Об утверждении Национального плана действий по развитию функциональной грамотности школьников на 2012 - 2016 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 25 июня 2012 года № 832

В соответствии с Указом Президента Республики Казахстан от 30 января 2012 года № 261 «О мерах по реализации Послания Главы государства народу Казахстана от 27 января 2012 года «Социально-экономическая модернизация – главный вектор развития Казахстана» Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Утвердить прилагаемый Национальный план действий по развитию функциональной грамотности школьников на 2012 - 2016 годы.
2. Настоящее постановление вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования.

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

Утвержден
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 25 июня 2012 года № 832

Национальный план
действий по развитию функциональной грамотности
школьников на 2012 – 2016 годы

Введение

Главой государства Н. Назарбаевым в Послании народу Казахстана от 27 января 2012 года «Социально-экономическая модернизация – главный вектор развития Казахстана» поставлена конкретная задача по принятию пятилетнего Национального плана действий по развитию функциональной грамотности школьников.
Данная задача актуализируется в процессе вхождения Казахстана в число 50-ти наиболее конкурентоспособных стран мира. В условиях решения этой стратегически важной для страны задачи главными функциональными качествами личности являются инициативность, способность творчески мыслить и находить нестандартные решения, умение выбирать профессиональный путь, готовность обучаться в течение всей жизни. Все данные функциональные навыки формируются в условиях школы.
Общие ориентиры развития функциональной грамотности определены в Государственной программе развития образования Республики Казахстан на 2011 - 2020 годы, одной из целей которой являются формирование в общеобразовательных школах интеллектуального, физически и духовно развитого гражданина Республики Казахстан, удовлетворение его потребности в получении образования, обеспечивающего успех и социальную адаптацию в быстро меняющемся мире.
Настоящий Национальный план действий по развитию функциональной грамотности школьников на 2012 - 2016 годы (далее - Национальный план) включает комплекс мероприятий по содержательному, учебно-методическому, материально-техническому обеспечению процесса развития функциональной грамотности школьников. Национальный план призван обеспечить целенаправленность, целостность и системность действий по развитию функциональной грамотности школьников как ключевого ориентира для совершенствования качества образования Республики Казахстан.

1. Цель и задачи Национального плана

Цель Национального плана - создать условия для развития функциональной грамотности школьников Республики Казахстан.
Задачи Национального плана:
1. Изучение отечественной и международной практики развития функциональной грамотности школьников.
2. Определение механизмов реализации системы мер по развитию функциональной грамотности школьников.
3. Обеспечение модернизации содержания образования: стандартов, учебных планов и программ.
4. Разработка учебно-методического обеспечения образовательного процесса.
5. Развитие системы оценки и мониторинга качества образования школьников.
6. Укрепление материально-технической базы школ и организаций системы дополнительного образования.

2. Анализ текущей ситуации по развитию функциональной
грамотности школьников

Понятие «функциональная грамотность» впервые появилось в конце 60-х годов прошлого века в документах ЮНЕСКО и позднее вошло в обиход исследователей. Функциональная грамотность в наиболее широком определении выступает как способ социальной ориентации личности, интегрирующий связь образования (в первую очередь общего) с многоплановой человеческой деятельностью. В современном, быстро меняющемся мире, функциональная грамотность становится одним из базовых факторов, способствующих активному участию людей в социальной, культурной, политической и экономической деятельности, а также обучению на протяжении всей жизни.
Одним из наиболее известных международных оценочных исследований, основанных на концепции функциональной грамотности, является Международная программа оценки учебных достижений 15-летних учащихся (ProgramforInternationalStudentAssessment - PISA), проводимой под эгидой Организации экономического сотрудничества и развития (ОЭСР). PISA оценивает способности 15-летних подростков использовать знания, умения и навыки, приобретенные в школе, для решения широкого диапазона жизненных задач в различных сферах человеческой деятельности, а также в межличностном общении и социальных отношениях.
Исследование PISA на сегодня рассматривается в мире как универсальный инструмент сравнительной оценки эффективности школьного образования. Данные, полученные в ходе исследования, служат основой для определения стратегий развития системы образования как с точки зрения содержания и методов обучения в целом, так и с точки зрения воздействия контекстных факторов (модель управления, язык обучения, социальный статус семьи и др.) на уровень развития функциональной грамотности школьников.
В ходе тестирования в рамках PISA оцениваются три области функциональной грамотности: грамотность в чтении, математическая и естественнонаучная грамотность. Исследование проводится циклически (раз в три года). В каждом цикле особое внимание уделяется какому-то одному типу функциональной грамотности. В фокусе программы PISA в 2009 году была читательская грамотность.
В 2009 году Казахстан впервые принял участие в исследовании PISA.
Результаты свидетельствуют, что доля казахстанских школьников, готовых:
1) адекватно использовать более или менее сложные учебные тексты и с их помощью ориентироваться в повседневных ситуациях, составляет 5 % от числа участников исследования грамотности чтения (средний показатель по странам ОЭСР - 28,6 %);
2) эффективно работать с конкретными моделями для конкретной ситуации, развивать и интегрировать разные задания, составляет 4,2 % от числа участников исследования математической грамотности (средний показатель по странам ОЭСР – 16 % участников);
3) эффективно работать с ситуацией, требующей сделать выводы о роли естественных наук, выбрать и объединить объяснения из разных естественнонаучных дисциплин и применить эти объяснения непосредственно к аспектам жизненных ситуаций, составляет 3,6 % от числа участников исследования естественнонаучной грамотности (средний показатель по странам ОЭСР – 20,5 %).
В то же время в исследовании TIMSS казахстанские школьники демонстрируют высокие результаты.
Таким образом, результаты участия Казахстана в PISA и TIMSS показывают, что педагоги общеобразовательных школ республики дают сильные предметные знания, но не учат применять их в реальных, жизненных ситуациях.

3. Механизмы развития функциональной грамотности школьников

Как показывают результаты стран, стабильно лидирующих в исследовании PISA (Австралия, Финляндия, Япония, Новая Зеландия, Италия, Южная Корея и др.), на развитие функциональной грамотности учащихся влияют следующие факторы:
1) содержание образования (национальные стандарты, учебные программы);
2) формы и методы обучения;
3) система диагностики и оценки учебных достижений обучающихся;
4) программы внешкольного, дополнительного образования;
5) модель управления школой (общественно-государственная форма, высокий уровень автономии школ в регулировании учебного плана);
6) наличие дружелюбной образовательной среды, основанной на принципах партнерства со всеми заинтересованными сторонами;
7) активная роль родителей в процессе обучения и воспитания детей.
Предлагаемые ниже механизмы развития функциональной грамотности казахстанских школьников определены с учетом означенных выше факторов.

Обновление стандартов образования,
учебных программ и планов

В рамках обновления Государственного общеобязательного стандарта образования (ГОСО) как ныне действующей 11-летней, так и 12-летней школы развитие функциональной грамотности школьников определяется как одна из приоритетных целей образования.
При этом результатом развития функциональной грамотности является овладение обучающимися системой ключевых компетенций, позволяющих молодым людям эффективно применять усвоенные знания в практической ситуации и успешно использовать в процессе социальной адаптации. Ключевые компетенции – это требование государства к качеству личности выпускника средней школы в виде результатов образования, заявленные в ГОСО и учебных программах.
Выделяются следующие ключевые компетенции выпускника средней школы.
Управленческие (способность к разрешению проблем).
Информационные (способность к самостоятельной познавательной деятельности или умение учиться на протяжении всей жизни).
Коммуникативные (способность к устной, письменной, продуктивной коммуникации на казахском, русском и английском (иностранном) языках).
Социальные (способность к социальному взаимодействию).
Личностные (способность к самоорганизации, самосовершенствованию, жизненному и профессиональному самоопределению, самореализации, быть толерантным).
Гражданские (способность нести ответственность за свою родину на основе казахстанского самосознания и культурной идентичности).
Технологические (способность к использованию технологий, в том числе научных, цифровых на уровне эффективного пользователя).
Кроме ключевых компетенций в рамках отдельных предметных областей выделяются предметные компетенции: освоенные специфические знания, умения, навыки в рамках учебного предмета.
Ключевые и предметные компетенции как результаты образования должны быть конкретными, измеримыми, достижимыми, реалистичными и определенными по времени.
Учебные программы также будут сориентированы на развитие функциональной грамотности школьников и достижение ключевых и предметных компетенций.
С учетом опыта успешных в PISA стран (Южная Корея, Япония, Китай: Гонконг и др.) будет обеспечен адекватный уровень автономии школ в регулировании учебного плана за счет определения оптимальной пропорции между инвариантной (обязательной) и вариативной (по выбору школы) частями плана. Учебные планы будут предусматривать выделение необходимого количества учебных часов для обучения чтению, математике и формирования естественнонаучной, информационной, языковой грамотности.

