Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к санаторным и оздоровительным объектам"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 31 января 2012 года № 178. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 8 сентября 2015 года № 754

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 08.09.2015 № 754 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

ПРЕСС-РЕЛИЗ

Примечание РЦПИ.
В соответствии с Законом РК от 29.09.2014 г. № 239-V ЗРК по вопросам разграничения полномочий между уровнями государственного управления см. приказ Министра национальной экономики Республики Казахстан от 19 марта 2015 года № 233

В соответствии с подпунктом 2) статьи 6 Кодекса Республики Казахстан от 18 сентября 2009 года «О здоровье народа и системе здравоохранения» Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Утвердить прилагаемые Санитарные правила «Санитарно-эпидемиологические требования к санаторным и оздоровительным объектам».
2. Настоящее постановление вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня первого официального опубликования.

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

Утверждены
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 31 января 2012 года № 178

Санитарные правила
«Санитарно-эпидемиологические требования к санаторным
и оздоровительным объектам»

1. Общие положения

1. Санитарные правила «Санитарно-эпидемиологические требования к санаторным и оздоровительным объектам» (далее – Санитарные правила) содержат санитарно-эпидемиологические требования к санаторным и оздоровительным объектам при их проектировании, строительстве, водоснабжении, водоотведении, освещении, вентиляции, содержании и эксплуатации помещений, организации лечебно-профилактического и общественного питания, медицинского обеспечения, условий проживания и условий труда персонала.
2. В настоящих Санитарных правилах используются следующие понятия:
1) аэрарий – площадка, навес, оборудованные для принятия воздушных ванн;
2) оздоровительные объекты – детские оздоровительные организации (далее – ДОО) по осуществлению учебно-воспитательной, физкультурно-оздоровительной, лечебно-оздоровительной деятельности и культурного досуга для детей от 6 до 18 лет, в том числе ДОО круглогодичного действия, реализующие программы общего, среднего и дополнительного образования;
3) бракераж – оценка качества продуктов питания и готовых блюд по органолептическим показателям;
4) проба Генча – показатель, оценивающий функциональное состояние дыхательной системы;
5) дезинфицирующие и дезинсекционные средства – химические вещества, применяемые для уничтожения возбудителей инфекционных (паразитарных) заболеваний и насекомых;
6) инсоляция – нормируемый показатель солнечной радиации для гигиенической оценки площадки, помещения, здания;
7) индекс Кетле – показатель оценки гармоничности физического развития ребенка;
8) климатическая зона – территория, выделяемая по климатическим признакам (температура, влажность);
9) санаторные объекты – лечебно-профилактические учреждения, в том числе противотуберкулезные, предназначенные для профилактики, медицинской реабилитации и отдыха с использованием приоритетно природных лечебных физических факторов (климат, минеральные воды, грязи), физиотерапевтических методов, лечебной физкультуры и других условий при соблюдении установленного режима (далее – санатории);
10) солярий – оборудованная площадка, помещение для принятия солнечных ванн.
3. При осуществлении деятельности персоналом санатория и ДОО необходимо наличие медицинской книжки, сведения о прохождении гигиенического обучения.
4. В детский противотуберкулезный санаторий принимаются дети от 1 года до 14 лет включительно, больные дети туберкулезом без бактериовыделения в поддерживающей фазе лечения, дети с виражом и гиперергической реакцией, а также дети из очагов туберкулезной инфекции и перенесших туберкулез. В санаториях должно быть предусмотрено до 10 % мест для лежащих и плохо передвигающихся детей.

2. Санитарно-эпидемиологические требования
к проектированию и строительству санаторных
и оздоровительных объектов

5. Ввод в эксплуатацию построенных или реконструированных, при временном использовании зданий под санатории и ДОО допускается при наличии санитарно-эпидемиологического заключения о соответствии настоящим Санитарным правилам.
6. Учредителю или собственнику ДОО и санатория необходимо поставить в известность государственные органы санитарно-эпидемиологической службы на соответствующих территориях о сроках его открытия не менее чем за 90 дней для проведения необходимых организационных и профилактических мероприятий.
7. Санатории и ДОО размещаются в загородной зоне, вблизи лесных массивов и водоемов, с наветренной стороны от источников шума и загрязнений атмосферного воздуха, выше по течению водоема относительно источников загрязнения и при соблюдении санитарно-охранной зоны.
8. При размещении ДОО и санатория в горных районах и курортных зонах, используют в качестве зеленой зоны сады и лесопарки, примыкающие к ним.
9. Расстояние от границ земельного участка ДОО до жилой застройки допускается не менее 500 метров (далее – м), санатория – не менее 1000 м.
Расстояние границ земельного участка ДОО и санатория допускается не менее 500 м до автомобильных дорог и 300 м до садоводческих участков.
10. Размещение ДОО и санатория на территории санитарно-защитных зон не допускается. Расстояния от промышленных, коммунальных и хозяйственных организаций до оздоровительных учреждений принимаются в соответствии с требованиями, предъявляемыми к планировке и застройке городских, поселковых и сельских населенных пунктов.
Через территорию ДОО и санатория не должны проходить магистральные инженерные коммуникации городского (сельского) назначения (водоснабжение, водооотведение, теплоснабжение, электроснабжение).
11. При проектировании и строительстве новых санаториев и ДОО, их размещают:
1) с учетом розы ветров;
2) с наветренной стороны от источников шума и загрязнений атмосферного воздуха;
3) выше по течению водоемов относительно источников загрязнения;
4) вблизи лесных массивов и водоемов.
Загородные оздоровительные учреждения отделяют от жилых домов для сотрудников, а также учреждений отдыха взрослых полосой зеленых насаждений шириной не менее 100 м.
12. В санаториях и ДОО не допускается:
1) размещение на участках, ранее используемых под свалки, скотомогильники, поля ассенизации, кладбища, а так же имеющих химическое, бактериальное или другое загрязнение почвы;
2) прокладка по территории магистральных инженерных коммуникаций городского (сельского) назначения (водоснабжения, водооотведения, теплоснабжения, электроснабжения);
3) размещение на территории жилых строений, в том числе для персонала, организаций, построек и сооружений, не имеющих отношения к содержанию и эксплуатации санатория и ДОО;
4) нахождение и выпас на территории домашних животных и птиц.
13. Территория санатория и ДОО благоустраивается, озеленяется, ограждается с высотой забора 1,6 м, охраняется, в ночное время освещается, имеет не менее двух въездов (основной и хозяйственный).
14. Не допускается на территории высаживать колючие кустарники, зеленые насаждения (деревья, кустарники), дающие мелкие семена, ядовитые и вызывающие аллергию у детей плоды.
15. Перед открытием санатория и ДОО необходимо своевременно организовать и провести по показаниям противоклещевую обработку территории и мероприятия по борьбе с грызунами.
16. Свободная от зеленых насаждений территория, подъездные пути, разгрузочные площадки, тротуары, места для стоянок транспортных средств должны иметь твердое покрытие и уклоны для стока дождевых и талых вод.
17. Земельный участок санатория и ДОО делится на территорию основной застройки и вспомогательную.
Территория основной застройки санатория и ДОО делится на зоны: жилую, культурно-массовую, физкультурно-оздоровительную, медицинскую, административную, хозяйственную и технического назначения.
На вспомогательной территории размещаются: котельная с хранилищем топлива, сооружения водоснабжения, гараж, ремонтные мастерские, автостоянка.
18. Состав, количество и площади физкультурно-оздоровительных сооружений санатория и ДОО определяются согласно приложению 1 к настоящим Санитарным правилам.
19. Овощехранилища размещаются на расстоянии 50 м от основных построек, склады горючих материалов на расстоянии 100 м.
20. Для маломобильных групп населения оборудуются специальные устройства (пандусы, подъемники, поручни).
21. Поверхность стен и пола приемного отделения, помещений медицинского обслуживания, пищевого блока и санитарно-бытовых (прачечные, туалеты, умывальные, душевые) выполняются из материалов устойчивых к моющим и дезинфицирующим средствам.
22. Спальные, лечебно-диагностические, учебные помещения, пищеблок и помещения культурно-массового назначения размещаются в наземных этажах в одном корпусе, отдельных блоках, соединенных отапливаемыми переходами. Наружные входы в здания в зависимости от климатических условий оборудуются тамбурами.
23. Для слепых и слабовидящих лестницы вверху и внизу, участки поручней первой и последней ступеней обозначаются рифлением и контрастной окраской.
24. В цокольном этаже зданий при наличии окон допускается размещать гардеробные, административные помещения, прачечные, кладовые и производственные помещения столовой, холодильные камеры с машинными установками.
25. В подвальных помещениях размещаются складские и подсобные помещения, вентиляционные камеры, подъемники-лифты и другие подсобные службы.
26. Не допускается помещения с шумо-вибрирующим оборудованием размещать смежно, над и под спальными помещениями и лечебно-диагностическими кабинетами, рентгеновские кабинеты над и под спальными помещениями.
27. В зданиях санатория высотой 3 этажа и более предусматриваются не менее двух пассажирских лифтов. Размещение шахты лифта смежно со спальными и лечебными помещениями не допускается.
28. Площадь жилой комнаты в санатории предусматривается из расчета не менее 6,0 м² на одно место. Жилые комнаты в санатории для взрослых рассчитываются на одно – два места.
29. Количество мест в одной спальной комнате для детей от 8 до 18 лет предусматривать не более 5, для детей 6–7 лет – не более 10, из расчета 4,5 м² на одного ребенка.
Площадь игровой комнаты на отряд предусматривается из расчета 2 м² на одного ребенка.
30. Ингаляторий, кабинет кислородотерапии и кабинет лекарственных препаратов располагаются смежно и могут иметь общее подсобное помещение для хранения лекарственных трав.
31. ДОО комплектуются по отрядам или по группам с учетом возраста детей:
1) от 6 до 9 лет – не более 25 человек;
2) от 10 до 14 лет – не более 30 человек;
3) от 15 до 18 лет – не более 25 человек.
32. При размещении спальных помещений ДОО в не отапливаемых зданиях заезд детей разрешается при среднесуточной температуре наружного воздуха не менее плюс 16^оС в течение пяти дней.
33. Прием детей осуществляется при наличии медицинской справки о состоянии здоровья согласно приложению 2 к настоящим Санитарным правилам.
34. Учебная мебель в санаториях и ДОО должна соответствовать росто-возрастным особенностям детей. Использование двухъярусных кроватей не допускается.
35. В помещения санатория и ДОО на форточках и фрамугах устанавливаются москитные сетки.

3. Санитарно-эпидемиологические требования
к водоснабжению, водоотведению, вентиляции, отоплению
и освещению санаторных и оздоровительных объектов

36. Санаторий и ДОО подключаются к централизованной системе холодного и горячего водоснабжения и водоотведения.
Здания санатория и ДОО оборудуются системами хозяйственно-питьевого водоснабжения, водоотведения. Все системы находятся в рабочем состоянии с обеспечением безопасной эксплуатации.
37. Санатории и ДОО обеспечиваются доброкачественной питьевой водой в достаточном объеме.
38. Горячим водоснабжением обеспечиваются производственные помещения пищеблока, прачечная, баня, душевые, умывальные, кабины личной гигиены, помещения медицинского назначения.
На территории ДОО допускается устройство канализованных туалетов или установка биотуалетов на расстоянии не менее 50 м от жилых зданий, культурно-массовых и административно-бытовых зданий из расчета 1 туалетное место на 35 человек.
39. В санатории и ДОО следует организовать питьевой режим, обеспечивающий безопасность качества питьевой воды.
40. При размещении санатория и ДОО в районах, не имеющих централизованного водоотведения, допускается устройство местных систем удаления и очистки сточных вод (локальные очистные сооружения). Выбор и устройство местных систем водоотведения согласовывается государственным органом в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения на соответствующей территории.
41. Сточные воды противотуберкулезных санаториев перед спуском в систему водоотведения подвергаются дезинфекции.
42. Помещения санатория и ДОО оборудуются системами отопления, вентиляции и кондиционирования.
43. Помещения обеспечиваются проветриванием через фрамуги или форточки.
44. Душевые и санитарные узлы оборудуются самостоятельной вытяжной вентиляцией.
45. В климатических районах с температурой ниже минус 40^оС жилые помещения высотой три этажа и более должны оборудоваться приточной вентиляции с подогревом наружного воздуха.
46. Помещения санатория и ДОО должны иметь естественное освещение. Без естественного освещения допускаются помещения в: туалетах при спальных помещениях и душевых; раздевальных при лечебных кабинетах, подсобных помещениях процедурных кабинетов; умывальных, моечных; подвальных помещениях.
47. Требования к искусственному освещению помещений приведены в приложении 3 к настоящим Санитарным правилам.
48. Неисправные люминесцентные лампы заменяют своевременно. Запасные и неисправные лампы хранят в помещении, недоступном для детей. Хранение и вывоз отработанных люминесцентных ламп возлагается на ответственное лицо.

4. Санитарно-эпидемиологические требования
к содержанию и эксплуатации санаторных
и оздоровительных объектов

49. Уборка всех помещений проводится ежедневно влажным способом с применением моющих средств, с проветриванием. Внутренняя поверхность стекол протирается еженедельно, моется один раз в месяц, наружная – по мере загрязнения. Полы моются два раза в день. Мебель, радиаторы, подоконники, шкафчики для одежды – ежедневно протираются и один раз в неделю моются.
50. Перед началом оздоровительной кампании и по окончании каждой смены, технический персонал проводит генеральную уборку: моет полы, стены, двери, окна, осветительную арматуру, отопительные приборы, вентиляционные решетки и протирает мебель с использованием разрешенных моющих и дезинфицирующих средств.
51. Жалюзийные решетки вытяжных вентиляционных систем очищаются от пыли, прикрывать их следует при резком перепаде температуры воздуха помещений и наружного воздуха.
52. При функционировании санатория и ДОО не допускается проводить капитальный ремонт и другие виды ремонтных работ.
53. Уборка жилых комнат проводится ежедневно с проветриванием помещений, уборкой постелей, удалением пыли с мебели, ковров, напольного покрытия, уборкой пола и санитарного узла.
54. Уборочный инвентарь (тазы, ведра, щетки, тряпки и др.) должен быть промаркирован и закреплен за отдельными помещениями. После использования уборочный инвентарь моют горячей водой с моющими и дезинфицирующими средствами и хранят в специально выделенных для этого шкафах или помещениях.
Уборочный инвентарь для уборки санитарных узлов должен иметь сигнальную окраску (красную, оранжевую) и храниться отдельно.
55. Смена постельного белья и полотенец проводится по мере загрязнения, но не реже одного раза в семь дней и после выбытия проживающих.
56. Стирка белья проводится в собственной прачечной или иной прачечной по договору.
57. Туалеты убираются ежедневно с применением моющих и дезинфицирующих средств.
58. Уборка территории санатория и ДОО проводится ежедневно. Мусор собирают в мусоросборники и при заполнении 2/3 их объема вывозят на полигоны твердых бытовых отходов в соответствии с договором на вывоз бытовых отходов. После освобождения контейнеры (мусоросборники) должны быть очищены и обработаны средствами, разрешенными к применению в установленном порядке. Запрещается сжигать на территории бытовой мусор и листья.
Оборудование участка (столы, скамьи, физкультурное оборудование и малые архитектурные формы) должно содержаться в исправном состоянии.
59. Для сбора бытового мусора и отходов предусматриваются металлические контейнеры с крышками, установленные на бетонированной или асфальтированной площадке. Площадка располагается на расстоянии не менее 25 м от основных зданий.
60. Температура воздуха в жилых комнатах должна быть не ниже 18^оС, в палатах изолятора 20^оС, в вестибюле 16^оС. Относительная влажность составляет 40–60 %.

5. Санитарно-эпидемиологические требования
к содержанию и эксплуатации пляжей
санаторных и оздоровительных объектов

61. Пляж размещается на обособленном участке, на отдалении от портов, шлюзов, гидроэлектростанций, мест спуска сточных вод, стойбищ и водопоя скота и других источников загрязнения или располагается выше указанных источников загрязнения на расстоянии не менее 500 м.
62. Дно водоема выбирается песчаным, свободным от тины, водорослей, коряг, острых камней. Глубина водоема в местах купания детей составляет от 0,7 до 1,3 м.
63. Пляж должен быть оборудован навесами от солнца, лежаками и скамейками.
На территории пляжа должны быть предусмотрены душевые кабины (1 на 40 человек), кабины для переодевания (1 на 50 человек), уборные (1 на 75 человек).
64. Пляжи следует оборудовать игровыми устройствами соответственно возрасту детей, а также соляриями, аэрариями для дозированного приема процедур. Количество мест в соляриях и аэрариях должно составлять не более 50 % общего количества (во II и III климатических районах). Площадь аэрариев и соляриев принимается из расчета 2,5 и 3,0 м² на 1 место.
65. Перед началом купального сезона проводят исследования воды по санитарно-химическим и микробиологическим показателям, которые должны отвечать установленным требованиям законодательства Республики Казахстан.
66. Граница поверхности воды, предназначенной для купания, обозначается яркими, хорошо видимыми плавучими сигналами.
67. На территории пляжа устанавливаются урны для сбора мусора на расстоянии друг от друга не более 40 м.
68. Открытые и закрытые раздевалки, павильоны для раздевания, гардеробы моются ежедневно с применением дезинфицирующих средств.
69. На пляже ежегодно подсыпается чистый песок, галька.
На песчаных пляжах не реже одного раза в неделю производится механизированное рыхление поверхностного слоя песка с удалением собранных отходов.
70. Не допускается стирка белья и купание животных в местах, предназначенных для купания людей.

6. Санитарно-эпидемиологические требования
к организации и условиям проживания в санаторных
и оздоровительных объектах

71. Режим дня должен составляться в зависимости от возраста детей. Режим дня детей в ДОО представлен в таблице 1 приложения 4 к настоящим Санитарным правилам.
Режим дня детей в санатории представлен в таблицах 2 и 3 приложения 4 к настоящим Санитарным правилам.
72. План физкультурно-оздоровительных мероприятий согласуется с врачом и включает следующие мероприятия:
1) утренняя гимнастика;
2) закаливающие процедуры;
3) подвижные игры и занятия различными видами физической подготовки;
4) спорт, лечебная физкультура, обучение плаванию;
5) прогулки, экскурсии и походы;
6) спортивные соревнования и праздники.
73. Распределение на медицинские группы для занятий физкультурой проводится врачом. Дети основной медицинской группы допускаются к участию во всех физкультурно-оздоровительных и спортивно-массовых мероприятиях без ограничений.
74. С детьми подготовительной медицинской группы проводятся физкультурно-оздоровительные мероприятия с учетом состояния здоровья и индивидуальной переносимости. Разрешается участие в однодневных туристических походах.
75. Утренняя гимнастика проводится ежедневно в течение 10 – 15 минут на открытом воздухе, в дождливую погоду в хорошо проветриваемом помещении.
76. Участники похода проходят медицинский осмотр. Маршруты, места купания заблаговременно обследуются инструктором по туризму. За 1 – 2 дня до отправления детей в поход врачом подписывается маршрутный лист. Туристические походы проводятся с участием медицинского работника.
77. Закаливающие мероприятия начинаются с первых дней пребывания ребенка в ДОО:
1) солнечные ванны назначаются в утренние или вечерние часы на пляже, специальных площадках (соляриях), защищенных от ветра, спустя час- полтора после еды;
2)водные процедуры начинаются с обтирания влажным полотенцем после утренней гимнастики, вначале теплой при температуре плюс 30 – 35^оС, а затем прохладной водой плюс 10–15^оС.
78. Купание проводится один раз в день, в жаркие дни два раза, при температуре воды не ниже плюс 20^оС, воздуха не ниже плюс 23^о.

