ИПС "Әділет"

      В целях информирования широкой общественности страны об экономической политике Правительства Республики Казахстан, Национального Банка Республики Казахстан и Агентства Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
      1. Одобрить прилагаемое Заявление Правительства Республики Казахстан, Национального Банка Республики Казахстан и Агентства Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций об основных направлениях экономической политики на 2010 год.
      2. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания и подлежит официальному опубликованию.

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

Одобрено
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 26 января 2010 года № 25

Заявление
Правительства Республики Казахстан, Национального Банка
Республики Казахстан и Агентства Республики Казахстан по
регулированию и надзору финансового рынка и финансовых
организаций об основных направлениях экономической политики
на 2010 год

      В 2009 году глобальный финансовый кризис продолжил оказывать свое негативное влияние на большинство экономик мира, однако, начиная с III квартала прошлого года, начали проявляться первые признаки выхода из рецессии в ряде стран, успешно реализующих пакет антикризисных мер. По оценкам экспертов, в 2009 году спад в мировой экономике составил 1,1 %.
      В истекшем году Правительство Республики Казахстан (далее - Правительство), Национальный Банк Республики Казахстан (далее - Национальный Банк) и Агентство Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций (далее - АФН) реализовали комплекс антикризисных мер, направленных на стабилизацию финансового сектора, решение проблем на рынке недвижимости, поддержку малого и среднего бизнеса, развитие агропромышленного комплекса и реализацию крупных индустриальных проектов, а также обеспечение занятости и поддержку социально-уязвимых слоев населения.
      Благодаря своевременности и эффективности принятых мер удалось не допустить рецессии экономики страны. По предварительной оценке, реальный прирост валового внутреннего продукта (далее - ВВП) в 2009 году составил 1,1 %.
      Инфляция за прошлый год составила 6,2 %, что ниже прогнозируемого уровня в 8 - 8,5 %.
      За счет формирования адекватного уровня капитала и предоставления банкам дополнительной ликвидности обеспечена стабильность банковского сектора. Совокупность регуляторных мер привела к сокращению доли внешнего заимствования банков, по оперативным данным, до 33,6 % их совокупных обязательств. В 2010 году в результате проводимой АО "ФНБ "Самрук-Казына" реструктуризации внешних обязательств банков второго уровня (далее - БВУ) ожидается дальнейшее снижение внешнего долга двух реструктурируемых банков на сумму 10 млрд. долларов США.
      Стабилизирована ситуация на рынке недвижимости. В основном решены проблемы граждан - участников долевого строительства по незавершенным объектам жилья.
      Реализация Стратегии региональной занятости и переподготовки кадров (Дорожная карта) позволила создать около 400 тысяч рабочих мест, тем самым сохранив уровень безработицы в пределах 6,3 %, который является минимальным показателем за последние годы.
      Все социальные обязательства по выплатам пенсий, социальных пособий и заработной платы работникам бюджетной сферы, предусмотренные в республиканском бюджете на 2009 год, финансировались своевременно и в полном объеме.
      Основным фактором успешности антикризисных мер стало эффективное использование средств, привлеченных из Национального фонда. При этом, совокупный размер активов Национального фонда и золотовалютных резервов страны на конец 2009 года составил 47,6 млрд. долларов США. Золотовалютные резервы страны увеличились за прошлый год на 16,8 % и составили 23,2 млрд. долларов США.
      Прогнозы развития экономики республики в 2010 году опираются на оценки медленного восстановления глобальной экономики. Значительный уровень государственной антикризисной поддержки в странах будет постепенно снижаться. Мировая финансовая система все еще ослаблена. Серьезными остаются риски нестабильности на финансовых рынках и инфляционного давления. Острыми остаются проблемы безработицы и потребительского спроса.
      В текущем году Международный валютный фонд прогнозирует рост мировой экономики на уровне 3,1 %. Основными "локомотивами" мирового роста будут развивающиеся страны Азии, в первую очередь, Китай и Индия.
