ИПС "Әділет"

В целях единообразного применения норм закона, регулирующих санкционирование судом негласных следственных действий, пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан постановляет дать следующие разъяснения:

1. Негласное следственное действие - это действие, проводимое в ходе досудебного производства для выяснения обстоятельств, подлежащих доказыванию по уголовному делу, без предварительного информирования лиц, интересов которых оно касается.

Санкционирование негласных следственных действий осуществляется в порядке и случаях, предусмотренных Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан (далее - УПК).

Порядок проведения негласных следственных действий определяется Правилами, утвержденными правоохранительными и специальными государственными органами по согласованию с Генеральным Прокурором Республики Казахстан (далее - Генеральный Прокурор).

2. Производство негласных следственных действий осуществляется по уголовному делу, находящемуся в производстве органа досудебного расследования, при соблюдении условий и наличии оснований их проведения в целях выяснения обстоятельств, подлежащих доказыванию по делу при неукоснительном соблюдении закона и обеспечении прав и свобод человека и гражданина, предусмотренных Конституцией Республики Казахстан (далее-Конституция).

Негласные следственные действия проводятся, как правило, в случаях, когда информацию об обстоятельствах дела невозможно получить посредством проведения иных следственных действий.

3. Судам необходимо отличать негласные следственные действия, проводимые в рамках уголовного дела от оперативно-розыскных мероприятий (далее ОРМ), осуществляемых в соответствии с Законом Республики Казахстан от 15 сентября 1994 года № 154-XIII "Об оперативно-розыскной деятельности" (далее - Закон об ОРД).

Схожие с негласными следственными действиями специальные оперативно-розыскные мероприятия (далее СОРМ), предусмотренные подпунктами 1), 2), 3), 4), 5), 6) пункта 3 статьи 11 Закона об ОРД проводятся с санкции прокурора в целях, предусмотренных подпунктами 1) и 2) пункта 4 статьи 12 данного Закона.

4. Согласно пункту 1 статьи 14 Закона об ОРД материалы, полученные в процессе оперативно-розыскной деятельности, могут быть использованы для подготовки и осуществления следственных действий и проведения ОРМ по предупреждению, пресечению уголовных правонарушений, а также в процессе доказывания по уголовным делам при условии их проверки в соответствии с положениями уголовно-процессуального законодательства Республики Казахстан, регламентирующими собирание, исследование и оценку доказательств.

Судам следует иметь в виду, что в соответствии с частью второй статьи 120 УПК, полученные с соблюдением требований Закона об ОРД и Закона Республики Казахстан от 28 декабря 2016 года №35-VI "О контрразведывательной деятельности" материалы, в которых зафиксированы фактические данные о противоправных действиях, являются документами и могут использоваться в уголовном процессе в качестве доказательств.

5. Негласные следственные действия проводятся по зарегистрированным в Едином реестре досудебных расследований заявлениям, сообщениям или рапортам об уголовных правонарушениях при наличии одного из оснований, предусмотренных частью четвертой статьи 232 УПК, в рамках досудебного производства.

До начала досудебного производства проведение негласных следственных действий недопустимо. В этих случаях задачи уголовного процесса могут обеспечиваться путем проведения оперативно-розыскных мероприятий, предусмотренных Законом об ОРД.

Негласные следственные действия проводятся по инициативе органа досудебного расследования (прокурора, следователя или дознавателя), непосредственно осуществляющего производство по уголовному делу. Иные государственные органы и должностные лица таким правом не обладают.

В соответствии с частью первой статьи 241 УПК сведения о производстве негласного следственного действия и информация, полученная в результате его проведения, до окончания негласного следственного действия являются конфиденциальными и разглашению не подлежат.

6. Санкционирование негласных следственных действий, предусмотренных пунктами с 1) по 6) статьи 231 УПК, осуществляется следственным судьей специализированного следственного суда, специализированного межрайонного следственного суда по месту нахождения органа, производящего досудебное расследование и (или) по месту нахождения уполномоченного подразделения правоохранительного или специального государственного органа, исполняющего поручение лица, производящего досудебное расследование либо по месту производства досудебного расследования.

Следственные судьи районного или приравненного к нему суда, не являющегося специализированным следственным судом либо специализированным межрайонным следственным судом, не вправе рассматривать материалы по санкционированию негласных следственных действий.

Санкционирование продления проведения негласного следственного действия производится следственным судьей, санкционировавшим проведение негласного следственного действия.

В исключительных случаях, при невозможности санкционирования продления проведения негласного следственного действия тем же следственным судьей, санкционирование осуществляется другим следственным судьей этого же суда.

Законность негласного следственного действия, проведенного в случаях, не терпящих отлагательства, проверяется следственным судьей специализированного следственного суда (специализированного межрайонного следственного суда) по месту нахождения органа, производящего досудебное расследование и (или) по месту нахождения уполномоченного подразделения правоохранительного или специального государственного органа, исполняющего поручение лица, производящего досудебное расследование либо по месту досудебного расследования.

Санкционирование негласных следственных действий в отношении судьи производится следственным судьей специализированного межрайонного следственного суда города Нур-Султан по постановлению органа досудебного расследования, согласованному с Генеральным Прокурором, а в отношении Генерального Прокурора следственным судьей специализированного межрайонного следственного суда города Нур-Султан по постановлению органа досудебного расследования, согласованному с первым заместителем Генерального Прокурора.

7. Судам следует соблюдать требования пунктов с 1) по 4) части седьмой статьи 232 УПК, определяющих исчерпывающий перечень лиц, в отношении которых могут осуществляться негласные следственные действия.

Не допускается проведение негласных следственных действий в отношении лиц, не указанных в этом перечне, а также в отношении потерпевшего, если отсутствует его письменное согласие.

Под третьим лицом, указанным в пункте 4) части седьмой статьи 232 УПК, понимается любое физическое лицо (например, родственники, друзья, знакомые подозреваемого), получающее или передающее информацию, имеющую значение для дела, за исключением потерпевшего и адвоката, указанного в части восьмой статьи 232 УПК.

В отношении третьего лица негласное следственное действие может быть санкционировано лишь при условии, что орган досудебного расследования обладает сведениями о том, что третье лицо получает или передает информацию, имеющую значение для дела.

Под местом применительно к пункту 5) части седьмой статьи 232 УПК следует понимать материальные объекты, где существуют обстоятельства, имеющие значение для дела, или предполагается их возникновение (например, кабинет или иное помещение, транспортное средство, где могут быть осуществлены дача и получение взятки; жилище, где может состояться встреча соучастников уголовного правонарушения, подготавливающих, совершающих или совершивших его).

Примечание ИЗПИ!
Конституционным Судом РК начато производство по проверке конституционности абзаца шестого пункта 7.

Запрещается производство негласных следственных действий в отношении адвокатов, осуществляющих профессиональную помощь, за исключением случаев, когда имеются основания полагать, что ими готовится или совершено тяжкое или особо тяжкое преступление.

