Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к объектам производства кондитерских изделий"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 1 февраля 2012 года № 183. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 8 сентября 2015 года № 754

      Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 08.09.2015 № 754 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

ПРЕСС-РЕЛИЗ

     Примечание РЦПИ.
     В соответствии с Законом РК от 29.09.2014 г. № 239-V ЗРК по вопросам разграничения полномочий между уровнями государственного управления  см. приказ и.о. Министра национальной экономики Республики Казахстан от 24 февраля 2015 года № 124.

      В соответствии с подпунктом 2) статьи 6 Кодекса Республики Казахстан от 18 сентября 2009 года "О здоровье народа и системе здравоохранения" Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
      1. Утвердить прилагаемые Санитарные правила "Санитарно-эпидемиологические требования к объектам производства кондитерских изделий".
      2. Настоящее постановление вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования.

      Премьер-Министр
      Республики Казахстан                       К. Масимов

Утверждены               
постановлением Правительства      
Республики Казахстан          
от 1 февраля 2012 года № 183     

Санитарные правила
"Санитарно-эпидемиологические требования к объектам
производства кондитерских изделий"

1. Общие положения

      1. Санитарные правила "Санитарно-эпидемиологические требования к объектам производства кондитерских изделий" (далее – Санитарные правила) предназначены для физических и юридических лиц, занимающихся предпринимательской деятельностью, связанной с проектированием, строительством, реконструкцией, ремонтом и эксплуатацией объектов по производству кондитерских изделий (далее – объект), устанавливают санитарно-эпидемиологические требования к деятельности данных объектов по производству кондитерских изделий, несоблюдение которых создает угрозу жизни или здоровью человека, а также возникновения и распространения заболеваний.
      2. Производство кондитерских изделий (далее – продукция) осуществляется в соответствии с настоящими Санитарными правилами, техническими регламентами, действующими в области безопасности пищевой продукции, и другими нормативными правовыми актами.
      3. В настоящих Санитарных правилах использованы следующие термины и определения:
      1) бактерицидная лампа – излучатель ультрафиолетовых лучей, использующийся для обеззараживания воздуха в производственных помещениях;
      2) дежи – емкость для замешивания;
      3) учетный номер – код, включающий вид деятельности и номер объекта производства;
      4) фруктово-ягодное пюре – протертая фруктовая мякоть;
      5) яйцебитня – помещения для подготовки яиц к производству;
      6) яйцетек (бой) – нарушение целостности скорлупы и подскорлупной оболочки с вытеканием содержимого;
      7) миражные яйца – неоплодотворенные яйца, изъятые из инкубатора, являющиеся техническим браком;
      8) инвертный сироп – сахарный сироп, обработанный 10 процентов (далее – %) раствором соляной кислоты и нейтрализованным раствором пищевой двууглекислой соды;
      9) объекты по производству кондитерских изделий – объекты по выпуску сахаристых и мучных кондитерских изделий, которые, в свою очередь, включают ряд производств по выработке: 1) карамели и драже, конфет, шоколада, ириса, халвы, пастило-мармеладных, зефиро-мармеладных изделий, восточных сладостей; 2) кондитерских изделий без крема: печенья, галет, крекеров, пряников, коврижек, кексов, вафельное производство и так далее; 3) кондитерских изделий с кремом: тортов, пирожных;
      10) объекты малой мощности (мини-производство) – объекты, производящие сахаристые кондитерские изделия, мучные кондитерские изделия без крема до пятьсот килограммов (далее – кг) в сутки, мучные кондитерские изделия с кремом до триста кг в сутки;
      11) расстойка тестовых заготовок – выдерживание тестовых заготовок при температуре и влажности воздуха в соответствии нормативным техническим документам;
      12) кондитерское изделие – пищевой продукт, обладающий преимущественно сладким вкусом, разнообразный по форме, составу, консистенции, структуре и аромату;
      13) насечка – надтреснутая скорлупа;
      14) подварка – сваренная масса сахара с добавлением пюре различных ягод и фруктов;
      15) дата упаковки (расфасовки) – дата размещения пищевой продукции в упаковку (тару);
      16) упаковка (тара) – средство или комплекс средств, обеспечивающих защиту пищевой продукции от повреждений, порчи и потерь;
      17) магнитоуловитель – установка для улавливания мелких металлических предметов;
      18) меланж – замороженная смесь яичных белков и желтков;
      19) овоскопия – определение качества яиц просвечиванием электрическими лампами на специальном приборе (овоскоп);
      20) производственный контроль – мероприятия, направленные изготовителем на обеспечение безопасности кондитерских изделий в процессе производства (изготовления), оборота и утилизации, выполнения работ и оказания услуг, включающие в себя проведение лабораторных исследований и испытаний;
      21) санитарная специальная одежда (далее – специальная одежда) – комплект защитной одежды персонала, предназначенной для защиты сырья, вспомогательных материалов и готового продукта от загрязнения механическими частицами, микроорганизмами и других загрязнений;
      22) санитарный день – специально отведенное время (не менее одного раза в месяц) для проведения генеральной уборки помещений, мойки оборудования и инвентаря, при необходимости – дезинфекции, дезинсекции, дератизации;
      23) санитарный брак – изменение органолептических и потребительских свойств продукта, возникшее вследствие нарушений в ходе технологической операции, перевозки и складирования, приводящее к невозможности использования его по прямому назначению;
      24) начинка – составная часть кондитерского изделия, приготовленная из одного вида или смеси нескольких видов сырья, прошедшая подготовку к производству и помещаемая внутрь или на поверхности тестового полуфабриката на стадии разделки или после выпечки;
      25) товарное соседство – условия, исключающие совместное хранение и реализацию сырых и готовых продуктов, предотвращающие их загрязнение и проникновение посторонних запахов, отражающихся на качестве товара;
      26) скоропортящиеся пищевые продукты – пищевые продукты, требующие специальных условий перевозки, хранения и реализации в строго регламентируемые сроки;
      27) технологическое оборудование – совокупность механизмов, машин, устройств, приборов, необходимых для работы производства;
      28) маркировка – текст, товарные знаки, условное обозначение и рисунки, несущие информацию для потребителя и нанесенные на пищевую продукцию, документы, памятки (листы-вкладыши), этикетки, контрэтикетки, кольеретки, ярлыки, наклейки (стикеры), потребительскую тару (упаковку);
      29) обогащение (фортификация) пищевой продукции – введение витаминов, минералов и других веществ в пищевую продукцию в процессе ее производства или переработки с целью повышения пищевой и биологической ценности, а также профилактики заболеваний, обусловленных их дефицитом у человека;
      30) мучное кондитерское изделие – кондитерское изделие, рецептурным компонентом которого является мука (печенье, пряники, кексы, бисквитные рулеты, галеты, крекеры, вафли и другое).
      4. В настоящих Санитарных правилах термины, специально не определенные в настоящем разделе используются в значениях, установленных законодательством Таможенного союза и Евразийского экономического сообщества по санитарным мерам, а также законодательством Республики Казахстан в области здравоохранения и технического регулирования.

