Об утверждении Концепции миграционной политики Республики Казахстан на 2023 – 2027 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 ноября 2022 года № 961

      Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      1. Утвердить прилагаемую Концепцию миграционной политики Республики Казахстан на 2023 – 2027 годы (далее – Концепция).

      2. Центральным, местным исполнительным органам, государственным органам, непосредственно подчиненным и подотчетным Президенту Республики Казахстан (по согласованию), и иным организациям (по согласованию), ответственным за реализацию Концепции:

      1) принять необходимые меры по реализации Концепции;

      2) представлять информацию о ходе реализации Концепции в порядке и сроки, установленные постановлением Правительства Республики Казахстан от 29 ноября 2017 года № 790 "Об утверждении Системы государственного планирования в Республике Казахстан".

      3. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан.

      4. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

      Премьер-Министр
Республики Казахстан
А. Смаилов

  Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 30 ноября 2022 года № 961

Концепция миграционной политики Республики Казахстан на 2023 – 2027 годы

Раздел 1. Паспорт Концепции (основные параметры)

Наименование

Концепция миграционной политики Республики Казахстан на 2023 – 2027 годы (далее – Концепция)

Основание для разработки

1. Указ Президента Республики Казахстан от 13 сентября 2022 года № 1008 "О мерах по реализации Послания Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2022 года "Справедливое государство. Единая нация. Благополучное общество".
2. Послание Президента Республики Казахстан народу Казахстана от 1 сентября 2022 года "Справедливое государство. Единая нация. Благополучное общество".
3. Указ Президента Республики Казахстан от 13 сентября 2021 года № 659 "О мерах по реализации Послания Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2021 года "Единство народа и системные реформы – прочная основа процветания страны".
4. Послание Президента Республики Казахстан народу Казахстана от 1 сентября 2021 года "Единство народа и системные реформы – прочная основа процветания страны".
5. Пункт 66 Системы государственного планирования в Республике Казахстан, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 29 ноября 2017 года № 790.

Государственный орган, ответственный за разработку Концепции

Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан

Государственные органы, ответственные за реализацию Концепции

Министерство национальной экономики, Министерство иностранных дел, Министерство внутренних дел, Министерство науки и высшего образования, Министерство просвещения, Министерство индустрии и инфраструктурного развития, Министерство сельского хозяйства, Министерство финансов, Министерство информации и общественного развития, Министерство здравоохранения, Министерство культуры и спорта, Министерство цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности, Комитет национальной безопасности, Агентство по стратегическому планированию и реформам, Агентство по регулированию и развитию финансового рынка, акиматы областей и городов Астаны, Алматы и Шымкента, АО "ФНБ "Самрук-Қазына", НПП "Атамекен", НАО "Фонд Отандастар", РОО "Всемирная ассоциация казахов", ОЮЛ "Национальная конфедерация работодателей Республики Казахстан", Международная организация по миграции (МОМ), Управление Верховного комиссара Организации Объединенных Наций по делам беженцев (УВКБ ООН).

Сроки реализации

2023 – 2027 годы

Раздел 2. Анализ текущей ситуации

      В современной экономике Республики Казахстан важное место занимают вопросы миграционной политики. В истории независимого Казахстана можно выделить три основных периода в развитии миграционной политики.

      Первый период (1991 – 2000 гг.), начало которого характеризуется ухудшением социально-экономической ситуации в стране, обусловленным сменой административного режима и распадом СССР. В этот период демографический профиль страны значительно изменился, под влиянием миграционных процессов произошло резкое снижение численности населения страны с 16,5 млн человек в 1991 году до 14,8 млн человек в 2000 году, уровень рождаемости снизился до 14,9 на 1,0 тыс. человек, а уровень смертности вырос до 10,6 на 1,0 тыс. человек.

      Миграционная государственная политика этого периода была ориентирована на репатриацию этнических казахов, что нашло отражение в законодательных актах по регулированию миграционных процессов: в 1995 году принята Государственная программа поддержки казахской диаспоры, в 1997 году – первый Закон Республики Казахстан "О миграции населения", создано Агентство по миграции и демографии, в 1993 году установлена первая годичная квота иммиграции казахов (10 тыс. семей или 40 тыс. человек), в 1998 году принята Концепция репатриации этнических казахов на историческую родину.

      Второй период (2001 – 2010 гг.) характеризуется экономическим ростом, динамичными социально-политическими преобразованиями и реформами.

      Государственные программы, целенаправленно ориентированные на поддержку материнства и детства, снижение бедности, оказание адресной социальной помощи малообеспеченным семьям, а также репатриация этнических казахов положительно повлияли на демографические показатели страны.

      В этот период численность населения достигла 16,4 млн человек или увеличилась на 1,5 млн человек за счет роста рождаемости (коэффициент превысил 22,53 на 1,0 тыс. человек), заметного снижения уровня смертности и прибытия этнических казахов (около 1 млн человек).

      Впервые с 2004 года отмечено положительное сальдо по всем миграционным потокам, достигшее к 2006 году +33,0 тыс. человек и сохранившееся до конца периода.

      Отмечается рост привлекательности страны для иностранных специалистов, максимальный приток легальных трудовых мигрантов (58,8 тыс. человек) в страну был зафиксирован в 2007 году.

      Также отмечается оживление внутренней миграции, число ее участников превысило 300 тыс. человек за счет перетока сельского населения в крупные города и новую столицу.

      Вместе с тем массовый приток населения страны в крупные города и добровольное расселение оралманов в южных регионах усугубили проблему демографического дисбаланса в стране.

      В целях разрешения этих проблем были приняты новая Программа миграционной политики Республики Казахстан на 2001 – 2010 годы, Концепция миграционной политики Республики Казахстан и Государственная программа развития сельских территорий Республики Казахстан на 2004 – 2010 годы. В этих документах впервые был предусмотрены переселение жителей населенных пунктов с особо неблагоприятными условиями проживания в опорные села и увеличение квоты на привлечение этнических казахов до 20 тыс. семей.

      Третий период (2011 – 2022 гг.) обозначил характерные условия глобализации, доминирующего влияния внешних социальных и социально-экономических факторов, под воздействием которых снизились показатели этнической репатриации и усилился отток квалифицированных кадров.

      В 2012 году в стране впервые после кризиса 1990-х годов сформировалось отрицательное сальдо миграции (-1,4 тыс. человек), которое в дальнейшем имело нарастающий тренд как в абсолютных показателях, так и по отношению к общей численности населения страны.

      В целом за период с 2011 по 2022 годы на постоянное место жительство за рубеж выехали 367,1 тыс. человек в основном трудоспособного возраста с высшим (38 %) и техническо-профессиональным (34%) образованием. Только в 2019 - 2021 годах из страны на постоянное место жительство за рубеж выехало 106,5 тыс. человек (2019 год – 45,2 тыс. человек, 2020 год – 29,1 тыс. человек, 2021 год – 32,3 тыс. человек), из них 90 % - в страны Содружества Независимых Государств (далее – СНГ), в целях трудоустройства или репатриации на историческую родину.

      Динамика миграционных потоков последних лет показывает рост численности эмигрантов с высшим образованием и сокращение встречного притока в страну высокообразованных иммигрантов: за 10 лет число въехавших в страну лиц с высшим образованием сократилось более чем вдвое и составило 1,9 тыс. человек в 2020 году.

      Это свидетельствует о том, что эмиграция в значительной степени охватывает образованную молодежь и квалифицированных специалистов, что влияет на качество человеческого капитала Республики Казахстан.

      По возрастным группам в 2019 году доля лиц в возрасте от 0 до 15 лет в числе выбывающих за пределы страны составляет 25,8 %, в то время когда эти данные в численности прибывающих составляют 13,8 %, в 2020 году они составляли 25,6 % и 15,7 %, соответственно, что свидетельствует о высокой доле уезжающих детей и молодежи совместно с родителями.

      Предварительной стадией эмиграции казахстанцев является учеба в зарубежных учебных заведениях. Республика Казахстан является активным участником глобального рынка образовательных услуг.

      В 2021 году 89,3 тыс. граждан Республики Казахстан получали образование в университетах 55 зарубежных стран, в том числе 71,4 тыс. человек в Российской Федерации (далее – РФ), 2,2 тыс. человек в Турецкой Республике (далее – Турция), 2,1 тыс. человек в Кыргызской Республике (далее – Кыргызстан), 1,8 тыс. человек в Соединенных Штатах Америки (далее – США).1

      Основными стимулами для выезда за рубеж с целью получения высшего образования для казахстанской молодежи являются более высокое качество и престижность зарубежного образования, желание увидеть мир и расширить свой кругозор, изучение иностранных языков, для определенной части студентов – дальнейшее трудоустройство и проживание за рубежом.

      Здесь проявляется "оборотная сторона" образовательной миграции из Республики Казахстан: утрата страной части интеллектуального потенциала из-за желания определенной части мигрантов остаться жить и работать в других странах после завершения обучения.

      Происходящие миграционные процессы обозначили проблему необходимости развития "человеческого капитала", и государственная политика формировалась с целью воздействия на модернизацию страны.

      В этом контексте в 2011 году принят новый Закон Республики Казахстан "О миграции населения", приоритет привлечения квалифицированных иностранных работников отражен в Концепции миграционной политики Республики Казахстан на 2017 – 2021 годы.

      В результате миграционных перемещений, которые направлены преимущественно из северных областей вглубь страны и из южных регионов в мегаполисы, происходят разнонаправленная динамика численности населения областей Республики Казахстан и изменение распределения населения по территории страны.

      Прирост численности населения в городах Астане, Алматы и Шымкенте опережает остальные регионы и составляет к августу 2022 года 23,1 %, 15,1 % и 16,8%, соответственно, по сравнению с началом 2019 года, а их доля в общей численности населения страны увеличилась с 21,4 % до 23,6 % в аналогичном периоде.

      Среди областных центров есть динамично развивающиеся городские центры, такие как: Актобе, Костанай, Караганда, Павлодар.

      Крупные города Казахстана привлекательны для мигрантов своей инфраструктурой и возможностями, все больше граждан Казахстана отдают предпочтение жизни в городах. С точки зрения государства урбанизация является катализатором развития, экономика становится более эффективной и диверсифицированной, возникают новые формы производства, расширяется сфера услуг, углубляются профессиональные знания, активизируется инновационная деятельность.

      Однако массовая стихийная миграция из сельской местности в города вызывает проблемы как для сельских районов, где возникает нехватка рабочих рук, так и для городов. В городах эти проблемы связаны с жилищным строительством, развитием городской транспортной и инженерной инфраструктуры, необходимостью развития сферы социальных услуг, обеспечением экологической безопасности жителей.

      Благодаря естественному и миграционному приросту в Мангистауской области, численность населения с 2019 года по сентябрь 2022 года выросла на 12,0 %, в Атырауской – на 8,6 %, в Жамбылской области – на 7,9 %, в Алматинской области – на 7,6 %, в Актюбинской – на 6,3 %.

      В то же время центральные, северные и восточные регионы страны в силу низкого естественного демографического прироста, не обеспечивающего восполнение численности населения и покрытия миграционного оттока, понесли потери численности населения.

      Наиболее значительные в Костанайской области (-4,6 %), в Северо-Казахстанской области (- 3,5 %) и Восточно-Казахстанской области (- 2,7 %).

      Меры по решению проблем внутри региональной диспропорции расселения населения были конкретизированы в рамках программ занятости, реализованных с 2011 по 2021 годы.

      Необходимо отметить, что только за период 2017 – 2020 годы в рамках этих программ в Акмолинскую, Восточно-Казахстанскую, Костанайскую, Павлодарскую и Северо-Казахстанскую области были переселены порядка 32 тыс. человек, половина из них составили лица трудоспособного возраста.

      _________________________________________________

      1http://uis.unesco.org/en/uis-student-flow

      Вместе с тем в переселении граждан в трудодефицитные регионы имелись проблемы по качеству строительства жилья, недостаточным мерам по оказанию адаптационных услуг, что приводило к выезду переселенцев в регионы выбытия.

      С 2014 года реализуется образовательный проект "Мәңгілік ел жастары – Индустрияға" – "Серпін – 2050", направленный на предоставление возможностей получения высшего и послевузовского, технического и профессионального образования для молодежи из трудоизбыточных регионов и их трудоустройство в трудодефицитных регионах.

      Вместе с тем имеются проблемы закрепления выпускников проекта "Серпін – 2050" в регионах обучения в связи с низким уровнем трудоустройства в северных регионах, а также отсутствием четкой координации между центральными и местными государственными органами в реализации проектов.

      Кроме того, по проекту "С дипломом в село" имеются проблемы отсутствия дифференцированного подхода при определении размеров социальной поддержки (подъемное пособие и бюджетный кредит), т.е. не учитываются региональные особенности и уровень жизни в разных регионах при распределении средств, что делает малопривлекательным данный проект для молодежи.

      На развитие внутреннего переселения и выравнивание региональной диспропорции большое влияние оказывает пересмотр подходов предоставления образовательных грантов исходя из принципа территориального расселения.

      Увеличение образовательных грантов для учебных заведений северных регионов даст стимул молодежи как высокомобильной категории граждан, шире участвовать во внутрирегиональном перемещении в северные регионы, обеспечит взаимообмен местными традициями и минимизацию этнокультурных различий.

      Для поддержки внутренней миграции населения одновременно с реализацией государственных мер в рамках национального проекта "Сильные регионы – драйвер развития страны" необходимо развитие содействия на местном уровне, особенно в части экономической, социальной и культурной интеграции переселенцев и кандасов на местах.

      В этой связи необходимы институциональное обновление функции центров занятости населения, пересмотр подходов работы и обеспечение координации миграционных мероприятий на местах.

      Одним из ключевых компонентов миграционных процессов для Республики Казахстан является этническая иммиграция — возвращение на историческую Родину этнических казахов.

      С 1991 года по 1 октября 2022 года на историческую родину вернулись и получили статус кандаса 379 тыс. семей, или 1 млн 101 тысяча этнических казахов, преимущественно из Республики Узбекистан (далее – Узбекистан), Китайской Народной Республики (далее – КНР), Туркменистана и Монголии.

      За последние годы в связи с социально-экономическими факторами численность прибывающих казахов снизилась. Если в 2016 году прибыло 33,7 тыс. кандасов, в 2019 году – 17,7 тыс., а в 2021 году – чуть более 14 тыс. человек.

      Тем не менее лица казахской национальности составляют большинство иммигрантов – их удельный вес в общем потоке переезжающих в нашу страну всегда превышал отметку в 50 %.

      На сегодня государство оказывает большую поддержку этническим казахам - кандасам, которые уже переехали в Казахстан.

      Вместе с тем казахи, которые постоянно проживают на территории зарубежных стран и в ближайшей перспективе не собираются переезжать на историческую Родину, остаются вне поля зрения государственных органов.

      С учетом этого необходимо выстроить государственную политику в отношении этнических казахов, проживающих за рубежом, для использования их потенциала в целях развития нашей страны.

      Механизм привлечения иностранной рабочей силы (далее – ИРС) приведен в соответствие с международными стандартами, были внедрены упрощенный порядок получения разрешений на работу для высококвалифицированных специалистов, принцип свободного перемещения сотрудников для транснациональных корпораций.

      Наряду с этим также урегулированы условия по обеспечению пропорции казахстанских и иностранных специалистов и равной оплаты труда за равный труд. Система квотирования переориентирована на отраслевой формат, введена дифференцированная ставка сборов за ИРС в зависимости от их категории и отрасли.

      Максимальный предел численности трудящихся мигрантов, осуществляющих трудовую деятельность по квоте, пришелся на 2015 и 2016 годы (37,9 тыс. и 36,8 тыс. человек, соответственно).

      В последующие годы произошло их существенное сокращение – в 2 раза – до 18,3 тыс. человек (в 2017 – 23,2 тыс., в 2022 – 10,5 тыс.), если в 2016 году их доля составляла 0,43 % от численности рабочей силы в Республике Казахстан, то в 2022 году она сократилась до 0,31 %.

      Дополнительно приняты меры по регулированию потока миграции из стран Евразийского экономического союза (далее – ЕАЭС).

      В рамках этих мер выдано более 1 618,9 тыс. разрешений трудовым иммигрантам из стран с безвизовым режимом для осуществления трудовой деятельности в домашних хозяйствах, при этом ими в бюджет Республики Казахстан уплачен индивидуальный подоходный налог в размере более 29,9 млрд тенге.

      В ближайшей перспективе с учетом геополитической ситуации в сопредельных странах Республика Казахстан останется привлекательной для трудящихся мигрантов, и прежде всего из стран ЕАЭС.

      Важной задачей является обеспечение учета и мониторинга иностранных работников, прежде всего осуществляющих трудовую деятельность вне квоты и по патенту у физических лиц.

      Одним из основных направлений в области управления миграционными процессами является борьба с нелегальной миграцией, осуществляемая на национальном и международном уровнях.

      Наблюдается тенденция роста нелегальной трудовой миграции за счет "сезонных мигрантов", в первую очередь, из Узбекистана, Кыргызстана и Республики Таджикистан.

      Причина нелегальной миграции в Республике Казахстан связана чаще всего с нарушениями мигрантами и работодателями трудового законодательства, в том числе в области трудоустройства либо найма низкоквалифицированных иностранных граждан без оформления трудового договора и с нарушением условий труда и его оплаты.

      Также к росту объемов нелегальной миграции привело установление моратория на проверки субъектов малого и среднего бизнеса и недостаточный контроль со стороны миграционной службы и инспекции по труду в объектах (строительство, услуги, торговля), широко привлекающих ИРС.

      Одной из проблем в сфере миграции является отсутствие требования по наличию страховки по репатриации как для граждан, приезжающих в нашу страну, так и для граждан Республики Казахстан, выезжающих за рубеж.

      Нередко в случае наступления ситуаций форс-мажора расходы по выдворению иностранных граждан из страны или возвращение казахстанцев из-за рубежа несет государство.

      В основном на сегодня развита система медицинского страхования, когда граждане несут ответственность за возможные действия путем приобретения полисов. Механизм по наличию страховки по репатриации необходим для обеспечения гарантированного возврата граждан или выдворения иностранцев за счет средств самих граждан.

      Необходимо принятие комплекса мер, обеспечивающих защиту прав казахстанских работников, работающих за рубежом. Это – заключение соглашений, направленных на обеспечение условий для трудоустройства и защиты прав трудящихся мигрантов, создание центров взаимопомощи, разработка мобильных приложений для казахстанских трудовых эмигрантов, предусматривающие различные справочные материалы о стране пребывания.

      Пандемия коронавирусной инфекции COVID-19 и связанные с ней ограничения на передвижение людей и трансграничное транспортное сообщение, которые были введены в 2020 году, практически повсеместно в мире на продолжительное время снизили миграционные потоки. COVID-19 серьезно ограничил деловую активность, передвижение внутри страны (внутри региона), что привело к потере рабочих мест, снижению доходов населения и потоков внутренней межрегиональной миграции. При этом выявлена еще одна проблема – взаимосвязь миграции и общественного здоровья населения.