8. Если при производстве негласных следственных действий в отношении одного лица будут выявлены фактические данные о противоправных действиях другого лица, то эти данные могут быть использованы в качестве доказательств обвинения в отношении этого лица только при соблюдении требований статьи 235 УПК. Уполномоченное должностное лицо органа, которому поручено проведение негласного следственного действия, а в случае проведения негласного контроля почтовых и иных отправлений – следователь, дознаватель направляет следственному судье уведомление и постановление о проведении негласного следственного действия в случаях, не терпящих отлагательства в отношении другого лица и запрашивает соответствующую санкцию следственного судьи на проведение негласного следственного действия. При этом должно быть получено постановление следственного судьи о признании либо непризнании проведенного негласного следственного действия законным.

9. Постановление о проведении негласного следственного действия должно соответствовать требованиям, указанным в статьях 198, 232 и 233 УПК, и содержать краткое описание фабулы уголовного дела, обоснование необходимости проведения негласного следственного действия, сведения о месте или лице, в отношении которого планируется проводить негласное следственное действие, а также другие данные, перечисленные в части первой статьи 233 УПК.

Выводы уполномоченного должностного лица органа, которому поручено проведение негласного следственного действия, а в случае проведения негласного контроля почтовых и иных отправлений – следователя, дознавателя о необходимости проведения негласного следственного действия, указанные в постановлении, должны быть мотивированными и подтверждаться материалами уголовного дела.

В целях проверки доводов, указанных в постановлении, следственный судья вправе запрашивать материалы, которые подтверждают обстоятельства, изложенные в постановлении, в том числе фактические данные объекта, в отношении которого планируется проводить или проводится негласное следственное действие, зашифрованные в соответствии с частью второй статьи 233 УПК.

Непредоставление следственному судье истребованных материалов является основанием для отказа в санкционировании негласного следственного действия.

10. Фактические данные, полученные в результате проведенных негласных следственных действий, подлежат закреплению, исследованию, оценке и признанию в качестве доказательств в порядке, предусмотренном нормами глав 15 и 16 УПК.

В соответствии с частью второй статьи 239 УПК в качестве доказательств могут быть признаны закрепленные в установленном законом порядке фактические данные, содержащиеся в протоколах исследования результатов негласных следственных действий, звукозаписи и записи изображений, фотографии, другие зафиксированные с помощью научно-технических средств результаты, изъятые предметы и документы или их копии.

11. Если по результатам негласных следственных действий будут установлены обстоятельства, требующие проверки путем проведения судебной экспертизы (например, по делам о незаконном обороте наркотических средств), то назначение экспертизы производится следователем либо по его поручению органом дознания в порядке статьи 60 УПК. Заключение эксперта, полученное по постановлению органа дознания при отсутствии соответствующего поручения следователя, не может быть признано в качестве допустимого доказательства.

12. Негласные следственные действия, за исключением негласного контроля почтовых и иных отправлений, производятся по поручению органа досудебного расследования (далее поручение), уполномоченным подразделением правоохранительного или специального органа с использованием форм и методов оперативно-розыскной деятельности в соответствии с Правилами проведения негласных следственных действий.

Поручение должно содержать обоснование необходимости проведения негласного следственного действия в отношении конкретного лица или места и подтверждаться материалами дела.

В одном поручении может быть указано о необходимости проведения нескольких негласных следственных действий и в отношении разных лиц, перечень которых указан в части седьмой статьи 232 УПК.

Постановление о проведении негласных следственных действий, предусмотренных пунктами 1), 2), 3), 4), 6) статьи 231 УПК, выносится исполнителем, которому поручено проведение негласного следственного действия. Постановления о проведении негласного контроля почтовых и иных отправлений и о продлении срока проведения негласных следственных действий выносятся непосредственно самим следователем или дознавателем, осуществляющим досудебное расследование.

13. Обоснование необходимости проведения негласного следственного действия, его вид, место проведения (при проведении негласного следственного действия по месту), номера абонентских телефонов, адрес электронной почты, период времени, за который следует получить информацию, должны быть изложены в поручении лица, осуществляющего досудебное расследование.

В поручении должны быть указаны данные, подтверждающие принадлежность прослушиваемых абонентских номеров лицу, в отношении которого проводится негласное следственное действие.

Исполнитель проведения негласного следственного действия не вправе проводить иное негласное следственное действие, не указанное в поручении.

Включение исполнителем в постановление о проведении негласного следственного действия дополнительных абонентских номеров, адресов электронной почты, аккаунтов социальных сетей и других сведений, не указанных в поручении, не допускается.

Если исполнитель при проведении негласного следственного действия вышел за пределы данного ему поручения, то полученные в результате их проведения сведения не могут быть признаны допустимыми доказательствами по делу.

14. Негласные следственные действия могут проводиться только после установления органом досудебного расследования признаков преступления, а также условий и оснований проведения негласных следственных действий, предусмотренных статьей 232 УПК.

Орган досудебного расследования перед инициированием негласного следственного действия должен иметь сведения о причастности лица к расследуемому преступлению (в заявлении, сообщении об уголовном правонарушении указано лицо его подготавливающее, совершающее или совершившее, либо в отношении этого лица есть основания полагать, что оно имеет отношение к расследуемому правонарушению либо обладает сведениями о подготавливаемом, совершаемом или совершенном уголовном правонарушении) либо иметь сведения о том, что третье лицо получает или передает информацию, имеющую значение для дела.

В качестве такой информации могут быть использованы материалы оперативно-розыскных мероприятий, полученные до начала досудебного расследования.

15. Санкционирование негласного следственного действия производится следственным судьей в течение двенадцати часов с момента поступления в суд соответствующего постановления.

В случаях необходимости истребования дополнительных материалов допускается рассмотрение постановления свыше установленного срока, но не более двадцати четырех часов.

Следственный судья рассматривает постановление о проведении негласных следственных действий единолично без проведения судебного заседания и информирования участников уголовного процесса.

16. Следственный судья, признав законным и обоснованным постановление о проведении негласного следственного действия, санкционирует его путем проставления на нем слова "Санкционирую", своей подписи, оттиска печати суда и даты.

В случае необоснованности вынесенного постановления либо отсутствия достаточных материалов, подтверждающих необходимость и обоснованность проведения негласного следственного действия, следственный судья отказывает в санкционировании, о чем выносит мотивированное постановление.

При установлении нарушений законности органом досудебного расследования при подготовке материалов для проведения негласного следственного действия (например, отсутствие поручения лица, осуществляющего досудебное расследование, вынесение постановления о проведении негласного следственного действия ненадлежащим лицом, указание в постановлении о проведении негласного следственного действия, не предусмотренного в поручении, нарушение предусмотренного частью второй статьи 234 УПК процессуального срока предоставления постановления о проведении негласного следственного действия) следственный судья при отказе в санкционировании вправе вынести также частное постановление для принятия соответствующих мер реагирования.

Принесение прокурором ходатайства о пересмотре постановления следственного судьи о санкционировании либо отказе в санкционировании негласных следственных действий и его рассмотрение судьей областного или приравненного к нему суда осуществляется в порядке, предусмотренном статьей 107 УПК.