7. Санитарно-эпидемиологические требования
к организации лечебно-профилактического и общественного питания
в санаторных и оздоровительных объектах

79. Площадь обеденного зала принимается из расчета на одно место (без раздаточной) при самообслуживании 1,8 м² (включая раздаточную линию), при обслуживании официантами 1,4 м². Площадь обеденного зала при одновременном обслуживании детей (в одну смену) предусматривается из расчета 1,0 м² на одно место.
80. Содержание и эксплуатация пищеблока, технологические регламенты приготовления пищи должны соответствовать санитарным требованиям в области общественного питания, утвержденными Правительством Республики Казахстан (далее – Санитарные требования в области общественного питания).
81. В санатории организуется групповая система лечебно-профилактического питания.
82. Выдача готовой пищи осуществляется после проведения органолептической оценки качества готовых блюд медицинским работником после записи в журнале по контролю за качеством готовой пищи (бракеражный) согласно приложению 5 к настоящим Санитарным правилам.
83. В санатории и ДОО ежедневно повар оставляет суточную пробу готовой продукции. Пробы отбирают в чистую (обработанную кипячением) стеклянную посуду с крышкой (гарниры отбирают в отдельную посуду) и хранят в специально отведенном месте холодильника при температуре от + 2⁰С до +6⁰С.
84. Медицинские работники санатория и ДОО осуществляют контроль качества продуктов, поступивших на пищеблок, условий хранения продуктов и соблюдения сроков реализации, правильности отбора и хранения суточной пробы, соблюдения правил личной гигиены персоналом и дежурными по столовой.
85. Требования к устройству, содержанию помещений пищеблока, оборудованию, инвентарю, посуде и таре должны соответствовать Санитарным требованиям в области общественного питания.
86. Транспортировку пищевых продуктов необходимо проводить на автотранспорте, имеющем санитарно-эпидемиологическое заключение. Пищевые продукты транспортируются с соблюдением требований к условиям хранения, не допускается использование специального автотранспорта для других целей.
Экспедитор обеспечивается специальной одеждой и личной медицинской книжкой с допуском к работе.
Тара для продуктов маркируется и используется по назначению.
87. Набор продуктов для ДОО в день на одного ребенка представлен в таблице 1 приложения 6 к настоящим Санитарным правилам.
88. Масса порции (в граммах) для детей в зависимости от возраста (в годах) представлена в таблице 2 приложения 6 настоящих Санитарных правил.
89. Нормы продуктов питания для больных в детских санаториях (на одного ребенка в граммах в день) необходимо принимать согласно таблице 3 приложения 6 к настоящим Санитарным правилам.
90. Сроки хранения и реализации особо скоропортящихся продуктов должны приниматься в соответствии с таблицей 4 приложения 6 к настоящим Санитарным правилам.
91. Величина калорийности и нормы потребления белков, жиров, углеводов для детей и подростков определяются в соответствии с таблицей 5 приложения 6 к настоящим Санитарным правилам.
92. Питание детей в санаториях и ДОО допускается 5-разовое с дополнительным 2-м завтраком или ужином, с интервалами между приемами пищи не более 3,5 часов. В промежутках между едой в меню включается кумыс или кисломолочный продукт.
Распределение калорийности суточного рациона питания следующее: завтрак – 25 %, обед – 35 %, полдник – 15 %, ужин – 20 %, 5-е питание – 5 %.
93. В санатории и ДОО составляется меню-раскладка, которая утверждается руководителем, на основании примерного 10-ти дневного меню.
При отсутствии необходимых продуктов должна проводиться их замена на продукты равноценные по химическому составу, которые осуществляются в соответствии с таблицей замены продуктов по основным пищевым веществам, указанных в таблице 6 приложения 6 к настоящим Санитарным правилам.
94. Нормы отходов при холодной и тепловой обработке продуктов принимаются в соответствии с таблицей 7 приложения 6 к настоящим Санитарным правилам.
95. В целях профилактики гиповитаминозов и эффективного оздоровления детей проводят искусственную витаминизацию охлажденных напитков (компот) аскорбиновой кислотой (0,06 – 0,07 г на порцию). Допускается использование поливитаминных препаратов (1 драже в день во время или после еды), витаминизированных и обогащенных минеральными веществами пищевых продуктов.
96. Величины потребления витаминов для детей и подростков (в день) принимаются в соответствии с таблицей 8 приложения 6 к настоящим Санитарным правилам.
97. Величины потребления энергии, белков, жиров и углеводов для детей и подростков (гр./день) в противотуберкулезных оздоровительных организациях принимаются в соответствии с таблицей 9 приложения 6 к настоящим Санитарным правилам.
98. В пищевом блоке ежедневно отбирается суточная проба готовых блюд в объеме порции в чистую прокипяченную стеклянную посуду с крышкой. Суточная проба хранится в холодильнике при температуре от +2^оC до + 6^оС не менее 48 часов.
99. В целях предупреждения возникновения и распространения инфекционных и массовых отравлений не допускается использовать:
1) консервы с нарушением герметичности банок, бомбажные консервы, банки с ржавчиной, деформированные, без этикеток;
2) подмоченные продукты в мягкой таре (мука, крупа, сахар и другие продукты.);
3) крупу, муку, сухофрукты и др. продукты, зараженные амбарными вредителями, а также загрязненными механическими примесями;
4) овощи, фрукты, ягоды с наличием плесени и признаками гнили;
5) грибы;
6) закусочные консервы, маринованные овощи и фрукты;
7) продукцию домашнего изготовления (консервированные грибы, мясные, молочные, рыбные и другие продукты, готовые к употреблению);
100. Не допускается употреблять в пищу:
1) остатки от предыдущего приема пищи;
2) кондитерские изделия с кремом, крема, напитки, морсы собственного изготовления, квас, студни, паштеты, заливные блюда (мясные и рыбные), фаршмак из сельди;
3) изделия во фритюре, яичница-глазунья;
4) острые соусы, горчицу, хрен, перец, уксус, натуральный кофе, соки и напитки в виде сухих концентратов, майонез;
5) молочную и кисломолочную продукцию, приготовленных из не пастеризованного молока;
6) кровяных и ливерных колбас;
7) простокваши и других кисломолочных продуктов;
8) блинчиков фаршированных мясом и макарон по-флотски;
9) яиц и мяса водоплавающей птицы;
10) консервированных продуктов домашнего приготовления;
11) газированных и безалкогольных энергетических напитков, (за исключением минеральных и питьевых вод);
12) чипсы, кириешки, гамбургеры, хот-доги, сухие концентраты в качестве гарниров.
101. Не допускается употреблять продукты, содержащие пищевые добавки, генно-модифицированные организмы и любые продукты, идентичные натуральным (ароматизаторы, красители искусственного происхождения, жевательная резинка).
102. Для организации питания детей дошкольного возраста в противотуберкулезных санаториях предусматриваются столовые - игровые из расчета не менее 2 м² на 1 ребенка; буфетные, оборудованные 3-х гнездными моечными ваннами, полками для сушки посуды и шкафами для ее хранения.
103. В санаториях для лежачих и плохо передвигающихся детей питание осуществляется в секции, где предусматривается буфетная с раздаточной, помещение для мойки посуды, оборудованное 3-х гнездными моечными ваннами, полками для сушки и шкафами для хранения посуды. При необходимости оборудуется подъемник для подачи пищи из пищеблока.
104. Для ходящих больных школьного возраста предусматриваются обеденные залы из расчета 1,5 м² на одно посадочное место. Вместимость обеденных залов предусматривается не более 60 мест.
При обеденном зале предусматриваются 1 умывальник на 25 детей, санитарный узел из расчета 1 унитаз на 40 детей, в изоляторе раздаточная и помещение для мытья и хранения посуды.
105. В палатных секциях санатория допускается установка холодильников для хранения продуктов питания, напитков.
106. Для питания персонала выделяется специальный зал с отдельным входом, душевая и туалет.
107. С-витаминизация третьих блюд проводится ежедневно из расчета аскорбиновой кислоты детям: от 1 года до 3 лет 35 мг, от 3 до 12 лет 50 мг, от 12 до 14 лет 70 мг.

8. Санитарно-эпидемиологические требования к
организации медицинского обеспечения в санаторных
и оздоровительных объектах

108. Медицинское обеспечение в санаториях и ДОО включает следующие мероприятия:
1) проверку готовности помещений, территории, мест купания и занятия спортом;
2) участие в комиссионной приемке детской оздоровительной организации;
3) оснащение медицинского кабинета и изолятора необходимыми лекарственными средствами и изделиями медицинского назначения должно соответствовать приложению 7 к настоящим Санитарным правилам.
4) проверку медицинских документов на каждого сотрудника детской оздоровительной организации;
5) проведение медицинского осмотра при приеме детей;
6) систематическое наблюдение за состоянием здоровья детей;
7) распределение детей на медицинские группы для занятий физкультурой, информирование инструкторов по физической культуре и спорту о состоянии здоровья детей, рекомендуемом режиме спортивных занятий;
8) проведение ежедневного амбулаторного приема, оказание заболевшим детям медицинской помощи;
9) оказание первой медицинской помощи при возникновении несчастных случаев, транспортировка в ближайший стационар;
10) передача экстренного извещения о случаях инфекционных заболеваний, с организацией и проведением санитарно-противоэпидемических мероприятий;
11) контроль за организацией питания детей;
12) контроль санитарного состояния и содержания всех помещений и территории, источников водоснабжения;
13) контроль соблюдения детьми и персоналом правил личной гигиены, проведение санитарно-просветительной работы;
14) проведение оценки эффективности оздоровления детей в условиях ДОО должно соответствовать приложению 8 к настоящим Санитарным правилам.

9. Санитарно-эпидемиологические требования
к содержанию помещений для грязелечения и физиотерапии
в санаторных объектах

109. В санатории применяются природные и искусственные лечебные грязи (далее – лечебные грязи). Лечебные грязи используются при наличии положительного санитарно-эпидемиологического заключения.
110. В санатории допускается проводить регенерацию нативной грязи после ее транспортировки от грязевого месторождения и использования. Восстановленная грязь хранится в регенерационных бассейнах не более 3 – 4 месяцев при соответствующих микроклиматических условиях.
111. Лечебные грязи, готовые к процедурам, должны соответствовать следующим требованиям:
1) засоренность минеральными частицами диаметром крупнее 0,25 миллиметров (далее – мм) (кристаллами солей, гравием, песком) не превышает в сопочных и иловых сульфидных грязях 3 %, в торфяных и сапропелевых грязях – 2 %;
2) степень разложения в торфяных грязях должна быть не менее – 40 %;
3) сопротивление сдвигу сапропелевых и сопочных грязей должно находиться в пределах 1000 – 2000, иловых сульфидных и торфяных грязей 1500 – 4000 дин/см²;
4) влажность, теплоемкость, кислотность, минерализация грязевого раствора и содержание сульфидов должны соответствовать пределам в соответствии с нормативной документацией на каждый тип грязи;
5) нормируемые физико-химические и токсикологические показатели лечебных грязей естественных и подготовленных к процедурам должны соответствовать приложению 9 к настоящим Санитарным правилам;
6) нормируемые микробиологические показатели лечебных грязей естественных и подготовленных к процедурам соответствуют приложению 10 к настоящим Санитарным правилам.
112. В грязях не допускается наличие кокковой микрофлоры (стафилококки, стрептококки, диплококки), столбнячной и синегнойной палочек и вирулентных форм бацилл перфрингенс.
Отработанная лечебная грязь сбрасывается в естественную природную среду для длительной многолетней регенерации.
113. Размещение, оборудование, содержание и эксплуатация кабинетов физиотерапии должны соответствовать санитарным правилам в области санитарно-эпидемиологических требований к объектам здравоохранения, утверждаемым Правительством Республики Казахстан.
114. Здания лечебных корпусов для оказания водо-, грязелечения размещаются в отдельно стоящем здании. При проектной изоляции возможно размещение в пристроенном здании. Помещения группируются в отдельные блоки с самостоятельными входами через раздевальни, санузел и душевую.
Для хранения грязей следует предусматривать несколько бассейнов, рассчитанных для использования только свежей грязи.
115. Средства для грязелечения из природных источников (минеральные грязи, глина) применятся разово. Средства на их основе (грязевые маски и др.) должны хранится в упаковке изготовителя и использоваться согласно данных на этикетке, упаковке.
116. Фито-бары организуются при наличии соответствующих условий для хранения продукции, мытья, обработки и хранения посуды, наличия документов о качестве и безопасности. Мытье и обработка посуды проводится в 2 секционной моечной с подведением проточной холодной и горячей воды.
117. Для проведения бальнеологических процедур должны быть оборудованы отдельные помещения с самостоятельными бальнеотехническими устройствами. Не допускается совмещение процедур промывания желудка с орошением десен, кишечного душа и сифонного промывания кишечника с введением в кишечник смеси минеральной воды и лечебной грязи в одном помещении. В процедурных кабинетах каждая кушетка (кресло) устанавливается в отдельных кабинах. Стенки кабин выполняются из толстого непрозрачного стекла или синтетических материалов, согласованных в установленном порядке.
118. Мытье, кипячение, дезинфекция съемных и контактирующих с организмом человека приспособлений (резиновых трубок, наконечников, тройников и других) осуществляется согласно прилагаемым инструкциям и производится в отдельном помещений.
При каждой туалетной комнате предусматривается умывальная раковина, электрополотенце или одноразовые полотенца, мыло.
119. Медицинское оборудование должно иметь технический паспорт, подтверждающий его область применения и назначения в установленном порядке.
120. Помещения для проведения лечебного массажа должны состоять из: кабинетов для массажа и душевой. Минимальная площадь кабинета для массажа должна быть не менее 6 м² на одну кушетку. Кабинет оборудуется раковиной для мытья рук, средствами для мытья рук и полотенцем индивидуального пользования.
121. Конструкция и эксплуатация баков, емкостей, трубопроводов для приготовления, хранения и транспортировки лечебной грязи, воды должна обеспечивать безопасность показателей и возможность очистки, промывки и дезинфекции.

10. Санитарно-эпидемиологические требования
к содержанию противотуберкулезных санаторий

122. Земельный участок под строительство противотуберкулезного санатория выбирается в пригородной зоне населенного пункта, вблизи лесных массивов и водоемов на расстоянии не менее 1000 м до жилой застройки, 500 м до автомобильных дорог и 300 м до садоводческих участков.
123. Санитарные разрывы между спальными и учебными корпусами и границей участка зоны проживания составляют не менее 50 м, от основных зданий санатория до хозяйственной зоны составляют не менее 100 м.
124. В парковой зоне санатория для детей размещаются игровые площадки площадью из расчета 7,5 м² на 1 ребенка при одновременном присутствии всех детей дошкольного возраста и 40 – 50% детей школьного возраста. Площадки оборудуются песочницами, качелями, горками, лесенками и другими игровыми формами, беседками, скамейками, столами для настольных игр и чтения. Игровые площадки для детей младшего дошкольного возраста находятся в непосредственной близости от выхода из помещения.
125. В структуре противотуберкулезного санатория предусматриваются клинико-диагностическая и бактериологическая лаборатория и кабинеты: рентгенологический, функциональной диагностики, физиотерапевтический, массажный, лечебной физкультуры, стоматологический, фитотерапии.
126. В противотуберкулезном санатории для детей предусматриваются учебные помещения и спортивные залы для занятий лечебной физкультурой.
127. Спальные помещения состоят из изолированных палатных секций, вместимостью каждая не более 30 коек. На этаже размещается не более двух секций. В составе каждой секции проектируются игровая, площадью не менее 15 м²; гардеробная с сушильными шкафами из расчета 0,6 м² на 1 место. На две секции предусматривается комната для глажения и чистки одежды из расчета не менее 0,1 м² на 1 место; помещение для хранения вещей детей из расчета 0,2 м² на 1 место.
128. В состав палатных секций для дошкольников входят: спальни площадью 4,0 м² на одного ребенка, столовая-игровая, туалет, раздевальная и буфет. В раздевальнях предусматриваются сушильные шкафы для одежды и обуви. Площадь палат школьников принимается из расчета 6 м² на 1 место и вместимость не более 5 мест. В каждой секции предусматриваются 2 – 3 палаты по 3 места. Спальные помещения и изолятор должны быть оборудованы кроватями с жестким ложем.
129. В отделениях для дошкольников санитарные узлы устраиваются отдельно для каждой секции. Санитарные узлы оборудуются: ванной, душем, двумя умывальниками и двумя мойками для ног, унитазами, мойкой и полкой-стеллажом для горшков, открытыми шкафчиками для хранения полотенец и умывальных принадлежностей. Для детей старше 5 лет предусматриваются раздельные туалеты для мальчиков и девочек.
130. Санитарные узлы для школьников оборудуются на секцию и включают: умывальные из расчета 1 умывальник на 5 человек, 2 мойки для ног на 15 человек, туалет с 2 унитазами на 15 человек, 1 унитаз и 1 писсуар на 15 мальчиков; душевые кабины из расчета 1 рожок на 15 человек; кабины гигиены девочек, оборудованные поддоном с гибким шлангом, умывальником из расчета 2 раковины на 15 девочек.
131. В каждой палатной секции предусматривается санитарный узел для персонала с умывальником в шлюзе и санитарная комната площадью не менее 6 м². Санитарная комната оборудуется сливом и умывальником, в санатории, где имеются лежачие дети установкой для обработки суден.
132. Не допускается размещение бактериологической лаборатории, помещений для проведения процедур, связанных с выделением вредных веществ, в одном корпусе со спальными помещениями.
133. Ежедневная влажная уборка и еженедельная генеральная уборка всех помещений проводятся с применением моющих и дезинфицирующих средств с последующим облучением ультрафиолетовыми лампами воздуха в спальных комнатах.
Дезинфицирующие средства хранятся в темной посуде в местах, недоступных детям.
Один раз в год проводится камерное обеззараживание постельных принадлежностей.
134. Вновь приобретенные игрушки должны иметь документы, подтверждающие их качество и безопасность.
Использованные игрушки моют ежедневно в конце дня с использованием 2 % мыльно-содового раствора, ополаскивают под проточной водой и высушивают. Кукольную одежду стирают и гладят по мере загрязнения. Емкость и щетку для мытья игрушек маркируют.
Мягконабивные игрушки после использования в конце дня дезинфицируют бактерицидными облучателями в течение 30 минут, на расстоянии 25 см от игрушек.
135. В умывальных, душевых (ванных комнатах), постирочных, туалетах стены дверные ручки ежедневно моются горячей водой с применением моющих средств, пол по мере загрязнения протирается не менее 3 раз в день.
Унитазы моются 2 раза в день при помощи щеток с применением моющих средств, с применением дезинфицирующих средств не реже двух раз в месяц. На каждый санитарный узел выделяется не менее 6 щеток. Чистые и использованные щетки хранятся раздельно в промаркированной таре.
136. Уборочный инвентарь маркируется, закрепляется за отдельными помещениями, после дезинфекции и промывки хранится раздельно в специально выделенном для этого помещении, шкафах или стенных нишах.
Мочалки, ветошь после мытья посуды, кухонного инвентаря и столов промываются, кипятятся в течение 15 минут, просушиваются и хранятся в специально выделенном месте.

11. Санитарно-эпидемиологические требования
к условиям проживания детей в противотуберкулезных санаториях

137. Режим дня составляется отдельно для детей различных возрастных групп и предусматривает: щадящий, тонизирующий (щадяще-тренирующий) и тренирующий (общий) виды.
Щадящий режим назначается всем детям на первые 5 – 10 дней адаптации к условиям санатория (в зависимости от состояния здоровья и возраста ребенка) с ограничением двигательной активности и проведением в этот период санации очагов инфекции и обследования.
При благоприятном протекании периода адаптации ребенка переводят на тонизирующий режим с постепенным увеличением интенсивности физической нагрузки, проведением физиотерапии и других методов оздоровления.
По мере восстановления реактивности организма назначается тренирующий (общий) режим.
138. Учебные занятия в школе санатория проводятся в первой половине дня, основной комплекс лечебных процедур – после учебных занятий.
Учебная нагрузка в санатории включает не более 4-х уроков в день по 35 мин, с переменами между уроками по 10 минут, после второго урока 35 минут с пребыванием детей на воздухе. Большую перемену допускается использовать как уроки физкультуры. Рекомендуется проводить культурно-массовые мероприятия и занятия в кружках не более 1,5 часа в день.
139. В летнее время все культурно-массовые и физкультурно-спортивные мероприятия с детьми проводятся на открытом воздухе.

12. Санитарно-эпидемиологические требования
к условиям труда персонала противотуберкулезного санатория

140. Перед приемом на работу в противотуберкулезный санаторий сотрудник проходит подготовку и аттестацию по режиму работы с больными туберкулезом и флюорографическое обследование. В дальнейшем флюорографическое обследование проводится ежегодно.
141. Персонал обеспечивается специальной одеждой (медицинский халат, колпачок) и специальными респираторами с фильтрующим материалом полипропилен и полиуретановой прокладкой.
142. В помещениях, где высока вероятность распространения туберкулеза (лаборатория, процедурные, перевязочные), устанавливаются бактерицидные лампы. Проверка эффективности их работы осуществляется два раза в год.
143. Посещение детьми и подростками больных в противотуберкулезном санатории не допускается.
144. Заключительная дезинфекция в противотуберкулезном санатории проводится 2 раза в год и во всех случаях перепрофилирования, переезда, реконструкции, ремонта.
В противотуберкулезном санатории с профилактической целью один раз в год проводится камерное обеззараживание постельных принадлежностей.

