ИПС "Әділет"

Примечание ИЗПИ!
Порядок введения в действие нормативного постановления см. п. 24

В целях единообразного и правильного применения действующего законодательства, регламентирующего порядок пересмотра в кассационном порядке вступивших в законную силу судебных актов, пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан постановляет:

1. Разъяснить, что в соответствии с требованиями пункта 3 статьи 76 Конституции Республики Казахстан (далее - Конституция) вступившие в законную силу приговоры и иные постановления суда имеют обязательную силу на территории Республики и в соответствии с положениями Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан (далее – УПК) подлежат немедленному исполнению. В этой связи пересмотр вступивших в законную силу судебных актов по уголовным делам должен осуществляться в исключительных случаях, строго в соответствии с положениями УПК и не препятствовать их исполнению.

Пересмотр вступивших в законную силу судебных актов по уголовным делам производится судебной коллегией по уголовным делам Верховного Суда Республики Казахстан только по протесту Генерального Прокурора Республики Казахстан (далее – Генеральный Прокурор), представлению председателя областного либо приравненного к нему суда, внесенному в порядке части третьей статьи 446 УПК, либо по ходатайствам лиц, указанных в части первой статьи 486 УПК, переданным в кассационную инстанцию постановлением трех судей Верховного Суда Республики Казахстан (далее – судьи Верховного Суда).

2. Основаниями к пересмотру в кассационном порядке вступивших в законную силу судебных актов являются лишь такие случаи неправильного применения уголовного и (или) уголовно-процессуального законов, которые повлекли последствия, предусмотренные частями первой и второй статьи 485 УПК. Перечень этих оснований является исчерпывающим и расширительному толкованию не подлежит.

Не подлежат пересмотру в кассационном порядке вступившие в законную силу судебные акты, перечисленные в пунктах 2) и 3) части второй статьи 484 УПК.

Примечание ИЗПИ!

См. нормативное постановление Конституционного Суда РК от 14.07.2023 № 21.

Вступившие в законную силу судебные акты по делам об уголовных проступках и преступлениях небольшой тяжести, судебные акты в случае несоблюдения апелляционного порядка их обжалования, могут быть пересмотрены только по протесту Генерального Прокурора при наличии оснований, предусмотренных статьей 485 УПК.

Постановления суда кассационной инстанции могут быть пересмотрены по протесту Генерального Прокурора лишь в случаях, когда: 1) судебный акт затрагивает государственные или общественные интересы, безопасность государства либо может привести к тяжким необратимым последствиям для жизни, здоровья людей; 2) лицо отбывает пожизненное лишение свободы.

3. По делам о преступлениях средней тяжести, тяжких и особо тяжких преступлениях приговоры и постановления судов первой инстанции, после их рассмотрения в суде апелляционной инстанции, приговоры и постановления судов апелляционной инстанции при наличии оснований, предусмотренных частью первой статьи 485 УПК, могут быть опротестованы Генеральным Прокурором, а также обжалованы лицами, указанными в части первой статьи 486 УПК, в суд кассационной инстанции.

По делам в отношении лиц, преданных суду по обвинению в совершении преступления средней тяжести, тяжкого либо особо тяжкого преступления, в случаях, когда их действия нижестоящими судами были квалифицированы как уголовный проступок или преступление небольшой тяжести, ходатайство о пересмотре судебных актов может быть подано лишь в случае несогласия с такой переквалификацией и постановки вопроса о квалификации деяния по прежней более тяжкой статье.

Ходатайства лиц, указанных в части первой статьи 486 УПК, о пересмотре вступивших в законную силу судебных актов (далее - кассационное ходатайство), предварительно рассматриваются тремя судьями Верховного Суда в судебном заседании для решения вопроса о наличии оснований для передачи кассационного ходатайства с делом для рассмотрения в судебном заседании кассационной инстанции. Эти правила на протест Генерального Прокурора, представление председателя областного либо приравненного к нему суда, вносимое в соответствии с частью третьей статьи 446 УПК, а также на кассационные ходатайства лиц, отбывающих пожизненное лишение свободы, и их защитников не распространяются, и они рассматриваются судом кассационной инстанции непосредственно.

Судебные заседания по предварительному рассмотрению кассационного ходатайства проводятся судьями открыто, кроме случаев ограничения гласности судебного разбирательства, предусмотренных статьей 29 УПК.

4. Под несоблюдением апелляционного порядка обжалования судебных актов признаются случаи, когда судебный акт суда первой инстанции:

не был обжалован (не принесено ходатайство) и он вступил в законную силу;

был обжалован (принесено ходатайство), но в установленном законом порядке апелляционная (частная) жалоба, ходатайство прокурора были отозваны до ее рассмотрения;

был обжалован (принесено ходатайство), но в связи с пропуском срока апелляционного обжалования жалоба, ходатайство прокурора были возвращены без рассмотрения;

в отношении осужденного (оправданного) не был пересмотрен, а был обжалован (принесено ходатайство), и пересмотрен в суде апелляционной инстанции в отношении других лиц по данному делу.

5. Лица, перечисленные в части первой статьи 486 УПК, вправе при соблюдении требований части первой статьи 484 УПК подать кассационное ходатайство и в тех случаях, когда они не участвовали при рассмотрении дела в судах первой и апелляционной инстанций.

К числу других лиц, обладающих правом на подачу кассационного ходатайства, относится лицо, не признанное в установленном порядке участником процесса, но исходя из своего фактического положения имеющее право на судебную защиту своих прав и законных интересов (далее – заинтересованное лицо). К таким лицам может быть отнесен владелец имущества либо залогодержатель, имущество которых конфисковано или на имущество которых наложен арест, и другие лица.

В ходатайстве заинтересованного лица должно быть указано, в какой части судебный акт затрагивает его права и законные интересы, какие нормы закона нарушены при рассмотрении дела, а также существо просьбы с указанием конкретных оснований, влекущих пересмотр судебных актов.

Требования части первой статьи 484 УПК об обязательном соблюдении апелляционного порядка обжалования судебных актов распространяются и на заинтересованное лицо. В случае обнаружения заинтересованным лицом нарушений его прав и законных интересов по истечении срока апелляционного обжалования судебных актов суда первой инстанции, такое лицо вправе обратиться в суд о восстановлении пропущенного срока в порядке статьи 419 УПК.

Законный представитель несовершеннолетнего осужденного вправе подать кассационное ходатайство на вступившие в законную силу судебные акты только до достижения осужденным совершеннолетия.

6. Потерпевший, его представитель или законный представитель вправе обжаловать судебные акты, указанные в части первой статьи 484 УПК, по делам о преступлениях средней тяжести, тяжких и особо тяжких преступлениях по основаниям, предусмотренным частью первой статьи 485 УПК.

