдары мен әдістеріне қол жетімділіктің жалпы қағидаттарына олардың заңдылығы, ғылыми негізделуі, этикалығы, қауіпсіздігі жатады.

10-бап. Зерттеулердің объективтілігі, жан-жақтылығы
мен толықтығы

1. Сот сарапшысы өз құзыретінің шегінде және арнайы ғылыми білімдеріне сәйкес сот сарапшысына сараптамаға шығарылған мәселелерді шешу мақсатында сараптамаға ұсынылған объектілерге жүргізілген зерттеулер нәтижелерін негізге ала отырып, сот-сараптама зерттеулерінің байқаудан өткізілген, ұсынылған әдістемелерін пайдалана отырып объективті түрде зерттеу жүргізеді.
2. Сот сарапшысының безендіру материалдары бар қорытындысы жалпы қабылданған ғылыми және практикалық деректер базасында жасалған қорытындылардың негізділігі мен шынайылығын тексеруге мүмкіндік беретін ережелерге негізделуі тиіс.

11-бап. Кәсіби этиканы сақтау

Сот-сараптама зерттеулерін жүргізу кезінде қоғамның адамгершілік өлшемдеріне жауап беретін қабылданған кәсіби этика нормалары, соның ішінде принципшілдік, алаламаушылық, дербестілік, өзіне-өзі сыншылдық сақталуы тиіс.
Сараптама этикасына сот-сараптама зерттеулерінің толықтығы мен шынайылығы, сот сарапшысының ішкі сенімінің қалыптасуы, қорытындының шынайылығына сенімділігі жатады.

12-бап. Сот сараптамасы органдары

Сот сараптамасын:
1) Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің сот сараптамасы органдарын;
2) Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігінің сот сараптамасы органдарын;
3) функцияларына сот-психиатриялық, сот-наркологиялық сараптаманы жүргізу жатқызылған жергілікті мемлекеттік денсаулық сақтау басқармасы органдарының мамандандырылған психиатриялық және наркологиялық ұйымдарын қамтитын мемлекеттік сот сараптамасы мекемелерінің жүйесі жүзеге асырады.

2-тарау. Сот сарапшысы

13-бап. Сот сарапшысына қойылатын біліктілік талаптары

1. Сот сараптамасы органдарында сот сарапшысы лауазымын кәсіби жоғары білімі бар және сот-сараптама қызметі саласындағы уәкілетті орган белгілеген тәртіппен нақты сараптама мамандығы бойынша кейіннен дайындықтан өткен және Сот сарапшыларының мемлекеттік тізіліміне енгізілген Қазақстан Республикасының азаматы атқара алады.
2. Сот сараптамасын жүргізу тапсырылуы мүмкін адамдар:
1) сот сараптамасы органдарының қызметкерлері;
2) лицензияның негізінде сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын адамдар;
3) осы Заңның талаптарына сәйкес тергеушінің қаулысы немесе соттың қаулысы немесе ұйғарымы бойынша бір жолғы тәртіппен өзге де адамдар.
3. Бір жолғы тәртіппен сараптама жүргізу:
сот-сараптама қызметі саласындағы уәкілетті орган белгіленген сараптама түрлерінің тізбесінде көзделмеген сараптама тағайындалған;
осы Заңның 47-бабына сәйкес сот сараптамасы саласындағы шет мемлекеттің маманы сарапшы ретінде тартылған жағдайларда тапсырылуы мүмкін.
4. Осы баптың 2-тармағының 1), 2) тармақшаларында көрсетілген адамдардың белгілі бір түрдегі сот сараптамасын жүргізу құқығына арналған біліктілік куәлігі болуы және Қазақстан Республикасы уәкілетті органының аттестаттау комиссиясы аттестаттауы тиіс.
5. Сот сараптамасын:
заңда белгіленген тәртіппен іс-әрекет қабілеті шектеулі және іс-әрекетке қабілетсіз деп танылған;
бұрын сотталған және ақтамайтын негіздер бойынша қылмыстық жауапкершіліктен босатылған;
сот-сараптама қызметін жүзеге асыруға байланысты лауазымнан теріс себептер бойынша босатылған;
сот тәртібімен сарапшылық қызметті жүзеге асыру лицензиясынан айырылған адамдар жүзеге асыра алмайды.
6. Адамды сот сарапшысы етіп тағайындау рәсімі осы Заңмен айқындалады

14-бап. Сот сарапшысының біліктілік куәлігі

Сот сарапшысының сараптаманың белгілі бір түрін жүргізу құқығына біліктілік куәлігі біліктілік емтиханын тапсырған адамдарға беріледі.
2. Сот сарапшысының сараптаманың белгілі бір түрін жүргізу құқығына біліктілік куәлігін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің біліктілік комиссиясы немесе Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органы береді.
Біліктілік комиссиясы қызметінің тәртібі мен құрамын тиісінше Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі немесе Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органы айқындайды.

15-бап. Сот сарапшысын аттестаттау

1. Кәсіби даярлығының деңгейін анықтау мақсатында сот сараптамасы органдарының қызметкерлерін, сондай-ақ лицензияның негізінде сарапшылық қызметпен айналысатын адамдарды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес уәкілетті органның аттестаттау комиссиясы әрбір бес жыл сайын аттестаттауы тиіс.
2. Аттестаттау комиссиясы қызметінің тәртібі мен құрамын Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі, Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі айқындайды.
3. Сот сараптамасы органының ұсынысы бойынша уәкілетті органның аттестаттау комиссиясына осы Заңда көзделген жағдайларда сот сарапшысын кезектен тыс аттестаттау өткізуіне рұқсат беріледі.