 2. Требования к условиям производства продукции

      5. Объемно-планировочные и конструкторские решения помещений независимо от мощности и вида деятельности объекта предусматривают:
      1) обеспечение поточности технологических процессов;
      2) изоляцию грязных процессов от чистых, исключающих встречные или перекрестные потоки сырья и готовой продукции, загрязненного и чистого инвентаря, посуды;
      3) механизацию и автоматизацию технологических процессов, удобную связь между цехами;
      4) предупреждение или минимизацию загрязнения воздуха производственных помещений для предотвращения загрязнения продукции.
      6.  Внутренняя отделка помещений выполняется из нетоксичных отделочных материалов, конструктивно соответствующая используемой технологии производства.
      7. Здания объекта оборудуются централизованными системами холодного и горячего водоснабжения, канализования, отопления, водоотведения.
      8. При отсутствии в населенном пункте централизованной системы водоснабжения допускается использование воды из местных источников с устройством на объекте внутренней системы водопровода.
      9. При отсутствии централизованной системы горячего водоснабжения и пара устраиваются собственные источники тепла, водонагреватели. Пар, вступающий в непосредственный контакт с продуктами или с поверхностями, контактирующими с продуктами, вырабатывается из питьевой воды без добавления вредных веществ.
      10. Питьевая вода, используемая на объекте, должна отвечать установленным требованиям безопасности.
      11. Ввод водопроводной воды на объект осуществляют в изолированном закрывающемся помещении, оснащенном манометром, краном для отбора проб воды, трапом для стока, обратным клапаном.
      12. Горячая и холодная вода подводится ко всем моечным ваннам и раковинам с установкой смесителей, а также к необходимому технологическому оборудованию, с температурой горячей воды в точке разбора не ниже плюс (далее – «+») 65 градусов Цельсия (далее – оС).
      13. При вводе системы водоснабжения на объект предусматривается устройство для отбора проб воды и трап для стока.
      14. На период прекращения подачи воды на объекте предусматриваются накопительные резервуары для хранения воды на производственные и питьевые цели, оборудованные устройством для отбора проб воды на анализ.
      15. При использовании на объектах для технических целей непитьевой воды предусматриваются раздельные системы питьевого и технического водоснабжения. На системы циркулирования питьевой и непитьевой воды наносится различительная маркировка.
      16. Допускается:
      1) размещение объектов по согласованию с органами государственного санитарно-эпидемиологического надзора в отдельно стоящих зданиях, в помещениях, пристроенных, встроенно-пристроенных к нежилым зданиям, в многопрофильных производственных зданиях пищевых производств (административные, производственные, торговые) при условии отсутствия вредного воздействия на персонал основного здания, соблюдения принципа изоляции технологических процессов;
      2) использование технической воды для охлаждения компрессоров, поливки территории, подводки к смывным бачкам и писсуарам в туалетах, наружной обмывки автомашин;
      3) объединение производств и размещение их в общих помещениях в зависимости от объемно-планировочных решений – производство карамели и драже (отделения варки карамельных масс, формовочное, охлаждения, завертки и фасовки), на объектах малой мощности помещение растаривания сырья и подготовки его к производству с помещением зачистки масла (участок);
      4) размещение в одном помещении отделений, связанных единым технологическим процессом и сходными условиями микроклимата.
      17. Не допускается:
      1) размещать на территории зданий, сооружений и в помещениях объекта жилые здания или жилые помещения для проживания персонала объекта, помещения для предоставления работ и услуг, не связанных с объектом;
      2) размещение производственных помещений объекта в подвальных и цокольных этажах здания;
      3) размещение раздевалок для персонала в производственных помещениях;
      4) устройство подвесных канализационных труб с технологическими и бытовыми стоками над рабочими местами и технологическим оборудованием;
      5) прохождение стояков для отвода бытовых стоков через производственные помещения;
      6) размещение туалетов, душевых, прачечных и умывальных над производственными цехами и столовой;
      7) прокладка водопровода и канализации в ограждающих конструкциях холодильных камер, а также через такие камеры и тамбуры;
      8) использование горячей воды из системы водяного отопления для технологических процессов, санитарной обработки оборудования и помещений;
      9) проведение работ при отключенных приточно-вытяжных вентиляционных системах и рециркуляция воздуха в производственных помещениях, имеющих открытые технологические емкости и процессы;
      10) размещение светильников над технологическим оборудованием с открытыми технологическими процессами;
      11) проведение ремонтных работ и дезинфекции помещений в период выработки продукции, за исключением проведения ремонта оборудования при условии его ограждения;
      12) хранение запасных частей, мелких деталей, гвоздей в производственных помещениях;
      13) хранение в производственных помещениях и холодильниках производственных отходов, любых веществ и материалов, не использующихся при производстве пищевых продуктов, в том числе моющих и дезинфицирующих средств;
      14) хранение вышедших из строя газоразрядных ламп и измерительных приборов с ртутным наполнителем, подлежащим утилизации;
      15) привлечение к технологическим операциям персонала, не имеющего профессиональную подготовку (квалификацию, специальность), не прошедших гигиеническое обучение;
      16) перевозка кондитерских изделий с кремом и начинками на открытых листах, лотках и без холодильного оборудования;
      17) использовать для изготовления любого крема яйца водоплавающих птиц, куриные яйца с насечкой, яйцетек и бой, миражные яйца, яйца из хозяйств, неблагополучных по опасным заразным болезням птиц, за исключением яиц водоплавающих птиц для выпечки мелкоштучных хлебобулочных и мучных кондитерских изделий;
      18) использовать вместо яиц меланж;
      19) перевозка тортов без упаковки;
      20) сброс производственных и бытовых вод в открытые водоемы без соответствующей очистки, а также устройство поглощающих колодцев;
      21) сброс сточных вод на пол и устройство открытых желобов.
      18. Хозяйственно-бытовая и производственная канализации на объекте предусматриваются раздельными с подключением к общегородскому (поселковому) водоотведению, при ее отсутствии оборудуется локальная система канализации.
      19. При размещении объекта в не канализованных и частично канализованных населенных пунктах предусматривается местная система канализации и вывозная система очистки. Прием сточных вод осуществляют в подземную водонепроницаемую емкость (яму) с крышкой, которую очищают по мере заполнения на 2/3 объема.
      20. Отдельно стоящие надворные туалеты и водонепроницаемая емкость устанавливаются в хозяйственной зоне, содержатся в чистоте, дезинфицируются.
      21. Сточные воды перед сбросом в канализацию или на местные очистные сооружения подвергаются механической очистке,пропускаются через жироуловители.
      22. В производственных цехах, моечных, камере хранения пищевых отходов оборудуются трапы: один трап на 100 м2 площади (но не менее одного на помещение) диаметром 10 сантиметров (далее – см) и сетками для сбора смывных вод.
      23. Трубопроводы для стока отработанных вод от технологического оборудования и машин, моечные ванны подсоединяются к канализационной сети с воздушным разрывом не менее 20 миллиметров (далее – мм) от верха приемной воронки с устройством гидравлических затворов (сифонов).
      Слив в канализацию сточных вод из оборудования производится закрытым способом. Устройство пола в санитарных узлах, душевых и местах прокладки канализации и водопроводных стояков через перекрытия над помещениями объекта осуществляется с гидроизоляционным покрытием.
      24. Канализационные стояки в производственных и складских помещениях прокладывают через бытовые помещения объектов в оштукатуренных коробах без ревизий.
      25. В помещениях объекта предусматривается естественное и/или искусственное освещение в соответствии с технологическими требованиями производства.
      26. Источники искусственного освещения оснащаются специальной защитной арматурой, в помещениях, связанных с выделением влаги и пыли – во влагопылезащитном исполнении. На рабочих местах устанавливают дополнительные источники освещения, не создающие бликов.
      27. Все открывающиеся проемы (окна, фрамуги, двери) в теплое и переходное время года от проникновения насекомых оборудуют съемными защитными сетками.
      28. Осветительные приборы, арматура, остекленные поверхности окон и проемов содержатся в чистоте и очищают по мере загрязнения.
      29. Предельно допустимые концентрации вредных веществ в воздухе производственных помещений, уровни шума, вибрации, освещения и микроклимата в производственных помещениях должны соответствовать санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к атмосферному воздуху в городских и сельских населенных пунктах, почвам и их безопасности, содержанию территорий городских и сельских населенных пунктов, условиям работы с источниками физических факторов, оказывающих воздействие на человека".
      30. Производственные, вспомогательные и бытовые помещения оборудуются приточно-вытяжной механической вентиляцией на естественном и (или) искусственном побуждении.
      31. В производственных помещениях предусматривается естественное проветривание, в случаях, если это допускается технологическим процессом. Оборудование, являющееся источником интенсивного выделения тепла, влаги и вредных веществ снабжается приточно-вытяжной вентиляцией с устройством местных отсосов.
      32. В бытовых помещениях, санитарных узлах, душевых и лабораториях устанавливаются автономные (независимые) системы общеобменной и местной вентиляции, в бытовых помещениях – преимущественно с естественным побуждением.
      33. Системы вентиляции и кондиционирования оборудуют с исключением возможности поступления воздуха из загрязненной зоны в чистую зону, с обеспечением доступа к фильтрам и другим частям, требующим чистки или замены.
      34. В случаях, если это предусмотрено технологией производства, предусматривается устройство кондиционирования.
      35. В помещениях приготовления крема и отделки тортов и пирожных приточная система вентиляции оборудуется с противопылевым и бактерицидным фильтром. Отверстия вентиляционных систем закрываются мелкоячеистой сеткой. В этих помещениях устанавливают кондиционеры и устройства для защиты от инсоляции. Допустимая температура в помещениях – не выше +18оС.
      36. На рабочих местах у печей, а также у шкафов окончательной расстойки для защиты от выходящих горячих паров и газов выполняют воздушное душирование на уровне зоны дыхания. Температура душирующего воздуха в зимнее время обеспечивается в пределах +18оС при скорости движения воздуха 0,5 – 1,0 метров в секунду (далее – м/сек), а в летнее время в пределах +22оС при скорости движения воздуха 1-2 м/сек. При этом, рециркуляция воздуха не допускается.
      37. Оборудование, являющееся источником интенсивного выделения тепла, влаги и вредных веществ снабжается приточно-вытяжной вентиляцией с устройством местных вытяжных отсосов. Источники выделения пыли (сахарной, мучной) – завальные ямы, мешкосбивальные машины, просеиватели муки, сортировочные столы для ссыпки коротко резаных изделий оснащаются аспирационными установками.
      38. Технологические процессы, связанные с применением токсичных и раздражающих веществ, проводятся в отдельных помещениях или на специальных изолированных участках, оборудованных приточно-вытяжной вентиляцией.
      39. Воздухозабор осуществляется из мест, исключающих возможность загрязнения рабочей зоны, сырья и готовой продукции вредными веществами.
      40. Забор приточного воздуха для производственных помещений осуществляется из зоны не ниже 2 м от уровня земли. В цехах с открытым технологическим процессом предусматривается очистка подаваемого наружного воздуха на фильтрах тонкой очистки.
      41. Удаление воздуха предусматривают из верхней зоны, при применении местных отсосов – из рабочей зоны.
      42. Выбросы из систем местных отсосов производятся на высоте не менее 2 м над кровлей более высокой части здания, если расстояние до ее выступа менее 10 м.
      43. Воздух, удаляемый вентиляционными системами, содержащий токсические вещества, перед выбросом его в атмосферу подвергается очистке.
      44. При перестановке или замене технологического оборудования, проводится реконструкция вентиляционных систем.
      45. Все работы, связанные с тепловым облучением на рабочих местах, просеиванием муки, сахарной пудры и других сыпучих продуктов, проводятся при включенной приточно-вытяжной или местной вытяжной вентиляции.
      46. При отсутствии тамбуров на входах в производственные и складские помещения предусматривают устройство "воздушных" завес с подогревом воздуха.
      47. Профилактический осмотр и ремонт систем вентиляции проводится не реже двух раз в год. Не реже одного раза в месяц проводится осмотр фильтров, их чистка и замена.
      48. Воздуховоды, решетки, вентиляционные камеры и другие устройства содержат в чистоте, без механических повреждений, следов коррозии, нарушения герметичности. Вентиляционные каналы, воздуховоды от технологического оборудования очищают не реже одного раза в квартал.
      49. Объект оборудуется централизованной системой отопления, при отсутствии допускается местное, с собственными источниками тепла. Для проведения уборки, осмотра и ремонта обеспечивается доступ к нагревательным приборам при всех видах отопления.
      50. Ассортимент выпускаемых изделий разрабатывается хозяйствующим субъектом в соответствии с производственными возможностями.
      51. Расстановка оборудования и инвентаря, их конструктивные характеристики, обеспечивают поточность технологических процессов, возможность свободного доступа для их обслуживания, санитарной обработки, дезинфекции и ремонта.
      52. Оборудование, аппаратура и емкости, предназначенные для производства, хранения сырья и продукции используют отвечающее требованиямпредъявляемым к безопасности машин и оборудования.
      53. Поверхности оборудования и инвентаря, непосредственно контактирующие с продукцией, предусматриваются гладкими, выполненными из водонепроницаемых, неабсорбирующих и нетоксичных материалов, устойчивых к воздействию коррозии, легко поддающихся санитарной обработке моющими и дезинфицирующими средствами.
      54. Используемые металлические конструкции, имеющие контакт с сырьем и готовой продукцией, выполняются из нержавеющих материалов.
      55. Производство кондитерских изделий предусматривается в составе многопрофильных объектов по производству кондитерских, хлебобулочных изделий и как самостоятельное производство с соответствующим набором производственных и вспомогательных помещений, размещенное в главном производственном корпусе в самостоятельных технологических цехах, оснащенное необходимым оборудованием, аппаратурой и инвентарем.
      56. Размещение различных производств, складов сырья и готовой продукции, производится исходя из условий обеспечения коротких транспортных путей, удобства и простоты всего производственного процесса, возможностей развития производства
      57. Набор и площади производственных помещений устанавливаются в соответствии с типом, мощностью, ассортиментом выпускаемой продукции согласно приложению 1 к настоящим Санитарным правилам, для кондитерских цехов малой мощности и совмещение в них отдельных помещений согласно приложению 2 к настоящим Санитарным правилам.
      58. Склады сырья на объектах изолируются от производственных помещений.
      59. В состав бытовых помещений входят раздельные гардеробные для личной и специальной одежды и обуви, бельевая для хранения чистой одежды, помещение для приема грязной специальной одежды, душевые и раковины для мытья рук, сушилка для одежды и обуви, прачечная.
      60. При числе работающих женщин 15 и более предусматривается комната для личной гигиены женщины или специальная кабина с гигиеническим душем.
      61. При размещении бытовых помещений в отдельном здании, за исключением объектов малой мощности, предусматривается теплый переход в производственные помещения.
      62. В производственных помещениях и зданиях предусматривают:
      1) помещения или место для хранения, мойки и дезинфекции инвентаря и оборотной тары, используемых при производстве пищевых продуктов и помещения для хранения уборочного инвентаря и оборудования, их мойки и дезинфекции;
      2) санитарный узел в отдельном, от всех производственных цехов для пищевых продуктов, помещении, двери которого не выходят непосредственно в производственные помещения, оборудованного смывом, соединенным с действующей канализационной сетью для санитарно-бытовых стоков;
      3) смывные краны для уборки из расчета один кран на 500 квадратных метров (далее – м2) в цехах, но не менее одного на помещение, для хранения шлангов предусматриваются кронштейны, оборудованные клапанами-наконечниками;
      4) умывальники для мытья рук, оборудованных подводкой горячей и холодной проточной воды, расположенных при входе и на расстоянии не более 15 метров (далее – м) от рабочего места, оснащенных смесителями, средствами для мытья рук и разовыми полотенцами или электрополотенцами (не менее одного) в каждом производственном помещении, санитарном узле, бытовых помещениях.
      63. Для персонала объекта предусматривается столовая (при количестве работающих в смену более 30 человек, с числом посадочных мест из расчета количества работающих в многочисленную смену) или буфет. При отсутствии столовой (буфета) выделяется помещение для приема пищи (при количестве работающих в смену до 30 человек).
      64. Территория объекта ограждается, благоустраивается, оборудуется ливневой канализацией для сбора атмосферных, талых вод, ежедневно убирается.
      65. На территории объекта предусматривается площадка для установки контейнеров с крышками для сбора мусора и производственных отходов, с твердым водонепроницаемым покрытием, огражденная с трех сторон сплошной стеной высотой не менее 1,5 м, в специально отведенном месте, в хозяйственной зоне объекта, с наветренной стороны по отношению к производственной зоне. Контейнеры вывозятся по мере заполнения специализированным транспортом, использование которого для перевозки сырья и готовой продукции не допускается. После освобождения, контейнеры и площадка промываются и дезинфицируются.
      66. При входе в здание устанавливаются урны для мусора, очистка их производится по мере заполнения.
      67. Все оборудование, аппараты и инвентарь, требующие контроля параметров технологического процесса производства пищевых продуктов, обеспечиваются соответствующими контрольно-измерительными приборами.
      68. Контроль работы технологического оборудования организовываются хозяйственными субъектами в соответствие с требованиями Закона Республики Казахстан "О безопасности пищевой продукции" к прослеживаемости пищевой продукции.
      69. Внутрицеховая транспортная (оборотная) тара и тарооборудование используются чистыми, сухими, прочными, без постороннего запаха. Оборотную тару перед использованием подвергают обязательной обработке.
      При этом, не допускается заносить транспортную (оборотную) тару в производственный цех без предварительной обработки и транспортировка упаковочной тары через производственные помещения.
      70. Внутризаводской транспорт и внутрицеховая тара маркируются и закрепляются за отдельными видами сырья и готовой продукции.
      71. Внутренние и внешние поверхности тестомесильных деж, вакуум-аппаратов, варочных котлов и другого оборудования после окончания работ очищаются и промываются горячей водой, вакуум-аппараты и котлы пропариваются.
      72. Стены производственных цехов, бытовых помещений, лабораторий облицовываются материалами, устойчивыми к моющим и дезинфицирующим средствам.
      73. Пол в производственных помещениях, душевых выполняют из влагоустойчивых и влагонепроницаемых, ударопрочных материалов, исключающих скольжение, с ровной поверхностью, без выбоин, трещин, допускающих санитарную обработку и дезинфекцию, с уклоном к трапам, расположенных в стороне от рабочих мест и проходов. В моечных, туалетах и душевых предусматривают трапы для выпуска воды в канализацию.
      Участки полов на проездах для внутрицехового транспорта отделывают ударопрочными плитами. Покрытие в разгрузочных помещениях на площадках для автомобилей выполняется из твердых водонепроницаемых материалов.
      74. При появлении плесени стены, потолки, углы перед побелкой обрабатываются специальными препаратами.
      75. Мойка и дезинфекция инвентаря, тары и транспортных средств проводится обученным персоналом в специальных моечных помещениях с водонепроницаемым полом, подводом горячей и холодной воды, сливом для отвода сточных вод, вентиляцией.
      76. Помещения подвергаются тщательной уборке, мойке и дезинфекции. Используемые способы и периодичность санитарной обработки, дезинфекции, дезинсекции и дератизации помещений, санитарной обработки и дезинфекции оборудования, инвентаря, тары, транспортных средств, используемых в процессе производства оборота продукции, обеспечивают их безопасность и исключают возможность вторичного загрязнения готовой продукции.
      77. Уборка производственных помещений проводится ежедневно влажным способом с использованием мыльно-щелочного раствора. Поверхности панелей, двери в производственных помещениях моются не менее одного раза в неделю. Лотки, трапы, умывальники, раковины, урны в течение смены очищаются, после окончания смены промываются и дезинфицируются.
      78. Генеральная уборка помещений проводится еженедельно с применением моющих и дезинфицирующих средств.
      79. Не реже одного раза в месяц проводится санитарный день с генеральной уборкой, ревизией холодильного, технологического оборудования, дезинфекцией и при наличии показаний дезинсекцией и дератизацией помещений и территории.
      80. Для мытья и дезинфекции оборудования, инвентаря, помещений используют моющие и дезинфицирующие средства, в соответствии с инструкцией по применению изготовителя.
      81. Дезинфицирующие коврики устанавливаются у входов в производственный корпус, производственные помещения и каждую смену смачиваются в дезинфицирующем растворе.
      82. Уборка производственных, вспомогательных, складских и бытовых помещений проводится техническим персоналом, за исключением уборки рабочих мест на технологических линиях. Уборка туалетов закрепляется за техническим персоналом, не имеющим контакта с пищевыми продуктами и обработкой посуды.
      83. Для уборки производственных, складских, вспомогательных помещений, туалетов выделяют отдельный промаркированный инвентарь, который хранят в отведенных местах (в отдельных шкафах – для объектов малой мощности) или в помещении для хранения, очистки и сушки уборочного инвентаря, смежном с туалетом.
      84. Помещение для хранения уборочного инвентаря, моющих и дезинфицирующих средств оборудуется сливом для грязной воды, раковинами с подводом холодной и горячей воды, устройством для сушки ветоши.
      Инвентарь для мытья туалетов имеет сигнальную окраску, после каждой уборки обрабатывается в дезинфицирующем растворе, просушивается и хранится отдельно. Не допускается его использование для других целей. Уборка туалетов закрепляется за техническим персоналом, не имеющим контакта с пищевыми продуктами и обработкой посуды.
      85. Хранение моющих, дезинфицирующих средств в сухом, проветриваемом помещении, оборудованном стеллажами, в соответствии с технической документацией изготовителя.
      86. На объектах не допускается наличие насекомых и грызунов.
      87. В складах хранения сыпучих пищевых продуктов (сырья, полуфабрикатов) проводят газовую обработку против амбарных вредителей.
      88. Производственные пищевые отходы в помещениях собирают в специальную промаркированную тару с крышками и помещают в отдельную охлаждаемую камеру или помещение. Охлаждаемую камеру пищевых отходов размещают на первом этаже здания с непосредственным выходом через тамбуры наружу и в помещение или коридор. Бачки и ведра после удаления отходов промывают моющими и дезинфицирующими средствами, ополаскивают горячей водой и просушивают.
      89. Отходы производства, образующиеся после завершения технологических операций:
      1) регулярно удаляются из производственных помещений и помещаются в промаркированные закрываемые контейнеры;
      2) собираются и хранятся в контейнерах, используемых исключительно для отходов производства, конструктивные характеристики которых, исключают проникновение в них животных;
      3) своевременно вывозятся с территории объекта.
      90. Все процессы производства, расфасовки, хранения, перевозки сырья и готовой продукции, проводятся в условиях охраны их от загрязнения и порчи, от попадания в них посторонних предметов и веществ.
      91. В случае обнаружения в партии сырья или готовой продукции посторонних предметов, мучных вредителей, партия не допускается в производство, составляется соответствующий документ о дальнейшем использовании забракованной продукции.
      92. Все сыпучие вспомогательные материалы перед использованием пропускаются через магнитоуловители.
      93. Для просеивания муки и сыпучего сырья используют оборудование с постоянными магнитами для улавливания металлопримесей. В магнитных сепараторах и мукопросеивателях с магнитными уловителями металлопримесей 2 раза в 10 дней проводят проверку силы магнитов (не менее 8 кг на 1 кг собственного веса магнита). Очистку магнитов проводят каждую смену. Сходы с магнитов собирают в пакет, результаты проверки фиксируют в учетной документации объекта в соответствии с программой производственного контроля.
      94. Получение сахарной пудры различной крупности помола производят на микромельницах в отдельном помещении, на объектах малой мощности с учетом перерабатываемого объема сахара – в отделении просеивания муки.
      95. Хранение сырья в транспортной, оборотной таре в производственных помещениях не допускается, за исключением сгущенного молока в заводской упаковке.
      96. При производстве кондитерских изделий не допускаются прием, использование, хранение, перевозка и реализация продукции:
      1) имеющую явные признаки недоброкачественности, с посторонними запахами, привкусами, включениями, изменениями цвета, запаха, консистенции, отличные от указанных в нормативной и/или технической документации на пищевые продукты признаков;
      2) молоко и молочные продукты из хозяйств, не благополучных по заболеваемости сельскохозяйственных животных, а так же не прошедшие первичную обработку и пастеризацию;
      3) яйца с загрязненной скорлупой, пищевых неполноценных яиц и с техническим браком (с "насечкой", "тек", "бой" и другое), а также сырые яйца из хозяйств, неблагополучных по опасным заразным болезням птиц, утиные и гусиные яйца;
      4) муку, сухофрукты и другие продукты, зараженные амбарными вредителями;
      5) фрукты, орехи с наличием плесени и признаками гнили;
      6) без сопроводительных документов, подтверждающих их происхождение, качество и безопасность, обеспечивающих их прослеживаемость;
      7) в нарушенной или негерметичной упаковке (для упакованной продукции);
      8) при отсутствии соответствующей маркировки;
      9) с нарушением целостности упаковки и в загрязненной таре;
      10) при отсутствии условий для соблюдения температурных и влажностных условий хранения;
      11) при отсутствии установленных сроков годности или с истекшими сроками годности;
      12) при несоответствии по показателям безопасности;
      13) генетически-модифицированного сырья и/или сырья, содержащего генетически-модифицированные источники, не прошедшие государственную регистрацию;
      14) лекарственные растения, за исключением ароматических (пряных) растений и некоторых других видов растений, разрешенных для применения в пищевом производстве;
      15) пищевые добавки, ароматизаторы, растительные экстракты в качестве вкусоароматических веществ и сырьевых компонентов, стартовые культуры микроорганизмов и бактериальные закваски, технологические вспомогательные средства, не прошедшие государственную регистрацию;
      16) не имеющих необходимой информации на потребительской упаковке, этикетках, ярлыках, листах-вкладышах и/или в сопроводительных документах;
      17) при несоответствии предоставленной информации;
      18) являющейся фальсифицированной.
      97. Маркировочный ярлык (этикетка) каждого тарного места с указанием срока годности, хранения, вида продукции сохраняют до окончания сроков годности/хранения, до полного использования продукта.
      98. В производстве продукции используют безопасные продовольственное сырье, пищевые ингредиенты и вспомогательные материалы, не наносящие вреда жизни и здоровью человека и окружающей среде.
      99. Каждая партия продовольственного сырья, пищевой продукции и вспомогательных материалов, сопровождается документами, удостоверяющими их качество, безопасность и документами, обеспечивающими их прослеживаемость, происхождение.