По основанию, предусмотренному пунктом 4) части первой статьи 485 УПК, могут быть пересмотрены судебные акты в случае нарушения прав потерпевшего, предусмотренных статьями 71 (часть шестая), 72 (части третья и четвертая), и 76 (часть третья) УПК, в частности, непризнание потерпевшего частным обвинителем при отказе прокурора от обвинения, лишение его права участвовать в судебном разбирательстве, выступать в судебных прениях, неправильное разрешение заявленного потерпевшим (гражданским истцом) гражданского иска и другие нарушения, которые повлияли на правильность разрешения уголовного дела по существу.

7. Структура и содержание кассационного ходатайства, протеста о пересмотре вступивших в законную силу судебных актов суда должны строго соответствовать требованиям статьи 488 УПК.

Кассационное ходатайство и протест адресуются судебной коллегии по уголовным делам Верховного Суда Республики Казахстан и должны содержать:

данные о лице, подавшем кассационное ходатайство, с указанием его процессуального положения, места жительства или места нахождения, номеров средств контактной связи с ним;

указание обжалуемых судебных актов и наименование судов, их постановивших;

указание о том, в какой части судебного акта или в полном объеме на него подается кассационное ходатайство, приносится протест;

ссылку на соответствующий пункт части первой статьи 485 УПК, предусматривающий основание для пересмотра судебного акта;

доводы, в чем заключается неправильность судебного акта, какие нормы закона были нарушены при осуществлении досудебного производства или рассмотрении дела в предшествующих судебных инстанциях и как эти нарушения отразились на вынесенных судебных решениях, и существо его просьбы;

доказательства, которыми обосновываются требования кассационного ходатайства, протеста;

указание о рассмотрении кассационного ходатайства с участием или без участия лица, его подавшего;

перечень прилагаемых к кассационному ходатайству, протесту материалов;

дату подачи кассационного ходатайства, протеста и подпись автора ходатайства, прокурора, принесшего протест.

Кассационное ходатайство, протест должны быть составлены на языке судопроизводства, установленного по уголовному делу. К ходатайству должны быть приложены копии обжалуемых судебных актов.

Кассационное ходатайство осужденного, отбывающего наказание в виде лишения свободы, подается через администрацию учреждения уголовно-исполнительной системы.

Протест Генерального Прокурора, внесенный на основании пункта 1) части второй статьи 485 УПК, должен содержать обоснование того, каким образом подлежащее пересмотру постановление суда кассационной инстанции затрагивает государственные или общественные интересы, безопасность государства либо может привести к тяжким необратимым последствиям для жизни, здоровья людей.

При невыполнении указанных выше требований кассационное ходатайство, протест возвращаются письмом без рассмотрения.

Ходатайство либо иное обращение подлежит возвращению как не соответствующее требованиям части первой статьи 488 УПК также в случаях, когда в нем содержатся некорректные выражения, ненормативная лексика, оскорбление участников судопроизводства и других лиц, а также не относящиеся к делу обстоятельства.

При повторном поступлении ходатайства в кассационную инстанцию после устранения недостатков, послуживших основанием для возврата первичного ходатайства по пункту 1) части первой статьи 489 УПК, установленный частью второй статьи 487 УПК срок обжалования судебных актов по основаниям, влекущим ухудшение положения осужденного, исчисляется с момента подачи первичного ходатайства.

8. Кассационное ходатайство о пересмотре постановления судебной коллегии по уголовным делам Верховного Суда подлежит возвращению без рассмотрения письмом судьи Верховного Суда со ссылкой на части первую и четвертую статьи 484 УПК.

9. В соответствии с положениями пункта 1) части первой статьи 490 УПК кассационные ходатайства возвращаются без рассмотрения по основаниям, предусмотренным статьей 489 УПК, письмом судьи Верховного Суда в срок не более десяти суток с момента передачи ходатайства судье.

10. В кассационном порядке может быть обжаловано (опротестовано) частное постановление, вынесенное судом апелляционной инстанции.

Частное постановление суда первой инстанции может быть пересмотрено судом кассационной инстанции по ходатайству лица, чьи права и законные интересы оно затрагивает, только лишь при условии соблюдения апелляционного порядка его обжалования. При несоблюдении этого условия ходатайство возвращается лицу, его подавшему, письмом судьи Верховного Суда.

11. По основаниям, предусмотренным пунктами 3) и 4) части первой статьи 489 УПК, кассационное ходатайство в случае, предусмотренном пунктом 1) части первой статьи 490 УПК, возвращается письмом судьи Верховного Суда, а в случае, предусмотренном пунктом 3) части первой статьи 491 УПК – постановлением судей. Если же эти основания установлены в заседании суда кассационной инстанции, то ходатайство, протест оставляются без рассмотрения и кассационное производство прекращается постановлением судебной коллегии.

12. В соответствии с пунктом 6) части первой статьи 489 УПК ходатайство подлежит возвращению без рассмотрения письмом судьи Верховного Суда в случаях, когда имеется вынесенное до 1 июля 2022 года постановление судьи либо вынесенное после 30 июня 2022 года постановление трех судей об отказе в передаче кассационного ходатайства в суд кассационной инстанции (далее – постановление судьи (судей), если в ходатайстве в той или иной интерпретации приведены те же основания пересмотра, которые ранее были предметом рассмотрения и об этом отражено в постановлении судьи (судей).

Под теми же основаниями пересмотра, которые ранее были предметом рассмотрения, признаются приводимые в кассационном ходатайстве обстоятельства в подтверждение оснований, предусмотренных статьей 485 УПК, о наличии либо отсутствии которых уже отражено в постановлении судей (судьи) с признанием законности и обоснованности судебного акта, доказанности вины осужденного или отсутствия доказательств вины оправданного, правильности квалификации деяния и назначенного наказания.

Ходатайства разных защитников в интересах одного и того же лица, по одному и тому же делу, по доводам, на которые даны ответы в постановлении судей (судьи) об отказе в передаче ходатайства для рассмотрения в судебном заседании кассационной инстанции, также относятся к ходатайствам, подлежащим возвращению на основании пункта 6) части первой статьи 489 УПК.

Протест Генерального Прокурора о пересмотре постановления суда кассационной инстанции, внесенного в порядке части четвертой статьи 484 УПК, подлежит возвращению без рассмотрения, если ранее судебные акты по данному делу были пересмотрены по протесту Генерального Прокурора и в новом протесте приведены те же основания пересмотра, которые ранее были предметом рассмотрения и об этом отражено в постановлении суда кассационной инстанции.