16-бап. Сот-сараптама қызметін лицензиялау

1. Сот-сараптама қызметін лицензиялау Қазақстан Республикасының лицензиялау туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

17-бап. Сот сарапшыларының мемлекеттік тізілімі

1. Сот сараптамасы органдарының сот сарапшылары, сондай-ақ сот-сараптама қызметін жүзеге асыру құқығына лицензия алған адамдар Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен ережелермен қалыптастыру және пайдалану мақсаттары мен тәртібі айқындалатын Сот сарапшыларының мемлекеттік тізіліміне енгізіледі.
2. Қылмыстық, азаматтық не әкімшілік процесті жүргізуші органдар (адамдар) осы Заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, Сот сарапшыларының мемлекеттік тізіліміне енгізілген сот сарапшыларына сараптама жүргізуді тағайындайды.

18-бап. Сот сарапшысының құқықтары

Сот сарапшысы:
қорытынды беру үшін қажетті объектілерді, соның ішінде үлгілерді алуға;
егер ол сараптамалық зерттеудің бөлігі болып табылса, сот зерттеуі үшін үлгілер іріктеуге;
қылмыстық, азаматтық не әкімшілік процесті жүргізуші органның (адамның) рұқсатымен сараптаманың мәніне қатысты істің материалдарымен танысуға және қорытынды беру үшін қажетті мәліметтерді көшіріп алуға;
егер бұл зерттеулер жүргізуге және қорытындылар беруге қажет болса, сот сараптамасын жүргізуге басқа да сот сарапшыларын тарту туралы тиісті сот сараптамасы органы басшысының алдында өтініш жасауға;
қылмыстық, азаматтық не әкімшілік процесті жүргізуші органның (адамның) рұқсатымен іс жүргізу әрекеттерін жүргізуге қатысуға және оған қатысушыларға сот сараптамасының мәніне қатысты сұрақтар қоюға;
сараптаманы тағайындаған органның (адамның) келісімі бойынша оның алдына қойылған сұрақтар жөнінде ғана емес, өз құзыретінің шегінде сот сарапшысының бастамашылығы бойынша белгіленген өзге де мән-жайлар бойынша қорытынды беруге;
сараптаманы тағайындаған органның (адамның) келісімі мен рұқсаты бойынша оның алдында қойылған сұрақтарды редакциялауға;
сот пен процеске қатысушылардың назарын сараптаманың мәніне, соның ішінде сарапшыға сұрақтарды тұжырымдауға байланысты мән-жайларға аударуға;
сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) әрекеттері сот сарапшысының құқығын бұзатын болса, оған заңда белгіленген тәртіппен шағым жасауға;
өзі қатысқан іс жүргізу әрекетінің хаттамасымен, сондай-ақ іс жүргізу әрекеті хаттамасының тиісті бөлігімен танысуға және хаттамаға енгізуге жататын, соның ішінде оның қорытындысының немесе айғақтарының процеске қатысушыларға бұрыс түсіндірілуіне қатысты оның әрекеті мен айғақтарының толық әрі дұрыс хаттамаға енгізілуіне қатысты өтініш пен ескертулер жасауға;
сараптамалық қорытынды беруге қажетті қосымша материалдарды беру туралы өтініш жасауға;
материалдарды бермеген жағдайда сот сараптамасын жүргізуді тоқтатуға;
қажет болған кезде сараптама тағайындаған органның (адамның) алдында зерттеу объектісіне қол жеткізуді қамтамасыз етуде және объектіні зерттеу процесінде сот сарапшысының қауіпсіздігін қамтамасыз етуде көмек көрсету туралы өтініш жасауға;
тиісті қылмыстық іс жүргізу, азаматтық іс жүргізу, әкімшілік заңнамасында көзделген өзге де құқықтарға құқылы.

19-бап. Сот сарапшысының міндеттері

Сот сарапшысы:
тиісті сот сараптамасы органының басшысы тапсырған сот сараптамасын іс жүргізуге қабылдауға;
оған берілген объектілерге және іс материалдарына толық зерттеу жүргізуге, сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) оның алдына қойған сұрақтары бойынша ғылыми негізделген және объективті қорытынды беруге;
зерттеу әдістерін таңдаған кезде объектілерді барынша сақтау талабын ескеруге және қамтамасыз етуге;
қылмыстық, азаматтық не әкімшілік процесті жүргізуші органға (адамға) шығыстардың сметасы мен келтірілген шығыстар туралы есепті беруге;
қылмыстық, азаматтық не әкімшілік процесті жүргізуші органның (адамның) шақыруы бойынша қорытынды беру; олардың сұрақтарына жауап беру, сондай-ақ қорытындының мазмұнын түсіндіру үшін келуге;
қылмыстық, азаматтық не әкімшілік процесті жүргізуші органға (адамға) оның біліктілігін растайтын құжаттарды ұсынуға;
қылмыстық, азаматтық не әкімшілік процесті жүргізуші органның (адамның), сондай-ақ тараптардың талап етуі бойынша соттың отырысында өзінің кәсіби тәжірибесі туралы мәліметтер туралы хабарлауға;
оның қатысуымен жүргізілген тергеу әрекеті және бұл ретте анықталған мән-жайлар туралы мәліметтерді, жабық сот отырысының деректерін, сондай-ақ жеке өмірге қол сұғылмаушылықты қозғайтын, мемлекеттік құпияларды, коммерциялық немесе өзге де заңмен қорғалатын құпияны құрайтын мән-жайлар туралы өзіне мәлім болған деректерді жария етпеуге;
егер:
1) қойылған сұрақтар сарапшының арнайы ғылыми білімінің шегінен шығатын болса;
2) зерттеу жүргізуге және қорытынды беруге зерттеу объектілері және іс материалдары жарамсыз немесе жеткіліксіз болса;
3) сот сарапшысына зерттеу объектілері мен іс материалдарын беруден бас тартылса;
4) ғылым мен сараптама тәжірибесінің жай-күйі қойылған сұрақтарға жауап беруге мүмкіндік бермесе, қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы жазбаша түрде дәлелді хабарлама жасауға және осы хабарламаны сот сараптамасын тағайындаған органға (адамға) жіберуге міндетті.