      100. Пищевые ингредиенты и пищевые добавки хранятся в упаковке завода-изготовителя, готовятся к использованию в отдельном помещении. Пересыпание, переливание красителей, ароматизаторов, пищевых кислот и других добавок в другую посуду не допускается. Хранение их производится в отдельных закрытых шкафах, с соблюдением условий и температуры хранения, исключением обогащения их несвойственными запахами и вкусом.
      101. В целях профилактики железодефицитных состояний и йододефицитных заболеваний при производстве мучных кондитерских изделий используется йодированная соль, и обогащенная (фортифицированная) пшеничная мука высшего и первого сортов.
      102. Готовая продукция упаковывается в потребительскую и транспортную тару, изготовленную из материалов, разрешҰнных к применению для контакта с пищевыми продуктами, прошедших государственную регистрацию.
      103. Готовые изделия упаковывают в чистую, сухую, без постороннего запаха тару, выстиланную пергаментом или другими разрешенными для контакта с пищевыми продуктами материалами в соответствии с нормативно-технической документацией.
      104. Укладка мучных кондитерских изделий на листы и в лотки производится в соответствии с правилами укладки, хранения и перевозки. Во время погрузки, перевозки и разгрузки изделия оберегают от атмосферных осадков.
      105. Кондитерские изделия, не подлежащие переработке, собирают в специальную тару для дальнейшего уничтожения.
      106. В течение всего срока годности/хранения кондитерских изделий обеспечивается соблюдение условий хранения, установленных для каждого вида пищевой продукции. Соответствие условий хранения, обеспечивающих безопасность кондитерских изделий, оценивается по показаниям контрольно-измерительных приборов в соответствии с программами производственного контроля.
      107. Сроки годности/хранения и условия хранения кондитерских изделий устанавливаются изготовителем в технической документации с учетом обеспечения их соответствия требованиям действующих Санитарных правил, технических регламентов в течение срока годности/хранения при соблюдении условий хранения.
      108. Субъект производства (изготовления) пищевой продукции в зависимости от рецептурного состава, вида упаковочного материала и способа упаковывания продукции устанавливает и согласовывает сроки годности/хранения продукции в установленном порядке с уполномоченными органами государственного санитарно-эпидемиологического надзора.
      109. При разработке новых видов пищевых продуктов (полученных из нетрадиционных видов сырья), новых технологических процессов изготовления, упаковки, хранения, перевозки пищевых продуктов субъекты производства (изготовления) обеспечивают научное обоснование требований безопасности, пищевой ценности, сроки годности.
      110. Объект обеспечивается складскими помещениями и холодильным оборудованием для раздельного хранения сырья, готовой продукции, упаковочных и вспомогательных материалов.
      111. Складские и производственные помещения оборудуют холодильными камерами для хранения скоропортящегося сырья и полуфабрикатов, готовой продукции.
      112. Складские помещения для хранения продовольственного сырья и пищевых продуктов, используемых для производства, содержат сухими, чистыми, хорошо проветриваемыми, с устройством вентиляции, не зараженными вредителями, защищенными от атмосферных осадков, от проникновения в них грызунов, птиц и насекомых, с относительной влажностью воздуха не более 75 %, в зависимости от вида продукции – отапливаемыми или охлаждаемыми.
      113. Складские помещения, холодильные камеры оснащают контрольно-измерительными приборами для измерения массы, температуры, относительной влажности воздуха и времени, установленные на видном месте, удаленные от дверей и испарителей, сведения о них хранят в течение срока годности/хранения выпущенной продукции. Температуру и влажность камер, помещений поддерживают в соответствии с требованиями нормативной документации на хранящуюся продукцию. Использование ртутных термометров для контроля работы холодильного оборудования не допускается.
      114. В холодильном оборудовании на потолках, стенах, полах, дверях, упаковках с продукцией не допускаются наросты снега и льда.
      115. Складские помещения, холодильные камеры оборудуют стеллажами, подтоварниками, легко поддающимися мойке и дезинфекции, холодильные камеры – системами сбора и отвода конденсата.
      116. Холодильное оборудование, холодильные камеры моются и дезинфицируются по мере их загрязнения, образования «снеговой шубы», после освобождения их от продукции, в период подготовки холодильника к массовому поступлению грузов, при выявлении плесени в камере и при поражении плесенью хранящейся продукции.
      117. Размещение готовой продукции в холодильной камере и/или складском помещении осуществляется партиями, с указанием даты, смены выработки и номера партии.
      118. Не допускается совместное хранение сырья и готовой, не упакованной продукции, а также их хранение вблизи водопроводных и канализационных труб, приборов отопления, вне складских помещений.
      119. Затаренное сырье, вспомогательные материалы и готовую продукцию хранят в складах и экспедиции на стеллажах и подтоварниках на расстоянии не менее 15 см от уровня пола и на 50 см от стен штабелями с сохранением между ними проходов шириной не менее 75 см.
      При складе предусматривают помещение для приемки продукции, возвращаемой из торговой сети.
      120. Перевозка продукции осуществляется специально предназначенными и/или оборудованными для таких целей транспортными средствами в соответствии с требованиями Правил перевозок грузов автомобильным транспортом, утвержденных постановлением Правительства Республики Казахстан от 18 июля 2011 года № 826 "Об утверждении Правил перевозок грузов автомобильным транспортом", при наличии санитарно–эпидемиологического заключения.
      В теплое время года перевозка скоропортящихся мучных кондитерских изделий производится при температуре не выше + 6 о С:
      1) не более 6 часов в специальном транспорте с охлаждаемыми кузовами;
      2) не более одного часа в изотермических кузовах без холода.
      Для перевозки кондитерских изделий с кремом и начинкой используют рефрижераторы.
      122. Для перевозки продовольственного сырья, пищевых продуктов и готовой продукции используют чистые, в исправном состоянии транспортные средства с грузовыми помещениями и транспортное оборудование (контейнера) с гигиеническим, водонепроницаемым покрытием, из нетоксичных материалов, разрешенных для контакта с пищевыми продуктами, устойчивыми к воздействию моющих и дезинфицирующих средств, легко подвергающиеся мойке и дезинфекции, дезинсекции и дератизации, а также препятствующие проникновению насекомых, животных, в том числе, грызунов.
      123. Мучные кондитерские изделия с кремом перевозятся в контейнерах с крышками.
      124. Хранение, перевозку и реализацию кондитерских изделий и скоропортящихся пищевых продуктов, применяемых в производстве, осуществляют при температурно-влажностных режимах, обеспечивающих сохранение показателей безопасности и качества продукции.
      125. При реализации готовой продукции непосредственно на объектах создаются условия, предъявляемые к объектам торговли пищевой продукцией.
      126. При реализации кондитерских изделий без упаковки используется специальное оборудование для нарезки, взвешивания, а также маркированный торговый инвентарь (доски, щипцы, совки и другое). Взвешивание неупакованных продуктов, непосредственно на весах без упаковочных материалов не допускается.
      127. Условия, сроки хранения, перевозки и реализации продовольственного сырья, пищевых продуктов и изготавливаемой (производимой) продукции соблюдают в соответствии с настоящими Санитарными правилами, нормативной и /или технической документацией на конкретный вид продукции.
      128. Требования настоящих Санитарных правил, в части условий производства, распространяются на мучные кондитерские цеха малой мощности (с суточной выработкой кондитерских изделий с кремом не более 300 кг, без крема не более 500 кг), находящихся в составе объектов питания.
      129. Подготовку сырья к производству производят в отдельном подготовительном отделении.
      130. Растаривание сырья, полуфабрикатов и вспомогательных материалов производится после предварительной очистки тары от поверхностных загрязнений.
      131. Сырье распаковывается в кладовой суточного запаса, перетаривается во внутрицеховую маркированную тару.
      132. Для хранения кондитерских изделий с кремом предусматриваются не менее двух холодильных камер с температурой до +5 о С.
      133. Мешки из-под муки хранятся в помещении, в котором установлена машина для выбивания мешков. Мучной смет, выбой из мешков собираются в специальную тару с пометкой "санитарный брак" и хранятся в отдельном помещении.
      134. Мука, все сыпучее сырье и готовая продукция вторичной переработки перед использованием пропускается через магнитоуловители и просеивается через сито. Магниты устанавливаются:
      1) в точках ссыпки продукции;
      2) на столах разборки продукции для вторичной переработки;
      3) на установке для просеивания муки, собранной из циклонов-уловителей.
      135. Мука хранится отдельно от всех видов сырья, при температуре не ниже +10 о С и относительной влажности не более 75 %. При бестарном хранении мука засыпается в отдельные емкости.
      136. Соль хранится отдельно, а также в растворенном виде в снабженных фильтрами емкостях и подается в производство растворенной и профильтрованной.
      137. Прессованные дрожжи и дрожжевое молоко хранятся при температуре не выше +4 о С. Допускается хранение в цехе сменного или суточного запаса прессованных дрожжей.
      138. Жиры, яйца, молоко и молочные продукты хранятся в холодильных камерах при температуре не выше +4 о С.
      139. Начинки и полуфабрикаты для отделки, приготовленные для производства изделий, хранят в маркированной закрытой таре или сборниках при температуре не выше +6 о С.
      140. Для хранения яиц и яйцепродуктов предусматривается отдельная холодильная камера.
      141. Внутрицеховое оборудование, емкости, инвентарь, посуда, внутрицеховая тара, используемые при производстве кондитерских изделий с кремом, дополнительно маркируется по этапам технологического процесса и используются строго по назначению.
      142. Помещения для отделки кремовых изделий оборудуются охлаждающими столами с гладким, гигиеническим покрытием. Ежедневно по окончанию работы столы обрабатываются 0,5 % раствором моющего средства, дезинфицируются и промываются горячей водой при температуре +60 о С.
      143. Помещения, требующие особого санитарного режима: отделения для приготовления яичной массы, отделки готовых изделий, моечные отделения внутрицехового инвентаря, обработки цехового инвентаря, помещения для разбивки яиц, в конце смены по окончании уборки обрабатывают бактерицидными лампами (стационарными или передвижными), установленными в местах, обеспечивающих обработку максимально большой площади и захватывающих пространство над производственными столами.
      144. Неэкранированные передвижные бактерицидные лампы устанавливаются из расчета мощности 2,0-2,5 Ватт (далее – Вт) на 1 кубический метр (далее – м 3 ) помещения. Экранированные бактерицидные лампы из расчета мощности 1,0 Вт на 1 м3 помещения устанавливаются на высоте 1,8-2,0 м от пола при условии не направленного излучения на находящихся в помещении людей.
      Режим работы бактерицидных ламп устанавливается согласно инструкции по применению предприятия-изготовителя.
      Учет работы ламп фиксируется в специальном журнале по форме согласно приложению 3 к настоящим Санитарным правилам.
      145. Не допускается работа персонала в помещение при включенной бактерицидной лампе. Вход персонала в помещение допускается через 30 минут после отключения бактерицидной установки и проветривания помещения.
      146. Санитарная обработка технологического оборудования, аппаратуры для молока, варочных котлов для сиропа, баков для хранения сиропа, мерных бачков, трубопроводов кондитерских производств проводится согласно приложению 4 к настоящим Санитарным правилам.
      147. Верхние части внутренних поверхностей тестомесильных деж после каждого замеса теста зачищают и смазывают растительным маслом.
      148. Оборудование, инвентарь и тара производственных цехов (участков), вырабатывающих мучные кондитерские изделия с кремом, обрабатывают не реже одного раза в смену, емкости из-под сиропа для промочки и бисквитной крошки (поддоны) – не реже двух раз в смену.
      149. Новые формы и листы для выпечки мучных изделий перед их применением прокаливаются в печах. Формы и листы с деформированными краями, вмятинами, заусенцами не используются. Листы и формы периодически подвергаются правке, зачистке, обжигу для удаления нагара.
      150. Моечные наконечников и мелкого инвентаря для работы с кремом, внутрицеховой тары и крупного инвентаря, моечная оборотной тары оснащаются трехсекционными ваннами с подводкой горячей и холодной воды. Помещение для обработки яиц оборудуют четырехсекционными моечными ванными.
      151. Внутрицеховую тару и инвентарь обрабатывают в специальных моечных отделениях, после освобождения от продуктов подвергают механической очистке и моют в моечных машинах или ручным способом согласно приложению 5 к настоящим Санитарным правилам.
      152. Мойка оборотной тары производится отдельно от мойки внутрицеховой тары и инвентаря в отдельном помещении, промывается моющими и дезинфицирующими средствами, ополаскивается горячей водой и просушивается.
      153. Оборудование, инвентарь и тара для яичной массы по окончании работы подвергается санитарной обработке в соответствии с требованиями настоящих Санитарных правил, а мелкий инвентарь после мойки кипятится в течение 30 минут.
      Ванны для обработки яиц и полы в помещении для разбивки яиц по окончании работы промываются горячей водой (не ниже +50 о С) и дезинфицируются.
      154. Обработка наконечников, мелкого инвентаря для отделки тортов и пирожных, проводится согласно приложению 6 к настоящим Санитарным правилам.
      155. По окончании смены кремосбивальная машина освобождается от крема и обрабатывается на рабочем ходу после заполнения последовательно растворами (вначале моющих, затем дезинфицирующих средств) в течение 10-15 минут для каждой стадии обработки, затем промывается горячей водой. Другое оборудование, используемое в производстве кондитерских изделий, подвергается санитарной обработке в соответствии с инструкцией по его эксплуатации.
      156. Свежие фрукты и ягоды перед использованием промываются и просушиваются. Не допускается использовать в качестве отделочных украшений ягоды, эффективная мойка которых затруднена (клубника, малина, земляника, ежевика, тутовник). Эти ягоды используют после термической обработки как наполнители кремов или глазурованные в сахаре.
      157. При изготовлении кондитерских изделий для диетического питания не допускается использование алкоголя, ядра абрикосовой косточки, майонеза, кулинарных и кондитерских жиров.
      158. Изюм, цукаты и сухофрукты перебираются, затем промываются под проточной водой на решетках или в специальной машине и используются в изделиях, подвергающихся термической обработке.
      159. Фруктово-ягодное пюре, пульпа перед использованием в производстве пропускаются через протирочные машины или через сито с ячейками не более 1,5 мм, плодово-ягодное повидло, джем, начинку и подварку – через сито с ячейками не более 3 мм. При этом, не допускается их разведение водой.
      160. Орехи, миндаль и семена масличных культур очищаются от посторонних примесей на сортировочных машинах или перебираются вручную.
      161. Сиропы, мед, жидкие шоколадные полуфабрикаты, растопленные жиры, молоко цельное процеживаются через специальные сита, молоко после процеживания подвергается кипячению. Сахарные сиропы процеживаются через металлические сита с ячейками не более 1,5 мм.
      162. Работниками, занятыми приготовлением яичной массы из яиц водоплавающей птицы, после окончания процесса, моются руки с применением мыла и дезинфектанта.
      163. Распаковка коробок, обработка яиц и получение яичной массы проводится при соблюдении поточности.
      164. Для приготовления крема используется куриное диетическое яйцо (со сроком годности не более 7 дней, не считая дня снесения), при наличии документов, подтверждающих их происхождение, качество и безопасность, при соответствующей маркировке и чистой, не поврежденной скорлупе. Перед использованием яйцо сортируется, выборочно овоскопируется и перекладывается в решетчатые емкости для обработки. Хранение яйца допускается при температуре не выше +6 о С.
      165. Яйцо обрабатывается согласно приложению 7 к настоящим Санитарным правилам. Замена растворов в моечных ваннах производится не реже двух раз в смену.
      166. Упавшие на пол продукты (санитарный брак) складывается в специальную тару с обозначением "санитарный брак".
      167. Обработанное яйцо разбивают на металлических ножах и выливают в специальные чашки, емкостью не более пяти яиц. После проверки яичной массы на внешний вид и запах, ее переливают в большую емкость, процеживают через металлическое сито, с величиной ячеек не более 3-5 мм. Яичную массу для приготовления крема готовят непосредственно перед приготовлением крема. Допускается ее хранение при температуре не + 6 о С не более одного часа. Срок хранения яичной массы для выпечки полуфабрикатов – не более 24 часов при аналогичных условиях. При этом не допускается хранение яичной массы без холода.
      168. Яичный меланж используется при изготовлении теста для мелкоштучных кондитерских изделий. Яичный меланж хранится при температуре от -6 о до +5 о С, срок хранения дефростированного меланжа не более 4 часов. Повторное замораживание меланжа не допускается.
      169. Масло сливочное проверяется после распаковки и зачищается с поверхности. Не допускается для производства кондитерских изделий с кремом масло с загрязнениями, признаками микробиологической порчи (плесенью и другое). Продолжительность хранения масла до зачистки в помещении не более 4 часов.
      170. Для кремов используется сливочное масло с массовой долей влаги не более 20 %.
      171. Для отделки тортов и пирожных используются кремы с содержанием сахара в водной фазе не ниже 60 %. Расчет содержания сахара в водной фазе крема осуществляется согласно приложению 8 к настоящим Санитарным правилам.
      172. Сиропы готовят по мере необходимости. Хранение сиропа допускается при температуре не выше +6о С. Сироп для пропитки и крошка для обсыпки заменяют не реже двух раз в смену. Остатки крошки и сиропа используют для выпечки полуфабрикатов при высокотемпературной обработке.
      173. Крем готовится в количестве, не превышающем потребности 3-х часов непрерывной работы и используется за этот период. Для работы берется крем в количестве не более чем на 30 минут, остальное количество крема хранятся в холодильнике при температуре не выше +4  С. Не допускается передача остатков крема для отделки тортов и пирожных другой смене. Неиспользованные за 3 часа остатки крема используются в ту же смену для приготовления теста на выпечку полуфабрикатов и мучных изделий с высокой температурой обработки в соответствии с технологическими инструкциями технической документации изготовителя.
      174. Заварной, из сбитых сливок, творожный, белково-сбивной сырой и заварной крема хранению не подлежат и используются немедленно после приготовления. Остальные виды кремов хранятся на производстве до их использования, но не более 1,5 часов для массовой продукции и 2 часов для заказной продукции при температуре не более +4 - +2о С.
      175. Перекладывание крема из одной емкости в другую или его перемешивание производится специальным инвентарем. При это не допускается перекладывание крема руками. На рабочие места крем переносится в чистой посуде с крышкой. В процессе отделки изделий емкости с кремом допускается не закрывать крышками.
      176. Не допускается перевозка кремов для использования их на других объектах.
      177. Для отделки изделий кремом используются одноразовые отсадочные кондитерские мешки.
      178. При производстве кондитерских изделий с кремом каждая смена приступает к работе с чистыми стерильными отсадочными мешками, наконечниками к ним и мелким инвентарем.
      Выдача и сдача мешков, наконечников и мелкого инвентаря производится в каждой смене по счету. Замена отсадочных мешков производится не реже двух раз в смену.
      179. Оборудование, применяемое для обработки и хранения отсадочных мешков, наконечников и мелкого инвентаря для работы с кремом, не используется для других целей.
      180. Для отделки кондитерских изделий используются кондитерские мешки с насадками, кондитерские шприцы, лопатки, ножи и другие приспособления. Отсадочные мешки с кремом во время перерывов в работе в течение смены хранятся в чистой посуде на холоде.
      181. Приготовление сиропов, полуфабрикатов кремов, сиропов для промочки производится в соответствии с технической документацией изготовителя.
      182. Кондитерские изделия с кремом после приготовления направляются в холодильную камеру для охлаждения. Продолжительность хранения готовых кремовых изделий на производстве до загрузки в холодильные камеры при температуре не выше +16 - +18 о С не более 1 часа, быстрое их охлаждение в холодильных камерах производится при температуре не выше 0 о С. Окончанием технологического процесса считается достижение температуры +6 о С внутри изделия.
      183. Кондитерские изделия с кремом хранят в холодильных камерах при температуре не выше +6 о С. Торты и пирожные без отделки крема, вафельные торты и пирожные с жировыми, пралиновыми, фруктовыми, отделочными полуфабрикатами хранятся при температуре не выше +18 о С и относительной влажности воздуха 70-75 %.
      184. Сроки годности тортов, пирожных и рулетов, хранящихся при температуре не выше +6 о С, с момента окончания технологического процесса осуществляется согласно установленных сроков годности скоропортящихся продуктов. Сроки годности, хранения и реализации кремовых кондитерских изделий исчисляют с момента окончания технологического процесса и включают в себя время пребывания продукции на объекте, перевозка, хранения на объектах торговли и общественного питания.
      185. На переработку допускается возврат из торговой сети кондитерских изделий с механическими повреждениями или изменениями внешнего вида и формы, с истекшим сроком реализации, но не позднее 24 часов с момента окончания срока реализации, в чистой, сухой таре, не имеющей постороннего запаха.
      Кондитерские изделия с кремом, с истекшим сроком годности используются для выработки мелкоштучных выпеченных кондитерских изделий.
      186. Не допускается возврат на переработку кондитерских изделий с измененным вкусом и запахом, загрязненных, содержащих посторонние включения, зараженных мучными и прочими вредителями, с признаками микробиологической порчи, а также крошка мучных изделий.
      187. Кондитерские изделия, возвращаемые объектами торговли для переработки, сопровождаются документом с обозначением:
      1) наименования изделия;
      2) веса или количества штук изделий;
      3) даты выпуска;
      4) названия объекта торговли, возвращающего продукцию;
      5) даты возврата;
      6) причины возврата.
      188. Кондитерские изделия, возвращаемые из торговой сети, допускают в переработку после заключения производственной лаборатории, при ее отсутствии – любой аккредитованной (аттестованной) лабораторией.
      189. Кондитерские изделия, пораженные "тягучей" (картофельной) болезнью, не допускаются для пищевых целей и не подлежат переработке.
      190. Утилизация и уничтожение опасной продукции осуществляется изготовителем в порядке, установленном законодательством в области безопасности пищевой продукции.
      191. На объектах в ходе государственного санитарно-эпидемиологического надзора и при производственном контроле за безопасностью выпускаемой пищевой продукции при ее производстве и хранении допускается наличие санитарно-показательных микроорганизмов (бактерий группы кишечной палочки) в смывах с технологического оборудования, инвентаря, вспомогательных материалов, не более чем 2% отобранных микробиологических смывов, взятых не позже 60 минут после текущей дезинфекции, что свидетельствует об удовлетворительной оценке режима дезинфекции. Не допускается наличие патогенной микрофлоры в смывах с объектов внешней среды.
      192. При неудовлетворительных результатах лабораторных исследований продукции органами и организациями санитарно-эпидемиологической службы повторно исследуется удвоенное количество образцов, проводится дополнительный контроль производства по ходу технологического процесса, сырья, полуфабрикатов, вспомогательных материалов, воды и воздуха, специальной одежды, рук работников, санитарно-гигиенического состояния всех рабочих помещений и проводятся соответствующие санитарно-гигиенические и противоэпидемические мероприятия.
      193. Хозяйствующие субъекты обеспечивают персонал санитарной одеждой, в количестве не менее трех комплектов. В зависимости от специфики производства – в комплект санитарной одежды дополнительно могут быть включены резиновые сапоги, перчатки, а также средства индивидуальной защиты.
      194. Не допускается в специальной одежде выходить за пределы производственных помещений, надевать на нее верхнюю личную одежду.
      195. Стирка и дезинфекция специальной одежды проводится централизованно, при этом стирка на дому не допускается.
      196. Работники, занятые на объекте производством, перевозкой, погрузкой, разгрузкой пищевых продуктов при поступлении на работу, а также учащиеся специальных учебных заведений, перед прохождением производственной практики проходят обязательные предварительные медицинские осмотры. Рабочие и инженерно-технические работники, поступающие на работу и занятые в производствах и профессиях, связанных с вредными условиями труда, воздействием неблагоприятных производственных факторов проходят предварительные при поступлении на работу и периодические медицинские осмотры.
      197. Хозяйствующим субъектом обеспечивается хранение на объекте личных медицинских книжек персонала.
      198. Не допускаются к работе лица, больные или носители возбудителей инфекционных заболеваний, представляющие опасность для окружающих и безопасности пищевых продуктов, а также лица с подозрением на такие заболевания. Любое лицо, занятое в процессе производства продукции, незамедлительно сообщает о своем возможном заболевании или симптомах непосредственному руководителю. Лица, контактировавшие с больными или носителями таких заболеваний, допускаются к работе после проведения медицинского обследования.
      199. Лицами, занятыми перевозкой, погрузкой и разгрузкой пищевой продукции, соблюдается личная и производственная гигиена. Перед началом работы подбираются волосы под колпак или косынку, снимаются ювелирные украшения, часы и другие бьющиеся предметы, коротко стригутся ногти. Во избежание попадания посторонних предметов в сырье и готовую продукцию не допускается вносить и хранить в производственных помещениях мелкие стеклянные и металлические предметы (кроме технологического инвентаря), красить ногти лаком, застегивать специальную одежду булавками, иголками и хранить в карманах специальной санитарной одежды предметы личного обихода.
      200. Ежедневно, перед началом рабочей смены, медицинский работник или другое ответственное лицо проводит осмотр открытых поверхностей тела персонала объекта на целостность кожных покровов. Не допускаются к работе лица с гнойничковыми заболеваниями кожи, а также лица с подозрением на инфекционное заболевание. Результаты осмотра заносятся в специальный журнал по форме согласно приложению 9 к настоящим Санитарным правилам.
      201. Бытовые помещения устраиваются по типу санитарного пропускника, в их состав входят раздельные гардеробные для верхней, личной и специальной одежды и обуви, бельевая для хранения чистой одежды, помещение для приема грязной специальной одежды, душевые и раковины для мытья рук, сушилка для одежды и обуви, прачечная.
      202. Бытовые помещения ежедневно по окончании работы подвергаются уборке. Не допускается использование бытовых помещений для других целей.
      203. При складе предусматривается обогреваемое помещение для обслуживающего персонала, оборудованное шкафами для хранения одежды, умывальником, за исключением объектов малой мощности. Работники склада пользуются общими для объекта санитарно-бытовыми помещениями, в том числе для обогрева.
      204. Для персонала объекта предусматривается столовая (при количестве работающих в смену более 30 человек, с числом посадочных мест из расчета количества работающих в многочисленную смену) или буфет. При отсутствии столовой (буфета) выделяется помещение для приема пищи (при количестве работающих в смену до 30 человек).
      205. Санитарные узлы оборудуются самозакрывающимися дверьми, вешалками для специальной одежды, раковинами для мытья рук с подводом горячей и холодной воды, оснащенными средствами для мытья рук и разовыми полотенцами или электрополотенцами. При входе в санитарный узел предусматривается дезинфицирующий коврик, смоченный дезинфицирующим средством.