13. В соответствии с частью первой статьи 490 УПК судья Верховного Суда по поступившему кассационному ходатайству принимает одно из следующих решений: о возврате ходатайства по основаниям, предусмотренным частью первой статьи 489 УПК; об истребовании уголовного дела; о предварительном рассмотрении ходатайства в составе трех судей.

В случае принятия решения о предварительном рассмотрении ходатайства судья Верховного Суда определяет дату его рассмотрения и организует надлежащее извещение сторон уголовного процесса: о поступлении ходатайства; о содержании ходатайства и приложенных к нему документов; о праве сторон на участие в судебном заседании, в том числе в режиме онлайн с применением технических средств; о праве представления письменного возражения в течение определенного срока; о дате, времени и месте проведения судебного заседания; о том, что участие в судебном заседании является не обязанностью, а правом сторон, и что неявка сторон не препятствует рассмотрению ходатайства.

14. Судебное заседание по предварительному рассмотрению кассационного ходатайства открывается объявлением председательствующего о том, от кого поступило ходатайство и по какому делу рассматривается, кто входит в состав суда и кто из участников процесса присутствует в судебном заседании. После разрешения заявленных отводов и ходатайств состав судей принимает решение о продолжении слушания либо об его отложении. При принятии судьями решения о продолжении слушания дела председательствующий предоставляет слово участнику процесса, подавшему ходатайство. После его выступления слово предоставляется другим участникам процесса.

При предварительном рассмотрении кассационного ходатайства судьями проверяются как доводы ходатайства, так и наличие оснований, предусмотренных статьей 485 УПК.

По результатам предварительного рассмотрения ходатайства судьями выносится постановление, которое должно содержать одно из решений, предусмотренных частью первой статьи 491 УПК. Судьи также вправе принять постановление об истребовании уголовного дела и отложении в связи с этим рассмотрения ходатайства. При поступлении истребованного дела судья Верховного Суда определяет дату повторного предварительного рассмотрения ходатайства и совершает иные действия, предусмотренные пунктом 13 настоящего нормативного постановления.

15. Постановление судей по результатам предварительного рассмотрения ходатайства должно соответствовать требованиям части второй статьи 491 УПК.

Постановление судей об отказе в передаче ходатайства для рассмотрения в судебном заседании кассационной инстанции должно содержать мотивированные выводы, как по доводам ходатайства, так и об отсутствии оснований, предусмотренных статьей 485 УПК.

Постановление о передаче ходатайства с делом для рассмотрения в судебном заседании кассационной инстанции не должно предрешать вопросы, которые вправе разрешить только суд кассационной инстанции. В постановлении судей должны содержаться лишь указания об имеющихся по делу нарушениях уголовного и уголовно-процессуального законов и выводы судей о наличии того или иного основания, предусмотренного частью первой статьи 485 УПК.

16. Постановление судей об отказе в передаче ходатайства для рассмотрения в судебном заседании кассационной инстанции, которое содержит выводы об отсутствии оснований, предусмотренных статьей 485 УПК, является окончательным и обжалованию не подлежит.

Новое ходатайство, поданное одной и той же стороной уголовного процесса о пересмотре судебного акта по предусмотренным статьей 485 УПК основаниям, которые ранее были рассмотрены и отражены в постановлении судей (судьи) об отказе в передаче ходатайства для рассмотрения в судебном заседании кассационной инстанции, в соответствии с пунктом 6) части первой статьи 489 УПК рассмотрению не подлежит и должно быть возвращено.

В таких случаях новое ходатайство может быть подано только другой стороной уголовного процесса (например, если судьей (судьями) рассмотрено ходатайство осужденного либо его защитника с вынесением мотивированного постановления об отказе в передаче кассационного ходатайства в суд кассационной инстанции, то ходатайство по делу о новом рассмотрении может быть подано только потерпевшим либо его представителем), либо внесен протест Генерального Прокурора.

17. Если после вынесения судьями постановления о передаче кассационного ходатайства для рассмотрения в судебном заседании кассационной инстанции, по данному делу поступят ходатайства от других субъектов обжалования, то они без вынесения судьями соответствующего постановления передаются непосредственно в суд кассационной инстанции для рассмотрения совместно с ранее переданным ходатайством.

Аналогичным образом непосредственно рассматриваются и кассационные ходатайства, поступившие в суд кассационной инстанции по делу, рассмотрение которого назначено в судебном заседании кассационной инстанции по протесту прокурора.

18. Суд кассационной инстанции проверяет все доводы ходатайства, протеста, а также законность, обоснованность и справедливость судебных актов по делу в полном объеме и по итогам рассмотрения выносит одно из решений, указанных в части седьмой статьи 494 УПК.

Суд кассационной инстанции вправе ухудшить положение осужденного только в том случае, если об этом указано в протесте прокурора или ходатайстве потерпевшего. Суд кассационной инстанции при отмене оправдательного приговора либо постановления о прекращении уголовного дела не вправе признать лицо виновным в совершении уголовного правонарушения. В этом случае уголовное дело в соответствии с пунктом 4) части седьмой статьи 494 УПК направляется на новое судебное рассмотрение в суд апелляционной или первой инстанции.

Суд кассационной инстанции вправе внести любые изменения в судебный акт в отношении других осужденных - соучастников уголовного правонарушения, в отношении которых ходатайство, протест не принесены, если при этом не ухудшается их положение.

19. Предметом проверки судом кассационной инстанции являются только вопросы права, то есть законность судебных актов, правильность применения судами норм уголовного и уголовно-процессуального законов.

В соответствии с требованиями части четырнадцатой статьи 494 УПК суд кассационной инстанции не вправе устанавливать или считать доказанными факты, которые не были предметом судебного разбирательства.

Установленные после вступления приговора в законную силу обстоятельства, имеющие существенное значение по делу, в том числе заключения и выводы экспертов, представленные после вступления в законную силу судебных актов, не могут быть предметом рассмотрения суда кассационной инстанции, поскольку они не были и не могли быть рассмотрены в судах первой или апелляционной инстанций. Эти обстоятельства могут служить лишь основанием для возобновления производства по делу по вновь открывшимся обстоятельствам по правилам, предусмотренным главой 53 УПК.

Под дополнительными материалами, которые могут быть приложены к кассационному ходатайству (протесту), следует понимать документы, содержащие достоверные сведения, в том числе характеристики, справки о размере ущерба и иные материалы, не требующие оценки и признания в качестве доказательств.

Дополнительные материалы, свидетельствующие об ошибочности применения судами первой или апелляционной инстанций материального или процессуального закона, оценки доказательств, на основе которой судом сделаны выводы о доказанности (недоказанности) обвинения, роли и степени вины осужденного могут служить основанием для отмены судебных актов с направлением дела на новое судебное рассмотрение.