3-тарау. Сот сараптамасы органы басшысының құқықтары мен міндеттері

20-бап. Сот сараптамасы органы басшысының құқықтары

Басшы:
1) осы сот сараптамасы органында нақты мамандықтағы сот сарапшысы болмаған;
осы сот сараптамасы органының материалдық-техникалық базасы мен жағдайы нақты сараптамалық міндеттерді шешуге мүмкіндік бермеген;
сот сарапшысының алдында қойылған мәселелер оның құзыретінен тыс болған;
сот сараптамасын жүргізуге арналған материалдар осы Заңның 4-тарауында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу, азаматтық іс жүргізу, әкімшілік заңнамасында көзделген тиісті талаптарды бұза отырып ұсынылған жағдайларда себебін көрсете отырып, сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыны немесе ұйғарымды орындамай іс жүргізу үшін ұсынылған зерттеу объектілері мен іс материалдарын кері қайтаруға;
2) егер олардың арнайы ғылыми білімдері қорытынды беруге қажет болса, осы сот сараптамасы органында жұмыс істемейтін адамдарды сот сарапшылары комиссиясының құрамына қосу туралы сот сараптамасын тағайындаған органның немесе адамның алдында өтініш жасауға;
3) сараптаманы тағайындаған органның (адамның) келісімімен шетел мемлекетінің сот сарапшысын тартуға;
4) сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыда немесе ұйғарымда көрсетілген басқа сот сараптамасы органдарының қатысуымен сот сараптамасын жүргізуді ұйымдастыруға;
5) сараптаманы тағайындаған органның (адамның) алдында сот сараптамасын жүргізу мерзімдерін ұзарту туралы өтініш жасауға;
6) қайта сараптау кезінде негізсіз қорытынды беру фактісі айқындалған жағдайларда;
тиісті уәкілетті органның алдында сот сарапшысын кезектен тыс аттестаттауды өткізу туралы өтініш жасауға құқылы.
2. Басшының:
1) сот сараптамасын тағайындау туралы қаулысыз немесе ұйғарымсыз сот сараптамасын жүргізуге қажетті зерттеу объектілері мен іс материалдарын талап етуге;
2) сот сараптамасын тағайындаған органның немесе адамның келісімінсіз осы мекемеде жұмыс істемейтін адамды оны жүргізуге дербес тартуға;
3) сот сарапшысына нақты сот сараптамасы жөніндегі қорытындылардың мазмұнын алдын ала шешетін нұсқау беруге құқығы жоқ.

21-бап. Сот сараптамасы органы басшысының міндеттері

Басшы:
1) егер онда нақты сот сарапшысы көрсетілмесе, сараптама жүргізу үшін қажетті зерттеу объектісі және іс материалдарымен бірге сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыны немесе ұйғарымды алған соң нақты сот сарапшысына немесе осы сот сараптамасы органының сот сарапшылары комиссиясына іс жүргізуді тапсыруға;
2) сараптама жүргізуді тапсырған кезде сот сарапшысына немесе сот сарапшылары комиссиясына олардың көрінеу жалған қорытынды бергені үшін Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде көзделген қылмыстық жауапкершілігі туралы ескертуге;
3) сарапшының іс жүргізу тәуелсіздігі қағидатын бұзбай, сот сараптамаларын жүргізу мерзімдерінің сақталуын, жүргізілген зерттеулердің толықтығы мен сапасын бақылауды қамтамасыз етуге;
4) зерттеу аяқталған соң сот сараптамасын тағайындаған органға (адамға) сарапшының қорытындысын, зерттеу объектілері мен іс материалдарын беруге;
5) зерттеулердің және олардың нәтижелерінің құпиялылығын сақтау үшін қажетті жағдайды қамтамасыз етуге;
6) сот сараптамасын ұйымдастыруға және жүргізуге байланысты мәлім болған мәліметтерді, соның ішінде азаматтардың конституциялық құқықтарын шектейтін мәліметтерді, сондай-ақ мемлекеттік, коммерциялық немесе өзге де заңмен қорғалатын құпияны құрайтын мәліметтерді жария етпеуге;
7) зерттеулер жүргізуге қажетті мынадай жағдайды:
жабдықтардың, аспаптардың, материалдар мен ақпараттық қамтамасыз ету құралдарының болуын;
қауіпсіздік техникасы және өндірістік санитария ережелерінің сақталуын;
ұсынылған зерттеу объектілері мен іс материалдарының сақталуын қамтамасыз етуге;
8) мемлекеттік орган сауалының негізінде зерттеу жүргізуді тапсыруға міндетті.

