О практике вынесения судами частных определений по гражданским делам

Нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 25 июня 2010 года № 1.

Сноска. По всему тексту:
цифры "253" заменены цифрами "270" в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

В целях единообразного применения судами норм Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан при вынесении частных определений, пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан

постановляет:

1. Частные определения, выносимые в порядке, установленном статьей 270 Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан (далее - ГПК), являются актами реагирования судов на случаи нарушения законности.

2. Основаниями для вынесения частных определений являются выявленные в судебном заседании случаи нарушения законности.

Под нарушением законности следует понимать деяния, которые не соответствуют требованиям нормативных правовых актов.

Не может служить достаточным основанием для вынесения частных определений ненадлежащее выполнение лицами, участвующими в деле, процессуальных обязанностей по доказыванию.

3. Суды выносят частные определения в адрес организаций, должностных и иных лиц, выполняющих управленческие функции.

Должностными лицами признаются лица, постоянно, временно либо по специальному полномочию осуществляющие функции представителя власти либо выполняющие организационно-распорядительные функции или административно-хозяйственные функции в государственных органах, органах местного самоуправления, а также в Вооруженных Силах, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан.

Под иными лицами, выполняющими управленческие функции, следует понимать руководителей исполнительных органов коммерческих и некоммерческих юридических лиц.

4. Частное определение выносится судом в виде отдельного процессуального документа одновременно с судебным актом по рассматриваемому делу.

Сноска. Пункт 4 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 29.09.2022 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

5. Содержание частного определения должно соответствовать требованиям статьи 269 ГПК с учетом характера разрешаемых дел и допущенных нарушений законности.

В мотивировочной части частного определения должны быть изложены доводы, по которым суд пришел к выводу о допущенных нарушениях законности, раскрыта суть допущенных нарушений, указаны конкретные нормативные правовые акты, требования которых нарушены, а также лица, чьи действия (бездействие) привели к нарушению законности.

В частном определении не должны содержаться конкретные предписания или предложения относительно деятельности лиц, интересов которых оно касается, в нем также, не устанавливаются вид и меры правовой ответственности виновных лиц.

В резолютивной части частного определения должно указываться наименование и местонахождение организаций, а также разъясняться положения части второй статьи 270 ГПК о последствиях неисполнения, оставления без ответа либо несвоевременного ответа по частному определению, о праве и порядке обжалования частного определения.

Сноска. Пункт 5 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

6. Вынесенное частное определение оглашается в заседании суда по рассматриваемому делу.

7. Согласно части первой статьи 270 ГПК организации, должностные и иные лица, выполняющие управленческие функции, обязаны в месячный срок со дня получения частного определения сообщать судам о принятых по нему мерах.

Сноска. Пункт 7 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

8. В случае оставления частных определений без рассмотрения либо непринятия мер по устранению указанных в них нарушений закона, а также несвоевременного ответа на частные определения без уважительных причин, суды вправе привлекать должностных лиц к административной ответственности по статье 664 Кодекса Республики Казахстан об административных правонарушениях.

Наложение административного взыскания не освобождает соответствующих должностных лиц от обязанности сообщать суду о мерах, принятых по частному определению.

Сноска. Пункт 8 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного суда РК от 24.12.2014 № 3 (вводится в действие со дня официального опубликования).

9. В случае, если суд не вынес частное определение, несмотря на наличие и достаточность оснований для его вынесения, последующая судебная инстанция, проверяя законность судебного акта, вправе сама вынести частное определение в порядке, установленном статьей 270 ГПК.

10. На частные определения могут быть поданы частные жалобы, принесены ходатайство прокурором или протесты в установленном законом порядке.

Если лица, чьи права и законные интересы затронуты частными определениями, не участвовали при рассмотрении дела, не знали о вынесенных в их адрес частных определений и (или) пропустили установленный законом срок обжалования, они также вправе обжаловать частные определения.

Сноска. Пункт 10 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного суда РК от 20.04.2018 № 7 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

11. Отмена судебного акта не влечет отмену вынесенного частного определения, кроме случаев, когда не установлено нарушение законности, указанное в частном определении.

12. В соответствии со статьей 5 Закона Республики Казахстан от 18 ноября 2015 года № 410-V "О противодействии коррупции", статьей 4 ГПК суды осуществляют государственные функции, направленные на защиту прав и свобод граждан и юридических лиц путем предупреждения правонарушений, связанных с коррупцией, устранения их последствий и привлечения виновных к ответственности.

В случае обнаружения признаков уголовного правонарушения в действиях сторон, других участников процесса, должностных и иных лиц, суды сообщают об этом прокурорам.