Приложение 1
к Санитарным правилам
«Санитарно-эпидемиологические
требования к санаторным
и оздоровительным объектам»

Состав, количество и площади
физкультурно-оздоровительных сооружений в санаториях
и оздоровительных организациях

	Количество и площадь физкультурно-оздоровительных сооружений штучно на м2 при вместимости санатория, детского оздоровительного объекта общей площади участка, предназначенного физкультурно-оздоровительным сооружениям
	120/ 2400	160/ 3200	240/ 4800	360/ 7200	400/ 8000	480/ 9600	560/ 11200	800/ 16000
Обязательные
Площадка для волейбола	1/360	1/360	1/360	2/720	2/720	2/720	3/1080	4/1440
Площадка для бадминтона	1/120	1/120	2/240	3/360	4/480	4/480	5/560	6/720
Площадка для настольного тенниса	1/72	1/72	2/144	3/360	4/288	4/288	5/360	6/432
Место для прыжков в высоту	1/493	1/493	1/493	1/493	1/493	-	-	1/493
Место для прыжков в длину	1/121	1/121	1/121	1/121	1/121	-	-	1/121
Прямая беговая дорожка	1/650	1/650	1/650	1/650	1/650	-	-	1/650
Площадка для легкой атлетики	-	-	1/ 3000	1/ 3000	-	-		-
Дорожка здоровья	1/ 600	1/ 600	1/ 800	1/ 1000	1/ 1000	1/ 1000	2/ 1200	2/1200
ИТОГО	6/1816	6/1816	8/ 2008	13/ 2725	13/ 2725	3/ 4488	14/5040	19/3956
Дополнительные
Площадка для игровых видов спорта (комбинированная)	-	1/1032	1/ 1032	1/1032	-	-	-	-
Площадка для волейбола и баскетбола (комбинированная)	-	-	1/658	-	2/1116	-	-	-
Площадка для спортивных игр и метаний	-	-	1/ 1032	1/1032	1/1032	-	-	-
Спорт ядро с легкоатлеской площадкой и беговой дорожкой				1/8500
Футбольное поле	1/2400	1/2400	1/ 2400	-	-	-	-	-
Теннисный корт с учебной стенкой	-	-	1/840	1/840		-	-	-
Теннисный спорт	-	1/648	1/648	1/648	1/648	1/648	-	-
Площадка для катания на роликовых коньках и досках	-	1/400	1/400	1/400	1/400	2/800	2/800	-
ИТОГО	1/2400	1/2400	2/ 2800	4/4844	4/5305	4/5305	5/5897	7/11904

Приложение 2
к Санитарным правилам
«Санитарно-эпидемиологические
требования к санаторным и
оздоровительным объектам»

Медицинская обменная справка (карта)
на школьника, отъезжающего в детскую
оздоровительную организацию

1. Фамилия, имя, отчество __________ возраст _______________
2. Домашний адрес, телефон.
3. № школы, класс, № поликлиники.
4. Состояние здоровья (если состоит на учете по форме № 030/у указать диагноз), в том числе наличие аллергических реакций.
5. Перенесенные инфекционные заболевания (корь, скарлатина, коклюш, эпидемический паротит, вирусный гепатит (А,В,С), ветряная оспа, дизентерия, другие инфекционные заболевания).
6. Выписка из формы № 63 "Карта профилактических прививок".
7. Физическое развитие.
8. Физкультурная группа.
9. Рекомендуемый режим.
10. Отсутствие контакта с инфекционным больным.
11. Дата выдачи справки, подпись врача поликлиники.
Часть вторая заполняется врачом детской оздоровительной организации
1. Состояние здоровья и перенесенные заболевания во время пребывания в детской оздоровительной организации.
2. Контакт с инфекционными больными.
3. Диагноз перенесенных заболеваний и получение профилактических прививок во время пребывания в детских оздоровительных организациях.
4. Эффективность оздоровления в детской оздоровительной организации. Общее состояние.
5. Вес при поступлении, выписке.
6. Динамометрия.
7. Спирометрия.
8. Дата заполнения.
9. Подпись врача детской оздоровительной организации.
10. Справка подлежит возвращению в медицинскую организацию по месту жительства.

Приложение 3
к Санитарным правилам
«Санитарно-эпидемиологические
требования к санаторным и
оздоровительным объектам»

Требования к искусственному освещению помещений

Наименование помещений	Освещенность (в лк)		Поверхность, к которой относятся нормы освещенности
	при люминисцентных лампах	при лампах накаливания
игровые комнаты и комнаты для кружков	300	150	на рабочей поверхности стола
спальные комнаты	75	30	на уровне 0,5 м от пола
физкультурный зал	200	100	пол
рекреации	150	75	пол

Приложение 4
к Санитарным правилам
«Санитарно-эпидемиологические
требования к санаторным и
оздоровительным объектам»

Режим дня в детских оздоровительных объектах

Таблица 1

Элементы режима дня	Для детей 6 – 9 лет	Для детей 10 – 14 лет
Подъем	8.00 – 8.10	8.00 – 8.10
Утренняя гимнастика	8.10 – 8.30	8.10 – 8.30
Водные процедуры	8.30 – 8.50	8.30 – 8.50
Утренняя линейка	8.50 – 9.00	8.50 – 9.00
Завтрак	9.00 – 9.30	9.00 – 9.30
Занятия в секциях и кружках	9.30 – 11.10	9.30 – 11.10
Оздоровительные гигиенические процедуры (воздушные, солнечные ванны, душ, купание), обучение плаванию	11.10 – 12.30	11.10 – 12.30
Свободное время	12.30 – 13.30	12.30 – 13.30
Обед	13.30 – 14.30	13.30 – 14.30
Послеобеденный дневной отдых	14.30 – 16.00	14.30 – 16.00
Полдник	16.00 – 16.30	16.00 – 16.30
Занятия в кружках, спортивных секциях	16.30 – 18.30	16.30 – 18.30
Свободное время, тихие игры, индивидуальное чтение	18.30 – 19.00	18.30 – 19.00
Ужин	19.00 – 20.00	19.00 – 20.00
Вечера, костры, отрядные мероприятия, линейка	20.00 – 20.30	20.00 – 21.30 21.30 – 21.45
Вечерний туалет	20.30 – 21.00	21.45 – 22.00
Сон	21.00 – 8.00	22.00 – 8.00

Режим дня в санатории

Таблица 2

Виды деятельности	Время проведения в зависимости от возраста школьников
	6 – 10 лет	11 – 14 лет
Подъем, измерение температуры, раздача лекарств	7.00 – 7.30	7.00 – 7.30
Зарядка, утренний туалет	7.30 – 8.00	7.30 – 8.00
Завтрак	8.00 – 8.30	8.00 – 8.30
Прогулка (воздушные и солнечные ванны, купание, другие закаливающие мероприятия)	8.30 – 10.30	8.30 – 10.30
Второй завтрак	10.30 – 11.00	10.30 – 11.00
Лечебные процедуры (водо-грязелечение)	11.00 – 13.00	11.00 – 13.00
Обед	13.00 – 14.00	13.00 – 14.00
Дневной сон	14.00 – 16.00	14.00 – 16.00
Измерение температуры, раздача лекарств	16.00 – 16.15	16.30 – 16. 15
Полдник	16.15 – 16.30	16.15 – 16.30
Прогулка, занятия в кружках и секциях	16.30 – 18.00	16.30 – 18.00
Ужин	18.00 – 19.00	18.00 – 19.00
Свободное время	18.30 – 19.30	18.30 – 19.30
Прогулка перед сном, тихие игры	19.30 – 20.00	19.30 – 21.00
Второй ужин	20.00 – 21.00	21.00 – 21.30
Подготовка ко сну, раздача лекарств, водные процедуры	21.00 – 21.30	21.30 – 22.00
Отход ко сну	21.30	22.00

Режим дня в санатории на период учебного года

Таблица 3

Виды деятельности	Время проведения в зависимости от возраста школьников
	6 – 10 лет	11 – 14 лет
Подъем, измерение температуры, раздача лекарств	7.00 – 7.30	7.00 – 7.30
Зарядка, утренний туалет, закаливающие мероприятия	7.30 – 8.00	7.30 – 8.00
Завтрак	8.00 – 8.30	8.00 – 8.30
Учебные занятия	8.30 – 9.50	8.30 – 9.50
Большая перемена (двигательно-активная на воздухе)	9.50-10.25	9.50-10.25
Учебные занятия	10.25 – 11.00	10.25 – 11.45
Лечебные процедуры, ванны	11.00 – 12.30	12.00 – 13.00
Обед	12.30 – 13.00	13.00 – 13.30
Дневной сон	13.00 – 15.00	13.30 – 15.00
Измерение температуры, раздача лекарств	15.00 – 15.30	15.00 – 15.30
Полдник	15.30 – 16.00	15.30 – 16.00
Лечебные процедуры	16.00 – 17.00	16.00 – 17.30
Прогулка, занятия в кружках и секциях	17.00 – 18.30	17.30 – 18.30
Ужин	18.30 – 19.00	18.30 – 19.00
Прогулка перед сном, тихие игры, свободное время	19.00 – 20.00	19.00 – 20.30
Второй ужин	20.00 – 20.30	20.30 – 21.00
Подготовка ко сну, раздача лекарств, водные процедуры	20.30 – 21.00	21.00 – 21.30
Отход ко сну	21.00	21.30

Приложение 5
к Санитарным правилам
«Санитарно-эпидемиологические
требования к санаторным и
оздоровительным объектам»

Журнал контроля качества готовой пищи (бракеражный)

Дата и час изготов- ления блюда	Время снятия браке- ража	Наимено- вание блюда, кулинар- ного изделия	Результаты органо- лептической оценки и степени готовности блюда, кулинарного изделия	Разрешение к реализации блюда, кулинарного изделия	Подпись ответствен- ного лица	Примечание
1	2	3	4	5	6	7

Примечание: в графе 7 указываются факты запрещения к реализации готовой продукции

Приложение 6
к Санитарным правилам
«Санитарно-эпидемиологические
требования к санаторным и
оздоровительным объектам»

Набор продуктов
для оздоровительных организаций в день на I ребенка

Таблица 1

Наименование продуктов	Количество продуктов в граммах
1	2
молоко	500
творог полужирный	40
сметана	10
сыр	10
мясо	160
рыба	60
яйцо	1 шт.
хлеб ржаной	100
хлеб пшеничный (в том числе булочки)	250
мука пшеничная	10
макаронные изделия	20
крупы	45
бобовые	10
сахар и кондитерские изделия	70
мука картофельная	8
дрожжи	2
масло сливочное	45
масло растительное	15
картофель	350
овощи	400
свежие	100
сухофрукты	15
чай	0,2
кофе	2,5
соль	6
специи	1

Масса порции (в граммах) для детей в зависимости от
возраста (в годах)

Таблица 2

Прием пищи, блюдо	Масса порции
	6-11 лет	12-18 лет
Завтрак
Каша или овощное блюдо	300	300-400
Кофе (чай, какао)	200	200
Обед
Салат	60-80	100-150
Суп	300-400	400-450
Мясо, котлета	100-120	100-120
Гарнир	150-200	180-230
Компот и другие напитки	200	200
Полдник
Кефир	200	200
Печенье (выпечка)	40/100	40/100
Фрукты	100	100
Ужин
Овощное блюдо, каша	300	400
Чай и другие напитки	200	200
Хлеб на весь день:
Пшеничный	150	200
Ржаной	100	150

Нормы продуктов питания для больных в детских санаториях
(на одного ребенка в граммах в день)

Таблица 3

Наименование продуктов	Возрастные группы детей
	1-3 лет	3-7 лет	7-14 лет
1	2	3	4
Хлеб пшеничный	100	100	150
Хлеб ржаной	50	100	100
Мука пшеничная	40	50	80
Мука картофельная	2	5	5
Крупа, макаронные изделия, бобовые	30	60	75
Картофель	80	300	400
Овощи, зелень	200	300	300
Фрукты свежие	100	100	100
Сухофрукты	5	10	10
Сахар и кондитерские изделия	100	100	100
Мясо, птица	100	150	200
Рыба	20	50	60
Колбасные изделия	5	10	20
Молоко	500	500	500
Сметана	20	20	30
Творог (жирный)	50	50	60
Масло сливочное	40	50	60
Сельдь и икра	3	6	10
Яйца (штук)	1	1	1
Сыр (40 % жирности)	5	10	10
Чай	0,5	0,5	0,5
Кофе злаковый	2	2	4
Какао	0,5	0,5	1
Масло растительное	-	5	10
Соль и специи	1	1	1

Сроки хранения и реализации особо скоропортящихся продуктов

Таблица 4

№	Наименование продукта	Сроки хранения и реализации при температуре +2 – 6 оС, не более, час
1	2	3
1	Мясные крупнокусковые полуфабрикаты	48
2	Печень замороженная	48
3	Печень охлажденная	24
4	Мясо птицы, кролика охлажденное	48
5	Мясо птицы, кролика замороженное	72
6	Колбасы вареные:
	высшего сорта	72
	первого сорта	48
7	Сосиски, сардельки мясные высшего, первого и второго сорта	48
8	Молоко пастеризованное, сливки, ацидофилин	36
9	Кефир	36
10	Творог жирный, обезжиренный, диетический	36
11	Сметана	72
12	Сырково-творожные изделия	36 при температуре 0 – +2о
13	Сыры сливочные сладкий и фруктовый в коробочках из полистирола и других полимерных материалов острый	48 72
14	Рыба всех наименований охлажденная	48 при температуре 0 – +2о
15	Рыба и рыбные товары всех наименований мороженые	48 при температуре 0 – +2о
16	Овощи отварные неочищенные	6
17	Фарши мясные охлажденные	12 при температуре 0 – +2о
18	Масло сливочное фасованное	240
19	Картофель, морковь, свекла, лук репчатый сырые очищенные	12
20	Пельмени, манты, фрикадельки, голубцы, перец фаршированный – замороженные	12 при температуре 0 – +2о

Величины калорийности и нормы потребления белков, жиров,
углеводов (грамм/день)

Таблица 5

№	Возраст, лет	Энергетическая ценность (килокалорий)	Белки	Жиры	Углеводы
1	2	3	4	5	6
1	6 лет	2000	69	67	285
2	с 6 до 10 лет	2350	77	79	335
3	с 11 до 13 лет	2750/2500	90/82	92/84	390/355
4	С 14 до 18 лет	3000/2600	98/90	100/90	425/360

Примечание: через дробь указана потребность в ккал мальчиков (числитель), девочек (знаменатель).

Замены продуктов по основным пищевым веществам

Таблица 6

Продукт	Вес в граммах	Продукт заменитель	Вес в граммах	Добавить (+) снять (-) гр
мясо говядина	100,0	мясо кролика	98,0	масло сливочное (–) 6,8
		баранина II категории	97,0	масло сливочное (-) 2,1
		верблюжатина	107,0	масло сливочное (-) 3,6
		конина 1 категории	104,0	масло сливочное (-) 4
		мясо лося	95,0	масло сливочное (+) 6,5
		оленина 1 категории	104,0	масло сливочное (-) 2,2
		печень говяжья	116,0	масло сливочное (+) 4,1
		куры 2 категории	97,0	масло сливочное (-) 1,8
		яичный порошок	45,0	масло сливочное (+) 11,9
		рыба треска	115,0	масло сливочное (+) 7,6
		творог полужирный	121,0	масло сливочное (-) 4,7 сахар (-) 1,6
		консервы мясные	120,0	масло сливочное (-) 18,1
Молоко цельное	100,0	молоко сухое	11,0	масло сливочное (+) 0,6 сахар (+) 0,4
		молоко сгущенное стерилизованное	40,0	Сахар (+) 1,0
		молоко сгущенное с сахаром	39,0	Сахар (-) 17,4
		сливки сухие	12,0	масло сливочное (-) 2,3 сахар (+) 1,6
		сливки сгущенные с сахаром	36,0	масло сливочное (-) 4,1 сахар (-) 11,7
		творог полужирный	17,0	масло сливочное (+) 2,0 сахар (+) 4,5
		мясо говядина	14,0	масло сливочное (+) 2,7 сахар (+) 4,7
		рыба треска	16,0	масло сливочное (+) 3,7 сахар (+) 4,7
		сыр (пошехонский)	11,0	масло сливочное (+) 0,4 сахар (+) 4,7
		яйцо куриное	22,0	масло сливочное (+) 0,8 сахар (+) 4,6
		яичный порошок	6,0	масло сливочное (+) 1,2 сахар (+) 4,3
Творог полужирный	100,0	мясо говядина	83,0	масло сливочное (+) 3,9 сахар (+) 1,3
		рыба треска	95,0	масло сливочное (+) 10,2 сахар (+) 1,3
яйцо куриное	41,0	творог полужирный	31,0	масло сливочное (+) 2,3
		мясо говядина	26,0	масло сливочное (+) 3,5
		рыба треска	30,0	масло сливочное (+) 5,4 сахар (+) 0,3
		молоко цельное	186,0	масло сливочное (-) 1,5 сахар (-) 8,4
		сыр (пошехонский)	20,0	масло сливочное (-) 0,7 сахар (+) 0,3
		яичный порошок	11,5	масло сливочное (+) 6,5 сахар (-) 0,5
Рыба треска	100,0	мясо говядина	87,0	масло сливочное (-) 1,5
		творог полужирный	105,0	масло сливочное (-) 10,8 сахар (-) 2,8
		яичный порошок	39,0	масло сливочное (-) 16,8 сахар (-) 2,8

Нормы отходов при холодной и тепловой обработке продуктов

Таблица 7

Наименование продукта	Проценты отхода
	При холодной обработке	При тепловой обработке
1	2	3
Мясо (говядина)	30,5
Мясо вареное		38
Мясо тушеное		40
(мелкие куски: азу, гуляш, поджарка, бефстроганов)		37
Котлеты, битки, шницели, жареные		19
Тефтели, жареные и тушеные		15
Зразы рубленые, жареные		15
Рулет с яйцом, жареный		12
Куры	25
Куры вареные	7	28
Печень тушеная и жареная		28
Рыба хек	41
Рыба хек отварная		18
Рыба хек жареная		18
Филе хека (с кожей без костей)	52
Филе хека жареное		20
Филе хека припущенное		18
Треска отварная	43	18
Треска жареная		20
Филе трески (с кожей, без костей)	54
Филе трески жареное		20
Филе трески припущенное		18
Сосиски		2,5
Колбаса вареная		3
Колбаса сырокопченая	2
Сыр	2
Творог	1
Картофель очищенный	40	3
Картофель молодой	20	6
Картофель жареный		31
Картофель вареный в кожуре с последующей очисткой		43
Морковь сырая очищенная	25
Морковь пассированная		32
Морковь вареная в кожуре с последующей очисткой		25
Морковь вареная или пропущенная дольками или мелкими кубиками		8
Свекла сырая	25
Свекла очищенная отварная с последующей очисткой		27
Капуста белокочанная	1
Капуста свежая очищенная	20
Капуста тушеная		21
Лук репчатый	16
Лук пассированный для супов		20
Лук для соусов и вторых блюд		50
Лук зеленый	20
Огурцы свежие неочищенные	5
Огурцы свежие очищенные	20
Помидоры (томаты свежие)	15
Редис красный с ботвой	37
Редис красный обрезной	25
Салат	28
Горошек зеленый консервированный	33
Кабачки при тушении	33	22
Арбузы	10
Яблоки с удаленной семенной коробочкой	12
Груши с удаленной семенной коробочкой	10
Абрикосы	14
Персики	10
Слива свежая	10
Вишни с плодоножкой	5
Вишни без плодоножки	2
Виноград	4
Смородина красная	6

Величины потребления
витаминов для детей и подростков (в день)

Таблица 8

Возраст	Витамины
	Тиа- мин В 1 (мг)	Рибо- фла- вин В 2 (мг)	Вита- мин В 6 (мг)	Вита- мин В 1 (мг)	Фола- цин (мкг)	Ниа- цин РР (мг)	Ас- кор- бино- вая кис- лота (мг)	Вита- мин А (рети- ноловый экв. мкг)	Вита- мин Е (МЕ)	Вита- мин Д (МЕ)
1 – 3 года	0,8	0,9	0,9	1	100	10	45	450	7	400
4 – 6 лет	1,0	1,3	1,3	1,5	200	12	50	500	10	100
7 – 10 лет	1,4	1,6	1,6	2	200	15	60	700	10	100
11 – 13 лет мальчики	1,6	1,9	1,9	3	200	18	70	1000	12	100
11 – 13 лет девочки	1,5	1,7	1,7	3	200	16	50	1000	10	100
14 лет мальчики	1,7	2,0	2,0	3	200	19	75	1000	15	100
14 лет девочки	1,6	1,8	1,8	3	200	17	65	1000	12	100

Величины потребления
энергии, белков, жиров и углеводов для детей
(в противотуберкулезных организациях) (гр./день)

Таблица 9

Наименование	Ед. изм.	Белки	Жиры	Углеводы	Ккал
Крупы	0,50	6,0	1,4	34,6	167,0
Мясо	0,200	37,8	24,8	-	374,0
Сыр	0,15	4,02	4,09	-	54,1
Сельдь	0,20	2,94	10,6	-	21,4
Соль	0,10	-	-	-	-
Томат	0,20	0,72	-	2,36	12,6
Соки	100	0,5	-	14,0	56,0
Кумыс	200	3,8	2,0	5,0	84,0
Сметана	0,50	1,4	10,0	1,8	102,0
Масло растит.	0,10	-	9,9	-	89,9
Масло животн.	0,10	0,06	8,25	0,09	74,8
Майонез	0,30	0,9	20,10	1	188,1
Колбаса	0,100	1,21	1,35	-	17,0

Приложение 7
к Санитарным правилам
«Санитарно-эпидемиологические
требования к санаторным и
оздоровительным объектам»

Список лекарственных средств и изделий медицинского
назначения из расчета на 100 детей (на одну смену)