22-бап. Сот сараптамасын ұйымдастыру және жүргізу кезіндегі
шектеулер

1. Сот сарапшысы сот сараптамасын жүргізуге қатысуға қарсылық білдіре алады, ал егер оған тапсырылған болса, Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу, азаматтық іс жүргізу, әкімшілік заңнамасында көзделген негіздер болған кезде жүргізуді дереу тоқтатуға міндетті.
2. Көзі тірі адамға қатысты сот сараптамасын жүргізуге оны тағайындағанға дейін көрсетілген адамға медициналық көмек көрсеткен дәрігер қатыса алмайды. Аталған шектеулер адамды тікелей тексерусіз жүзеге асырылатын сот-медициналық немесе сот-психиатриялық сараптама жүргізу кезінде де қолданылады.

4-тарау. Сот сараптамасын жүргізу

23-бап. Зерттеу объектілерін пайдалану

Зерттеу жүргізу кезінде сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) рұқсатымен заттай дәлелдемелер мен құжаттар зерттеу жүргізу және қорытынды беру үшін қажетті шамада ғана бүлдірілуі немесе пайдалануы мүмкін. Көрсетілген рұқсат сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыда немесе ұйғарымда не тиісті хатта қамтылуға тиіс.
1. Сот сараптамасын тағайындаған органның рұқсатымен жүргізілген заттай дәлелдемелер мен құжаттарды бүлдіру сот сараптамасы органының немесе сарапшының меншік иесіне шығынды өтеуіне әкеп соқтырмайды.
2. Егер сот сараптамасы органына зерттеу объектісін тасымалдауға мүмкіндігі болмаған жағдайда, сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) сарапшыға объектіге кедергісіз қол жеткізуін, оны зерттеу мүмкіндігін, сарапшыны тексеру орнына жеткізуді қамтамасыз етеді.

24-бап. Сот сараптамасын жүргізу негіздері

1. Қылмыстық, азаматтық, әкімшілік процесті жүргізуші органның (адамның) қаулысы немесе ұйғарымы сот сараптамасын жүргізуге негіздеме болып табылады.
2. Сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) сарапшының зерттеу жүргізу және қорытынды беруі үшін қажетті зерттеу объектілері мен іс материалдарын ұсынады.
3. Сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) үлгілерді алады және Қазақстан Республикасының іс жүргізу заңнамасында белгіленген тәртіппен оларды іске қосады. Қажетті жағдайларда үлгілерді алу сот сараптамасын жүргізу тапсырылған сарапшының немесе маманның қатысуымен жүзеге асырылады.
4. Егер үлгілерді алу зерттеудің бір бөлігі болып табылған және сарапшы сот сараптамасына ұсынылған объектілерді пайдалана отырып жүзеге асырған жағдайда, сот сараптамасы аяқталғаннан кейін үлгілер оны тағайындаған органға (адамға) жіберіледі.
5. Көзі тірі адамдарға қатысты сот сараптамасы органында сот сараптамасын жүргізу ерекшеліктері осы Заңның 5-тарауында айқындалады.

25-бап. Сот сараптамасын жүргізу тәртібі иен мерзімдері

1. Сот сараптамасын Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу, азаматтық іс жүргізу, әкімшілік заңнамасына және осы Заңға сәйкес арнайы уәкілетті субъекті - сот сарапшысы жүргізеді.
2. Сот сараптамасын жүргізу мерзімінің басталуы сот сараптамасы органының материалдар мен сараптама объектілерін іс жүргізуге қабылдаған сәттен бастап басталады.
3. Сарапшылық зерттеу нәтижесі бойынша сот сарапшысының қорытындысы ресімделеді. Сараптама ұзақтығы қажетті материалдар мен және объектілер алынған күннен бастап 30 күннен аспауға тиіс, сараптаманың күрделілігіне байланысты мерзімдер мынадай үлгіде: жәй - 5 күнге дейін, орташа күрделі 15 күнге дейін, күрделі 30 күнге дейін белгіленеді. Сот сараптамасының күрделілік санаты сот-сараптама қызметі саласындағы уәкілетті орган белгілеген тәртіппен айқындалады. Сараптама жүргізу үшін белгіленгеннен көп мерзім қажет болған жағдайларда, сараптама жүргізу мерзімдерін ұзарту мәселелерін сот-сараптама қызметі саласындағы уәкілетті орган белгілеген тәртіппен сараптама тағайындаған органмен (адаммен) келісім бойынша сот сараптамасы органының басшысы шешеді.