Сноска. Пункт 12 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 29.12.2012 № 6 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 31.03.2017 № 2 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).
13. Исключен нормативным постановлением Верховного Суда РК от 29.12.2012 № 6 (вводится в действие со дня официального опубликования).

14. Признать утратившими силу:

1) абзацы второй и третий пункта 30 постановления Пленума Верховного Суда Республики Казахстан от 22 декабря 2000 года № 16 "О практике применения судами законодательства об охране окружающей среды";

2) пункт 20 нормативного постановления Верховного Суда Республики Казахстан от 22 декабря 2000 года № 17 "О некоторых вопросах применения судами законодательства о браке и семье при рассмотрении дел об усыновлении (удочерении) детей" (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативными постановлениями от 25 декабря 2006 года № 10 и от 22 декабря 2008 года № 14);

3) пункт 21 нормативного постановления Верховного Суда Республики Казахстан от 16 июля 2007 года № 6 "О некоторых вопросах применения судами земельного законодательства".

15. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, а также является общеобязательным и вводится в действие со дня официального опубликования.

Председатель
Верховного Суда
Республики Казахстан	М. Алимбеков
Судья Верховного Суда
Республики Казахстан,
секретарь пленарного заседания	Ж. Баишев

Соттардың азаматтық істер бойынша жеке ұйғарымдар шығару тәжірибесі туралы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2010 жылғы 25 маусымдағы N 1 Нормативтік қаулысы.

Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "АІЖК-нің" деген сөз "АПК-нің" деген сөзбен; "253" деген цифрлар "270" деген цифрлармен ауыстырылды – ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

Соттардың жеке ұйғарымдар шығару кезінде Қазақстан Республикасы Азаматтық іс жүргізу кодексінің нормаларын біркелкі қолдануы мақсатында, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы

қаулы етеді:

1. Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінің (бұдан әрі - АПК) 270-бабында қарастырылған тәртіпте шығарылған жеке ұйғарымдар – соттардың заңдылықты бұзушылық жағдайына назар аудару актісі болып табылады.

Ескерту. 1-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

2. Сот отырысында анықталған заңдылықты бұзушылық жағдайлар жеке ұйғарымдар шығару үшін негіздемелер болып табылады.

Нормативтік құқықтық актілердің талаптарына сәйкес келмейтін әрекеттерді заңдылықты бұзушылық деп түсінген жөн.

Іске қатысушы тұлғалардың дәлелдеу жөніндегі іс жүргізу міндеттерін тиісінше орындамауы жеке ұйғарымдар шығару үшін жеткілікті негіздеме бола алмайды.

3. Соттар тиісті ұйымдарға, басқару қызметін атқаратын лауазымды немесе өзге де тұлғаларға қатысты жеке ұйғарымдар шығарады.

Мемлекеттік органдарда, жергілікті басқару органдарында, сонымен қатар Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа әскерлерде және әскери құралымдарда тұрақты, уақытша немесе арнайы өкілеттік бойынша билік өкілінің қызметін жүзеге асыратын немесе ұйымдастыру-әкімшілік немесе әкімшілік-шаруашылық қызмет атқаратын тұлғалар лауазымды тұлғалар болып танылады.

Коммерциялық және коммерциялық емес заңды тұлғалардың атқару органдарының басшыларын басқару қызметін атқаратын өзге де тұлғалар деп түсінген жөн.

4. Сот жеке ұйғарымды дербес іс жүргізу құжаты түрінде, қаралған іс бойынша сот актісімен бір уақытта шығарады.

Ескерту. 4-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 29.09.2022 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

5. Жеке ұйғарымның мазмұны шешілетін істердің және жол берілген заңдылық бұзушылықтың сипаты ескеріле отырып, АПК-нің 269-бабының талаптарына сәйкес келуі тиіс.

Жеке ұйғарымның дәлелдеме бөлімінде соттардың заңдылық бұзушылыққа жол берілгені туралы тұжырым жасауына негіз болған дәлелдер көрсетіліп, жол берілген заңдылық бұзушылықтың мәні ашылуы, талаптары бұзылған нақты нормативтік құқықтық актілер, сондай-ақ әрекеттері (әрекетсіздіктері) заңдылықтың бұзылуына әкеліп соқтырған тұлғалар көрсетілуге тиіс.

Жеке ұйғарымда іс бойынша мүдделі тұлғалардың әрекеттеріне қатысты нақты нұсқаулар немесе ұсыныстар болмауға тиіс, сондай-ақ кінәлілердің құқықтық жауапкершілігінің түрі мен шаралары да белгіленбеуге тиіс.