Обновление форм, методов и технологий обучения

Обновление форм и методов обучения будет обеспечиваться за счет трансляции инновационного опыта Назарбаев Интеллектуальных школ (НИШ) в общеобразовательные школы страны и использования современных образовательных технологий, вызывающих у ребенка интерес к учебе.
Будут внедрены эффективные формы и методы обучения для того, чтобы сформировать основы логического, критического и конструктивного мышления, обеспечивающего успешность достижения образовательных результатов, умение применять полученные знания в учебной и практической деятельности.
Будет обновлено содержание и реализованы программы повышения квалификации и переподготовка педагогических кадров на базе высших учебных заведений, центров педагогического мастерства АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы» и региональных центров повышения квалификации Национального центра повышения квалификации «Өрлеу».
Будет разработана система диагностики профессионально-личностной компетентности учителя. Будет поддерживаться использование учителем инновационных методов обучения, современных образовательных и информационно-коммуникационных технологий. Учителям и ученикам будет предоставлен доступ к урокам лучших преподавателей с использованием технологий дистанционного образования.
Будет обеспечен переход от фронтальных форм обучения классного коллектива к реализации индивидуальной образовательной траектории каждого учащегося, в том числе с использованием интерактивных, инновационных, проектно-исследовательских технологий, цифровой инфраструктуры.
При этом будет устранена перегруженность учащихся избыточными абстрактно-теоретическими знаниями и заданиями, что позволит сделать процесс обучения более гибким и практико-ориентированным.
В целом обновление форм и методов обучения будет способствовать установлению партнерских и дружелюбных отношений между учителем и учениками.

Развитие системы оценки результатов обучения школьников

Процесс развития функциональной грамотности школьников определяет внедрение новой системы оценки, учитывающей результативность всех видов учебной деятельности, процессуальную сторону усвоения учебного материала и проявление индивидуальных и личностных качеств.
Внешняя оценка будет осуществляться по завершению каждого уровня на соответствие учебных достижений обучающихся заявленным результатам (ЕНТ, ВОУД и др.), а также посредством участия в международных исследованиях (TIMSS, PISA и PIRLS).
Внутренняя оценка будет осуществляться через диагностику качества обучения по учебному предмету для установления реальных личностных достижений и соответствия критериям ГОСО (промежуточная и итоговая оценка).
Самооценка обучающихся будет осуществляться через оценку собственных достижений для самоорганизации и саморазвития (портфолио для самооценивания и учета достижений обучающихся).
Будет внедрена критериальная система оценки соответствия учебных достижений обучающегося заявленным результатам (критериям), установленным в ГОСО. Оценке подлежат все заявленные в ГОСО и учебных программах образовательные результаты, в том числе ключевые и предметные компетенции.
Результаты мониторинга обеспечат оценку динамики развития функциональной грамотности обучающегося, успешности школьников, учителей и школ, а также эффективность мероприятий по обновлению стандартов, учебных программ и учебников.

Обеспечение активного участия родителей в образовании и
воспитании детей

Семья с раннего детства призвана заложить в ребенка нравственные ценности, ориентиры на построение разумного и продуктивного образа жизни. Исследование PISA-2009 также демонстрирует, что на уровень функциональной грамотности положительно влияет участие родителей в процессе обучения и развития детей.
Исходя из этого, будет разработана методология повышения функциональной грамотности родителей, позволяющая им лучше узнать ребенка, увидеть его в разных ситуациях, помочь взрослым в понимании индивидуальных особенностей детей, развитии их способностей, формировании жизненных ценностных ориентиров, преодолении негативных поступков и проявлений в поведении.
Будет разработана система мероприятий, направленных на активное включение родителей в жизнь школы: создание попечительских советов, ассоциаций родителей, родительских университетов. Данные общественные институты позволят установить партнерские отношения с семьей каждого обучающегося, создать атмосферу взаимоподдержки и общности интересов семьи и школы. При этом будет обеспечен адекватный уровень подотчетности школ и представления полной и открытой информации сообществу об учебных достижениях учащихся и деятельности школы.

Развитие дополнительного образования

К факторам, влияющим на достижение образовательных результатов, страны-лидеры PISA относят охват учащихся дополнительным образованием и внешкольными занятиями.
Будет обновлено содержание дополнительного образования, внедрены новые технологии обучения и интерактивные, инновационные организационные формы через создание детских интерактивных парков (наукограды), технопарков, детских научных музеев. Для организации качественного профильного обучения действующие станции юных техников, натуралистов, туристов будут оснащены современной интерактивной техникой, оборудованием и технологиями.
Будет увеличен охват детей дополнительным образованием за счет расширения сети кружков, секций по различным направлениям в общеобразовательной школе и внешкольных организациях. Особое внимание будет уделено научно-исследовательским проектам, техническому творчеству, изобретательству, моделированию, нанотехнологиям, робототехнике и легопроектированию и т.д.
Будет обеспечена интеграция деятельности организаций дополнительного образования и общеобразовательных школ для обеспечения достижения образовательных результатов (функциональной грамотности) с учетом склонностей, удовлетворения потребностей, интересов, развития способностей личности. В целом интеграция будет способствовать профессиональному самоопределению личности и формированию у учащихся потребности в творческой и инновационной деятельности.
Будет повышена социальная значимость организаций дополнительного образования с вовлечением в них учащихся из социально незащищенных семей и детей с ограниченными возможностями.
Таким образом, системе образования Республики Казахстан предстоит предпринять ряд действенных мер по обновлению содержания образования, созданию учебных программ, учебников, пересмотру программ повышения квалификации и переподготовки учителей, мониторингу способности учащихся применять полученные знания в учебных и практических ситуациях, а также обеспечить адекватные материально-технические, психолого-педагогические и технологические условия обучения школьников.

4. Ожидаемые результаты от реализации Национального плана

Реализация Национального плана позволит обеспечить общую координацию деятельности государственных органов, профессионального сообщества, неправительственных организаций, родителей по развитию функциональной грамотности школьников.
Основными исполнителями Национального плана являются Министерство образования и науки Республики Казахстан, подведомственные организации, АОО Назарбаев Интеллектуальные школы, местные исполнительные органы.
В результате выполнения Национального плана к 2017 году будут созданы следующие условия для развития функциональной грамотности казахстанских школьников:
Научно-исследовательское обеспечение:
1) определены научно-методологические основы формирования и развития функциональной грамотности, системы управления школой в парадигме компетентностного образования;
2) обеспечено научно-исследовательское, экспертно-аналитическое сопровождение мероприятий, направленных на формирование и развитие функциональной грамотности;
3) обеспечена диагностика смысложизненных ориентаций школьников, роли родителей в формировании функциональной грамотности детей.
2. Обновление содержания образования:
1) государственные стандарты и учебные программы обеспечивают содержание образования, ориентированного на функциональную грамотность и компетентностный подход;
2) учебные планы поддерживают вариативность образования, обеспечивающего личное саморазвитие, самостоятельность в приобретении знаний, формирующего коммуникативные навыки, умения использовать информацию и технологии, решать проблемы, предприимчивость и креативность.
3. Учебно-методическое обеспечение:
1) разработаны практико-ориентированые учебники;
2) обновлены, активно внедряются в педагогическую практику современные технологии и подходы к обучению школьников, обеспечивающие его личностную ориентацию, дифференциацию, практическую направленность, активный развивающий и системно-деятельностный характер образования;
3) повышен уровень информатизации и использования информационно-коммуникационных технологий в обучении школьников;
4) обновлены содержание и формы социального взаимодействия школы, семьи и общества, обеспечивающего комплексность и единство требований и подходов к развитию функциональной грамотности школьников;
5) обеспечена престижность дополнительного образования, способствующего профессиональному становлению личности. Дополнительным образованием охвачены 50 % обучающихся и воспитанников;
6) повышена функциональная грамотность родителей, проявляющаяся в первоочередном внимании и активности родителей в наилучшем обеспечении образовательных и личностных интересов ребенка.
4. Система оценки и мониторинга качества образования школьников:
1) проведены независимые мониторинговые исследования результатов образования, внедрена система критериального оценивания, самооценки обучающихся;
2) выработаны рекомендации по дальнейшему совершенствованию стандартов, учебных программ и учебников;
3) сформирована база тестовых заданий, ориентированных на выявление уровня компетенций обучающихся, с включением письменных заданий;
4) достигнуты 50-55 позиции в международных программах по оценке образовательных достижений учащихся (PISA) и 10-15 позиции по оценке математической и естественнонаучной грамотности учащихся 4-х и 8-х классов (TIMSS).
5. Материально-техническая база:
1) обновлена и укреплена материально-техническая база школ для обеспечения реализации стандартов содержания образования и программ внеурочной деятельности;
2) решены вопросы оснащенности современным оборудованием организаций дополнительного образования для решения задачи интеграции с базовым школьным образованием и развития содержания дополнительного образования детей по основным направлениям: художественно-эстетическому, научно-техническому, эколого-биологическому, туристско-краеведческому, образовательно-оздоровительному и другим.
В целом системная и последовательная реализация Национального плана позволит повысить конкурентоспособность национальной системы образования Казахстана в контексте общемировых тенденций и требований к содержанию образования XXI века и развитию функциональной грамотности.