26-бап. Қосымша және қайталама сот сараптамасын жүргізу

1. Қосымша сот сараптамасы сарапшының қорытындысы бүтіндей немесе оның жеке бөліктері жеткілікті анық, толық болмаған жағдайларда, сондай-ақ, егер тергеу барысында немесе істі сот қарағанда сол зерттеу объектілеріне қатысты жаңа мәселелер туындаған не жаңа объектілер (соның ішінде салыстырмалы үлгілер) табылған немесе қосымша материалдар жиналған жағдайларда жүргізіледі.
2. Қайталама сараптама сот сарапшысының алдыңғы қорытындысы жеткілікті негізделмеген не оның дұрыстығы күмән тудырған, не сараптаманы тағайындау мен жүргізуде іс жүргізу нормалары бұзылған жағдайларда сол объектілерді зерттеу және сол мәселелерді шешу үшін тағайындалады.
Қайталама сараптама кемінде екі сот сарапшысы бар комиссияға тапсырылады, оған алдыңғы зерттеуді жүргізген сот сарапшысы кірмейді. Бастапқы сараптаманы жүргізген сот сарапшылары қайталама сараптама жүргізу кезінде қатыса және комиссияға түсінік бере алады, алайда олар сарапшылық зерттеу мен қорытынды жасауға қатыспайды.
Қайталама сараптама жүргізу үшін міндетті түрде бастапқы сараптама материалдары ұсынылады.
Қайталама сараптаманы тек сот сараптамасы органы жүргізеді.

27-бап. Комиссиялық сот сараптамасын жүргізу

1. Комиссиялық сот сараптамасын бірнеше, кемінде екі, ал сот- медициналық сараптаманы бір немесе түрлі мамандықтағы кемінде үш сарапшы осы Заңда көзделген тәртіппен жүргізеді.
2. Сот сараптамасының комиссиялық сипатын оны тағайындаған орган (адам) не сот сараптамасы органының басшысы айқындайды.
3. Сот сарапшылары комиссиясының сот сараптамаларын ұйымдастыруы мен жүргізуі сот сараптамасы органының басшысына не бірнеше сот сараптамасы органдарының басшыларына жүктеледі.
4. Сарапшылар комиссиясы олардың алдына қойылған мәселелерді шешу қажеттігін негізге ала отырып, алдағы зерттеулердің мақсаттарын, реттілігін және көлемін келіседі.
5. Адамның психологиялық денсаулығын анықтау бойынша сот сараптамалары, сондай-ақ қайталама сараптамалар комиссиялық түрде жүргізіледі.

28-бап. Бір мамандықтағы сот сарапшылары комиссиясы

1. Комиссиялық сот сараптамаларын күрделі, соның ішінде көп объектілі сарапшылық зерттеу жүргізу қажет болған жағдайларда бір мамандықтағы сарапшылар комиссиясы жүргізеді.
2. Бір мамандықтағы сарапшылар комиссиялық сот сараптамасын жүргізген кезде олардың әрқайсысы зерттеуді толық көлемде жүргізеді және бірлесіп алынған нәтижелерге талдау жасайды.
3. Ортақ пікірге келе отырып, сарапшылар бірлескен қорытынды немесе қорытынды беру мүмкін еместігі туралы хабарлама жасайды және оған қол қояды. Сарапшылар арасында келіспеушіліктер туындаған жағдайда олардың әрқайсысы немесе басқалармен келіспеген сарапшы дәлелденген бөлек қорытынды береді.

29-бап. Әр түрлі мамандықтағы сот сарапшылары комиссиясы (кешенді сараптама)

1. Кешенді сот сараптамаларын сарапшылар комиссиясы іс үшін маңызы бар мән-жайларды анықтау үшін өз құзыреттері шегінде әр түрлі сарапшылық мамандықтардағы сарапшылардың білімін пайдалану негізінде зерттеулер қажет болған жағдайларда жүргізеді.
2. Әр түрлі мамандықтағы сот сарапшыларының комиссиясы (кешенді сараптама) сот сараптамасын жүргізу кезінде олардың әрқайсысы өздерінің арнайы ғылыми білімінің шегінде зерттеу жүргізеді.

30-бап. Сот сараптамасы органдарында сот сараптамасын жүргізу кезінде процеске қатысушылардың қатысуы

1. Сот сараптамасын жүргізу кезінде сараптаманы тағайындаған адамның рұқсатымен процеске қатысушылар қатыса алады.
2. Сот сараптамасын жүргізу кезінде қатысқан процеске қатысушылардың зерттеу барысына араласуға құқығы жоқ, бірақ сот сараптамасының мәніне қатысты түсініктеме бере алады.
3. Сарапшы қорытынды жасаған кезде, сондай-ақ сарапшылардың кеңесу және тұжырым жасау сатысында, егер сот сараптамасын сарапшылар комиссиясы жүргізсе, процеске қатысушылардың қатысуына жол берілмейді.
4. Егер сот сараптамасын жүргізуге қатысқан процеске қатысушы сарапшының қызметіне кедергі келтірген жағдайда, соңғысы зерттеуді тоқтата тұруға және сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) алдында көрсетілген процеске қатысушының сот сараптамасын жүргізу кезінде қатысуға рұқсат етудің күшін жою туралы өтініш білдіруге құқылы.
5. Көзі тірі адамдарға қатысты сот сараптамасын жүргізу кезінде процеске қатысушылардың қатысу ерекшеліктері осы Заңның 5-тарауында айқындалады.