      Текущая геополитическая ситуация, глобальное санкционное противостояние, влияющие на мировую экономику и современные миграционные процессы, обуславливают изменения миграционной ситуации в Республике Казахстан.

      В первую очередь это обусловлено притоком трудовых мигрантов из Средней Азии за счет перетока из РФ, увеличением количества мигрантов из самой РФ и числа беженцев и лиц, ищущих убежище, а также использованием мигрантами Казахстана как транзитной территории для выезда в третьи страны.

      Кроме того, наблюдаются миграционное давление с РФ на приграничные регионы Казахстана, рост стоимости аренды жилья и отдельных видов услуг.

      По оценочным данным, в случае ухудшения ситуации в РФ численность россиян в возрасте 18-35 лет, желающих временно или постоянно покинуть свою страну и пересечь границу с Казахстаном, составит 818 тыс. человек, в том числе 145 тыс. в приграничных регионах.

      При избыточном росте численности мигрантов трудоспособного возраста имеются риски сужения рынка труда для казахстанских граждан и возникновения социальной напряженности.

      С другой стороны, с учетом миграционной ситуации снижается поток граждан, уезжающих за пределы Казахстана. С 1 января по 1 сентября 2022 года из страны выбыло 18,3 тыс. граждан, что по сравнению с аналогичным периодом 2021 года ниже на 14% (на 1 сентября 2021 года выбыло 21,2 тыс. человек, за весь 2021 год – 32,2 тыс. человек), при этом в 2019 году за пределы Республики Казахстан выехало 45,2 тыс. человек.

      Вместе с тем в текущем году наблюдается поток приезжающих в Республику Казахстан, за 8 месяцев 2022 года прибыло на 49% больше граждан по сравнению с аналогичном периодом прошлого года или 9 595 человек к 6 339 человек.

      Последние геополитические события несут и перспективы для развития экономики Казахстана – это релокация производств, новых технологий, переезд квалифицированных специалистов прежде всего в IT-сфере.

      С учетом этого необходимо введение специальной визы для "цифровых кочевников", гарантирующей ее обладателю право проживать и работать в Республике Казахстан в течение длительного периода.

      "Цифровые кочевники" – IT-специалисты, как правило, имеют высокие доходы, и государствам выгодно, когда человек тратит эти деньги на их территории – на аренду жилья, питание, оплату получаемых услуг, отдых, тем самым увеличивая доходы предпринимателей страны проживания.

      Здесь важно создать такие условия для интеграции в экосистему страны, чтобы эффект от присутствия специалистов в IT-сфере, пусть даже временный, был максимальным.

      В этой связи необходимо привлекать приезжих специалистов, создавая специальные программы поддержки, предоставляя доступ к инфраструктуре для инноваций и работе с локальными начинающими стартапами.

      В результате текущих демографических и миграционных тенденций численность населения страны на 1 сентября 2022 года составила 19 666,8 тыс. человек и по сравнению с началом 2019 года (18 395,6 тыс. человек) численность населения возросла на 1 271,2 тыс. человек или 6,9 %.

      Возрастная структура населения благоприятна для экономического развития: доля населения в трудоспособном возрасте (15-62 (65) лет) на начало 2022 года составила 57,7 %. В связи с этим в ближайшие десятилетия Республика Казахстан должна воспользоваться преимуществами демографической структуры населения.

      Таким образом, в целом на сегодня можно выделить следующие основные проблемы и тенденции:

      в сфере внешней миграции – это отрицательное сальдо внешней миграции (в 2019 году – минус 32 970 человек в 2020 году в период ограничительных мер по выезду и въезду – минус 17 718 человек), отток квалифицированных работников с их замещением низко профессиональными кадрами и рост дисбаланса на рынке труда, нехватка квалифицированных специалистов, а также снижение доли миграционного прироста в росте численности населения Республики Казахстан, а также рост миграционных настроений среди населения, особенно среди молодежи;

      в сфере внутренней миграции – усиление внутрирегиональной диспропорции расселения населения, включая кандасов, перенаселенность южных регионов и фокусировка основных объемов внутренних миграционных потоков на города Астане, Алматы и Шымкенте, отсутствие точного внутреннего миграционного учета, неконтролируемая и нерегулируемая внутренняя миграция, и обострение социально-экономических вопросов, развитие предпринимательства в северных регионах;

      в сфере этнической миграции – значительная региональная диспропорция расселения кандасов, предпочтения проживания их в южных регионах, низкая интеграция этнических репатриантов по причине социокультурных различий, языкового барьера, недостаточных стимулов и снижение потенциала переезда на историческую родину;

      в сфере трудовой миграции – несовершенство системы контроля за трудовыми иммигрантами и рост нелегальной трудовой миграции, увеличение численности трудовых иммигрантов из стран ЕАЭС и сопредельных стран, отсутствие системы учета казахстанцев, выезжающих за пределы страны для осуществления трудовой деятельности, и соглашений о сотрудничестве с основными странами приема трудящихся казахстанцев и рост числа нарушений прав казахстанских трудовых эмигрантов.

Раздел 3. Обзор международного опыта

      Накопленный положительный мировой опыт управления миграционными процессами и решения ее проблем актуален для использования в Республике Казахстан.

      Регулирование внутренних миграционных процессов

      РФ

      В рамках Государственной программы повышения трудовой мобильности российским гражданам, переселяющимся в регионы, расположенные на севере, востоке и ряде областей европейской части страны, предоставляются меры государственной поддержки в виде компенсации затрат на переезд, льгот при предоставлении жилья и обучении, надбавок к заработной плате, выплате единовременных пособий и гарантированного трудоустройства.

      Комплекс мер поддержки на 80 % финансируется из федерального и регионального бюджетов и на 20% – работодателями.

      КНР

      Управление миграционными потоками является одним из инструментов повышения эффективности развития экономики КНР, а также одним из факторов выравнивания социально-экономического развития регионов и повышения качества человеческого капитала.

      Экономические реформы стимулируют потоки сельских мигрантов в динамично развивающиеся промышленные и городские районы. Правительство регулировало эти потоки, увеличивая и сокращая их в зависимости от экономической ситуации и потребностей на городских рынках труда, с помощью системы "Hukou" (семейной регистрации по месту жительства).

      Данная система, жестко разделяя население КНР на сельское и городское, сдерживает мобильность населения и является работающим инструментом контроля роста численности городского населения. Система "Hukou" неоднократно реформировалась в сторону либерализации, но ее основной принцип классификации населения по месту регистрации сохраняется до сих пор.

      Регулирование внешних миграционных процессов

      США

      Опыт США в сфере внешней миграции интересен способностью государства принять и ассимилировать значительные потоки мигрантов, не подвергая опасности основы демократической власти. Изменения политики последних лет характеризуются повышением внимания к вопросам безопасности в миграционной сфере.

      Важным механизмом регулирования миграции стала Green Card (Зеленая карта), которая предоставляет мигранту право на постоянное место жительство и трудоустройство в США, не меняя своего гражданства, и при этом пользоваться правами граждан США (кроме избирательного). Через пять лет постоянного проживания обладатели карты могут получить американское гражданство.

      Эстонская Республика, Кыргызстан

      В целях стимулирования переезда и проживания в стране специалистов в IT-сфере в Эстонии и Кыргызстане принимаются действенные меры по послаблению визового-миграционного законодательства.

      Виза "цифровой кочевник" (Digital Nomad Visa, сокращенно DNV) — это абсолютно новая разновидность визы для удаленных работников. Эстония оказалась одной из первых стран, где стали доступны визы такого рода.

      Эта виза выдается на срок до 1 года и позволяет удаленно работать из Эстонии в качестве сотрудника зарубежной компании или в качестве фрилансера. DNV дает право на проживание в Эстонии в течение 1 года и визу можно использовать в качестве стартовой площадки для получения постоянного места жительства.

      В Эстонии виза "цифровой кочевник" существует в двух вариантах: виза типа С (краткосрочное пребывание сроком до 90 дней; сбор составляет 80 евро) и виза типа D (долгосрочное пребывание сроком до 12 месяцев; сбор составляет 100 евро).

      Эстония настолько развита в области цифровых технологий, что граждане могут делать большинство вещей в Интернете, включая голосование. Фактически популярная служба для звонков и обмена сообщениями Skype была создана в Эстонии, что свидетельствует об инновационном характере страны.

      Кыргызстан предоставил "цифровым кочевникам", планирующим переезд в страну для удаленной работы, право на релокацию без визы и ряд льгот.

      Они имеют право въезжать/пребывать на территории Кыргызстана без предварительного получения визы/выполнения иных иммиграционных процедур, на выполнение рабочих обязанностей/предоставление услуг в удаленном режиме иностранным заказчикам без предварительного получения разрешительных документов для легального выполнения трудовой деятельности (разрешение на работу), имеют возможность инициирования регистрации юридического лица, а также упразднена обязательная регистрация по месту фактического проживания.

      При этом перечень стран происхождения Digital Nomad, которым доступна новая программа в Кыргызстане, ограничена шестью странами.

      Федеративная Республика Германия

      В Федеративной Республике Германия существует большой спрос на квалифицированную рабочую силу. В частности, требуется квалифицированный персонал в области здравоохранения, а также в области IT.

      С 1 марта 2020 года принят новый закон об облегчении трудоустройства для кадров из стран, не входящих в Евросоюз.

      К примеру, иностранные IT-специалисты с уровнем немецкого хотя бы B1 (или знаниями английского) смогут работать, не подтверждая в Германии диплом, – им достаточно иметь как минимум три года опыта работы в своей сфере (за последние семь лет) и трудовой договор с зарплатой не менее 4 140 евро в месяц.

      Регулирование этнической миграции

      Федеративная Республика Германия

      Переселенцам предоставляются разовые выплаты при въезде и ежемесячные пособия на каждого члена семьи до получения работы, помощь в трудоустройстве, оплата социального жилья, добровольные интеграционные и языковые курсы.

      При этом при расселении из централизованного лагеря для переселенцев "Friedland" учитываются их пожелания и наличие проживающих в Германии родственников, но в большей степени – ресурсные возможности отдельных германских территорий, наличие общежитий для переселенцев, ситуация на местных рынках труда, которые закреплены в квотах по приему переселенцев и беженцев.

      Израиль

      Израиль имеет наиболее открытую для соотечественников и единоверцев, четко артикулированную политику репатриации. Действующий закон о возвращении поддерживает неограниченную репатриацию и предоставляет каждому переезжающему еврею статус гражданина Израиля.

      В стране созданы центры абсорбции, условия жизни в которых соответствовали жизненному укладу переселенцев. Репатрианты получают выплаты по "корзине абсорбции", имеют право на индивидуальные программы трудоустройства, надбавку к заработной плате, если она ниже определенного уровня, на бесплатные языковые курсы, пособие по старости, а также льготы на образование, уплату налогов и получение кредита на приобретение социального жилья.

      Особые льготы программой абсорбции предусмотрены для отдельных категорий въезжающих репатриантов: врачей и медсестер в возрасте до 33 лет, граждан в возрасте от 33 до 42 лет, пенсионеров.

      Регулирование образовательной миграции

      КНР

      Расценивая экспорт образования как один из стратегических приоритетов и часть политики "мягкой силы", КНР активно привлекает иностранных студентов к обучению в китайских университетах, одновременно создавая необходимые условия для возвращения обучающихся в зарубежных ВУЗах молодых граждан своей страны.

      В рамках образовательной миграции, под эгидой Китайской академии наук, вернувшимся ученым предоставляются преференции в организации научной работы, обеспечиваются специальные условия для их адаптации – долгосрочные визы с целью сохранения иностранного паспорта, двуязычные школы для обучения их детей.

      Австралия

      Страна реализует Национальную стратегию интернационализации образования на 2015 – 2025 годы и имеет самый высокий процент иностранных студентов на душу населения.

      Международные студенты, имеющие хорошие академические показатели, могут претендовать на получение стипендии по линии Австралийской правительственной организации по оказанию материальной помощи (AusAID). В ВУЗах реализуются стратегии набора и удержания студентов. После завершения обучения иностранные студенты могут получить австралийскую рабочую визу на срок от 2 до 4 лет в зависимости от уровня обучения.

      Канада

      Страна проводит политику иммиграции через обучение. В 2020 году Канада вышла на третье место в мире по количеству иностранных студентов.

      Привлекательными преимуществами являются: возможность переезда, обучающегося в Канаду с семьей и официальной подработки в период обучения. Также и супругам иностранных студентов предоставляется право подать заявление на получение открытого разрешения на работу в Канаде (Open Work Permit).

      Регулирование трудовой миграции

      Республика Филиппины

      Порядка 2,5 млн филиппинских граждан работают в других странах. Страна сумела создать всеобъемлющую систему трудоустройства своих граждан на рынках труда других стран и обеспечения защиты их трудовых и социальных прав в период зарубежного трудоустройства.

      В стране создана надежная институциональная система защиты прав трудовых мигрантов. При Министерстве труда и занятости существуют Администрация по вопросам трудоустройства за рубежом, Администрация по вопросам социальной помощи филиппинцам за рубежом и Центр реинтеграции мигрантов. В 135 странах при посольствах Филиппин работают трудовые атташе, в странах, где число филиппинских трудовых мигрантов особенно велико, открыты представительства Министерства.

      Филиппинцы выезжают на работу за рубеж исключительно через посредничество государственного или частного (лицензированного) агентства занятости, либо их контракты должны быть одобрены Администрацией по вопросам трудоустройства за рубежом.

      В случае возникновения чрезвычайных ситуаций мигранты могут рассчитывать на финансовую помощь Фонда поддержки филиппинцев за рубежом.

      Узбекистан

      Страна является крупнейшим в Центральной Азии экспортером трудовых мигрантов и основной страной назначения в регионе для денежных переводов мигрантов, проживающих за рубежом.

      В целях управления внешней трудовой миграцией Узбекистан делает упор на расширение организованных форм найма рабочей силы путем заключения двухсторонних соглашений с РФ, Республикой Казахстан, Республикой Корея и Турцией.

      Проводится политика открытия представительств Агентства по вопросам внешней трудовой миграции в странах назначения и аккредитация иностранных компаний для найма узбекских трудящихся-мигрантов.

      В рамках защиты прав трудовых мигрантов учрежден фонд для поддержки и защиты мигрантов, который предоставляет правовую и социальную защиту узбекским мигрантам, чьи трудовые права за рубежом были нарушены.

      Раздел 4. Видение политики в сфере миграции

      Итоги реализации миграционной политики за прошедшие периоды, последствия пандемии коронавируса, а также основные мировые тенденции определили следующие приоритетные направления:

      1. Миграция как естественный механизм повышения доходов населения и решения вопроса занятости должна быть направлена на:

      развитие целенаправленной внутренней межрегиональной миграции и этнической иммиграции с целью обеспечения рабочей силой трудодефицитные регионы и равномерной плотности расселения в стране. При этом необходимо обеспечить миграционные перемещения в регионы с открытием новых производств и созданием новых рабочих мест; повысить миграционную привлекательность населенных пунктов и городов принимающих территорий за счет развития инфраструктуры и сферы услуг; оказать государственную поддержку переселенцам на их первичную адаптацию, приобретение жилья и материальную помощь с учетом стоимости жизни в трудодефицитных регионах.

      2. Миграция как фактор развития "человеческого капитала" должна быть направлена на:

      снижение миграционного оттока и создание условий для привлечения квалифицированных специалистов. Необходимо принять меры по сдерживанию роста эмиграции высокообразованной молодежи и квалифицированных кадров; проработать программу привлечения высококвалифицированных специалистов, обладающих дефицитными компетенциями; разработать гибкий и прозрачный механизм въезда и занятия трудовой деятельностью привлекаемых специалистов.

      3. Миграция как фактор интеграции в мировой миграционный процесс обеспечения национальной безопасности должна быть направлена на:

      взаимодействие с международными институтами и странами Европейского Союза, СНГ и США для обмена информацией со странами исхода трудовых мигрантов и странами приема казахстанских граждан, принятия совместных мер по снижению уровня нелегальной миграции, создания институциональной системы защиты прав граждан Казахстана, выехавших с целью трудоустройства, и борьбы с нелегальными мигрантами.

      Новая миграционная политика страны будет базироваться на лучших мировых практиках, адаптированных под национальную специфику, и способствовать развитию отечественной экономики через решение следующих ключевых задач:

      1) формирование условий для преобразования Казахстана в центр притяжения квалифицированных кадров с предоставлением возможности комфортной интеграции отдельной, востребованной категории иммигрантов в казахстанское общество с учетом внутристрановых дисбалансов и международных обязательств государства;

      2) создание системы эффективной защиты прав граждан Казахстана, находящихся за пределами страны;

      3) внедрение эффективных инструментов и механизмов для регулирования накапливаемых демографических дисбалансов.

      Решение указанных задач обеспечит преобразование Казахстана в:

      1) привлекательный региональный образовательный хаб как для учащейся молодежи, магистрантов, докторантов, так и профессорско-преподавательского состава, научных работников в рамках образовательной иммиграции;

      2) востребованный объект вложения инвестиций для создания современных конкурентоспособных производств и предприятий сферы услуг, в том числе в приоритетных отраслях, с разработкой специальных кейсов, через призму бизнес-иммиграции;

      3) государство, привлекательное для квалифицированных трудовых ресурсов, в рамках направления "трудовая иммиграция", в том числе путем переосмысления процесса репатриации в рамках этнической иммиграции;

      4) надежного партнера по исполнению международных обязательств в рамках работы с беженцами и лиц без гражданства;

      5) гаранта защиты прав граждан Казахстана за рубежом (трудовая эмиграция), принимая во внимание безусловное право на свободное передвижение граждан Казахстана, неизбежное в условиях глобализации рынков труда;

      6) территорию, на которой отсутствует демографический дисбаланс между трудоизбыточными и трудодефицитными регионами, за счет пересмотра программ переселения в рамках программы внутренней мобильности населения.

      Государственная политика в сфере миграции будет сопровождаться современными информационными системами и технологиями обработки больших массивов данных для разработки прогнозных сценариев развития событий на кратко-, средне- и долгосрочный периоды и формирования максимально транспарентной системы принятия решений. Это позволит повысить как качество прогнозирования, так и эффективность планируемых и реализуемых решений, а также обеспечит постоянный контроль хода реализации мероприятий.