17. При наличии сомнений в достоверности информации, предоставленной для санкционирования негласного следственного действия, следственный судья вправе в соответствии с частью второй статьи 234 УПК, санкционировав постановление, в течение двадцати четырех часов поручить еҰ проверку процессуальному прокурору.

Такая проверка инициируется также по уголовным делам, по которым процессуальный прокурор не назначен. В этом случае письменное уведомление следственного судьи направляется в адрес руководителя органа прокуратуры, которая осуществляет прокурорский надзор по делу.

Следственный судья может инициировать проверку достоверности любой информации, поступившей в рамках досудебного производства, в том числе достоверность абонентского номера, адреса электронной почты, данных социальных сетей и т.д., указанных в постановлении о проведении негласного следственного действия.

Прокурор обязан в течение пяти суток провести соответствующую проверку и о результатах уведомить следственного судью. В случае, если проверкой будет установлена незаконность постановления о проведении негласного следственного действия, прокурор обязан внести следственному судье соответствующее ходатайство о его прекращении, которое подлежит рассмотрению следственным судьей в сроки, предусмотренные частью второй статьи 234 УПК.

18. В случаях, не терпящих отлагательства, допускается производство негласных следственных действий, предусмотренных пунктами с 1) по 6) статьи 231 УПК, с письменным уведомлением следственного судьи в течение двадцати четырех часов и последующим получением санкции в порядке, предусмотренном статьей 235 УПК.

Проведение негласных следственных действий в случаях, не терпящих отлагательства, должно носить исключительный характер, когда отсутствует возможность получить санкцию следственного судьи до начала их производства.

19. Предметом судебного исследования при рассмотрении уведомления о проведенном негласном следственном действии, помимо обоснованности его производства в отношении конкретного лица или места, является обязательная проверка наличия объективных препятствий для получения санкции до начала проведения негласного следственного действия.

К таким обстоятельствам могут быть отнесены, например, необходимость проведения негласного следственного действия в выходной или праздничный день, позднее (ночное) время суток, удаленность местности, где производится негласное следственное действие, внезапное появление третьих лиц, в отношении которых допускается в соответствии с УПК проведение негласного следственного действия и др.

20. В соответствии с частью второй статьи 235 УПК следственный судья, изучив представленные материалы, в случае согласия с неотложностью проведенного негласного следственного действия, выносит постановление о признании законным проведенного негласного следственного действия, не терпящего отлагательства, в котором отражает необходимость и обоснованность его проведения в отношении конкретного лица или места и указывает дату рассмотрения постановления и уведомления. В случае несогласия выносит постановление о его прекращении и недопустимости использования результатов негласных следственных действий в качестве допустимых доказательств.

Исчисление срока проведения негласного следственного действия, не терпящего отлагательства, начинается с даты фактического его проведения в пределах сроков, установленных статьей 236 УПК.

В случае поступления от уполномоченного должностного лица органа, которому поручено проведение негласных следственных действий, мотивированного постановления о необходимости проведения дальнейшего негласного следственного действия в отношении лица или места, следственный судья вправе санкционировать его в порядке статьи 234 УПК.

21. Негласное следственное действие проводится в течение срока, на который оно санкционировано следственным судьей, но не более 30 суток.

Продление срока проведения негласного следственного действия санкционируется следственным судьей в порядке, предусмотренном частью второй статьи 236 УПК.

В соответствии с частью 7-1 статьи 45 УПК прерывание сроков досудебного расследования не препятствует проведению по делу необходимых розыскных мероприятий в соответствии с Законом об ОРД и негласных следственных действий, приобщению их результатов к материалам уголовного дела.

Под розыскными мероприятиями, проведение которых допускается в период прерывания сроков досудебного расследования, в соответствии с пунктом 56) статьи 7 УПК понимаются выполняемые по поручению органа, ведущего уголовный процесс, действия органа дознания, направленные на установление места нахождения лиц, скрывшихся от органа, ведущего уголовный процесс, и (или) уклоняющихся от уголовной ответственности, безвестно исчезнувших лиц, предметов и документов, имеющих значение для дела, а также на установление лиц, совершивших уголовное правонарушение.

По уголовному делу, по которому сроки досудебного расследования были прерваны либо дело органом досудебного расследования было приостановлено производством на основании статьи 50 УПК (в редакции 1997 года), санкционирование следственным судьей негласных следственных действий производится лишь после возобновления сроков досудебного расследования в соответствии с частью девятой статьи 45 УПК либо после возобновления в соответствии с частью 8-1 статьи 673 УПК уголовного дела, приостановленного до 1 января 2015 года.

22. При разрешении вопроса о санкционировании продолжения негласного следственного действия следует проверять обоснованность в его продлении, выяснять для каких целей оно необходимо и подтвердились ли выводы органа досудебного расследования о необходимости проведения негласного следственного действия в отношении конкретного лица или места.

Отсутствие обоснования в продолжении негласного следственного действия является основанием для отказа в его санкционировании.

Негласные следственные действия могут проводиться в течение досудебного расследования, до уведомления об окончании следственных действий по делу.

23. Негласные следственные действия, предусмотренные пунктами с 1) по 6) статьи 231 УПК, могут быть прекращены следственным судьей по ходатайству прокурора.

К ходатайству должны быть приложены доказательства, подтверждающие обоснованность доводов прокурора о необходимости прекращения негласного следственного действия. Обеспечение достоверности представленной информации возлагается на прокурора, обратившегося с указанным ходатайством.

При необоснованности ходатайства прокурора о прекращении негласного следственного действия в его удовлетворении может быть отказано, о чем следственный судья выносит мотивированное постановление, которое может быть пересмотрено вышестоящим судом по ходатайству прокурора по правилам статьи 107 УПК.

24. Лицо, в отношении которого проводилось негласное следственное действие, должно быть об этом уведомлено органом досудебного расследования без ознакомления с результатами негласного следственного действия в срок не позднее шести месяцев с момента вынесения итогового решения по уголовному делу, за исключением случаев, предусмотренных статьей 240 УПК.

Данный срок может быть продлен следственным судьей по мотивированному ходатайству органа досудебного расследования до одного года.

Письменное уведомление должно содержать сведения о виде проведенного негласного следственного действия и времени его проведения, а также разъяснение прав, предусмотренных частями второй, четвертой и шестой статьи 240 УПК.

Итоговым решением на досудебной стадии производства по уголовному делу является только постановление о прекращении досудебного производства.

При вынесении судом приговора шестимесячный срок уведомления исчисляется с момента вступления его в законную силу.

В случаях, когда лицо уведомлено о факте проведения негласных следственных действий в ходе досудебного производства при ознакомлении с материалами уголовного дела в порядке, предусмотренном статьями 295 и 296 УПК, либо уведомлено в порядке, предусмотренном частью второй статьи 239 УПК, данное лицо считается уведомленным о проведенных негласных следственных действиях и повторного уведомления не требуется.