31-бап. Сарапшының немесе сарапшылар комиссиясының қорытындысы және оның мазмұны

1. Қажетті зерттеулер аяқталған соң алынған нәтижелерді ескере отырып, сот сарапшысы (сарапшылар) өз атынан жазбаша қорытынды жасайды, оны өз қолымен, жеке мөрімен куәландырады және сот сараптамасын тағайындаған органға (адамға) жібереді. Сот сараптамасын сот сараптамасы органының қызметкері жүргізген жағдайда сот сарапшысының (сарапшылардың) қолы көрсетілген органның мөрімен расталады.
Сот сараптамасын жүргізу нәтижелері жазбаша нысанда жазылады және сот сарапшысының қорытындысы түрінде ресімделеді. Қорытындыға сараптама жүргізген сот сарапшысы немесе сарапшылар комиссиясы қол қояды. Сот сарапшысының қорытындысына сараптама тағайындаған адамға жіберілетін ілеспе хат қоса тіркеледі, онда сараптама шығарылған күні, оны жүргізудің құны, қорытынды мәтінінің, безендіру материалының беттер саны туралы мәліметтер қамтылады. Ілеспе хатқа сот сараптамасы органының басшысы қол қояды.
Сараптаманың іс жүргізу мәртебесі бастапқы, қосымша, қайталама, комиссиялық, кешенді болуына қарамастан, Сот сарапшысының қорытындысы кіріспе, зерттеу, синтездеу бөлімдері және тұжырымдар түрінде құрылыммен ұсынылады.
Сот сарапшысының қорытындысы қажетті мәтіндік қосымшалармен не зерттеу барысы мен алынған нәтижелерді безендіретін фотокестелер, ксерокөшірмелер, сызбалар, кестелер, сұлбалар, графиктер түріндегі көркемдегіш материалмен қоса жолданады.
2. Сот сарапшысының қорытындысын ресімдеу тәртібі мен құрылымы Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу, азаматтық іс жүргізу және әкімшілік заңнамасында белгіленген тәртіппен айқындалады.

32-бап. Сарапшының қорытынды беру мүмкін еместігі туралы хабарламасы

1. Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу, азаматтық іс жүргізу және әкімшілік заңнамасында, сондай-ақ осы Заңда белгіленген тәртіптегі жағдайларда сот сарапшысы қорытынды беру мүмкін еместігі туралы дәлелденген хабарлама жасайды және сараптама тағайындаған органға (адамға) жіберіледі.
2. Қорытынды беру мүмкін еместігі туралы хабарлама 3 бөліктен тұрады: кіріспе, дәлелдеу және қорытынды. Кіріспе бөлігінде сарапшының қорытындысындағы мәліметтер жазылады. Дәлелдеу бөлігінде қорытынды берудің мүмкін еместігінің себептері толық жазылған. Қорытынды бөлігінде сарапшыға қойылған әрбір сұрақтарға жауап берудің мүмкін еместігі көрсетіледі.
3. Қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабарлама 2 данада жасалады, сарапшы қол қояды, оның қолы сот сараптамасы органының мөрімен куәландырылады. Хабарламаның бір данасы басшы қол қойған ілеспе хатпен сараптама тағайындаған адамға жіберіледі, ал екіншісі сот сараптамасы органының бақылаудағы іс жүргізуінде қалады.
4. Егер сараптама тағайындау туралы қаулыда (ұйғарымда) көрсетілген бір сұрақ бойынша сарапшы қорытынды берсе, ал басқа сұрақтар бойынша қорытынды беруге мүмкін еместігі туралы хабарлама жасау үшін негіз болса, бір құжат - сот сарапшысының қорытындысы жасалады.

5-тарау. Көзі тірі адамдарға сот сараптамасы

33-бап. Көзі тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу

Көзі тірі адамдарға сот сараптамасы қылмыстық, азаматтық және әкімшілік процесте жүргізіледі. Сот сараптамасына жіберілуі мүмкін адамдар тобы Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу, азаматтық іс жүргізу, әкімшілік заңнамасымен айқындалады.

34-бап. Көзі тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу жағдайлары мен орны

1. Көзі тірі адамдарға сот сараптамасы зерттеу жүргізілетін адамның құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету үшін қажетті жағдай бар медициналық немесе өзге де мекемелерде жүргізіледі.
2. Сот сараптамасын жүргізу кезінде адамды стационарлық тексеру қажеттігі туындаған жағдайда, ол осы Заңның 35-37-баптарында және Қазақстан Республикасының іс жүргізу заңнамасында көзделген тәртіппен медициналық стационарға жатқызылуы мүмкін.
3. Сот сараптамасына жіберілген адамдарды медициналық немесе өзге де мекемелерге жеткізуді сот сараптамасын тағайындаған орган немесе тұлға қамтамасыз етеді.

35-бап. Көзі тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу кезінде ерікті болуы және мәжбүрлеу

1. Көзі тірі адамдарға сот сараптамасы ерікті немесе мәжбүрлеу тәртібімен жүргізілуі мүмкін.
2. Егер сот сараптамасы ерікті тәртіппен жүргізілетін жағдайда сот сараптамасы органына сот сараптамасына ұшырайтын адамның жазбаша келісімі ұсынылуға тиіс.
3. Егер кәмелетке толмаған немесе сот әрекетке қабілетсіз деп таныған адамға қатысты сот сараптамасы тағайындалса, сот сараптамасын жүргізуге жазбаша келісімді осы адамның заңды өкілі немесе қамқоршылық және қорғаншылық органы береді.
4. Мәжбүрлеу тәртібімен сот сараптамасына жіберілуі мүмкін адамдар тобы Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу, азаматтық іс жүргізу, әкімшілік заңнамасымен айқындалады. Егер Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайда, адамды сот сараптамасына мәжбүрлеп жіберу мүмкіндігін тікелей көрсету қамтылмаса, сот сараптамасы органы осы адамға қатысты мәжбүрлеу тәртібімен сот сараптамасын жүргізуге құқылы емес.