Наименование	Количество
1	2
Бинты марлевые медицинские стерильные и нестерильные	50 штук
Салфетки марлевые медицинские стерильные и нестерильные (10 см х 16 см)	10 пачек
Марля медицинская	10 метров
Вата белая бытовая	500 граммов
Лейкопластырь медицинский (2 см х 5 см)	2 катушки
Лейкопластырь бактерицидный	20 штук
Шины универсальные	2 штуки
Жгуты для остановки кровотечений	2 штуки
Шприцы одноразовые 2 граммовые	15 штук
Шприцы одноразовые 5 граммовые	15 штук
Шприцы одноразовые 10 граммовые	5 штук
Системы одноразовые	5 штук
Стаканчик для приема лекарств	5 штук
Термометр медицинский	10 штук
Раствор глюкозы 10 %	10 ампул
Натрий бикарбонат 4%	10 ампул
Преднизалон 3 %	10 ампул
Раствор эуфиллина 2,4 %	10 ампул
Раствор Рингера 200 миллилитров	1 флакон
Раствор «Трисоль» 200 миллилитров	1 флакон
Раствор супрастина 2 %	10 ампул
Раствор бриллиантовой зелени 1 % (во флаконах)	20 флаконов
Спиртовый раствор йода 5 % (во флаконах)	20 флаконов
Раствор перекиси водорода 3 %	300 граммов
Калия перманганат (кристаллы)	10 граммов
Сода двууглекислая (столовая)	100 граммов
Валерианы настойка	25 миллилитров
Кордиамин (капли)	20 миллилитров
Аммиака раствор	100 миллилитров
Кофеин-бензоат натрия 10 % 1,0 (в ампулах)	5 ампул
Кордиамин 1,0 (в ампулах)	3 ампулы
Адреналина гидротартрат 0,18 % 1 мл (в ампулах)	5 ампул
Раствор новокаина 0,5 % 5 мл (в ампулах)	10 ампул
Кальция хлорид 10 %	300 граммов
Уголь активированный № 10	3 упаковки
Линимент бальзамический (по Вишневскому)	50 граммов
Мазь оксолиновая 0.25 %	10 граммов
Мазь тетрациклиновая (глазная)	10 граммов
Синтомицина линимент 10 %	50 граммов
Аналгин 0.5 № 10 (в таблетках)	2 упаковки
Димедрол 0.5 № 10 (в таблетках)	3 упаковки
Валидол № 10 (в таблетках)	1 упаковка
Таблетки от кашля	2 упаковки
Стрептоцид (в таблетках)	2 упаковки
Левомицетин 0,25 № 10 (в таблетках)	1 упаковка
Эритромицин 0,25 (в таблетках)	1 упаковка
Парацетамол 0,2 (в таблетках)	20 упаковок
Регидрон	20 пакетиков
Смекта	20 пакетиков
Иммодиум 0,2 (в таблетках)	1 упаковка
Сульфацил натрий 20 % тюбик капельница	5 штук
Бисептол 120 (в таблетках)	10 упаковок
Горчичники 10 штук в упаковке	5 упаковок
Сыворотки: 1) столбнячный анатоксин (в ампулах)	5 упаковок
2) противодифтерийная 10 000 АЕ (в ампулах)	2 упаковки
Дезинфицирующие средства: хлорамин	500 граммов

Приложение 8
к Санитарным правилам
«Санитарно-эпидемиологические
требования к санаторным и
оздоровительным объектам»

Оценка эффективности оздоровления детей
в условиях детской оздоровительной организации

1. Оценить эффективность оздоровления детей, проводится на основании сопоставления данных двух медицинских осмотров – в начале и в конце смены. Анализируются следующие показатели:
1) физическое развитие ребенка;
2) функциональное состояние организма;
3) уровень физической подготовленности;
4) общей заболеваемости.
2. При оценке физического развития определяется соотношением массы тела к длине тела – индекс Кетле.
Норма индекса Кетле, свидетельствующая о гармоничности физического развития, составляет (в килограммах на квадратных метров (далее – кг/м²)):
1) 6 – 8 летних детей обоего пола – 16 (в кг/м²);
2) 9 – 10 летних детей обоего пола – 17 (в кг/м²);
3) для 11 летних детей обоего пола – 18 (в кг/м²);
4) для 12 летних детей обоего пола – 19 (в кг/м²);
5) 13 – 14 летних детей обоего пола – 20 (в кг/м²);
6) увеличение индекса на две единицы свидетельствует об избыточности массы тела, снижение на две единицы – о дефиците.
3. Важными критериями оздоровительной эффективности в условиях детской оздоровительной организации являются увеличение функциональных (резервных) возможностей организма.
С этой целью проводится оценка функциональных проб сердечно-сосудистой, дыхательной систем и оценка физической работоспособности детей.
4. Функциональное состояние сердечно-сосудистой системы следует оценивать с помощью орто-статической пробы. Методика проведения: после трех минут лежания на спине определяется частота сердечных сокращений (далее - ЧСС) (по 10-ти секундным отрезкам) и артериальное давление (далее - АД). Затем обследуемый быстро встает и сразу повторяются измерения в положении стоя. При этом учащение пульса не более, чем на четыре удара в минуту, а прирост максимального АД на 10 миллиметров ртутного столба, считается нормальной реакцией и принимается за индекс, равный 100. В таблице 1 приводится оценка индексов ортостатической пробы.

Оценка индексов ортостатической пробы

Таблица 1

Учащение пульса в ударах в минуту	Изменение максимального артериального давления
	увеличение						уменьшение
	+10	+8	+6	+4	+2	0	-2	-4	-6	-8	-10
0-4 5-8 9-12 13-16 17-20 21-24 25-28 29-32 33-36 37-40 41-44	100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50	95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45	90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40	85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35	80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30	75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25	70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20	65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15	50 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10	55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5	55 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

Оптимальными индексами считаются 100 – 85, допустимыми 84 – 75 и худшими 74 – 60. Увеличение индекса в процессе динамического наблюдения свидетельствует о тренирующем влиянии двигательного режима в оздоровительной организации.
5. Функциональное состояние дыхательной системы оценивается с помощью пробы Генча (задержка дыхания на выдохе).
Проба Генча проводится следующим образом: испытуемый, сидя с зажимом на носу, делает свободный выдох через рот и сидит с закрытым ртом до появления неприятных ощущений. Время задержки дыхания регистрируется секундомером. В таблице № 2 приведены средние значения данного показателя (± ошибка средней) для детей разного возраста и пола.

Величина показателя задержки дыхания на выдохе у детей
(в секунду)

Таблица 2

Возраст в годах	Мальчики	Девочки
7 8 9	10 ± 2,8 17 ± 12,4 16,8 ± 11,0	8,3 ± 4.0 13,0 ± 7,2 12,1 ± 6.3
10 11 12	15,5 ± 7,5 18,2 ± 8,5 20.0 ± 12,0	11,0 ± 4,0 13,0 ± 8,6 16,0 ± 13,6
13 14	18,5 ± 11,0 19,6 ± 6,7	16,0 ± 6,2 19,0 ± 9,2

Оздоровительный эффект пребывания детей в детских оздоровительных организациях проявляется в совершенствовании глубоких тканевых биохимических процессов – повышении устойчивости к гипоксии. Увеличение за время отдыха показателя задержки дыхания ребенком на 10 % и более характеризуется как положительный сдвиг; снижение времени задержки дыхания на 10 % характеризуется отрицательно и свидетельствует о снижении устойчивости к дефициту кислорода.
6. Физическую работоспособность детей рекомендуется оценивать по показателям мышечной силы и мышечной выносливости.
Мышечная сила у детей определяется с помощью динамометра. Измеряется сила мышц кисти кистевым динамометром сильнейшей правой (у левшей – левой) рукой, отведенной в сторону. Средние возрастно-половые стандарты мышечной силы кисти, представлены в таблице 3.

Мышечная сила рук у детей (килограмм)

Таблица 3

Возраст в годах	Правая рука (левая рука для левшей)
	мальчики	девочки
8 9 10 11 12 13 14	14,8 ± 3,2 16,7 ± 3,2 18,7 ± 3,8 21,1 ± 3,6 25,9 ± 5,5 26,2. ± 7,0 28,6 ± 9,0	12,2 ± 2,9 14,3 ± 2,7 15,3 ± 2,5 16,6 ± 3,8 19,6 ± 4,7 21,6 ± 4,4 23,5 ± 4,6

1) Увеличение мышечной силы на 10 % и более свидетельствуют о правильной постановке физического воспитания в детской оздоровительной организации, об использовании упражнений силовой и скоростно-силовой направленности в системе оздоровительных мероприятий. Снижение мышечной силы на 10% в процессе динамического наблюдения свидетельствует об отрицательной динамике показателя;
2) определение мышечной выносливости производится также с помощью динамометра. Ребенок сжимает динамометр 5 раз с максимальным усилием с перерывом на отдых в 5 – 7 секунд и затем сравниваются первое и пятое показания динамометра. Показатель мышечной силы в среднем снижается на 10 – 15 % в зависимости от состояния ребенка и ее исходной величины. Чем эта разница менее, тем выше силовая выносливость. У выносливых детей, относящихся к типу "стайеров", показания динамометра в начале и конце измерений совпадают. Уменьшение разницы между этими измерениями от начала к концу лагерной смены свидетельствуют о развитии или повышении выносливости.
7. Важным показателем, свидетельствующем о росте функциональных возможностей ребенка, является положительная динамика физической подготовленности: улучшение результатов при беге на скорость (30 метров и 60 метров), при беге на выносливость (300 метров и 500 метров), а также при сдаче других нормативов.

Динамика показателей эффективности оздоровления детей

Улучшение плюс (далее - «+»), «-» ухудшение минус (далее - «-»), «0» без изменений ноль (далее - «0»).
Итого: удельный вес детей с выраженным эффектом, со слабым оздоровительным эффектом, отсутствием оздоровительного эффекта.

Таблица 4

Фамилия, имя ребенка	Физичес- кое развитие	Мышечная сила	Вынос- ливость	Жизнен- ная емкость легких	Задерж- ка дыхания	Ортоста- тистичес- кая проба	Физичес- кая подготов- ленность	Всего + - 0
1. 2. 3.	+	+	+	+	-	0	+	511

Приложение 9
к Санитарным правилам
«Санитарно-эпидемиологические
требования к санаторным и
оздоровительным объектам»

Физико-химические и токсикологические показатели
лечебных грязей естественных и подготовленных к процедурам

Показатель	иловых сульфидных	торфяных	сапропелевых	сопочных
Влажность, %	25 – 75	50 – 85	60 – 90	40 – 80
Засоренность минеральными частицами размером 0,25 – 5 мм, % на естественное вещество	<3,0	<2,0	<2,0	<3,0
Твердые минеральные включения размером более 5 мм	Отсутствуют
Степень разложения (для торф, грязей), % на органическое вещество	Не ниже 40
Сопротивление сдвигу, дин/см2	1500-4000	1500-4000	1000-2000	1500-2500
Токсичные вещества
Естественные радионуклиды (Ra226, Th232, К40), Бк/кг	Не более максимальной флуктуации природного фона
Техногенные радионуклиды (Cs137, зараженных Sr90), Бк/кг	В соответствии с НРБ-99
Тяжелые металлы (Hg, Pb, Zn, Cu, Cd), мг/кг	Не более местного природного фона почв
Пестициды, мг/кг	Не более норм, установленных для местных почв

Приложение 10
к Санитарным правилам
«Санитарно-эпидемиологические
требования к санаторным и
оздоровительным объектам»

Микробиологические показатели лечебных грязей
естественных и подготовленных к процедурам

Типы грязей	ОМЧ, не более	Коли- титр (БГКП)	Титр E.coli (лактозо- положи- тельные)	Титр Cl.per- fringens	Патогенная кокковая микрофлора, Pseudomonas aeruginosa в 10 г
1	2	3	4	5	6
Сапропелевые и сопочные грязи	1х106 5х105	1 и выше	30 и выше	0,1 и выше	отсутствие
Иловые средне- и слабоминерализованные и торфяные с рН менее 3,6	5х105	10 и выше	30 и выше	0,1 и выше	отсутствие
Иловые сульфидные сильно-минерализованные и торфяные с рН менее 3,6	5х105	30 и выше	50 и выше	0,1 и выше	отсутствие

Примечание: микробиологические показатели грязи:
1) общее количество микроорганизмов в 1 г – показатель интенсивности загрязнения грязи органическими веществами;
2) коли-титр, или содержание БГКП – объем грязи, в котором обнаруживаются бактерии группы кишечных палочек;
3) титр Escherichia coli – объем грязи, в котором обнаруживается Escherichia coli как показатель свежего фекального загрязнения;
4) титр Clostridium perfringens – объем грязи, в котором обнаруживается Clostridium perfringens как свидетельство фекального загрязнения той или иной степени давности;
5) содержание патогенной кокковой микрофлоры (стафилококков, стрептококков), Pseudomonas aeruginosa в определенном объеме грязи – как микроорганизмы, вызывающие тяжелые поражения кожи, пищевые отравления и заболевания (столбняк).

"Санаториялық және сауықтыру объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 31 қаңтардағы № 178 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 8 қыркүйектегі № 754 қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 08.09.2015 № 754 қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

БАСПАСӨЗ РЕЛИЗІ

РҚАО-ның ескертпесі.
ҚР мемлекеттік басқару деңгейлері арасындағы өкілеттіктердің аражігін ажырату мәселелері бойынша 2014 жылғы 29 қыркүйектегі № 239-V ҚРЗ Заңына сәйкес ҚР Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 19 наурыздағы № 233 бұйрығын қараңыз.

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексінің 6-бабының 2) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса берiліп отырған «Санаториялық және сауықтыру объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидалары бекiтiлсiн.
2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2012 жылғы 31 қаңтардағы
№ 178 қаулысымен
бекітілген

«Санаториялық және сауықтыру объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидалары

1. Жалпы ережелер

1. «Санаториялық және сауықтыру объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидалары (бұдан әрі – Санитариялық қағидалар) санаториялық және сауықтыру объектілерін жобалау, салу, сумен жабдықтау, су бұру, жарықтандыру, желдету, үй-жайларын күтіп-ұстау және пайдалану, емдік-профилактикалық және қоғамдық тамақтануды, медициналық қамтамасыз етуді, персоналдың тұру және еңбек жағдайларын ұйымдастыру кезінде оларға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптарды қамтиды.
2. Осы Санитариялық қағидаларда мынадай ұғымдар пайдаланылды:
1) аэрарий – ауа ванналарын қабылдау үшін жабдықталған алаң, қалқа;
2) сауықтыру объектілері – 6 жастан 18 жасқа дейінгі балалар үшін оқу-тәрбиелеу, дене шынықтыру-сауықтыру, емдеу-сауықтыру қызметін және мәдени бос уақыттарын ұйымдастыруды жүзеге асыратын ұйымдар балалар сауықтыру ұйымдары (бұдан әрі – БСҰ), оның ішінде жалпы, орта және қосымша білім беру бағдарламаларын іске асыратын жыл бойы жұмыс істейтін БСҰ;
3) бракераж – тамақ өнімдері мен дайын тамақтардың сапасын органолептикалық көрсеткіштері бойынша бағалау;
4) Генча сынамасы – тыныс алу жүйесінің функционалдық жағдайын бағалайтын көрсеткіш;
5) дезинфекциялық және дезинсекциялық құралдар – инфекциялық (паразиттік) аурулардың қоздырғыштарын және жәндіктерді жою үшін қолданылатын химиялық заттар;
6) инсоляция – алаңды, үй-жайды, ғимаратты гигиеналық бағалауға арналған күн радиациясының нормаланатын көрсеткіші;
7) Кетле индексі – баланың дене дамуының үйлесімділігін бағалау көрсеткіші;
8) климаттық аймақ – климаттық белгілері (температура, ылғалдылық) бойынша бөлінетін аумақ;
9) санаториялық объектілер – табиғи емдік физикалық факторларды (климат, минералды сулар, балшықтар), физиотерапиялық әдістерді, емдік дене шынықтыру мен басқа да жағдайларды басым пайдалана отырып, белгіленген режимді сақтау кезіндегі, профилактикалық, медициналық оңалтуға және демалуға арналған туберкулезге қарсы мекемелер, оның ішінде алғанда емдеу-профилактикалық мекемелер (бұдан әрі – санаторийлер);
10) солярий – күн ванналарын қабылдауға арналған жабдықталған алаң, үй-жай.
3. Санаторийдің және БСҰ персоналының қызметтерді жүзеге асыру кезінде медициналық кітапшасы, гигиеналық оқытудан өткені туралы мәліметтері болуы қажет.
4. Балалардың туберкулезге қарсы санаторийіне емдеудің сүемелдеуші фазасындағы бактерия бөлмейтін туберкулезбен ауыратын науқас балаларды қоса алғанда 1 жастан бастап 14 жасқа дейінгі балалар, виражбен және гиперергиялық реакциясы бар балалар, сондай-ақ туберкулез инфекциясы ошақтарының және туберкулезбен ауырып сауыққан балалар қабылданады. Санаторийлерде жататын және нашар қозғалатын балалар үшін 10%-ға дейін орын көзделуі тиіс.

2. Санаториялық және сауықтыру объектілерін жобалауға және салуға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

5. Салынған немесе қайта жаңартылған ғимараттарды пайдалануға беру ғимараттарды санаторий мен БСҰ ретінде уақытша пайдаланған кезде осы Санитариялық қағидаларға сәйкестігі туралы санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды болғанда жол беріледі.
6. БСҰ-ның және санитарийдің құрылтайшысы немесе меншік иесі қажетті ұйымдастыру және профилактикалық іс-шараларды жүргізу үшін тиісті аумақтардағы мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдарын оның ашылу мерзімдері туралы кемінде 90 күн бұрын хабардар етуі қажет.
7. Санаторийлер мен БСҰ қала сыртындағы, орман алқаптары мен су қоймаларына жақын, шу және атмосфералық ауаны ластау көздерінің жел жағында, су қоймасының ағысы бойынша ластау көздеріне қатысты жоғары жағында және санитариялық-қорғаныш аймағын сақтаған жағдайда орналастырылады.
8. Таулы аудандарда және курорттық аймақтарда БСҰ-ны және санаторийді орналастыру кезінде жасыл аймақ ретінде оларға іргелес бақтар мен орман саябақтары пайдаланылады.
9. БСҰ-ның жер учаскесінің шекарасынан тұрғын үй құрылысына дейінгі қашықтық кемінде 50 метр (бұдан әрі – м) болуына жол беріледі, санаторийге – кемінде 100 м.
БСҰ-ның және санаторийдің жер учаскесі шекарасының автомобиль жолына дейінгі қашықтығы кемінде 500 м және бау-бақша шаруашылығы учаскелеріне дейінгі қашықтық 300 м болуына жол беріледі.
10. Санитариялық-қорғаныш аймақтарының аумағында БСҰ-ны және санаторийді орналастыруға жол берілмейді. Өнеркәсіптік, коммуналдық және шаруашылық ұйымдардан сауықтыру мекемелеріне дейінгі қашықтық қалалық, кенттік және ауылдық елді мекендерді жоспарлауға және салуға қойылатын талаптарға сәйкес қабылданады.
Қалалық (ауылдық) мақсаттағы магистральдық инженерлік коммуникациялар (сумен жабдықтау, су бұру, жылумен жабдықтау, электрмен жабдықтау) БСҰ-ның және санаторий аумағы арқылы өтпеуі тиіс.
11. Жаңа санаторийлерді және БСҰ-ны жобалау және салу кезінде оларды:
1) желдің бағытын есепке ала отырып;
2) шу және атмосфералық ауаның ластану көздерінен жел жақ бетіне;
3) ластану көздеріне қатысты су қоймаларының ағысы бойынша жоғары;
4) орман алқаптарына және су қоймаларына жақын орналастырылады.
Қала сыртындағы сауықтыру мекемелері қызметкерлерге арналған тұрғын үйлерден, сондай-ақ ересектердің демалыс мекемелерінен ені кемінде 100 м жасыл желек жолағымен бөлінеді.
12. Санаторийлерде және БСҰ-да:
1) бұрын қоқыс төгетін орын, мал өлексесін көметін орын, ассенизация алаңдары, бейіттер ретінде пайдаланылған, сондай-ақ химиялық, бактериялық немесе басқа да топырақтың ластануы бар учаскелерде орналастыруға;
2) аумағы бойынша қалалық (ауылдық) мақсаттағы магистральды инженерлік коммуникацияларды (сумен жабдықтау, су бұру, жылумен жабдықтау, электрмен жабдықтау) жүргізуге;
3) аумаққа санаторий мен БСҰ-ны күтіп-ұстауға және пайдалануға қатысы жоқ тұрғын үй, оның ішінде персоналға, ұйымдарға арналған құрылыстарды, ғимараттарды орналастыруға;
4) аумақта үй жануарлары мен құстарының болуына және оларды жаюға жол берілмейді.
13. Санаторий мен БСҰ-ның аумағы абаттандырылады, көгалдандырылады, биіктігі 1,6 м қоршаумен қоршалады, қорғалады, түнгі уақытта жарықтандырылады, кемінде екі кіретін орны (негізгі және шаруашылық) болады.
14. Аумақта тікенекті бұталарды, ұсақ, улы және балаларда аллергия тудыратын жемістер беретін жасыл желектерді (ағаштар, бұталар) отырғызуға жол берілмейді.
15. Санаторийді және БСҰ-ны ашу алдында аумақты айғақтары бойынша кенеге қарсы өңдеуді және кеміргіштерге қарсы күрес бойынша іс-шараларды уақтылы ұйымдастыру және жүргізу қажет.
16. Жас көшеттері жоқ аумақта, кіретін жолдарда, жүк түсіретін алаңдарда, тротуарларда, көлік құралдарының тұрағына арналған орындарда қатты жабыны және жаңбыр мен еріген су ағатын еңістері болуы тиіс.
17. Санаторийдің және БСҰ-ның жер учаскесі негізгі және қосалқы құрылыс аумағына бөлінеді.
БСҰ негізгі құрылысының аумағы мынадай: тұрғын, мәдени-көпшілік, дене шынықтыру-сауықтыру, медициналық, әкімшілік, шаруашылық және техникалық мақсаттағы аймақтарға бөлінеді.
Қосалқы аумақта: отын сақтауға арналған қоймасы бар қазандық, сумен жабдықтау құрылысы, гараж, жөндеу шеберханалары, автотұрақ орналасады.
18. Санаторий мен БСҰ-ның дене шынықтыру-сауықтыру құрылыстарының құрамы, саны мен ауданы осы Санитариялық қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес айқындалады.
19. Көкөністер қоймасы негізгі құрылыстардан 50 м қашықтықта, жанатын материалдар қоймалары 100 м қашықтықта орналасады.
20. Халықтың аз қозғалатын топтары үшін арнайы құрылғылар (пандустар, көтергіштер, тұтқалар) жабдықталады.
21. Қабылдау бөлімшесінің, медициналық қызмет көрсету үй-жайларының, ас блогының және санитариялық-тұрмыстық үй-жайдың (кір жуатын орын, дәретхана, қолжуғыш, себезгі бөлмесі) қабырғалары мен еденінің беттері жуу және дезинфекциялау құралдарына төзімді материалдардан орындалады.
22. Жатын, емдік-диагностикалық, оқу үй-жайлары, ас блогы мен мәдени-көпшілік мақсаттағы үй-жайлар бір корпуста жерүсті қабаттарында немесе жылытылатын өтпе жолдармен қосылған жеке блоктарда орналасады. Ғимараттарға кіретін сыртқы есіктер климаттық жағдайларға қарай тамбурлармен жабдықталады.
23. Соқыр және нашар көретін адамдар үшін жоғарғы және төменгі баспалдақтар, бірінші және соңғы басқыштар тұтқаларының учаскелері бұдырмен және қарама-қарсы түстермен белгіленеді.
24. Ғимараттардың цокольды қабатында терезелер бар болғанда киім ілетін орынды, әкімшілік үй-жайларды, кір жуатын орындарды, қоймаларды және асханалардың өндірістік үй-жайларын, машина қондырғылары бар тоңазытқыш камераларын орналастыруға жол беріледі.
25. Жертөле үй-жайларында қойма және қосалқы үй-жайлар, желдету камералары, көтергіш-лифтілер және басқа да қосалқы қызметтер орналасады.
26. Шу-діріл жабдығы бар үй-жайларды жапсарлас, жатын үй-жайлар мен емдік-диагностикалық кабинеттердің астына және үстіне, рентген кабинеттерін жатын үй-жайлардың астына және үстіне орналастыруға жол берілмейді.
27. Биіктігі 3 қабат және одан жоғары санаторий ғимараттарында кемінде екі жолаушылар лифті көзделеді. Лифт шахтасын жатын және емдеу үй-жайларымен жапсарлас орналастыруға жол берілмейді.
28. Санаторийдегі тұрғын бөлмелердің ауданы бір орынға кемінде 6,0 м² есебінен көзделеді. Ересектерге арналған санаторийдегі тұрғын бөлмелер бір-екі орынға есептеледі.
29. 8 жастан 18 жасқа дейінгі балалар үшін бір жатын бөлмедегі орын саны бір балаға 4,5 м² есебінен 5-тен асырмай, 6-7 жастағы балалар үшін – 10-нан асырмай көзделеді.
Отрядқа арналған ойын бөлмесінің ауданы бір балаға 2 м² есебінен көзделеді.
30. Ингаляторий, оттекпен емдеу кабинеті және дәрілік препараттар кабинеті жапсарлас орналасады және дәрілік шөптерді сақтауға арналған жалпы қосалқы үй-жайы болуы мүмкін.
31. БСҰ балалардың жас ерекшеліктерін есепке ала отырып, отрядтар немесе топтар бойынша топтастырылады:
1) 6 жастан 9 жасқа дейін – 25 адамнан асырмай;
2) 10 жастан 14 жасқа дейін – 30 адамнан асырмай;
3) 15 жастан 18 жасқа дейін – 25 адамнан асырмай.
32. Жылытылмайтын ғимараттардағы БСҰ-ның жатын үй-жайларын орналастыру кезінде балалардың орналасуына сыртқы ауаның орташа тәуліктік температурасы бес күн ішінде кемінде плюс 16⁰С-та рұқсат етіледі.
33. Балаларды қабылдау осы Санитариялық қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес денсаулық жағдайы туралы медициналық анықтама болғанда жүзеге асырылады.
34. Санаторийлердегі және БСҰ-дағы оқу жиһазы балалардың бойы-жас ерекшеліктеріне сәйкес болуы тиіс. Екі қабатты кереуеттерді пайдалануға жол берілмейді.
35. Санаторийлердің және БСҰ-ның үй-жайларында терезе желдеткіштеріне және фрамугаларын москит торлар орнатылады.