25. Орган досудебного расследования в случаях, предусмотренных частью 1-1 статьи 240 УПК, ходатайствует перед следственным судьей о неуведомлении лица о проведенном в отношении него негласном следственном действии.

Следственный судья по мотивированному ходатайству органа досудебного расследования может согласовать неуведомление лица о проведенном в отношении него негласном следственном действии:

по уголовному делу о террористическом или экстремистском преступлении;

по уголовному делу о преступлении, совершенном преступной группой;

если уведомление создает угрозу разглашения государственных секретов;

если уведомление создает угрозу безопасности лиц, осуществляющих деятельность на конфиденциальной основе и в конспиративной форме, и иных лиц.

Указанный перечень является исчерпывающим и расширительному толкованию не подлежит.

26. Лицо, в отношении которого проводились негласные следственные действия, в течение пятнадцати суток с момента получения уведомления вправе обратиться в суд, которым было санкционировано проведение негласного следственного действия в порядке, предусмотренном статьей 106 УПК, с заявлением о признании проведения соответствующих негласных следственных действий незаконными и возмещении причиненного ущерба (при наличии такового).

Следственный судья при рассмотрении жалобы в порядке статьи 106 УПК должен проверить законность действий органа досудебного расследования по исполнению постановления о проведении негласного следственного действия, не обсуждая законность санкционирования данного постановления. Постановление следственного судьи может быть обжаловано, пересмотрено по ходатайству прокурора в порядке, предусмотренном статьей 107 УПК.

27. Согласно статье 4 Конституции настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, является общеобязательным и вводится в действие со дня первого официального опубликования.

Председатель Верховного Суда Республики Казахстан	Ж. Асанов
Судья Верховного Суда Республики Казахстан, секретарь пленарного заседания	Г. Альмагамбетова

Жасырын тергеу әрекеттерін санкциялау туралы

Соттың жасырын тергеу әрекеттерін санкциялауын реттейтін заң нормаларын біркелкі қолдану мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы мынадай түсіндірмелер беруге қаулы етеді:

1. Жасырын тергеу әрекеті – бұл қылмыстық іс бойынша дәлелденуге жататын мән-жайларды анықтау үшін мүдделеріне қатысы бар адамдарға алдын ала хабарламай сотқа дейінгі іс жүргізу барысында жүргізілетін әрекет.

Жасырын тергеу әрекеттерін санкциялау Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексінде (бұдан әрі – ҚПК) көзделген тәртіппен және жағдайларда жүзеге асырылады.

Жасырын тергеу әрекеттерін жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының (бұдан әрі – Бас Прокурор) келісімі бойынша құқық қорғау және арнаулы мемлекеттік органдар бекіткен Қағидаларда айқындалады.

2. Жасырын тергеу әрекеттері іс бойынша дәлелденуге жататын мән-жайларды анықтау мақсатында сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүзеге асыратын органның іс жүргізуіндегі қылмыстық іс бойынша заң мүлтіксіз сақталып және Қазақстан Республикасының Конституциясында (бұдан әрі – Конституция) көзделген адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтары қамтамасыз етіліп, жасырын тергеу әрекеттерін жүргізу талаптары сақталған және жүргізуге негіздер болған кезде жүзеге асырылады.

Әдетте жасырын тергеу әрекеттері істің мән-жайлары туралы ақпаратты өзге тергеу әрекеттері арқылы алу мүмкін болмаған жағдайларда жүргізіледі.

3. Соттар қылмыстық іс шеңберінде жүргізілетін жасырын тергеу әрекеттерін "Жедел-іздестіру қызметі туралы" Қазақстан Республикасының 1994 жылғы 15 қыркүйектегі № 154-XIII Заңына (бұдан әрі – ЖІҚ туралы Заң) сәйкес жүзеге асырылатын жедел-іздестіру іс-шараларынан (бұдан әрі - ЖІІ) ажырата білулері қажет.

Жасырын тергеу әрекеттеріне ұқсас ЖІҚ туралы Заңның 11-бабы 3-тармағының 1), 2), 3), 4), 5), 6) тармақшаларында көзделген арнайы жедел-іздестіру іс-шаралары (бұдан әрі – АЖІІ) осы Заңның 12-бабы 4-тармағының 1) және 2) тармақшаларына сәйкес прокурордың санкциясымен жүргізіледі.

4. ЖІҚ туралы Заңның 14-бабының 1-тармағына сай жедел-іздестіру қызметі процесінде алынған материалдар тергеу әрекеттерін дайындау мен жүзеге асыру және қылмыстық құқық бұзушылықтардың алдын алу, жолын кесу жөніндегі ЖІІ жүргізу үшін, сондай-ақ Қазақстан Республикасы қылмыстық-процестік заңнамасының дәлелдемелерді жинауды, зерттеуді және бағалауды регламенттейтін ережелеріне сәйкес олар тексерілген жағдайда қылмыстық істер бойынша дәлелдеу процесінде пайдаланылуы мүмкін.

Соттар ҚПК-нің 120-бабының екінші бөлігіне сәйкес ЖІҚ туралы Заңның және "Қарсы барлау қызметі туралы" Қазақстан Республикасының 2016 жылғы 28 желтоқсандағы № 35-VІ Заңының талаптары сақтала отырып алынған, құқыққа қайшы әрекеттер туралы нақты деректер тіркелген материалдардың құжаттар болып табылатынын және қылмыстық процесте дәлелдемелер ретінде пайдаланылуы мүмкін екенін назарға алғандары жөн.

Ескертпе!
ҚР Конституциялық Соты 5-тармақтың конституциялылығын тексеру жөнінде іс жүргізу бастады.

5. Жасырын тергеу әрекеттері ҚПК-нің 232-бабының төртінші бөлігінде көзделген негіздердің біреуі болған кезде Сотқа дейінгі тергеп-тексерулердің бірыңғай тізілімінде тіркелген қылмыстық құқық бұзушылықтар туралы арыздар, хабарламалар немесе баянаттар бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу шеңберінде жүргізіледі.

Сотқа дейінгі іс жүргізу басталғанға дейін жасырын тергеу әрекеттерін жүргізуге жол берілмейді. Мұндай жағдайларда қылмыстық процестің міндеттері ЖІК туралы Заңда көзделген жедел-іздестіру іс-шараларын жүргізу жолымен қамтамасыз етілуі мүмкін.

Жасырын тергеу әрекеттері қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді тікелей жүзеге асыратын сотқа дейінгі тергеп-тексеру органының (прокурордың, тергеушінің немесе анықтаушының) бастамасымен жүргізіледі. Өзге мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардың мұндай құқығы жоқ.

ҚПК-нің 241-бабының бірінші бөлігіне сәйкес жасырын тергеу әрекетін жүргізу туралы мәліметтер және оны жүргізудің нәтижесінде алынған ақпарат жасырын тергеу әрекеті аяқталғанға дейін құпия болып табылады және жария етуге жатпайды.