      Улучшение ситуации в глобальной экономике приведет к росту цен на сырьевые товары, в частности, на нефть и металлы. По мере повышения внешнего спроса на экспортную продукцию Казахстана будет восстанавливаться рост отечественного производства в металлургической отрасли и сопутствующих отраслях горнодобывающей промышленности.
      Основными направлениями экономической политики на 2010 год станут:
      1) поддержание макроэкономической стабильности и закрепление положительных тенденций в экономике;
      2) создание благоприятных условий для посткризисного развития страны и обеспечения дальнейшего устойчивого экономического роста.
      Рост ВВП в 2010 году прогнозируется на уровне 1,5 - 2 %. В текущем году ожидается медленное восстановление потребительского спроса, снижение темпов роста в сельском хозяйстве (после рекордного урожая зерновых в предыдущем году), стабильность на рынке труда за счет продолжения реализации мероприятий Дорожной карты и инвестиционных проектов в рамках Карты индустриализации Казахстана.
      Для обеспечения устойчивости экономики в долгосрочной перспективе будут приняты меры по дополнительному стимулированию развития экспортоориентированных конкурентоспособных секторов.
      Будет продолжена работа по созданию благоприятных условий для привлечения инвестиций в экономику страны, в том числе иностранных. Особое внимание будет уделено использованию механизмов государственно-частного партнерства.
      В рамках оказания государственной поддержки для реализации инфраструктурных проектов в 2010 году будет рассмотрен механизм привлечения средств накопительных пенсионных фондов под государственную гарантию и через субсидированные ставки.
      В 2010 году одним из приоритетных направлений деятельности Правительства станет развитие предпринимательства, прежде всего, малого и среднего бизнеса.
      Одним из условий развития несырьевого экспорта будет последовательное внедрение в 2010 году механизмов функционирования Таможенного союза Республики Беларусь, Республики Казахстан и Российской Федерации. С 1 января 2010 года для трех стран действует единый таможенный тариф.
      С 1 июля 2010 года будет введен в действие Таможенный кодекс Таможенного союза, предусматривающий отмену таможенного оформления товаров, происходящих из стран-участниц Таможенного союза и третьих стран, выпущенных для свободного обращения на территории государств-участников Таможенного союза и перемещаемых с территории Российской Федерации и Республики Беларусь на территорию Республики Казахстан и обратно. Это позволит устранить административные барьеры и создаст новые возможности для казахстанского бизнеса.
      Большое внимание будет уделяться защите и развитию конкуренции как в целом в экономике, так и на отдельных значимых рынках.
      В целях обеспечения диверсификации и повышения конкурентоспособности экономики Казахстана в долгосрочном периоде в 2010 году предусматривается принятие Государственной программы по форсированному индустриально-инновационному развитию Казахстана на 2010-2014 годы.
      В 2010 году в активной фазе реализации будут находиться более 120 проектов, среди которых крупные проекты по реконструкции транзитного транспортного коридора "Западная Европа - Западный Китай", строительству медеплавильного и электролизного заводов АО "Казцинк", Мойнакской ГЭС, Коксарайского противопаводкого контррегулятора.
      Правительство продолжит принятие мер по поддержке социально-уязвимых слоев населения. С 1 января 2010 года увеличены средние размеры пенсий на 25 %, в 2011 году они будут повышены на 30 %. В текущем году увеличены размеры социальных пособий и выплат.
      В 2010 году Правительство продолжит реализацию Дорожной карты с объемом финансирования из республиканского бюджета 100 млрд. тенге, что позволит создать порядка 130 тысяч рабочих мест. Снижению уровня безработицы будет способствовать реализация крупных инфраструктурных проектов.
      В целях снижения стоимости заимствования для корпоративных эмитентов Правительство планирует привлечение внешнего заимствования путем выпуска государственных ценных бумаг на внешних рынках капитала для установления бенчмарка для корпоративных эмитентов и финансирования дефицита республиканского бюджета.
      Денежно-кредитная политика Национального Банка будет направлена на достижение уровня инфляции в коридоре 6-8 %. Другие цели и ориентиры, в том числе по обменному курсу тенге, будут способствовать достижению прогнозов по инфляции.