Неполнота судебного следствия, в том числе не осуществление судами первой и апелляционной инстанций оценки представленным сторонами доказательствам, также могут служить основанием для отмены судебных актов и направления дела на новое судебное рассмотрение.

20. Судебные акты, вынесенные судом в рамках согласительного производства, могут быть отменены, изменены судом кассационной инстанции в сторону ухудшения положения осужденного (оправданного) только в случаях существенных нарушений уголовного и уголовно-процессуального законов, допущенных при заключении процессуального соглашения в форме сделки о признании вины и рассмотрении дела.

21. Ходатайства, протесты, в которых изложено только о применении норм об обратной силе уголовного закона (статья 6 Уголовного кодекса Республики Казахстан (далее - УК)) либо акта об амнистии, в кассационном порядке не рассматриваются, так как отнесены к подсудности судов, разрешающих вопросы, связанные с исполнением приговора. Такие ходатайства в соответствии с требованиями пункта 5) части первой статьи 489 УПК письмом судьи Верховного Суда возвращаются без рассмотрения, как не подлежащие пересмотру в кассационном порядке, с разъяснением права обращения в суд по месту исполнения приговора в порядке, предусмотренном статьями 476, 477 УПК.

Если указанные обстоятельства выяснятся при рассмотрении дела на заседании суда кассационной инстанции, то оставление ходатайства, протеста без рассмотрения оформляется постановлением судебной коллегии.

В тех случаях, когда дело рассматривается по основаниям, предусмотренным статьей 485 УПК, и одновременно усматриваются обстоятельства, позволяющие применить нормы статьи 6 УК либо акта об амнистии, то суд кассационной инстанции принимает решение с применением указанных норм.

22. Неправильное разрешение гражданского иска является одним из оснований к пересмотру в кассационном порядке вступивших в законную силу судебных актов. Если же при рассмотрении гражданского иска были допущены арифметические или технические ошибки, связанные с неверным расчетом гражданского иска, не требующие правовой оценки по существу предъявленного иска, то эти вопросы подлежат рассмотрению судом до вступления приговора в законную силу в порядке статьи 406-1 УПК путем вынесения дополнительного постановления, либо в стадии исполнения приговора в порядке, предусмотренном пунктом 23) статьи 476 УПК.

23. Признать утратившим силу нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 29 июня 2017 года № 5 "О порядке производства по уголовным делам в кассационной инстанции".

24. Согласно статье 4 Конституции настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, является общеобязательным и вводится в действие с 1 июля 2022 года.

Председатель Верховного Суда Республики Казахстан	Ж. Асанов
Судья Верховного Суда Республики Казахстан, секретарь пленарного заседания	Г. Альмагамбетова

ЗҚАИ-ның ескертпесі!
Нормативтік қаулының қолданысқа енгізілу тәртібін 24-т. қараңыз.

Заңды күшіне енген сот актілерін кассациялық тәртіппен қайта қарау тәртібін регламенттейтін қолданыстағы заңнаманы біркелкі және дұрыс қолдану мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы қаулы етеді:

1. Қазақстан Республикасы Конституциясының (бұдан әрі – Конституция) 76-бабы 3-тармағының талаптарына сәйкес заңды күшіне енген сот үкімдері мен өзге де қаулыларының Республиканың аумағында міндетті күші бар екені және Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің (бұдан әрі – ҚПК) ережелеріне сәйкес дереу орындалуға жататыны түсіндірілсін. Осыған байланысты қылмыстық істер бойынша заңды күшіне енген сот актілерін қайта қарау ерекше жағдайларда, қатаң түрде ҚПК-нің ережелеріне сәйкес жүзеге асырылуға және олардың орындалуына кедергі келтірмеуге тиіс.

Қылмыстық істер бойынша заңды күшіне енген сот актілерін қайта қарауды Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасы ҚПК-нің 446-бабы үшінші бөлігінің тәртібімен енгізілген Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының (бұдан әрі – Бас Прокурор) наразылығы, облыстық не оған теңестірілген сот төрағасының ұсынуы бойынша не Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының үш судьясының (бұдан әрі – Жоғарғы Сот судьялары) қаулысымен кассациялық сатыға берілген ҚПК-нің 486-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген адамдардың өтінішхаттары бойынша ғана жүргізеді.

2. ҚПК-нің 485-бабының бірінші және екінші бөліктерінде көзделген зардаптарға әкеп соққан қылмыстық және (немесе) қылмыстық-процестік заңдарды дұрыс қолданбау жағдайлары ғана заңды күшіне енген сот актілерін кассациялық тәртіппен қайта қарауға негіздер болып табылады. Бұл негіздердің тізбесі толық болып табылады және кеңінен түсіндіруге жатпайды.

ҚПК-нің 484-бабы екінші бөлігінің 2) және 3) тармақтарында санамаланған заңды күшіне енген сот актілері кассациялық тәртіппен қайта қарауға жатпайды.

Ескертпе!
ҚР Конституциялық Сотының 14.07.2023 № 21 нормативтік қаулысын қараңыз.

Қылмыстық теріс қылықтар және онша ауыр емес қылмыстар туралы істер бойынша заңды күшіне енген сот актілері, оларға шағым жасаудың апелляциялық тәртібі сақталмаған жағдайда сот актілері ҚПК-нің 485-бабында көзделген негіздер болған кезде Бас Прокурордың наразылығы бойынша ғана қайта қаралуы мүмкін.

Кассациялық сатыдағы соттың қаулылары Бас Прокурордың наразылығы бойынша: 1) сот актісі мемлекеттік немесе қоғамдық мүдделерді, мемлекеттің қауіпсіздігін қозғаған не адамдардың өмірі, денсаулығы үшін орны толмас ауыр зардаптарға әкеп соғуы мүмкін; 2) адам өмір бойы бас бостандығынан айыруды өтеген жағдайларда ғана қайта қаралуы мүмкін.

3. Ауырлығы орташа қылмыстар, ауыр және аса ауыр қылмыстар туралы істер бойынша бірінші сатыдағы соттардың үкімдері мен қаулылары, олар апелляциялық сатыдағы сотта қаралғаннан кейін, ҚПК-нің 485-бабының бірінші бөлігінде көзделген негіздер болған кезде апелляциялық сатыдағы соттардың үкімдері мен қаулыларына Бас Прокурор наразылық білдіруі, сондай-ақ ҚПК-нің 486-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген адамдар кассациялық сатыдағы сотқа шағым жасауы мүмкін.