Раздел 5. Основные принципы и подходы развития

      Миграционная политика Республики Казахстан базируется на соблюдении следующих основных принципов:

      1) признание и гарантирование прав и свобод мигрантов в соответствии с Конституцией Республики Казахстан, законами и международными договорами;

      2) защита национальных интересов и обеспечение национальной безопасности;

      3) сочетание интересов личности, общества и государства;

      4) прозрачность регулирования миграционных процессов на основе обновления и многократности используемой информации;

      5) дифференцированный подход государства к регулированию различных видов иммиграции;

      6) финансовая обеспеченность мер по реализации миграционной политики;

      7) мобильность как право человека. Создание четких и понятных правил.

      Новые вызовы, возникающие исходя из текущей ситуации в мире и происходящих глобальных геополитических изменений, наряду с выявленными внутренними рисками предопределили необходимость поиска решений в рамках трех ключевых блоков (внешняя иммиграция и эмиграция, а также внутренняя миграция или мобильность) по семи основным направлениям.

      Их реализация предусматривает:

      стимулирование притока в страну квалифицированных кадров;

      защиту прав, работающих за рубежом граждан Казахстана;

      содействие кандасам и иным категориям мигрантов в развитии бизнеса на территории нашей страны;

      повышение эффективности механизмов устранения демографических дисбалансов между регионами Казахстана.

      В рамках предлагаемых мер предусматривается привлечение лучших специалистов по дефицитным профессиям.

      Первое направление миграционной политики – образовательная иммиграция, целью которой является позиционирование Казахстана как регионального образовательного хаба – "Казахстан – центр академической мобильности и притяжения ведущих ученых и специалистов по наиболее востребованным специальностям".

      Предпосылками к этому являются:

      высокая степень интегрированности образовательной системы Казахстана в глобальный международный рынок образовательных услуг;

      принимаемые меры по расширению образовательной инфраструктуры и привлечению в страну ведущих зарубежных ВУЗов;

      текущая геополитическая ситуация в регионе и сужение действия Болонской системы на пространстве СНГ;

      успешный опыт Казахстана по привлечению иностранного преподавательского состава;

      конкурентоспособность сферы образования в Республике Казахстан в сравнении со странами СНГ;

      проблема нехватки высших учебных заведений в странах Центральной Азии наряду с одной из основных закономерностей миграционного процесса – мигранты перемещаются на небольшие расстояния.

      Реализация данного направления обеспечит формирование стратегического резерва для кадрового обеспечения ускоренного экономического развития нашей страны при минимизации затрат на интеграцию иммигрантов в казахстанское общество и станет проводником культурной экспансии в те страны, куда будут возвращаться выпускники казахстанских учебных заведений.

      Структурирование объектов образовательной системы, предоставляющих услуги обучения по примеру лучших международных практик, в среднесрочной перспективе будет содействовать общему росту качества образовательных услуг, а также содействовать устранению демографических дисбалансов при принятии дополнительных мер.

      В рамках данного направления будут реализованы следующие инициативы.

      Инициатива 1: академическая мобильность.

      Данная инициатива будет реализована за счет:

      расширения страновой образовательной инфраструктуры через вовлечение ведущих зарубежных образовательных учреждений в программу академической мобильности и дальнейшее развитие практики двух дипломного образования;

      вовлечения в учебный процесс ведущих мировых ВУЗов, расширения сфер их взаимодействия, методологического обмена и трансферта лучших методик в целях повышения качества образования в целом.

      Реализация этой стратегической задачи принципиально важна для развития экономики, основанной на знаниях, повышения престижа казахстанской высшей школы и науки, повышения интеллектуального и творческого потенциала казахстанцев, компенсации возможных потерь от "утечки умов" и в конечном итоге создания условий для инновационного развития человеческого капитала Республики Казахстан.

      Инициатива 2: высокое качество обучения за счет успешной модели привлечения зарубежных преподавателей.

      Будут приняты меры по привлечению лучших преподавателей по востребованным специальностям и ученых по востребованным технологиям, при этом для иностранных ученых и преподавателей будут предусмотрены долгосрочные визы с предоставлением права получения вида на жительство.

      Такие же возможности будут распространены для магистрантов и бакалавров из числа талантливых иностранных студентов, обучающихся по дефицитным профессиям, с возможностью предоставления ограниченного разрешения на работу.

      Это позволит повысить конкурентоспособность казахстанских учебных заведений и будет содействовать повышению привлекательности казахстанского образования для талантливой молодежи из-за рубежа, планирующей связать свое будущее с нашей страной.

      Инициатива 3: расширение образовательной инфраструктуры.

      Планируется создание отраслевых университетов с современными кампусами, лучшими научными лабораториями, производственными площадками и образовательной инфраструктурой в областных центрах и ряде моногородов.

      Выбор новых площадок для объектов образовательной инфраструктуры будет осуществляться исходя из востребованности, устранения демографических дисбалансов и равномерного развития всех регионов страны.

      Инициатива 4: формирование экосистемы: "центр знаний и центр притяжения".

      В целях привлечения учащихся в казахстанские ВУЗы и колледжи будут изучены возможности увеличения количества грантов для иностранных учащихся и изменения сроков проведения вступительных экзаменов, а также организации выездных профориентационных и приемных комиссий от учебных заведений в страны Центральной Азии по опыту РФ.

      Будет выработано предложение по модернизации системы аккредитации отечественных ВУЗов для предоставления услуги в рамках образовательной иммиграции с целью оценки возможностей и готовности инфраструктуры, создания дополнительных стимулов повышения качества образования.

      Второе направление миграционной политики – бизнес-иммиграция, которую необходимо стимулировать на фоне усиливающейся в мире глобальной конкуренции за инвестиции – "Казахстан – территория свободной экономической, финансовой активности и новых возможностей".

      Планомерная и целенаправленная работа по формированию комфортной бизнес-среды в Казахстане:

      реализация инициатив по формированию Республики Казахстан в качестве финансового и инвестиционного "хаба" региона через визово-миграционные инструменты,

      разработка доступных механизмов предоставления преференций в рамках соглашения об инвестиционных обязательствах,

      централизация содействия инвесторам по принципу "одного окна",

      последовательная либерализация налоговой и контрольно-разрешительной сфер,

      внесение изменений и дополнений в законодательство в области недропользования, в сфере правового положения иностранцев, а также жилищных отношений и иных сферах деятельности,

      дальнейшее развитие проекта "е-Visa", в рамках которого иностранные граждане могут получать электронные визы категорий "деловая", "туризм" и "на лечение" без обращения в загранучреждения Республики Казахстан;

      цифровизация сектора государственных услуг, развитие коммуникационной инфраструктуры, которые существенно улучшили инвестиционный климат Казахстана.

      Вместе с тем усиление глобальной конкуренции за финансовые ресурсы и происходящие геополитические изменения диктуют необходимость принятия дополнительных шагов.

      В этой связи будет реализована инициатива 5: инвесторская виза.

      В рамках инициативы будут привлечены лучшие бизнесмены, в том числе для развития креативной индустрии (четвертый сектор экономики), целиком основанной на интеллектуальной деятельности. Это даст значительный толчок в сторону развития человеческого капитала, формирования культуры ценности знаний и будет содействовать росту качества образовательных услуг.

      Будут пересмотрены условия получения инвесторских виз для иностранных граждан, единовременно инвестировавших в экономику Казахстана сумму, эквивалентную 300 тысячам долларов США.

      Владелец визы сможет регистрировать бизнес, владеть имуществом, в том числе жильем, проводить финансовые операции, а также получить вид на жительство.

      Инициатива будет реализована в том числе на базе программы инвестиционного налогового резидентства Международного финансового центра "Астана".

      Предлагаемая либерализация требований позволит расширить возможности прибытия в страну иностранных инвесторов, создать дополнительные рабочие места для казахстанцев, осуществлять трансферт новых технологий.

      Третье направление – привлечение квалифицированных трудовых мигрантов в Казахстан с акцентом на иностранных специалистов по дефицитным профессиям, имеющих высокую степень профессиональной квалификации, которые обеспечат трансферт технологий и подготовку национальных кадров – "открытость для квалифицированных кадров".

      Негативная тенденция оттока квалифицированных кадров в течение последнего десятилетия наряду с сокращением встречного притока образованных иммигрантов, а также недостаток квалификации у выпускников учебных заведений требуют реализации новых подходов в вопросах трудовой иммиграции для компенсации возникающих потерь на рынке труда.

      Кроме того, для сокращения нелегальной миграции будет создана система учета трудовых мигрантов, в первую очередь низкоквалифицированных для повышения качества администрирования.

      Указанные задачи предусматривается решить путем реализации следующих инициатив:

      Инициатива 6: виза для востребованных профессий.

      Для востребованных профессионалов в сфере науки, здравоохранения, промышленности, IT государством будут введены послабления и предоставляться визы с правом получения вида на жительство.

      Будут пересмотрены "визы для востребованных профессий" с видом на жительство для иностранцев, в том числе для этнических казахов, имеющих ценные для нашей страны навыки в науке, образовании, промышленности, информационных технологиях, спорте и культуре. Будут привлечены мастера в сфере искусства, спорта, литературы, с предоставлением условий для открытия авторских школ.

      Инициатива 7: рейтинг ключевых компетенций.

      Запланирована разработка рейтинга ключевых компетенций (динамично актуализирующийся перечень дефицитных профессий, специальностей) для ежегодного обновления отраслевых квот на трудовых иммигрантов с категоризацией по приоритетности профессий и полной автоматизацией процесса.

      Инициатива 8: Neo Nomad Visa

      Наряду с этим будет введена специальная виза для "цифровых кочевников "Neo Nomad Visa", гарантирующая ее обладателю право проживать в Республике Казахстан в течение длительного периода без возможности трудоустройства на территории страны.

      Специальная виза "Neo Nomad Visa" предназначена для граждан иностранных государств, имеющих трудовой договор с компанией, зарегистрированной за пределами Республики Казахстан (или владеющих собственной компанией, зарегистрированной за границей), работающих фрилансерами для клиентов по большей части за пределами Республики Казахстан, имеющих ежемесячный доход в течение последних 6 месяцев в сумме, эквивалентной 3 тысячам долларов США.

      Виза "Neo Nomad Visa" будет выдаваться на 1 год с возможностью продления срока и запретом на трудоустройство в местные компании.

      Внедрение данной меры позволит улучшить имидж Республики Казахстан, увеличить доступность страны, привлечь высококвалифицированных специалистов/трудовые ресурсы (интеллектуальная миграция), увеличить внутреннее потребление в стране за счет платежеспособного спроса участников проекта.

      Инициатива 9: трансфер знаний и подготовка казахстанцев.

      Будут привлечены лучшие иностранные специалисты по дефицитным профессиям для опережающей подготовки отечественных кадров и создания национальных (международных/региональных) центров компетенций в сотрудничестве с ведущими мировыми компаниями.

      Для приглашаемых специалистов предполагаются: удобный режим трудовой деятельности, упрощение получения всех разрешительных процедур, предоставление визы для востребованных профессий с выдачей вида на жительство.

      Предусматривается расширение сотрудничества с Конфедерацией работодателей в контексте соответствия знаний и навыков выпускников учебных заведений, а также образовательных программ современным требованиям работодателей.

      Инициатива 10: рейтинг ценных навыков.

      Планируется принятие мер по формированию и обновлению рейтинга ценных навыков (дефицитные профессии и специальности) для опережающей подготовки отечественных кадров в соответствии с ними.

      Инициатива 11: внедрение интеллектуальной системы регистрации (и отслеживания) трудовых мигрантов.

      Будут приняты меры по развитию информационных систем государственных органов по автоматизации процессов миграции путем интеграции имеющихся систем и доработки в части реализации новых функций, а также реинжиниринга бизнес-процессов миграционной системы.

      Итогом принятых мер станет внедрение цифровой системы регистрации, учета и контроля пребывания мигрантов, соответствующей лучшим международным стандартам, система, которая позволит проводить цифровую идентификацию мигранта, отслеживать его финансовые операции, при необходимости мониторить его местонахождение и маршруты передвижения.

      Система будет предусматривать также предоставление мигрантам специального пакета услуг (банковская карточка, сим-карта и др.) и возможности осуществления денежных переводов на родину от своего имени.

      Кроме того, автоматизированная система миграции будет вести учет по беженцам, внутренней трудовой мобильности, кандасам и визовой поддержке иностранцев.

      Инициатива 12: страховка по репатриации.

      Будет проработан вопрос введения обязательного страхования ответственности по репатриации для граждан Республики Казахстан, выезжающих более чем на 90 дней, и иностранных граждан, въезжающих в нашу страну на аналогичный период.

      Сумма страховки по репатриации как для граждан, приезжающих в нашу страну, так и для граждан Республики Казахстан, выезжающих за рубеж, должна покрывать расходы на приобретение выездных документов, оплаты штрафа за нарушение визового или миграционного законодательства.

      Механизм по наличию страховки по репатриации особенно необходим для трудовых мигрантов, которые потенциально могут осуществлять нелегальную трудовую деятельность, и для одиноко проживающих граждан Республики Казахстан.

      Четвертое направление – переосмысление регулирования этнической миграции – "Сохранение национальных традиций и укрепление экономических связей с исторической родиной через вовлечение этнических казахов – граждан других стран в развитие Казахстана".

      Необходимо использовать потенциал этнических казахов, проживающих в конкретной стране, с учетом потребностей национальной экономики и усовершенствовать механизмы регулирования миграции прибывающих кандасов.

      Кроме того, необходимо усовершенствовать порядок присвоения статуса "кандас" в рамках региональных квот приема переселенцев и кандасов для получения гражданства Республики Казахстан.

      Инициатива 13: внедрение карты "Ата жолы".

      В целях укрепления связи с исторической родиной будет внедрена карта "Ата жолы" с выдачей ее этническим казахам (гражданам других стран), в первую очередь являющимся профессионалами высокого уровня или реализовавшим успешные бизнес-кейсы в своих странах и желающим масштабировать их в Казахстане.

      Ее обладатель будет иметь возможность упрощенного въезда в страну, идентичные с правом на получение на жительство, за исключением политических прав.

      Инициатива 14: ежегодная Президентская премия обладателям карты "Ата жолы" и кандасам-предпринимателям.

      В целях культивирования успешных примеров среди обладателей карты "Ата жолы" и кандасов, добившихся успехов в бизнесе и поддерживающих сообщество, будут приняты меры по установлению ежегодной Президентской премии в рамках ежегодного конкурса "Парыз". Эта мера простимулирует меценатство и усилит их интеграцию в отечественную бизнес-среду.

      Инициатива 15: бизнес и культурные гранты для казахов за рубежом.

      Будет проработан вопрос по внедрению мер поддержки в сфере культуры, образования и совместного бизнеса для бизнесменов – казахов, живущих за рубежом, через уполномоченные организации.

      Меры поддержки в сфере культуры, образования и совместного бизнеса позволят казахам, живущим за рубежом, упрочить связи с исторической родиной.

      Данная мера позволит продвигать через этнических казахов национальную культуру, расширить образовательные связи и наладить взаимодействие по ведению бизнеса, в том числе в Республике Казахстан.

      Введение бизнес- и культурных грантов для этнических казахов, проживающих за рубежом, расширит межстрановой обмен за счет стимулирования казахов по получению мер поддержки в сфере культуры, образования и совместного бизнеса, а также они станут проводниками казахстанских ценностей за рубежом.

      Инициатива 16: пересмотр политики расселения кандасов.

      Будет внедрен принцип "одного окна" для этнических казахов, изъявивших желание переехать на историческую Родину. При этом функцию "одного окна" будут выполнять загранучреждения Республики Казахстан.

      Этнические казахи, обратившиеся в загранучреждения Республики Казахстан, будут получать не только визу для въезда, но и решение о предоставлении им статуса "кандаса", территорию расселения и информацию о видах государственной поддержки, предоставляемой в местах расселения, а также приоритетных секторах экономики и программах, направленных на развитие предпринимательской деятельности в Республике Казахстан.

      В целях оптимального расселения будет разработана "Интерактивная карта расселения кандасов" в разрезе регионов (по районам и населенным пунктам) с ранжированием по зонам.

      Пятое направление – выполнение международных обязательств по работе с беженцами, лицами, ищущими убежище, а также лицами без гражданства и оказание помощи беженцам, лицам, ищущим убежища, и лицам без гражданства на территории Республики Казахстан, принимая во внимание вопросы национальной безопасности, в соответствии с положениями Конвенции 1951 года и Протокола 1967 года, общепризнанными принципами и нормами международного права и конвенций, участницей которых является Республика Казахстан, а также законодательством Республики Казахстан.

      Нестабильная геополитическая ситуация, а также прохождение глобальных транспортных коридоров по территории Республики Казахстан предполагают необходимость принятия исчерпывающих мер по исполнению международных обязательств по вопросам беженцев. В этой связи предполагается реализация ряда инициатив.

      Инициатива 17: поддержка и содействие работе Многостранового Представительства Управления Верховного комиссара ООН по делам беженцев в городе Алматы

      Будут приняты меры по укреплению сотрудничества и развитию совместных усилий с Многострановым Представительством Управления Верховного комиссара ООН по делам беженцев в городе Алматы с основными задачами по содействию защите прав и поддержке беженцев, лиц, ищущих убежища, и лиц без гражданства.

      Инициатива 18: создание гуманитарного резерва в соответствии со стандартами ООН.

      Планируется создание отдельного резерва для поддержки беженцев в структуре Государственного материального резерва в соответствии со стандартами ООН с возможностью использования для нужд ООН и пополнения из внебюджетных источников, включая фонды ООН.

      Инициатива 19: имплементация международных обязательств по беженцам и заключение международных договоров по защите прав лиц без гражданства в Казахстане.

      Предполагаются гармонизация национального законодательства в соответствии с положениями Конвенции 1951 года о статусе беженцев и Протокола к ней 1967 года и рассмотрение вопроса о целесообразности присоединения к Конвенции 1954 года о статусе апатридов и Конвенции 1961 года о сокращении лиц без гражданства.

      Шестое направление – защита прав трудовых мигрантов (эмигранты), являющихся гражданами Казахстана.

      В условиях глобализации трудовая эмиграция рассматривается как данность, присущая всем открытым экономикам. Задача государства сводится к защите прав своих граждан, работающих за рубежом, и использованию отдельных категорий эмигрантов (высококвалифицированных работников) как ресурсов развития и носителей инновационных знаний.

      Инициатива 20: Легальная трудовая миграция.

      Обеспечение легальной трудовой миграции эмигрантов из Казахстана на первом этапе будет предусмотрено за счет реализации Плана организационных мероприятий (Дорожная карта) по активизации работы в сфере трудовой миграции населения на 2021 – 2023 годы.

      Дорожная карта содержит организационные, подготовительные и практические мероприятия, конечной целью которых является создание условий для подписания соглашений, направленных на обеспечение условий для трудоустройства и защиты прав трудящихся мигрантов из Республики Казахстан.