36-бап. Адамды медициналық мекемеге орналастыру негізі мен тәртібі

1. Сот-медициналық не сот-психиатриялық, сот-наркологиялық сараптама тағайындалған немесе жүргізілген кезде адамды стационарлық тексеру қажеттігі туындаған жағдайда, ол стационарлық тексеру көрсетілген сот сараптамасын тағайындау туралы қаулының немесе ұйғарымның негізінде тиісті медициналық стационарға орналастырылады. Адамды медициналық мекемеге орналастыру тәртібі денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган белгілеген тәртіппен айқындалады.
2. Қамаудағы адамдар сот сараптамасын жүргізу үшін көрсетілген адамдарға ұстауға арнайы бейімделген медициналық стационарға орналастырылады.

37-бап. Адамның медициналық мекемеде болу мерзімдері

1. Адам сот-медициналық немесе сот-психиатриялық, сот-наркологиялық сараптама жүргізу үшін медициналық мекемеге 30 күннен аспайтын мерзімге орналастырылуы мүмкін.
2. Адамның медициналық мекемеде болу мерзімін ұзарту туралы сарапшының немесе сарапшылар комиссиясының өтініші сот сараптамасын тағайындаған органға немесе адамға осы баптың 1-тармағында белгіленген мерзім аяқталғанға дейін үш күннен бұрын кешіктірілмей ұсынылуға тиіс.

38-бап. Сот сараптамасы жүргізілетін адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерінің кепілдігі

1. Көзі тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сараптамасы жүргізілетін адамдардан мәліметтер алу мақсатында құқықтарын шектеуге, алдауға, күш көрсетуге, қорқытуға және өзге де шараларды қолдануға тыйым салынады.
2. Сот сараптамасы жүргізілетін адам сарапшыға осы сот сараптамасының мәніне қатысты түсінік беруге құқылы.
Сот сараптамасы жүргізілген адамнан осы сот сараптамасының мәніне қатысты мәліметтерді алу себебі бойынша сарапшыдан жауап алынбайды.
3. Медициналық мекемеге орналастырылған адамның қорғаушымен, заңды өкілімен немесе осы іске қатысуға жіберілген өзге де өкілдерімен кездесуі үшінші адамның ақпарат алу мүмкіндігін болдырмайтын жағдайларда ұйымдастырылады.
4. Медициналық мекемеге орналастырылған адамға шағым, мәлімдеме және өтініш беруге нақты мүмкіндік ұсынылуға тиіс. Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу, азаматтық іс жүргізу, әкімшілік заңнамасына сәйкес берілген шағымдар 24 сағаттың ішінде адресатқа жіберіледі және цензураға жатпайды.
5. Сот сараптамасы жүргізілетін адамның бастамасы бойынша ерікті тәртіппен кез келген сатыда тоқтатылуы мүмкін.

39-бап. Көзі тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу кезінде процеске қатысушылардың болуы

1. Процеске қатысушылардың көзі тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу кезінде болуы Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу заңнамасымен айқындалады.
2. Сот сараптамасы жүргізілетін адамдарға шешіндірумен ұштасатын зерттеу жүргізу кезінде тек сол жыныстағы адам ғана қатыса алады. Көрсетілген шектеу дәрігерлерге және көрсетілген зерттеулерді жүргізуге қатысатын басқа да медициналық қызметкерлерге қолданылмайды.

6-тарау. Сот-сараптама қызметін ғылыми-әдістемелік және ақпараттық қамтамасыз ету

40-бап. Сот сараптамалары әдістемесінің мемлекеттік тізілімі

1. Сот сараптамалары әдістемесінің мемлекеттік тізілімі (бұдан әрі - тізілім) Қазақстан Республикасының аумағында сот сарапшыларының пайдалануына арналған сот сараптамаларын жүргізудің ғылыми негізделген әдістерінің тізбесін қамтиды.
2. Тізілімді Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің сот сараптамасы органы жүргізеді.
3. Тізілім пайдалану үшін бекітілген сот сараптамасы әдістемелері туралы соттардың, анықтау және алдын ала тергеу органдарының хабардар болуын қамтамасыз ету мақсатында жасалады.
4. Сараптама жүргізу кезінде Қазақстан Республикасында сот-сараптама қызметін жүзеге асыруға құқығы бар адамдар Тізілімде енгізілген әдістемелерді басшылыққа алады.
5. Тізілім сот сараптамасын жүргізу әдістемесі туралы мынадай мәліметтерді қамтиды:
1) әдістеменің атауы;
2) авторлар;
3) рецензенттер;
4) шығарылған жылы, орны;
5) мазмұны;
6) қосымша;
7) пайдаланылған әдебиеттер тізімі;
6. Тізілімді қалыпастыру және жүргізу сот-сараптама қызметі саласындағы уәкілетті орган белгілеген тәртіппен жүргізіледі.

41-бап. Сот-сараптама қызметін ғылыми-әдістемелік және оқумен қамтамасыз ету

Сот-сараптама қызметін ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету, сондай-ақ сот сарапшыларын кәсіби даярлау және біліктілігін арттыру Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі мен Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің сот сараптамасы органдарына жүктеледі.