      Политика обменного курса будет направлена на обеспечение баланса между внутренней и внешней конкурентоспособностью казахстанской экономики. Курсовая политика будет проводиться с целью недопущения значительных колебаний реального курса национальной валюты, которые могут оказать негативное влияние на конкурентоспособность отечественного производства в условиях постоянно меняющейся мировой конъюнктуры.
      В 2010 году таргетируемое среднее значение обменного курса тенге сохранится на уровне 150 тенге за доллар США. При этом с учетом ситуации на мировых товарных и валютных рынках, а также в целях создания условий для повышения гибкости курсообразования коридор колебаний тенге будет расширен до + 15 тенге (или 10 %) и - 22,5 тенге (или 15 %).
      При ожидаемом незначительном инфляционном давлении со стороны фундаментальных факторов Национальный Банк и АФН будут принимать меры по обеспечению стабильности финансового сектора страны на макро- и микроуровнях. В рамках обеспечения финансовой стабильности Национальный Банк будет предоставлять краткосрочную ликвидность банковскому сектору в объемах, адекватных складывающейся ситуации в реальном и финансовом секторах страны.
      В 2010 году АФН будет продолжена поэтапная реализация контрцикличного подхода в надзорной практике в отношении формирования провизии на динамической основе и определения достаточности собственного капитала банков второго уровня с учетом экономического цикла.
      Реализация индустриальных и инфраструктурных проектов с участием финансового сектора одновременно будет сопровождаться деятельностью Правительства и институтов развития по выработке адекватных инструментов снижения кредитного и других рисков, в том числе в рамках использования механизмов государственно-частного партнерства.
      Для содействия росту внутреннего кредитования реального сектора республики АФН продолжит работу по ограничению рисков по внешним активам финансовых организаций.
      В целях укрепления доверия к финансовой системе и мобилизации средств населения и хозяйствующих субъектов АФН примет меры по повышению эффективности консолидированного надзора и усилению механизмов защиты прав инвесторов и потребителей финансовых услуг.

      Елдің қалың жұртшылығын Қазақстан Республикасы Үкіметінің, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің және Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігінің экономикалық саясаты туралы хабардар ету мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
      1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасы Үкіметінің, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің және Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігінің Экономикалық саясаттың 2010 жылға арналған негізгі бағыттары туралы мәлімдемесі мақұлдансын.
      2. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі және ресми жариялануға тиіс.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов.

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2010 жылғы 26 қаңтардағы
№ 25 қаулысымен
мақұлданған

Қазақстан Республикасы Үкіметінің, Қазақстан
Республикасы Ұлттық Банкінің және Қазақстан
Республикасы Қаржы нарығын және қаржы
ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігінің
Экономикалық саясаттың 2010 жылға арналған
негізгі бағыттары туралы мәлімдемесі

      2009 жылы жаһандық қаржылық дағдарыс әлемдегі көптеген экономикаларға өзінің жағымсыз әсерін тигізуді жалғастыра берді, алайда, өткен жылдың III тоқсанынан бастап дағдарысқа қарсы шаралар пакетін табысты іске асырып жатқан бірқатар елдерде рецессиядан шығудың алғашқы белгілері байқала бастады. Сарапшылардың бағалаулары бойынша 2009 жылы әлемдік экономикадағы құлдырау 1,1 %-ды құрады.
      Өткен жылы Қазақстан Республикасының Үкіметі (бұдан әрі - Үкімет), Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі (бұдан әрі - Ұлттық Банк) және Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі (бұдан әрі - ҚНРА) қаржы секторын тұрақтандыруға, жылжымайтын мүлік нарығындағы проблемаларды шешуге, шағын және орта бизнесті қолдауға, агроөнеркәсіптік кешенді дамытуға және ірі индустриялық жобаларды іске асыруға, сондай-ақ халықтың әлеуметтік осал топтарын жұмыспен қамтуды және қолдауды қамтамасыз етуге бағытталған дағдарысқа қарсы шаралар кешенін іске асырды.