Приложение 1       
к Санитарным правилам   
"Санитарно-эпидемиологические
требования к объектам   
производства кондитерских изделий"

Состав производственных помещений объектов по производству кондитерских изделий 

Производство

Наименование помещений


Производство сахаристых кондитерских изделий

1

Производство карамели

Отделение сиропное, варки карамельных масс, начинок,
формования и охлаждения карамели с заверткой и
упаковкой

Отделение приготовления инвертного сиропа из
возвратных отходов карамели

2

Производство драже

Отделения варочное, приготовления корпусов драже,
дражирования, выстойки, фасовки и упаковки

3

Производство конфет

Отделения варочное, формовочное, глазировочное,
завертки и упаковки

Отделение сушки крахмала

4

Производство шоколада

Отделение формования шоколада и шоколадных масс

Отделение приготовления начинок

Отделение размола и фасовки какао-порошка

Отделение заверточно-упаковочное

5

Производство пастило-
мармеладных изделий

Отделения варки, формования, сушки и упаковки


Производство мучных кондитерских изделий

6

Кондитерских изделий
без крема (печенье,
галеты, крекеры,
вафли, пряники и
прочие)

1. Рецептурное отделение

2. Отделение переработки крошки

3. Отделение приготовления инвертоного
сиропа

4. Камера брожения

5. Отделение тестомесильное

6. Отделение формовочное

7. Отделение выпечки

8. Отделение завертки и упаковки

7.

Кондитерских изделий с
кремом (торты и
пирожные)

1. Отделение суточного хранения сырья с оборудованием
холодильных камер для хранения скоропортящегося сырья

2. Отделение зачистки масла

3. Отделение измельчения масс

4. Отделение приготовления полуфабрикатов

5. Отделение варки сиропов

6. Отделение резки

7. Отделение для хранения (выстойки) полуфабрикатов

8. Отделение приготовления крема

9. Отделение отделки тортов и пирожных

10. Помещение для обработки отсадочных мешочков,
наконечников и мелкого инвентаря


11. Помещение для стерилизации мелкого инвентаря


Общие производственные помещения для всех вышеперечисленных
производств

7

Общие помещения для
всех вышеперечисленных
производств

1. Отделение подготовки яиц и меланжа (распаковка и
хранение)

2. Помещение для мойки и дезинфекции яиц

3. Помещение для получения яичной массы (яйцебития)

4. Отделение для растаривания сырья и подготовки его
к производству

5. Помещение для растаривания и хранения сгущенного
молока

6. Отделение мойки бочек

7. Отделение протирочное

8. Отделение просеивательное

9. Отделение мешковыбивательное

10. Отделение размола сахара-песка

 Состав складских помещений производства
кондитерских изделий

Наименование помещения

1

Отделение приемки и хранения жира, молока, патоки

2

Склад сырья

3

Склад фруктово-ягодного сырья

4

Склад эссенций, спиртов, вин, коньяков

5

Склад муки

6

Склад сахара

7

Склад готовой продукции

8

Экспедиция

9

Склад горюче-смазочных материалов

10

Материальный склад

11

Склад запасных частей

12

Склад тароупаковочных материалов

13

Цеховые кладовые

14

Холодильная камера

Состав подсобных помещений производства
кондитерских изделий

Наименование помещения

1

Помещения для мойки инвентаря

2

Кладовые для хранения бумаги, этикеток, картонажных изделий (высечки)

3

Кладовая для ценного сырья

4

Помещение для хранения и мойки уборочного инвентаря

5

Помещение для переработки производственного брака (для карамельного и
мучного производств)

6

Помещение для мойки оборотной тары (лотков, бочек, фляг, контейнеров)

7

Производственная лаборатория

8

Помещения для сушки лотков (для конфетного и пастиломармеладного
производства)

9

Помещение дежурных слесарей

10

Помещение для хранения моющих, дезинфицирующих средств и приготовления
дезинфицирующих растворов (для мучного производства)

Примечание.
1. В состав подсобных помещений, площадь которых определяется расчетом, а их
наличие оговаривается в задании на проектирование, предусматриваются
следующие помещения:
1) насосная станция оборотной воды;
2) водомерный узел;
3) воздушно-компрессорная станция;
4) вентиляционная камера;
5) тепловой пункт;
6) трансформаторная подстанция;
7) холодильно-компрессорная станция (машинное отделение холодильной установки);
8) зарядное отделение;
9) электролитное отделение;
10) кладовая производственного инвентаря.
2. Набор производственных, складских и подсобных помещений определяется
заданием на проектирование, с учетом типа, мощности объекта.