Ауырлығы орташа, ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасағаны үшін айыптаумен сотқа берілген адамдарға қатысты істер бойынша олардың әрекетін төмен тұрған соттар қылмыстық теріс қылық немесе ауырлығы онша емес қылмыс ретінде саралаған кезде сот актілерін қайта қарау туралы өтінішхат осындай қайта саралаумен келіспеген және іс-әрекетті бұрынғы аса ауыр бап бойынша саралау туралы мәселе қойылған жағдайда ғана берілуі мүмкін.

ҚПК-нің 486-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген тұлғалардың заңды күшіне енген сот актілерін қайта қарау туралы өтінішхаттарын (бұдан әрі – кассациялық өтінішхат) кассациялық сатының сот отырысында қарау үшін іспен бірге кассациялық өтінішхатты беру үшін негіздердің бар-жоғы туралы мәселені шешу үшін Жоғарғы Соттың үш судьясы сот отырысында алдын ала қарайды. Бұл қағидалар ҚПК-нің 446-бабының үшінші бөлігіне сәйкес енгізілетін Бас Прокурордың наразылығына, облыстық не оған теңестірілген сот төрағасының ұсынымына, сондай-ақ өмір бойы бас бостандығынан айыруды өтеп жүрген адамдардың және олардың қорғаушыларының кассациялық өтінішхаттарына қолданылмайды және оларды кассациялық сатыдағы сот тікелей қарайды.

ҚПК-нің 29-бабында көзделген сот талқылауының жариялылығын шектеу жағдайларын қоспағанда, кассациялық өтінішхатты алдын ала қарау бойынша сот отырыстарын судьялар ашық өткізеді.

4. Бірінші сатыдағы соттың сот актісіне:

ешкім шағымданбаған (өтінішхат келтірілмеген) және ол заңды күшіне енген;

шағым жасалған (өтінішхат келтірілген), алайда заңда белгіленген тәртіппен апелляциялық (жекеше) шағым, прокурордың өтінішхаты ол қаралғанға дейін кері қайтарып алынған;

шағым жасалған (өтінішхат келтірілген), алайда апелляциялық шағым жасау мерзімінің өтіп кетуіне байланысты шағым, прокурордың өтінішхаты қараусыз қайтарылған;

сотталған (ақталған) адамға қатысты қайта қаралмаған, бірақ апелляциялық сатыдағы сотқа осы іс бойынша басқа адамдарға қатысты шағым жасалған (өтінішхат келтірілген) және қайта қаралған жағдайлар сот актілеріне шағым жасаудың апелляциялық тәртібін сақтамау деп танылады

5. ҚПК-нің 486-бабының бірінші бөлігінде санамаланған адамдар ҚПК-нің 484-бабы бірінші бөлігінің талаптары сақталған кезде істі бірінші және апелляциялық сатылардағы соттарда қарау кезінде қатыспаған жағдайларда да кассациялық өтінішхат беруге құқылы.

Кассациялық өтінішхат беру құқығына ие басқа адамдардың қатарына белгіленген тәртіппен процеске қатысушы деп танылмаған, бірақ өзінің нақты жағдайын негізге ала отырып, өзінің құқықтары мен заңды мүдделерін сот арқылы қорғауға құқығы бар адамдар (бұдан әрі – мүдделі адам) жатады. Мұндай адамдарға мүлік иесі немесе мүлкі тәркіленген не мүлкіне тыйым салынған кепіл ұстаушы және басқа адамдар жатқызылуы мүмкін.

Мүдделі адамның өтінішхатында сот актісінің қандай бөлігінде олардың құқықтары мен заңды мүдделерін қозғайтыны, істі қарау кезінде заңның қандай нормалары бұзылғаны, сондай-ақ сот актілерін қайта қарауға әкеп соғатын нақты негіздер келтіріліп, өтініштің мәні көрсетілуі тиіс.

Сот актілеріне шағым жасаудың апелляциялық тәртібін міндетті түрде сақтау туралы ҚПК-нің 484-бабы бірінші бөлігінің талаптары мүдделі адамға да қолданылады. Мүдделі адам өзінің құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылғанын бірінші сатыдағы соттың сот актілеріне апелляциялық шағым жасау мерзімі өтіп кеткеннен кейін анықтаған жағдайда, мұндай адам ҚПК-нің 419-бабындағы тәртіппен өткізіп алған мерзімін қалпына келтіру туралы сотқа жүгінуге құқылы.

Кәмелетке толмаған сотталған адамның заңды өкілі заңды күшіне енген сот актілеріне сотталған адам кәмелетке толғанға дейін ғана кассациялық өтінішхат беруге құқылы.

6. Жәбірленуші, оның өкілі немесе заңды өкілі ҚПК-нің 484-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген ауырлығы орташа қылмыстар, ауыр және аса ауыр қылмыстар туралы істер бойынша ҚПК-нің 485-бабының бірінші бөлігінде көзделген негіздер бойынша сот актілеріне шағым жасауға құқылы.

ҚПК-нің 485-бабы бірінші бөлігінің 4) тармағында көзделген негіз бойынша жәбірленушінің ҚПК-нің 71 (алтыншы бөлік), 72 (үшінші және төртінші бөліктер) және 76 (үшінші бөлік)-баптарында көзделген құқықтары бұзылған жағдайда, атап айтқанда прокурор айыптаудан бас тартқан кезде жәбірленушіні жекеше айыптаушы деп танымау, оны сот талқылауына қатысу, сот жарыссөздерінде сөз сөйлеу құқығынан айыру, жәбірленуші (азаматтық талапкер) мәлімдеген азаматтық талап қоюды дұрыс шешпеу және қылмыстық істі мәні бойынша дұрыс шешуге әсер еткен басқа да бұзушылықтар жағдайында сот актілері қайта қаралуы мүмкін.

7. Соттың заңды күшіне енген сот актілерін қайта қарау туралы кассациялық өтінішхаттың, наразылықтың құрылымы мен мазмұны ҚПК-нің 488-бабының талаптарына қатаң сәйкес келуі тиіс.