      Қабылданған шаралардың уақтылығы мен тиімділігі нәтижесінде ел экономикасының рецессиясына жол бермеуге мүмкіндік туды. Алдын ала бағалау бойынша 2009 жылы жалпы ішкі өнімнің (бұдан әрі - ЖІӨ) нақты өсімі 1,1 %-ды құрады.
      Өткен жылғы инфляция 6,2 %-ды құрады, бұл болжамдалған деңгейден 8 - 8,5 %-ға төмен.
      Капиталдың барабар деңгейін қалыптастыру және банктерге қосымша өтімділікті ұсыну есебінен банк секторының тұрақтылығы қамтамасыз етілді. Реттеуші шаралардың жиынтығы жедел деректер бойынша банктердің сыртқы қарыз алу үлесінің олардың жиынтық міндеттемелерінің 33,6 %-ына дейін қысқаруына әкелді. 2010 жылы «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ жүргізетін екінші деңгейдегі банктердің (бұдан әрі - ЕДБ) сыртқы міндеттемелерін қайта құрылымдау нәтижесінде қайта құрылымдалып жатқан екі банктің сыртқы борышы 10 млрд. АҚШ доллары сомасына одан әрі төмендейді деп күтілуде.
      Жылжымайтын мүлік нарығындағы жағдай тұрақтанды. Үлестік құрылысқа қатысушы азаматтардың аяқталмаған тұрғын үй объектілері бойынша проблемалары негізінен шешілді.
      Өңірлік жұмыспен қамту мен кадрларды қайта даярлау стратегиясын (Жол картасы) іске асыру 400 мыңға жуық жұмыс орнын құруға мүмкіндік берді, сол арқылы соңғы жылдары ең төмен көрсеткіште болған жұмыссыздық деңгейі 6,3 % шегінде сақталды.
      2009 жылға арналған республикалық бюджетте көзделген зейнетақылар, әлеуметтік жәрдемақылар және бюджет саласы қызметкерлеріне жалақы төлеу жөніндегі барлық әлеуметтік міндеттемелер уақтылы және толық көлемде қаржыландырылып отырды.
      Дағдарысқа қарсы шаралар табыстылығының негізгі факторы Ұлттық қордан тартылған қаражатты тиімді пайдалану болды. Бұл ретте Ұлттық қор активтерінің және елдің алтын-валюта резервтерінің жиынтық мөлшері 2009 жылдың соңына 47,6 млрд. АҚШ долларын құрады. Елдің алтын-валюта резервтері өткен жылы 16,8 %-ға ұлғайды және 23,2 млрд. АҚШ долларын құрады.
      2010 жылы республика экономикасының даму болжамдары жаһандық экономиканың баяу қалпына келуін бағалауға сүйенеді. Елдердегі мемлекеттік дағдарысқа қарсы қолдаудың елеулі деңгейі біртіндеп төмендейтін болады. Әлемдік қаржы жүйесі әлі де әлсіз болып отыр. Қаржы нарықтарындағы тұрақсыздық пен инфляциялық қысымның тәуекелдері күрделі күйінде қалып отыр. Жұмыссыздық және тұтыну сұранысы көкейтесті проблемалар болып қалуда.
      Ағымдағы жылы Халықаралық валюта қоры әлемдік экономиканың 3,1 % деңгейіне өсуін болжамдайды. Азияның дамушы елдері, бірінші кезекте, Қытай мен Үндістан әлемдік өсудің негізгі «локомотивтері» болады.
      Жаһандық экономикадағы ахуалдың жақсаруы шикізат тауарларына, атап айтқанда, мұнай мен металға бағаның өсуіне алып келеді. Қазақстанның экспорттық өнімдеріне сыртқы сұраныстың артуына қарай металлургия саласында және тау-кен өндіру өнеркәсібінің ілеспе салаларында отандық өндірістің өсуі қалпына келеді.