Приложение 2                 
к Санитарным правилам           
"Санитарно-эпидемиологические     
требования к объектам           
производства кондитерских изделий"   

Набор производственных помещений кондитерских цехов
малой мощности

№ п/п

Отдельные помещения

С производством изделий в сутки

кремовых

без крема
(до 500 кг)

до
300 кг

менее
100 кг

1

2

3

4

5

1*

Кладовая суточного хранения сырья с холодильным
оборудованием

+

+ (1 + 2)

+ (1 + 2)

2

Растаривания сырья и подготовки его к
производству с участком зачистки масла

+

-

-

3

Яйцебития из трех помещений для хранения и
распаковки сырья с холодильной установкой,мойки
и дезинфекции яиц, получения яичной массы

+
+
+

+
+
+

+
+
+

4

Приготовления теста с отделением (участком)
просеивания муки и размола сахара-песка

+

+

+

5

Приготовления отделочных полуфабрикатов
(сиропов, помады, желе, подварки варенья)

+

-

-

6*

Разделки теста и выпечки

+

+ (5 + 6)

+ (5 + 6)

7

Выстойки и резки бисквита (остывочная)

+

+

+

8*

Приготовления крема с холодильной установкой

+

+ (8 + 9)

-

9

Отделки кондитерских изделий с холодильной
установкой

+

+

+

10

Хранение упаковочных материалов

+

+

-

11**

Мытья и стерилизации кондитерских мешков,
наконечников и мелкого инвентаря

+

+ (11
+ 12)

- (11 + 12)

12

Мытья и сушки внутрицеховой тары и крупного
инвентаря

+

+

+

13

Мытья и сутки оборотной тары

+

+

+

14

Экспедиции готовых изделий с холодильной камерой

+

+

+

      Примечание:
      * В графах 4 (для кремовых объектов мощностью до 100 кг) и 5 (для объектов выпускающих продукцию без крема) указаны помещения, которые допускается совмещать.
      ** Совмещение помещений по пунктам 11 и 12 допускается при использовании специализированного оборудования.

Приложение 3           
к Санитарным правилам      
"Санитарно-эпидемиологические  
требования к объектам       
производства кондитерских изделий"

Журнал регистрации работы бактерицидных ламп

Дата, год
установки
ламп

Срок работы
ламп в часах
по паспорту

Дата работы
производства

Время
включения
лампы

Время
выключения
лампы

Отрабо-
танное
время

Дата, год
замены
ламп

1

2

3

4

5

6

7








Приложение 4          
к Санитарным правилам      
"Санитарно-эпидемиологические  
требования к объектам      
производства кондитерских изделий"

Порядок санитарной обработки технологического оборудования,
аппаратуры для молока, варочных котлов для сиропа, баков для
хранения сиропа, мерных бачков, трубопроводов кондитерских
производств

      Санитарная обработка технологического оборудования, аппаратуры для молока, варочных котлов для сиропа, баков для хранения сиропа, мерных бачков, трубопроводов кондитерских производств, включают следующие процессы:
      1) ополаскивание теплой водой температурой не ниже 35о C;
      2) мытье при помощи ершей и щеток в растворе моющих средств в соответствии с прилагаемыми к ним инструкциями изготовителя при температуре 40-45о С в течение 15 минут;
      3) обработка раствором дезинфицирующего средства в соответствии с инструкцией по их применению изготовителя или пропариванием;
      4) ополаскивание горячей водой температурой не ниже 65о С.
      Трубопроводы обрабатывают в разобранном виде в специальных ваннах в том же порядке, затем просушивают на стеллажах или в сушильных камерах.

Приложение 5           
к Санитарным правилам     
"Санитарно-эпидемиологические
требования к объектам     
производства кондитерских изделий"

Порядок обработки внутрицеховой тары и инвентаря
кондитерских производств

       Внутрицеховую тару и инвентарь после освобождения от продуктов подвергают механической очистке и моют в трехсекционной ванне в следующем порядке:
       1) в первой секции - замачивание и мойка горячей водой при температуре воды от плюс 40о до плюс 45оС в растворе моющих средств в соответствии с прилагаемыми к ним инструкциями изготовителя;
      2) во второй секции - замачивание в горячем дезинфицирующем растворе (концентрацией в соответствии с инструкцией по применению изготовителя) в течение 10 минут;
      3) в третьей секции - ополаскивание горячей проточной водой с температурой не ниже 650С в сетчатых поддонах;
      4) просушивание и хранение на стеллажах, полках, подставках высотой не менее 0,5 метров от пола.

Приложение 6          
к Санитарным правилам      
"Санитарно-эпидемиологические  
требования к объектам       
производства кондитерских изделий"

Порядок обработки наконечников и мелкого инвентаря
для отделки тортов и пирожных кондитерских производств

      Наконечники, мелкий инвентарь для отделки тортов и пирожных, подлежат обработке в следующем порядке:
      1) замачивание в воде при температуре не ниже 65оС в течение одного часа до полного отмывания крема;
      2) мытье в моющем средстве при температуре 40-45оС в посудомоечной машине или вручную;
      3) ополаскивание горячей водой при температуре не ниже 65оС;
      4) сушка в сушильных шкафах;
      5) стерилизация в автоклавах или сухожаровых шкафах при температуре 120оС или кипячение в течение 30 минут.

Приложение 7                 
к Санитарным правилам           
"Санитарно-эпидемиологические     
требования к объектам           
производства кондитерских изделий"  

Порядок обработки яиц для изготовления
кондитерских изделий

      Яйцо обрабатывают в четырехсекционной ванне в следующем порядке:
      1) в первой секции – замачивание в теплой воде при температуре от плюс 40о до плюс 50оС оС в течение 5-10 минут;
      2) во второй секции – обработка в течение 5-10 минут раствором разрешенного к применению моющего средства при температуре 40-50оС в соответствии с инструкцией по его применению изготовителя;
      3) в третьей секции – дезинфекция в течение 5 минут раствором дезинфицирующего средства, концентрация и время обработки - в соответствии с инструкцией по применению изготовителя;
      4) в четвертой секции – ополаскивание проточной водой в течение пяти минут при температуре не ниже плюс 50оС.

Приложение 8              
к Санитарным правилам           
"Санитарно-эпидемиологические     
требования к объектам         
производства кондитерских изделий" 

Расчет содержания сахара в водной фазе крема

      1. Водная фаза крема – это вода продуктов, входящих в крем по рецептуре.
      Содержание сахара в водной фазе и влажность крема находятся в обратной зависимости: чем выше влажность крема, тем ниже концентрация сахара в водной фазе.
      2. Для проведения расчета содержания сахара в креме на водную фазу предварительно определяют содержание сахара в натуре по формуле:

      где С – содержание сахара в натуре, %;
      А – содержание сахара на сухое вещество по лабораторным данным, %;
      В – влажность крема по лабораторным данным, %.
       Расчет сахара на водную фазу крема производится по формуле:

      где К – концентрация сахара в водной фазе, %;
      В – влажность крема по лабораторным данным, %;
      С – содержание сахара в натуре, %.
      3. Пример расчета по данным лабораторного анализа получена влажность крема 25 % (В) с содержанием сахара на сухое вещество 51,6 % (А);
      1) определение содержание сахара в натуре в креме с влажностью 25 %.
      В 100 г сухого вещества содержится 51,6 % сахара. В креме с влажностью 25 % сухое вещество составляет 75 % (100-25). Содержание сахара в натуре состоит:

      В креме с влажностью 25 % сахара в натуре содержится 38,7 %.
      2) Расчет сахара в водной фазе:
      В 100 г крема содержится 25 % воды и 38,7 % сахара. Концентрация сахара на водную фазу крема составит:

Приложение 9          
к Санитарным правилам      
"Санитарно-эпидемиологические  
требования к объектам      
производства кондитерских изделий"

форма      

Журнал
результатов медицинских осмотров работников цеха

      Цех (бригада) _________________________________________________
      Начальник (бригадир) ___________________________________
                              (фамилия, имя, отчество)

п/п

Фамилия, имя, отчество

Цех, должность

Месяц/дни

1

2

3

4

7

30

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1



здоров

отпуск

болен

выходной

отстранен
от работы

здоров

2










"Кондитерлік бұйымдарды өндіру объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 1 ақпандағы № 183 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 8 қыркүйектегі № 754 қаулысымен

      Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 08.09.2015 № 754 қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

      БАСПАСӨЗ РЕЛИЗІ

      РҚАО-ның ескертпесі.
      ҚР мемлекеттік басқару деңгейлері арасындағы өкілеттіктердің аражігін ажырату мәселелері бойынша 2014 жылғы 29 қыркүйектегі № 239-V ҚРЗ Заңына сәйкес ҚР Ұлттық экономика министрінің м.а. 2015 жылғы 24 ақпандағы № 124 бұйырығын қараңыз.

      «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексінің 6-бабының 2) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
      1. Қоса берiліп отырған «Кондитерлік бұйымдарды өндіру объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидалары бекітілсін.
      2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
      Премьер-Министрі                           К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2012 жылғы 1 ақпандағы
№ 183 қаулысымен
бекітілген

«Кондитерлік бұйымдарды өндіру объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидалары

1. Жалпы ережелер

      1. «Кондитерлік бұйымдарды өндіру объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидалары (бұдан әрі – Санитариялық қағидалар) кондитерлік бұйымдарды өндіретін объектілерді (бұдан әрі – объект) жобалаумен, салумен, қайта жаңартумен, жөндеумен және пайдаланумен байланысты кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке және заңды тұлғаларға арналған, кондитерлік бұйымдарды өндіру бойынша осы объектілердің қызметіне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптарды белгілейді, оларды сақтамау адамның өміріне немесе денсаулығына, сондай-ақ аурулардың пайда болуы мен таралу қаупін төндіреді.
      2. Кондитерлік бұйымдарды (бұдан әрі – өнімдер) өндіру осы Санитариялық қағидаға, тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі саласында қолданылатын техникалық регламенттерге және басқа да нормативтік  құқықтық актілерге сәйкес жүзеге асырылады.
      3. Осы Санитариялық қағидаларда мынадай терминдер мен анықтамалар пайдаланылды:
      1) бактерицидті шам – өндірістік үй-жайлардағы ауаны зарарсыздандыру үшін қолданылатын ультракүлгін сәуле шығарғыш;
      2) деж – араластыруға арналған сыйымдылық;
      3) есептік нөмірі – өндіру объектісі қызметінің түрі мен нөмірін қамтитын код;
      4) жеміс-жидек езбесі – ұнтақталған жеміс жұмсағы;
      5) жұмыртқа жарғыш – жұмыртқаларды өндiрiске дайындауға арналған үй-жай;
      6) жұмыртқаның жарылуы (соғылуы) – ішіндегісінің ағып, қабығы және қабық қауызы тұтастығының бұзылуы;
      7) жалған жұмыртқалар – техникалық жарамсыз болып табылатын, инкубатордан алынған ұрықтанбаған жұмыртқалар;
      8) инвертті шәрбат – 10 пайызды (бұдан әрі – %) тұз қышқылының ерітіндісінде және ас содасының қос көмір қышқылында бейтараптандырылған ерітіндісінде өңделген қант шәрбаты;
      9) кондитерлік бұйымдарды өндіретін объектілер – қантты және ұнды кондитерлік бұйымдарды шығаратын объектілер, олар, өз кезегінде, 1) карамельдер мен драже, кәмпит, шоколад, ирис, халуа, пастила-мармеладты, зефирлі-мармеладты бұйымдарды, шығыс тәттілерін; 2) кремсіз кондитерлік бұйымдарды: печенье, галет, крекерлер, пряник, коврижка, кекстер, вафли өндірісі және т.б.; 3) кремді кондитерлік бұйымдарды: торттарды, пирожныйларды шығару бойынша бірқатар өндірістерді қамтиды;
      10) қуаттылығы аз объектілер (шағын өндіріс) – тәулігіне бес жүз килограммға (бұдан әрі – кг) дейін кремсіз қантты кондитерлік бұйымдарды, ұнды кондитерлік бұйымдарды, тәулігіне үш жүз кг дейін кремі бар ұнды кондитерлік бұйымдарды өндіретін объектілер;
      11) қамырды ашытып қою – нормативтік техникалық құжаттарға сәйкес ауаның температурасы мен ылғалдылығы жағдайында қамырды ашытып ұстау;
      12) кондитерлік бұйымдар – пішіні, құрамы, консистенциясы, құрылымы және иісі бойынша әртүрлі, айрықша тәтті дәмге ие тамақ өнімі;
      13) кертілген – қабығы жарылған;
      14) қайнатпа – әртүрлі жидектер мен жемістер езбесі қосылған, қайнатылған қант массасы;
      15) қаптамалау (өлшеп-орау) күні – тамақ өнімдерінің қаптамаға (ыдысқа) салынған күні;
      16) қаптама (ыдыс) – тамақ өнімдерін зақымдалудан, бүлінуден және жоғалудан қорғауды қамтамасыз ететін құрал немесе құралдар кешені;
      17) магнит ұстағыш – ұсақ металл заттарды ұстауға арналған қондырғы;
      18) меланж – жұмыртқаның ақуызы мен сарыуызының мұздатылған қоспасы;
      19) овоскопия – арнайы аспапта (овоскоп) электр шамының жарығымен жұмыртқаның сапасын анықтау;
      20) өндірістік бақылау – өндіруші өндіру (дайындау), айналымы және кәдеге жарату зертханалық зерттеулер мен сынауларды жүргізуді қамтитын жұмыстардың орындалуы мен қызметтердің көрсетілуі үдерісінде кондитерлік бұйымдардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған іс-шаралар;
      21) санитариялық арнайы киім (бұдан әрі – арнайы киім) – шикізаттарды, қосымша материалдарды және дайын өнімді механикалық бөлшектермен, микроорганизмдермен және басқа лас заттармен ластанудан қорғауға арналған персоналдың қорғаныш киімінің жиынтығы;
      22) санитариялық күн – үй-жайларды күрделі жинау, жабдықтар мен мүкәммалды жуу, қажет болған жағдайда, дезинфекциялау, дезинсекциялау, дератизациялау жүргізу үшін арнайы бөлінген уақыт (айына кемінде бір рет);
      23) санитариялық жарамсыздық – технологиялық операциялар, бұйымды тасымалдау және жинау барысындағы бұзушылықтар салдарынан туындайтын, оны тікелей мақсаты бойынша пайдалану мүмкіндігін болдырмайтын, өнімнің органолептикалық және тұтынушылық қасиеттерінің өзгеруі;
      24) салынды – өндіруге дайындықтан өткен, шикізаттың бір түрінен немесе бірнеше түрінің қоспасынан дайындалған және қамыр жартылай фабрикатын бөлу сатысында немесе піскеннен кейін оның ішіне салынатын немесе бетіне жағылатын кондитерлік бұйымдардың құрамдас бөлігі;
      25) тауар көршілестігі – шикі және дайын бұйымдарды бірге сақтауды және өткізуді болдырмайтын, олардың ластануын және тауардың сапасына әсер ететін бөтен иістің енуін болдырмайтын жағдайлар;
      26) тез бұзылатын тамақ өнімдері – қатаң регламенттелген мерзім ішінде тасымалдаудың, сақтаудың және өткізудің арнайы жағдайларын талап ететін тамақ өнімдері;
      27) технологиялық жабдық – өндірістің жұмыс істеуіне қажетті механизмдер, машиналар, құрылғылар, аспаптардың жиынтығы;
      28) таңбалау – тұтынушыға ақпарат беретін және тамақ өнімдеріне, құжаттарға, жаднамаларға (қосымша бет), затбелгілерге, контрзатбелгілерге, кольереткаларға, жазба белгілеріне, жапсырмаларға (стикерлер), тұтыну ыдысына (қаптамасына) түсірілген мәтін, тауар белгілері, шартты белгі мен суреттер;
      29) тамақ өнімдерін байыту (фортификациялау) – тамақ өнімдерін өндіру немесе қайта өңдеу үдерісінде бұйымның тағамдық және биологиялық құндылығын арттыру, сондай-ақ адамда витаминдердің, минералдардың және басқа заттардың тапшылығына негізделген аурулардың алдын алу мақсатында оларды тамақ өнімдеріне қосу;
      30) ұннан жасалған кондитерлік бұйым – рецептілі компоненті ұннан тұратын кондитерлік бұйым (печенье, пряник, кекстер, бисквит орамасы, галеттер, крекерлер, вафли және басқалары).
      4. Осы Санитариялық қағидаларда осы бөлімде арнайы анықтама берілмеген терминдер Кеден одағының және Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтың санитариялық шаралар жөніндегі заңнамасында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау және техникалық реттеу саласындағы заңнамасында белгіленген мәндерінде пайдаланылады.