42-бап. Сот-сараптама қызметін ақпараттық қамтамасыз ету

1. Меншік нысанына қарамастан ұйымдар Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің сот сараптамасы органдарына және Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органына олардың сауалдары бойынша мемлекеттік құпияны, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді қоспағанда, сот сараптамасы мен сот медицинасының бірыңғай ақпараттық-әдістемелік базасын жасау үшін өз өнімдерінің үлгілерін немесе каталогтарын, техникалық және технологиялық құжаттамаларын әрі ақпараттық мақсаттағы басқа да материалдарды ұсынады.
2. Сот сараптамасы органдары өз сауалдары бойынша соттардан және құқық қорғау органдарынан іс бойынша іс жүргізу аяқталған соң ғылыми, практикалық және әдістемелік қызметте пайдалану үшін заттай дәлелдемелер болып табылатын заттарды алуға құқылы.

7-тарау. Сот сараптамасы органдарында сот-сараптама қызметін қаржылық және ұйымдастырушылық жағынан қамтамасыз ету

43-бап. Сот-сараптама қызметін қаржыландыру

1. Сот-сараптама органдарында қылмыстық, азаматтық істер және әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істер бойынша, сондай-ақ мемлекеттік органдардың сауалдарының негізінде сот сараптамаларын жүргізуді қаржыландыру Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу заңнамасында және Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы заңнамасында көзделген жағдайларды қоспағанда, бюджет қаражатының есебінен жүзеге асырылады.
2. Қазақстан Республикасының азаматтық іс жүргізу заңнамасында көзделген, соттың дәлелді ұйғарымымен расталған негіздемелер болған жағдайлардан басқа, сот сараптамасы органдарында азаматтық істер бойынша сот сараптамаларын жүргізуге ақы төлеуді тараптар жүзеге асырады және алдын ала төлеу нысанында тиісті бюджетке енгізіледі. Алдын ала төлемнің болмауы сот сараптамасын жүргізуден бас тартуға негіз болып табылмайды.
3. Мамандырылған зерттеулер жүргізу, сондай-ақ білім және ғылым саласындағы уәкілетті орган бекітетін бағдарламаларға кірмейтін ғылыми және ғылыми-әдістемелік зерттеулер жүргізу үшін ақы төлеу алдын ала төлеу нысанында тиісті бюджетке енгізіледі.

44-бап. Сот сараптамасын жүргізуді материалдық-техникалық қамтамасыз етудің стандарттары мен талаптары

Сот сарапшысы өз қызметін сот сараптамасы органдарының ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін стандарттар мен талаптарға сай келетін арнайы жабдықталған үй-жайы болған кезде жүзеге асыра алады.

8-тарау. Сот-сараптама қызметі саласындағы халықаралық ынтымақтастық

45-бап. Сот сараптамасы саласындағы халықаралық ынтымақтастық

Сот сараптамасы органдары Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес шет мемлекеттердің сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын органдарымен және қызметтерімен бірлескен ғылыми зерттеулер жүргізу, ғылыми және әдістемелік ақпараттар алмасу, сот сарапшыларын даярлау мақсатында халықаралық байланыстар орнатуға құқылы.

46-бап. Шет мемлекеттің мемлекеттік органының тапсыруы бойынша сот сараптамасын жүргізу

Сот сараптамасы Қазақстан Республикасының тиісті халықаралық келісімі бар шет мемлекеттің мемлекеттік органының тапсыруы бойынша жүргізілуі мүмкін. Мұндай жағдайларда, егер халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, Қазақстан Республикасының заңнамасы қолданылады.

47-бап. Шет мемлекеттің сот сарапшыларын тарта отырып, сот сараптамасын жүргізу

1. Қылмыстық, азаматтық не әкімшілік процесті жүргізуші органның (адамның) Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу, азаматтық іс жүргізу және әкімшілік заңнамасында, сондай-ақ осы Заңда белгіленген тәртіппен шет мемлекеттің сот сараптамасы саласындағы мамандарын тарту туралы өтініші білдіруге құқығы бар.
2. Сараптама тағайындаған органның (адамның) келісімімен іске асырылатын шет мемлекеттің сот сарапшысын тарту құқығына сот сараптамасы органының басшысы ие болады.
3. Шет мемлекеттің сот сарапшысының қатысуымен сот сараптамасын жүргізу Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу, азаматтық іс жүргізу және әкімшілік заңнамасында, сондай-ақ осы Заңда белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

9-тарау. Қорытынды ережелер

48-бап. Заңнаманы бұзу

Қазақстан Республикасының сот-сараптама қызметі туралы заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауапкершілікке әкеп соқтырады.

49-бап. Осы Заңды қолданысқа енгізу тәртібі

1. Осы Заң ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткеннен кейін қолданысқа енгізіледі.
2. "Сот сараптамасы туралы" Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 12 қарашадағы Заңының күші жойылды деп танылсын (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1997 ж., N 21, 276-құжат; 2000 ж., N 6, 141-құжат; 2001 ж., N 21-22, 281-құжат; 2004 ж., N 23, 142-құжат; N 24, 153-құжат; 2005 ж., N 10, 32-құжат; 2006 ж., N 13, 86-құжат; 2007 ж., N 2, 18-құжат; N 9, 67-құжат).

Қазақстан Республикасының
Президенті