Кассациялық өтінішхат пен наразылық Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасына жолданады және онда:

кассациялық өтінішхат берген адам туралы, оның процестік жағдайы, тұрғылықты жері немесе орналасқан жері, онымен байланыс құралдарының нөмірлері көрсетілген деректер;

шағым жасалатын сот актілерін нұсқау және оларды шығарған соттардың атауы;

сот актісінің қай бөлігіне немесе оған толық көлемде кассациялық өтінішхат берілетіні, наразылық келтірілетіні туралы нұсқау;

сот актісін қайта қарау үшін негізді көздейтін ҚПК-нің 485-бабы бірінші бөлігінің тиісті тармағына сілтеме;

сотқа дейінгі іс жүргізуді жүзеге асыру немесе істі алдыңғы сот сатыларында қарау кезінде заңның қандай нормалары бұзылғандығы және осы бұзушылықтар шығарылған сот шешімдеріне қалай әсер еткені туралы сот актісінің дұрыс еместігін негіздейтін дәлелдер және оның өтінішінің мәні;

кассациялық өтінішхаттың, наразылықтың талаптарын негіздейтін дәлелдер;

кассациялық өтінішхатты берген тұлғаның қатысуымен немесе қатысуынсыз қарау туралы нұсқау;

кассациялық өтінішхатқа, наразылыққа қоса берілетін материалдардың тізбесі;

кассациялық өтінішхат, наразылық берілген күн және өтінішхат иесінің, наразылық келтірген прокурордың қолы болуы тиіс.

Кассациялық өтінішхат, наразылық қылмыстық іс бойынша белгіленген сот ісін жүргізу тілінде жасалуы тиіс. Өтінішхатқа шағым жасалып отырған сот актілерінің көшірмелері қоса берілуі тиіс.

Бас бостандығынан айыру түріндегі жазасын өтеп жүрген сотталған адамның кассациялық өтінішхаты қылмыстық-атқару жүйесі мекемесінің әкімшілігі арқылы беріледі.

Бас Прокурордың ҚПК-нің 485-бабы екінші бөлігінің 1) тармағының негізінде енгізілген наразылығы кассациялық сатыдағы соттың қайта қарауға жататын қаулысының мемлекеттік немесе қоғамдық мүдделерді, мемлекеттің қауіпсіздігін қозғайтын не адамдардың өмірі, денсаулығы үшін орны толмас ауыр салдарларға әкеп соқтыруы мүмкін екендігіне негіздемені қамтуы тиіс.

Жоғарыда көрсетілген талаптар орындалмаған кезде кассациялық өтінішхат, наразылық хатпен қараусыз қайтарылады.

Өтінішхат не өзге де өтініш ҚПК-нің 488-бабы бірінші бөлігінің талаптарына сәйкес келмейтін, сондай-ақ онда орынсыз сөздер, нормативтік емес лексика, сот ісін жүргізуге қатысушылар мен басқа да адамдарға тіл тигізу, сондай-ақ іске қатысы жоқ мән-жайлар болған жағдайларда да қайтарылуға жатады.

ҚПК-нің 489-бабы бірінші бөлігінің 1) тармағы бойынша алғашқы өтінішхатты қайтаруға негіз болған кемшіліктер жойылғаннан кейін кассациялық сатыға өтінішхат қайта келіп түскен кезде ҚПК-нің 487-бабының екінші бөлігінде белгіленген сотталған адамның жағдайын нашарлатуға әкеп соғатын негіздер бойынша сот актілеріне шағым жасау мерзімі алғашқы өтінішхат берілген сәттен бастап есептеледі.

8. Жоғарғы Соттың қылмыстық істер жөніндегі сот алқасының қаулысын қайта қарау туралы кассациялық өтінішхат ҚПК-нің 484-бабының бірінші және төртінші бөліктеріне сілтеме жасай отырып, Жоғарғы Сот судьясының хатымен қараусыз қайтарылуға жатады.

9. ҚПК-нің 490-бабы бірінші бөлігі 1) тармағының ережелеріне сәйкес кассациялық өтінішхаттар қаралмай ҚПК-нің 489-бабында көзделген негіздер бойынша Жоғарғы Сот судьясының хатымен өтінішхат судьяға берілген кезден бастап он тәуліктен аспайтын мерзімде қайтарылады.

10. Апелляциялық сатыдағы сот шығарған жекеше қаулыға кассациялық тәртіппен шағым жасалуы (наразылық келтірілуі) мүмкін.

Бірінші сатыдағы соттың жекеше қаулысын кассациялық сатыдағы сот құқықтары мен заңды мүдделері қозғалатын тұлғаның өтінішхаты бойынша оған шағым жасаудың апелляциялық тәртібі сақталған жағдайда ғана қайта қарауы мүмкін. Бұл шарт сақталмаған жағдайда өтінішхат оны берген адамға Жоғарғы Сот судьясының хатымен қайтарылады.

11. ҚПК-нің 489-бабы бірінші бөлігінің 3) және 4) тармақтарында көзделген негіздер бойынша кассациялық өтінішхат ҚПК-нің 490-бабы бірінші бөлігінің 1) тармағында көзделген жағдайда Жоғарғы Сот судьясының хатымен, ал ҚПК-нің 491-бабы бірінші бөлігінің 3) тармағында көзделген жағдайда судьялардың қаулысымен қайтарылады. Егер осы негіздер кассациялық сатыдағы сот отырысында анықталса, онда өтінішхат, наразылық қараусыз қалдырылады және кассациялық іс жүргізу сот алқасының қаулысымен тоқтатылады.

12. ҚПК-нің 489-бабы бірінші бөлігінің 6) тармағына сәйкес 2022 жылғы 1 шілдеге дейін шығарылған судьяның қаулысы не 2022 жылғы 30 маусымнан кейін шығарылған үш судьяның кассациялық өтінішхатты кассациялық сатыдағы сотқа беруден бас тарту туралы қаулысы (бұдан әрі –судьяның (судьялардың) қаулысы) болған жағдайларда, егер өтінішхатта қандай да бір интерпретацияда бұрын қарау нысанасы болған және бұл туралы судьяның (судьялардың) қаулысында көрсетілген қайта қараудың сол негіздері келтірілсе, өтінішхат Жоғарғы Сот судьясының хатымен қараусыз қайтарылуға жатады.

Қайта қараудың бұрын қарау нысанасы болған сол негіздер деп сот актісінің заңдылығын және негізділігін, сотталған адамның кінәсінің дәлелденгенін немесе ақталған адамның кінәсі дәлелдемелерінің болмауын, іс-әрекет пен тағайындалған жазаның саралануының дұрыстығын тани отырып, судьяның (судьялардың) қаулысында олардың бар-жоғы туралы ҚПК-нің 485-бабында көзделген негіздерді растайтын кассациялық өтінішхатта келтірілген мән-жайлар танылады.

Судьялардың (судьяның) кассациялық сатының сот отырысында қарау үшін өтінішхатты беруден бас тарту туралы қаулысында дәлелдеріне қатысты жауаптар берілген нақ сол адамның мүддесі үшін және нақ сол іс бойынша әртүрлі қорғаушылардың өтінішхаттары да ҚПК-нің 489-бабы бірінші бөлігі 6) тармағының негізінде қайтарылуы тиіс өтінішхаттарға жатады.