2. Өнімдерді өндіру жағдайларына қойылатын талаптар

      5. Объектінің қуаттылығы мен қызмет түріне қарамай үй-жайлардың көлемдік-жоспарлау және конструкторлық шешімдері:
      1) технологиялық үдерістердің ағымдылығын қамтамасыз етуді;
      2) шикізат пен дайын өнімдердің, лас және таза мүкәммалдың, ыдыстың қарама-қарсы немесе қиылысқан ағындарын болдырмайтын лас үдерістерді таза үдерістерден оқшаулауды;
      3) технологиялық үдерістерді механикаландыру мен автоматтандыруды, цехтардың арасындағы ыңғайлы байланысты;
      4) өнімдердің ластануын болдырмау үшін өндірістік үй-жайлар ауасының ластануының алдын алуды немесе азайтуды көздейді.
      6. Үй-жайлардың ішін әрлеу өндірістің пайдаланып отырған технологиясына конструктивті сәйкес келетін уытты емес әрлеу материалдарымен жүргізіледі.
      7. Объектiнің ғимараты орталықтандырылған ыстық және суық сумен жабдықтау, кәріздеу, жылыту, су бұру жүйелерімен қамтамасыз етiледi.
      8. Елдi мекенде орталықтандырылған сумен жабдықтау жүйесі болмаған жағдайда, объектіде су құбырының ішкі жүйесін орнату арқылы жергілікті су көзінен алынатын суды пайдалануға жол беріледі.
      9. Орталықтандырылған ыстық сумен жабдықтау және бу жүйесі болмаған жағдайда жылудың жекеменшік көздері, су ысытқыштар орнатылады. Өнімдермен немесе өнімдермен жанасатын беттермен тікелей жанасатын бу зиянды заттарды қоспастан ауыз судан өндіріледі.
      10. Объектіде пайдаланылатын ауыз су қауіпсіздіктің белгіленген талаптарына сай болуы тиіс.
      11. Су құбырының суын объектіге енгізу манометрмен, су сынамасын іріктеп алуға арналған шүмекпен, судың ағып кетуіне арналған траппен, кері клапанмен жабдықталған, оқшауланған, жабылатын үй-жайда жүзеге асырылады.
      12. Ыстық және суық су араластырғышты орнату арқылы барлық жуу ванналарына және раковиналарға, сондай-ақ қажетті технологиялық жабдыққа келтіріледі. Ыстық судың тарату нүктесіндегі температурасы плюс (бұдан әрі – «+») 65 Цельсий градусынан (бұдан әрі – 0С) төмен болмауы тиіс.
      13. Объектіге сумен жабдықтау жүйесін енгізген кезде су сынамасын іріктеп алуға арналған құрылғы мен суды ағызуға арналған трап көзделеді.
      14. Су беру тоқтатылған кезеңде объектіде су сынамасын талдауға іріктеп алу үшін құрылғымен жабдықталған суды өндірістік және ауыз су мақсатына сақтауға арналған жинау резервуарлары көзделеді.
      15. Объектілерде ауыз су емес суды техникалық мақсаттар үшін пайдаланған жағдайда ауыз сумен және техникалық сумен жабдықтаудың бөлек жүйелері көзделеді. Ауыз су мен ауыз су емес судың айналым жүйесіне айыратын таңба басылады.
      16. Мыналарға:
      1) объектілерді мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау органдарының келісімімен жеке тұрған ғимараттарға, адам тұрмайтын ғимараттарға жапсарластырылған, ішіне салынған-жапсарластырылған үй-жайларға, негізгі ғимарат персоналға зиянды әсерін тигізбейтін, технологиялық үдерістерді оқшаулау қағидатын сақтаған жағдайда тамақ өндірісінің көпбейінді өндірістік ғимараттарына (әкімшілік, өндірістік, сауда) орналастыруға;
      2) техникалық суды компрессорларды суыту, аумаққа су себу, дәретханалардағы жуғыш бөшкелерге және писсуарларға келтіру, автомашиналардың сыртын жуу үшін пайдалануға;
      3) өндірістерді біріктіруге және оларды аумақтық-жоспарлау шешімдеріне байланысты ортақ үй-жайларға орналастыруға – карамель мен драже өндірісін (карамель массаларын пісіру бөлімшесі, қалыптау, салқындату, орау және өлшеп-орау үй-жайы), қуаттылығы аз объектілерде шикізатты ыдысқа салу және оны өндіруге дайындау үй-жайын майды тазалау үй-жайымен (учаске);
      4) бірыңғай технологиялық үдеріспен байланысты және микроклимат жағдайлары ұқсас бөлімшелерді бір үй-жайда орналастыруға жол беріледі.
      17. Мыналарға:
      1) ғимараттардың, құрылыстардың аумағында және объектінің үй-жайларында объект персоналының тұруына арналған тұрғын ғимараттарды немесе тұрғын үй-жайларды, объектімен байланысы жоқ жұмыстар мен қызметтерді көрсетуге арналған үй-жайларды орналастыруға;
      2) объектінің өндірістік үй-жайларын ғимараттардың жертөле және цокольдық қабаттарына орналастыруға;
      3) персоналға арналған киім ауыстыру орнын өндірістік үй-жайларда орналастыруға;
      4) жұмыс орындарының және технологиялық жабдықтың үстінен технологиялық және тұрмыстық су ағатын аспалы кәріз құбырларын орнатуға;
      5) өндірістік үй-жайлар арқылы тұрмыстық ағындарды бұруға арналған қадалар өткізуге;
      6) өндірістік цехтардың және асханалардың үстінен дәретханаларды, себезгі бөлмелерін, кір жуу бөлмесін және қолжуғышты орналастыруға;
      7) тоңазыту камераларының қоршау конструкцияларында, сондай-ақ осындай камералар мен тамбурлар арқылы су құбыры мен кәрізді төсеуге;
      8) технологиялық үдерістер, жабдықтарды және үй-жайларды санитариялық өңдеуге арналған сумен жылыту жүйесінен ыстық суды пайдалануға;
      9) сору-сыртқа тарату желдеткіші жүйесі сөніп тұрған уақытта жұмыс жүргізуге және ашық технологиялық сыйымдылықтары мен процестері бар өндірістік үй-жайларда ауа рециркуляциясына;
      10) шамшырақтарды ашық технологиялық үдерістері бар технологиялық жабдықтың үстіне орналастыруға;
      11) жабдықты қоршаған жағдайда жөндеуді қоспағанда, өнімді өндіру кезінде жөндеу жұмыстарын жүргізуге және үй-жайларды дезинфекциялауға;
      12) өндірістік үй-жайларда қосалқы бөлшектерді, ұсақ тетіктерді, шегелерді сақтауға;
      13) өндірістік үй-жайларда және тоңазытқыштарда өндірістік қалдықтарды, тамақ өнімдерін өндіру кезінде пайдаланылмайтын басқа да заттар мен материалдарды, оның ішінде жуу және дезинфекциялау құралдарын сақтауға;
      14) кәдеге жаратылуы тиіс, істен шыққан газразрядты шамдар мен сынап толтырылған өлшеу аспаптарын сақтауға;
      15) технологиялық операцияларға кәсіптік дайындығы (біліктілігі, мамандығы) жоқ, гигиеналық оқудан өтпеген персоналды тартуға;
      16) кремі мен салындысы бар кондитерлік бұйымдарды ашық табақтарда, лотоктарда және тоңазыту жабдығынсыз тасымалдауға;
      17) ұсақ даналы нан-тоқаш және ұннан жасалған кондитерлік бұйымдарды пісіруге арналған, суда жүзетін құстардың жұмыртқаларын қоспағанда, кез келген кремді дайындау үшін суда жүзетін құс жұмыртқаларын, кертілген, жарылған және соғылған тауық жұмыртқаларын, жалған жұмыртқаларды, құстардың қауіпті жұқпалы аурулары бойынша қолайсыз шаруашылықтардан алынған жұмыртқаларды пайдалануға;
      18) жұмыртқалардың орнына меланжды пайдалануға;
      19) торттарды қаптамасыз тасымалдауға;
      20) өндірістік және тұрмыстық суды ашық су айдындарына тиісінше тазартпай ағызуға, сондай-ақ сіңіретін құдықты орнатуға;
      21) сарқынды суды еденге ағызуға және ашық науаларды орнатуға жол берілмейді.
      18. Объектідегі шаруашылық-тұрмыстық және өндірістік кәріз жалпы қалалық (кенттік) су бұруға қосу арқылы бөлек көзделеді, ол болмаған жағдайда кәріздің жергілікті жүйесі жабдықталады.
      19. Объектіні кәрізделмеген және жартылай кәрізделген елді мекендерге орналастырған жағдайда жергілікті кәріздеу жүйесі және тазартудың әкету жүйесі көзделеді. Сарқынды суды қабылдау қақпағы бар, жерасты су өтпейтін сыйымдылыққа (шұңқырға) жүзеге асырылады, оның көлемі 2/3 мөлшеріне дейін толған жағдайда тазартылады.
      20. Бөлек тұрған ауладағы дәретханалар және су өтпейтін сыйымдылық шаруашылық аймағына орнатылады, таза ұсталады, дезинфекцияланады.
      21. Сарқынды су кәрізге немесе жергілікті тазарту құрылыстарына шығарылар алдында механикалық жолмен тазаланады, май ұстағыштар арқылы өткізіледі.
      22. Өндірістік цехтарда, жуу бөлмелерінде, тамақ қалдықтарын сақтау камераларында траптар жабдықталады: 100 м2 алаңға диаметрі 10 сантиметр (бұдан әрі – см) және жуғыш суды жинауға арналған торы бар бір трап (бірақ бір үй-жайға кемінде бір трап).
      23. Технологиялық жабдықтың және машиналардың өңделген суын ағызуға арналған құбырлар, жуу ванналары гидравликалық қақпақ (сифон) құрылғысы бар қабылдау майқұйғышының төбесінен кемінде 20 миллиметр (бұдан әрі – мм) ауа алшақтығымен кәріз желісіне қосылады.
      Жабдықтан аққан сарқынды суды кәрізге ағызу жабық тәсілмен жүргізіледі. Санитариялық тораптардағы, себезгі бөлмелері мен кәріз және су құбыры қадалары өтетін орындардағы еден объект үй-жайларының үстіндегі гидрооқшаулау төсемі бар жабынмен жасалады.
      24. Өндірістік және қойма үй-жайларындағы кәріз қадаларын сыланған қораптарда ревизиясыз объектілердің тұрмыстық үй-жайлары арқылы өткізеді.
      25. Объектінің үй-жайларында өндірістің технологиялық талаптарына сәйкес табиғи және/немесе жасанды жарық көзделеді.
      26. Жасанды жарықтандыру көздері арнайы қорғаныш арматурасымен, ылғал мен шаң бөлумен байланысты үй-жайларда ылғалдан-шаңнан қорғайтын арматурамен жабдықталады. Жұмыс орындарында шағылысуды болдырмайтын қосымша жарықтандыру көздерін орнатады.
      27. Ашылатын барлық ойықтар (терезелер, фрамугалар, есіктер) жылдың жылы және өтпелі мезгілінде жәндіктер кірмес үшін алмалы-салмалы қорғаныш орлармен жабдықталады.
      28. Жарықтандыру аспаптары, арматура, терезе мен ойықтардың шыныланған беттері таза ұсталады және ластануына қарай тазартылып отырады.
      29. Өндірістік үй-жай ауасындағы зиянды заттардың рұқсат етілетін шекті шоғырлануы, өндірістік үй-жайлардағы шу, діріл, жарықтандыру және микроклимат деңгейлері «Қалалық және ауылдық елді мекендердегі атмосфералық ауаға, топыраққа және оның қауіпсіздігіне, қалалық және ауылдық елді мекендердің аумақтарын күтіп-ұстауға, адамға әсер ететін физикалық факторлардың көздерімен жұмыс істеу жағдайларына қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидаларына сәйкес болуы тиіс.
      30. Өндірістік, қосалқы және тұрмыстық үй-жайлар табиғи және (немесе) жасанды іске қосылатын сору-сыртқа тарату механикалық желдеткішімен жабдықталады.
      31. Өндірістік үй-жайларда, егер технологиялық үдеріспен жол берілген болса, жасанды желдету көзделеді. Жылу, ылғал және зиянды заттарды қарқынды бөлетін көз болып табылатын жабдық жергілікті сорғы құрылғысы бар сору-сыртқа тарату желдеткішімен жабдықталады.
      32. Тұрмыстық үй-жайларда, санитариялық тораптарда, себезгі бөлмелерінде және зертханаларда жалпы алмасу және жергілікті желдеткіштің автономды (тәуелсіз) жүйелері, тұрмыстық үй-жайларда көбінесе табиғи іске қосылатын желдеткіш орнатылады.
      33. Желдету және ауа баптау жүйелерін ауаның ластанған аймақтан таза аймаққа түсу мүмкіндігін болдырмайтындай етіп, сүзгіштерге және тазалауды немесе ауыстыруды талап ететін басқа да бөліктерге қол жетімділікті қамтамасыз ету арқылы жабдықтайды.
      34. Өндіріс технологияда көзделген жағдайларда ауа баптау құрылғысы көзделеді.
      35. Кремді дайындау және торттар мен пирожныйларды әрлеу үй-жайларындағы желдетудің сору жүйесі шаңға қарсы және бактерицидті сүзгішпен жабдықталады. Желдету жүйелерінің саңылаулары ұяшықтары ұсақ тормен жабылады. Осы үй-жайларда ауа баптағыштар мен инсоляциядан қорғайтын құрылғылар орнатылады. Үй-жайлардағы рұқсат етілетін температура +180С аспауы керек.
      36. Пештердің жанындағы, сондай-ақ қамырды ақырғы ашыту шкафтарының жанындағы жұмыс орындарында шығатын ыстық будан және газдан қорғау үшін тыныс алу аймағы деңгейінде ауамен себезгілеу ұйымдастырылады. Себезгі қабылдау ауасының температурасы қысқы уақытта ауа қозғалысының жылдамдығы секундына 0,5–1,0 метр (бұдан әрі – м/сек) болған жағдайда шамамен +180С, ал жазғы уақытта ауа қозғалысының жылдамдығы секундына 1-2 м/сек болған жағдайда шамамен +220С. Бұл ретте, ауа рециркуляциясына жол берілмейді.
      37. Жылу, ылғал және зиянды заттарды қарқынды бөлетін көз болып табылатын жабдық жергілікті сорғы құрылғысы бар сору-сыртқа тарату желдеткішімен жабдықталады. Шаң (қант, ұн) бөлетін көздер - үйінді шұңқырлар, қап қағушы машиналар, ұн елеуіштері, қысқа кесілген бұйымдарды төгуге арналған іріктеу үстелдері аспирациялық қондырғылармен жабдықталады.
      38. Уытты және тітіркендіретін заттарды қолданумен байланысты технологиялық үдерістер сору-сыртқа тарату желдеткішімен жабдықталған бөлек үй-жайларда немесе оқшауланған арнайы учаскелерде жүргізіледі.
      39. Ауаны жинау жұмыс аймағының, шикізат пен дайын бұйымдардың зиянды заттармен ластану мүмкіндігін болдырмайтын жерлерден жүзеге асырылады.
      40. Өндірістік үй-жайларға арналған ішке сору ауасын жинау жер деңгейінен 2 м төмен емес аймақтан жүзеге асырылады. Ашық технологиялық үдеріс жүретін цехтарда берілетін сыртқы ауаны жұқа тазалау сүзгілерінде тазалау көзделеді.
      41. Ауаны шығаруды жоғары аймақтан, жергілікті сорғыны пайдаланған жағдайда жұмыс аймағынан көздейді.
      42. Жергілікті сору жүйесінің шығарындыларын ғимараттың ең жоғары бөлігінің жабынынан кем дегенде 2 м биіктікте шығарады, мұндай жағдайда оның дөңесіне дейінгі аралық кем дегенде 10 м болуы тиіс.
      3. Желдету жүйесімен шығарылатын, құрамында уытты заттар бар ауа атмосфераға шығарылар алдында тазартылады.
      44. Технологиялық жабдықтың орнын ауыстыру немесе алмастыру кезінде желдеткіш жүйелері қайта жаңартылады.
      45. Жұмыс орындарында жылулық сәулеленумен, ұнды, қант ұнтағын және басқа да сусымалы бұйымдарды елеумен байланысты барлық жұмыстар сору-сыртқа тарату желдеткіші немесе жергілікті сыртқа тарату желдеткіші қосылған күйде жүргізіледі.
      46. Өндірістік және қойма үй-жайларына кіреберісінде тамбурлар болмаған жағдайда ауаны жылытатын «ауа» шымылдығы құрылғысы көзделеді.
      47. Желдету жүйесін профилактикалық тексеріп-қарау және жөндеу кемінде жылына екі рет жүргізіледі. Сүзгілер айына бір реттен сиретпей тексеріп-қаралады, тазаланады және ауыстырылады.
      48. Ауа өткізгіштер, торлар, желдету камералары және басқа да құрылғылар таза ұсталады, оларда механикалық бұзылу, тоттану ізі, тұмшалануының бұзылуы болмауы тиіс. Технологиялық жабдықтан желдету каналдары, ауа өткізгіштер тоқсанына бір реттен сиретпей тазартылады.
      49. Объект орталықтандырылған жылыту жүйесімен жабдықталады, ол болмаған жағдайда жергілікті жылыту жүйесін қолдануға жол беріледі. Жинау, тексеріп-қарау және жөндеу үшін жылытудың барлық түрлері жағдайында жылытқыш аспаптардың қолжетімділігі қамтамасыз етіледі.
      50. Шығарылатын бұйымдардың ассортиментін өндірістік мүмкіндіктеріне сәйкес шаруашылық жүргізуші субъект әзірлейді.
      51. Жабдық пен мүкәммалдың орналастырылуы, олардың конструктивті сипаттамалары технологиялық үдерістердің ағындылығын, оларға қызмет көрсету, санитариялық өңдеу, дезинфекциялау және жөндеу үшін еркін қол жеткізу мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
      52. Машиналар мен жабдықтардың қауіпсіздігіне қойылатын талаптарға сай келетін шикізат пен бұйымдарды өндіруге, сақтауға арналған жабдық, аппаратура мен сыйымдылықтар пайдаланылады.
      53. Бұйымдармен тікелей жанасатын жабдық пен мүкәммал беті тегіс, су өткізбейтін, сіңірілмейтін және уытты емес материалдардан көзделеді, олар тоттану әсеріне төзімді, жуу және дезинфекциялау құралдарымен жеңіл санитариялық өңделуі тиіс.
      54. Шикізатпен және дайын тамақ өнімдерімен жанасатын, пайдаланылатын металл құрылымдары тот баспайтын материалдардан жасалуы тиіс.
      55. Кондитерлік бұйымдар өндірісі кондитерлік, нан-тоқаш бұйымдарын өндіру бойынша көпбейінді объектілер құрамында және өндірістік және қосалқы үй-жайлардың тиісті жиынтығы бар, бас өндірістік корпуста дербес технологиялық цехтарда орналасқан, қажетті жабдықпен, аппаратурамен және мүкәммалмен жарақталған дербес өндіріс ретінде көзделеді.
      56. Әртүрлі өндірістерді, шикізат пен дайын бұйымдар қоймасын орналастыру ең қысқа көлік жолдарын, бүкіл өндірістік үдерістің ыңғайлылығы мен қарапайымдылығын, өндірісті дамыту мүмкіндігін қамту жағдайларына негізделіп жүргізіледі.
      57. Өндірістік үй-жайлардың жиынтығы мен алаңы объектінің типіне, қуаттылығына, шығарылатын бұйымдардың ассортиментіне сай осы Санитариялық қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес, қуаттылығы аз кондитерлік цехтар үшін және оларға бөлек үй-жайларды біріктіру үшін осы Санитариялық қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес белгіленеді.
      58. Объектілердегі шикізат қоймалары өндірісітік үй-жайлардан оқшауландырылады.
      59. Тұрмыстық үй-жайлардың құрамына жеке және арнайы киім мен аяқ киімге арналған бөлек киім ілетін орын, таза киімді сақтауға арналған киім-кешек орны, кір арнайы киімді қабылдауға арналған үй-жай, себезгі бөлмелері мен қол жууға арналған раковиналар, киім мен аяқ киімді кептіретін орын, кір жуатын орын кіреді.
      60. Жұмыс істейтін әйелдердің саны 15 және одан да көп болған жағдайда әйелдердің жеке гигиенасына арналған бөлме немесе гигиеналық себезгісі бар арнайы кабина көзделеді.
      61. Қуаттылығы аз объектілерді қоспағанда, тұрмыстық үй-жайларды жеке ғимаратта орналастырған жағдайда өндірістік үй-жайларға жылы өтетін аралық көзделеді.
      62. Өндірістік үй-жайлар мен ғимараттарда:
      1) тамақ өнімдерін өндіру кезінде пайдаланылатын мүкәммал мен айналымдағы ыдысты сақтауға, жууға және дезинфекциялауға арналған үй-жай немесе орын және жинау мүкәммалы мен жабдықтарын сақтауға, оларды жууға және дезинфекциялауға арналған үй-жайлар;
      2) тамақ өнімдерінің барлық өндірістік цехтарынан бөлек үй-жайда орналасқан санитариялық торап, оның есігі өндірістік үй-жайға тікелей шықпауы тиіс, ол жұмыс істеп тұрған санитариялық-тұрмыстық ағын суларға арналған кәріз жүйесімен қосылған жуғымен жабдықталады;
      3) цехтарда 500 шаршы метрге (бұдан әрі – м2) шаққанда бір шумектен, бірақ бір үй-жайға біреуден кем емес деген есеппен жинауға арналған жуғы шумектері. Шлангыларды сақтау үшін ұштық клапандармен жабдықталған кронштейндер көзделеді;
      4) ыстық және суық ағын су келіп тұратын, кіреберісте және жұмыс орнынан 15 метрден (бұдан әрі – м) аспайтын аралықта орналастырылған, араластырғыштармен, қол жууға арналған құралдармен және бір рет қолданылатын сүлгілермен немесе электрсүлгілермен (біреуден кем емес) жарақталған, әрбір өндірістік үй-жайда, санитариялық торапта, тұрмыстық үй-жайда қол жууға арналған қолжуғыштар көзделеді.
      63. Объект персоналы үшін асхана (бір ауысымда 30 адамнан астам жұмысшы болғанда, жұмыскерлер саны ең көп ауысымды есепке ала отырып, отыру орындарын қамтамасыз етумен) немесе буфет көзделеді. Асхана (буфет) болмаған жағдайда тамақ ішуге арналған үй-жай бөлінеді (бір ауысымда 30 адамға дейін жұмыскер болғанда).
      64. Объектінің аумағы қоршалады, абаттандырылады, атмосфералық, еріген суды жинауға арналған жауын-шашын кәрізімен жабдықталады, күн сайын жиналады.
      65. Объект аумағында, объектінің шаруашылық аймағындағы арнайы бөлінген орында, өндірістік аймаққа қатысты жел соғатын жағында қоқысты және өндірістік қалдықтарды жинауға арналған, қақпағы бар контейнерлерді орнатуға арналған, қатты, су өтпейтін жабыны бар алаң көзделеді, ол үш жағынан биіктігі кемінде 1,5 м тұтас қабырғамен қоршалады.
      Контейнерлер толуына қарай арнайы көлікпен шығарылады, ондай көліктерді шикізат пен дайын бұйымдарды тасымалдау үшін пайдалануға жол берілмейді. Босатылған соң контейнерлер мен алаң жуылады және дезинфекцияланады.
      66. Ғимаратқа кіреберісте қоқысқа арналған урналар қойылады, оларды тазалау толуына қарай жүргізіледі.
      67. Тамақ өнімдерін өндірудің технологиялық үдерісінің параметрлерін бақылауды талап ететін барлық жабдықтар, аппараттар пен мүкәммал тиісті бақылау-өлшеу аспаптарымен қамтамасыз етіледі.
      68. Технологиялық жабдықтың жұмысын бақылауды «Тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының тамақ өнімдерінің қадағалануына қойылатын талаптарына сәйкес шаруашылық жүргізуші субъектілер ұйымдастырады.
      69. Цехішілік көліктік (айналым) ыдыс және ыдыс жабдықтары таза, құрғақ, берік, бөтен иіссіз пайдаланылады. Айналым ыдысты пайдалану алдында міндетті түрде өңдейді.
      Бұл ретте, көліктік (айналым) ыдысты өндірістік цехқа алдын ала өңдеусіз енгізуге және қаптамалау ыдысын өндірістік үй-жайлар арқылы тасымалдауға жол берілмейді.
      70. Зауытішілік көлік пен цехішілік ыдыс таңбаланады және шикізат пен дайын бұйымдардың жекелеген түрлеріне бекітіледі.
      71. Қамыр бұлғауыш деждердің, вакуум-аппараттардың, қайнату қазандарының және басқа жабдықтардың ішкі және сыртқы беттері жұмыс аяқталған соң тазаланады және ыстық сумен жуылады, вакуум-аппараттар мен қазандар буланады.
      72. Өндірістік цехтардың, тұрмыстық үй-жайлардың, зертханалардың қабырғалары жуу және дезинфекциялау құралдарына төзімді материалдармен қапталады.
      73. Өндірістік үй-жайлардың, себезгі бөлмелерінің едені ылғалға төзімді және ылғал өтпейтін, соққыға берік, тайғанауды болдырмайтын, беті тегіс, шұңқырсыз, жарықшақсыз, санитариялық өңдеуге және дезинфекциялауға мүмкіндік беретін материалдардан, жұмыс орындары мен жолдардан алыс орналасқан траптарға ылдиланып жасалады. Жуу бөлмелерінде, дәретханаларда және себезгі бөлмелерінде суды кәрізге ағызатын тараптар көзделеді.
      Цехішілік көлікке арналған жолдағы еден учаскелері соққыға төзімді плиталармен әрленеді. Жүк түсіру үй-жайларындағы автомобильдерге арналған алаңдардағы жабын су өтпейтін қатты материалдардан жасалады.
      74. Зең пайда болған жағдайда қабырғалар, төбелер, бұрыштар әктеу алдында арнайы препараттармен өңделеді.
      75. Мүкәммалды, ыдыстарды және көлік құралдарын жуу және дезинфекциялауды су өткізбейтін едені, ыстық және суық су келтірілген, сарқынды суды ағызуға арналған суағары, желдеткіші бар арнайы жуу үй-жайларында оқытылған персонал жүргізеді.
      76. Үй-жайлар мұқият жиналады, жуылады және дезинфекцияланады. Үй-жайларды санитариялық өңдеудің, дезинфекциялаудың, дезинсекциялаудың және дератизациялаудың, жабдықты, мүкәммалды, ыдысты, бұйымдардың айналымы өндірісі үдерісінде пайдаланылатын көліктік құралдарды санитариялық өңдеудің және дезинфекциялаудың қолданылатын тәсілдері мен кезеңділігі олардың қауіпсіздігін қамтамасыз етеді және дайын өнімдердің қайталап ластану мүмкіндігін болдырмайды.
      77. Өндірістік үй-жайларды жинау сабын-сілті ерітіндісін пайдалана отырып, ылғал тәсілімен күн сайын жүргізіледі. Өндірістік үй-жайлардағы панельдердің, есіктердің беті аптасына кемінде бір рет жуылады. Лотоктар, траптар, қолжуғыштар, раковиналар, урналар ауысым ішінде тазартылады, ауысым аяқталғаннан кейін жуылады және дезинфекцияланады.
      78. Үй-жайларды күрделі жинау жуу және дезинфекциялау құралдарын қолдану арқылы апта сайын жүргізіледі.
      79. Күрделі жинау, тоңазыту, технологиялық жабдықты тексеру, дезинфекциялау және айғақтар болған жағдайда үй-жайлар мен аумақты дезинсекциялау және дератизациялау арқылы бір реттен сиретпей санитариялық күн өткізіледі.
      80. Жабдықтарды, мүкәммалды, үй-жайларды жуу және дезинфекциялау үшін дайындаушының колдану жөніндегі нұсқаулығына сәйкес жуу және дезинфекциялау құралдары пайдаланылады.
      81. Дезинфекциялау кілемшелері өндірістік корпусқа, өндірістік үй-жайларға кіреберісте төселеді және әр ауысым сайын дезинфекциялау ерітіндісіне малынады.
      82. Технологиялық желілердегі жұмыс орындарын жинауды қоспағанда, өндірістік, қосалқы, қойма және тұрмыстық үй-жайларды жинауды техникалық персонал жүргізеді. Дәретханаларды жинау тамақ өнімдерімен жанаспайтын және ыдысты өңдеуге қатысы жоқ техникалық персоналға бекітіледі.
      83. Өндірістік, қойма, қосалқы үй-жайларды, дәретханаларды жинау үшін бөлек орындарда (бөлек шкафтарда – қуаттылығы аз объектілер үшін) немесе жинау мүкәммалын сақтауға, тазартуға және кептіруге арналған және дәретханамен аралас үй-жайларда сақталатын бөлек таңбаланған мүкәммал бөлінеді.
      84. Жинау мүкәммалын, жуу және дезинфекциялау құралдарын сақтауға арналған үй-жай лас суға арналған суағармен, суық және ыстық су келтірілген раковинамен, шүберектерді кептіруге арналған құрылғымен жабдықталады.
      Дәретханаларды жууға арналған мүкәммалдың белгілік бояуы болады, олар әрбір жинау аяқталғаннан кейін дезинфекциялау ерітіндісінде өңделеді, кептіріледі және бөлек сақталады. Оны басқа мақсатта пайдалануға жол берілмейді. Дәретханаларды жинау үшін тамақ өнімдерімен жанаспайтын және ыдысты өңдеуге қатысы жоқ техникалық персонал бөлінеді.
      85. Жуу, дезинфекциялау құралдары өндірушінің техникалық құжаттамасына сәйкес құрғақ, желдетілетін, стеллаждармен жабдықталған үй-жайда сақталады.
      86. Объектілерде жәндіктер мен кеміргіштердің болуына жол берілмейді.
      87. Сусымалы тамақ өнімдерін (шикізатты, жартылай фабрикаттарды) сақтау қоймаларында қамба зиянкестеріне қарсы газбен өңдеу жүргізіледі.
      88. Үй-жайлардағы өндірістік тамақ қалдықтарын қақпағы бар, таңбаланған, арнайы ыдысқа жинайды және салқындатылатын жеке камераға немесе үй-жайға орналастырады. Тамақ қалдықтарын салқындату камерасын тамбур арқылы сыртқа тікелей шығатын ғимараттың бірінші қабатына және үй-жайға немесе дәлізге орналастырады. Шағын бактар мен шелектер қалдықтардан босатылғаннан кейін жуу және дезинфекциялау құралдарымен жуылып, ыстық сумен шайылады және кептіріледі.
      89. Технологиялық операциялар аяқталғаннан кейін пайда болатын өндіріс қалдықтарын:
      1) өндірістік үй-жайлардан үнемі шығарып отырады және таңбаланған жабылатын контейнерлерге салады;
      2) тек өндіріс қалдықтары үшін пайдаланылатын, конструктивті сипаты оларға малдың кіруін болдырмайтын контейнерлерге жинайды және сақтайды;
      3) объект аумағынан дер кезінде шығарады.
      90. Шикізат пен дайын бұйымдарды өндірудің, өлшеп-ораудың, сақтаудың, тасымалдаудың барлық үдерістері оларды ластанудан және бүлінуден, оларға бөгде заттардың түсуінен қорғау жағдайларында жүргізіледі.
      91. Шикізат немесе дайын өнім партиясынан бөгде заттар, ұн зиянкестері анықталған жағдайда, партия өндіріске жіберілмейді, жарамсыз өнімді одан әрі пайдалану туралы тиісті құжат жасалады.
      92. Барлық сусымалы қосалқы материалдар пайдалану алдында магнит ұстағыштар арқылы өткізіледі.
      93. Ұн және сусымалы шикізатты елеу үшін металл қоспаларды ұстауға арналған тұрақты магниттері бар жабдық пайдаланылады. Металл қоспаларды магнит ұстағыштары бар магнитті сепараторлар мен ұн елеуіштерде 10 күнде 2 рет магнит күші тексеріледі (магниттің өз салмағының 1 кг кемінде 8 кг болуы тиіс). Магниттерді тазалау әр ауысымда жүргізіледі. Магниттерден алынған жиылыстарды пакетке жинайды, тексеру нәтижелері өндірістік бақылау бағдарламасына сәйкес объектінің есепке алу құжаттамасына тіркеледі.
      94. Тартылудың ірілігі әртүрлі қант ұнтағын алу шағын диірмендердегі бөлек үй-жайда, қуаттылығы аз объекілерде қайта өңделетін қант мөлшерін есепке ала отырып, ұнды елеу бөлімшесінде жүргізіледі.
      95. Зауыт қаптамасындағы қойылтылған сүтті қоспағанда, шикізатты көліктік, айналым ыдыста өндірістік цехтарда сақтауға жол берілмейді.
      96. Кондитерлік бұйымдарды өндіру кезінде:
      1) сапасыздығының айқын белгілері бар, бөгде иістері, дәмі, қосындылары бар, түсі, иісі, консистенциясы өзгерген, нормативтік және/немесе техникалық құжаттамада көрсетілген тамақ өнімдері белгісінен айырмашылығы болған жағдайда;
      2) ауыл шаруашылығы малдарының аурушаңдығы бойынша қолайсыз шаруашылықтардан алынған, сондай-ақ бастапқы өңдеуден және пастерлеуден өтпеген сүт пен сүт өнімдерін;
      3) қабығы бүлінген, толыққанды емес тамақ жұмыртқалары мен техникалық ақауы бар («кертілген», «аққан», «жарылған» және басқалар) жұмыртқаларды, сондай-ақ құстардың қауіпті жұқпалы аурулары бойынша қолайсыз шаруашылықтардан алынған шикі жұмыртқаларды, үйрек пен қаз жұмыртқаларын;
      4) қамба зиянкестерімен ластанған ұнды, кептірілген жеміс-жидектерді және басқа өнімдерді;
      5) көгерген және шіру белгісі бар жемістерді, жаңғақтарды;
      6) шыққан жерін, сапасы мен қауіпсіздігін растайтын, олардың қадағалануын қамтамасыз ететін ілеспе құжаттарынсыз;
      7) бұзылған немесе тұмшаланбаған қаптамадағы (қаптамаланған өнім үшін);
      8) тиісті таңбасы болмаса;
      9) қаптаманың тұтастығы бұзылған және ластанған ыдыстарда болса;
      10) сақтаудың темпуратуралық және ылғалдылық жағдайларын сақтау үшін жағдай жасалмаса;
      11) белгіленген жарамдылық мерзімі болмаса немесе жарамдылық мерзімі өткен болса;
      12) қауіпсіздік көрсеткіштері бойынша сәйкес келмеген жағдайда;
      13) мемлекеттік тіркеуден өтпеген генетикалық түрлендірілген шикізатты және/немесе құрамында генетикалық түрлендірілген көздер болатын шикізатты;
      14) тамақ өндірісінде қолдануға рұқсат етілген хош иісті (татымды) өсімдіктерді және өсімдіктердің кейбір басқа түрлерін қоспағанда, дәрілік өсімдіктерді;
      15) мемлекеттік тіркеуден өтпеген тағамдық қоспаларды, хош иістендіргіштерді, дәм-иіс беретін заттар мен шикізат компоненттері ретіндегі өсімдік экстрактыларын, микроорганизмдердің бастапқы өсірінділері мен бактериялы ашытқыларды, технологиялық қосалқы заттарды;
      16) тұтынушы қаптамасында, затбелгісінде, жазба белгісінде, жапсырма парақтарда және/немесе ілеспе құжаттарында қажетті ақпарат болмағанда;
      17) ұсынылған ақпаратқа сәйкес болмаса;
      18) жалған бұйым болып табылса бұйымдарды қабылдауға, пайдалануға, сақтауға, тасымалдауға және өткізуге жол берілмейді.
      97. Өнім түрінің жарамдылық, сақтау мерзімі көрсетілген әр ыдыс орнының таңбалау жазба белгісі (затбелгі) жарамдылық/сақтау мерзімі аяқталғанша, бұйымды толық пайдаланғанға дейін сақталады.
      98. Өнімдердің өндірісінде адамның өмірі мен денсаулығына және қоршаған ортаға зиян келтірмейтін қауіпсіз азық-түлік шикізаты, тамақ ингредиенттері мен қосалқы материалдар пайдаланылады.
      99. Азық-түлік шикізатының, тамақ өнімдерінің және қосалқы материалдардың әр партиясының олардың сапасын, қауіпсіздігін куәландыратын құжаттармен және олардың қадағалануын, шыққан орнын қамтамасыз ететін құжаттары болады.