6. ҚПК-нің 231-бабының 1)-ден бастап 6)-ны қоса алғандағы тармақтарында көзделген жасырын тергеу әрекеттерін санкциялауды мамандандырылған тергеу сотының, мамандандырылған ауданаралық тергеу сотының тергеу судьясы сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүргізетін органның орналасқан жері бойынша және (немесе) сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүргізетін тұлғаның тапсырмасын орындайтын құқық қорғау немесе арнайы мемлекеттік органның уәкілетті бөлімшесінің орналасқан жері бойынша не сотқа дейінгі тергеп-тексеру жүргізілетін орын бойынша жүзеге асырады.

Мамандандырылған тергеу соты немесе мамандандырылған ауданаралық тергеу соты болып табылмайтын аудандық не оған теңестірілген соттың тергеу судьяларының жасырын тергеу әрекеттерін санкциялау бойынша материалдарды қарауға құқығы жоқ.

Жасырын тергеу әрекетін жүргізуді ұзартуға санкцияны жасырын тергеу әрекетін жүргізуді санкциялаған тергеу судьясы береді.

Ерекше жағдайларда сол тергеу судьясының жасырын тергеу әрекетін жүргізуді ұзартуға санкция беру мүмкіндігі болмаған кезде санкциялауды осы соттың басқа тергеу судьясы жүзеге асырады.

Кейінге қалдыруға болмайтын жағдайларда жүргізілген жасырын тергеу әрекетінің заңдылығын мамандандырылған тергеу сотының (мамандандырылған ауданаралық тергеу сотының) тергеу судьясы сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүргізетін органның орналасқан жері бойынша және (немесе) сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүргізетін тұлғаның тапсырмасын орындайтын құқық қорғау немесе арнайы мемлекеттік органның уәкілетті бөлімшесінің орналасқан жері бойынша не сотқа дейінгі тергеп-тексеру орны бойынша тексереді.

Судьяға қатысты жасырын тергеу әрекеттерін санкциялауды Нұр-Сұлтан қаласының мамандандырылған ауданаралық тергеу сотының тергеу судьясы сотқа дейінгі тергеп-тексеру органының Бас Прокурор келіскен қаулысы бойынша, ал Бас Прокурорға қатысты – Нұр-Сұлтан қаласының мамандандырылған ауданаралық тергеу сотының тергеу судьясы сотқа дейінгі тергеп-тексеру органының Бас Прокурордың бірінші орынбасары келіскен қаулысы бойынша жүргізеді.

7. Соттар жасырын тергеу әрекеттері жүргізілуі мүмкін адамдарға қатысты олардың түпкілікті тізбесі айқындалған ҚПК-нің 232-бабы жетінші бөлігінің 1)-ден бастап 4)-ні қоса алғандағы тармақтарының талаптарын қатаң сақтауы тиіс.

Осы тізбеде көрсетілмеген адамдарға қатысты, сондай-ақ жәбірленушіге қатысты, егер оның бұған жазбаша келісімі болмаса, жасырын тергеу әрекеттерін жүргізуге жол берілмейді.

ҚПК-нің 232-бабының сегізінші бөлігінде көрсетілген жәбірленуші мен адвокатты қоспағанда, ҚПК-нің 232-бабы жетінші бөлігінің 4) тармағында көрсетілген үшінші тұлға деп іс үшін маңызы бар ақпаратты алатын немесе беретін кез келген жеке тұлға (мысалы, күдіктінің туған-туыстары, достары, таныстары) түсініледі.

Үшінші тұлғаға қатысты жасырын тергеу әрекеті сотқа дейінгі тергеп-тексеру органында үшінші тұлғаның іс үшін маңызы бар ақпаратты алатыны немесе беретіні туралы мәліметтер болғанда ғана санкциялануы мүмкін.

ҚПК-нің 232-бабы жетінші бөлігінің 5) тармағына қатысты орын деп іс үшін маңызы бар мән-жайлар немесе олардың туындау ықтималдығы болатын материалдық объектілерді (мысалы, параны беру немесе алу жүзеге асырылуы мүмкін кабинетті немесе өзге де үй-жайды, көлік құралын; қылмыстық құқық бұзушылықты дайындайтын, жасайтын немесе оны жасаған қылмыстық құқық бұзушылыққа бірге қатысушылардың кездесуі мүмкін тұрғынжайды) түсінген жөн.

Адвокаттардың ауыр немесе аса ауыр қылмысты жасауға дайындалуы немесе жасағаны жөнінде пайымдауға негіз болатын жағдайларды қоспағанда, кәсіби көмекті жүзеге асыратын адвокаттарға қатысты жасырын тергеу әрекеттерін жүргізуге тыйым салынады.

8. Егер бір адамға қатысты жасырын тергеу әрекеттерін жүргізу кезінде басқа адамның заңға қайшы әрекеттері туралы нақты деректер анықталса, онда мұндай деректер осы адамға қатысты айыптау дәлелдемелері ретінде ҚПК-нің 235-бабының талаптары сақталған кезде ғана пайдаланылуы мүмкін. Органның жасырын тергеу әрекетін жүргізу тапсырылған уәкілетті лауазымды тұлғасы, ал пошта жөнелтілімдеріне және өзге де жөнелтілімдерге жасырын бақылау жүргізу жағдайында – тергеуші, анықтаушы кейінге қалдыруға болмайтын жағдайларда басқа адамға қатысты жасырын тергеу әрекетін жүргізу туралы хабарлама мен қаулыны тергеу судьясына жібереді және жасырын тергеу әрекетін жүргізуге тергеу судьясынан тиісті санкцияны сұратады. Бұл ретте тергеу судьясының жүргізілген жасырын тергеу әрекетін заңды деп тану немесе заңсыз деп тану туралы қаулысы алынуы тиіс.

9. Жасырын тергеу әрекетін жүргізу туралы қаулы ҚПК-нің 198, 232 және 233-баптарында көрсетілген талаптарға сәйкес болуы және қылмыстық іс фабуласының қысқаша сипаттамасын, жасырын тергеу әрекетін жүргізудің қажеттігі туралы негіздемені, жасырын тергеу әрекеті жүргізілетін орын туралы немесе жасырын тергеу әрекетін жүргізу жоспарланған адамға қатысты мәліметтерді, сондай-ақ ҚПК-нің 233-бабының бірінші бөлігінде санамаланған барлық өзге де деректерді қамтуы тиіс.

Органның жасырын тергеу әрекетін жүргізу тапсырылған уәкілетті лауазымды тұлғасының, ал пошта жөнелтілімдеріне және өзге де жөнелтілімдерге жасырын бақылау жүргізу жағдайында – тергеушінің, анықтаушының қаулыда көрсетілген жасырын тергеу әрекетін жүргізу қажеттігі туралы түйіндері уәжді болуы және қылмыстық істің материалдарымен расталуы тиіс.

Тергеу судьясы қаулыда көрсетілген дәлелдерді тексеру мақсатында қаулыда баяндалған мән-жайларды растайтын материалдарды, соның ішінде ҚПК-нің 233-бабының екінші бөлігіне сәйкес құпияланған жасырын тергеу әрекеті жүргізіліп жатқан немесе жүргізілуі жоспарланған объектінің нақты деректерін сұратуға құқылы.