      Будут изучены вопросы содействия казахстанцам в трудоустройстве у иностранных работодателей и помощи в получении разрешения на трудовую деятельность вне Казахстана с определением Министерства труда и социальной защиты населения как ответственного государственного органа.

      В целях качественного исполнения мер по защите социально-трудовых прав граждан за рубежом функция Министерства труда и социальной защиты населения будет дополнена компетенцией по разработке и утверждению порядка и условий оказания посреднической помощи гражданам по трудоустройству за рубежом.

      Планируются принятие мер поддержки при заключении трудовых контрактов (договоров) с иностранными работодателями и обеспечение защиты прав, условий труда соотечественников при работе за рубежом.

      Будут пересмотрены механизмы регулирования деятельности частных агентств занятости в части организации трудовой деятельности граждан Казахстана за рубежом.

      Также будет разработано мобильное приложение для казахстанских трудовых эмигрантов, предусматривающее различные справочные материалы о стране пребывания, чат группы соотечественников, вакансии страны пребывания (с указанием необходимой квалификации), возможность денежных переводов, контакты служб, предоставляющих помощь гражданам, оказавшимся в трудной жизненной ситуации, и т.д.

      Разработка механизмов взаимодействия с высококвалифицированными соотечественниками – трудовыми эмигрантами для использования их потенциала в развитии национальной экономики.

      Инициатива 21: подписание двухсторонних соглашений по защите трудовых прав казахстанцев со странами, привлекающими значительное число казахстанских граждан.

      Будут проработаны вопросы с Объединенными Арабскими Эмиратами (далее – ОАЭ), Государством Катар (далее – Катар), Республикой Корея и другими странами с большим количеством трудовых эмигрантов из Казахстана по заключению соглашений, направленных на обеспечение условий для трудоустройства и защиты прав трудящихся мигрантов.

      Инициатива 22: центры взаимопомощи трудовых мигрантов.

      Будет организовано содействие в функционировании общественных организаций по взаимопомощи в странах пребывания трудовых эмигрантов из Казахстана через казахские общины и уполномоченные организации.

      Эта мера позволит обеспечить защиту трудовых прав казахстанских эмигрантов, вовлечь казахские общины по обеспечению оказания правовой помощи, взаимопомощи по возврату эмигрантов на родину, находящихся в трудной жизненной ситуации.

      Седьмое направление миграционной политики – стимулирование внутренней мобильности казахстанцев для выравнивания демографических дисбалансов между трудоизбыточными и трудодефицитными регионами за счет пересмотра программ переселения.

      Суть обновленной программы – организация регулируемого перемещения граждан в северные и центральные регионы с созданием рабочих мест через трансферт и расширение действующих бизнес-проектов, уже основанных в других областях страны.

      Инициатива 23: сертификат экономической мобильности.

      Будет внедрен сертификат экономической мобильности с правом на финансовую помощь в размере 50 % от стоимости жилья на новом месте для переселенцев при наличии подтвержденного работодателем факта трудоустройства. Эта сумма может быть направлена на строительство или покупку жилья, либо на внесение первоначального взноса в АО "Отбасы банк".

      Также предполагается принятие дополнительных прямых и косвенных мер стимулирования работодателей к найму переселенцев из трудоизбыточных регионов.

      Сертификат экономической мобильности будет предоставляться взамен действующих льгот по выплате субсидий по найму жилья и оплате коммунальных расходов для переселенцев и кандасов, участвующих в государственных мерах по стимулированию добровольного переселения.

      Инициатива 24: внутренняя экономическая мобильность.

      Будет разработана и реализована региональная Дорожная карта по стимулированию переселения, направленная на создание полюсов экономического роста за пределами основных агломераций (Астана, Алматы, Шымкент), посредством:

      развития приоритетных секторов экономики и видов производств, требующих привлечения дополнительной рабочей силы;

      формирования кейса из лучших бизнес-проектов для северных и центральных регионов через соответствующий конкурс бизнес-идей, имеющих максимальный потенциал по созданию рабочих мест;

      адаптации положительного опыта Жамбылской области по повышению доходов сельского населения через льготное кредитование личных подсобных хозяйств по направлениям животноводства и растениеводства путем кооперации;

      создания центров адаптации и интеграции в регионах расселения для предоставления кандасам и переселенцам консультационных, информационных, переводческих и образовательных услуг;

      предоставления образовательных грантов, исходя из принципа территориального расселения.

      Информационное сопровождение реализации региональных дорожных карт предусматривает создание персонифицированной социальной рекламы для каждого региона страны, а также серию материалов в республиканских и региональных средствах массовой информации, в социальных сетях в рамках государственного информационного заказа.

      Инициатива 25: покрытие дефицита кадров в селах.

      Планируется повысить привлекательность осуществления трудовой деятельности в сельской местности для молодых специалистов путем принятия дополнительных стимулирующих мер социальной поддержки, что будет реализовано за счет установления дополнительной надбавки в рамках проекта "Молодежная практика" сверх заработной платы для молодых специалистов, привлекаемых для работы в сельскую местность

      Это позволит обеспечить привлечение молодежи для работы в сельской местности, переток молодежи в северные и восточные регионы страны, заполнение населенных пунктов в приграничных территориях, возрождение сел, находящихся на грани закрытия, сохранение социальной и инженерной инфраструктуры малых сел.

      Инициатива 26: центр трудовой мобильности.

      Будут созданы региональные центры трудовой мобильности для разработки прогнозных сценариев развития событий на кратко-, средне- и долгосрочный периоды.

      Центры трудовой мобильности будут созданы на региональном уровне для организации, координации работы и обеспечения реализации миграционных мероприятий на местах.

Раздел 6. Целевые индикаторы и ожидаемые результаты

      Целями миграционной политики Республики Казахстан являются эффективное законодательное регулирование и управление миграционными процессами, направленными на обеспечение общегосударственных приоритетов в области демографического, экономического, социального, политического и культурного развития Республики Казахстан.

      Достижение целей будет измеряться целевыми индикаторами, указанными в приложении 1 к настоящей Концепции.

      Основные ожидаемые результаты к 2028 году:

      1. Эффективное законодательное регулирование и управление миграционными процессами.

      2. Качественный рост уровня человеческого капитала в технической, образовательной и культурной сферах деятельности с дальнейшим потенциалом развития.

      3. Создание оптимальной модели стимулирования кандасов по выбору и проживанию в северном и центрально-восточном макрорегионе со 100 % интеграцией в казахстанское общество.

      4. Система защиты трудовых прав казахстанцев, работающих за рубежом, с охватом до 100 %.

      5. Сокращение дисбаланса миграционных показателей между северными и южными регионами до коэффициента с 1,75 в 2021 году до 1,65.

      6. Электронная система учета и мониторинга трудовых мигрантов, работающих в Республике Казахстан, с охватом до 95 %.

      Примечание:

      Мероприятия по реализации Концепции будут осуществлены в соответствии с Планом действий по реализации Концепции миграционной политики Республики Казахстан на 2023 - 2027 годы согласно приложению 2 к настоящей Концепции.


  Приложение 1
к Концепции миграционной
политики Республики Казахстан
на 2023 – 2027 годы

Целевые индикаторы на 2023 – 2027 годы


п/п

Целевые индикаторы

Ед. изм.

Источник
информации

Прогноз

Ответственные за исполнение

2022 год факт*

2023 год

2024 год

2025 год

2026 год

2027 год

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

1

Сальдо внешней миграции населения

тыс. чел

БНС

- 21,2*

- 18,0

- 12,3

-7,2

-3,1

+0,1

МТСЗН, МВД, МИД, акиматы областей, городов Астаны, Алматы и Шымкента

2

Доля иностранных обучающихся от общей численности обучающихся

%

БНС

7,0

8,0

9,0

10,0

11,0

11,5

МНВО, МТСЗН, МИД

3

Количество выданных виз для востребованных профессий (ежегодно)

тыс.
человек

МИД

-

5

10

15

30

40

МИД, МТСЗН

4

Количество выданных инвесторских виз
(ежегодно)

тыс.
человек

МИД

-

5

10

15

30

40

МИД, МТСЗН

5

Доля квалифицированных кадров с высшим и среднепрофессиональным образованием от общего числа прибывших лиц (старше 15 лет)

%

БНС

58,3

61,1

63,5

66,5

70,0

73,5

МТСЗН, акиматы областей, городов Астаны, Алматы и Шымкента

6

Охват системой электронного мониторинга трудовых мигрантов

%

МТСЗН

-

10

25

50

75

95

МТСЗН, МВД, МЦРИАП, НБРК, акиматы областей, городов Астаны, Алматы и Шымкента

7

Число лиц, обладателей карты "Ата жолы" (ежегодно)

тыс.
человек

МТСЗН

-

5

10

15

30

40

МТСЗН, МИД, НАО "Отандастар" (по согласованию)

8

Уровень занятости трудоспособных қандасов и переселенцев, в том числе с развитием предпринимательской инициативы

%

МТСЗН

80

83

85

87

90

95

МТСЗН, акиматы областей, городов Астаны, Алматы и Шымкента,
НАО "Отандастар" (по согласованию)

9

Подписание Соглашения по защите трудовых прав казахстанцев, работающих за рубежом

ед.

МТСЗН

-

-

1

1

2

2

МТСЗН, МИД

10

Уровень внутренней мобильности, доля прибывших в северные и восточные регионы от общего числа лиц в рамках межрегиональной миграции

%

МТСЗН

12,6*

13,2

13,7

14,3

15,0

16,2

МТСЗН, акиматы областей, городов Астаны, Алматы и Шымкента, НПП "Атамекен" (по согласованию)

      *-показатели 2021 года


  Приложение 2
к Концепции миграционной
политики Республики Казахстан
на 2023 – 2027 годы

План действий по реализации Концепции миграционной политики Республики Казахстан на 2023 – 2027 годы

№ п/п Наименование реформ / основных мероприятий Форма
завершения
Срок завершения Ответственные исполнители
1 2 3 4 5

Направление 5.1. Образовательная иммиграция

Доля иностранных студентов от общей численности обучающихся: 2023 год – 8,0 %, 2024 год – 9,0 %, 2025 год – 10,0 %, 2026 год – 11,0 %, 2027 год – 11,5 %

1.

Расширение академической мобильности и программ привлечения преподавателей и молодых ученых

информация в Правительство Республики Казахстан

II квартал
2023 года

МНВО

2.

Предоставление долгосрочных виз с получением права вида на жительство в Республике Казахстан для иностранных преподавателей и ученых

внесение изменений в совместный приказ МИД от 24 ноября 2016 года № 11-1-2/555 и МВД от 28 ноября 2016 года № 1100 (зарегистрирован в реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 108304)

III квартал
2023 года

МИД, МВД, МНВО

3.

Предоставление права получить в упрощенном порядке разрешения на постоянное проживание для ценных профессионалов в сфере IT, науки, здравоохранения, промышленности

внесение изменений в приказ МВД от 4 декабря 2015 года № 992 "Об утверждении Правил выдачи иностранцам и лицам без гражданства разрешения на временное и постоянное проживание в Республике Казахстан"
(зарегистрирован в реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 98630)

I квартал
2024 года

МВД

4.

Расширение географии сотрудничества с крупнейшими зарубежными научными лабораториями, образовательными центрами и ведущими университетами мира

приказ МНВО

III квартал
2023 года

МНВО

5.

Организация выездных профориентационных и приемных комиссий от учебных заведений в страны Центральной Азии, в том числе в онлайн-режиме

информация в Правительство Республики Казахстан

ежегодно
2023-2027 годы

МНВО, МИД
 

6.

Создание отраслевых университетов с современными кампусами, лучшими научными лабораториями, производственными площадками для расширения образовательной инфраструктуры

информация в Правительство Республики Казахстан

I квартал
ежегодно

МНВО

7.

Выработка предложения по модернизации системы аккредитации отечественных ВУЗов для предоставления услуги в рамках образовательной иммиграции с целью оценки возможностей и готовности инфраструктуры, создания дополнительных стимулов повышения качества образования

предложение в Правительство Республики Казахстан

III квартал 2023 года

МНВО

Направление 5.2. Бизнес-иммиграция

Количество выданных инвесторских виз: 2023 год – 5 человек, 2024 год – 10 человек, 2025 год – 15 человек, 2026 год – 30 человек, 2027 год – 40 человек

8.

Разработка и реализация проекта привлечения лучших бизнесменов, в том числе путем развития креативной индустрии для обеспечения конкурентоспособности страны по привлечению инвестиций и формирования комфортной бизнес-среды

приказ МТСЗН

III квартал
2023 года

МТСЗН, МИИР, МНЭ, МИД, МЭ, МИО, НПП "Атамекен"
(по согласованию)

9.

Изменение условий получения инвесторских виз для инвесторов, единовременно инвестировавших сумму, эквивалентную 300 тыс. долларов США, в экономику Казахстана, в целях внедрения упрощенного порядка въезда и пребывания в Республике Казахстан

внесение изменений в совместный приказ МИД от 24 ноября 2016 года № 11-1-2/555 и МВД от 28 ноября 2016 года № 1100 (зарегистрирован в реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 108304)

III квартал
2023 года

МИД, МВД, МНЭ, МФ, МФЦА (по согласованию), АСПиР (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)

10.

Внесение необходимых изменений и/или дополнений в Программу инвестиционного налогового резидентства МФЦА в отношении инвесторов, единовременно инвестировавших сумму, эквивалентную 300 тыс. долларов США, в экономику Казахстана

внесение изменений и/или дополнений в соответствующие нормативно-правовые акты Республики Казахстан и акты МФЦА

III квартал
2023 года

МФЦА (по согласованию), МИД, МВД, МНЭ, МФ, КНБ (по согласованию)

11.

Реализация проекта "AIFC Multipass" по признанию казахстанской визы зарубежными странами в целях повышения инвестиционной привлекательности Республики Казахстан

внесение изменений и/или дополнений в соответствующие нормативно-правовые акты Республики Казахстан и акты МФЦА

IV квартал 2023 года

МФЦА (по согласованию), МИД, МВД, КНБ (по согласованию)

Направление 5.3 Трудовая иммиграция в Республику Казахстан

Доля квалифицированных кадров с высшим и среднепрофессиональным образованием от общего числа прибывших лиц (старше 15 лет): 2023 год – 61,1 %, 2024 год – 63,5 %, 2025 год – 66,5 %, 2026 год – 70,0 %, 2027 год – 73,5 %

12.

Разработка и реализация проекта привлечения иностранных специалистов по часто привлекаемым и дефицитным для Республики Казахстан профессиям в целях трансфера знаний для опережающей подготовки казахстанцев для последующей замены ИРС отечественными кадрами

приказ МТСЗН

II квартал
2023 года

МТСЗН, МИИР, МНЭ, МЭ, МНВО, МИО, МЭГПР, НПП "Атамекен"
(по согласованию)

13.

Разработка и реализация проекта привлечения мастеров в сфере искусства, спорта, литературы, которым будут предоставлены условия для открытия авторских школ

приказ МТСЗН

II квартал
ежегодно

МТСЗН, МИД, МНЭ, МКС, МНВО, МИО, НПП "Атамекен"
(по согласованию)

Количество выданных виз для востребованных профессий: 2023 год – 5 человек, 2024 год – 10 человек, 2025 год – 15 человек, 2026 год – 30 человек, 2027 год – 40 человек

14.

Формирование рейтинга востребованных профессий в сфере науки, образования, здравоохранения, промышленности, IT, спорта и культуры, других направлений

приказ МТСЗН

III квартал 2023 года

МТСЗН, МНЭ, МНВО, МИИР, МКС

15.

Предоставление долгосрочных (10 лет) виз с правом получения вида на жительство для иностранцев, в том числе для этнических казахов, имеющих ценные для Казахстана навыки в науке, образовании, промышленности, информационных технологиях, спорте и культуре

внесение изменений в приказ МИД от 12 апреля 2018 года № 11-1-4/128 и совместный приказ МИД от 24 ноября 2016 года № 11-1-2/555 и МВД от 28 ноября 2016 года № 1100 (зарегистрирован в реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 108304)

II квартал
2023 года

МИД, МВД, МТСЗН, МНВО, МП, МКС, МНЭ, КНБ (по согласованию)

16.

Разработка проекта приказа по утверждению правил по формированию и обновлению рейтинга ценных навыков (дефицитные профессии и специальности) для опережающей подготовки казахстанских кадров

проект совместного приказа МТСЗН, МНВО

II квартал 2023 года

МТСЗН, МНВО, МНЭ, НРК, НПП "Атамекен"
(по согласованию)

17.

Разработка и внедрение специальной визы для "цифровых кочевников "Neo Nomad Visa"

совместный приказ
МВД и МИД

III квартал 2023 года

МИД, МВД, МТСЗН, МЦРИАП, МНВО, МП, МКС, МНЭ, НПП "Атамекен"
(по согласованию)

18.

Разработка проекта правил по определению рейтинга ключевых компетенций с категоризацией по приоритетности для развития страны (по дефицитным профессиям, специальностям) с ежегодным обновлением отраслевых квот на внешних мигрантов

приказ МТСЗН

II квартал 2023 года

МТСЗН, МНВО, МНЭ, НПП "Атамекен"
(по согласованию)

19.

Проработка вопроса обязательного страхования ответственности по репатриации для граждан Республики Казахстан, выезжающих более чем на 90 дней, и иностранных граждан, въезжающих более чем на 90 дней в Республику Казахстан

предложение в Правительство Республики Казахстан

II квартал 2023 года

МТСЗН, МИД, МВД

Охват системой электронного мониторинга трудовых мигрантов, привлекаемых для работы в домашних хозяйствах: 2023 год – 10 %, 2024 год – 25 %, 2025 год – 50 %, 2026 год – 75 %, 2027 год – 95 %

20.

Интеграции имеющихся систем и доработка в части реализации новых функций

план мероприятий

II квартал 2023 года

МТСЗН, МВД, МИД, МЦРИАП, МЭ, МИИР, МСХ, МФ, МЗ, МП, МНВО, МКС, МЮ, МИОР, КНБ (по согласованию), АО "НИТ" (по согласованию)

21.

Реинжиниринг и анализ бизнес-процессов миграционной системы (по всем направлениям)

план график мероприятий

II квартал 2023 года

МТСЗН, МВД, МИД, МЦРИАП, МЭ, МИИР, МСХ, МФ, МЗ, МП, МНВО, МКС, МИОР, КНБ
(по согласованию), РГП "ЦПЦП", (по согласованию)

Направление 5.4. Переосмысление этнической миграции

Число лиц, обладателей карты "Ата жолы": 2023 год – 5 человек, 2024 год – 10 человек, 2025 год – 15 человек, 2026 год – 30 человек, 2027 год – 40 человек

22.