      Экономикалық саясаттың 2010 жылға арналған негізгі бағыттары мыналар болады:
      1) макроэкономикалық тұрақтылықты қолдау және экономикадағы оң үрдістерді бекіту;
      2) елдің дағдарыстан кейінгі дамуына және одан әрі орнықты экономикалық өсуді қамтамасыз етуге қолайлы жағдайлар жасау.
      2010 жылы ЖІӨ-нің өсуі 1,5-2 % деңгейінде болжанады. Ағымдағы жылы тұтыну сұранысының баяу қалпына келуі, ауыл шаруашылығында өсу қарқынының төмендеуі (алдыңғы жылғы астықтың рекордты шығымдылығынан кейін), Қазақстанды индустрияландыру картасы шеңберінде
      Жол картасының іс-шараларын және инвестициялық жобаларды іске асыруды жалғастыру есебінен еңбек нарығында тұрақтылық болады деп күтіледі.
      Экономиканың тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін ұзақ мерзімді перспективада экспортқа бағдарланған бәсекеге қабілетті секторлардың дамуын қосымша ынталандыру жөнінде шаралар қабылданатын болады.
      Ел экономикасына инвестициялар, оның ішінде шетелдік инвестициялар тарту үшін қолайлы жағдай жасау жөніндегі жұмыс жалғастырылатын болады. Мемлекеттік-жеке меншік әріптестік тетіктерін пайдалануға ерекше назар аударылады.
      2010 жылы инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру үшін мемлекеттік қолдау көрсету шеңберінде мемлекеттік кепілдікпен және субсидияланған ставкалар арқылы жинақтаушы зейнетақы қорларының қаражатын тарту тетігі қарастырылады.
      2010 жылы Үкімет қызметінің басым бағыттарының бірі кәсіпкерлікті, ең алдымен, шағын және орта бизнесті дамыту болады.
      2010 жылы Беларусь Республикасы, Қазақстан Республикасы және Ресей Федерациясы Кеден одағының жұмыс істеу тетіктерінің дәйектілікпен енгізіле басталуы шикізаттық емес экспортты дамыту шарттарының бірі болады. 2010 жылғы 1 қаңтардан бастап үш ел үшін бірыңғай кеден тарифі қолданылуда.
      Кеден одағына қатысушы елдер мен үшінші елдерде өндірілген, Кеден одағына қатысушы мемлекеттердің аумағында еркін айналым үшін шығарылған және Ресей Федерациясы мен Беларусь Республикасының аумағынан Қазақстан Республикасының аумағына өткізілетін және кері әкетілетін тауарларды кедендік ресімдеуді жоюды көздейтін Кеден одағының Кеден кодексі 2010 жылғы 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілетін болады. Бұл әкімшілік кедергілерді жоюға мүмкіндік береді және қазақстандық бизнес үшін жаңа мүмкіндіктер туғызады.
      Тұтастай алғанда экономикада, сонымен бірге жекелеген маңызы бар нарықтарда да бәсекелестікті қорғау мен дамытуға баса назар аударылатын болады.
      Ұзақ мерзімді кезеңде Қазақстан экономикасын әртараптандыру мен бәсекеге қабілеттігін арттыруды қамтамасыз ету мақсатында 2010 жылы Қазақстанның үдемелі индустриялық-инновациялық дамуы жөніндегі 2010 - 2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаны қабылдау көзделіп отыр.
      2010 жылы 120-дан астам жоба белсенді іске асыру сатысында болады, олардың ішіндегі ірі жобалар: «Батыс Еуропа - Батыс Қытай» транзиттік көлік дәлізін қайта жаңарту, «Қазмырыш» АҚ-ның мыс қорыту және электролиз зауыттарын салу, Мойнақ СЭС, су тасқынына қарсы Көксарай реттеуші су қоймасын салу жөніндегі жобалар.
      Үкімет халықтың әлеуметтік осал топтарын қолдау жөнінде шаралар қабылдауды жалғастырады. 2010 жылғы 1 қаңтардан бастап зейнетақылардың орташа мөлшері 25 %-ға ұлғайды, ал 2011 жылы олар 30 %-ға артады. Ағымдағы жылы әлеуметтік жәрдемақылар мен төлемдер мөлшері ұлғайды.