Сұратылған материалдарды тергеу судьясына ұсынбау жасырын тергеу әрекетін санкциялаудан бас тарту үшін негіз болып табылады.

10. Жасырын тергеу әрекеттерін жүргізу нәтижесінде алынған нақты деректер ҚПК-нің 15 және 16-тарауларының нормаларында көзделген тәртіппен бекітілуге, зерттелуге, бағалануға және дәлелдемелер ретінде танылуға жатады.

ҚПК-нің 239-бабының екінші бөлігіне сәйкес жасырын тергеу әрекеттерінің нәтижелерін зерттеу хаттамаларындағы заңмен белгіленген тәртіппен бекітілген нақты деректер, дыбыс жазбалары мен бейнелердің жазбалары, фотосуреттер, ғылыми-техникалық құралдардың көмегімен тіркелген басқа да нәтижелер, алып қойылған заттар мен құжаттар немесе олардың көшірмелері дәлелдемелер ретінде танылуы мүмкін.

11. Егер жасырын тергеу әрекеттерінің нәтижелері бойынша сот сараптамасын жүргізу арқылы тексеруді талап ететін мән-жайлар анықталса (мысалы, есірткі заттардың заңсыз айналымы туралы істер бойынша), онда сараптама тағайындауды тергеуші немесе оның тапсырмасымен анықтау органы ҚПК-нің 60-бабының тәртібімен жүргізеді. Анықтау органының қаулысымен алынған сарапшының қорытындысы, егер тергеушінің тиісті тапсырмасы болмаса, жол берілетін дәлелдеме ретінде танылуы мүмкін емес.

12. Пошта жөнелтілімдерін және өзге де жөнелтілімдерді жасырын бақылауды қоспағанда, жасырын тергеу әрекеттерін сотқа дейінгі тергеп-тексеру органының тапсырмасы (бұдан әрі – тапсырма) бойынша құқық қорғау органының немесе арнайы органның уәкілетті бөлімшесі жедел-іздестіру қызметінің нысандары мен тәсілдерін пайдалана отырып, Жасырын тергеу әрекеттерін жүргізу қағидаларына сәйкес жүргізеді.

Тапсырмада нақты адамға немесе орынға қатысты жасырын тергеу әрекетін жүргізудің қажеттігі туралы негіздеме болуы және іс материалдарымен расталуы тиіс.

Бір тапсырмада бірнеше жасырын тергеу әрекеттерін және әртүрлі адамдарға қатысты жүргізу қажеттігі туралы көрсетілуі мүмкін, олардың тізбесі ҚПК-нің 232-бабының жетінші бөлігінде көрсетілген.

ҚПК-нің 231-бабының 1), 2), 3) ,4), 6) тармақтарында көзделген жасырын тергеу әрекеттерін жүргізу туралы қаулыны жасырын тергеу әрекетін жүргізу тапсырылған орындаушы шығарады. Пошта жөнелтілімдеріне және өзге де жөнелтілімдерге жасырын бақылауды жүргізу туралы және жасырын тергеу әрекеттерін жүргізу мерзімін ұзарту туралы қаулыларды сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүзеге асыратын тергеуші немесе анықтаушы тікелей өздері шығарады.

13. Жасырын тергеу әрекетін жүргізудің қажеттігі туралы негіздеме, оның түрі, жүргізілетін орны (жасырын тергеу әрекетін орын бойынша жүргізілген кезде), абонент телефондарының нөмірлері, электрондық поштаның мекенжайы, ақпарат алынуға тиіс уақыт кезеңі сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүзеге асыратын тұлғаның тапсырмасында көрсетілуі тиіс.

Тапсырмада тыңдалып жатқан абоненттік нөмірлерінің жасырын тергеу әрекеті жүргізіліп отырған адамға тиесілілігін растайтын деректер көрсетілуі тиіс.

Жасырын тергеу әрекетін жүргізетін орындаушы тапсырмада көрсетілмеген өзге жасырын тергеу әрекетін жүргізуге құқылы емес.

Орындаушының қосымша абонент нөмірлерін, электрондық поштаның мекенжайларын, әлеуметтік желілердің аккаунттарын және тапсырмада көрсетілмеген басқа да мәліметтерді жасырын тергеу әрекетін жүргізу туралы қаулыға енгізуіне жол берілмейді.

Егер орындаушы жасырын тергеу әрекетін жүргізу кезінде оған берілген тапсырманың шегінен шығып кетсе, онда тергеу әрекеттерін жүргізу нәтижесінде алынған мәліметтер іс бойынша жол берілетін дәлелдемелер болып танылуы мүмкін емес.

14. Жасырын тергеу әрекеттері сотқа дейінгі тергеп-тексеру органы қылмыс белгілерін, сондай-ақ ҚПК-нің 232-бабында көзделген жасырын тергеу әрекеттерін жүргізу шарттары мен негіздерін анықтағаннан кейін ғана жүргізілуі мүмкін.

Сотқа дейінгі тергеп-тексеру органында жасырын тергеу әрекетін жүргізуге бастамашылық жасаудан бұрын адамның тергеліп жатқан қылмысқа қатысы туралы (қылмыстық құқық бұзушылық туралы арызда, хабарламада оған дайындық жүргізіп отырған, оны жасап отырған немесе жасаған адам, немесе осы адамның тергеп-тексерудегі құқық бұзушылыққа қатысы бар немесе дайындалып, жасалып жатқан не жасалған қылмыстық құқық бұзушылық туралы деректерді біледі деп оған қатысты пайымдауға негіздің бар екендігі көрсетілген) мәліметтер немесе үшінші адамның іс үшін маңызды ақпаратты алатыны не беретіні туралы мәліметтер болуы тиіс.

Осындай ақпарат ретінде сотқа дейінгі тергеп-тексеру басталғанға дейін алынған жедел-іздестіру іс-шараларының материалдары пайдаланылуы мүмкін.

15. Тергеу судьясы жасырын тергеу әрекетін санкциялауды сотқа тиісті қаулы түскен сәттен бастап он екі сағаттың ішінде жүргізеді.

Қосымша материалдарды талап етіп алдыру қажет болған жағдайларда қаулыны белгіленген мерзімнен артық, бірақ жиырма төрт сағаттан аспайтын мерзімде қарауға жол беріледі.

Тергеу судьясы жасырын тергеу әрекеттерін жүргізу туралы қаулыны сот отырысын өткізбей және қылмыстық процеске қатысушыларды хабардар етпей жеке-дара қарайды.

16. Тергеу судьясы жасырын тергеу әрекетін жүргізу туралы қаулыны заңды әрі негізді деп танып, оған "Санкциялаймын" деген сөзді, өзінің қолын, сот мөрінің бедерін және күнін қою жолымен санкциялайды.

Шығарылған қаулы негізсіз болған не жасырын тергеу әрекетін жүргізу қажеттігін және негізділігін растайтын материалдар жеткілікті болмаған жағдайда тергеу судьясы санкциялаудан бас тартып, ол туралы уәжді қаулы шығарады.