5. Необходимые финансовые ресурсы

Объем финансирования мероприятий Национального плана из государственного бюджета составляет 24,6* млрд. тенге, в том числе из республиканского – 22,7 млрд. тенге:
в 2012 году – 1,3 млрд. тенге;
в 2013 году – 6,6 млрд. тенге;
в 2014 году – 4,6 млрд. тенге;
в 2015 году – 5,7 млрд. тенге;
в 2016 году – 4,5 млрд. тенге.
Финансирование мероприятий Национального плана из местного бюджета будет осуществляться в пределах средств, выделяемых ежегодно из соответствующих местных бюджетов на развитие системы образования.
* Объемы финансирования Национального плана будут уточняться при утверждении республиканского бюджета на соответствующие финансовые годы в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

6. План мероприятий по созданию условий для развития
функциональной грамотности школьников

№ п/п	Мероприятия	Форма завершения	Ответст- венные исполни- тели	Сроки реали- зации меро- прия- тий	Предпола- гаемые расходы (млн. тенге)	Источники финансиро- вания
1	2	3	4	5	6	7
1.Научно-исследовательское обеспечение
1	Проведение исследования "Научно- методологические основы функциональной грамотности обучающихся по уровням образования"	Аналитический доклад	МОН	Декабрь 2013- 2014 годов	40,0	Республи- канский бюджет
2	Проведение исследования «Школа ХХI века: проблемы и перспективы управления: управление качеством образования как фактор обеспечения развития функциональной грамотности обучающихся»	Аналитический доклад	МОН	Декабрь 2013 года	46,0	Республи- канский бюджет
3	Проведение исследования «Определение профессионально- личностных компетентностей педагога»	Аналитический доклад	МОН	Декабрь 2014 года	3,5	Республи- канский бюджет
4	Проведение социологического исследования "Мониторинг и оценка жизненных ценностей подростков"	Аналитический доклад, методические рекомендации	МОН	Декабрь 2013, 2016 годов	153,6	Республи- канский бюджет
2. Содержание образования: стандарты, учебные планы, программы
5	Изучение мирового и отечественного опыта по формированию функциональной грамотности школьников	Предложения в Правительство Республики Казахстан	МОН	Июнь 2013 года	76,9	Республи- канский бюджет
6	Разработка и утверждение учебных программ для 11-летней школы	Приказ	МОН	2012 год	114,4	Республи- канский бюджет
7	Внесение поправок в ГОСО «Основные положения» начального, основного среднего, общего среднего с переходом на 12-летнее образование	Постановление Правительства Республики Казахстан	МОН	2012- 2013 годы	16,8	Республи- канский бюджет
8	Разработка и утверждение учебных программ для 12-летней школы, в т.ч. для школ с обучением на 3-х языках	Приказ	МОН	2013 год	65,8	Республи- канский бюджет
9	Разработка и утверждение типовых учебных программ профильного обучения для «Бейіндікмектеп» (11-12 классы)	Приказ	МОН	2013 год	2,2	Республи- канский бюджет
10	Разработка совместно с зарубежными партнерами интегрированной образовательной программы (учебные программы, долгосрочные, среднесрочные, краткосрочные учебные планы, руководства для учителей, апробация, методологическая поддержка учителей). Внедрение опыта НИШ в 35-ти общеобразовательных школах страны	Информация в МОН	АОО НИШ	2013- 2016 годы	7548,1	Республи- канский бюджет
11	Реализация программ развивающего обучения и технологий критического мышления через чтение и письмо	Учебные программы, технологии	МОН, НПО	2012- 2016 годы	В пределах преду- смотренных средств	Республи- канский бюджет
12	Разработка программы семинаров для родителей по вопросам развития функциональной грамотности родителей	Программа семинаров	МОН	2013 год	1,5	Республи- канский бюджет
3. Учебно-методическое обеспечение образовательного процесса
13	Разработка методических рекомендаций по организации урока (по уровням и направлениям образования), нацеленного на формирование функциональной грамотности	Инструкция	МОН	2014 год	18,0	Республи- канский бюджет
14	Разработка учебников и УМК с учетом международного опыта	Макеты учебников	МОН	2012- 2015 годы	В пределах преду- смотренных средств	Республи- канский бюджет
15	Экспертиза учебников и УМК в соответствии с критериями формирования и развития функциональной грамотности учащихся	Технические задания на экспертизу	МОН	2012- 2015 годы	В пределах преду- смотренных средств	Республи- канский бюджет
16	Интеграция деятельности организаций дополнительного образования (станций юных натуралистов, техников и др.) с программами профильной школы	Методические рекомендации	МОН	2014 год	3,5	Республи- канский бюджет
17	Реализация краеведческого проекта "Изучаем столицу нашей Родины - Астану" в рамках средств «фондов всеобуча»	Информация в МОН	МИО	2013- 2016 годы	330,0	Местный бюджет
18	Проведение семинаров для родителей по программе развития функциональной грамотности школьников	Информация в МОН	МОН МИО	2013 -2016 годы	20,0	Республи- канский бюджет
19	Организация конкурса "Лучшая организация среднего образования"	Информация в МОН	МИО	2012 -2016 годы	1260,7	Местный бюджет
20	Организация выпуска серии передач «Функциональная грамотность школьников» на телеканале «Білім»	Серия телепередач	МКИ МОН	2013- 2016 годы	В пределах преду- смотренных средств	Республи- канский бюджет
21	Разработка и выпуск детских научно- технических, эколого-биологических журналов «Темірқазық», «Экоәлем»	Журналы	МОН	2012- 2016 годы	12,0	Республи- канский бюджет
22	Создание и поддержка научно-познава- тельного сайта для детей www.ziyatker.kz	Сайт	МОН	2012- 2016 годы	15,0	Республи- канский бюджет
4. Система оценки и мониторинга качества образования школьников
23	Проведение независимого мониторингового исследования «Оценка учебных достижений учащихся 6-х, 10-х классов общеобразовательных школ Казахстана"	Аналитический отчет	МОН	2013 год	28,6	Республи- канский бюджет
24	Организация и проведение независимого мониторингового исследования «Оценка образовательных достижений учащихся 9-х классов общеобразовательных школ Казахстана»	Аналитический отчет	МОН	2013, 2014 годы	55,9	Республи- канский бюджет
25	Проведение ежегодного мониторинга внешней оценки учебных достижений (ВОУД), ЕНТ и международных исследований	Аналитические доклады	МОН	2012- 2016 годы	В пределах преду- смотренных средств	Республи- канский бюджет
26	Формирование базы тестовых заданий (9-10 классы) для проверки сформированности математической, естественнонаучной и читательской грамотности	Отчет по мониторингу	МОН	2013 год	71,0	Республи- канский бюджет
27	Обеспечение профориентационной диагностики склонностей учащихся, консультирования и развития профессиональных компетенций педагогов и психологов	Информация в МОН	МОН МИО	2012- 2016 годы	1250,0	Республи- канский бюджет
28	Проведение исследования «Оценка влияния родителей на формирование функциональной грамотности школьников»	Аналитический отчет	МОН	Декабрь 2015 года	22,7	Республи- канский бюджет
5. Материально-техническая база школ и организаций системы дополнительного образования
29	Обеспечение общеобразовательных школ универсальными техническими лабораториями	Информация в МОН	МОН МФ МЭРТ МИО	2013- 2015 годы	4000,0	Республи- канский бюджет
30	Обеспечение районных методических кабинетов комплектом оборудования	Информация в МОН	МИО	2013- 2015 годы	365,4	Местный бюджет
31	Создание Национального интерактивного парка для детей и юношества в структуре Дворца школьников г. Астаны	Информация в МОН	МОН, акимат г. Астаны	2012 год	870,0	Республи- канский бюджет
32	Создание 5 интерактивных парков для детей и юношества в структуре дворцов школьников гг. Алматы, Павлодар, Усть-Каменогорск, Жанаозен, Шымкент	Информация в МОН	МОН, МИО	2013- 2016 годы	2175,0	Республи- канский бюджет
33	Оснащение 167 домов, центров творчества, станций юных техников комплексами «Робототехника»	Информация в МОН	МОН МФ МЭРТ МИО	2013- 2015 годы	734,9	Республи- канский бюджет
34	Оснащение 18 станций юных натуралистов комплексом оборудования для теплиц	Информация в МОН	МОН МФ МЭРТ МИО	2013- 2015 годы	45,0	Республи- канский бюджет
35	Оснащение современным оборудованием 20 детско-юношеских туристских станций	Информация в МОН	МОН МФ МЭРТ МИО	2013- 2015 годы	324,0	Республи- канский бюджет
36	Оснащение современными тренажерными залами 5 оздоровительных круглогодичных центров в г.г.Астане, Алматы, ЮКО, Акмолинской, Павлодарской областях	Информация в МОН	МОН МФ МЭРТ МИО	2013- 2015 годы	25,0	Республи- канский бюджет
37	Оснащение современным оборудованием 202 детских музыкальных школ	Информация в МОН	МОН МФ МЭРТ МИО	2013- 2015 годы	4 678,8	Республи- канский бюджет