      2010 жылы Үкімет республикалық бюджеттен қаржыландыру көлемі 100 млрд. теңгені құрайтын Жол картасын іске асыруды жалғастырады, ол 130 мыңға жуық жұмыс орнын құруға мүмкіндік береді. Ірі инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру жұмыссыздық деңгейінің төмендеуіне ықпал ететін болады.
      Үкімет корпоративтік эмитенттер үшін қарыз алу құнын төмендету мақсатында корпоративтік эмитенттер үшін бенчмарк белгілеу және республикалық бюджет тапшылығын қаржыландыру үшін сыртқы капитал нарығында мемлекеттік бағалы қағаздар шығару жолымен сыртқы қарыз тартуды жоспарлауда.
      Ұлттық Банктің ақша-кредит саясаты 6 - 8 % дәлізіндегі инфляция деңгейіне қол жеткізуге бағытталатын болады. Басқа мақсаттар мен бағдарлар, оның ішінде теңгенің айырбас бағамы жөніндегі инфляция бойынша болжамдарға қол жеткізуге ықпал ететін болады.
      Айырбас бағамы саясаты қазақстандық экономиканың ішкі және сыртқы бәсекеге қабілеттілігінің арасындағы теңгерімді қамтамасыз етуге бағытталады. Бағамдық саясат үнемі өзгеріп отыратын әлемдік конъюнктура жағдайында отандық өндірістің бәсекеге қабілеттілігіне теріс әсер етуі мүмкін ұлттық валютаның нақты бағамының елеулі ауытқуына жол бермеу мақсатында жүргізілетін болады.
      2010 жылы теңгенің айырбас бағамының таргеттелетін орташа мәні бір АҚШ долларына 150 теңге деңгейінде сақталады. Бұл ретте әлемдік тауар және валюта нарықтарындағы жағдайды ескере отырып, сондай-ақ бағам жасау икемділігін арттыру үшін жағдай жасау мақсатында теңгенің ауытқу дәлізі + 15 теңгеге (немесе 10 %) және - 22,5 теңгеге (немесе 15 %) дейін кеңейтілетін болады.
      Іргелі факторлар тарапынан күтілетін елеусіз инфляциялық қысым кезінде Ұлттық Банк пен ҚНРА елдің макро және микро деңгейінде қаржы секторының тұрақтылығын қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдайтын болады. Қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ету шеңберінде Ұлттық Банк банк секторына елдің нақты және қаржы секторларында қалыптасқан ахуалға барабар көлемде қысқа мерзімді өтімділікті ұсынатын болады.
      2010 жылы ҚНРА серпінді негіздегі провизияларды қалыптастыруға және экономикалық циклды ескере отырып, екінші деңгейдегі банктердің меншікті капиталының жеткіліктігін анықтауға қатысты қадағалау тәжірибесінде контрциклдық ұстанымды кезең-кезеңмен іске асыруды жалғастырады.
      Қаржы секторының қатысуымен индустриялық және инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру Үкімет пен даму институттарының кредиттік және басқа тәуекелдерді азайтудың барабар құралдарын, оның ішінде мемлекеттік жеке меншік әріптестік тетіктерін пайдалану шеңберінде әзірлеу жөніндегі қызметімен бір уақытта қатар жүретін болады.
      Республиканың нақты секторына ішкі кредит берудің өсуіне жәрдемдесу үшін ҚНРА қаржы ұйымдарының сыртқы активтер бойынша тәуекелдерін шектеу жөніндегі жұмысты жалғастырады.
      Қаржы жүйесіне сенімділікті нығайту әрі халықтың және шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаражатын жұмылдыру мақсатында ҚНРА шоғырландырылған қадағалаудың тиімділігін арттыру және инвесторлар мен қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау тетіктерін күшейту жөнінде шаралар қабылдайды.