Внедрение карты "Ата жолы" для этнических казахов, проживающих за рубежом, с проработкой вопроса упрощенного въезда/выезда в страну

совместный приказ МТСЗН, МВД, МИД

III квартал 2023 года

МТСЗН, МВД, МИД, МЦРИАП, КНБ (по согласованию), МИО

23.

Разработка порядка присуждения ежегодной Президентской премии обладателям карты "Ата жолы" и кандасам – предпринимателям в рамках ежегодного конкурса "Парыз"

внесение изменений и/или дополнений в Указ Президента Республики Казахстан от 23 января 2008 года № 523 "О конкурсе по социальной ответственности бизнеса "Парыз"
(зарегистрирован в реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 37059)

I квартал
2023 года

МТСЗН, МИО,
НПП "Атамекен" (по согласованию)
НАО "Отандастар" (по согласованию)

24.

Проработка вопроса по внедрению мер поддержки в сфере культуры, образования и бизнеса для бизнесменов - казахов, живущих за рубежом

предложение в Правительство Республики Казахстан

II квартал 2023 года

МТСЗН, МИД, НАО "Отандастар" (по согласованию)

25.

Перевод на принцип "единое окно" деятельности посольств и консульств Республики Казахстан за рубежом при рассмотрении обращений этнических казахов, обратившихся с целью переезда на историческую родину

информация в Правительство Республики Казахстан

ежегодно
2023-2027 годы

МИД, НАО "Отандастар" (по согласованию)

Уровень занятости трудоспособных қандасов и переселенцев, в том числе с развитием предпринимательской инициативы: 2023 год – 83 %, 2024 год – 85 %, 2025 год – 87 %, 2026 год –90 %, 2027 год – 95 %

26.

Внедрение новых механизмов информирования этнических казахов, проживающих за рубежом, о приоритетных секторах экономики и программах, направленных на развитие предпринимательской деятельности в Республике Казахстан

информационный дайджест

II квартал
2023 года

МТСЗН, МНЭ, МИД, МИО, НАО "Отандастар" (по согласованию)

27.

Пересмотр условий и механизмов государственной поддержки для переселенцев и этнических казахов, переселяющихся в регионы расселения, определенные Правительством Республики Казахстан

внесение изменений и дополнений в приказ МЗСР от 14 июня 2016 года № 515 "Об утверждении Правил добровольного переселения лиц для повышения мобильности рабочей силы"
(зарегистрирован в реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 105341)

III квартал
2023 года

МТСЗН, МНЭ, МИО
 

28.

Разработка интерактивной карты расселения кандасов в разрезе регионов (по районам и населенным пунктам) с ранжированием по зонам для регулирования их расселения

акт ввода в опытную эксплуатацию,
в промышленную эксплуатацию

I квартал 2023 года

МТСЗН, МИО

29.

Принятие мер по созданию центров адаптации и интеграции в регионах расселения, определенных Правительством Республики Казахстан, а также включению переселенцев в контингент, обслуживаемый в центрах

решение МИО

2023 год

МТСЗН, МИО, НАО "Отандастар"
(по согласованию)

Направление 5.5. Выполнение международных обязательств по работе с беженцами и лицами без гражданства

Доля беженцев, получивших меры государственной поддержки в соответствии с национальным законодательством: 2023 год – 80 %, 2024 год –85 %, 2025 год – 90 %, 2026 год – 95 %, 2027 год – 100 %

30.

Подготовка предложений по имплементации норм национального законодательства с положениями Конвенции 1951 года (в части предоставления беженцам, лицам, ищущим убежище, и лицам без гражданства на территории Республики Казахстан доступа к медицинской помощи, трудоустройству, образованию и социальной помощи наравне с гражданами и постоянно проживающими иностранцами в период их нахождения на территории Казахстана для достижения устойчивого социального и экономического развития и полной и продуктивной занятости) и внесение изменений в НПА с учетом одобренных предложений

консультативный документ регуляторной политики

III квартал 2023 года

МТСЗН, МЗ, МВД, МП, МИД, УВКБ ООН (по согласованию)
 

31.

Принятие мер по укреплению сотрудничества и разработке совместных инициатив с Многострановым Представительством Управления Верховного комиссара ООН по делам беженцев в Алматы для продвижения прав беженцев, лиц, ищущих убежища, и лиц без гражданства в соответствии с целями, изложенными в Глобальном договоре о беженцах и других международных инициативах

информация в Правительство Республики Казахстан

IV квартал ежегодно

МТСЗН, МИД, УВКБ ООН (по согласованию)

32.

Выработка мер по созданию отдельного резерва для поддержки беженцев в структуре Государственного материального резерва в соответствии со стандартами ООН

информация в Правительство Республики Казахстан

III квартал 2023 года

МЧС, МТСЗН, МИД, УВКБ ООН (по согласованию)

Направление 5.6. Трудовая миграция из Казахстана

Подписание Соглашения по защите трудовых прав казахстанцев, работающих за рубежом: 2024 год – 1 ед., 2025 год – 1 ед., 2026 год – 2 ед., 2027 год – 2 ед.

33.

Реализация Плана организационных мероприятий (дорожная карта) по активизации работы в сфере трудовой миграции населения на 2021 – 2023 годы

исполнение плана в соответствии с графиком

по графику, ежегодно

МТСЗН, МИД, МВД

34.

Разработка двусторонних соглашений (меморандумов) об обеспечении трудовых и социальных прав трудовых мигрантов со странами, привлекающими значительное число казахстанских граждан (Турция, ОАЭ, США, Соединенное Королевство Великобритании и Северной Ирландии, Республика Корея, Государство Израиль, Катар, Федеративная Республика Германия)

проект международного договора

I квартал, ежегодно

МТСЗН, МИД, МВД, МИО, МОМ (по согласованию)

35.

Оказание содействия казахстанцам в трудоустройстве в странах, с которыми заключены межстрановые соглашения

информация в Правительство Республики Казахстан

II квартал 2023 года

МТСЗН, МИД,
МОМ (по согласованию)

Охват системы защиты трудовых прав казахстанцев, работающих за рубежом: 2023 год – 50 %, 2024 год –60 %, 2025 год – 70 %, 2026 год – 90 %, 2027 год – 100 %

36.

Взаимодействие с общественными организациями в странах пребывания трудовых эмигрантов из Казахстана для обеспечения взаимопомощи трудовым эмигрантам из Казахстана

отчет о заключении меморандумов

III квартал ежегодно

МИД, МТСЗН,
НАО "Отандастар" (по согласованию)

37.

Разработка механизмов взаимодействия с высококвалифицированными соотечественниками (трудовыми эмигрантами) для использования их потенциала

алгоритм
взаимодействия

III квартал 2023 года

МТСЗН, МИД, МНЭ, МНВО, МЭ, МИИР, АСПиР (по согласованию), МИО, НКР, НПП "Атамекен" (по согласованию)

38.

Пересмотр механизмов регулирования деятельности частных агентств занятости в части организации трудовой деятельности граждан Казахстана за рубежом

приказ МТСЗН

IV квартал 2023 года

МТСЗН, МИД, МФ, МИО, НПП "Атамекен" (по согласованию)

39.

Разработка мобильных приложений по предоставлению справочных материалов для подготовки граждан Республики Казахстан, выезжающих на трудоустройство за рубеж (законодательство, культура, язык, оформление документов и т.д.)

введение мобильного приложения в эксплуатацию

II квартал 2024 года

МЦРИАП, МТСЗН, МИД, МИОР, МВД, МИО, МОМ (по согласованию)

Направление 5.7. Внутренняя экономическая мобильность

Уровень внутренней мобильности, доля прибывших в северные и восточные регионы от общего числа лиц, в рамках межрегиональной миграции: 2023 год – 13,2 %, 2024 год – 13,7 %, 2025 год – 14,3 %, 2026 год – 15,0 %, 2027 год – 16,2 %

40.

Создание системы учета и мониторинга внутренней миграции с учетом тенденции урбанизации

информационная система

III квартал 2024 года

МТСЗН, МВД, МИО, БНС
(по согласованию)

41.

Открытие 20 региональных центров трудовой мобильности для разработки прогнозных сценариев развития событий на кратко-, средне- и долгосрочный периоды, организации и координации миграционных мероприятий на местах и усиления межрегионального сотрудничества

решение МИО

II квартал
2023 года
 

 
МТСЗН, МИО
 

42.

Разработка и реализация проекта "Лучшие бизнес-идеи" в целях поддержки инициатив предпринимателей по открытию и развитию бизнеса в трудодефицитных регионах

приказ МТСЗН

II квартал
2023 года

МТСЗН, МНЭ, МИО
НПП "Атамекен"
(по согласованию)

43.

Внедрение сертификата экономической мобильности – денежной выплаты для возмещения 50% стоимости жилья для лиц, переселившихся в регионы расселения, определенные Правительством Республики Казахстан

внесение изменений и дополнений в приказ МЗСР от 14 июня 2016 года № 515 "Об утверждении Правил добровольного переселения лиц для повышения мобильности рабочей силы"
(зарегистрирован в реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 105341)

I квартал
2023 года

МТСЗН, МНЭ, МИИР, МФ, МИО
 

44.

Разработка региональной Дорожной карты по стимулированию переселения населения в трудодефицитные регионы в рамках Национального проекта "Сильные регионы – драйвер развития страны"

утверждение региональной Дорожной карты программы

I квартал
2023 года

МИО,
МТСЗН, МСХ, НПП "Атамекен" (по согласованию)

Оказание адаптационных и интеграционных услуг для переселенцев и кандасов, проживающих в регионах расселения: 2023 год – 80%, 2024 год – 85%, 2025 год – 90%, 2026 год – 95%, 2027 год – 100%

45.

Создание центров адаптации и интеграции в области Абай, Акмолинской, Северо-Казахстанской, Павлодарской, Восточно-Казахстанской и Костанайской областях для предоставления кандасам и переселенцам консультационных, информационных, переводческих, образовательных и других адаптационных услуг

решение МИО

IV квартал
2023 года -
IV квартал
2024 года

МИО

46.

Адаптация положительного опыта Жамбылской области по повышению доходов сельского населения через льготное кредитование личных подсобных хозяйств по направлениям животноводства и растениеводства путем кооперации

отчет о реализации проекта по повышению доходов

IV квартал ежегодно

МСХ, МТСЗН, МНЭ, МИО
НПП "Атамекен" (по согласованию)
 

47.

Установление дополнительной надбавки в рамках проекта "Молодежная практика" сверх заработной платы для молодых специалистов, привлекаемых для работы в сельскую местность

внесение изменений и дополнений в
приказ МЗСР от 14 июня 2016 года № 516 "О некоторых вопросах содействия занятости населения" зарегистрирован в реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 104872)

III квартал
2023 года

МТСЗН, МНЭ, МИО

48.

Выработка предложений по увеличению образовательных грантов для организаций образования, находящихся в трудодефицитных регионах

предложение в Правительство Республики Казахстан

II квартал 2023 года

МНВО, МЗ, МИО
НПП "Атамекен" (по согласованию)

Совершенствование НПА в области миграции

Сальдо внешней миграции населения: 2023 год – (-18,0 тыс. человек), 2024 год – (- 12,3 тыс. человек), 2025 год – (- 7,2 тыс. человек), 2026 год – (- 3,1 тыс. человек), 2027 год – (+0,1 тыс. человек)

49.

Разработка проекта Закона Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам миграции населения"

консультативный документ регуляторной политики

январь
2023 года
(Концепция проекта закона)
декабрь
2023 года
(принятие закона)

МТСЗН, МВД, МИД, МНВО, МНЭ, МИИР, МСХ, МЭ, МФ, МИО, ФНБ Самрук-Казына (по согласованию), АСПиР (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)

50.

Внесение изменений в Закон Республики Казахстан "О гражданстве Республики Казахстан" в части:
- неприемлемости в Республике Казахстан множественного, в том числе двойного гражданства;
- приема в гражданство Республики Казахстан в упрощенном (регистрационном) порядке лиц, подпадающих под действие международных договоров, ратифицированных Республикой Казахстан;

консультативный документ регуляторной политики

IV квартал 2023 года

МВД, МИД, МТСЗН, КНБ (по согласованию)


- регистрации утраты гражданства Республики Казахстан в случаях:
а) получения или использования документа, подтверждающего гражданство другого государства, после получения документов, удостоверяющих личность гражданина Республики Казахстан;
б) необращения лицом в течение шести месяцев со дня приема в гражданство Республики Казахстан в уполномоченный орган страны прежнего гражданства для регистрации прекращения гражданства иностранного государства.




Информационное сопровождение

51.

Утверждение плана мероприятий по информационному сопровождению реализации миграционной политики Республики Казахстан

совместный приказ МТСЗН, МИОР

II квартал 2023 года

МТСЗН, МИОР


      Примечание: расшифровка аббревиатур:

МИОР

-

Министерство информации и общественного развития Республики Казахстан

НПП "Атамекен"

-

Национальная палата предпринимателей Республики Казахстан "Атамекен"

МСХ

-

Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан

МФЦА

-

Международный финансовый центр "Астана"

МЮ

-

Министерство юстиции Республики Казахстан

УВКБ ООН

-

Управление Верховного комиссара Организации Объединенных Наций по делам беженцев

МНВО

-

Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан

МЗ

-

Министерство здравоохранения Республики Казахстан

МТСЗН

-

Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан

МИО

-

местные исполнительные органы

МИИР

-

Министерство индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан

МОМ

-

Международная организация по миграции

МФ

-

Министерство финансов Республики Казахстан

НБРК

-

Национальный Банк Республики Казахстан

МКС

-

Министерство культуры и спорта Республики Казахстан

МП


Министерство просвещения Республики Казахстан

НАО "Отандастар"

-

некоммерческое акционерное общество "Фонд Отандастар"

ФНБ Самрук-Казына

-

Фонд национального благосостояния "Самрук-Казына"

АСПиР

-

Агентство по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

МИД

-

Министерство иностранных дел Республики Казахстан

АО "НИТ"

-

акционерное общество "Национальные информационные технологии"

КНБ

-

Комитет национальной безопасности Республики Казахстан

БНС

-

Бюро национальной статистики

МНЭ

-

Министерство национальной экономики Республики Казахстан

МЦРИАП

-

Министерство цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан

РГП на ПХВ "ЦПЦП"


республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Центр поддержки цифрового правительства"

МВД

-

Министерство внутренних дел Республики Казахстан

МЭГПР

-

Министерство экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан

МЭ

-

Министерство энергетики Республики Казахстан


Қазақстан Республикасы көші-қон саясатының 2023 – 2027 жылдарға арналған тұжырымдамасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 30 желтоқсандағы № 961 қаулысы

      Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасы көші-қон саясатының 2023 – 2027 жылдарға арналған тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама) бекітілсін.

      2. Тұжырымдаманың іске асырылуына жауапты орталық, жергілікті атқарушы органдар, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдар (келісу бойынша) және өзге ұйымдар (келісу бойынша):

      1) Тұжырымдаманы іске асыру бойынша қажетті шаралар қабылдасын;

      2) "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 29 қарашадағы № 790 қаулысында белгіленген тәртіппен және мерзімде Тұжырымдаманың іске асырылу барысы туралы ақпарат ұсынсын.

      3. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігіне жүктелсін.

      4. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
Ә. Смайылов

  Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2022 жылғы 30 желтоқсандағы
№ 961 қаулысымен
бекітілген

Қазақстан Республикасы Көші-қон саясатының 2023 – 2027 жылдарға арналған тұжырымдамасы

1-бөлім. Тұжырымдаманың паспорты (негізгі параметрлер)

Атауы

Қазақстан Республикасы Көші-қон саясатының 2023 – 2027 жылдарға арналған тұжырымдамасы (бұдан әрі –Тұжырымдама)

Әзірлеу үшін негіздеме

1. Мемлекет басшысының 2022 жылғы 1 қыркүйектегі "Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам" атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2022 жылғы 13 қыркүйектегі № 1008 Жарлығы.
2. Қазақстан Республикасы Президентінің 2022 жылғы 1 қыркүйектегі "Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам" атты Қазақстан халқына Жолдауы.
3. "Мемлекет басшысының 2021 жылғы 1 қыркүйектегі "Халық бірлігі және жүйелі реформалар – елдің өркендеуінің берік негізі" атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2021 жылғы 13 қыркүйектегі № 659 Жарлығы.
4. Қазақстан Республикасы Президентінің 2021 жылғы 1 қыркүйектегі "Халық бірлігі және жүйелі реформалар – елдің өркендеуінің берік негізі" атты Қазақстан халқына Жолдауы.
5. "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 29 қарашадағы № 790 қаулысының 66-тармағы.

Тұжырымдаманы әзірлеуге жауапты мемлекеттік орган

Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі

Тұжырымдаманы іске асыруға жауапты мемлекеттік органдар

Ұлттық экономика министрлігі, Сыртқы істер министрлігі, Ішкі істер министрлігі, Ғылым және жоғары білім министрлігі, Оқу-ағарту министрлігі, Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі, Ауыл шаруашылығы министрлігі, Қаржы министрлігі, Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі, Денсаулық сақтау министрлігі, Мәдениет және спорт министрлігі, Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі, Ұлттық қауіпсіздік комитеті, Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі, Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі, облыстардың және Астана, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Самұрық-Қазына" ҰӘҚ" АҚ, "Атамекен" ҰКП, "Отандастар қоры" КеАҚ, "Дүниежүзі қазақтарының қауымдастығы" РҚБ, Қазақстан Республикасы Жұмыс берушілердің ұлттық конфедерациясы ЗТБ, Көші-қон жөніндегі халықаралық ұйым (КЖХҰ), Біріккен Ұлттар Ұйымының Босқындар ісі жөніндегі Жоғарғы комиссарының басқармасы (БҰҰ БЖКБ).

Іске асыру мерзімі

2023 – 2027 жылдар

      2-бөлім. Ағымдағы жағдайды талдау

      Қазақстан Республикасының қазіргі экономикасында көші-қон саясаты маңызды орын алады. Тәуелсіз Қазақстан тарихында көші-қон саясатын дамытудың негізгі үш кезеңін бөліп көрсетуге болады.

      Бірінші кезеңнің (1991 – 2000 жылдар) басталуы КСРО-ның таратылуы және әкімшілік режимнің ауысуына байланысты елдегі әлеуметтік-экономикалық жағдайдың нашарлауымен сипатталады. Осы кезеңде елдің демографиялық бет-бейнесі айтарлықтай өзгерді, көші-қон процестерінің әсерінен ел халқының саны 1991 жылғы 16,5 млн адамнан 2000 жылы 14,8 млн адамға дейін күрт төмендеді, туу деңгейі 1,0 мың адамға шаққанда 14,9 дейін төмендеді, ал өлім деңгейі 1,0 мың адамға шаққанда 10,6-ға дейін өсті.