Примечание: расшифровка аббревиатур:

АОО НИШ	- автономная организация образования «Назарбаев Интеллектуальные школы»
ГОСО	- государственные общеобязательные стандарты образования
МИО	- местные исполнительные органы
МОН	- Министерство образования и науки Республики Казахстан
МФ	- Министерство финансов Республики Казахстан
МЭРТ	- Министерство экономического развития и торговли Республики Казахстан
МКИ	- Министерство культуры и информации Республики Казахстан
НИШ	- Назарбаев Интеллектуальные школы
НПО	- неправительственные организации
ЮКО	- Южно-Казахстанская область
УМК	- учебно-методический комплекс

Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 - 2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспарын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 25 маусымдағы № 832 Қаулысы

«Мемлекет басшысының 2012 жылғы 27 қаңтардағы «Әлеуметтік- экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі шаралар туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2012 жылғы 30 қаңтардағы № 261 Жарлығына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 - 2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары бекітілсін.
2. Осы қаулы алғаш рет ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2012 жылғы 25 маусымдағы
№ 832 қаулысымен
бекітілген

Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 - 2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары

Кіріспе

Елбасы Н. Назарбаев 2012 жылғы 27 қаңтардағы «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту бойынша бес жылдық ұлттық жоспарды қабылдау жөнінде нақты міндет қойды.
Аталған міндет Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіруі процесінде де маңызды болып табылады. Еліміз үшін маңызды болып табылатын аталған стратегиялық міндетті шешу жағдайында тұлғаның ең басты функциялық сапалары белсенділік, шығармашыл тұрғыда ойлауға және шешім қабылдай алуға, кәсіби жолын таңдай алуға қабілеттілік, өмір бойы білім алуға дайын тұруы болып табылады. Бұл функционалдық дағдылар мектеп қабырғасында қалыптасады.
Функционалдық сауаттылықты дамытудың жалпы бағдары Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында анық көрсетілген. Ондағы басты мақсат жалпы білім беретін мектептерде Қазақстан Республикасының зияткерлік, дене және рухани тұрғысынан дамыған азаматын қалыптастыру, оның физикалық құбылмалы әлемде әлеуметтік бейімделуін қамтамасыз ететін білім алудағы қажеттіліктерін қанағаттандыру болып табылады.
Осы Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 - 2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары (бұдан әрі - Ұлттық жоспар) мектеп оқушыларының функциялық сауаттылығын дамыту процесін мазмұндық, оқу-әдістемелік, материалдық-техникалық қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар кешенін қамтиды. Ұлттық жоспар Қазақстан Республикасындағы білім сапасын жетілдірудің негізгі бағдары ретінде мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту іс-қимылдарының мақсаттылығын, біртұтастығы мен жүйелілігін қамтамасыз етуге арналған.

1. Ұлттық жоспардың мақсаты мен міндеттері

Ұлттық жоспардың мақсаты - Қазақстан Республикасындағы мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту үшін жағдай жасау.
Ұлттық жоспардың міндеттері:
1. Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамытудың отандық және халықаралық практикасын зерделеу.
2. Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту бойынша шаралар жүйесін іске асырудың тетіктерін анықтау.
3. Білім мазмұнын жаңғыртуды қамтамасыз ету: стандарттар, оқу жоспарлары мен бағдарламалар.
4. Білім беру процесін оқу-әдістемелік қамтамасыз етуді әзірлеу.
5. Мектеп оқушыларының білім сапасын бағалау және мониторинг жүргізу жүйесін дамыту.
6. Мектептің және қосымша білім беру жүйесі ұйымдарының материалдық-техникалық базасын нығайту.

2. Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту бойынша ағымдағы жағдайды талдау