3. Санаториялық және сауықтыру объектілерін сумен жабдықтауға, суды бұруға, желдетуге, жылытуға және жарықтандыруға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

36. Санаторий мен БСҰ орталықтандырылған суық және ыстық сумен жабдықтау және су бұру жүйелеріне қосылады.
Санаторий мен БСҰ ғимараттары шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау, су бұру жүйелерімен жабдықталады. Барлық жүйелер қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ете отырып, жұмыс істейтін жағдайда болады.
37. Санаторийлер мен БСҰ сапалы ауыз сумен жеткілікті көлемде қамтамасыз етіледі.
38. Ыстық сумен жабдықтаумен ас блогының өндірістік үй-жайлары, кір жуатын орын, монша, себезгі бөлмесі, қол жуатын орын, жеке гигиена кабиналары, медициналық мақсаттағы үй-жайлар қамтамасыз етіледі.
БСҰ-ның аумағында тұрғын үй ғимараттарынан, мәдени-көпшілік және әкімшілік-тұрмыстық ғимараттардан кемінде 50 м қашықтықта 35 адамға 1 дәретхана орны есебімен кәрізделген дәретханаларды немесе биодәретханаларды орнатуға жол беріледі.
39. Санаторийде және БСҰ-да ауыз су сапасының қауіпсіздігін қамтамасыз ететін ауыз су режимін ұйымдастыру керек.
40. Санаторийді және БСҰ-ны орталықтандырылған су бұруы жоқ аудандарда орналастырған кезде сарқынды суларды шығару мен тазалаудың жергілікті жүйелерін (жергілікті тазарту құрылыстары) орнатуға жол беріледі. Жергілікті су бұру жүйелерін таңдау және орнату тиісті аумақтағы халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органмен келісіледі.
41. Туберкулезге қарсы санаторийлердің сарқынды сулары суды бұру жүйесіне жіберу алдында дезинфекциялауға жатады.
42. Санаторий мен БСҰ үй-жайлары жылыту, желдету және ауа баптау жүйелерімен жабдықталады.
43. Үй-жайлар фрамугалар немесе терезе желдеткіші арқылы желдетумен қамтамасыз етіледі.
44. Себезгі және санитариялық тораптар дербес сору желдеткішімен жабдықталады.
45. Температурасы минус 40⁰С-тан төмен климаттық аудандарда биіктігі үш қабат және одан жоғары тұрғын үй-жайлар сыртқы ауаны жылытатын тарату желдеткішімен жабдықталуы тиіс.
46. Санаторий мен БСҰ-ның үй-жайларында табиғи жарық болуы тиіс. Мына үй-жайларда: жатын үй-жайлар мен себезгі бөлмелерінің жанындағы дәретханаларда; емдеу кабинеттері жанындағы киім ілетін орындарда, емшара кабинеттерінің қосалқы үй-жайларында; жуынатын, жуатын бөлмелерде; жертөле үй-жайларында табиғи жарықсыз болуға жол беріледі.
47. Үй-жайларды жасанды жарықтандыруға қойылатын талаптар осы Санитариялық қағидаларға 3-қосымшада келтірілген.
48. Жарамсыз люминисцентті шамдарды уақтылы ауыстырады. Артық және жарамсыз шамдар балалардың қолы жетпейтін үй-жайларда сақталады. Істен шыққан люминисцентті шамдарды сақтау және шығару жауапты адамға жүктеледі.

4. Санаториялық және сауықтыру объектілерін күтіп-ұстауға және пайдалануға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

49. Барлық үй-жайларды жинау күн сайын жуу құралдарын қолдана, желдете отырып, ылғалды тәсілмен күн сайын жүргізіледі. Әйнектердің ішкі беті күн сайын сүртіледі, айына бір рет жуылады, сыртқы әйнектер – ластануына қарай жуылады. Едендер күніне екі рет жуылады. Жиһаз, радиаторлар, терезенің алды, киімге арналған шкафтар – күн сайын сүртіледі және аптасына бір рет жуылады.
50. Сауықтыру кампаниясы басталар алдында және әрбір ауысым аяқталған соң техникалық персонал күрделі жинау жүргізеді: рұқсат етілген жуу және дезинфекциялау құралдарын пайдалана отырып еденді, қабырғаны, есіктерді, терезелерді, жарықтандыру арматурасын, жылыту аспаптарын, желдеткіш торларды жуады және жиһаздарды сүртеді.
51. Сору желдеткіші жүйелерінің жалюз торлары шаңнан тазартылады, оларды үй-жайдың және сыртқы ауаның температурасы кенеттен өзгерген кезде жабу керек.
52. Санаторий және БСҰ жұмыс істеп тұрған кезде күрделі жөндеу және жөндеу жұмыстарының басқа да түрлерін жүргізуге жол берілмейді.
53. Тұрғын бөлмелерді жинау үй-жайларды күн сайын желдету, төсек-жабдықтарын жинау, жиһазды, кілемдерді немесе еденнің төсенішін шаңнан тазалау, еден мен санитариялық торапты жинау арқылы жүргізіледі.
54. Жинау мүкәммалы (легендер, шелектер, щеткалар, шүберектер және т.б.) таңбалануы және үй-жайларға бөлек бекітілуі тиіс. Пайдаланылғаннан кейін жинау мүкәммалын жуу және дезинфекциялау құралдарымен ыстық сумен жуады және сол үшін арнайы бөлінген шкафтарда немесе үй-жайларда сақтайды.
Санитариялық тораптарды жинауға арналған жинау мүкәммалының сигнальдық (қызыл, сарғылт) белгісі болуы және жеке сақталуы тиіс.
55. Төсек-жабдықтарын және сүлгілерді ауыстыру ластануына байланысты, бірақ жеті күнде бір реттен сиретпей және тұратын адамдар кеткеннен кейін жүргізіледі.
56. Киім-кешекті жуу өзінің кір жуатын орнында немесе шарт бойынша өзге кір жуатын орында жүргізіледі.
57. Дәретханалар жуу және дезинфекциялау құралдарын пайдалана отырып, күн сайын жуылады.
58. Санаторийдің және БСҰ-ның аумағын жинау күн сайын жүргізіледі. Қоқыс қоқыссалғышқа жиналады және оның 3/2 көлемі толуына байланысты тұрмыстық қалдықтарды шығаруға арналған шартқа сәйкес қатты тұрмыстық қалдықтар полигонына шығарылады. Контейнерлер (қоқыссалғыштар) босатылғаннан кейін тазартылуы және қолдануға белгіленген тәртіппен рұқсат етілген құралдармен өңделуі тиіс. Аумақта тұрмыстық қоқысты және жапырақтарды өртеуге тыйым салынады.
Учаскенің жабдығы (үстелдер, орындықтар, дене шынықтыру жабдығы мен шағын сәулет нысандары) жарамды жағдайда ұсталуы тиіс.
59. Тұрмыстық қоқыс пен қалдықтарды жинау үшін бетондалған немесе асфальтталған алаңда орнатылған, қақпақтары бар металл контейнерлер көзделеді. Алаң негізгі ғимараттардан кемінде 25 м қашықтықта орналасады.
60. Тұрғын бөлмелердегі ауаның температурасы 18⁰С-тан, изолятор палаталарында 20 ⁰С-тан, вестибюльде 16⁰С-тан төмен болмауы тиіс. Салыстырмалы ылғалдылық 40-60%-ды құрайды.

5. Санаториялық және сауықтыру объектілерінің жағажайларын күтіп-ұстауға және пайдалануға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

61. Жағажай оқшуаланған учаскеде, айлақтардан, шлюздерден, гидроэлектр станцияларынан, сарқынды суларды жіберу орындарынан, малдың қорасы мен суатынан және басқа да ластану көздерінен алыста орналасады немесе жоғарыда көрсетілген ластану көздерінен кемінде 500 м қашықтықта орналасады.
62. Су қоймасының түбі ұйық, балдырлары, бұжыр ағаштары, үшкір тастары жоқ, құмды болып таңдалады. Балалардың шомылатын орындарындағы су қоймасының тереңдігі 0,7-ден 1,3 м-ге дейін құрайды.
63. Жағажай күннен қорғайтын қалқалармен, жатақтармен және отырғыштармен жабдықталуы тиіс.
Жағажайдың аумағында себезгі кабиналары (40 адамға 1), киім ауыстыратын кабиналар (50 адамға 1), дәретхана (75 адамға 1) көзделуі тиіс.
64. Жағажайды балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес ойын құрылғыларымен, сондай-ақ емшараларды дозалап қабылдау үшін солярийлермен, аэрарийлермен жабдықтау керек. Солярийлер мен аэрарийлерде орын саны жалпы санының (ІІ және ІІІ климаттық аудандарында) 50 %-ынан асырмай құрауы тиіс. Аэрарийлер мен солярийлердің ауданы 1 орынға 2,5 және 3,0 м² есебімен қабылданады.
65. Шомылу маусымы басталар алдында суды Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген талаптарға сай келуі тиіс санитариялық-химиялық және микробиологиялық көрсеткіштер бойынша зерттеу жүргізіледі.
66. Шомылуға арналған су бетінің шекарасы ашық түсті, жақсы көрінетін қалқитын белгілермен белгіленеді.
67. Жағажайдың аумағында бірі-бірінен 40 м аспайтын қашықтықта қоқыс жинауға арналған урналар орнатылады.
68. Ашық және жабық киім ауыстыратын орындар, киім ауыстыруға арналған павильондар, киім ілетін орындар дезинфекциялау құралдарын қолдана отырып, күн сайын жуылады.
69. Жыл сайын жағажайда таза құм, малта тас себіледі. Құмды жағажайларда аптасына бір реттен сиретпей жиналған қалдықтарды шығара отырып, құмның беткі қабатына механикалық қопсыту жүргізіледі.
70. Адамдардың шомылуына арналған орындарда киім-кешек жууға және жануарларды жуындыруға жол берілмейді.

6. Санаториялық және сауықтыру объектілерінде тұруды ұйымдастыруға және тұру жағдайларына қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

71. Күн режимі балалардың жас ерекшелігіне байланысты құрылуы тиіс. БСҰ-дағы балалардың күн режимі осы Санитариялық қағидаларға 4-қосымшаның 1-кестесінде келтірілген.
Санаторийдегі балалардың күн режимі осы Санитариялық қағидаларға 4-қосымшаның 2 және 3-кестелерінде келтірілген.
72. Дене шынықтыру-сауықтыру іс-шаралараның жоспары дәрігермен келісіледі және мынадай іс-шараларды қамтиды:
1) таңертеңгілік гимнастика;
2) шынықтыру емшаралары;
3) қозғалыс ойындары және дене дайындығының әр түрімен айналысу;
4) спорт, емдік дене шынықтыру, жүзуге үйрету;
5) серуендер, экскурсиялар, жорықтар;
6) спорттық жарыстар және мерекелер.
73. Дене шынықтырумен айналысу үшін медициналық топтарға бөлуді дәрігер жүргізеді. Негізгі медициналық топтың балалары шектеусіз барлық дене шынықтыру-сауықтыру және спорттық бұқаралық іс-шараларға қатысуға жіберіледі.
74. Медициналық дайындық тобының балаларымен дене шынықтыру-сауықтыру іс-шаралары олардың денсаулық жағдайын және жеке төзегіштігін ескере отырып жүргізіледі. Бір күндік туристік жорықтарға қатысуға рұқсат етіледі.
75. Таңертеңгі жаттығу күн сайын 10–15 минут бойы ашық ауада, жаңбырлы ауарайында жақсы желдетілетін үй-жайда жүргізіледі.
76. Жорыққа қатысушылар медициналық тексеруден өтеді. Бағдарларды, шомылу орындарын туризм жөніндегі нұсқаушы алдын ала тексереді. Балаларды жорыққа жіберуден 1–2 күн бұрын дәрігер бағдар парағына қол қояды. Туристік жорықтар медицина қызметкерінің қатысуымен жүргізіледі.
77. Шынықтыру іс-шаралары БСҰ-ға баланың келген алғашқы күнінен басталады:
1) күн ванналары таңғы немесе кешкі сағаттарда жағажайда, желден қорғалған арнайы алаңдарда (солярийлерде), тамақтан соң бір-бір жарым сағаттан кейін тағайындалады;
2) су рәсімдері таңертеңгі жаттығудан кейін ылғалды сүлгімен алдымен плюс 30-35ҮС температурада, содан соң салқын сумен плюс 10–15 ⁰С температурада сүртінуден басталады.
78. Шомылу күніне бір рет, ыстық күндері екі рет судың температурасы плюс 20⁰С төмен емес, ауаның температурасы плюс 23⁰С төмен емес кезде жүргізіледі.

7. Санаториялық және сауықтыру объектілерінде емдік-профилактикалық және қоғамдық тамақтануды ұйымдастыруға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