Жеке ұйғарымның қарар бөлімінде ұйымдардың атауы мен орналасқан жері көрсетілуге, сондай-ақ жеке ұйғарымды орындамаудың, жауапсыз қалдырудың немесе жеке ұйғарым бойынша мерзімінде жауап бермеудің салдары, жеке ұйғарымға шағым келтіру құқығы мен тәртібі туралы АПК-нің 270-бабы екінші бөлігінің ережелері түсіндірілуге тиіс.

Ескерту. 5-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

6. Шығарылған жеке ұйғарым қаралатын іс бойынша сот отырысында жарияланады.

7. АПК-нің 270-бабының бірінші бөлігіне сәйкес, ұйымдар, басқару қызметін атқаратын лауазымды немесе өзге де тұлғалар, жеке ұйғарымды алған күннен бастап бір ай мерзім ішінде ол бойынша қабылданған шаралар туралы соттарға хабарлауға міндетті.

Ескерту. 7-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

8. Жеке ұйғарымдар қараусыз қалдырылған не оларда көрсетілген заң бұзушылықтарды жою жөнінде шаралар қабылданбаған, сондай-ақ жеке ұйғарымдарға жауап дәлелді себептерсіз мерзімінде берілмеген жағдайда, соттар лауазымды тұлғаларды Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодексінің 664-бабы бойынша әкімшілік жауапкершілікке тартуға құқылы.

Әкімшілік жазаны қолдану жеке ұйғарым бойынша қабылданған шаралар туралы сотқа хабарлау міндетінен тиісті лауазымды тұлғаларды босатпайды.

Ескерту. 8-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 24.12.2014 N 3 Нормативтік қаулысымен (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

9. Егер сот жеке ұйғарым шығару үшін негіздердің болғанына және жеткіліктілігіне қарамастан жеке ұйғарым шығармаса, онда келесі сатыдағы сот АПК-нің 270-бабында бекітілген тәртіпте сот актісінің заңдылығын тексере отырып, өзі жеке ұйғарым шығаруға құқылы.

10. Жеке ұйғарымдарға заңда бекітілген тәртіпте жеке шағымдар берілуі, прокурордың өтінішхаты немесе наразылықтар келтірілуі мүмкін.

Егер жеке ұйғарымдар құқықтары мен заңды мүдделерін қозғайтын тұлғалар істерді қараған кезде қатыспаса, оларға қатысты жеке ұйғарымдар шығарылғаны туралы білмесе және (немесе) заңмен белгіленген шағымдану мерзімін өткізіп алса, олар сондай-ақ жеке ұйғарымдарға шағым беруге құқылы.

Ескерту. 10-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 7 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

11. Жеке ұйғарымда көрсетілген заңдылықты бұзушылық анықталмаған жағдайларды қоспағанда, сот актісінің күшін жою жеке ұйғарымның күшін жоюға әкеп соқпайды.

12. "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы" Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 18 қарашадағы № 410-V Заңының 5-бабына, АПК-нің 4-бабына сәйкес соттар азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға бағытталған мемлекеттік функцияларды сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтардың алдын алу, олардың салдарларын жою және кінәлілерді жауапкершілікке тарту арқылы жүзеге асырады.

Тараптардың, басқа да процеске қатысушылардың, лауазымды немесе басқа да тұлғалардың іс-әрекеттерінде қылмыстық құқық бұзушылық белгілері анықталған жағдайда, соттар бұл туралы прокурорға хабарлайды.

Ескерту. 12-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2012.12.29 № 6 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 31.03.2017 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.
13. Алып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 2012.12.29 № 6 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

14. Мыналардың:

1) "Соттардың қоршаған ортаны қорғау туралы заңнаманы қолдану тәжірибесі туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 2000 жылғы 22 желтоқсандағы № 16 қаулысының 30-тармағының екінші және үшінші абзацтарының;

2) "Соттардың бала асырап алу туралы істерді қарау кезінде неке және отбасы туралы заңнаманы қолдануының кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2000 жылғы 22 желтоқсандағы № 17 нормативтік қаулысының 20-тармағының (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2006 жылғы 25 желтоқсандағы № 10 және 2008 жылғы 22 желтоқсандағы № 14 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістерімен және толықтыруларымен бірге);

3) "Соттардың жер заңнамасын қолдануының кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2007 жылғы 16 шілдедегі № 6 нормативтік қаулысының 21-тармағының күші жойылды деп танылсын.

15. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес, осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бірдей міндетті болып табылады және ресми жарияланған күнінен бастап күшіне енеді.

Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының Төрағасы	М. Әлімбеков
Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының судьясы,
жалпы отырыс хатшысы	Ж. Бәйішев