«Функционалдық сауаттылық» ұғымы алғаш рет өткен ғасырдың 60-шы жылдары ЮНЕСКО құжаттарында пайда болды және кейіннен зерттеушілердің қолдануына енді. Функционалдық сауаттылық, кеңінен алғанда, білім берудің (бірінші кезекте жалпы білім беруді) көп жоспарлы адамзат қызметімен байланысын біріктіретін тұлғаның әлеуметтік бағдарлану тәсілі ретінде түсіндіріледі. Қазіргі тез құбылмалы әлемде функционалдық сауаттылық адамдардың әлеуметтік, мәдени, саяси және экономикалық қызметтерге белсенді қатысуына, сондай-ақ өмір бойы білім алуына ықпал ететін базалық факторлардың біріне айналуда.
Функционалдық сауаттылық тұжырымдамасына негізделген анағұрлым танымал халықаралық бағалау зерттемелерінің бірі Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының (ЭЫДҰ) қолдауымен өткізілетін 15 жастағы оқушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың халықаралық бағдарламасы (Programmer for International Student Assessment – РІSА) болып табылады. РІSА 15 жастағы жасөспірімдердің мектепте алған білімдерін, іскерлігі мен дағдыларын адами іс-әрекеттердің әртүрлі салаларында, сондай-ақ тұлғааралық қарым-қатынас пен әлеуметтік қатынастарда өмірлік міндеттерді шешу үшін пайдалана алу қабілеттерін бағалайды.
РІSА зерттеулері қазіргі уақытта әлемде мектептік білім берудің тиімділігін салыстырмалы бағалаудың әмбебап құралы ретінде қарастырылады. Зерттеу барысында алынған деректер тұтастай оқытудың мазмұны мен әдістері ретінде, сондай-ақ контексті факторлардың (басқару моделі, оқыту тілі, отбасының және т.б әлеуметтік мәртебесі) мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту деңгейіне әсері ретінде білім беру жүйесін дамыту стратегиясын анықтауға негіз болады.
РІSА шеңберіндегі тестілеу барысында функционалдық сауаттылықтың үш саласы бағаланады: оқудағы сауаттылық, математикалық және жаратылыстану-ғылыми сауаттылық. Зерттеу айналым бойынша (үш жылда бір рет) жүргізіледі. Әрбір айналымда функциялық сауаттылықтың қандай да бір түріне ерекше назар аударылады. РІSА бағдарламасының фокусында 2009 жылы оқу сауаттылығы болды.
2009 жылы Қазақстан РІSА зерттеуіне бірінші рет қатысты.
Нәтижелер мыналарды дәлелдейді:
1) қандай да бір күрделі оқу мәтіндерін дәл пайдаланып, олардың көмегімен күнделікті жағдайларда бағдар алуға әзір қазақстандық оқушылардың үлесі - оқу сауаттылығын зерттеуге қатысушылар санының 5%-ын құрайды (ЭЫДҰ елдері бойынша орташа көрсеткіш – 28,6%);
2) нақты бір жағдай үшін нақты модельдермен тиімді жұмыс жасауға, әртүрлі тапсырмаларды дамыту мен кіріктіруге әзір қазақстандық оқушылардың үлесі – математикалық сауаттылықты зерттеуге қатысушылар санының 4,2%-ын құрайды (ЭЫДҰ елдері бойынша орташа көрсеткіш – 16% қатысушы);
3) жаратылыстану ғылымдарының рөлі туралы қорытынды жасауды талап ететін тиімді жұмыс жасауға, әртүрлі жаратылыстану пәндерінен түсініктемелерді таңдауға және біріктіруге, осы түсініктерді өмірлік жағдаяттарға тікелей қолдануға дайын қазақстандық оқушылардың үлесі - жаратылыстану ғылыми сауаттылығын зерттеуге қатысушылар санының 3,6%-ын құрайды (ЭЫДҰ елдері бойынша орташа көрсеткіш – 20,5%).
Бұл ретте TIMSS зерттеулерінде қазақстандық оқушылар жоғары нәтижелер көрсетуде.
Осылайша, Қазақстанның PISA мен TIMSS-қа қатысу нәтижесі республикадағы жалпы білім беретін мектептер педагогтерінің мықты пәндік білім беретіндігін, бірақ оны нақты өмірдегі жағдайларда пайдалануға үйретпейтіндігін көрсетеді.

3. Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту тетіктері

РІSА зерттеулері бойынша көш басында тұрған елдердің (Австралия, Финляндия, Жапония, Жаңа Зеландия, Италия, Оңтүстік Корея және т.б.) нәтижесі көрсеткендей, оқушылардың функциялық сауаттылығын дамытуға мынадай факторлар әсер етеді:
1) білім беру мазмұны (ұлттық стандарттар, оқу бағдарламалары);
2) оқыту нысандары мен әдістері;
3) білім алушылардың оқудағы жетістіктерін диагностикалау мен бағалау жүйесі;
4) мектептен тыс, қосымша білім беру бағдарламалары;
5) мектепті басқару моделі (қоғамдық-мемлекеттік нысан, мектептердің оқу жоспарын реттеудегі дербестігінің жоғары деңгейі);
6) барлық мүдделі тараптармен әріптестікке негізделген достық қалыптағы білім беру ортасының болуы;
7) ата-аналардың балаларды оқыту мен тәрбиелеу процесіндегі белсенді рөлі.
Төменде ұсынылған қазақстандық оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту тетіктері жоғарыда аталған факторлар есебінен анықталды.

Білім стандарттарын, оқу бағдарламалары мен жоспарларын жаңарту

Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту қазіргі 11 жылдық сияқты 12 жылдық мектептің Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартын (МЖБС) жаңарту шеңберінде білім берудің басым мақсаттарының бірі ретінде айқындалады.
Бұл ретте функционалдық сауаттылықты дамыту нәтижесі білім алушылардың жастарға алған білімдерін практикалық жағдайларда тиімді және әлеуметтік бейімделу процесінде сәтті пайдалануға мүмкіндік беретін негізгі құзыреттіліктер жүйесін меңгеруі болып табылады. Негізгі құзыреттілік - бұл мемлекеттің орта мектепті бітіруші тұлғаның сапасына МЖБС-да және оқу бағдарламаларында көрсетілген білім беру нәтижелері түрінде қоятын талаптары.
Орта мектепті бітірушінің мынадай негізгі құзыреттіліктері белгіленген:
Басқарушылық (проблеманы шешу қабілеті);
Ақпараттық (өзіндік танымдық қызметке қабілеті немесе өмір бойы білім ала білуі);
Коммуникативтік (қазақ, орыс және ағылшын (шет) тілдерінде ауызша, жазбаша және нәтижелі қарым-қатынас жасауға қабілеті);
Әлеуметтік (әлеуметтік өзара іс-қимыл жасауға қабілеті);
Тұлғалық (өзіндік іске асыру, өзін-өзі жетілдіру, өмірлік және кәсіби өзін-өзі анықтау, төзімді болу қабілеті);
Азаматтық (қазақстандық сана-сезім мен мәдени ұқсастық негізінде өзінің отаны үшін жауапкершілікті сезіну қабілеті);
Технологиялық (тиімді пайдалану деңгейінде технологияларды, оның ішінде ғылыми, сандық технологияларды пайдалану қабілеті).
Негізгі құзыреттіліктен басқа жекелеген пәндік салалар шеңберінде пәндік құзыреттілік: оқу пәні шеңберінде меңгерілген ерекше білім, іскерлік, дағды ерекшеленеді.
Негізгі және пәндік құзыреттіліктің білім берудің нәтижесі ретінде нақты, өлшемді, қолжетімді, шынайы және уақыты анықталған болуы қажет.
Оқу бағдарламалары, сондай-ақ, мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамытуғажәне негізгі, пәндік құзыреттіліктерге қол жеткізуге бағдарланады.
PISA зерттеуінде табысты елдердің (Оңтүстік Корея, Жапония, Қытай, Гонконг және т.б.) тәжірибелерін ескере отырып, жоспардың инварианттық (міндетті) және вариативтік (мектептің таңдауы бойынша) бөліктері арасындағы тиімді пропорцияны анықтау есебінен оқу жоспарын реттеудегі мектептер дербестігінің сәйкес деңгейі қамтамасыз етілетін болады. Оқу жоспарлары оқу әдебиетін, математиканы оқыту және жаратылыстану-ғылыми, ақпараттық, тілдік сауаттылықты қалыптастыру үшін оқу сағаттарының қажетті санын бөлуді қарастырады.

Оқыту нысандарын, әдістері мен технологияларын жаңарту

Оқыту нысаны мен әдістерін жаңарту елдегі жалпы білім беретін мектептерге Назарбаев Зияткерлік мектептерінің (НЗМ) тәжірибесін тарату және баланың оқуға қызығушылығын тудыратын қазіргі заманғы білім беру технологияларын пайдалану есебінен қамтамасыз етіледі.
Білім беру нәтижелеріне табысты қол жеткізуді, алған білімін оқу және практикалық қызметте пайдалана алуын қамтамасыз ететін логикалық, конструктивті және сыни тұрғыда ойлау негіздерін қалыптастыру үшін оқытудың тиімді нысандары мен әдістері енгізілетін болады.
Жоғары оқу орындарының, «Назарбаев зияткерлік мектептері» ДБҰ педагогикалық шеберлік орталықтары мен «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығының өңірлік орталықтарының базасында педагог кадрлардың біліктілігін арттыру және қайта даярлау бағдарламаларының мазмұны жаңартылып, іске асырылатын болады.
Мұғалімнің кәсіби-жеке тұлғалық құзыреттілігін диагностикалау жүйесі әзірленетін болады. Мұғалімдердің оқытудың инновациялық әдістерін, қазіргі заманғы білім беру және ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайлануы қолдау табатын болады. Мұғалімдер мен оқушыларға қашықтықтан білім беру технологияларын пайдалана отырып ең үздік оқытушылардың сабақтарына қатысу қолжетімділігі ұсынылатын болады.
Интерактивті, инновациялық, жобалық-зерттеу технологияларын, сандық инфрақұрылымдарды пайдалана отырып, сынып ұжымын жаппай оқыту нысанынан әрбір білім алушының жеке білім беру аймағын іске асыруға ауысу қамтамасыз етілетін болады.
Бұл ретте оқушыларға басы артық абстрактілі-теориялық білім мен тапсырмалар беру жойылады. Ол оқу процесін неғұрлым икемді етіп, практикалық бағыттауға мүмкіндік береді.
Оқыту нысандары мен әдістерін түбегейлі жаңарту мұғалім мен оқушы арасындағы әріптестік және достық қарым-қатынастың орнауына ықпал ететін болады.