79. Түстену залының ауданы өзіне өзі қызмет көрсету кезінде бір орынға (тарату желісін қоспағанда) 1,8 м² (тарату желісін қоса алғанда), даяшы қызмет көрсеткен кезде 1,4 м² есебімен қабылданады. Түстену залының ауданы балаларды бір мезетте қызмет көрсету кезінде (бір ауысымда) бір орынға 1,0 м² есебімен көзделеді.
80. Ас блогын күтіп-ұстау және пайдалану, тамақты дайындаудың технологиялық регламенттері Қазақстан Республикасы Үкіметі бекіткен қоғамдық тамақтану саласындағы санитариялық талаптарға (бұдан әрі – қоғамдық тамақтану саласындағы санитариялық талаптар) сәйкес болуы тиіс.
81. Санаторийде емдік-профилактикалық тамақтанудың топтық жүйесі ұйымдастырылады.
82. Дайын тамақты беруді медицина қызметкері осы Санитариялық қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес дайын тамақтың сапасын бақылау жөніндегі журналға (бракераж) жазғаннан кейін дайын тамақтың сапасын органилептикалық бағалау жүргізуден кейін жүзеге асырады.
83. Санаторийде және БСҰ-да күн сайын аспаз дайын тағамның тәуліктік сынамасын қалдырады. Сынамалар қақпағы бар таза (қайнаған сумен өңделген) шыны ыдысқа (гарнирді бөлек ыдысқа салады) алынады және тоңазытқыштың арнайы бөлінген орнында +2 ⁰С-тан +6 ⁰С-қа дейін температурада сақталады.
84. Санаторийдің және БСҰ-ның медицина қызметкерлері ас блогына келіп түскен өнімдердің сапасын, өнімдерді сақтау және өткізу мерзімдерінің сақталу шарттарын, тәуліктік сынаманы алу мен сақтаудың дұрыстығын, персоналдың және асхана кезекшісінің жеке гигиена қағидаларын сақтауын бақылауды жүзеге асырады.
85. Ас блогының үй-жайларының құрылғысына, күтіп-ұстауға, жабдыққа, мүкәммалға ыдыс-аяққа және ыдысқа қойылатын талаптар қоғамдық тамақтану саласындағы санитариялық талаптарға сәйкес болуы тиіс.
86. Тамақ өнімдерін тасымалдау санитариялық-эпидемиологиялық қорытындысы бар автокөлікпен жүргізіледі. Тамақ өнімдері сақтау шарттарына қойылатын талаптар сақтала отырып тасымалданады, басқа мақсаттар үшін арнайы автокөлікті пайдалануға жол берілмейді.
Экспедитор, арнайы киіммен және жұмысқа рұқсат етілген жеке медициналық кітапшасымен қамтамасыз етіледі.
Азық-түлікке арналған ыдыс таңбаланады және мақсатына байланысты пайдаланылады.
87. БСҰ үшін бір балаға күніне азық-түліктер жиыны осы Санитариялық қағидаларға 6-қосымшаның 1-кестесінде көрсетілген.
88. Жас ерекшелігіне (жасы) байланысты балаларға арналған порцияның массасы (граммға шаққанда) осы Санитариялық қағидаларға 6-қосымшаның 2-кестесінде көрсетілген.
89. Балалар санаторийлеріндегі науқастар үшін тамақ өнімінің нормалары (бір балаға күніне граммға шаққанда) осы Санитариялық қағидаларға 6-қосымшаның 3-кестесіне сәйкес қабылдануы қажет.
90. Тез бұзылатын өнімдерді сақтау және өткізу мерзімдері осы Санитариялық қағидаларға 6-қосымшаның 4-кестесіне сәйкес қабылданады.
91. Балалар мен жасөспірімдер үшін ақуыздардың, майлардың, көмірсулардың құнарлылығы мен қолдану нормаларының ұсынылатын шамалары осы Санитариялық қағидаларға 6-қосымшаның 5-кестесіне сәйкес айқындалады.
92. Санаторийлерде және БСҰ-да тамақ қабылдау арасында 3,5 сағаттан артық емес аралықпен балаларды бес рет тамақтандыруға жол беріледі.
Тамақ арасындағы аралыққа ас мәзіріне қымыз немесе сүт қышқылы өнімі енгізіледі. Тәуліктік рационның құнарлылығын: таңертеңгілік ас – 25%; түскі ас – 35 %, бесін ас 15 %, кешкі ас – 20 %, 5-ші тамақтандыру – 5% етіп бөледі.
93. Санаторийде және БСҰ-да 10 күндік ас мәзірі негізінде басшы бекітетін тарату-ас мәзірі жасалады.
Қажетті өнімдер болмаған жағдайда оларды химиялық құрамы бойынша тепе-тең өнімдерге ауыстыру осы Санитариялық қағидаларға 6-қосымшаның 6-кестесіне сәйкес негізгі тағамдық заттар бойынша өнімдерді алмастыру кестесіне сәйкес жүзеге асырылады.
94. Өнімдерді салқын және жылылай өңдеу кезінде қалдықтардың нормалары осы Санитариялық қағидаларға 6-қосымшаның 7-кестесіне сәйкес қабылданады.
95. Гиповитаминоздардың алдын алу және балаларды тиімді сауықтыру мақсатында салқындатылған сусындарды (компот) аскорбин қышқылымен (бір порцияға 0,06 – 0,07 г) жасанды витаминдеу жүргізеді. Поливитамин препараттарын (тамақ кезінде немесе тамақтан кейін күніне 1 драже), витаминделген және минералды заттармен байытылған тамақ өнімдерін пайдалануға жол беріледі.
96. Балалар мен жасөспірімдер үшін (күніне) пайдаланудың ұсынылатын шамалары осы Санитариялық қағидаларға 6-қосымшаның 8-кестесіне сәйкес қабылданады.
97. Туберкулезге қарсы және сауықтыру ұйымдарында балалар мен жасөспірімдер үшін (күніне/граммға шаққанда) пайдаланудың ұсынылатын энергиялар, белоктар және көмірсулардың шамалары осы Санитариялық қағидаларға 6-қосымшаның 9-кестесіне сәйкес қабылданады.
98. Ас блогында қақпағы бар қайнатылған таза шыны ыдысқа бір порция көлемінде дайын тамақтың тәуліктік сынамасы күн сайын алынады. Тәуліктік сынама тоңазытқышта кемінде 48 сағат плюс 2⁰С-тен 6⁰С-қа дейінгі температурада сақталады.
99. Инфекциялық және жаппай уланулардың пайда болуының және таралуының алдын алу мақсатында мыналарды:
1) банкаларының тұншалануы бұзылған консервілерді, қақпағы көтерілген консервілерді, тот басқан, пішіні өзгерген, заттаңбасы жоқ банкаларды;
2) жұмсақ ыдыста су тиген өнімдерді (ұн, жарма, қант және басқа да өнімдер);
3) қамба зиянкестерін жұқтырған, сондай-ақ механикалық қоспалармен ластанған жарманы, ұнды, құрғақ жемістерді және басқа да өнімдерді;
4) зең және шіру белгілері бар көкөністерді, жемістерді, жидектерді;
5) саңырауқұлақтарды;
6) жеңіл асқа арналған консервілерді, маринадталған көкөністер мен жемістерді;
7) үйде дайындалған өнімдерді (консервіленген саңырауқұлақтар, ет, сүт, балық және басқа да пайдалануға дайын өнімдерді) пайдалануға жол берілмейді.
100. Тамаққа:
1) алдыңғы тамақтың қалдықтарын;
2) кремі бар кондитерлік өнімдерді, кремді, суындарды, өздері дайындаған морстарды, квасты, іркілдекті, паштеттерді, құйылған тағамдарды (еттен және балықтан), майшабақтан жасалған фаршмакты;
3) фритюрдегі бұйымдарды, қуырылған жұмыртқаны;
4) ащы тұздықтарды, қышаны, ақжелкекті, бұрышты, сірке суын, табиғи кофені, шырындар мен құрғақ концентраттар түріндегі сусындарды, майонезді;
5) пастерленбеген сүттен дайындалған сүтті және сүт қышқылы өнімдерін;
6) қан және өкпе-бауыр шұжықтарын;
7) қатықты және басқа да сүт қышқылы өнімдерін;
8) тартылған ет салынған құймақтарды және флотша дайындалған макаронды;
9) суда жүзетін құстардың жұмыртқаларымен етін;
10) үйде дайындалған, консервіленген өнімдерді;
11) газдалған және алкогольсіз энергетикалық сусындарды (минералды және ауыз суды қоспағанда);
12) чипсилерді, кириешкилерді, гамбургерлерді, хот-догтарды, құрғақ концентраттарды гарнир ретінде пайдалануға жол берілмейді.
101. Құрамы тағамдық қоспаларды, гендік-түрлендірілген организмдерді және табиғиға сәйкестендірілген кез-келген өнімдерді (хош иістендіргіштер, шығу тегі жасанды бояғыштар, сағыз) қамтитын өнімдерді тұтынуға жол берілмейді.
102. Туберкулезге қарсы санаторийлерде мектепке дейінгі жастағы балаларды тамақтандыруды ұйымдастыру үшін 1 балаға кемінде 2 м есебімен асхана-ойын бөлімесі; 3 ұялы жуу ваннасымен, ыдысты кептіруге арналған сөрелермен және оларды сақтауға арналған шкафтармен жабдықталған буфет бөлмесі көзделеді.
103. Жататын және нашар қозғалатын балаларға арналған санаторийде тамақтандыру тарату орны бар буфет бөлмесі, 3 ұялы жуу ваннасымен, ыдысты кептіруге арналған сөрелермен және сақтауға арналған шкафтармен жабдықталған ыдыс жууға арналған үй-жай қарастырылған секцияда жүзеге асырылады. Қажет болған жағдайда, ас блогынан тамақты беруге арналған көтергіш жабдықталады.
104. Мектеп жасындағы жүретін науқастар үшін бір отыратын орынға 1,5 м² есебімен тамақтану залы көзделеді. Түстену залдарының сыйымдылығы 60 орыннан артық емес болып көзделеді.
Түстену залының жанында 25 балаға 1 қолжуғыш, 40 балаға 1 унитаз есебімен санитариялық торап, изоляторда тарату орны мен ыдысты жууға және сақтауға арналған үй-жай көзделеді.
105. Санаторийлердің палаталы секцияларында тамақ өнімдерін, сусындарды сақтауға арналған тоңазытқыштарды орнатуға жол беріледі.
106. Персоналдың тамақтануы үшін жеке есігі, себезгі бөлмесі және дәретханасы бар арнайы зал бөлінеді.
107. Үшінші тағамдарды С-витаминдеу балаларға: 1 жастан 3 жасқа дейін 35 мг, 3 жастан 12 жасқа дейін 50 мг, 12 жастан 14 жасқа дейін 70 мг аскорбин қышқылы есебімен күн сайын жүргізіледі.

8. Санаториялық және сауықтыру объектілерінде медициналық қамтамасыз етуді ұйымдастыруға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

108. Санаторийлер мен БСҰ-да медициналық қамтамасыз ету мынадай:
1) үй-жайлардың, аумақтың, шомылу және спортпен айналысу орнының дайындығын тексеруді;
2) балаларды сауықтыру ұйымын комиссиялық қабылдауға қатысуды;
3) медициналық кабинетті және изоляторды осы Санитариялық қағидаларға 7-қосымшаға сәйкес болуы тиіс қажетті дәрі-дәрмектер және медициналық мақсаттағы бұйымдармен жарақтандыруды;
4) балаларды сауықтыру ұйымының әр қызметкерінің медициналық құжаттарын тексеруді;
5) балаларды қабылдау кезінде медициналық тексеруді;
6) балалардың денсаулық жағдайларын жүйелі бақылауды;
7) балаларды дене шынықтыру сабақтары үшін медициналық топтарға бөлуді, дене шынықтыру және спорт жөніндегі нұсқаушыларға балалардың денсаулық жағдайлары, спорт сабақтарының ұсынылатын режимі туралы ақпарат беруді;
8) күн сайын амбулаториялық қабылдау жүргізуді, ауырған балаларға медициналық көмек көрсетуді;
9) жазатайым оқиғалар туындаған кезде алғашқы медициналық көмек көрсетуді, жақын жердегі стационарға тасымалдауды;
10) санитариялық-эпидемияға қарсы іс-шараларды ұйымдастыруды және жүргізу арқылы инфекциялық аурулар жағдайлары туралы шұғыл хабарлама беруді;
11) балаларды тамақтандырудың ұйымдастырылуын бақылауды;
12) барлық үй-жайлар мен аумақтың, сумен жабдықтау көздерінің санитариялық жағдайын және оларды күтіп-ұстауды бақылауды;
13) балалар мен персоналдың жеке гигиена қағидаларын сақтауын, санитариялық-ағарту жұмысын жүргізуді бақылауды;
14) осы Санитариялық қағидаларға 8-қосымшаға сәйкес болуы тиіс балаларды сауықтырудың тиімділігін бағалауды жүргізу іс-шараларын қамтиды.

9. Санаториялық объектілерде балшықпен емдеуге және физиотерапияға арналған үй-жайларды күтіп-ұстауға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

109. Санаторийде табиғи және жасанды емдік балшықтар (бұдан әрі – емдік балшықтар) қолданылады. Емдік балшықтар оң санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды бар болғанда пайдаланылады.
110. Санаторийде балшық кені орнынан тасымалдағаннан кейін және пайдаланғаннан соң өңделмеген балшықты өңдеу жүргізуге жол беріледі. Қайта қалпына келтірілген балшық қалпына келтіру бассейндерінде тиісті микроклиматтық жағдайларда 3-4 айдан асырмай сақталады.
111. Емшараларға дайын емдік балшықтар мынадай талаптарға сәйкес болуы тиіс:
1) диаметрі 0,25 миллиметр (бұдан әрі – мм) минералды бөліктермен ластану шоқы және шөгінді сульфидті балшықтарда 3%-дан, шымтезек және тұнба балшықтарда 2 %-дан аспайды;
2) шымтезек балшықтарындағы ыдырау дәрежесі кемінде 40 % болады;
3) тұнба және шоқы балшықтарының ығысуға кедергісі 1000-2000, шөгінді сульфидті және шымтезек балшықтарында 1500-4000 дин/см²;
4) балшықты ерітіндінің ылғалдылығы, жылу сыйымдылығы, қышқылдығы, минералдануы және сульфидтердің болуы балшықтың әр типіне арналған нормативтік құжаттамаға сәйкес шектерге сәйкес болуы тиіс;
5) табиғи және емшараларға дайындалған емдік балшықтардың нормаланатын физикалық-химиялық және токсикологиялық көрсеткіштері осы Санитариялық қағидаларға 9-қосымшаға сәйкес болуы тиіс;
6) табиғи және емшараларға дайындалған емдік балшықтардың нормаланатын микробиологиялық көрсеткіштері осы Санитариялық қағидаларға 10-қосымшаға сәйкес келеді.
112. Балшықтарда коккты микрофлораның (стафилококктар, стпертококктар, диплококктар), сіреспе және көк іріңді таяқшалардың және перфрингенс бациллалары вирулентті түрлерінің болуына жол берілмейді.
Пайдаланылған емдік балшық көп жылдық ұзақ қалпына келуі үшін табиғи ортаға тасталады.
113. Физиотерапия кабинеттерін орналастыру, жабдықтау, күтіп-ұстау және пайдалану Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін денсаулық сақтау объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар саласындағы санитариялық қағидаларға сәйкес болуы тиіс.
114. Сумен, балшықпен емдеуге арналған емдеу корпустарының ғимараттары жеке тұрған ғимаратта орналастырылады. Жобалық оқшаулаған кезде жапсарлас ғимаратта орналастыруға болады. Үй-жайлар киім ауыстыратын орын, санитариялық торап және себезгі бөлмесі арқылы жеке кіретін есіктері бар жеке блоктарға топтастырылады.
Балшықтарды сақтау үшін тек таза балшықты пайдалануға есептелген бірнеше бассейндерді көздеу керек.
115. Табиғи көздердің (минералды балшықтар, саз) балшығымен емдеуге арналған құралдар бір рет қолданылады. Олардың негізінде заттар (балшық маскалары және басқалары) дайындаушының қаптамасында сақталуы және заттаңбасындағы, қаптамасындағы деректерге сәйкес пайдаланылуы тиіс.
116. Фито-барлар өнімді сақтауға, ыдысты жууға, өңдеуге және сақтауға арналған тиісті жағдайлар, сапасы мен қауіпсіздігі туралы құжаттар бар болғанда ұйымдастырылады. Ыдысты жуу және өңдеу ыстық және суық су жүргізілген 2 секциялық жуатын орында жүргізіледі.
117. Бальнеологиялық емшараларды жүргізу үшін бөлек бальнеологиялық құрылғысы бар жеке үй-жайлар жабдықталуы тиіс. Асқазанды жуу емшараларын қызыл иекті шаюмен, ішек себезгісін ішекке минералды су мен емдік балшықтың қоспасын енгізе отырып, ішекті сифонмен жуумен біріктіруге жол берілмейді. Емшара кабинеттерінде әр кушетка (кресло) жеке кабиналарда орнатылады. Кабиналардың қабырғалары қалың мөлдір емес шыныдан немесе белгіленген тәртіппен келісілген синтетикалық материалдардан жасалады.
118. Алмалы-салмалы және адаммен жанасатын құралдарды (резеңке түтікшелер, ұштықтар, үштіктер және басқалар) жуу, қайнату, дезинфекциялау қоса берілетін нұсқаулықтарына сәйкес жүзеге асырылады және жеке үй-жайларда жүргізіледі.
Әрбір дәретхана бөлмесінде жуатын раковина, электрлі сүлгі немесе бір рет қолданылатын сүлгі, сабын көзделеді.
119. Медициналық жабдықтың оларды қолдану саласын және белгіленген тәртіппен тағайындалуын растайтын техникалық паспорты болуы тиіс.
120. Емдік массажды жүргізуге арналған үй-жайлар: массажға және себезгіге арналған кабинеттерді қамтиды. Массажға арналған кабинеттің ең аз ауданы бір кушеткаға кемінде 6 м² болуы тиіс. Кабинет қол жууға арналған раковинамен, қол жууға арналған құралдармен және жеке пайдаланылатын сүлгімен жабдықталады.
121. Емдік балшықты, суды пайдалануға, сақтауға және тасымалдауға арналған бактардың, сыйымдылықтардың, құбырлардың конструкциясы көрсеткіштердің қауіпсіздігін және тазалау, жуу және дезинфекциялау мүмкіндігін қамтамасыз етуі тиіс.

10. Туберкулезге қарсы санаторийлерді күтіп-ұстауға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

122. Туберкулезге қарсы санаторий құрылысына арналған жер учаскесі елді мекеннің табиғи аймағында, орман алқаптары мен су қоймаларына жақын тұрғын үй құрылысына дейін кемінде 1000 м, автомобиль жолдарына дейін 500 м және бау-бақша учаскелеріне дейін 300 м қашықтықта таңдап алынады.
123. Жатын бөлмелер мен оқу корпустары және тұру аймағы учаскесінің шекарасы арасындағы санитариялық ажыраулар кемінде 50 м, санаторийдің негізгі ғимараттарынан шаруашылық аймағына дейін кемінде 100 м құрайды.
124. Санаторий саябағының аймағында балалар үшін мектепке дейінгі жастағы барлық балалар және мектеп жасындағы балалардың 40-50%-ы бір уақытта болғанда бір балаға ауданы 7,5 м² есебімен ойын алаңдары орналастырылады. Алаңдар құм салғышпен, әткеншектермен, төбелермен, басқыштармен және басқа да ойын түрлерімен, күркелермен, отырғыштармен, үстел ойындарымен және оқуға арналған үстелдермен жабдықталады. Мектепке дейінгі жастағы балаларға арналған ойын алаңдары үй-жайдан шығатын жерге тікелей жақын орналастырылады.
125. Туберкулезге қарсы санаторийдің құрылымында клиникалық-диагностикалық және бактериологиялық зертханалар және мынадай: рентгенологиялық, функционалдық диагностика, физиотерапиялық, массаж, емдік дене шынықтыру, стоматологиялық, фитотерапия кабинеттері көзделеді.
126. Туберкулезге қарсы санаторийде балалар үшін оқу үй-жайлары мен емдік дене шынықтыру сабақтарына арналған спорт залдары көзделеді.
127. Жатын үй-жайлар әрқайсысы сыйымдылығы 30 төсектен аспайтын оқшауланған палаталы секциялардан тұрады. Бір қабатта екі секциядан артық орналастырылмайды. Әр секцияның құрамында ауданы кемінде 15 м² ойын алаңы; бір орынға 0,6 м² есебімен кептіру шкафтары бар киім ілетін орын жобаланады. Екі секцияға бір орынға кемінде 0,1 м² есебімен киім үтіктеуге және тазалауға арналған бөлме; 1 орынға 0,2 м² есебімен балалардың заттарын сақтауға арналған үй-жай көзделеді. Жатын үй-жайлар мен изолятор қатты төсегі бар кереуетпен жабдықталуы тиіс.
128. Мектепке дейінгі балалар үшін палаталы секциялардың құрамына мыналар кіреді: бір балаға ауданы 4,0 м² жатын бөлме, асхана-ойын бөлмесі, дәретхана, киім ауыстыратын орын және буфет. Киім ауыстыратын орындарда киім мен аяқ киімге арналған кептіру шкафтары көзделеді. Мектеп оқушылары палаталарының ауданы 1 орынға 6 м² есебімен және сыйымдылығы 5 орыннан артық емес болып қабылданады. Әр секцияда 3 орыннан 2-3 палата көзделеді.
129. Мектепке дейінгі балаларға арналған бөлімшелерде санитариялық тораптар әр секция үшін жеке орнатылады. Санитариялық тораптар: ваннамен, себезгімен, екі қолжуғышпен және аяқ жууға арналған екі жуғышпен, унитаздармен, тостағандарға арналған жуғыштармен және сөре-стеллаждармен, сүлгілер мен жуынатын құралдарды сақтауға арналған ашық шкафтармен жабдықталады. 5 жастан үлкен балалар үшін ұл балалар мен қыз балаларға арналған үшін бөлек дәретханалар көзделеді.
130. Мектеп оқушыларына арналған санитариялық тораптар бір секцияға жабдықталады және ол мыналарды қамтиды: 5 адамға 1 қолжуғыш есебімен қолжуғыштар, 15 адамға аяқ жууға арналған 2 жуғыш, 15 адамға арналған 2 унитазы бар дәретхана, 15 ұл балаға 1 унитаз және 1 писсуар; 15 адамға 1 себезгі есебімен себезгі кабиналары; иілгіш шлангісі бар табандықпен, 15 қыз балаға 2 раковина есебімен қолжуғышпен жабдықталған қыздардың гигиенасы кабиналары.
131. Әр палаталы секцияда шлюзде қолжуғышы бар, персоналға арналған санитариялық торап және ауданы кемінде 6 м² санитариялық бөлме көзделеді. Санитариялық бөлме құйылыс тесігі мен қолжуғышпен, жататын балалар бар санаторийде дәрет ыдысын өңдеуге арналған қондырғы жабдықталады.
132. Бактериологиялық зертхананы, зиянды заттарды бөлуге байланысты емшараларды өткізуге арналған үй-жайларды бір корпуста жатын үй-жайларды орналастыруға жол берілмейді.
133. Барлық үй-жайларды күн сайын ылғалды жинау және апта сайын күрделі жинау кейіннен жатын бөлмелердегі ауаны ультракүлгін шамдармен сәулелендіру арқылы жуу және дезинфекциялау құралдарын пайдалана отырып жүргізіледі.
Дезинфекциялау құралдары балалардың қолы жетпейтін жерде күңгірт ыдыста сақталады.
Жылына бір рет төсек жабдығын камералық зарарсыздандыру жүргізіледі.
134. Жаңадан сатып алынған ойыншықтардың сапасы мен қауіпсіздігін растайтын құжаттары болуы тиіс.
Пайдаланылған ойыншықтарды күн сайын жұмыс күнінің соңында 2% сабынды-содалы ерітіндіні пайдалана отырып жуады, ағып тұрған судың астында шаяды және кептіреді. Қуыршақтың киімдерін ластануына байланысты жуады және үтіктейді. Ойыншықтарды жууға арналған ыдыс пен щетка таңбаланады.
Жұмсақ ойыншықтарды пайдаланғаннан кейін күннің соңында ойыншықтан 25 см қашықтықта бактерицидті сәулелендіргіштермен 30 минут бойы дезинфекциялайды.
135. Жуынатын, себезгі (ванна бөлмелерінде), кір жуатын бөлмелерде, дәретханаларда қабырғалары, есіктің тұтқалары күн сайын ыстық сумен жуу құралдарын пайдалана отырып жуылады, едені ластануына қарай күніне кемінде 3 рет жуылады.
Унитаздар жуу құралдарын пайдалана отырып щеткамен, күніне 2 рет, дезинфекциялау құралдарын пайдалана отырып айына екі реттен сиретпей жуылады. Әр санитариялық торапқа кемінде 6 щетка бөлінеді. Таза және пайдаланылған щеткалар таңбаланған ыдыста бөлек сақталады.
136. Жинау мүкәммалы таңбаланады, жеке үй-жайларға бекітіледі, дезинфекциялау және жуудан кейін арнайы осы мақсатқа бөлінген үй-жайда, шкафтарда немесе қабырға сөрелерінде бөлек сақталады.
Жөкелер мен шүберектер ыдысты, ас үй мүкәммалын және үстелдерді жуғаннан кейін 15 минут бойы қайнатылады, кептіріледі және арнайы бөлінген орында сақталады.