      100. Тамақ ингредиенттері мен тағамдық қоспалар өндіруші зауыт қаптамасында сақталады, пайдалануға бөлек үй-жайда дайындалады. Бояғыштарды, хош иістендіргіштерді, тамақ қышқылдарын және басқа қоспаларды басқа ыдысқа қайта салуға, қайта құюға жол берілмейді. Оларды сақтау сақтау жағдайлары мен температурасын сақтау арқылы, оларды жат иістермен және дәммен байытуды болдырмайтын бөлек жабық шкафтарда жүргізіледі.
      101. Темір тапшылығы жай-күйі мен йод тапшылығы ауруларының профилактикасы мақсатында ұннан жасалатын кондитерлік бұйымдарды өндіруде йодталған тұз және байытылған (фортификацияланған) бірінші және екінші сортты бидай ұны пайдаланылады.
      102. Дайын өнім мемлекеттік тіркеуден өткен, тамақ өнімдерімен жанасу үшін қолдануға рұқсат етілген материалдардан жасалған тұтыну және көліктік ыдысқа қаптамаланады.
      103. Дайын бұйымдар нормативтік-техникалық құжаттамаға сәйкес таза, құрғақ, бөтен иісі жоқ, пергамент немесе тамақ өнімдерімен жанасу үшін қолдануға рұқсат етілген басқа материалдар төселген ыдысқа қаптамаланады.
      104. Ұннан жасалған кондитерлік бұйымдарды табақтарға және лотоктарға салу салу, сақтау және тасымалдау қағидаларына сәйкес жүргізіледі. Тиеу, тасымалдау және түсіру кезінде бұйымдарды атмосфералық жауын-шашыннан сақтайды.
      105. Қайта өңдеуге келмейтін кондитерлік бұйымдарды одан ары жою үшін арнайы ыдысқа жинайды.
      106. Кондитерлік бұйымдардың бүкіл жарамдылық/сақтау мерзімі ішінде тамақ өнімдерінің әр түріне арналған белгіленген сақтау жағдайларының орындалуы қамтамасыз етіледі. Кондитерлік бұйымдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін сақтау жағдайларының сәйкестігі өндірістік бақылау бағдарламаларына сәйкес бақылау-өлшеу аспаптарының айғақтары бойынша бағаланады.
      107. Кондитерлік бұйымдардың жарамдылық/сақтау мерзімі мен сақтау жағдайларын сақтау жағдайларын орындаған жағдайда жарамдылық/сақтау мерзімі ішінде олардың қолданыстағы Санитариялық қағидалардың, техникалық регламенттердің талаптарына сәйкестігін қамтамасыз етуді ескере отырып, техникалық құжаттамада дайындаушы белгілейді.
      108. Тамақ өнімдерін өндіру (дайындау) субъектісі рецептуралық құрамына, қаптамалау материалының түріне және бұйымды қаптамалау тәсіліне байланысты белгіленген тәртіппен бұйымның жарамдылық/сақтау мерзімін белгілейді және уәкілетті мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау органдарымен келісіледі.
      109. Тамақ өнімдерінің жаңа түрлерін (шикізаттың дәстүрлі емес түрлерінен алынған), тамақ өнімдерін дайындаудың, қаптамалаудың, сақтаудың, тасымалдаудың жаңа технологиялық үдерістерін әзірлеуде өндіріс (дайындау) субъектілері қауіпсіздік, тағамдық құндылық, жарамдылық мерзімі талаптарының ғылыми негіздемесін қамтамасыз етеді.
      110. Объект шикізатты, дайын өнімді, қаптамалау және қосалқы материалдарды бөлек сақтауға арналған қойма үй-жайларымен және тоңазыту жабдығымен қамтамасыз етілуі.
      111. Қойма және өндірістік үй-жайлар тез бұзылатын шикізат пен жартылай фабрикаттарды, дайын бұйымдарды сақтауға арналған тоңазыту камераларымен жабдықталады.
      112. Өндірісте пайдаланылатын азық-түлік шикізаты мен тамақ өнімдерін сақтауға арналған қойма үй-жайлары құрғақ, таза, жақсы желдетілетін, желдету құрылғысы орнатылған, зиянкестермен ластанбаған, атмосфералық жауын-шашыннан, оларға кеміргіштердің, құстар мен жәндіктердің кіруінен қорғалған, салыстырмалы ауа ылғалдылығы 75%-дан аспайтын, өнімнің түріне байланысты жылытылатын немесе салқындатылатын болуы тиіс.
      113. Қойма үй-жайлары, тоңазыту камералары көзге түсетін жерде, есіктер мен буландырғыштардан алыс орнатылған салмағын, ауа температурасын, ауаның салыстырмалы ылғалдығын және уақытын өлшеуге арналған бақылау-өлшеу аспаптарымен жабдықталады. Олар туралы мәлімет шығарылған өнімнің жарамдылық/сақтау мерзімі ішінде сақталады. Камералардың, үй-жайлардың температурасы мен ылғалдылығын сақтаудағы өнімге арналған нормативтік құжаттама талаптарына сәйкес ұстайды. Тоңазыту жабдығының жұмысын бақылау үшін сынапты термометрлерді пайдалануға жол берілмейді.
      114. Тоңазыту жабдығының төбесінде, қабырғасында, еденінде, есігінде, бұйымдары бар қаптамасында қар мен мұздың жиылуына жол берілмейді.
      115. Қойма үй-жайлары, тоңазыту камералары жеңіл жуылатын және дезинфекцияланатын стеллаждармен, тұғырықтармен, тоңазыту камералары конденсатты жинау және бұру жүйелерімен жабдықталады.
      116. Тоңазыту жабдығы, тоңазыту камерасы ластануына, «қар күпісінің» пайда болуына қарай, бұйымдардан босағаннан кейін, тоңазытқышты жаппай жүк түсуге дайындау кезеңінде, камерасында зең анықталған жағдайда және сақтаудағы өнімдерді зең басқанда жуылады және дезинфекцияланады.
      117. Дайын өнімдерді тоңазыту камерасын және/немесе қойма үй-жайына орналастыру өндіру күнін, ауысымын және партия нөмірін көрсету арқылы партиямен жүзеге асырылады.
      118. Шикізат пен қаптамаланған дайын бұйымдарды бірге сақтауға, сондай-ақ оларды су құбыры мен кәріз құбырларына, жылыту аспаптарына жақын, қойма үй-жайларынан тыс сақтауға жол берілмейді.
      119. Ыдысқа салынған шикізат, қосалқы материалдар және дайын өнімдер қоймаларда және экспедицияларда еден деңгейінен кемінде 15 см және қабырғадан 50 см аралықтағы стеллаждарда және тұғырықтарда сақталады, олардың арасындағы өтетін жердің ені кемінде 75 см болуы тиіс.
      Қойма жанынан сауда желісінен қайтарылатын бұйымдарды қабылдауға арналған үй-жайлар көзделеді.
      120. Бұйымдарды тасымалдау «Автомобиль көлігімен жүктерді тасымалдау қағидасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 18 шілдедегі № 826 қаулысымен бекітілген Автомобиль көлігімен жүктерді тасымалдау қағидасының талаптарына сәйкес санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды болғанда осы мақсаттарға арналған және/немесе жабдықталған арнайы көлік құралдарымен жүзеге асырылады.
      121. Жылдың жылы мезгілінде тез бұзылатын, ұннан жасалған кондитерлік бұйымдарды тасымалдау:
      1) салқындататын шанағы бар арнайы көлікте 6 сағаттан асырмай;
      2) суық келмейтін изотермиялы шанақтарда 1 сағаттан асырмай +60  аспайтын температурада жүргізіледі.
      Кремі және салындысы бар кондитерлік бұйымдарды тасымалдау үшін рефрижераторлар пайдаланылады.
      122. Азық-түлік шикізатын, тамақ өнімдерін және дайын бұйымдарды тасымалдау үшін гигиеналық және дезинфекциялау құралдарының әсеріне төзімді, жеңіл жуылатын және дезинфекцияланатын, дезинсекцияланатын және дератизацияланатын, сондай-ақ жәндіктердің, жануарлардың, оның ішінде кеміргіштердің кіруіне жол бермейтін, таза, дұрыс жағдайдағы жүк үй-жайлары бар көлік құралдары мен көлік жабдығы (контейнерлер) пайдаланылады.
      123. Кремі бар ұннан жасалған кондитерлік бұйымдар қақпағы бар контейнерлерде тасымалданады.
      124. Кондитерлік бұйымдар мен өндірісте пайдаланылатын, тез бұзылатын тамақ өнімдерін сақтау, тасымалдау және өткізу бұйымның қауіпсіздік және сапа көрсеткіштерінің сақталуын қамтамасыз ететін температуралық-ылғалдылық режимде жүзеге асырылады.
      125. Дайын өнімді өткізу кезінде тікелей объектілерде тамақ өнімінің саудасы объектілеріне қойылатын жағдайлар жасалады.
      126. Кондитерлік бұйымдарды қаптамасыз өткізген кезде кесуге, өлшеуге арналған арнайы жабдық, сондай-ақ сауда мүкәммалы (тақталар, қысқаш, қалақ және басқалары) пайдаланылады. Қаптамаланбаған өнімдерді тікелей таразыда қаптама материалынсыз өлшеуге жол берілмейді.
      127. Азық-түлік шикізатын, тамақ өнімдерін және дайындалатын (шығарылатын) бұйымды сақтау, тасымалдау және өткізу жағдайлары, мерзімдері осы Санитариялық қағидаларға, өнімнің нақты түріне арналған нормативтік және/немесе техникалық құжаттамаға сәйкес сақталады.
      128. Өндірістің жағдайлары бөлігінде осы Санитариялық қағидалардың талаптары тамақтану объектілерінің құрамына кіретін қуаты аз кондитерлік ұн (кремі бар кондитерлік бұйымдарды тәулігіне 300 кг асырмай, кремсіз бұйымдарды 500 кг асырмай шығаратын) цехына қолданылады.
      129. Шикізатты өндіріске дайындауды жеке дайындық бөлімінде жүргізеді.
      130. Шикізатты, жартылай фабрикаттар мен қосалқы материалдарды ыдысқа салу ыдысты бетіндегі ластаудан алдын ала тазалағаннан кейін жүргізіледі.
      131. Шикізат тәуліктік қор қоймасында қаптамасы ашылады, цех ішіндегі таңбаланған ыдысқа қайта салынады.
      132. Кремі бар кондитерлік бұйымдарды сақтау үшін температурасы +50С дейін кемінде екі тоңазыту камерасы көзделеді.
      133. Ұнның қаптары ұнды қағуға арналған машина орнатылған үй-жайда сақталады. Ұнның қалдығы, қаптардың қағындысы «санитариялық ақау» деген белгісі бар арнайы ыдысқа салынады және жеке үй-жайда сақталады.
      134. Ұн, барлық сусымалы шикізат және екінші қайта өңделген дайын өнім пайдалану алдында магнит ұстағыштардан өткізіледі және елекпен еленеді. Магниттер:
      1) өнім төгілетін жерде;
      2) екінші қайта өңдеуге өнімді бөлу үстелдерінде;
      3) циклон-ұстағыштардан жиналған ұнды елеуге арналған қондырғыда орнатылады.
      135. Ұн шикізаттың барлық түрінен бөлек, +100С төмен емес температурада және 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылықта сақталады. Ыдыссыз сақтаған кезде ұн жекелеген сыйымдылықтарға төгіледі.
      136. Тұз жеке, сондай-ақ еріген күйінде сүзгілермен жабдықталған сыйымдылықтарда сақталады және өндіріске еріген және сүзілген күйінде беріледі.
      137. Престелген ашытқы және ашытқы сүті + 40С аспайтын температурада сақталады. Престелген ашытқының ауысымдық немесе тәуліктік қорын цехта сақтауға жол беріледі.
      138. Майлар, жұмыртқалар, сүт және сүт өнімдері тоңазытқыш камераларында + 40С аспайтын температурада сақталады.
      139. Бұйымдарды өндіру үшін дайындалған әрлеуге арналған салындылар мен жартылай фабрикаттар + 60С аспайтын температурада таңбаланған, жабық ыдыста немесе жинағыштарда сақталады.
      140. Жұмыртқалар мен жұмыртқа өнімдерін сақтау үшін жеке тоңазытқыш камерасы көзделеді.
      141. Цех ішіндегі жабдық, сыйымдылықтар, мүкәммал, ыдыс-аяқ, кремі бар кондитерлік бұйымдарды өндіру кезінде пайдаланылатын цех ішіндегі ыдыстар технологиялық үдерістің кезеңдері бойынша қосымша таңбаланады және қатаң түрде мақсатына қарай пайдаланылады.
      142. Кремі бар бұйымдарды әрлеуге арналған үй-жайлар тегіс, гигиеналық жабыны бар салқындату үстелдерімен жабдықталады. Күн сайын жұмыс аяқталған соң үстелдер жуу құралының 0,5 % ерітіндісімен өңделеді, дезинфекцияланады және +600С температурада ыстық сумен жуылады.
      143. Ерекше санитариялық режимді қажет ететін үй-жайлар: жұмыртқа массасын дайындау, дайын бұйымды әрлеу бөлімшелері, цех ішіндегі мүкәммалды жуу, цех мүкәммалын өңдеу бөлімшелері, жұмыртқа жаруға арналған үй-жай ауысым соңында жинау аяқталған соң барынша көлемді ауданды өңдеуді қамтамасыз ететін және өндірістік үстелдердің үстіндегі кеңістікті қамтитын орындарда орнатылған бактерицидті шамдармен (стационарлық немесе жылжымалы) өңделеді.
      144. Экрандалмаған жылжымалы бактерицидті шамдар үй-жайдың 1 текше метріне (бұдан әрі – м3) 2,0-2,5 Ватт (бұдан әрі – Вт) қуаты есебінен орнатылады. Экрандалған бактерицидті шамдар үй-жайдың 1 м3 1,0 Вт қуаты есебінен сәуле үй-жайдағы адамдарға бағытталмаған жағдайда еденнен 1,8-2,0 м биіктікте орнатылады.
      Бактерицидті шамдардың жұмыс режимі дайындаушы-кәсіпорынның қолдану жөніндегі нұсқаулығына сәйкес орнатылады.
      Шамдар жұмысын есепке алу осы Санитариялық қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес нысан бойынша арнайы журналда тіркеледі.
      145. Бактерицидті шам қосылып тұрған кезде үй-жайда персоналдың жұмыс істеуіне жол берілмейді. Үй-жайға персоналдың кіруіне бактерицидті қондырғы ажыратылғаннан кейін 30 минуттан соң және үй-жайды желдеткеннен кейін жол беріледі.
      146. Технологиялық жабдықты, сүтке арналған аппаратураны, сиропқа арналған пісіру қазандарын, сиропты сақтауға арналған бактарды, өлшеуге арналған шағын бактарды, кондитерлік өндірістердің құбырларын санитариялық өңдеу осы Санитариялық қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес жүргізіледі.
      147. Қамыр илейтін кеспектің ішкі бетінің жоғарғы бөлігі әр қамыр илеген сайын тазаланады және өсімдік майымен майланады.
      148. Кремі бар кондитерлік ұн бұйымдарын өндіретін өндірістік цехтардың (учаскелердің) жабдығы, мүкәммалы және ыдысы ауысымына бір реттен сиретпей, жібітуге арналған сироп құйылатын және бисквит үгіндісіне арналған сыйымдылықтар ауысымына 2 реттен сиретпей өңделеді.
      149. Ұн бұйымдарын пісіруге арналған жаңа қалыптар мен табалар қолдану алдында пештің ішінде қыздырылады. Жиектері майысқан, мыжылған, қабыршықтанған қалыптар мен табалар пайдаланылмайды. Қалыптар мен табалар күйесін алу үшін мезгіл-мезгіл түзетіледі, тазаланады және күйдіріледі.
      150. Креммен жұмыс істеуге арналған ұштықтарды және ұсақ мүкәммалды, цех ішіндегі ыдыстарды және ірі мүкәммалды жуу орындары, айналым ыдыстың жуу орны ыстық және суық су келтірілген үш секциялы ваннамен жабдықталады. Жұмыртқаларды өңдеуге арналған үй-жай төрт секциялы жуу ванналарымен жабдықталады.
      151. Цех ішіндегі ыдыстар мен мүкәммал арнайы жуу бөлімшелерінде өңделеді, өнімдермен босаған соң механикалық тазаланады және осы Санитариялық қағидаларға 5-қосымшаға сәйкес жуу машиналарында немесе қолмен жуу тәсілімен жуылады.
      152. Айналым ыдысын жуу цех ішіндегі ыдыс пен мүкәммалды жуудан бөлек жеке үй-жайда жүргізіледі, жуу және дезинфекциялау құралдарымен жуылады, ыстық сумен шайылады және кептіріледі.
      153. Жұмыртқа массасына арналған жабдық, мүкәммал және ыдыс жұмыс аяқталғаннан кейін осы Санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкес санитариялық өңделеді, ал ұсақ мүкәммал жуудан кейін 30 минут бойы қайнатылады.
      Жұмыртқа өңдеуге арналған ванналар мен жұмыртқа жаруға арналған үй-жайдағы еден жұмыс аяқталған соң ыстық сумен (+500С төмен емес) жуылады және дезинфекцияланады.
      154. Торттар мен пирожныйларды әрлеуге арналған ұштықтарды, ұсақ мүкәммалды өңдеу осы Санитариялық қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес жүргізіледі.
      155. Ауысым аяқталған соң крем былғайтын машина кремнен босатылады және өңдеудің әр сатысы үшін 10-15 минут бойы ерітінділермен (басында жуу, сосын дезинфекциялау құралдарымен) жүйелі түрде толтырған соң жұмыс қалпында өңделеді, содан соң ыстық сумен жуылады. Кондитерлік өнімдерді өндіруде пайдаланылатын басқа жабдық оны пайдалану жөніндегі нұсқаулыққа сәйкес санитариялық өңдеуге жатқызылады.
      156. Жаңа піскен жемістер мен жидектер пайдалану алдында жуылады және кептіріледі. Жуылуы қиын жидектерді (құлпынай, таңқурай, бүлдірген, қожақат, тұт) әрлеу заты ретінде пайдалануға жол берілмейді. Бұл жидектер крем толтырғыштар ретінде термиялық өңделгеннен кейін немесе қантта глазурленгенін пайдаланылады.
      157. Диеталық тамақтану үшін кондитерлік бұйымдарды дайындау кезінде алкогольді, өрік сүйегінің өзегін, майонезді, аспаздық және кондитерлік майларды пайдалануға жол берілмейді.
      158. Мейіз, цукаттар және құрғақ жемістер іріктеледі, сосын ағынды су астында торда немесе арнайы машинада жуылады және термиялық өңделетін бұйымдарда пайдаланылады.
      159. Жеміс-жидек езбесі, қойыртпақ өндірісте пайдалану алдында ысып езу машинасы арқылы немесе 1,5 мм артық емес ұяшықтары бар елек арқылы, жеміс-жидек повидлосы, джем, салынды және қайнатпа – ұяшықтары 3 мм артық емес елек арқылы өткізіледі. Бұл ретте оларды сумен араластыруға жол берілмейді.
      160. Жаңғақтар, миндаль және майлы дақылдардың тұқымдары ұрыптау машиналарында бөтен қоспалардан тазаланады немесе қолмен іріктеледі.
      161. Сироптар, бал, сұйық шоколадты жартылай фабрикаттар, ерітілген майлар, қаймағы алынбаған сүт арнайы елек арқылы сүзіледі, сүзілген соң сүт қайнатылады. Қант сироптары ұяшықтары 1,5 мм аспайтын металл елек арқылы сүзіледі.
      162. Суда жүзетін құстың жұмыртқа массасын дайындаумен айналысатын жұмыскерлер үдеріс аяқталған соң сабынды және дезинфектантты пайдалана отырып қолдарын жуады.
      163. Қораптарды ашу, жұмыртқаларды өңдеу және жұмыртқа массасын алу ағымдылықты сақтаған кезде жүргізіледі.
      164. Крем дайындау үшін тауықтың диеталық жұмыртқасы (жұмыртқалаған күнді есептемегенде жарамдылық мерзімі 7 күннен аспайтын), олардың шығуын, сапасы мен қауіпсіздігін растайтын құжаттар бар болғанда, таңбасы және таза, қабығы бүлінбегенде пайдаланылады. Пайдалану алдында жұмыртқа сұрыпталады, іріктеп овоскоптан өткізіледі және өңдеу үшін торлы сыйымдылықтарға салынады. Жұмыртқаларды +6ғС аспайтын температурада сақтауға жол беріледі.
      165. Жұмыртқа осы Санитариялық қағидаларға 7-қосымшаға сәйкес өңделеді. Жуу ванналарындағы ерітінділерді ауыстыру ауысымына екі реттен сиретпей жүргізіледі.
      166. Еденге құлаған бұйымдар (санитариялық ақау) «санитариялық ақау» деген белгісі бар арнайы ыдысқа жиналады.
      167. Өңделген жұмыртқаны металл пышақпен ұрып жарады және сыйымдылығы бес жұмыртқадан аспайтын арнайы тостағандарға құйылады. Жұмыртқа массасының иісі мен сыртқы түрі тексерілгеннен кейін оны үлкен сыйымдылыққа құяды, ұяшықтары көлемі 3-5 мм артық емес металл елек арқылы сүзіледі. Крем дайындауға арналған жұмыртқа массасын тікелей крем дайындау алдында дайындайды. Оны +60C жоғары емес температурада бір сағаттан асырмай сақтауға жол беріледі. Жартылай фабрикаттарды пісіруге арналған жұмыртқа массасын сақтау мерзімі осыған ұқсас жағдайларда 24 сағаттан артық емес. Бұл ретте жұмыртқа массасын салқынсыз сақтауға жол берілмейді.
      168. Жұмыртқа меланжы ұсақ түйіршік кондитерлік бұйымдарға арналған қамырды дайындау кезінде пайдаланылады. Жұмыртқа меланжы -60-тан +5 0С-қа дейінгі температурада сақталады, дефростирленген меланж 4 сағаттан асырмай сақталады. Меланжды қайта мұздатуға жол берілмейді.
      169. Сары май қаптамасын ашқаннан кейін тексеріледі және беті қорғалады. Кремі бар кондитерлік бұйымдарды өндіру үшін микробиологиялық бүлінген белгілері бар (көгерген және басқа), ластанған майды пайдалануға жол берілмейді. Үй-жайда тазартуға дейінгі майды сақтау ұзақтығы 4 сағаттан аспайды.
      170. Кремдер үшін ылғалдың массалық үлесі 20 %-дан аспайтын сары май пайдаланылады.
      171. Торттар мен пирожныйларды әрлеу үшін су фазасында қанттың құрамы 60 %-дан төмен емес кремдер пайдаланылады. Кремнің су фазасындағы қанттың құрамын есептеу осы Санитариялық қағидаларға 8-қосымшаға сәйкес жүзеге асырылады.
      172. Сироптар қажеттілігіне қарай дайындалады. Сиропты сақтауға + 60С-тан жоғары емес температура кезінде жол беріледі. Сіңіруге арналған сироп және үстіне себуге арналған үгінділер ауысымда екі реттен сиретпей ауыстырылады. Үгінділердің және сироптың қалдықтары жоғары температуралық өңдеу кезінде жартылай фабрикаттарды пісіру үшін пайдаланылады.
      173. Крем үзіліссіз жұмыс қажеттілігінің 3 сағатынан аспайтын мөлшерінде дайындалады және осы кезеңде пайдаланылады. Жұмыс үшін 30 минуттан аспайтын мөлшердегі крем алынады, кремнің қалған мөлшері +40С-тан аспайтын температурада тоңазытқышта сақталады. Кремнің қалдықтарын басқа ауысымда торттар мен приожныйларды әрлеу үшін тапсыруға жол берілмейді. 3 сағат ішінде пайдаланылмаған кремнің қалдықтары дайындаушының техникалық құжаттамасының технологиялық нұсқаулықтарына сәйкес жоғары температурада өңдейтін жартылай фабрикаттар мен ұн бұйымдарын пісіруге арналған қамырды дайындау үшін сол ауысымда пайдаланылады.
      174. Қайнатылған, қаймақтарды былғаудан алынған, ірімшіктен жасалған, белокпен араластырылған шикі және қайнатылған кремдер сақталмауы тиіс және дайындалғаннан кейін тез арада пайдаланылады. Кремдердің қалған түрлері оларды пайдаланғанға дейін, бірақ массалық өнім үшін 1,5 сағаттан асырмай және тапсырыс өнімі үшін 2 сағаттан асырмай +4 – +20С аспайтын температурада өндірісте сақталады.
      175. Кремді бір ыдыстан екіншісіне салу немесе оны ауыстыру арнайы мүкәммалмен жүргізіледі. Бұл ретте кремді қолмен ауыстырып салуға жол берілмейді. Жұмыс орындарына крем қақпағы бар таза ыдыста тасымалданады. Бұйымды әрлеу үдерісінде кремі бар ыдыстың қақпағын жаппауға жол беріледі.
      176. Кремдерді басқа объектілерде пайдалану үшін оларды тасымалдауға жол берілмейді.
      177. Бұйымдарды креммен әрлеу үшін бір рет қолданылатын өрнек салынатын кондитерлік қапшықтар пайдаланылады.
      178. Кремі бар кондитерлік бұйымдарды өндіру кезінде әрбір ауысым жұмысқа таза стерилді өрнек салу қапшықтарымен, оларға арналған ұштықтармен және ұсақ мүкәммалмен кіріседі.
      Қапшықтарды, ұштықтарды және ұсақ мүкәммалды беру және тапсыру әрбір ауысымда есеппен жүргізіледі. Өрнек салу қапшықтарын ауыстыру ауысымда екі реттен сиретпей жүргізіледі.
      179. Өрнек салу қапшықтарын, ұштықтарды және креммен жұмыс істеуге арналған ұсақ мүкәммалды өңдеу және сақтау үшін қолданылатын жабдық басқа мақсат үшін пайдаланылмайды.
      180. Кондитерлік бұйымдарды әрлеу үшін саптары бар кондитерлік қапшықтар, кондитерлік шприцтер, қалақтар, пышақтар және басқа да керек-жарақтар пайдаланылады. Кремі бар өрнек салу қапшықтары ауысымда жұмыс үзілісі уақытында таза ыдыста салқын жерде сақталады.
      181. Сироптарды, кремдердің жартылай фабрикаттарын, жібітуге арналған сироптарды дайындау дайындаушының техникалық құжаттамасына сәйкес жүргізіледі.
      182. Кремі бар кондитерлік бұйымдар дайындалғаннан кейін салқындату үшін тоңазыту камерасына жіберіледі. +16 – +180С-тан аспайтын температурада тоңазыту камераларына салғанға дейін дайын крем бұйымдарын өндірісте сақтау ұзақтығы 1 сағаттан аспайды, оларды тоңазыту камераларында тез арада салқындату 00С-тан жоғары емес температурада жүргізіледі. Бұйымның іші температурасының +60С-қа жетуі технологиялық үдерістің аяқталуы болып саналады.
      183. Кремі бар кондитерлік бұйымдар +60С-тан аспайтын температурада тоңазыту камераларында сақталады. Креммен әрленбеген торттар мен пирожныйлар, майлы, пралин, жеміс қосылған әрлеу жартылай фабрикаттары бар торттар мен пирожныйлар +180С аспайтын температурада және 70-75% ауаның салыстырмалы ылғалдылығында сақталады.
      184. +60С аспайтын температурада сақталатын торттардың, приожныйлардың және рулеттердің технологиялық үдеріс аяқталған сәттен бастап жарамдылық мерзімі тез бұзылатын бұйымдардың белгіленген жарамдылық мерзімдеріне сәйкес жүзеге асырылады. Кремді кондитерлік бұйымдарды жарамдылық, сақтау және өткізу мерзімі технологиялық үдерістің аяқталған сәтінен бастап саналады және бұйымның объектіде болу, сауда және қоғамдық тамақтану объектілерінде тасымалдану және сақталу уақытын қамтиды.
      185. Қайта өңдеуге механикалық бүлінген немесе сыртқы түрі және пішіні өзгерген, өткізу мерзімі аяқталған кондитерлік бұйымдарды, бірақ өткізу мерзімі аяқталғаннан бастап 24 сағаттан кешіктірмей, таза, құрғақ, бөтен иісі жоқ ыдыста сауда желісінен кері қайтаруға жол беріледі.
      Кремі бар, жарамдылық мерзімі аяқталған кондитерлік бұйымдар ұсақ даналы пісірілетін кондитерлік бұйымдарды шығару үшін пайдаланылады.
      186. Дәмі мен иісі өзгерген, ластанған, бөтен заттар қосылған, ұнның және басқа да зиянкестерімен ластанған, микробиологиялық бүліну белгілері бар, сондай-ақ ұн бұйымдарының үгінділері бар кондитерлік бұйымдарды қайта өңдеуге қайтаруға жол берілмейді.
      187. Қайта өңдеу үшін сауда объектілері кері қайтаратын кондитерлік бұйымдармен мынадай белгілері бар құжаттар қоса жүреді:
      1) бұйымның атауы;
      2) бұйым данасының салмағы немесе саны;
      3) шығарылған күні;
      4) қайтарылатын өнімнің, сауда объектісінің атауы;
      5) кері қайтару күні;
      3) кері қайтару себебі.
      188. Сауда желісінен кері қайтарылатын кондитерлік бұйымдар өндірістік зертхананың, ол болмағанда – кез келген аккредиттелген (аттестатталған) зертхананың қорытындысынан кейін қайта өңдеуге жіберіледі.
      189. «Созылмалы» (картоп) ауруын жұқтырған кондитерлік бұйымдар тамақ мақсаты үшін пайдалануға жол берілмейді және қайта өңдеуге жатпайды.
      190. Қауіпті өнімді кәдеге жаратуды және жоюды тамақ өнімінің қауіпсіздігі саласындағы заңнамада белгіленген тәртіппен дайындаушы жүзеге асырады.
      191. Шығарылатын тамақ өнімінің өндірісі мен сақталуы кезіндегі оның қауіпсіздігін мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау барысында және өндірістік бақылауда объектілерде технологиялық жабдықтан, мүкәммалдан, қосымша материалдардан алынған шайындыларда ағымдық дезинфекциядан кейін 60 минуттан кешіктірмей алынған микробиологиялық шайындылардың 2%-нан асырмай санитариялық-көрсеткіш микроорганизмдердің (ішек таяқшалары тобының бактериялары) болуына жол беріледі, бұл дезинфекциялау режимін қанағаттанарлық бағалау туралы куәландырады. Сыртқы орта объектілерінен алынған шайындыларда патогенді микрофлораның болуына жол берілмейді.
      192. Бұйымды зертханалық зерттеудің қанағаттанғысыз нәтижелері кезінде санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдары мен ұйымдары үлгілердің екі еселенген санын қайта зерттейді, технологиялық үдерістің барысы бойынша өндірісті, шикізатты, жартылай фабрикаттарды, қосымша материалдарды, суды және ауаны, арнайы киімді, қызметкерлердің қолын, барлық жұмыс үй-жайларының санитариялық-гигиеналық жағдайын қосымша бақылауды жүргізеді және тиісті санитариялық-гигиеналық және эпидемияға қарсы іс-шаралар жүргізіледі.
      193. Шаруашылық субъектілері персоналды кемінде үш жиын санымен санитариялық киіммен қамтамасыз етеді. Өндірістің ерекшелігіне байланысты – санитариялық киімнің жиынына резеңке етік, қолғап, сондай-ақ жеке қорғаныш құралдары енгізілуі мүмкін.
      194. Арнайы киіммен өндірістік үй-жайлардан тыс шығуға, оның үстінен жеке сырт киім киюге жол берілмейді.
      195. Арнайы киімді жуу және дезинфекциялау бір орталықтан жүргізіледі, бұл ретте үйде жууға жол берілмейді.
      196. Объектіде тамақ өнімі өндірісімен, тасымалдаумен, тиеумен, түсірумен айналысатын жұмыскерлер жұмысқа түсер кезде, сондай-ақ арнаулы оқу орындарының оқушылары өндірістік практикадан өту алдында міндетті алдын ала медициналық тексеруден өтеді. Жұмысқа түсетін және зиянды еңбек жағдайларымен, қолайсыз өндірістік факторлардың әсерімен байланысты өндірістерде және кәсіптерде жұмыс істейтін жұмысшылар және инженерлік-техникалық жұмыскерлер жұмысқа түсер кезде және алдын ала және мерзімдік медициналық тексеруден өтеді.
      197. Шаруашылық субъектілері объектіде персоналдың жеке медициналық кітапшаларын сақтауды қамтамасыз етеді.
      198. Айналасындағыларға және тамақ өнімдерінің қауіпсіздігіне қауіп төндіретін инфекциялық аурулардың қоздырғыштарымен ауыратын адамдар немесе тасымалдаушылар, сондай-ақ осы ауруларға күдікті адамдар жұмысқа жіберілмейді. Өнім өндіру үдерісімен айналысатын кез келген адам өзінің сырқаттану мүмкіндігі немесе белгілері туралы тікелей басшыға тез арада хабарлайды. Осындай аурулармен ауыратын науқастармен немесе тасымалдаушылармен байланыста болған адамдар медициналық тексеруден өткен соң жұмысқа жіберіледі.
      199. Тамақ өнімдерін тасымалдаумен, тиеумен және түсірумен айналысатын адамдар жеке және өндірістік гигиенаны сақтайды. Жұмыс басталу алдында шаш қалпақтың немесе орамалдың астына жиналады, зергерлік әшекейлер, сағат және басқа да сынатын заттар шешіледі, тырнақ қысқа кесіледі. Шикізатқа және дайын өнімге бөтен заттардың түсуін болдырмау үшін өндірістік үй-жайларға ұсақ шыны және металл заттарды (технологиялық мүкәммалдан басқа) кіргізуге және сақтауға, тырнақты лакпен бояуға, арнайы киімді түйреуішпен, инемен қыстыруға және арнайы санитариялық киімнің қалтасында өзі пайдаланатын заттарды сақтауға жол берілмейді.
      200. Күн сайын жұмыс ауысымы басталу алдында медициналық қызметкер немесе басқа жауапты адам объект персоналы денесіндегі ашық жерлерін тері жабынының бүтіндігін тексереді. Терінің іріңді аурулары бар адамдар, сондай-ақ инфекциялық ауруға күдікті адамдар жұмысқа жіберілмейді. Тексеру нәтижелері осы Санитариялық қағидаларға 9-қосымшаға сәйкес нысан бойынша арнайы журналға енгізіледі.
      201. Тұрмыстық үй-жайлар санитариялық өткізгіш типі бойынша орнатылады, олардың құрамына сыртқы, жеке және арнайы киімге және аяқ киімге арналған бөлек гардеробтар, таза киімді сақтауға арналған киім-кешек бөлмесі, лас арнайы киімді қабылдауға арналған үй-жай, себезгі және қол жууға арналған раковина, киім мен аяқ киімге арналған кептіргіш, кір жуу орны кіреді.
      202. Тұрмыстық үй-жайлар күн сайын жұмыс аяқталған соң жиналады. Тұрмыстық үй-жайларды басқа мақсаттарға пайдалануға жол берілмейді.
      203. Қуаттылығы аз объектілерді қоспағанда, қоймада киім сақтауға арналған шкафтармен, қол жуғышпен жабдықталған қызмет көрсететін персоналға арналған жылытылатын үй-жай көзделеді. Қойма жұмыскерлері объект үшін жалпы санитариялық-тұрмыстық үй-жайларды, оның ішінде жылытатын бөлмені пайдаланады.
      204. Объект персоналы үшін асхана (жұмысшылар саны ауысымына 30 адамнан артық болғанда, отыратын орын саны көп ауысымдағы жұмысшылардың саны есебінен) немесе буфет көзделеді. Асхана (буфет) болмаған жағдайда тамақ ішуге арналған үй-жай бөлінеді (жұмысшылар саны ауысымына 30 адамға дейін болғанда).
      205. Санитариялық тораптар өздігінен жабылатын есіктермен, арнайы киімге арналған ілгіштермен, ыстық және суық су келтірілген, қол жууға арналған құралдармен және бір рет қолданылатын орамалдармен немесе электрлі орамалмен жарақталған қол жууға арналған раковиналармен жабдықталады. Санитариялық торапқа кіретін жерде дезинфекциялық құралға батырылған дезинфекциялаушы кілемше көзделеді.