Мектеп оқушыларын оқыту нәтижелерін бағалау жүйесін дамыту

Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту процесі оқу қызметінің барлық түрлерінің нәтижелілігін оқу материалын меңгерудің процесуалды жағын және жеке тұлғалық қасиеттердің пайда болуын есепке алатын бағалаудың жаңа жүйесін енгізуді айқындайды.
Сырттай бағалау әрбір деңгейді аяқтау бойынша білім алушының оқу жетістіктерінің мәлімделген нәтижелерге (ҰБТ, ОЖСБ және т.б.) сәйкестігіне, сондай-ақ халықаралық зерттеулерге (TIMSS, PISA және PIRLS) қатысуы арқылы жүзеге асырылатын болады.
Іштей бағалау нақты тұлғалық жетістіктерді белгілеу үшін оқу пәні бойынша оқыту сапасын диагностикалау арқылы және МЖБС өлшемдеріне сәйкестігі (аралық және қорытынды бағалау) арқылы жүзеге асырылады.
Білім алушылардың өзін-өзі бағалауы өзін-өзі ұйымдастыру және өзін-өзі жетілдіру үшін жеке жетістіктерін (білім алушының өзін-өзі бағалауы және жетістіктерін есепке алуы үшін портфолио) бағалау арқылы жүзеге асырылады.
Критериялық бағалау жүйесі енгізілетін болады: білім алушының оқу жетістіктерінің МЖБС-да белгіленген мәлімделген нәтижелерге (өлшемдерге) сәйкестігін бағалау. Бағалауға МЖБС-да және оқу бағдарламаларында мәлімделген барлық білім беру нәтижелері, сондай-ақ негізгі және пәндік құзыреттіліктер жатады.
Мониторинг нәтижелері білім алушының функционалдық сауаттылығының даму динамикасын, мектеп оқушыларының, мұғалімдер мен мектептердің жетістіктерін бағалауды, сондай-ақ стандарттарды, оқу бағдарламалары мен оқулықтарды жаңарту іс-шараларының тиімділігін қамтамасыз етеді.

Ата-аналардың балаларды оқыту мен тәрбилеуге белсенді қатысуын қамтамасыз ету

Отбасы балаға жастайынан адами құндылықтарын танытып, саналы және өнімді өмір сүруге бағдар беруге міндетті. PISA-2009 зерттеуі функционалдық сауаттылық деңгейіне ата-аналардың балаларды оқыту мен дамыту процесіне қатысуы оң әсер ететіндігін көрсетті.
Сондықтан да ата-аналардың баланы жақсы тануына, оны түрлі жағдайда көре алуына, үлкендерге баланың жеке ерекшелігін танытуға, олардың қабілеттерін дамытуға, өмірлік құнды бағдарын қалыптастыруға, жағымсыз мінез-құлықтарынан арылтуға көмек беруге мүмкіндік беретін функционалдық сауаттылығын арттыру әдіснамасы әзірленеді.
Ата-аналарды мектеп өміріне белсенді тартуға бағытталған іс-шаралар жүйесі әзірленеді: қамқоршылық кеңесін, ата-аналар қауымдастығын, ата-аналар университетін құру. Аталған қоғамдық институт әрбір білім алушының отбасымен әріптестік қарым-қатынас орнатуға, отбасы мен мектеп мүдделерін өзара қолдап, ортақ жағдай жасауға әсер етеді. Бұл ретте мектеп есептілігінің және оқушылардың оқу жетістіктері мен мектеп қызметі туралы қауымдастыққа толық және ашық ақпарат ұсынудың барабар деңгейі қамтамасыз етіледі.

Қосымша білім беруді дамыту

Білім беру нәтижелеріне қол жеткізуге ықпал ететін факторларға PISA көшбасшы елдері оқушыларды қосымша біліммен және мектептен тыс сабақтармен қамтуды жатқызады.
Қосымша білім беру мазмұны жаңаратын болады, балалардың интерактивті парктерін, технопарктерін, балалардың ғылыми мұражайларын құру арқылы оқытудың жаңа технологиялары және интерактивтік, инновациялық, ұйымдастыру нысандары енгізіледі. Сапалы бейінді оқытуды ұйымдастыру үшін жас техниктердің, натуралистердің, туристердің жұмыс істеп тұрған станциялары қазіргі заманғы интерактивтік техникамен, жабдықтармен және технологиялармен жарақтандырылатын болады.
Жалпы білім беретін мектептегі және мектептен тыс ұйымдардағы әртүрлі бағыттағы үйірмелер, секциялар желісін кеңейту есебінен балаларды қосымша білім берумен қамту ұлғайтылады. Басты назар ғылыми-зерттеу жобаларына, техникалық шығармашылыққа, өнертапқыштыққа, модельдеуге, нанотехнологияларға, робот техникасына, легожобалауға және т.б. аударылады.
Тұлғаның бейімділігін, қажеттілігін қанағаттандыруды, қызығушылығын, қабілетінің дамуын ескере отырып, білім беру ресурстарына (функционалдық сауаттылығына) қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін қосымша білім беру ұйымдары мен жалпы білім беретін мектептердің қызметін біріктіру қамтамасыз етіледі. Жалпы біріктіру тұлғаның кәсіптік тұрғыда өзін-өзі анықтауына және оқушыда шығармашылық және инновациялық қызметке деген қажеттілікті қалыптастыруға ықпал ететін болады.
Қосымша білім беру ұйымының әлеуметтік қорғалмаған отбасылардан шыққан оқушылар мен мүмкіндігі шектеулі балаларды тартуы арқылы әлеуметтік маңызы артатын болады.
Осылайша, Қазақстан Республикасының білім беру жүйесі білім беру мазмұнын жаңарту, оқу бағдарламаларын, оқулықтарды жасау, мұғалімдердің біліктілігін арттыру және оларды қайта даярлау бағдарламаларын қайта қарау, оқушылардың алған білімін оқу және практикалық жағдайларда қолдану қабілеттеріне мониторинг жүргізу бойынша бірқатар пәрменді шаралар қабылдауы, сондай-ақ мектеп оқушыларын оқытуды барабар материалдық-техникалық, психологиялық-педагогикалық және техникалық жағдайлармен қамтамасыз етуі қажет.