11. Туберкулезге қарсы санаторийде балалардың тұру жағдайларына қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

137. Күн режимі әртүрлі жастағы балалар үшін жеке құрылады және: сақтайтын, сергітетін (аяп жаттықтыратын) және жаттықтыратын (жалпы) түрлерін қарастырады.
Сақтайтын режим санаторий жағдайларына үйренудің алғашқы 5-10 күніне қозғалу белсенділігін шектеу және осы кезеңде инфекция ошақтарын тазарту және тексеру арқылы тағайындалады (баланың денсаулық жағдайына және жасына байланысты).
Үйрену кезеңі қолайлы өткен жағдайда баланы дене жүктемесінің қарқындылығын біртіндеп көбейтіп, физиотерапия және басқа да сауықтыру тәсілдерін жүргізе отырып сергітетін режимге ауыстырады.
Организмнің реактивтілігінің қалпына келуіне қарай жаттықтыратын режим (жалпы) тағайындалады.
138. Санаторий мектебіндегі оқу сабақтары түске дейін, емдеу рәсімдерінің негізгі кешені оқу сабақтарынан кейін жүргізіледі.
Санаторийдегі оқу жүктемесі күніне 35 минуттан 4-тен аспайтын сабақты қамтиды, сабақтар арасындағы үзіліс 10 минут, екінші сабақтан кейін балалар ауада 35 минут болады. Үлкен үзілісті дене шынықтыру сабақтары ретінде пайдалануға жол беріледі. Мәдени-көпшілік іс-шараларды және үйірме сабақтарын күніне 1,5 сағаттан асырмай жүргізу ұсынылады.
139. Жаз мезгілінде балалармен өткізілетін барлық тәрбие, мәдени-көпшілік және дене шынықтыру-спорттық іс-шаралар ашық ауада жүргізіледі.

12. Туберкулезге қарсы санаторий персоналының еңбек жағдайларына қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

140. Туберкулезге қарсы санаторийге жұмысқа қабылдау алдында қызметкер туберкулезбен ауыратын науқастармен жұмыс режимі бойынша дайындықтан және аттестаттаудан және флюорографиялық тексеруден өтеді. Одан әрі флюорографиялық тексеру жыл сайын жүргізіледі.
141. Персонал арнайы киіммен (медициналық халат, қалпақ) және полипропилен және полиуретан төсеммен сүзгі материалы бар арнайы респираторлармен қамтамасыз етіледі.
142. Туберкулездің таралу мүмкіндігі жоғары үй-жайларда (зертхана, емшара, таңып-байлау бөлмелері) бактерицидті шамдар орнатылады. Олардың жұмысының тиімділігін тексеру жылына екі рет жүзеге асырылады.
143. Туберкулезге қарсы санаторийдегі науқастарға балалардың және жасөспірімдердің келуіне жол берілмейді.
144. Туберкулезге қарсы санаторийде қорытынды дезинфекция жылына 2 рет және барлық қайта бейіндеу, көшу, қайта жаңарту, жөндеу жағдайларында жүргізіледі.
Туберкулезге қарсы санаторийде профилактикалық мақсатта жылына бір рет төсек-орын жабдықтарын камералық зарарсыздандыру жүргізіледі.

«Санаториялық және сауықтыру
объектілеріне қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар» санитариялық
қағидаларына
1-қосымша

Санаторийлер мен сауықтыру ұйымдарындағы дене шынықтыру-сауықтыру құрылыстарының құрамы, саны мен ауданы

	Санаторийдің, балаларды сауықтыру объектісінің дене шынықтыру-сауықтыру құрылыстарына арналған учаскенің жалпы ауданының сыйымдылығы мынадай болғанда даналап м2 арналған дене шынықтыру-сауықтыру құрылыстарының саны мен ауданы
	120/ 2400	160/ 3200	240/ 4800	360/ 7200	400/ 8000	480/ 9600	560/ 11200	800/ 16000
Міндетті
Волейболға арналған алаң	1/360	1/360	1/360	2/720	2/720	2/720	3/1080	4/1440
Бадминтонға арналған алаң	1/120	1/120	2/240	3/360	4/480	4/480	5/560	6/720
Үстел теннисіне арналған алаң	1/72	1/72	2/144	3/360	4/288	4/288	5/360	6/432
Биіктікке секіруге арналған алаң	1/493	1/493	1/493	1/493	1/493	-	-	1/493
Ұзындыққа секіруге арналған алаң	1/121	1/121	1/121	1/121	1/121	-	-	1/121
Жүгіруге арналған түзу жол	1/650	1/650	1/650	1/650	1/650	-	-	1/650
Жеңіл атлетикаға арналған алаң	-	-	1/3000	1/3000	-	-		-
Денсаулық жолы	1/600	1/600	1/800	1/1000	1/1000	1/1000	2/1200	2/1200
Жиыны	6/1816	6/1816	8/2008	13/2725	13/2725	3/4488	14/5040	19/3956
Қосымшалары
Спорт ойындарының түрлеріне арналған алаң (құрамдас)	-	1/1032	1/1032	1/1032	-	-	-	-
Волейбол және баскетболға арналған алаң (құрамдас)	-	-	1/658	-	2/1116	-	-	-
Спорт ойындары және ядро лақтыруға арналған алаң	-	-	1/1032	1/1032	1/1032	-	-	-
Жеңіл атлетика ядросы алаңы мен жүгіру жолы				1/8500
Футбол алаңы	1/2400	1/2400	1/2400	-	-	-	-	-
Оқу қабырғасы бар теннис корты	-	-	1/840	1/840		-	-	-
Теннис спорты	-	1/648	1/648	1/648	1/648	1/648	-	-
Роликті конькимен және тақтаймен сырғанауға арналған алаң	-	1/400	1/400	1/400	1/400	2/800	2/800	-
ЖИЫНЫ:	1/2400	1/2400	2/2800	4/4844	4/5305	4/5305	5/5897	7/11904

«Санаториялық және сауықтыру
объектілеріне қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар» санитариялық
қағидаларына
2-қосымша

Балаларды сауықтыру ұйымына баратын оқушыға арналған медициналық алмастыру анықтамасы (картасы)

1. Тегі, аты, әкесінің аты _______________ жасы _______________
2. Үй мекенжайы, телефоны.
3. мектеп №, сынып, емхана №.
4. Денсаулық жағдайы (егер №030/е нысаны бойынша есепте тұрған болса, диагнозын көрсету), оның ішінде аллергиялық реакциялардың бар-жоғы.
5. Бұрын ауырып жазылған инфекциялық аурулар (қызылша, скарлатина, көкжөтел, эпидемиялық паротит, вирустық гепатит (А,В,С), желшешек, дизентерия, басқа да инфекциялық аурулар).
6. № 63 «Профилактикалық егулер картасы» нысанынан үзінді көшірме.
7. Дене бітімінің дамуы.
8. Дене шынықтыру тобы.
9. Ұсынылатын режим.
10. Инфекциялық аурумен ауыратын науқастармен байланыстың болмауы.
11. Анықтама берілген күні, емхана дәрігерінің қолы.
Екінші бөлімді балаларды сауықтыру ұйымының дәрігері толтырады.
1. Балаларды сауықтыру ұйымына келген кездегі денсаулық жағдайы және бұрын ауырған аурулары.
2. Инфекциялық аурулармен ауыратын науқастармен байланыс.
3. Балаларды сауықтыру ұйымына келген кездегі бұрын ауырған ауруларының диагнозы және профилактикалық егулерді алуы.
4. Балаларды сауықтыру ұйымындағы сауығудың тиімділігі. Жалпы жағдайы.
5. Келген кездегі, шығарылған кездегі салмағы.
6. Динамометрия.
7. Спирометрия.
8. Толтырылған күні.
9. Балаларды сауықтыру ұйымы дәрігерінің қолы.
10. Анықтама тұрғылықты мекенжайы бойынша медициналық ұйымға қайтарылуы тиіс.

«Санаториялық және сауықтыру
объектілеріне қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар» санитариялық
қағидаларына
3-қосымша

Үй-жайларды жасанды жарықтандыруға қойылатын талаптар

Үй-жайлардың атауы	Жарықтандыру (лк-пен)		Жарықтандыру нормаларына қатысты беті
	Люминисцентті шамдар кезінде	Қыздыру шамдары кезінде
Ойын бөлмелері және үйірмелерге арналған бөлмелер	300	150	үстелдің жұмыс бетінде
Жатын бөлмелер	75	30	еденнен 0,5 м деңгейде
Дене шынықтыру залы	200	100	еден
Рекреациялар	150	75	еден

«Санаториялық және сауықтыру
объектілеріне қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар» санитариялық
қағидаларына
4-қосымша

Балаларды сауықтыру объектілеріндегі күн режимі

1-кесте

Күн режимі элементтері	6-9 жастағы балалар үшін	10-14 жастағы балалар үшін
Ұйқыдан тұру	8.00-8.10	8.00-8.10
Таңертеңгілік гимнастика	8.10-8.30	8.10-8.30
Су емшаралары	8.30-8.50	8.30-8.50
Таңертеңгі жиын	8.50-9.00	8.50-9.00
Таңғы ас	9.00-9.30	9.00-9.30
Секциялардағы және үйірмелердегі сабақтар	9.30-11.10	9.30-11.10
Сауықтыруға арналған гигиеналық емшаралар (ауа, күн ванналары, себезгі, суға шомылу), жүзуді үйрету	11.10-12.30	11.10-12.30
Бос уақыт	12.30-13.30	12.30-13.30
Түскі ас	13.30-14.30	13.30-14.30
Түскі астан кейінгі күндізгі демалыс	14.30-16.00	14.30-16.00
Бесін асы	16.00-16.30	16.00-16.30
Үйірмелердегі, спорт секцияларындағы сабақтар	16.30-18.30	16.30-18.30
Бос уақыт, тыныш ойындар, жеке кітап оқу	18.30-19.00	18.30-19.00
Кешкі ас	19.00-20.00	19.00-20.00
Кештер, алаулар, отрядтағы іс-шаралар, жиын	20.00-20.30	20.00-21.30 21.30-21.45
Кешкі тазалық	20.30-21.00	21.45-22.00
Ұйқы	21.00-8.00	22.00-8.00

Санаторийдегі күн режимі

2-кесте

Қызмет түрлері	Оқушылардың жас ерекшелігіне байланысты уақыт өткізуі
	6-10 жас	11-14 жас
Тұру, температураны өлшеу, дәрілерді тарату	7.00-7.30	7.00-7.30
Таңертеңгі жаттығу, су емшаралары	7.30-8.00	7.30-8.00
Таңғы ас	8.00-8.30	8.00-8.30
Серуендеу (ауа және күн ванналары, суға шомылу, басқа да шынықтыратын іс-шаралар)	8.30-10.30	8.30-10.30
Екінші таңғы ас	10.30-11.00	10.30-11.00
Емдеу шаралары	11.00-13.00	11.00-13.00
Түскі ас	13.00-14.00	13.00-14.00
Күндізгі ұйқы	14.00-16.00	14.00-16.00
Температураны өлшеу, дәрілерді тарату	16.00-16.15	16.00-16.15
Бесін ас	16.15-16.30	16.15-16.30
Серуендеу, үйірмелердегі және секциялардағы сабақтар	16.30-18.00	16.30-18.00
Кешкі ас	18.00-19.00	18.00-19.00
Бос уақыт	19.00-19.30	19.00-19.30
Ұйқы алдындағы серуен, тыныш ойындар	19.30-20.00	19.30-20.00
Екінші кешкі ас	20.00-21.00	20.00-21.00
Ұйқыға дайындық, дәрілерді тарату, су емшаралары	21.00-21.30	21.00-22.00
Ұйқыға кету	21.30	22.00

Оқу жылы кезеңінде санаторийдегі күн режимі

3-кесте

Қызмет түрлері	Оқушылардың жасына байланысты уақыт өткізуі
	6-10 жас	11-14 жас
Ұйқыдан тұру, температураны өлшеу, дәрілерді тарату	7.00-7.30	7.00-7.30
Таңертеңгі жаттығу, жуыну, шынықтыру іс-шаралары	7.30-8.00	7.30-8.00
Таңғы ас	8.00-8.30	8.00-8.30
Оқу сабақтары	8.30-9.50	8.30-9.50
Үлкен үзіліс (қозғалыс-ауада белсенді)	9.50-10.25	9.50-10.25
Оқу сабақтары	10.20-11.00	10.25-11.45
Ем шаралар, ванналар	11.00-12.30	12.00-13.00
Түскі ас	12.30.-13.00	13.00-13.30
Күндізгі ұйқы	13.00-15.00	14.00-16.00
Температураны өлшеу, дәрілерді тарату	15.00-15.30	15.00-15.30
Бесін асы	15.30-16.00	15.30-16.00
Ем шаралар	16.00-17.00	16.00-17.30
Серуендеу, үйірмелердегі және секциялардағы сабақтары	17.00-18.30	17.30-18.30
Кешкі ас	18.30-19.00	18.30-19.00
Ұйқы алдындағы серуен, тыныш ойындар, бос уақыт	19.00-20.00	19.00-20.30
Екінші кешкі ас	20.00-20.30	20.30-21.00
Ұйқыға дайындық, дәрілерді тарату, су емшаралары	20.30-21.00	21.00-21.30
Ұйқыға кету	21.00	21.30

«Санаториялық және сауықтыру
объектілеріне қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар» санитариялық
қағидаларына
5-қосымша

Дайын тамақтың сапасын бақылау журналы (бракераж)

Тамақтың дайындалу күні және сағаты	Бракеражды алу уақыты	Тамақтың, аспаздық өнімнің атауы	Тамақтың, аспаздық өнімнің дайындық дәрежесі және органолептикалық бағалау нәтижелері	Тамақты, аспаздық өнімді өткізуге рұқсат ету	Жауапты адамның қолы	Ескертпе
1	2	3	4	5	6	7

Ескертпе: 7-бағанда дайын өнімді өткізуге тыйым салу фактілері көрсетіледі

«Санаториялық және сауықтыру
объектілеріне қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар» санитариялық
қағидаларына
6-қосымша

Сауықтыру ұйымдары үшін күніне 1 балаға арналған азық-түліктің жиыны

1-кесте

Азық-түліктердің атауы	Азық-түліктердің граммға шаққандағы мөлшері
1	2
сүт	500
жартылай майлы сүзбе	40
қаймақ	10
ірімшік	10
ет	160
балық	60
жұмыртқа	1 шт.
қара бидай наны	100
бидай наны (оның ішінде тоқаштар)	250
бидай ұны	10
макарон бұйымдары	20
жармалар	45
бұршақтар	10
қант және кондитерлік бұйымдар	70
картоп ұны	8
ашытқы	2
сары май	45
өсімдік майы	15
картоп	350
көкөніс	400
жаңа піскен	100
құрғақ жеміс-жидектер	15
шай	0,2
кофе	2,5
тұз	6
қоспалар	1

Балаларға жасына (жылмен) қарай ұсынылатын порцияның массасы (граммға шаққанда)

2-кесте

Тамақтану, тағам	Порцияның массасы
	6-11 жас	12-18 жас
Таңғы ас
Ботқа немесе көкөністен жасалған тамақ	300	300-400
Кофе (шай, какао)	200	200
Түскі ас
Салат	60-80	100-150
Сорпа	300-400	400-450
Ет, котлет	100-120	100-120
Гарнир	150-200	180-230
Компот және басқа да сусындар	200	200
Бесін ас
Айран	200	200
Печенье (пісірілген нан)	40/100	40/100
Жеміс-жидектер	100	100
Кешкі ас
Көкөністен жасалған тағам, ботқа	300	400
Шай және басқа да сусындар	200	200
Бір күнге арналған нан:
Бидай наны	150	200
Қара бидай наны	100	150

Балалар санаторийлеріндегі науқас балаларға арналған тамақ өнімінің нормалары (бір балаға күніне граммға шаққанда)

3-кесте

Азық-түліктер атауы	Балалардың жас топтары
	1-3 жас	3-7 жас	7-14 жас
1	2	3	4
Бидай наны	100	100	150
Қара бидай наны	50	100	100
Бидай ұны	40	50	80
Картоп ұны	2	5	5
Жарма, макарон бұйымдары, бұршақ	30	60	75
Картоп	180	300	400
Көкөністер, аскөк	200	300	300
Жаңа піскен жеміс-жидектер	100	100	100
Құрғақ жеміс-жидектер	5	10	10
Қант және кондитерлік бұйымдар	100	100	100
Ет, құс еті	100	150	200
Балық	20	50	60
Шұжық бұйымдары	5	10	20
Сүт	500	500	500
Қаймақ	20	20	30
Сүзбе (майлы)	50	50	60
Сары май	40	50	60
Майшабақ және уылдырық	3	6	10
Жұмыртқа (түйір)	1	1	1
Ірімшік (майлылығы 40%)	5	10	10
Шай	0,5	0,5	0,5
Дәнді кофе	2	2	4
Какао	0,5	0,5	1
Өсімдік майы	-	5	10
Тұз және қоспалар	1	1	1

Аса тез бұзылатын өнімдерді сақтау және өткізу мерзімдері

4-кесте

	Азық-түліктің атауы	+2 – 6 аспайтын температурада сақтау және өткізу мерзімдері, сағ.
1	2	3
1	Ірі кесек еттің жартылай фабрикаттары	48
2	Мұздатылған бауыр	48
3	Салқындатылған бауыр	24
4	Салқындатылған құс, қоян еті	48
5	Мұздатылған құс, қоян еті	72
6	Пісірілген шұжықтар:
	жоғары сұрыптағы	72
	бірінші сұрыптағы	48
7	Жоғары, бірінші және екінші сұрыптағы еттен жасалған сосискалар, қысқа шұжықтар	48
8	Пастерленген сүт, қаймақтар, ацидофилин	36
9	Айран	36
10	Майлы, майсыз, диеталық сүзбе	36
11	Қаймақ	72
12	Ірімшік-сүзбе бұйымдары	0 - 20 температура кезінде 36
13	Қораптардағы қаймақтан жасалған ірімшіктер
	полистиролдан және басқа да полимерлік материалдардан жасалған қораптағы тәтті және жеміс-жидектен жасалған ірімшік	48
	ащы	72
14	Салқындатылған балықтың барлық түрлері	0 - 20 температура кезінде 48
15	Мұздатылған балықтың және балық тауарларының барлық түрлері	0 - 20 температура кезінде 48
16	Пісірілген тазартылмаған көкөністер	6
17	Салқындатылған ет фаршы	0 - 20 температура кезінде 12
18	Салқындатылған шикі бауыр	0 - 20 температура кезінде 12
19	Өлшеп-оралған сары май	10 суток
20	Картоп, сәбіз, қызылша, тазартылған шикі көк жуа	12

Ақуыздарды, майларды, көмірсуларды қолдану нормалары мен құнарлылығының шамалары (грамм /күніне)

5-кесте

№	Жасы, жыл	Энергетикалық құндылығы (килокалорий)	Ақуыздар	Майлар	Көмірсулар
1	2	3	4	5	6
1	6 жас	2000	69	67	285
2	6 жастан 10 жасқа дейін	2350	77	79	335
3	11 жастан 13 жасқа дейін	2750/2500	90/82	92/84	390/355
4	14 жастан 18 жасқа дейін	3000/2600	98/90	100/90	425/360

Ескертпе: бөлшек арқылы ер балалардың (алымы), қыз балалардың (бөлімі) қажеттілігі ккал-мен көрсетілген.