«Кондитерлік бұйымдарды өндіру
объектілеріне қойылатын санитариялық-
эпидемиологиялық талаптар»
санитариялық қағидаларына
1-қосымша

Кондитерлік бұйымдарды өндіру объектілерінің өндірістік үй-жайларының құрамы

Р/с №

Өндіріс

Үй-жайлар атауы

Қантты кондитерлік бұйымдар өндірісі

1

Карамель өндірісі

Шәрбат, карамель массаларын пісіру, салынды, орамасы мен қаптамасы бар карамельдерді қалыптау және салқындату бөлімшесі

Карамельдің кері қайтарылған қалдықтарынан инвертті шәрбат дайындау бөлімшесі

2

Драже өндірісі

Пісіру, драже корпустарын дайындау, драждеу, көтерілу, өлшеп-орау және қаптамалау бөлімшесі

3

Кәмпит өндірісі

Пісіру, қалыптау, құймалау, орау және қаптамалау бөлімшесі

Крахмалды кептіру бөлімшесі

4

Шоколад өндірісі

Шоколад пен шоколад массасын қалыптау бөлімшесі

Салындыны дайындау бөлімшесі

Какао ұнтағын үгу және өлшеп-орау бөлімшесі

Орау-қаптамалау бөлімшесі

5

Пастила-мармеладты бұйымдар өндірісі

Пісіру, қалыптау, кептіру және қаптамалау бөлімшесі

Ұннан жасалған кондитерлік бұйымдар өндірісі

6

Кремсіз кондитерлік бұйымдар (печенье, галеттер, крекерлер, вафли, пряник және басқалары)

1. Рецептуралық бөлімше

2. Ұнтақты қайта өңдеу бөлімшесі

3. Инвертті шәрбат дайындау бөлімшесі

4. Ашыту камерасы

5. Қамыр илеу бөлімшесі

6. Қалыптау бөлімшесі

7. Пісіру бөлімшесі

8. Орау және қаптамалау бөлімшесі

7

Кремді кондитерлік бұйымдар (торттар мен пирожныйлар)

1. Тез бұзылатын шикізатты сақтауға арналған тоңазыту камералар жабдығы бар шикізатты тәуліктік сақтау бөлімшесі

2. Майды тазалау бөлімшесі

3. Массаларды ұнтақтау бөлімшесі

4. Жартылай фабрикаттарды дайындау бөлімшесі

5. Шәрбат пісіру бөлімшесі

6. Кесу бөлімшесі

7. Жартылай фабрикаттарды сақтауға арналған бөлімше

8. Кремді дайындау бөлімшесі

9. Торттар мен пирожныйларды әрлеу бөлімшесі

10. Сығымдап құю қаптарын, ұштықтарды және ұсақ мүкәммалды өңдеуге арналған үй-жай

11. Ұсақ мүкәммалды стерилизациялауға арналған үй-жай

Жоғарыда санамаланған барлық өндірістерге арналған ортақ өндірістік үй-жайлар

7

Жоғарыда санамаланған барлық өндірістерге арналған ортақ үй-жайлар

1. Жұмыртқалар мен меланжды дайындау (қаптамасын шешу және сақтау) бөлімшесі

2. Жұмыртқаларды жуу және дезинфекциялау үй-жайы

3. Жұмыртқа массасын алуға арналған бөлімше (жұмыртқа жарғыш)

4. Шикізатты ыдысынан алуға және оны өндіріске дайындауға арналған бөлімше

5. Қойылтылған сүтті ыдысынан құйып алуға және сақтауға арналған үй-жай

6. Бөшкелерді жуу бөлімшесі

7. Сүртіп тазарту бөлімшесі

8. Електен өткізу бөлімшесі

9. Қапты қағу бөлімшесі

10 Құмшекерді үгу бөлімшесі

Кондитерлік бұйымдар өндірісінің қойма үй-жайларының құрамы

Р/с №

Үй-жай атауы

1

Майды, сүтті, сірнені қабылдау және сақтау бөлімшесі

2

Шикізат қоймасы

3

Жеміс-жидек шикізаты қоймасы

4

Эссенция, спирттер, шарап, коньяк қоймасы

5

Ұн қоймасы

6

Қант қоймасы

7

Дайын өнім қоймасы

8

Экспедиция

9

Жанар-жағар май материалдарының қоймасы

10

Материалды қойма

11

Қосалқы бөлшектер қоймасы

12

Қаптамалау, ыдыс материалдарының қоймасы

13

Цехтық қоймалар

14

Тоңазыту камерасы

Кондитерлік бұйымдар өндірісінің қосалқы үй-жайларының құрамы

Р/с №

Үй-жай атауы

1

Мүкәммалды жууға арналған үй-жайлар

2

Қағаздарды, затбелгілерді, картонды бұйымдарды (ойып жазатындарды) сақтауға арналған қоймалар

3

Бағалы шикізатқа арналған қойма

4

Жинау мүкәммалын сақтауға арналған үй-жай

5

Өндірістік жарамсыз бұйымдарды қайта өңдеуге арналған үй-жай (карамель және ұн өндірісі үшін)

6

Айналымдағы ыдыстарды (лотоктарды, бөшкелерді, флягаларды, контейнерлерді) жууға арналған үй-жай

7

Өндірістік зертхана

8

Лотоктарды кептіруге арналған үй-жайлар (кәмпит және пастила-мармелад өндірісі үшін)

9

Кезекші слесарьлар үй-жайы

10

Жуу, дезинфекциялау құралдарын сақтауға және дезинфекциялау ерітінділерін дайындауға арналған үй-жай (ұн өндірісі үшін)

      Ескертпе.
      1. Алаңы есеппен айқындалатын, ал олардың болуы жобалауға арналған тапсырмада айтылатын қосалқы үй-жайлар құрамында мынадай үй-жайлар көзделеді:
      1) айналымдағы судың сорғы станциясы;
      2) су өлшеу торабы;
      3) ауа-компрессорлық станция;
      4) желдету камерасы;
      5) жылу пункті;
      6) трансформаторлық кіші станция;
      7) тоңазыту–компрессорлық станциясы (тоңазыту қондырғысының машиналық бөлімшесі);
      8) қуат беру бөлімшесі;
      9) электрплита бөлімшесі;
      10) өндірістік мүкәммал қоймасы.
      2. Өндірістік, қойма және қосалқы үй-жайлардың жиынтығы объектінің типін, қуаттылығын ескере отырып, жобалауға арналған тапсырмада айқындалады.

«Кондитерлік бұйымдарды өндіру
объектілеріне қойылатын санитариялық-
эпидемиологиялық талаптар»
санитариялық қағидаларына
2-қосымша

Қуаттылығы аз кондитерлiк цехтардың өндiрiстік үй-жайларының жиынтығы

Р/с

Бөлек үй-жайлар

Тәулігіне бұйым өндіретін

кремді

кремсіз (500 кг дейін)

300 кг дейін

100 кг аз

1

2

3

4

5

1*

Шикiзатты бір тәулiк сақтауға арналған тоңазыту жабдығы бар қойма

+

+ (1 + 2)

+ (1 + 2)

2

Майды тазалау учаскесі бар, шикiзатты ыдысынан алу және оны өндiрiске дайындау

+

-

-

3

Тоңазыту қондырғысы бар, шикiзатты сақтауға және қаптамасынан алуға арналған үш үй-жайдан тұратын жұмыртқа жарғыш

+

+

+

+

+

+

+

+

+

4

Ұн елейтiн және құмшекерді үгетін бөлімшесi (учаскесі) бар қамырды дайындау

+

+

+

5

Әрлейтін жартылай фабрикаттарды (шәрбатты, помадаларды, желені, қайнатпаны пісіру) дайындау

+

-

-

6*

Қамырды бөлеу және пiсiру

+

+ (5 + 6)

+ (5 + 6)

7

Бисквитті көтерту және кесу (суыту)

+

+

+

8*

Тоңазыту қондырғысы бар кремді дайындау

+

+ (8+ 9)

-

9

Тоңазыту қондырғысы бар кондитерлiк бұйымдарды әрлеу

+

+

+

10

Қаптамалау материалдарын сақтау

+

+

-

11**

Кондитерлік қаптарды, ұштықтарды және ұсақ мүкәммалды жуу және стерилизациялау

+

+ (11 + 12)

- (11 + 12)

12

Цехішiлік ыдыстар мен iрi мүкәммалды жуу және кептiру

+

+

+

13

Айналымдағы ыдыстарды жуу және кептiру

+

+

+

14

Тоңазыту камерасы бар дайын бұйымдарды экспедициялау

+

+

+

      Ескертпе:
      * 4 (қуаттылығы 100 кг дейiн кремдi объектiлер үшiн) және 5- (кремсiз өнiмдер шығаратын объектiлер үшiн) бағандарда біріктіруге жол берiлетiн үй-жайлар көрсетiлген.
      ** 11 және 12-тармақтар бойынша үй-жайларды біріктіруге арнайы жабдықты пайдаланған жағдайда жол беріледі.

«Кондитерлік бұйымдарды өндіру
объектілеріне қойылатын санитариялық-
эпидемиологиялық талаптар»
санитариялық қағидаларына
3-қосымша

Бактерицидтi шамдардың жұмысын тiркеу журналы

Шамдарды орнату күні, жылы

Паспорты бойынша шамдардың сағатпен жұмыс мерзімі

Өндірістің жұмыс күні

Шамды қосу уақыты

Шамды өшіру уақыты

Жұмыс жасаған уақыты

Шамдарды ауыстыру күні, жылы

1

2

3

4

5

6

7








«Кондитерлік бұйымдарды өндіру
объектілеріне қойылатын санитариялық-
эпидемиологиялық талаптар»
санитариялық қағидаларына
4-қосымша

Кондитерлік өндірістің технологиялық жабдығын, сүтке арналған аппаратурасын, шәрбатқа арналған пісіру қазанын, шәрбатты сақтауға арналған бактарды, мөлшерлі шағын бактарды, құбырларды санитариялық өңдеу тәртібі

      Кондитерлік өндірістің технологиялық жабдығын, сүтке арналған аппаратурасын, шәрбатқа арналған пісіру қазанын, шәрбатты сақтауға арналған бактарды, мөлшерлі шағын бактарды, құбырларды санитариялық өңдеу мынадай үдерістерді қамтиды:
      1) 350С төмен емес температурадағы жылы сумен шаю;
      2) 40–450С температурада жуу заттары ерітіндісінде, оларға қоса берілген дайындаушының нұсқаулығына сәйкес, ысқыштың және щетканың көмегімен 15 минут бойы жуу;
      3) дезинфекциялау құралының ерітіндісін қолдану жөніндегі дайындаушының нұсқаулығына сәйкес дезинфекциялау құралының ерітіндісімен немесе булау арқылы өңдеу;
      4) 650С төмен емес температурадағы ыстық сумен шаю.
      Құбырларды бөлшектелген күйінде арнайы ванналарда осы тәртіппен өңдейді, соңынан стеллаждарда немесе кептіру камераларында кептіреді.

«Кондитерлік бұйымдарды өндіру
объектілеріне қойылатын санитариялық-
эпидемиологиялық талаптар»
санитариялық қағидаларына
5-қосымша

Кондитерлік өндірістің цехішілік ыдысы мен мүкәммалын өңдеу тәртібі

      Цехішілік ыдыс пен мүкәммалды өнімдерден босағаннан кейін механикалық тазалайды және үш секциялы ваннада мынадай тәртіппен жуады:
      1) бірінші секцияда – плюс 400 С-тан плюс 450 С дейінгі су температурасында ыстық суға салу және жуу құралдарына қоса берілген дайындаушының нұсқаулығына сәйкес жуу құралдарының ерітіндісінде ыстық сумен жуу;
      2) екінші секцияда – ыстық дезинфекциялау ерітіндісіне 10 минут бойы салып қою (дайындаушының қолдану жөніндегі нұсқаулығына сәйкес шоғырлануда);
      3) үшінші секцияда – торлы табандықтарда 650 С төмен емес температурадағы ыстық ағынды сумен шаю;
      4) еденнен кемінде 0,5 м биіктікте тұрған стеллаждарда, сөрелерде, тұғырларда кептіру және сақтау.

«Кондитерлік бұйымдарды өндіру
объектілеріне қойылатын санитариялық-
эпидемиологиялық талаптар»
санитариялық қағидаларына
6-қосымша

Кондитерлік өндірістің торттары мен пирожныйларын әрлеуге арналған ұштықтар мен ұсақ мүкәммалды өңдеу тәртiбі

      Торттар мен пирожныйларды әрлеуге арналған ұштықтар, ұсақ мүкәммал мынадай тәртіппен өңделеді:
      1) кремi толық жуылғанға дейiн 650С төмен емес температурадағы суға бiр сағат бойы салып қою;
      2) 40-450С температурада жуу құралында ыдыс жуғыш машинамен немесе қолмен жуу;
      3) 650С төмен емес температурада ыстық сумен шаю;
      4) кептіру шкафтарында кептіру;
      5) автоклавтарда немесе 1200С температурада құрғату шкафтарында стерилизациялау немесе 30 минут бойы қайнату.

«Кондитерлік бұйымдарды өндіру
объектілеріне қойылатын санитариялық-
эпидемиологиялық талаптар»
санитариялық қағидаларына
7-қосымша

Кондитерлік бұйымдарды дайындауға арналған жұмыртқаларды өңдеу тәртібі

      Жұмыртқаларды төрт секциялы ваннада мынадай тәртiппен өңдейді:
      1) бiрiншi секцияда - плюс 400С-тен – плюс 500С-ге дейінгі температурадағы жылы суға 5-10 минут бойы салып қою;
      2) екiншi секцияда – қолдануға рұқсат етілген жуу құралын қолдану жөніндегі дайындаушының нұсқаулығына сәйкес 40-500С температурадағы ерітіндімен 5-10 минут бойы өңдеу;
      3) үшiншi секцияда – дезинфекциялау құралының еретіндісімен 5 минут бойы дезинфекциялау, шоғырлануы мен өңдеу уақыты дайындаушының қолдану жөніндегі нұсқаулығына сәйкес;
      4) төртiншi секцияда – плюс 500С төмен емес температурада 5 минут бойы ағынды сумен шаю.

«Кондитерлік бұйымдарды өндіру
объектілеріне қойылатын санитариялық-
эпидемиологиялық талаптар»
санитариялық қағидаларына
8-қосымша

Кремнің су фазасындағы қанттың болуын есептеу

      1. Кремнің су фазасы – бұл рецептура бойынша кремнің құрамына кіретін өнімдердегі су.
      Су фазасында қанттың болуы мен кремнің ылғалдылығы кері байланыста болады: кремнің ылғалдылығы неғұрлым жоғары болса, су фазасындағы қанттың шоғырлануы соғұрлым төмен болады.
      2. Кремде су фазасындағы қантқа есептеу жүргізу үшін алдын ала ішіндегі табиғи қантты мына формула бойынша анықтайды:

      (100 - В) х А
С = ----------------,
      100

      мұнда С – табиғи қанттың болуы, %;
      А - зертханалық деректер бойынша құрғақ заттардағы қанттың болуы, %;
      В - зертханалық деректер бойынша кремнің ылғалдылығы, %.
      Кремнің су фазасына қантты есептеу мына формула бойынша жүргізіледі:

      С х 100
К = ---------,
      В - С

      мұнда К - су фазасындағы қанттың шоғырлануы, %;
      В - зертханалық деректер бойынша кремнің ылғалдылығы, %;
      С – табиғи қанттың болуы, %;
      3. Есептеу үлгісі зертханалық талдау деректері бойынша құрғақ заттағы 51,6% (А) қант бар болғанда кремнің ылғалдылығы 25% (В) алынды;
      1) ылғалдылығы 25% крем ішіндегі қанттың болуын анықтау:
      100 г құрғақ затта 51,6% қант болады. Ылғалдылығы 25% кремде құрғақ заттар 75% (100-25) құрайды. Табиғи қант мынаны құрайды:

            (100 - В) х А            (100 - 25)%51,6
      С = ---------------- = -------------------- = 38,7,
            100                       100

      Ылғалдылығы 25% кремдегі табиғи қант 38,7 % құрайды.
      2) Су фазасындағы қантты есептеу:
      100 г кремде 25% су және 38,7% қант болады. Кремнің су фазасына қанттың шоғырлануы мынаны құрайды:

            С x 100       25 + 38,7
            Кв = ------- = ---------- = 60,75%
            В + С         38,7 x 100

«Кондитерлік бұйымдарды өндіру
объектілеріне қойылатын санитариялық-
эпидемиологиялық талаптар»
санитариялық қағидаларына
9-қосымша

Цех жұмыскерлерін медициналық тексеріп-қарау нәтижелерінің журналы

      Цех (бригада)_______________________________________________
      Бастығы (бригадир)________________________________________
                        (тегі, аты, әкесінің аты)

р/с №

Тегі, аты, әкесінің аты

Цех, лауазымы

Айы/күндері

1

2

3

4

7

30

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1





денісау

демалыс

науқас

демалыс күндері

жұмыстан шеттетілген

дені сау

2