4. Ұлттық жоспарды іске асырудан күтілетін нәтижелер

Ұлттық жоспарды іске асыру мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту бойынша мемлекеттік органдардың, кәсіби қоғамдастықтардың, үкіметтік емес ұйымдардың, ата-аналардың қызметін жалпы үйлестіруді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Ұлттық жоспардың негізгі орындаушылары Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі, ведомстволық бағынысты ұйымдары, «Назарбаев зияткерлік мектептері» ДБҰ, жергілікті атқарушы органдар болып табылады.
Ұлттық жоспарды орындаудың нәтижесінде 2017 жылға қарай қазақстандық мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту үшін мынадай жағдайлар жасалатын болады:
1. Ғылыми-зерттеу жағынан қамтамасыз ету:
1) функционалдық сауаттылықты қалыптастыру мен дамытудың ғылыми-әдіснамалық негіздері, құзыретті білім беру парадигмасында мектепті басқару жүйелері анықталды;
2) функционалдық сауаттылықты қалыптастыру мен дамытуға бағытталған іс-шараларды ғылыми-зерттеушілік, сараптамалық-талдамалық алып жүру қамтамасыз етілді;
3) балалардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыруда мектеп оқушыларының өмірлік бағдарының мәнін, ата-аналардың рөлін диагностикалау қамтамасыз етілді.
2. Білім беру мазмұнын жаңарту:
1) мемлекеттік стандарттар мен оқу бағдарламалары функционалдық сауаттылық пен құзыреттілік тәсіліне бағытталған білім беру мазмұнын қамтамасыз етеді;
2) оқу жоспарлары тұлғалық жетілуді қамтамасыз ететін білім беру вариативтілігін, коммуникативті дағдыларды қалыптастыратын білім алудағы дербестікті, ақпарат пен технологияны пайдалана білуді, проблемаларды шешуді, іскерлік пен сыни тұрғыда ойлауды қарастырады.
3. Оқу-әдістемелік қамтамасыз ету:
1) практикаға бағдарланған оқулықтар әзірленді;
2) жаңартылды, мектеп оқушыларының тұлғалық бағдарын, білім берудің саралануын, практикалық бағытын, дифференциациасын, тәжірибелік бағыттылығын қамтамасыз ететін қазіргі заманғы технологиялар мен ұстанымдар педагогтердің практикасына табысты енгізілді;
3) мектеп оқушыларын оқытуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды ақпараттандыру мен пайдалану деңгейі артты;
4) мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамытуға қойылатын талаптар мен тәсілдердің кешенділігі және біртұтастығын қамтамасыз ететін мектептің, отбасы мен қоғамның әлеуметтік өзара әрекетінің мазмұны мен нысаны жаңартылды;
5) тұлғаның кәсіби қалыптасуына ықпал ететін қосымша білім берудің беделі қамтамасыз етілді. Білім алушылар мен тәрбиеленушілердің 50 %-ы қосымша біліммен қамтылды;
6) ата-аналардың алғашқы кезекте балалардың білім алуға және тұлғалық қызығушылықтарын қамтамасыз етуге назарын аударуды және белсенділігін арттыруды туғызатын ата-аналардың функционалдық сауаттылығы артты.
4. Мектеп оқушыларының білім сапасын бағалау және оған мониторинг жүргізу жүйесі:
1) білім нәтижелерін тәуелсіз мониторингтік зерттеулер жүргізілді, сыни тұрғыда бағалау, білім алушылардың өзін-өзі бағалау жүйесі енгізілді;
2) стандарттарды, оқу бағдарламалары мен оқулықтарды одан әрі жетілдіру үшін ұсынымдамалар әзірленді;
3) жазбаша тапсырмаларды қоса алғанда білім алушылардың құзыреттіліктерінің қалыптасу деңгейін анықтауға бағытталған тестілеу тапсырмаларының базасы қалыптастырылды;
4) оқушылардың білім жетістіктерін бағалау бойынша халықаралық бағдарламада (PISA) 50-55 орындарға және 4, 8-сыныптардағы оқушылардың математикалық және жаратылыстану-ғылыми сауаттылығын бағалау бойынша (TIMSS) 10-15 орындарға қол жеткізілді.
5. Материалдық-техникалық база:
1) білім беру мазмұнының стандарттары мен сабақтан тыс іс-әрекет бағдарламаларын іске асыруды қамтамасыз ету үшін мектептің материалдық-техникалық базасы жаңартылып, нығайтылды;
2) базалық мектептік білім берумен біріктіру міндеттерін шешу үшін қосымша білім беру ұйымдарының қазіргі заманғы жабдықтармен жарақтандырылуы және балаларға негізгі: көркем-эстетикалық, ғылыми-техникалық, экологиялық-биологиялық, туристік-өлкетанушылық, оқу-сауықтыру және т.б. бағыттар бойынша қосымша білім беру мазмұнын дамыту мәселелері шешілді.
Жалпы алғанда, Ұлттық жоспарды жүйелі және одан әрі іске асыру Қазақстанның ұлттық білім беру жүйесінің бәсекеге қабілеттілігін жалпы әлемдік үрдістер мен ХХІ ғасырдың білім беру мазмұнына және функциялық сауаттылықтың дамуына қойылатын талаптар контекстінде арттыруға мүмкіндік береді.

5. Қажетті қаржы ресурстары

Ұлттық жоспардың іс-шараларын мемлекеттік бюджеттен қаржыландыру көлемі 24,6*млрд. теңгені, оның ішінде республикалық бюджеттен 22,7 млрд. теңгені құрайды:
2012 жылы – 1,3 млрд.теңге;
2013 жылы – 6,6 млрд.теңге;
2014 жылы – 4,6 млрд.теңге;
2015 жылы – 5,7 млрд.теңге;
2016 жылы – 4,5 млрд.теңге.
Ұлттық жоспардың іс-шараларын жергілікті бюджеттен қаржыландыру жыл сайын тиісті жергілікті бюджеттен білім беру жүйесін дамытуға бөлінетін қаражат шегінде жүзеге асырылатын болады.
*Ұлттық жоспарды қаржыландыру көлемі Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тиісті қаржы жылдарына арналған республикалық бюджетті бекіту кезінде нақтыланатын болады.

6. Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту үшін жағдайлар жасау жөніндегі іс-шаралар жоспары