Сотқа дейінгі тергеп-тексеру органының жасырын тергеу әрекетін жүргізу үшін материалдарды дайындау кезінде заңды бұзғаны анықталған кезде (мысалы, сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүзеге асыратын тұлғаның тапсырмасының болмауы, жасырын тергеу әрекетін жүргізу туралы қаулыны тиісті емес адамның шығаруы, тапсырмада көзделмеген жасырын тергеу әрекетін жүргізу туралы қаулыда нұсқаудың болуы, жасырын тергеу әрекетін жүргізу туралы қаулыны ұсынудың ҚПК-нің 234-бабының екінші бөлігінде көзделген процестік мерзімінің бұзылуы) тергеу судьясы санкциялаудан бас тартылған жағдайда тиісті ден қою шараларын қабылдау үшін жекеше қаулыны да шығаруға құқылы.

Прокурордың тергеу судьясының жасырын тергеу әрекеттерін санкциялау не санкциялаудан бас тарту туралы қаулысын қайта қарау жөнінде өтінішхат келтіруі және оны облыстық немесе оған теңестірілген сот судьясының қарауы ҚПК-нің 107-бабында көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.

17. Жасырын тергеу әрекетін санкциялау үшін ұсынылған ақпараттың дұрыстығына күмән болған кезде тергеу судьясы қаулыны ҚПК-нің 234-бабының екінші бөлігіне сәйкес санкциялап, жиырма төрт сағаттың ішінде процестік прокурорға оны тексеруді тапсыруға құқылы.

Процестік прокурор тағайындалмаған қылмыстық істер бойынша да осындай тексеру туралы бастамашылық жасалады. Мұндай жағдайда тергеу судьясының жазбаша хабарламасы іс бойынша прокурорлық қадағалауды жүзеге асыратын прокуратура органы басшысының атына жіберіледі.

Тергеу судьясы сотқа дейінгі іс жүргізу шеңберінде түскен кез келген ақпараттың дұрыстығын, оның ішінде жасырын тергеу әрекетін жүргізу туралы көрсетілген абоненттік нөмірдің, электрондық пошта мекенжайларының, әлеуметтік желілер деректерінің және т.б., дұрыстығын тексеруге бастамашылық жасауы мүмкін.

Прокурор бес тәуліктің ішінде тиісті тексеру жүргізуге және нәтижелері туралы тергеу судьясын хабардар етуге міндетті. Егер тексеру кезінде жасырын тергеу әрекетін жүргізу туралы қаулының заңсыздығы анықталған жағдайда, прокурор тергеу судьясына оны тоқтату туралы тиісті өтінішхатты енгізуге міндетті, тергеу судьясы өтінішхатты ҚК-нің 234-бабының екінші бөлігінде көрсетілген мерзімде қарауы тиіс.

18. Кейінге қалдыруға болмайтын жағдайларда тергеу судьясын жиырма төрт сағаттың ішінде жазбаша хабардар етіп, одан кейін ҚПК-нің 235-бабында көзделген тәртіппен санкция алып, ҚПК-нің 231-бабының 1)-ден 6)-ны қоса алғандағы тармақтарында көзделген жасырын тергеу әрекеттерін жүргізуге жол беріледі.

Кейінге қалдыруға болмайтын жағдайларда, бұл кезде жасырын тергеу әрекеттерін жүргізу басталғанға дейін тергеу судьясының санкциясын алуға мүмкіндік болмаса, жасырын тергеу әрекеттерін жүргізу ерекше сипатта болуы тиіс.

19. Жүргізілген жасырын тергеу әрекеті туралы хабарламаны қарау кезінде оны нақты адамға немесе орынға қатысты жүргізудің негізділігінен басқа жасырын тергеу әрекетін жүргізу басталғанға дейін санкция алу үшін объективті кедергілердің бар-жоғын міндетті түрде тексеру сот зерттеуінің нысанасы болып табылады.

Осындай мән-жайларға, мысалы, жасырын тергеу әрекетін демалыс немесе мереке күні жүргізудің қажеттігі, тәуліктің кешкі (түнгі) уақыты, жасырын тергеу әрекеті жүргізіліп жатқан ауданның қашықтығы, ҚПК-ге сәйкес жасырын тергеу әрекетін жүргізуге жол берілетін үшінші тұлғалардың кенеттен пайда болуы және т.б. жатқызылады.

20. ҚПК-нің 235-бабының екінші бөлігіне сәйкес тергеу судьясы ұсынылған материалдарды зерделеп, жүргізілген жасырын тергеу әрекетін кейінге қалдыруға болмайтындығымен келіскен жағдайда, кейінге қалдыруға болмайтын жасырын тергеу әрекетінің жүргізілгенін заңды деп тану туралы қаулы шығарады, онда нақты адамға немесе орынға қатысты жасырын тергеу әрекетін жүргізудің қажеттігі мен негізділігін атап өтіп, қаулы мен хабарламаны қарау уақытын көрсетеді. Келіспеген жағдайда оны тоқтату және жасырын тергеу әрекетінің нәтижелерін жол берілетін дәлелдемелер ретінде пайдалануға болмайтындығы туралы қаулы шығарады.

Кейінге қалдыруға болмайтын жасырын тергеу әрекетін жүргізу мерзімін есептеу ҚПК-нің 236-бабында белгіленген мерзімдер шегінде ол нақты жүргізілген күнінен басталады.

Органның жасырын тергеу әрекетін жүргізу тапсырылған уәкілетті лауазымды тұлғасынан адамға немесе орынға қатысты жасырын тергеу әрекетін одан әрі жүргізу қажеттігі туралы уәжді қаулы түскен жағдайда, тергеу судьясы оны ҚПК-нің 234-бабының тәртібімен санқциялауға құқылы.

21. Жасырын тергеу әрекеті тергеу судьясы оны санкциялаған мерзім ішінде, бірақ 30 тәуліктен аспайтын мерзімде жүргізіледі.

Тергеу судьясы жасырын тергеу әрекетін жүргізу мерзімін ұзартуды ҚПК-нің 236-бабының екінші бөлігінде көзделген тәртіппен санкциялайды.

ҚПК-нің 45-бабының 7-1-бөлігіне сәйкес сотқа дейінгі тергеп-тексеру мерзімдерін үзу ЖІҚ туралы Заңға сәйкес іс бойынша қажетті іздестіру іс-шараларын және жасырын тергеу әрекеттерін жүргізуге, олардың нәтижелерін қылмыстық іс материалдарына қосып тігуге кедергі келтірмейді.

Сотқа дейінгі тергеп-тексеру мерзімдері үзілген кезеңде жүргізуге болатын іздестіру іс-шаралары деп ҚПК-нің 7-бабының 56) тармағына сәйкес анықтау органының қылмыстық процесті жүргізетін органнан жасырынып жүрген және (немесе) қылмыстық жауаптылықтан жалтарып жүрген адамдардың, хабарсыз кеткен адамдардың, іс үшін маңызы бар нәрселер мен құжаттардың тұрған жерін анықтауға, сондай-ақ қылмыстық құқық бұзушылық жасаған адамдарды анықтауға бағытталған, қылмыстық процесті жүргізетін органның тапсырмасы бойынша орындалатын әрекеттері түсініледі.