Өнімдерді негізгі тағамдық заттар бойынша алмастыру

6-кесте

Өнім	Граммға шаққандағы салмағы	Алмастыратын өнім	Граммға шаққандағы салмағы	қосу (+); алып тастау (-) гр
сиыр еті	100,0	қоян еті	98,0	сары май (–) 6,8
		ІІ санаттағы қой еті	97,0	сары май (-) 2,1
		түйе еті	107,0	сары май (-) 3,6
		1 санаттағы жылқы еті	104,0	сары май (-) 4
		Бұлан еті	95,0	сары май (+) 6,5
		1 санаттағы бұғы еті	104,0	сары май (-) 2,2
		сиырдың бауыры	116,0	сары май (+) 4,1
		2 санаттағы тауық еті	97,0	сары май (-) 1,8
		жұмыртқа ұнтағы	45,0	сары май (+) 11,9
		нәлім балығы	115,0	сары май (+) 7,6
		жартылай майлы сүзбе	121,0	сары май (-) 4,7 қант (-) 1,6
		ет консервілері	120,0	сары май (-) 18,1
Қаймағы алынбаған сүт	100,0	құрғақ сүт	11,0	сары май (+) 0,6 қант (+) 0,4
		қойытылған стерилденген сүт	40,0	қант (+) 1,0
		қанты бар қойытылған сүт	39,0	қант (-) 17,4
		құрғақ қаймақ	12,0	сары май (-) 2,3 қант (+) 1,6
		қанты бар қойытылған қаймақ	36,0	сары май (-) 4,1 қант (-) 11,7
		жартылай майлы сүзбе	17,0	сары май (+) 2,0 қант (+) 4,5
		сиыр еті	14,0	сары май (+) 2,7 қант (+) 4,7
		нәлім балығы	16,0	сары май (+) 3,7 қант (+) 4,7
		Ірімшік (пошехондық)	11,0	сары май (+) 0,4 қант (+) 4,7
		тауық жұмыртқасы	22,0	сары май (+) 0,8 қант (+) 4,6
		жұмыртқа ұнтағы	6,0	сары май (+) 1,2 қант (+) 4,3
Жартылай майлы сүзбе	100,0	сиыр еті	83,0	сары май (+) 3,9 қант (+) 1,3
		нәлім балығы	95,0	сары май (+) 10,2 қант (+) 1,3
тауық жұмыртқасы	41,0	жартылай майлы сүзбе	31,0	сары май (+) 2,3
		сиыр еті	26,0	сары май (+) 3,5
		нәлім балығы	30,0	сары май (+) 5,4 қант (+) 0,3
		қаймағы алынбаған сүт	186,0	сары май (-) 1,5 қант(-) 8,4
		ірімшік (пошехондық)	20,0	сары май (-) 0,7 қант (+) 0,3
		жұмыртқа ұнтағы	11,5	сары май (+) 6,5 қант (-) 0,5
Нәлім балығы	100,0	сиыр еті	87,0	сары май (-) 1,5
		жартылай майлы сүзбе	105,0	сары май (-) 10,8 қант (-) 2,8
		жұмыртқа ұнтағы	39,0	сары май (-) 16,8 қант (-) 2,8

Өнімдерді салқынмен және жылумен өңдеу кезіндегі қалдықтар нормалары

7-кесте

Өнімнің атауы	Қалдық пайыз
	Салқынмен өңдеу кезінде	Жылумен өңдеу кезінде
1	2	3
Ет (сиыр еті)	30,5
Пісірілген ет		38
Бұқтырылып пісірілген ет		40
(ұсақ тілімдер: азу, гуляш, қуырылған ет, бефстроганов)		37
Қуырылған котлеттер, битоктар, шницельдер		19
Қуырылған және бұқтырылған тефтелилер		15
Турама және қуырылған зразалар		15
Қуырылған және жұмыртқа қосылған рулет		12
Тауық	25
Піскен тауық еті	7	28
Бұқтырылған және қуырылған бауыр		28
Хек балығы	41
Суға пісірілген хек балығы		18
Қуырылған хек балығы		18
Хек балығының сүбесі (сүйексіз, терісі алынбаған)	52
Қуырылған хек балығының сүбесі		20
Бөктірілген хек балығының сүбесі		18
Пісірілген нәлім балығы	43	18
Қуырылған нәлім балығы		20
Нәлім балығының сүбесі (сүйексіз, терісі алынбаған)	54
Қуырылған нәлім балығының сүбесі		20
Бөктірілген нәлім балығының сүбесі		18
Сосискалар		2,5
Пісірілген шұжық		3
Жартылай қақталған шұжық	2
Ірімшік	2
Сүзбе	1
Аршылған картоп	40	3
Жас картоп	20	6
Қуырылған картоп		31
Қабығымен піскен картопты кейіннен қабығынан тазалау		43
Аршылған шикі сәбіз	25
Қуырылған сәбіз		32
Қабығымен піскен сәбізді кейіннен тазалау		25
Піскен немесе ұзынша немесе текше түрінде өткізілген сәбіз		8
Шикі қызылша	25
Қабығы аршылып пісірілген қызылша		27
Аққауданды орамжапырақ	1
Аршылған жас орамжапырақ	20
Бұқтырылған орамжапырақ		21
Пияз	16
Көжелерге дайындалып қуырылған пияз		20
Тұздық және екінші тағамға берілетін ас үшін әзірленген пияз		50
Көк пияз	20
Аршылмаған жас қияр	5
Аршылған жас қияр	20
Қызанақтар (жас томаттар)	15
Сабақты қызыл шалғам	37
Сабағы бар қызыл шалғам	25
Салат	28
Консервіленген жасыл бұршақ	33
Бұқтыру кезіндегі кәді	33	22
Қарбыздар	10
Өзегі алынған алма	12
Өзегі алынған алмұрт	10
Өрік	14
Шабдалы	10
Жас қара өрік	10
Сабағы алынбаған шие	5
Сабағы алынған шие	2
Жүзім	4
Қызыл қарақат	6

Балалар мен жасөспірімдердің витаминдерді пайдалану шамалары (күніне)

8-кесте

8-кесте Жасы	Витаминдер
	Тиамин В1 (мг)	Рибофлавин В 2 (мг)	В6 (мг) витамині	В 1 (мг) витамині	Фолацин (мкг)	Ниацин РР (мг)	Аскорбин қышқылы (мг)	А (ретинол экв. мкг) витамині	Е (МЕ) витамині	Д (МЕ) витамині
1-3 жас	0,8	0,9	0,9	1	100	10	45	450	7	400
4-6 жас	1,0	1,3	1,3	1,5	200	12	50	500	10	100
7-10 жас	1,4	1,6	1,6	2	200	15	60	700	10	100
11-13 жастағы ер балалар	1,6	1,9	1,9	3	200	18	70	1000	12	100
11-13 жастағы қыз балалар	1,5	1,7	1,7	3	200	16	50	1000	10	100
14 жастағы ер балалар	1,7	2,0	2,0	3	200	19	75	1000	15	100
14 жастағы қыз балалар	1,6	1,8	1,8	3	200	17	65	1000	12	100

Балалар үшін энергияны, ақуыздар, майлар мен көмірсуларды қолдану шамалары (туберкулезге қарсы ұйымдарда) (күніне /граммен)

9-кесте

Атауы	Өлшем бірлігі	Ақуыздар	Майлар	Көмірсулар	Ккал
Жармалар	0,50	6,0	1,4	34,6	167,0
Ет	0,200	37,8	24,8	-	374,0
Ірімшік	0,15	4,02	4,09	-	54,1
Майшабақ	0,20	2,94	10,6	-	21,4
Тұз	0,10	-	-	-	-
Томат	0,20	0,72	-	2,36	12,6
Шырындар	100	0,5	-	14,0	56,0
Қымыз	200	3,8	2,0	5,0	84,0
Қаймақ	0,50	1,4	10,0	1,8	102,0
Өсімдік майы	0,10	-	9,9	-	89,9
Малдың майы	0,10	0,06	8,25	0,09	74,8
Майонез	0,30	0,9	20,10	1	188,1
Шұжық	0,100	1,21	1,35	-	17,0

«Санаториялық және сауықтыру
объектілеріне қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар» санитариялық
қағидаларына
7-қосымша

100 балаға (бір ауысымға) шаққандағы дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдардың тізімі

Атауы	Саны
1	2
Медициналық стерилденген және стерилденбеген дәке бинттер	50 дана
Медициналық стерилденген және стерилденбеген дәкеден жасалған сулықтар (10 см х 16 см)	10 қаптама
Медициналық дәке	10 метр
Тұрмыстық ақ мақта	500 грамм
Медициналық лейкопластырь (2 см х 5 см)	2 шарғы
Бактерицидті лейкопластырь	20 дана
Әмбебап шиналар	2 дана
Қан тоқтатуға арналған білем	2 дана
2 грамдық бір рет пайдаланатын шприц	15 дана
5 грамдық бір рет пайдаланатын шприц	15 дана
10 грамдық бір рет пайдаланатын шприц	5 дана
Бір рет пайдаланатын қан құю жүйесі	5 дана
Дәрі қабылдауға арналған стакан	5 дана
Медициналық термометр	10 дана
10% глюкоза ерітіндісі	10 ампула
4% натрий бикарбонаты	10 ампула
3% преднизалон	10 ампула
2,4 % эуфиллин ерітіндісі	10 ампула
200 миллиграмм Рингера ерітіндісі	1 құты
200 миллиграмм «Трисоль» ерітіндісі	1 құты
2% супрастин ерітіндісі	10 ампула
1% гауhар жасыл ерітіндісі	20 құты
5% йодтың спиртті ерітіндісі (құтыларда)	20 құты
3% сутегі тотығы ерітіндісі	300 грамм
Калий перманганаты (кристаллдар)	10 грамм
Қос көмір қышқылды сода (асханалық)	100 грамм
Валериана тұндырмасы	25 мл
Кордиамин (тамшы)	20 мл
Аммиак ерітіндісі	100 мл
10% 1,0 кофеин-бензоат натрийі (ампулаларда)	5 ампула
Кордиамин 1,0 (ампулаларда)	3 ампула
Адреналин гидротартраты 0,18% 1мл (ампулаларда)	5 ампула
0,5 % 5 мл новокаин ерітіндісі (ампулаларда)	10 ампула
10% хлорлы кальций	300 грамм
№ 10 белсендірілген көмір	3 қаптама
Бальзамдалған линимент (Вишневский бойынша)	50 грамм
0,25% оксолин жақпа майы	10 грамм
Тетрациклин жақпа майы (көзге арналған)	10 грамм
10% Синтомицин линименті	50 грамм
0,5 № 10 Анальгин (таблеткада)	2 қаптама
0,5 № 10 Димедрол (таблеткада)	3 қаптама
№ 10 Валидол (таблеткада)	1 қаптама
Жөтелге қарсы таблеткалар	2 қаптама
Стрептоцид (таблеткада)	2 қаптама
0,25 Эритромицин (таблеткада)	1 қаптама
0,2 Парацетамол (таблеткада)	20 қаптама
Регидрон	20 пакет
Смекта	20 пакет
0,2 Иммодиум (таблеткада)	1 қаптама
20% натрий сульфациді, тамшылату түтігі	5 дана
Бисептол 120 (таблеткада)	10 қаптама
Бір қаптамада 10 дана қыша қағазы	5 қаптама
Қан сарысуы: 1) сіреспе анатоксині (ампулада)	5 қаптама
2) дифтерияға қарсы 10 000 АЕ (ампулада)	2 қаптама
Дезинфекциялау құралдары: хлорамин	500 грамм

«Санаториялық және сауықтыру
объектілеріне қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар» санитариялық
қағидаларына
8-қосымша

Балаларды сауықтыру объектілерінің жағдайларында балаларды сауықтыру тиімділігін бағалау

1. Балаларды сауықтыру тиімділігін бағалау екі медициналық тексеріп-қарау – ауысым басында және соңындағы деректерді салыстыру негізінде жүргізіледі. Мынадай көрсеткіштер талданады:
1) баланың дене-бімінің дамуы;
2) организмнің функциялық жағдайы;
3) дене дайындығының деңгейі;
4) жалпы сырқаттанушылығы.
2. Дене дамуын бағалау кезінде дене массасының дене ұзындығына қатынасымен – Кетле индексімен айқындалады.
Дене дамуының үйлесімділігін дәлелдейтін Кетле индексінің нормасы мынаны құрайды (шаршы метрге килограммен (бұдан әрі – кг/м²)):
1) 6-8 жастағы ұл және қыз балалар үшін – 16 (кг/ м²);
2) 9-10 жастағы ұл және қыз балалар үшін – 17 (кг/ м²);
3) 11 жастағы ұл және қыз балалар үшін – 18 (кг/ м²);
4) 12 жастағы ұл және қыз балалар үшін – 19 (кг/ м²);
5) 13-14 жастағы ұл және қыз балалар үшін – 20 (кг/ м²);
6) индекстің екі бірлікке артуы дене массасының артықтығын, екі бірлікке төмендеуі – жетіспеушілікті дәлелдейді.
3. Балаларды сауықтыру ұйымдарының жағдайларында сауықтыру тиімділігінің маңызды критерийлері организмнің функционалдық (резервтік) мүмкіндіктерінің артуы болып табылады.
Осы мақсатта балалардың жүрек-қан тамыры, тыныс алу жүйелерінің функционалдық сынамаларын бағалау және еңбекке дене қабілеттерін бағалау жүргізіледі.
4. Жүрек-қан тамыры жүйесінің функционалдық жағдайын орто-статикалық сынама көмегімен бағалау керек. Жүргізу әдістемесі: шалқасынан 3 минут жатқаннан соң жүрек соғуының жиілігі (бұдан әрі – ЖСЖ) (10 секундтық мерзім бойынша) және артериялық қысымы (бұдан әрі – АҚ) анықталады. Содан кейін тексерілетін адам тез тұрады және тұрған қалпында өлшемдер қайталанады. Бұл ретте тамыр соғуының минутына 4 соғудан көп болмауы, ал АҚ ең үлкен өсімі сынап бағанының 10 миллиметрінен аспауы қалыпты реакция болып саналады және 100-ге тең индекс ретінде қабылданады. 1-кестеде ортостатикалық сынама индекстерін бағалау келтірілген.

Ортостатикалық сынама индекстерін бағалау

1-кесте

Тамыр соғуының бір минутта жиілеуі	Ең жоғары артериялық қысымның өзгеруі
	артуы						төмендеуі
	+10	+8	+6	+4	+2	0	-2	-4	-6	-8	-10
0-4	100	95	90	85	80	75	70	65	50	55	55
5-8	95	90	85	80	75	70	65	60	55	50	45
9-12	90	85	80	75	70	65	60	55	50	45	40
13-16	85	80	75	70	65	60	55	50	45	40	35
17-20	80	75	70	65	60	55	50	45	40	35	30
21-24	75	70	65	60	55	50	45	40	35	30	25
25-28	70	65	60	55	50	45	40	35	30	25	20
29-32	65	60	55	50	45	40	35	30	25	20	15
33-36	60	55	50	45	40	35	30	25	20	15	10
37-40	55	50	45	40	35	30	25	20	15	10	5
41-44	50	45	40	35	30	25	20	15	10	5	0

Қолайлы индекс 100-85, рұқсат етілетін 84-75 және ең нашар 74-60 болып саналады. Динамикалық бақылау үдерісінде индекстің өсуі сауықтыру ұйымдарындағы қозғалыс режимінің жаттықтыру әсері туралы куәландырады.
5. Тыныс алу жүйесінің функционалдық жағдайы Генч сынамасы көмегімен бағаланады (демнің сыртқа шығу кезіндегі тыныс алу кідірісі).
Генч сынамасы былайша өткізіледі: сыналатын адам мұрнына қыстырғыш салып, ауыз арқылы еркін дем шығарады және жағымсыз сезімдер пайда болғанға дейін аузын жауып отырады. Тыныс алу кідірісінің уақыты секундомермен тіркеледі. Әртүрлі жастағы және жыныстағы балаларға арналған осы көрсеткіштің орташа мәндері 2-кестеде келтірілген (± орташаның қатесі).

Балаларда дем шығару кезінде тыныс алу кідірісі көрсеткішінің шамасы (секундына)

2-кесте

Жастары жылмен	Ер балалар	Қыздар
7	10 ± 2,8	8,3 ± 4.0
8	17 ± 12,4	13,0 ±7,2
9	16,8 ±11,0	12,1 ± 6.3
10	15,5 ± 7,5	11,0 ± 4,0
11	18,2 ± 8,5	13,0 ± 8,6
12	20,0 ± 12,0	16,0 ±13,6
13	18,5 ± 11,0	16,0 ±6,2
14	19,6 ± 6,7	19,0 ± 9,2

Балаларды сауықтыру ұйымдарында балалардың болуының сауықтыру тиімділігі терең тінді биохимиялық үдерістерді жетілдіруде – гипоксия тұрақтылығының жоғарылауында көрінеді. Баланың демалу уақытында тыныс алу кідірісінің 10%-ға және одан жоғары өсуі жағымды қозғалыс ретінде сипатталады; тыныс алу кідірісі уақытының 10% төмендеуі керісінше сипатталады және оттегі тапшылығына төзімділіктің төмендеуі туралы куәландырады.
6. Балалардың еңбекке дене қабілетін бұлшық ет күшінің және бұлшық ет шыдамдылығының көрсеткіштері бойынша бағалау ұсынылады.
Балалардың бұлшық ет күші динамометр көмегімен анықталады. Қол буынының бұлшық етінің күші бір жаққа созылған күшті оң қолмен (солақайларда – сол қолмен) қол буыны динамометрі арқылы өлшенеді. Қол буыны бұлшық етінің жас-жынысына қарай орташа стандарты 3-кестеде берілген.

Балалардың қолының бұлшық ет күші (килограмм)

3-кесте

Жастары жылмен	Оң қол (солақайларға сол қол)
	Ер балалар	Қыздар
8	14,8 ± 3,2	12,2 ± 2,9
9	16,7 ±3,2	14,3 ± 2,7
10	18,7 ± 3,8	15,3 ±2,5
11	21,1 ±3,6	16,6 ± 3,8
12	25,9 ± 5,5	19,6 ± 4,7
13	26,2 ±7,0	21,6 ±4,4
14	28,6 ±9,0	23,5 ± 4,6

1) бұлшық ет күшінің 10%-ға және одан жоғары өсуі балаларды сауықтыру ұйымындағы дене тәрбиесінің дұрыс жолға қойылуы, сауықтыру іс-шаралары жүйелерінде күш және жылдамдыққа-күшке бағытталған жаттығулардың қолданылуы туралы куәландырады. Динамикалық бақылау үдерісінде бұлшық ет күшінің 10%-ға төмендеуі көрсеткіштің кері динамикасын білдіреді;
2) сондай-ақ бұлшық ет төзімділігі динамометрдің көмегімен анықталады. 5-7 секунд демалуға үзіліс жасап, бала динамометрді бар күшімен 5 рет қысады да сосын динамометрдің бірінші және бесінші көрсеткіші салыстырылады. Баланың жағдайына байланысты бұлшық ет күшінің көрсеткіші оның бастапқы мөлшеріне қарағанда 10-15%-ға төмендейді. Осы ерекшелік неғұрлым аз болса, соғұрлым күштің төзімділігі жоғары болады. «Стайер» типіне жататын төзімді балаларда динамометрде өлшеудің басындағы және соңындағы көрсеткіштері сәйкес келеді. Осы өлшеулердің арасындағы айырмашылықтардың лагерь ауысымының басынан бастап соңына дейін өзгеруі төзімділіктің дамуын немесе артуын білдіреді.
7. Баланың функционалдық мүмкіндіктерінің өсуін білдіретін маңызды көрсеткіштер дене дайындығының оң динамикасы: жылдамдыққа (30 метрге және 60 метрге) жүгіргенде, төзімділікке жүгіргенде (300 метрге және 500 метрге), сондай-ақ басқа да нормативтерді тапсыру кезінде нәтижелердің жақсаруы болып табылады.

Балаларды сауықтыру тиімділігінің көрсеткіштері динамикасы

Плюс «+» жақсaру (бұдан әрі – «+»), минус «-» нашарлау (бұдан әрі – «-»), «0» - өзгеріссіз (бұдан әрі – «0»).
Жиыны: тиімділігі айқын, сауықтыру тиімділігі әлсіз, сауықтыру тиімділігі жоқ балалардың үлес салмағы.

4-кесте

Баланың аты-жөні	Дене дамуы	Бұлшық ет күші	Төзімділігі	Өкпенің өмірлік сыйымдылығы	Тыныс алуды кідіртуі	Орто-статикалық сынама	Дене дайындығы	Жиыны + - 0
1. 2. 3.	+	+	+	+	-	0	+	5 1 1

«Санаториялық және сауықтыру
объектілеріне қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар» санитариялық
қағидаларына
9-қосымша

Табиғи және емшараларға дайындалған емдік балшықтардың физикалық-химиялық және токсикологиялық көрсеткіштері

Көрсеткіш	шөгінді сульфидті	шымтезекті	тұнба	шоқы
Ылғалдылығы, %	25-75	50-85	60-90	40-80
мөлшері 0,25-5 мм минералды бөлшектермен ластануы, табиғи затқа %	<3,0	<2,0	<2,0	<3,0
мөлшері 5 мм артық қатты минералды қоспалары	жоқ
ыдырау деңгейі (шымтезек, балшық үшін), органикалық затқа %	40-тан төмен емес
жылжуға кедергі, дин/см2	1500-4000	1500-4000	1000-2000	1500-2500
Уытты заттар
Табиғи радионуклидтер (Ra226, Th232, К40), Бк/кг	Табиғи фонның максималды флуктуациясынан артық емес
Техногенді радионуклидтер (Cs137, жұқтырған Sr90), Бк/кг	РҚН-99-ға сәйкес
Ауыр металлдар (Hg, Pb, Zn, Cu, Cd), мг/кг	Топырақтың жергілікті табиғи фонынан артық емес
Пестицидтер, мг/кг	Жергілікті топырақ үшін белгіленген нормалардан артық емес

«Санаториялық және сауықтыру
объектілеріне қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар» санитариялық
қағидаларына
10-қосымша

Табиғи және емшараларға дайындалған емдік балшықтардың микробиологиялық көрсеткіштері

Балшықтың түрлері	ОМЧ,артық емес	Коли-титр (ІТТБ)	Титр E.coli (лактоза-оң)	Титр Cl.per- fringens	Патогенді коккты микрофлора, Pseudomonas aeruginosa, 10 г
1	2	3	4	5	6
Тұнба және шоқы балшықтары	1х106 5х105	1 жоғары	30 жоғары	0,1 жоғары	жоқ
Шөгінді орташа және нашар минералданған және рН кемінде 3,6 шымтезекті	5х105	10 және жоғары	30 және жоғары	0,1 және жоғары	жоқ
Шөгінді сульфидті қатты минералданған және рН кемінде 3,6 шымтезекті	5х105	30 және жоғары	50 және жоғары	0,1 және жоғары	жоқ

Ескертпе: балшықтың микробиологиялық көрсеткіштері:
1) 1 г-дағы микроорганизмдердің жалпы саны – балшықтың органикалық заттармен ластануының қарқындылық көрсеткіші;
2) коли-титр немесе ІТТБ болуы – ішек таяқшалары топтары бактериялары анықталатын балшықтың көлемі;
3) Escherichia coli титр – ішінде Escherichia coli жаңа нәжістік ластану көрсеткіші ретінде анықталатын балшықтың көлемі;
4) Clostridium perfringens титр – ішінде Clostridium perfringens дәрежесі қандай да бір ескі нәжістік ластанудың куәсі ретінде анықталатын балшықтың көлемі;
5) балшықтың белгілі бір көлемінде Pseudomonas aeruginosa патогенді коккты (стафилококктар, стрептококктар) микрофлораның болуы – терінің ауыр зақымдауларын, тамақтан улануларды және ауруларды (сіреспе) тудыратын микроорганизмдер ретінде.