№	Іс-шаралар	Аяқталу нысаны	Жауапты орындаушылар		Іс-шараларды іске асыру мерзімі	Ұсынылатын шығыстар (млн. теңге)	Қаржыландыру көзі
1	2	3	4		5	6	7
1. Ғылыми-зерттеушілік қамтамасыз ету
1	«Білім алушылардың функционлдық сауаттылығының білім деңгейлері бойынша ғылыми-әдістемелік негізі» зерттеуін жүргізу	Талдамалық баяндама	БҒМ		Желтоқсан 2013-2014 жылдар	40,0	Республикалық бюджет
2	«ХХІ ғасыр мектебі: басқару проблемалары мен келешегі (Білім беру сапасын функционалдық сауаттылықты дамытуды қамтамасыз ету факторы ретінде басқару)» зерттеуін жүргізу	Талдамалық баяндама	БҒМ		2013 жылғы, желтоқсан	46,0	Республикалық бюджет
3	«Педагогтің кәсіби тұлғалық құзыреттіліген анықтау» атты зерттеу жүргізу	Баяндама	БҒМ		2014 жылғы, желтоқсан	3,5	Республикалық бюджет
4	«Жасөспірімдердің өмірлік құндылықтарының мониторингілеу және бағалау» әлеуметтік зерттеуін жүргізу	Баяндама, әдістемелік ұсынымдама	БҒМ		2013, 2016 жылдар, желтоқсан	153,6	Республикалық бюджет
2. Білім беру мазмұны: стандарттар, оқу жоспарлары, бағдарламалар
5	Мектеп оқушыларының функциялық сауаттылығын қалыптастырудағы әлемдік және отандық әдістерді зерделеу	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс	БҒМ		2013 жылғы, маусым	76,9	Республикалық бюджет
6	11 жылдық мектепке арналған оқу бағдарламаларын әзірлеу және бекіту	Бұйрық	БҒМ		2012 жыл	114,4	Республикалық бюджет
7	«Негізгі ережелер», 12 жылдық бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру» МЖБС түзетулер енгізу	Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы	БҒМ		2012-2013 жылдар	16,8	Республикалық бюджет
8	12 жылдық мектептерге, оның ішінде 3 тілде білім беретін мектептерге арналған білім беру бағдарламаларын әзірлеу және бекіту	Бұйрық	БҒМ		2013 жыл	65,8	Республикалық бюджет
9	«Бейіндік мектепке» арналған (11-12 сынып) бейіндік оқытудың үлгілік оқу бағдарламаларын әзірлеу және бекіту	Бұйрық	БҒМ		2013 жыл	2,2	Республикалық бюджет
10	Шетелдік әріптестермен бірлесіп, Кіріктірілген білім беру бағдарламаларын (оқу бағдарламалары, ұзақ мерзімді, орта мерзімді, қысқа мерзімді оқу жоспарлары, мұғалімдерге арналған нұсқаулықтар, сынақтан өткізу, мұғалімдерді әдістемелік қолдау) әзірлеу. НЗМ тәжірибелерін еліміздегі 35 жалпы білім беретін мектепке енгізу	БҒМ-ге ақпарат	НЗМ ДББҰ		2013-2016 жылдар	7548,1	Республикалық бюджет
11	Оқу және жазу арқылы дамыта оқыту мен сыни тұрғыда ойлау технологияларының бағдарламаларын іске асыру	Оқу бағдарламалары, технологиялар	БҒМ, ҮЕҰ		2012-2016 жылдар	Қарастырылған қаражат шеңберінде	Республикалық бюджет
12	Ата-аналардың функционалдық сауаттылығын дамыту мәселелері бойынша ата-аналарға арналған семинарлардың бағдарламаларынәзірлеу	Семинарлар бағдарламасы	БҒМ		2013 жыл	1,5	Республикалық бюджет
3. Білім беру процесін оқу-әдістемелік қамтамасыз ету
13	Функционалдық сауаттылықты қалыптастыруға бағытталған сабақтарды ұйымдастыру (білімнің деңгейлері мен бағыттары бойынша) әдістемелік нұсқаулығын әзірлеу	Нұсқаулық	БҒМ		2014 жыл	18,0	Республикалық бюджет
14	Халықаралық тәжірибені ескере отырып оқулықтарды және ОӘК әзірлеу	Оқулықтар макеті	БҒМ		2012-2015 жылдар	Көзделген қаражат шегінде	Республикалық бюджет
15	Оқулықтарға жөне ОӘК оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру және дамыту критерийлеріне сәйкес сараптама жүргізуді	Сараптамаға техникалық тапсырма	БҒМ		2012-2015 жылдар	Көзделген қаражат шегінде	Республикалық бюджет
16	Қосымша білім беру ұйымының (жас натуралистер, техниктер бекеті және т.б)қызметін бейіндік мектеп бағдарламаларымен біріктіруді қамтамасыз ету	Әдістемелік ұсыным	БҒМ		2014 жыл	3,5	Республикалық бюджет
17	«Отанымыздың елордасы – Астанамен танысамыз» атты өлкетану жобасын жаппай оқу қорының қаражаты шеңберіндеіске асыру	БҒМ-ге ақпарат	ЖАО		2013-2016 жылдар	330,0	Жергілікті бюджет
18	Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту бағдарламасы бойынша ата-аналарға семинарлар өткізу	БҒМ-ге ақпарат	БҒМ, ЖАО		2013-2016 жылдар	20,0	Республикалық бюджет
19	«Үздік орта білім беру ұйымы» конкурсын ұйымдастыру	БҒМ-ге ақпарат	ЖАО		2012-2016 жылдар	1260,7	Жергілікті бюджет
20	«Білім» телеарнасында «Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығы» бағдарламалар топтамасын шығаруды ұйымдастыру	Телебағдарламалар топтамасы	МАМ, БҒМ		2013-2016 жылдар	Көзделген қаражат шегінде	Республикалық бюджет
21	«Темірқазық», «Экоәлем» балалардың ғылыми-техникалық, экологиялық-биологиялық журналдарын әзірлеу және басып шығару	Журналдар	БҒМ		2012-2016 жылдар	12,0	Республикалық бюджет
22	Балаларға арналған www.ziyatker.kz ғылыми-танымдық сайтын құру және қолдау көрсету	сайт	БҒМ		2012-2016 жылдар	15,0	Республикалық бюджет
4. Мектеп оқушыларының білім сапасын бағалау және оған мониторинг жүргізу жүйесі
23	«Қазақстанның жалпы білім беретін мектептеріндегі 6,10-сынып оқушыларының оқу жетістіктерін бағалау» атты тәуелсіз мониторингтік зерттеу жүргізу	Талдамалық есеп		БҒМ	2013 жыл	28,6	Республикалық бюджет
24	«Қазақстанның жалпы білім беретін мектептеріндегі 9-сынып оқушыларының білім жетістіктерін бағалау» атты тәуелсіз мониторингтік зерттеуді ұйымдастыру және жүргізу	Талдамалық есеп		БҒМ	2013, 2014 жылдар	55,9	Республикалық бюджет
25	Жыл сайын оқу жетістігін сырттай бағалауға (ОЖСБ), ҰБТ және халықаралық зерттеулерге мониторинг жүргізу	Талдамалық есеп		БҒМ	2012-2016 жылдар	Көзделген қаражат шегінде	Республикалық бюджет
26	Математикалық, жаратылыстану және оқу сауаттылығының қалыптасуын тексеру үшін тест тапсырмаларының базасын қалыптастыру (9-10 сыныптар)	Мониторинг бойынша есеп		БҒМ	2013 жыл	71,0	Республикалық бюджет
27	Оқушылардың бейімділіктерін бейіналды диагностикалауды, педагогтер мен психологтардың кәсіби құзыреттіліктеріне консультация жүргізуді және дамытуды қамтамасыз ету	БҒМ-ге ақпарат		БҒМ, ЖАО	2012-2016 жылдар	1250,0	Республикалық бюджет
28	«Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын қалыптастыруға ата-аналардың ықпалын бағалау» зерттеуін жүргізу	Талдамалық есеп		БҒМ	Желтоқсан 2015 жыл	22,7	Республикалық бюджет
5. Мектептердің және қосымша білім беру жүйесі ұйымдарының материалдық-техникалық базасы
29	Жалпы білім беретін мектептерді әмбебап техникалық зертханалармен қамтамасыз ету	БҒМ-ге ақпарат	БҒМ, Қаржымині,ЭДСМ, ЖАО		2013-2015 жылдар	4000,0	Республикалық бюджет
30	Аудандық әдістемелік кабинеттерді жабдықтар кешенімен қамтамасыз ету	БҒМ-ге ақпарат	ЖАО		2013-2015 жылдар	365,4	Жергілікті бюджет
31	Астана қаласы оқушылар сарайының құрылымында балалар мен жасөспірімдерге арналған Ұлттық интерактивтік парк құру	БҒМ-ге ақпарат	БҒМ, Астана қаласыәкімдігі		2012 жыл	870,0	Республикалық бюджет
32	Алматы, Павлодар, Өскемен, Жаңаөзен, Шымкент, қалаларындағы оқушылар сарайларының құрылымында балалар мен жасөспірімдерге арналған 5 ұлттық зияткерлік паркін құру	БҒМ-ге ақпарат	БҒМ, ЖАО		2013-2016 жылдар	2175,0	Республикалық бюджет
33	167 үйді, шығармашылық орталықты, жас техниктер бекетін «Робототехника» кешенімен жарақтандыру	БҒМ-ге ақпарат	БҒМ, Қаржымині, ЭДСМ, ЖАО		2013-2015 жылдар	734,9	Республикалық бюджет
34	18 жас натуралистер бекетін жылыжайға арналған жабдықтар кешенімен жарақтандыру	БҒМ-ге ақпарат	БҒМ, Қаржымині, ЭДСМ, ЖАО		2013-2015 жылдар	45,0	Республикалық бюджет
35	20 балалар мен жасөспірімдер туристік бекетін қазіргі заманғы жабдықтармен жарақтандыру	БҒМ-ге ақпарат	БҒМ, Қаржымині, ЭДСМ, ЖАО		2013-2015 жылдар	324,0	Республикалық бюджет
36	Астана, Алматы қалаларындағы, Оңтүстік Қазақстан, Ақмола, Павлодар облыстарындағы 5 жыл бойы сауықтыру орталығын қазіргі заманғы тренажер залдарымен жарақтандыру	БҒМ-ге ақпарат	БҒМ, Қаржымині, ЭДСМ, ЖАО		2013-2015 жылдар	25,0	Республикалық бюджет
37	202 балалар музыка мектебін қазіргі заманғы жабдықтармен жарақтандыру	БҒМ-ге ақпарат	БҒМ, Қаржымині, ЭДСМ, ЖАО		2013-2015 жылдар	4678,8	Республикалық бюджет

Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:

НЗМ ДБҰ - «Назарбаев Зияткерлік мектептері» дербес білім беру ұйымы
МЖББС - Мемлекеттік жалпы білім беру стандарты
ЖАО - жергілікті атқарушы органдар
БҒМ - Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қаржымині - Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі
ЭДСМ - Қазақстан Республикасы Экономикалық даму және сауда
министрлігі
МАМ - Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі
НЗМ - Назарбаев Зияткерлік мектептері
ҮЕҰ - үкіметтік емес ұйымдар
ОҚО - Оңтүстік Қазақстан облысы
ОӘК - оқу-әдістемелік кешені