      Осы кезеңдегі мемлекеттік көші-қон саясаты этникалық қазақтарды репатриациялауға бағдарланды, бұл көші-қон процестерін реттеу жөніндегі заңнамалық актілерде көрініс тапты: 1995 жылы қазақ диаспорасын қолдау мемлекеттік бағдарламасы, 1997 жылы "Халықтың көші-қоны туралы" Қазақстан Республикасының алғашқы Заңы қабылданды, Көші-қон және демография агенттігі құрылды, 1993 жылы қазақтардың (10 мың отбасы немесе шамамен 40 мың адам) көшіп келуінің бір жылдық квотасы белгіленеді, 1998 жылы этникалық қазақтардың тарихи отанына қайтару тұжырымдамасы қабылданды.

      Екінші кезең (2001 – 2010 жылдар) экономикалық өсумен, серпінді әлеуметтік-саяси өзгерістермен және реформалармен сипатталады.

      Ана мен баланы қолдауға, кедейлікті азайтуға, тұрмысы төмен отбасыларға атаулы әлеуметтік көмек көрсетуге, сондай-ақ этникалық қазақтардың репатриациясына мақсатты бағытталған мемлекеттік бағдарламалар елдің демографиялық көрсеткіштеріне оң әсер етті.

      Осы кезеңде халық саны 16,4 млн адамға жетті немесе бала туудың өсуі, өлім-жітім деңгейінің айтарлықтай төмендеуі және этникалық қазақтардың келуі (шамамен 1 млн адам) есебінен 1,5 млн адамға ұлғайды (коэффициент 1,0 мың адамға 22,53-тен асты).

      2004 жылдан бері алғаш рет барлық көші-қон легі бойынша оң сальдо байқалды, ол 2006 жылға қарай +33,0 мың адамға жетті және кезең соңына дейін сақталды.

      Шетелдік мамандар үшін елдің тартымдылығы өскені байқалады, елге заңды еңбекші көшіп-қонушылардың ең көп легі (58,8 мың адам) 2007 жылы тіркелген.

      Сондай-ақ ішкі көші-қонның жандануы байқалды, оған қатысушылар саны ауыл халқының ірі қалаларға және жаңа астанаға көшуі есебінен 300 мың адамнан асты.

      Сонымен қатар ел халқының ірі қалаларға жаппай келуі және оралмандарды оңтүстік өңірлерге ерікті түрде қоныстандыру елдегі демографиялық теңгерімсіздік проблемасын ушықтырды.

      Осы проблемаларды шешу мақсатында Қазақстан Республикасының Көші-қон саясатының 2001 – 2010 жылдарға арналған жаңа бағдарламасы, Қазақстан Республикасының Көші-қон саясатының тұжырымдамасы және Қазақстан Республикасының Ауылдық аумақтарын дамытудың 2004 – 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы қабылданды. Бұл құжаттарда алғаш рет тұру жағдайлары ерекше қолайсыз елді мекендердің тұрғындарын тірек ауылдарға көшіру және этникалық қазақтарды тартуға арналған квотаны 20 мың отбасына дейін ұлғайту көзделген болатын.

      Үшінші кезең (2011 – 2022 жылдар) жаһандануға тән шарттарды, сыртқы әлеуметтік және әлеуметтік-экономикалық факторлардың басым әсерін айқындады, олардың ықпалымен этникалық репатриация көрсеткіштері төмендеді және білікті кадрлардың кетуі күшейе түсті.

      2012 жылы елде 1990 жылдардағы дағдарыстан кейін алғаш рет көші-қонның теріс сальдосы қалыптасты (-1,4 мың адам), ол кейіннен абсолюттік көрсеткіштерде де, ел халқының жалпы санына қатысты да өсу трендіне ие болды.

      Жалпы 2011 жылдан бастап 2022 жылға дейінгі кезеңде негізінен еңбекке қабілетті жастағы жоғары (38 %) және техникалық-кәсіптік (34 %) білімі бар 367,1 мың адам шетелге тұрақты тұруға кетті. Тек 2019 – 2021 жылдары елден тұрақты тұруға шетелге 106,5 мың адам (2019 жылы – 45,2 мың адам, 2020 жылы – 29,1 мың адам, 2021 жылы – 32,3 мың адам), оның 90 %-ы – Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (бұдан әрі – ТМД) елдеріне жұмысқа орналасу немесе тарихи отанына оралу мақсатында көшіп кетті.

      Соңғы жылдардағы көші-қон ағындарының серпіні жоғары білімі бар эмигранттар санының өсуін және елге жоғары білімі бар көшіп келушілердің қарама-қарсы легінің қысқаруын көрсетеді: 10 жыл ішінде елге келген жоғары білімі бар адамдар саны екі еседен астамға қысқарып, 2020 жылы 1,9 мың адамды құрады.

      Бұл эмиграция негізінен білімді жастар мен білікті мамандарды қамтитынын көрсетеді, бұның өзі Қазақстан Республикасының адами капиталының сапасына әсер етеді.

      Жас топтары бойынша 2019 жылы елден тысқары жерлерге кететіндер қатарындағы 0-ден 15 жасқа дейінгі адамдардың үлесі 25,8 % құрайды, бұл деректер келушілер санында 13,8 % құраса, 2020 жылы ол тиісінше 25,6 % және 15,7 % құрады, бұл ата-аналармен бірге кететін балалар мен жастардың жоғары үлесін көрсетеді.

      Шетелдік оқу орындарында оқу қазақстандықтардың эмиграциясының алдын ала кезеңі болып табылады. Қазақстан Республикасы білім беру бойынша көрсетілетін қызметтерінің жаһандық нарығының белсенді қатысушысы болып табылады.

      2021 жылы Қазақстан Республикасының 89,3 мың азаматы 55 шетел университетінде, оның ішінде 71,4 мың адам Ресей Федерациясында (бұдан әрі – РФ), 2,2 мың адам Түркия Республикасында (бұдан әрі – Түркия), 2,1 мың адам Қырғыз Республикасында (бұдан әрі – Қырғызстан), 1,8 мың адам Америка Құрама Штаттарында (бұдан әрі – АҚШ) білім алды.

      Шетелдік білім берудің неғұрлым жоғары сапасы мен беделі, әлемді көруге және өз ой-өрісін кеңейтуге, шет тілдерін үйренуге деген ұмтылыс, студенттердің белгілі бір бөлігі үшін – одан әрі жұмысқа орналасу және шетелде тұру қазақстандық жастар үшін жоғары білім алу мақсатында шетелге шығудың негізгі ынталандырулары болып табылады.

      Мұнда Қазақстан Республикасынан білім беру көші-қонының "сыртқы жағы" көрінеді: бұл – көшіп-қонушылардың белгілі бір бөлігінің оқуды аяқтаған соң басқа елдерде тұруға және жұмыс істеуге деген ұмтылысына байланысты елдің зияткерлік әлеуеттің бір бөлігінен айырылуы.

      Болып жатқан көші-қон процестері "адами капиталды" дамыту қажеттігі проблемасын айқындады және мемлекеттік саясат оның призмасы арқылы елді жаңғыртуға ықпал ету мақсатында қалыптасты.

      Осы тұрғыда 2011 жылы "Халықтың көші-қоны туралы" Қазақстан Республикасының жаңа Заңы қабылданды, білікті шетелдік жұмыскерлерді тарту басымдығы Қазақстан Республикасы 2017 – 2021 жылдарға арналған көші-қон саясаты тұжырымдамасында көрініс тапты.

      Негізінен солтүстік облыстардан ел түкпіріне және оңтүстік өңірлерден мегаполистерге бағытталған көші-қон қозғалыстарының нәтижесінде Қазақстан Республикасы облыстарының халық санының көп бағытты серпіні және халықтың ел аумағы бойынша бөлінуінің өзгеруі байқалады.

      Астана, Алматы және Шымкент қалаларында халық санының өсуі басқа өңірлерден озып келеді және 2022 жылғы тамызға қарай 2019 жылдың басымен салыстырғанда тиісінше 23,1 %, 15,1 % және 16,8 % құрайды, ал олардың ел халқының жалпы санындағы үлесі осыған ұқсас кезеңде 21,4 %-дан 23,6 %-ға дейін ұлғайды.

      Облыс орталықтарының ішінде Ақтөбе, Қостанай, Қарағанды, Павлодар сияқты қарқынды дамып келе жатқан қалалық орталықтар бар.

      Қазақстанның ірі қалалары көшіп-қонушылар үшін инфрақұрылымымен және мүмкіндіктерімен тартымды: Қазақстан азаматтарының көбі қалаларда өмір сүруді қалайды. Мемлекет тұрғысынан урбанизация дамудың катализаторы болып табылады: экономика тиімдірек болып әртараптандырылады, өндірістің жаңа нысандары пайда болады, қызмет көрсету саласы кеңейеді, кәсіби білім тереңдей түседі, инновациялық қызмет жанданады.

      Алайда ауылдық жерлерден қалаларға жаппай стихиялық көші-қоны жұмыс қолының жетіспеушілігі туындайтын ауылдық аумақтар үшін де, қалалар үшін де қиындықтар туғызады. Қалаларда бұл проблемалар тұрғын үй құрылысымен, қалалық көлік және инженерлік инфрақұрылымды дамытумен, әлеуметтік көрсетілетін қызметтер саласын дамыту қажеттігімен, тұрғындардың экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етумен байланысты.

      Табиғи және көші-қоны өсімінің арқасында Маңғыстау облысында халық саны 2019 жылдан бастап 2022 жылғы қыркүйекке дейін 12,0 %-ға, Атырау облысында – 8,6 %-ға, Жамбыл облысында-7,9 %-ға, Алматы облысында – 7,6 %-ға, Ақтөбе облысында – 6,3 %-ға өсті.

      Сонымен бірге елдің орталық, солтүстік және шығыс өңірлері халық санын толықтыруды және көші-қон легін жабуды қамтамасыз етпейтін табиғи демографиялық өсімнің төмен болуына байланысты халық санының жоғалуына ұшырады.

      Ол Қостанай облысында (-4,6%), Солтүстік Қазақстан облысында (-3,5%) және Шығыс Қазақстан облысында (-2,7%) анағұрлым көбірек байқалады.

      Халықты қоныстандырудың өңірлік диспропорциясы ішіндегі проблемаларды шешу жөніндегі шаралар 2011 – 2021 жылдар аралығында іске асырылған жұмыспен қамту бағдарламалары шеңберінде нақтыланған болатын.

      2017 – 2020 жылдар кезеңінде ғана осы бағдарламалар шеңберінде Ақмола, Шығыс Қазақстан, Қостанай, Павлодар және Солтүстік Қазақстан облыстарына шамамен 32 мың адам қоныс аударғанын, олардың тең жартысын еңбекке қабілетті жастағы адамдар құрағанын атап өту қажет.

      Сонымен қатар азаматтарды жұмыс күші тапшы өңірлерге қоныстандыруда тұрғын үй құрылысының сапасы, бейімделу қызметтерін көрсету жөніндегі шаралардың жеткіліксіздігі бойынша проблемалар туындады, бұл қоныс аударушылардың шығу өңірлеріне кетуіне әкеп соқты.

      2014 жылдан бастап "Мәңгілік ел жастары – Индустрияға" – "Серпін – 2050" білім беру жобасы іске асырылуда, ол жұмыс күші артық өңірлердің жастары үшін жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі, техникалық және кәсіптік білім алу мүмкіндіктерін ұсынуға және оларды жұмыс күші тапшы өңірлерде жұмысқа орналастыруға бағытталған.

      Сонымен қатар солтүстік өңірлерде жұмысқа орналасу деңгейінің төмендігіне байланысты оқыту өңірлерінде "Серпін – 2050" жобасының түлектерін бекіту, сондай-ақ жобаларды іске асыруда орталық және жергілікті мемлекеттік органдар арасында нақты үйлестірудің болмауы мәселелері бар.

      Бұдан басқа, "Дипломмен ауылға" жобасы бойынша әлеуметтік қолдаудың (көтерме жәрдемақы және бюджеттік кредит) мөлшерін айқындау кезінде сараланған тәсілдің болмауы проблемалары бар, яғни қаражатты бөлу кезінде әртүрлі өңірлердегі өңірлік ерекшеліктер мен өмір сүру деңгейі ескерілмейді, бұл аталған жобаны жастар үшін тартымсыз етеді.

      Ішкі қоныс аударуды дамытуға және өңірлік теңгерімсіздікті теңестіруге аумақтық қоныстандыру қағидатын негізге ала отырып, білім беру гранттарын беру тәсілдерін қайта қарастыру үлкен әсер етеді.

      Солтүстік өңірлердің оқу орындары үшін білім беру гранттарының ұлғаюы жастарды азаматтардың ұтқырлығы жоғары санаты ретінде солтүстік өңірлерге өңірлік көші-қон ішінде кеңірек қатысуға ынталандырады, жергілікті дәстүрлермен өзара алмасуды және этномәдени айырмашылықтарды азайтуды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

      "Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері" ұлттық жобасы шеңберінде мемлекеттік шараларды іске асырумен бір мезгілде халықтың ішкі көші-қонын қолдау үшін жергілікті деңгейде, әсіресе жергілікті жерлерде қоныс аударушылар мен қандастардың экономикалық, әлеуметтік және мәдени интеграциясы бөлігінде ықпал етуді дамыту қажет.

      Осыған байланысты халықты жұмыспен қамту орталықтарының жұмысын институционалдық жаңарту, жұмыс тәсілдерін қайта қарау және жергілікті жерлерде көші-қон іс-шараларын үйлестіруді қамтамасыз ету қажет.

      Қазақстан Республикасы үшін көші-қон процестерінің негізгі құрамдас бөліктерінің бірі этникалық көші-қон – этникалық қазақтардың тарихи отанына оралуы болып табылады.

      1991 жылдан бастап 2022 жылғы 1 қазанға дейін тарихи отанына Өзбекстан Республикасынан (бұдан әрі – Өзбекстан), Қытай Халық Республикасынан (бұдан әрі – ҚХР), Түрікменстан, Моңғолиядан 379 мың отбасы немесе 1 млн 101 мың этникалық қазақ қандас мәртебесін алды.

      Соңғы жылдары әлеуметтік-экономикалық факторларға байланысты елге келетін қазақтар саны азайды. Егер 2016 жылы 33,7 мың қандас келсе, 2019 жылы – 17,7 мың, ал 2021 жылы – 14 мыңнан астам адам келді.

      Соған қарамастан көшіп келушілердің басым бөлігін қазақ ұлтының адамдары құрайды – олардың елімізге көшіп келушілердің жалпы легіндегі үлес салмағы әрқашан 50 % белгісінен асып отырды.

      Бүгінгі таңда мемлекет Қазақстанға көшіп келген этникалық қазақтарға – қандастарға үлкен қолдау көрсетеді.

      Сонымен бірге шет елдердің аумағында тұрақты тұратын және жақын арада тарихи отанына көшуге ниеті жоқ қазақтар мемлекеттік органдардың назарынан тыс қалады.

      Осыны ескере отырып, елімізді дамыту мақсатында олардың әлеуетін пайдалану үшін шетелде тұратын этникалық қазақтарға қатысты мемлекеттік саясат құру қажет.

      Шетелдік жұмыс күшін (бұдан әрі – ШЖК) тарту тетігі халықаралық стандарттарға сәйкес келтірілді, жоғары білікті мамандар үшін жұмысқа рұқсат алудың оңайлатылған тәртібі, трансұлттық корпорациялар үшін қызметкерлердің еркін қозғалысы қағидаты енгізілді.

      Сонымен қатар қазақстандық және шетелдік мамандардың пропорциясын және тең еңбек үшін бірдей еңбекақы төлеуді қамтамасыз ету шарттары да реттелді. Квоталау жүйесі салалық форматқа қайта бағдарланған, олардың санаты мен саласына қарай ШЖК үшін алымдардың сараланған мөлшерлемесі енгізілді.

      Квоталар бойынша еңбек қызметін жүзеге асыратын еңбекші көшіп-қонушылардың ең көп саны 2015 және 2016 жылдарға келді (тиісінше 37,9 мың және 36,8 мың адам).

      Кейінгі жылдары олардың саны 2 есе – 18,3 мың адамға дейін (2017 жылы – 23,2 мың, 2022 жылы – 10,5 мың) айтарлықтай қысқарды, егер 2016 жылы олардың үлесі Қазақстан Республикасындағы жұмыс күшінің жалпы көлемінің шамамен 0,43 % құраса, 2022 жылы ол 0,31%-ға дейін қысқарды.

      Еуразиялық экономикалық одақ (бұдан әрі – ЕАЭО) елдерінен көші-қон легін реттеу жөнінде қосымша шаралар қабылданды.

      Осы шаралар шеңберінде үй шаруашылықтарында еңбек қызметін жүзеге асыру үшін визасыз режимі бар елдерден келген еңбекші көшіп келушілерге 1 618,9 мыңнан астам рұқсат берілді, бұл ретте олар Қазақстан Республикасы бюджетіне 29,9 млрд теңгеден астам мөлшерде жеке табыс салығын төледі.

      Таяу болашақта көршілес елдердегі геосаяси жағдайды ескере отырып, Қазақстан Республикасы еңбекші көшіп-қонушылар үшін, ең алдымен ЕАЭО елдерінен көшіп келушілер үшін тартымды болып қала бермек.

      Ең алдымен жеке тұлғаларда квотадан тыс және патент бойынша еңбек қызметін жүзеге асыратын шетелдік қызметкерлерді есепке алу мен мониторингті қамтамасыз ету маңызды міндет болып табылады.

      Көші-қон процестерін басқару саласындағы негізгі бағыттардың бірі ұлттық және халықаралық деңгейде жүзеге асырылатын заңсыз көші-қонға қарсы күрес болып табылады.

      Бірінші кезекте Өзбекстан, Қырғызстан және Тәжікстан Республикасынан "маусымдық көшіп-қонушылар" есебінен заңсыз еңбек көші-қонының өсу үрдісі байқалады.

      Қазақстан Республикасындағы заңсыз көші-қонның себебі көбінесе көшіп-қонушылар мен жұмыс берушілердің еңбек заңнамасын бұзуымен, оның ішінде еңбек шартын ресімдемей және еңбек жағдайлары мен оларға жалақы төлеу талаптарын бұза отырып жұмысқа орналастыру не біліктілігі төмен шетел азаматтарын жалдаумен байланысты.

      Сондай-ақ заңсыз көші-қон көлемінің өсуіне шағын және орта бизнес субъектілерін тексеруге мораторий белгілеу және көші-қон қызметі мен еңбек инспекциясы тарапынан ШЖК кеңінен тартатын объектілерде (құрылыс, қызмет көрсету, сауда) бақылаудың жеткіліксіздігі себеп болды.

      Елімізге келетін азаматтар үшін де, шетелге шығатын Қазақстан Республикасының азаматтары үшін де репатриация бойынша сақтандырудың болуы бойынша талаптың болмауы көші-қон саласындағы проблемалардың бірі болып табылады.