Сотқа дейінгі тергеп-тексеру мерзімдері үзілген қылмыстық іс бойынша не сотқа дейінгі тергеп-тексеру органы іс бойынша іс жүргізуді ҚПК-нің 50-бабының негізінде (1997 жылғы редакция) тоқтата тұрса, тергеу судьясы ҚПК-нің 45-бабының тоғызыншы бөлігіне сәйкес сотқа дейінгі тергеп-тексеру мерзімдері қайта басталғаннан кейін не 2015 жылғы 1 қаңтарға дейін тоқтатыла тұрған қылмыстық іс ҚПК-нің 673-бабының 8-1-бөлігіне сәйкес қайта басталғаннан кейін ғана жасырын тергеу әрекеттерін санкциялауды жүргізеді.

22. Жасырын тергеу әрекетін жалғастыруды санкциялау мәселесін шешу кезінде оны жалғастырудың негізділігін, оның қандай мақсат үшін қажет екенін және сотқа дейінгі тергеп-тексеру органының нақты адамға немесе орынға қатысты жасырын тергеу әрекетін жүргізу қажеттігі туралы түйіндерінің расталғанын тексерген жөн.

Жасырын тергеу әрекетін жалғастыруға жеткілікті негіздеменің жоқтығы оны санкциялаудан бас тарту үшін негіз болып табылады.

Жасырын тергеу әрекеттері іс бойынша тергеу әрекеттерінің аяқталғаны туралы хабарланғанға дейін сотқа дейінгі тергеп-тексеру барысында жүргізілуі мүмкін.

23. ҚПК-нің 231-бабының 1)-дан бастап 6)-ны қоса алғандағы тармақтарында көзделген жасырын тергеу әрекеттерін тергеу судьясы прокурордың өтінішхаты бойынша тоқтатуы мүмкін.

Өтінішхатқа жасырын тергеу әрекетін тоқтатудың қажеттігі туралы прокурордың дәлелдерінің негізділігін растайтын мәліметтер қоса берілуі тиіс. Ұсынылған ақпараттың дұрыстығын қамтамасыз ету аталған өтінішхатпен жүгінген прокурорға жүктеледі.

Жасырын тергеу әрекетін тоқтату туралы прокурордың өтінішхаты негізсіз болған кезде оны қанағаттандырудан бас тартылуы мүмкін, ол туралы тергеу судьясы уәжді қаулы шығарады. Оны жоғары тұрған сот прокурордың өтінішхаты бойынша ҚПК-нің 107-бабының қағидаларына сәйкес қайта қарауы мүмкін.

24. Сотқа дейінгі тергеп-тексеру органы, ҚПК-нің 240-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, өзіне қатысты жасырын тергеу әрекеті жүргізілген адамға ол туралы жасырын тергеу әрекетінің нәтижелерімен таныстырмай қылмыстық іс бойынша қорытынды шешім шығарылған сәттен бастап алты ай мерзімнен кешіктірмей хабарлауға тиіс.

Тергеу судьясы бұл мерзімді сотқа дейінгі тергеп-тексеру органының уәжді өтінішхаты бойынша бір жылға дейін ұзартуы мүмкін.

Жазбаша хабарламада жүргізілген жасырын тергеу әрекетінің түрі мен оны өткізу уақыты, сондай-ақ ҚПК-нің 240-бабының екінші, төртінші, және алтыншы бөліктерінде көзделген құқықтарды түсіндіру туралы мәліметтер қамтылуы тиіс.

Қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу сатысындағы қорытынды шешім сотқа дейінгі іс жүргізуді тоқтату туралы қаулы ғана болып табылады.

Сот үкім шығарған кезде хабарламаның алты айлық мерзімі үкімнің заңды күшіне енген сәтінен бастап есептеледі.

Адам сотқа дейінгі іс жүргізу барысында жасырын тергеу әрекетін жүргізу фактісі туралы қылмыстық іс материалдарымен таныстыру кезінде ҚПК-нің 295 және 296-баптарында көзделген тәртіппен не ҚПК-нің 239-бабының екінші бөлігінде көзделген тәртіппен хабарлар етілген жағдайларда бұл адамға жүргізілген жасырын тергеу әрекеті туралы хабарланды деп есептеледі және қайта хабарлау талап етілмейді.

25. Сотқа дейінгі тергеп-тексеру органы ҚПК-нің 240-бабы 1-1-бөлігінде көзделген жағдайларда тергеу судьясына адамды оған қатысты жүргізілген жасырын тергеу әрекеті туралы хабардар етпеу жөнінде өтінішхат береді.

Тергеу судьясы сотқа дейінгі тергеп-тексеру органының уәжді өтінішхаты бойынша:

террористік немесе экстремистік қылмыс туралы қылмыстық іс бойынша;

қылмыстық топ жасаған қылмыс туралы қылмыстық іс бойынша;

егер хабардар ету мемлекеттік құпияларды жария ету қаупін төндіретін болса;

егер хабардар ету қызметті құпия негізде және астыртын нысанда жүзеге асыратын адамдардың және өзге де адамдардың қауіпсіздігіне қатер төндірсе, адамға оған қатысты жүргізілген жасырын тергеу әрекеті туралы оған хабарламау жөнінде келісе алады.

Аталған тізбе түпкілікті болып табылады және кеңінен түсіндіруге жатпайды.

26. Өзіне қатысты жасырын тергеу әрекеттері жүргізілген адам жасырын тергеу әрекетін жүргізуді санкциялаған сотқа хабарламаны алған сәттен бастап он бес тәуліктің ішінде тиісті жасырын тергеу әрекеттерінің жүргізілуін заңсыз деп тану және келтірілген залалды (ол болған жағдайда) өтеу туралы арызбен ҚПК-нің 106-бабында көзделген тәртіппен жүгінуге құқылы.

Тергеу судьясы шағымды ҚПК-нің 106-бабының тәртібімен қарау кезінде сотқа дейінгі тергеп-тексеру органының жасырын тергеу әрекетін жүргізу туралы қаулыны орындау бойынша әрекеттерінің заңдылығын осы қаулыны санкциялаудың заңдылығын талқыламастан тексеруге тиіс. Тергеу судьясының қаулысына ҚПК-нің 107-бабында көзделген тәртіппен шағым жасалуы,прокурордың өтінішхаты бойынша ол қайта қаралуы мүмкін.

27. Конституцияның 4-бабына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, жалпыға бірдей міндетті болып табылады және алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы	Ж. Асанов
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы, жалпы отырыс хатшысы	Г. Әлмағамбетова

О санкционировании негласных следственных действий

Жасырын тергеу әрекеттерін санкциялау туралы

Жасырын тергеу әрекеттерін санкциялау туралы