Бас Прокурордың ҚПК-нің 484-бабы төртінші бөлігінің тәртібімен енгізілген кассациялық сатыдағы соттың қаулысын қайта қарау туралы наразылығы, егер бұрын осы іс бойынша сот актілері Бас Прокурордың наразылығы бойынша қайта қаралса және жаңа наразылықта бұрын қарау нысанасы болған және бұл туралы кассациялық сатыдағы соттың қаулысында көрсетілген қайта қараудың сол негіздері келтірілсе, қараусыз қайтарылуға жатады.

13. ҚПК-нің 490-бабының бірінші бөлігіне сәйкес Жоғарғы Соттың судьясы келіп түскен кассациялық өтінішхат бойынша мынадай: ҚПК-нің 489-бабының бірінші бөлігінде көзделген негіздер бойынша өтінішхатты қайтару туралы; қылмыстық істі талап етіп алдыру туралы; құрамында үш судья өтінішхатты алдын ала қарау туралы шешімдердің бірін қабылдайды.

Өтінішхатты алдын ала қарау туралы шешім қабылданған жағдайда, Жоғарғы Соттың судьясы оның қаралатын күнін айқындайды және қылмыстық процесс тараптарына: өтінішхаттың келіп түскені туралы; өтінішхаттың және оған қоса берілген құжаттардың мазмұны туралы; тараптардың сот отырысына, оның ішінде техникалық құралдарды қолдана отырып, онлайн режимде қатысу құқығы туралы; жазбаша қарсылықты белгілі бір мерзім ішінде ұсыну құқығы туралы; сот отырысының өткізілетін күні, уақыты және орны туралы; сот отырысына қатысу тараптардың міндеті емес, құқығы болып табылатындығы және тараптардың келмеуі өтінішхатты қарауға кедергі келтірмейтіні туралы тиісінше хабарлауды ұйымдастырады.

14. Кассациялық өтінішхатты алдын ала қарау бойынша сот отырысы төрағалық етушінің өтінішхаттың кімнен келіп түскенін және қандай іс бойынша қаралатынын, соттың құрамына кім кіретінін және процеске қатысушылардың қайсысы сот отырысына қатысып отырғанын хабарлауымен ашылады. Мәлімделген қарсылық білдірулер мен өтінішхаттар шешілгеннен кейін судьялардың құрамы тыңдауды жалғастыру не оны кейінге қалдыру туралы шешім қабылдайды. Судьялар істі тыңдауды жалғастыру туралы шешім қабылдаған кезде төрағалық етуші өтінішхат берген процеске қатысушыға сөз береді. Оның сөзінен кейін процестің басқа қатысушыларына сөз беріледі.

Кассациялық өтінішхатты алдын ала қарау кезінде судьялар өтінішхаттың дәлелдерін, сонымен қатар ҚПК-нің 485-бабында көзделген негіздердің болуын тексереді.

Өтінішхатты алдын ала қарау нәтижелері бойынша судьялар ҚПК-нің 491-бабының бірінші бөлігінде көзделген шешімдердің бірін қамтуы тиіс қаулы шығарады. Судьялар қылмыстық істі талап етіп алдыру және осыған байланысты өтінішхатты қарауды кейінге қалдыру туралы қаулы қабылдауға да құқылы. Талап етілген іс келіп түскен кезде Жоғарғы Соттың судьясы өтінішхатты қайтадан алдын ала қарау күнін айқындайды және осы нормативтік қаулының 13-тармағында көзделген өзге де әрекеттерді жасайды.

15. Өтінішхатты алдын ала қарау нәтижелері бойынша судьялардың қаулысы ҚПК-нің 491-бабы екінші бөлігінің талаптарына сәйкес келуі тиіс.

Судьялардың өтінішхатты кассациялық сатыдағы сот отырысының қарауына беруден бас тарту туралы қаулысында өтінішхаттың дәлелдері бойынша, сонымен қатар ҚПК-нің 485-бабында көзделген негіздердің жоқтығы туралы уәжді тұжырымдар қамтылуы тиіс.

Өтінішхатты іспен бірге кассациялық сатыдағы сот отырысында қарауға беру туралы қаулы тек кассациялық сатыдағы сот шешуге құқылы мәселелерді алдын ала шешпеуі тиіс. Судьялардың қаулысында іс бойынша қылмыстық және қылмыстық-процестік заңдарды бұзушылықтар туралы нұсқаулар және ҚПК-нің 485-бабының бірінші бөлігінде көзделген қандай да бір негіздің болуы туралы судьялардың тұжырымдары ғана қамтылуы тиіс.

16. ҚПК-нің 485-бабында көзделген негіздердің жоқтығы туралы тұжырымдарды қамтитын кассациялық сатының сот отырысында қарау үшін өтінішхатты беруден бас тарту туралы судьялардың қаулысы түпкілікті болып табылады және шағымдануға жатпайды.

ҚПК-нің 489-бабы бірінші бөлігінің 6) тармағына сәйкес бұрын қаралған және кассациялық сатының сот отырысында қарауға өтінішхатты беруден бас тарту туралы судьялардың (судьяның) қаулысында көрсетілген ҚПК-нің 485-бабында көзделген негіздер бойынша сот актісін қайта қарау туралы қылмыстық процестің сол бір тарабы берген жаңа өтінішхат қаралуға жатпайды және қайтарылуы тиіс.

Мұндай жағдайларда жаңа өтінішхатты қылмыстық процестің екінші тарабы ғана беруі (мысалы, егер судья (судьялар) сотталған адамның не оның қорғаушысының кассациялық өтінішхатты кассациялық сатыдағы сотқа беруден бас тарту туралы уәжді қаулы шығара отырып, өтінішхатын қараса, онда іс бойынша жаңадан қарау туралы өтінішхатты жәбірленуші не оның өкілі ғана бере алады) не Бас Прокурор наразылық келтіруі мүмкін.

17. Егер судьялар кассациялық өтінішхатты кассациялық сатының сот отырысына қарауға беру туралы қаулы шығарғаннан кейін осы іс бойынша шағымданудың басқа субъектілерінен өтінішхаттар түссе, онда олар судьялар тиісті қаулы шығармастан, алдыңғы берілген өтінішхатпен бірге қарау үшін кассациялық сатыдағы сотқа тікелей беріледі.

Прокурордың наразылығымен кассациялық сатының сот отырысында қаралуы тағайындалған іс бойынша кассациялық сатыдағы сотқа келіп түскен кассациялық өтінішхаттар да осыған ұқсас тікелей қаралады.

18. Кассациялық сатыдағы сот өтінішхаттың, наразылықтың барлық дәлелдерін, сондай-ақ іс бойынша сот актілерінің заңдылығын, негізділігін және әділдігін толық көлемде тексереді және қарау қорытындылары бойынша ҚПК-нің 494-бабының жетінші бөлігінде көрсетілген шешімдердің бірін шығарады.