      Форс-мажорлық мән-жайлар туындаған жағдайда шетел азаматтарын елден шығару немесе қазақстандықтарды шетелден қайтару жөніндегі шығыстарды жиі мемлекет көтереді.

      Негізінен бүгінгі таңда медициналық сақтандыру жүйесі дамыған, онда азаматтар полистерді сатып алу арқылы мүмкін болатын әрекеттер үшін жауап береді. Репатриация бойынша сақтандырудың болуы тетігі азаматтардың өз қаражаты есебінен азаматтардың кепілді қайтарылуын немесе шетелдіктерді шығарып жіберуді қамтамасыз ету үшін қажет.

      Шетелде жұмыс істейтін қазақстандық қызметкерлердің құқықтарын қорғауды қамтамасыз ететін шаралар кешенін қабылдау қажет. Бұл – еңбекші көшіп-қонушыларды жұмысқа орналастыру және олардың құқықтарын қорғау үшін жағдайларды қамтамасыз етуге бағытталған келісімдер жасау, өзара көмек орталықтарын құруға, болу елі туралы түрлі анықтамалық материалдарды көздейтін қазақстандық еңбек эмигранттары үшін мобильдік қосымшалар әзірлеу.

      COVID-19 коронавирус инфекциясының пандемиясы және оған байланысты 2020 жылы енгізілген адамдардың қозғалысы мен трансшекаралық көлік қатынасына шектеулер әлемнің барлық жерінде көші-қон легін ұзақ уақытқа төмендетті. COVID-19 іскерлік белсенділікті, ел ішіндегі (өңір ішіндегі) қозғалысты айтарлықтай шектеді, бұл жұмыс орындарының жоғалуына, халық табысының төмендеуіне және ішкі өңіраралық көші-қон легіне алып келді. Бұл ретте тағы бір проблема – көші-қон мен халықтың қоғамдық денсаулығының өзара байланысы анықталды.

      Ағымдағы геосаяси жағдай, әлемдік экономикаға және қазіргі заманғы көші-қон процестеріне әсер ететін жаһандық санкциялық текетірес Қазақстан Республикасындағы көші-қон ахуалының өзгеруіне алып келеді.

      Бұл, ең алдымен, РФ-дан көшіп келу есебінен орта Азиядан еңбекші көшіп-қонушылардың келуіне, РФ-ның өзінен келген көшіп қонушылар санының және босқындар мен пана іздеушілер санының артуына, сондай-ақ көшіп-қонушылардың Қазақстанды үшінші елдерге кету үшін транзиттік аумақ ретінде пайдалануына байланысты.

      Бұдан басқа РФ-дан Қазақстанның шекаралас өңірлеріне көші-қон қысымы, тұрғын үйді жалға алу құнының және көрсетілетін қызметтердің жекелеген түрлерінің өсуі байқалады.

      Бағалау деректері бойынша, РФ-дағы ахуал нашарлаған жағдайда өз елінен уақытша немесе тұрақты кетуге және Қазақстанмен шекарадан өтуге ниет білдірген 18 – 35 жас аралығындағы ресейліктердің саны 818 мың адамды, оның ішінде шекара маңындағы өңірлерде 145 мың адамды құрайды.

      Еңбекке жарамды жастағы көшіп-қонушылардың шамадан тыс келуімен Қазақстан азаматтары үшін еңбек нарығының тарылуы және әлеуметтік шиеленістің туындау қаупі бар.

      Екінші жағынан, көші-қон жағдайын ескере отырып, Қазақстаннан тыс жерлерге кететін азаматтар легі төмендеуде. 2022 жылғы 1 қаңтардан бастап 1 қыркүйекке дейін елден 18,3 мың азамат кетті, бұл 2021 жылғы ұқсас кезеңмен салыстырғанда 14 %-ға төмен (2021 жылғы 1 қыркүйекке 21,2 мың адам, 2021 жылы барлығы – 32,2 мың адам кетті). Бұл ретте 2019 жылы Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге 45,2 мың адам кетті.

      Сонымен қатар ағымдағы жылы Қазақстан Республикасына келушілер ағыны байқалады, 2022 жылдың 8 айында өткен жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 49 %-ға көп азамат немесе 6339 адаммен салыстырғанда 9595 адам келді.

      Қазақстан экономикасының дамуы үшін соңғы геосаяси оқиғалардың да келешегі бар – бұл өндірістерді, жаңа технологияларды релокациялау, ең алдымен IT-салада білікті мамандардың көшіп келуі.

      Осыны ескере отырып, "цифрлық көшпенділер" үшін арнайы виза енгізу қажет, ол оның иесіне Қазақстан Республикасында ұзақ уақыт тұру және жұмыс істеу құқығына кепілдік береді.

      "Цифрлық көшпенділер" – IT-мамандар, әдетте, олардың табыстары жоғары және адам бұл ақшаны – тұрғын үйді жалға алуға, тамақтануға, көрсетілетін қызметтерге ақы төлеуге, демалуға жұмсаған кезде бұл мемлекеттерге тиімді болады, осылайша тұрғылықты ел кәсіпкерлерінің табысын арттырады.

      Бұл жерде IT-саладағы мамандардың қатысуының әсері, тіпті уақытша болса да, максималды болуы үшін елдің экожүйесіне интеграциялау үшін осындай жағдайлар жасау маңызды.

      Осыған байланысты арнайы қолдау бағдарламаларын құра отырып, инновациялар мен жергілікті басталатын стартаптармен жұмыс істеу үшін инфрақұрылымға қол жеткізуді қамтамасыз ете отырып, келген мамандарды тарту қажет.

      Ағымдағы демографиялық және көші-қон үрдістерінің нәтижесінде ел халқының саны 2022 жылғы 1 қыркүйектегі жағдай бойынша 19666,8 мың адамды құрады, ал 2019 жылдың басымен салыстырғанда (18395,6 мың адам) халық саны 1271,2 мың адамға немесе 6,9 %-ға өсті.

      Халықтың жас құрылымы экономикалық даму үшін қолайлы: еңбекке жарамды жастағы (15 – 62 (65) жастағы) халықтың үлесі 2022 жылдың басында 57,7 % құрады. Осыған байланысты таяудағы онжылдықтарда Қазақстан Республикасы халықтың демографиялық құрылымының артықшылықтарын пайдалануға тиіс.

      Осылайша, жалпы бүгінгі таңда мынадай негізгі проблемалар мен үрдістерді атап өтуге болады:

      Сыртқы көші-қон саласында – бұл сыртқы көші-қонның теріс сальдосы (2019 жылы – 2020 жылы минус 32970 адам шығу және кіру бойынша шектеу шаралары кезеңінде – минус 17718 адам), оларды төмен кәсіби кадрлармен алмастыра отырып, білікті қызметкерлердің кетуі және еңбек нарығындағы теңгерімсіздіктің өсуі, білікті мамандардың жетіспеушілігі, Қазақстан Республикасы халқының санының өсуіндегі көші-қон өсімі үлесінің төмендеуі, сондай-ақ халық арасында, әсіресе жастар арасында көші-қон көңіл-күйінің өсуі;

      ішкі көші-қон саласында – қандастарды қоса алғанда, халықтың қоныстануының өңірішілік диспропорциясының күшеюі, оңтүстік өңірлердегі халық тығыздығы және ішкі көші-қон легінің негізгі көлемінің Астана, Алматы және Шымкент қалаларына шоғырлануы, нақты ішкі көші-қон есебінің болмауы, бақыланбайтын және реттелмейтін ішкі көші-қон және әлеуметтік-экономикалық мәселелердің шиеленісуі, солтүстік өңірлерде кәсіпкерлікті дамыту;

      этникалық көші-қон саласында – қандастарды қоныстандырудың елеулі өңірлік диспропорциясы, олардың оңтүстік өңірлерде тұруына артықшылық беру, әлеуметтік-мәдени айырмашылықтар, тілдік тосқауыл, ынталандырудың жеткіліксіздігі және тарихи отанына көшу әлеуетінің төмендеуі себебінен этникалық репатрианттардың төмен интеграциясы;

      еңбек көші-қоны саласында – еңбекші көшіп келушілерді бақылау жүйесінің жетілмегендігі және заңсыз еңбек көші-қонының өсуі, ЕАЭО елдерінен және оған іргелес елдерден келген еңбекші көшіп келушілер санының артуы, еңбек қызметін жүзеге асыру үшін елден тыс жерлерге шығатын қазақстандықтарды есепке алу жүйесінің болмауы және еңбекші қазақстандықтарды қабылдаудың негізгі елдерімен ынтымақтастық туралы келісімдер және қазақстандық еңбекші көшіп келушілердің құқықтарын бұзу санының өсуі.

3-бөлім. Халықаралық тәжірибеге шолу

      Көші-қон процестерін басқарудың және оның проблемаларын шешудің жинақталған оң әлемдік тәжірибесі Қазақстан Республикасында пайдалану үшін өзекті.

      Ішкі көші-қон процестерін реттеу

      РФ

      Еңбек ұтқырлығын арттырудың мемлекеттік бағдарламасы аясында елдің еуропалық бөлігінің солтүстігінде, шығысында және бірқатар облыстарында орналасқан өңірлерінде қоныс аударған Ресей азаматтарына көшу шығындарын өтеу, тұрғын үй беру мен оқу кезеңіндегі жеңілдіктер, жалақыға үстемақы, біржолғы жәрдемақы төлеу және кепілдендірілген жұмыспен қамту түрінде мемлекеттік қолдау шаралары ұсынылады.

      Қолдау шараларының кешенін 80 % федералдық және өңірлік бюджеттер және 20 % жұмыс берушілер қаржыландырады.

      ҚХР.

      Көші-қон легін басқару ҚХР экономикасының даму тиімділігін арттыру құралдарының бірі, сондай-ақ өңірлердің әлеуметтік-экономикалық дамуын теңестіру және адами капиталдың сапасын арттыру факторларының бірі болып табылады.

      Экономикалық реформалар ауылдық көшіп қонушылардың серпінді дамып келе жатқан өнеркәсіптік және қалалық аудандарға легін ынталандырады. Үкімет бұл лекті экономикалық жағдайға және қалалық еңбек нарықтарындағы қажеттіктерге байланысты Hukou жүйесін (тұрғылықты жері бойынша отбасылық тіркеу) қолдана отырып, оларды көбейту және азайту арқылы реттеді.

      Бұл жүйе ҚХР халқын қатаң түрде ауылдық және қалалық деп бөле отырып, халықтың ұтқырлығын тежейді және қала халқы санының өсуін бақылаудың жұмыс істейтін құралы болып табылады. Hukou жүйесі ырықтандыру бағытында бірнеше рет реформаланды, бірақ оның халықты тіркеу орны бойынша жіктеудің негізгі қағидаты әлі де сақталуда.

      Сыртқы көші-қон процестерін реттеу

      АҚШ

      АҚШ-тың сыртқы көші-қон саласындағы тәжірибесі демократиялық биліктің негізіне қауіп төндірмей, көшіп-қонушылардың елеулі легін мемлекеттің қабылдауы және ассимиляциялау қабілеті үшін қызықты. Соңғы жылдардағы саясаттағы өзгерістер көші-қон саласындағы қауіпсіздік мәселелеріне көбірек назар аударумен сипатталады.

      Көші-қонды реттеудің маңызды тетігі Green Card (Жасыл карта) болды, ол көшіп-қонушылардың азаматтығын өзгертпестен және сонымен бірге АҚШ азаматтарының құқықтарын (сайлаудан басқа) пайдалана отырып, АҚШ-та тұрақты тұруға және жұмысқа орналасуға құқық береді. Бес жыл тұрақты тұрғаннан кейін карта иелері американдық азаматтықты ала алады.

      Эстония Республикасы, Қырғызстан.

      Эстония мен Қырғызстанда IT-саласындағы мамандардың көшуін және елде тұруын ынталандыру мақсатында визалық көші-қон заңнамасын жеңілдету бойынша пәрменді шаралар қабылдануда.

      "Цифрлық көшпенділер" визасы (Digital Nomad Visa, қысқартылған түрде DNV) — қашықтағы жұмыскерлерге арналған визаның мүлдем жаңа түрі. Эстония мұндай визалар қол жетімді болған алғашқы елдердің бірі болды.

      Бұл виза 1 жылға дейін беріледі және шетелдік компанияның қызметкері немесе фрилансер ретінде Эстониядан қашықтан жұмыс істеуге мүмкіндік береді. DNV Эстонияда 1 жыл тұруға құқық береді және визаны тұрақты тұру үшін сөре алаңы ретінде пайдалануға болады.

      Эстонияда "цифрлық көшпенді" визасы екі нұсқада бар: С типті виза (90 күнге дейін қысқа мерзімді болу; алым 80 еуро) және D типті виза (12 айға дейін ұзақ мерзімді болу; алым 100 еуро).

      Эстонияның цифрлық салада дамығаны соншалық, азаматтар Интернетте көптеген нәрселерді, соның ішінде дауыс беруді де жасай алады. Шын мәнінде, танымал Skype қоңырау шалу және хабар алмасу қызметі Эстонияда құрылды, бұл елдің инновациялық сипатын көрсетеді.

      Қырғызстан қашықтан жұмыс істеу үшін елге көшуді жоспарлап отырған "цифрлық көшпенділерге" визасыз және бірқатар жеңілдіктермен релокация құқығын ұсынды.

      Олар Қырғызстан аумағына алдын ала виза алмай/өзге де көші-қон рәсімдерін орындамай кіруге/болуға құқылы, нақты тұрғылықты жері бойынша міндетті тіркеу алып тасталды, шетелдік тапсырыс берушілерге еңбек қызметін заңды түрде орындау үшін рұқсат құжаттарын (жұмысқа рұқсат) алдын ала алмай, жұмыс міндеттерін орындауға/қызметтерді қашықтықтан режимінде көрсетуге құқығы бар, заңды тұлғаны тіркеуге бастамашылық жасау мүмкіндігі бар.

      Бұл ретте Қырғызстанда жаңа бағдарлама қолжетімді болатын Digital Nomad шыққан елдердің тізбесі 6 елмен шектелген.

      Германия Федеративтік Республикасы.

      Германияда білікті жұмыс күшіне үлкен сұраныс бар. Атап айтқанда, денсаулық сақтау саласында, сондай-ақ IT саласында білікті қызметкерлер қажет.

      2020 жылғы 1 наурыздан бастап Еуропалық одаққа кірмейтін елдердің кадрлары үшін жұмысқа орналасуды жеңілдету туралы жаңа заң қабылданды.

      Мысалы, неміс тілі деңгейі кем дегенде B1 (немесе ағылшын тілін білуі) бар шетелдік IT-мамандар Германияда дипломды растамай жұмыс істей алады – олардың өз саласында кемінде үш жыл жұмыс тәжірибесі (соңғы жеті жылда) және айына кемінде 4140 еуро жалақысы бар еңбек шарты болуы жеткілікті.

      Этникалық көші-қонды реттеу

      Германия Федеративтік Республикасы.

      Қоныс аударушыларға жұмысқа келгенге дейін біржолғы төлемдер және отбасының әрбір мүшесіне жұмыс алғанға дейін ай сайынғы жәрдемақылар, жұмысқа орналасуға көмек, әлеуметтік тұрғын үйге ақы төлеу, ерікті интеграциялық және тілдік курстар беріледі.

      Бұл ретте "Friedland" қоныс аударушыларға арналған орталықтандырылған лагерьден қоныс аударған кезде олардың тілектері мен Германияда тұратын туыстарының болуы, бірақ көбінесе – жекелеген Герман аумақтарының мүмкіндіктері, қоныс аударушылар үшін жатақханалардың болуы, қоныс аударушылар мен босқындарды қабылдау жөніндегі квоталарда бекітілген жергілікті еңбек нарықтарындағы жағдай ескеріледі.

      Израиль.

      Израильде отандастар мен бір діндегілер үшін репатриацияның ең ашық, нақты саясаты бар. Қолданыстағы қайтару туралы заң шексіз репатриацияны қолдайды және әрбір еврейге Израиль азаматы мәртебесін береді.

      Елде қоныс аударушылардың өмір салтына сәйкес өмір сүру жағдайлары бар абсорбция орталықтары құрылды. Репатрианттар "абсорбция қоржыны" бойынша төлемдер алады, жеке жұмыспен қамту бағдарламаларына, егер ол белгілі бір деңгейден төмен болса, жалақыға үстемақыға, тегін тіл курстарына, қарттық бойынша жәрдемақыға, сондай-ақ білім алуға, салық төлеуге және әлеуметтік тұрғын үй сатып алуға кредит алуға арналған жеңілдіктерге құқығы бар.

      Абсорбция бағдарламасында кіретін репатрианттардың жекелеген санаттары: 33 жасқа дейінгі дәрігерлер мен медбикелер, 33 жастан 42 жасқа дейінгі азаматтар, зейнеткерлер үшін ерекше жеңілдіктер қарастырылған.

      Білім беру көші-қонын реттеу

      ҚХР

      Білім экспортын стратегиялық басымдықтардың бірі және "жұмсақ күш" саясатының бөлігі ретінде қарастыра отырып, ҚХР шетелдік студенттерді Қытай университеттерінде оқуға белсенді түрде тартады, сонымен бірге шетелдік университеттерде оқитын өз елінің жас азаматтарын қайтаруға қажетті жағдайлар жасайды.

      Білім беру көші-қоны шеңберінде Қытай Ғылым Академиясының қамқорлығымен оралған ғалымдарға ғылыми жұмысты ұйымдастыруда жеңілдіктер беріледі, олардың бейімделуі үшін арнайы жағдайлар – шетелдік паспортты сақтау мақсатында ұзақ мерзімді визалар, балаларын оқыту үшін екі тілді мектептер қамтамасыз етіледі.

      Аустралия.

      Ел білім беруді интернационалдандырудың 2015 – 2025 жылдарға арналған ұлттық стратегиясын іске асыруда және жан басына шаққанда шетелдік студенттердің ең жоғары пайызына ие.

      Жақсы академиялық көрсеткіштері бар халықаралық студенттер Аустралия үкіметтік материалдық көмек ұйымы (AusAID) арқылы стипендия алуға өтініш бере алады. Жоғары оқу орындарында студенттерді қабылдау және ұстап қалу стратегиялары іске асырылады, оқуды аяқтағаннан кейін шетелдік студенттер оқу деңгейіне байланысты 2 жылдан 4 жылға дейінгі мерзімге аустралиялық жұмыс визасын ала алады.

      Канада

      Ел оқыту арқылы көшіп келу саясатын жүргізеді. 2020 жылы Канада халықаралық студенттер саны бойынша әлемде үшінші орынға шықты.