Кассациялық сатыдағы сот сотталған адамның жағдайын бұл туралы прокурордың наразылығында немесе жәбірленушінің өтінішхатында көрсетілгенде ғана нашарлатуға құқылы. Кассациялық сатыдағы сот ақтау үкімінің не қылмыстық істі тоқтату туралы қаулының күшін жойған кезде адамды қылмыстық құқық бұзушылық жасауда кінәлі деп тануға құқылы емес. Бұл жағдайда қылмыстық іс ҚПК-нің 494-бабы жетінші бөлігінің 4) тармағына сәйкес апелляциялық немесе бірінші сатыдағы сотқа жаңадан сот қарауына жіберіледі.

Кассациялық сатыдағы сот өтінішхат, наразылық келтірілмеген басқа сотталған адамдарға – қылмыстық құқық бұзушылыққа сыбайлас қатысушыларға қатысты сот актісіне, егер бұл ретте олардың жағдайы нашарламайтын болса, кез келген өзгерістерді енгізуге құқылы.

19. Кассациялық сатыдағы соттың тексеру нысанасы тек құқық мәселелері, яғни сот актілерінің заңдылығы, соттардың қылмыстық және қылмыстық-процестік заңдардың нормаларын дұрыс қолдануы болып табылады.

ҚПК-нің 494-бабы он төртінші бөлігінің талаптарына сәйкес кассациялық сатыдағы сот сот талқылауының нысанасы болмаған фактілерді анықтауға немесе дәлелденген деп санауға құқылы емес.

Үкім заңды күшіне енгеннен кейін анықталған, іс бойынша елеулі мәні бар мән-жайлар, оның ішінде сот актілері заңды күшіне енген соң ұсынылған сарапшылардың қорытындылары мен тұжырымдары кассациялық сатыдағы соттың қарау нысанасы бола алмайды, өйткені олар бірінші немесе апелляциялық сатыдағы соттарда қаралмаған және қаралуы мүмкін болмаған. Бұл мән-жайлар ҚПК-нің 53-тарауында көзделген қағидалармен жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс жүргізуді қайта бастау үшін ғана негіз бола алады.

Кассациялық өтінішхатқа (наразылыққа) қоса берілуі мүмкін қосымша материалдар деп анық мәліметтерді, оның ішінде сипаттамаларды, залалдың мөлшері туралы анықтамалар мен бағалауды және дәлелдемелер ретінде тануды талап етпейтін өзге де материалдарды қамтитын құжаттарды түсіну керек.

Бірінші немесе апелляциялық сатыдағы соттардың материалдық немесе процестік заңды қолдануының, дәлелдемелерді бағалауының қате екендігін куәландыратын, соның негізінде сот айыптаудың дәлелденгені (дәлелденбегені), сотталғанның ролі мен кінәсінің дәрежесі туралы тұжырым жасаған қосымша материалдар істі жаңадан сот қарауына жібере отырып, сот актілерінің күшін жоюға негіз бола алады.

Сот тергеуінің толық болмауы, оның ішінде бірінші және апелляциялық сатылардағы соттардың тараптар ұсынған дәлелдемелерге бағалауды жүзеге асырмауы да сот актілерінің күшін жоюға және істі жаңадан сот қарауына жіберу үшін негіз бола алады.

20. Соттың келісімдік іс жүргізу шеңберінде шығарған сот актілерін кассациялық сатыдағы сот кінәні мойындау туралы мәміле нысанындағы процестік келісімді жасасу және істі қарау кезінде қылмыстық және қылмыстық-процестік заңдардың елеулі түрде бұзылуына жол берілген жағдайларда ғана сотталған (ақталған) адамның жағдайын нашарлату бағытында күшін жоюы, өзгертуі мүмкін.

21. Қылмыстық заңның кері күші туралы нормаларды (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 6-бабы (бұдан әрі – ҚК)) не рақымшылық жасау туралы актіні ғана қолдану туралы жазылған өтінішхаттар, наразылықтар кассациялық тәртіппен қаралмайды, өйткені үкімді орындауға байланысты мәселелерді шешетін соттардың соттылығына жатқызылған. Мұндай өтінішхаттар ҚПК-нің 489-бабы бірінші бөлігі 5) тармағының талаптарына сәйкес ҚПК-нің 476, 477-баптарында көзделген тәртіппен үкім орындалатын орны бойынша сотқа жүгіну құқығы түсіндіріле отырып, кассациялық тәртіппен қайта қарауға жатпайтын болып, Жоғарғы Сот судьясының хатымен қараусыз қайтарылады.

Егер аталған мән-жайлар істі кассациялық сатыдағы соттың отырысында қарау кезінде анықталса, онда өтінішхатты, наразылықты қараусыз қалдыру сот алқасының қаулысымен ресімделеді.

Іс ҚПК-нің 485-бабында көзделген негіздер бойынша қаралатын, сонымен бір мезгілде ҚК-нің 6-бабының нормаларын не рақымшылық жасау туралы актіні қолдануға мүмкіндік беретін мән-жайлар белгілі болған жағдайларда, кассациялық сатыдағы сот көрсетілген нормаларды қолдана отырып шешім қабылдайды.

22. Азаматтық талаптың дұрыс шешілмеуі заңды күшіне енген сот актілерін кассациялық тәртіппен қайта қарау негіздерінің бірі болып табылады. Егер азаматтық талап қоюды қарау кезде қойылған талапты мәні бойынша құқықтық бағалауды қажет етпейтін азаматтық талап қоюды қате есептеуге байланысты арифметикалық немесе техникалық қателер жіберілген болса, онда бұл мәселелер ҚПК-нің 406-1-бабының тәртібімен қосымша қаулы шығару жолымен не ҚПК-нің 476-бабының 23) тармағында көзделген тәртіппен үкімді орындау сатысында үкім заңды күшіне енгенге дейін соттың қарауына жатады.

23. "Кассациялық сатыда қылмыстық істер бойынша іс жүргізу тәртібі туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2017 жылғы 29 маусымдағы № 5 нормативтік қаулысының күші жойылды деп танылсын.

24. Конституцияның 4-бабына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, жалпыға бірдей міндетті болып табылады және 2022 жылғы 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы	Ж. Асанов
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы, жалпы отырыс хатшысы	Г. Әлмағамбетова

О применении законодательства, регламентирующего рассмотрение уголовных дел в кассационном порядке

Қылмыстық істерді кассациялық тәртіппен қарауды регламенттейтін заңнаманы қолдану туралы