      Тартымды артықшылықтары: білім алушының отбасымен бірге Канадаға көшу және оқу кезеңінде ресми қосымша жұмыс істеу мүмкіндігі болып табылады. Сондай-ақ шетелдік студенттердің жұбайларына Канадада жұмыс істеуге ашық рұқсат (Open Work Permit) алуға өтініш беру құқығы беріледі.

      Еңбек көші-қонын реттеу

      Филиппин Республикасы

      Шамамен 2,5 млн филиппиндік азамат басқа елдерде жұмыс істейді. Ел өз азаматтарын басқа елдердің еңбек нарықтарында жұмысқа орналастырудың және шетелдік жұмысқа орналасу кезеңінде олардың еңбек және әлеуметтік құқықтарының қорғалуын қамтамасыз етудің кешенді жүйесін құра алды.

      Елімізде еңбекші көшіп-қонушылардың құқықтарын қорғаудың сенімді институционалдық жүйесі құрылды. Еңбек және жұмыспен қамту министрлігінде Шетелде жұмысқа орналастыру әкімшілігі, филиппиндіктерге шетелде әлеуметтік көмек көрсету әкімшілігі және Көшіп-қонушыларды қайта біріктіру орталығы бар. Филиппин елшіліктерінің жанындағы 135 елде еңбек атташелері жұмыс істейді, Филиппиндік еңбекші көшіп-қонушылардың саны көп елдерде Министрліктің өкілдіктері ашылған.

      Филиппиндіктер шетелге тек мемлекеттік немесе жеке (лицензияланған) жұмыспен қамту агенттігінің делдалдығы арқылы ғана жұмысқа шығады немесе олардың келісімшарттарын Шетелде жұмысқа орналастыру әкімшілігі мақұлдауы тиіс.

      Төтенше жағдайлар туындаған кезде көшіп қонушылар филиппиндіктерді шетелде қолдау қорының қаржылық көмегіне сене алады.

      Өзбекстан

      Бұл ел Орталық Азиядағы еңбекші көшіп-қонушылардың ірі экспорттаушысы және шетелде тұратын көшіп-қонушылардың ақша аударымдары үшін өңірдегі негізгі мемлекет болып табылады.

      Өзбекстан cыртқы еңбек көші-қонын басқару мақсатында РФ-пен, Қазақстан Республикасымен, Корея Республикасымен және Түркиямен екіжақты келісімдер жасасу арқылы жұмыс күшін жалдаудың ұйымдасқан нысандарын кеңейтуге баса назар аударады.

      Өзбек еңбекші көшіп-қонушыларын жалдау үшін шетелдік компанияларды тағайындау және аккредиттеу елдерінде сыртқы еңбек көші-қоны мәселелері жөніндегі агенттіктің өкілдіктерін ашу саясаты жүргізілуде.

      Еңбекші көшіп-қонушылардың құқықтарын қорғау аясында шетелдегі еңбек құқықтары бұзылған өзбек көшіп-қонушыларының құқықтық және әлеуметтік қорғауды ұсынатын көшіп-қонушыларды қолдау және қорғау қоры құрылды.

4-бөлім. Көші-қон саласындағы саясаттың пайымы

      Көші-қон саясатының өткен кезеңдердегі іске асырылу қорытындысы, сондай-ақ коронавирус пандемиясының салдары мен негізгі әлемдік үрдістер мынадай басым бағыттарды айқындады:

      1. Көші-қон халықтың табысын арттырудың және жұмыспен қамту мәселесін шешудің табиғи тетігі ретінде мыналарға бағытталуы тиіс:

      жұмыс күші тапшы өңірлерді жұмыс күшімен және елде қоныстанудың біркелкі тығыздығын қамтамасыз ету мақсатында нысаналы ішкі өңіраралық және этникалық көшіп келуді дамыту көзделеді. Бұл ретте жаңа өндірістер ашып, жаңа жұмыс орындарын құра отырып, өңірлерге көші-қон қозғалысын қамтамасыз ету; инфрақұрылым мен көрсетілетін қызметтер саласын дамыту есебінен елді мекендер мен қабылдаушы аумақтар қалаларының көші-қон тартымдылығын арттыру; қоныс аударушыларға жұмыс күші тапшы өңірлерде өмір сүру құнын ескере отырып, олардың бастапқы бейімделуіне, тұрғын үй сатып алуына және материалдық көмек көрсетуіне мемлекеттік қолдау көрсету қажет.

      2. Көші-қон "адами капиталды" дамыту факторы ретінде:

      көші-қон легін азайту және білікті мамандарды тарту үшін жағдай жасауға бағытталуы тиіс. Жоғары білімді жастар мен білікті кадрлардың көшіп кетуінің өсуін тежеу жөнінде шаралар қабылдау; тапшы құзыреттері бар жоғары білікті мамандарды тарту бағдарламасын пысықтау; тартылатын мамандардың келуі мен еңбек қызметімен айналысуының икемді және ашық тетігін әзірлеу қажет.

      3. Көші-қон ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің әлемдік көші-қон процесіне интеграциялау факторы ретінде:

      халықаралық институттармен және Еуропалық Одақ, ТМД елдерімен және АҚШ-пен өзара іс-қимыл жасау, еңбекші көшіп-қонушылардың шығу елдерімен және қазақстандық азаматтарды қабылдау елдерімен ақпарат алмасу, заңсыз көші-қон деңгейін төмендету бойынша бірлескен шаралар қабылдау, жұмысқа орналасу мақсатында кеткен Қазақстан азаматтарының құқықтарын қорғаудың және заңсыз көшіп-қонушыларға қарсы күрестің институционалдық жүйесін құруға бағытталуы тиіс.

      Елдің жаңа көші-қон саясаты ұлттық ерекшелікке бейімделген үздік әлемдік практикаларға негізделіп, мынадай негізгі міндеттерді шешу:

      1) ел ішіндегі теңгерімсіздіктер мен мемлекеттің халықаралық міндеттемелерін ескере отырып, көшіп келушілердің жекелеген, талап етілетін санатын қазақстандық қоғамға ыңғайлы интеграциялау мүмкіндігін бере отырып, Қазақстанды білікті кадрларды тарту орталығына айналдыру үшін жағдай қалыптастыру;

      2) шет елдердегі Қазақстан азаматтарының құқықтарын тиімді қорғау жүйесін құру;

      3) жинақталатын демографиялық теңгерімсіздікті реттеудің тиімді құралдары мен тетіктерін енгізу арқылы отандық экономиканың дамуына ықпал ететін болады.

      Көрсетілген міндеттерді шешу Қазақстанның:

      1) білімнің көшіп келуі шеңберінде оқушы жастар, магистранттар, докторанттар үшін де, сондай-ақ профессор-оқытушылар құрамы, ғылыми қызметкерлер үшін тартымды өңірлік білім беру хабына;

      2) қазіргі заманғы бәсекеге қабілетті өндірістер мен қызмет көрсету саласындағы кәсіпорындарды, оның ішінде бизнес-көшіп келу призмасы арқылы арнайы кейстерді әзірлей отырып, басым салаларда құру үшін инвестициялар салудың қажет етілетін объектісіне;

      3) "еңбек иммиграциясы" бағытының шеңберінде, оның ішінде этникалық көшіп келу шеңберінде репатриациялау процесін қайта ойластыру арқылы білікті еңбек ресурстары үшін тартымды мемлекетке;

      4) босқындармен және азаматтығы жоқ адамдармен жұмыс шеңберінде халықаралық міндеттемелерді орындау жөніндегі сенімді әріптеске;

      5) еңбек нарықтарының жаһандануы жағдайында болмай қоймайтын, Қазақстан азаматтарының еркін жүріп-тұруына сөзсіз құқықты назарға ала отырып, Қазақстан азаматтарының шет елдердегі құқықтарын қорғау кепілгеріне (еңбек эмиграциясы);

      6) халық ұтқырлығының ішкі бағдарламасы шеңберінде қоныс аудару бағдарламаларын қайта қарау есебінен жұмыс күші артық және жұмыс күші тапшы өңірлер арасында демографиялық теңгерімсіздік жоқ аумаққа айналуын қамтамасыз етеді.

      Көші-қон саласындағы мемлекеттік саясат қысқа, орта және ұзақ мерзімді кезеңдерге арналған оқиғаларды дамытудың болжамды сценарийлерін әзірлеу және шешімдер қабылдаудың барынша ашық жүйесін қалыптастыру үшін деректердің үлкен ауқымын өңдеудің қазіргі заманғы ақпараттық жүйелерімен және технологияларымен сүйемелденетін болады. Бұл болжаудың сапасын, сондай-ақ жоспарланатын және іске асырылатын шешімдердің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді, сондай-ақ іс-шаралардың іске асырылу барысын тұрақты бақылауды қамтамасыз етеді.

5-бөлім. Дамудың негізгі қағидаттары мен тәсілдері

      Қазақстан Республикасының Көші-қон саясаты мынадай негізгі қағидаттарды сақтауға негізделеді:

      1) Қазақстан Республикасының Конституциясына, заңдарға және халықаралық шарттарға сәйкес көшіп-қонушылардың құқықтары мен бостандықтарын тану және оларға кепілдік беру;

      2) ұлттық мүдделерді қорғау және ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету;

      3) жеке адамның, қоғам мен мемлекеттің мүдделерін ұштастыру;

      4) пайдаланылатын ақпаратты жаңарту және көп мәрте пайдалану негізінде көші-қон процестерін реттеудің ашықтығы;

      5) көшіп келудің алуан түрлерін реттеуге мемлекеттің сараланған көзқарасы;

      6) көші-қон саясатын іске асыру жөніндегі шаралардың қаржылық қамтамасыз етілуі;

      7) ұтқырлық адам құқығы ретінде. Нақты және түсінікті ережелер жасау.

      Әлемдегі ағымдағы жағдайды және орын алып жатқан жаһандық геосаяси өзгерістерді негізге ала отырып туындайтын жаңа сын-қатерлер анықталған ішкі тәуекелдермен қатар негізгі жеті бағыт бойынша үш түйінді блок (сыртқы көшіп келу және көшіп кету, сондай-ақ ішкі көші-қон немесе ұтқырлық) шеңберінде шешімдер іздеу қажеттігін айқындады.

      Оларды іске асыру мыналарды:

      елге білікті кадрлардың келуін ынталандыруды;

      шетелде жұмыс істейтін Қазақстан азаматтарының құқықтарын қорғауды;

      қандастар мен көшіп-қонушылардың өзге де санаттарына біздің еліміздің аумағында бизнесті дамытуға жәрдемдесуді;

      Қазақстан өңірлері арасындағы демографиялық теңгерімсіздікті жою тетіктерінің тиімділігін арттыруды көздейді.

      Ұсынылатын шаралар шеңберінде тапшы мамандықтар бойынша үздік мамандарды тарту көзделеді.

      Көші-қон саясатының бірінші бағыты – білім беру иммиграциясы, оның мақсаты – Қазақстанды өңірлік білім беру хабы "Қазақстан – академиялық ұтқырлық және неғұрлым сұранысқа ие мамандықтар бойынша жетекші ғалымдар мен мамандарды тарту орталығы" ретінде таныту.

      Бұған алғышарттар мыналар болып табылады:

      Қазақстанның білім беру жүйесінің білім беру қызметтерінің жаһандық халықаралық нарығына интеграциялануының жоғары дәрежесі;

      білім беру инфрақұрылымын кеңейту және елге жетекші шетелдік жоғары оқу орындарын тарту жөнінде қабылданатын шаралар;

      өңірдегі қазіргі геосаяси жағдай және ТМД кеңістігіндегі Болон жүйесінің тарылуы;

      шетелдік оқытушылар құрамын тарту бойынша Қазақстанның табысты тәжірибесі;

      ТМД елдерімен салыстырғанда Қазақстан Республикасындағы білім беру саласының бәсекеге қабілеттілігі;

      көші-қон процесінің негізгі заңдылықтарының бірі – көшіп-қонушылар қысқа қашықтыққа қоныс аударумен қатар, Орталық Азия елдерінде жоғары оқу орындарының жетіспеушілігі проблемасы.

      Осы бағытты іске асыру көшіп келушілердің қазақстандық қоғамға кірігуіне жұмсалатын шығындарды барынша азайта отырып, еліміздің жедел экономикалық дамуын кадрлық қамтамасыз ету үшін стратегиялық резерв қалыптастыруды қамтамасыз етеді және қазақстандық оқу орындарының түлектері қайтып келетін елдерге мәдени экспансияны таратушы болады.

      Үздік халықаралық практикалар үлгісі бойынша оқыту қызметтерін көрсететін білім беру жүйесінің объектілерін құрылымдау орта мерзімді перспективада білім беру қызметтері сапасының жалпы өсуіне жәрдемдесетін, сондай-ақ қосымша шаралар қабылдау кезінде демографиялық теңгерімсіздікті жоюға жәрдемдесетін болады.

      Осы бағыт шеңберінде мынадай бастамалар іске асырылатын болады.

      1-бастама: Академиялық ұтқырлық.

      Бұл бастама:

      шетелдік жетекші білім беру мекемелерін академиялық ұтқырлық бағдарламасына тарту және қос дипломды білім беру практикасын одан әрі дамыту арқылы елдік білім беру инфрақұрылымын кеңейту;

      жетекші әлемдік жоғары оқу орындарын оқу процесіне тарту, олардың өзара іс-қимыл аясын кеңейту, жалпы білім беру сапасын арттыру мақсатында әдіснамалық алмасу және үздік әдістемелер трансферті есебінен іске асырылатын болады.

      Осы стратегиялық міндетті іске асыру білімге негізделген экономиканы дамыту, қазақстандық жоғары мектеп пен ғылымның беделін арттыру, қазақстандықтардың зияткерлік және шығармашылық әлеуетін арттыру, "зиялылардың кетуінен" болатын ықтимал шығындарды өтеу және сайып келгенде, Қазақстан Республикасы адами капиталының инновациялық дамуы үшін жағдайлар жасау үшін қағидатты маңызды болады.

      2-бастама: Шетелдік оқытушыларды тартудың табысты моделі есебінен оқытудың жоғары сапасы.

      Сұранысқа ие мамандықтар бойынша үздік оқытушылар мен сұранысқа ие технологиялар бойынша ғалымдарды тарту жөнінде шаралар қабылданатын болады, бұл ретте шетелдік ғалымдар мен оқытушылар үшін тұруға ықтиярхат алу құқығын бере отырып, ұзақ мерзімді визалар көзделетін болады.

      Осындай мүмкіндіктер жұмысқа шектеулі рұқсат беру мүмкіндігімен тапшы мамандықтар бойынша оқитын талантты шетелдік студенттер қатарындағы магистранттар мен бакалаврлар үшін қолданылатын болады.

      Бұл қазақстандық оқу орындарының бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік береді және өз болашағын біздің елмен байланыстыруды жоспарлап отырған шетелден келген талантты жастар үшін қазақстандық білімнің тартымдылығын арттыруға ықпал ететін болады.

      3-бастама: Білім беру инфрақұрылымын кеңейту.

      Облыс орталықтарында және бірқатар моноқалаларда заманауи кампустары, үздік ғылыми зертханалары, өндірістік алаңдары және білім беру инфрақұрылымы бар салалық университеттер құру жоспарлануда.

      Білім беру инфрақұрылымы объектілері үшін жаңа алаңдарды таңдау сұранысқа, демографиялық теңгерімсіздікті жоюға және елдің барлық өңірлерінің біркелкі дамуына негізделе отырып жүзеге асырылатын болады.

      4-бастама: "Білім орталығы және тартылыс орталығы" экожүйесін қалыптастыру.

      Оқушыларды қазақстандық жоғары оқу орындары мен колледждерге тарту мақсатында шетелдік оқушыларға арналған гранттар санын ұлғайту және түсу емтихандарын өткізу мерзімдерін өзгерту, сондай-ақ РФ тәжірибесі бойынша оқу орындары атынан Орталық Азия елдеріне шығатын кәсіптік бағдарлау және қабылдау комиссияларын ұйымдастыру мүмкіндіктері зерделенетін болады.

      Инфрақұрылымның мүмкіндіктері мен дайындығын бағалау, білім беру сапасын арттырудың қосымша ынталандыруларын жасау мақсатында білім беру иммиграциясы шеңберінде қызмет көрсету үшін отандық жоғары оқу орындарын аккредиттеу жүйесін жаңғырту жөнінде ұсыныс әзірленетін болады.

      Көші-қон саясатының екінші бағыты – бизнес-иммиграция, оны инвестициялар үшін әлемде күшейіп келе жатқан жаһандық бәсекелестік – "Қазақстан – еркін экономикалық, қаржылық белсенділік пен жаңа мүмкіндіктер аумағы" аясында ынталандыру қажет.

      Қазақстанда қолайлы бизнес-ортаны қалыптастыру бойынша жоспарлы және нысаналы жұмыс:

      визалық-көші-қон құралдары арқылы өңірдің қаржылық және инвестициялық "хабы" ретінде Қазақстан Республикасын қалыптастыру жөніндегі бастамаларды іске асыру;

      инвестициялық міндеттемелер туралы келісім шеңберінде преференциялар берудің қолжетімді тетіктерін әзірлеу;

      "бір терезе" қағидаты бойынша инвесторларға жәрдемдесуді орталықтандыру;

      салық және бақылау-рұқсат беру салаларын дәйекті ырықтандыру;

      жер қойнауын пайдалану саласындағы, шетелдіктердің құқықтық жағдайы саласындағы, сондай-ақ тұрғын үй қатынастары және өзге де қызмет салаларындағы заңнамаға өзгерістер мен толықтырулар енгізу;

      "е-Visa" жобасын одан әрі дамыту, оның шеңберінде шетелдік азаматтар Қазақстан Республикасының шет елдердегі мекемелеріне жүгінбей-ақ "іскерлік", "туризм" және "емделуге" деген санаттардағы электрондық визаларды ала алады;

      мемлекеттік көрсетілетін қызметтер секторын цифрландыру, коммуникациялық инфрақұрылымды дамыту Қазақстанның инвестициялық ахуалын едәуір жақсартты.

      Сонымен бірге қаржы ресурстары үшін жаһандық бәсекелестіктің күшеюі және болып жатқан геосаяси өзгерістер қосымша қадамдар қабылдауды талап етеді.

      Осыған байланысты 5-бастама іске асырылатын болады: Инвесторлық виза

      Бастама шеңберінде үздік бизнесмендер, оның ішінде тұтастай зияткерлік қызметке негізделген креативті индустрияны (экономиканың төртінші секторы) дамыту үшін тартылатын болады. Бұл адами капиталды дамытуға, білім құндылығы мәдениетін қалыптастыруға айтарлықтай серпін береді және білім беру қызметтері сапасының өсуіне ықпал етеді.

      Қазақстан экономикасына бір мезгілде 300 мың АҚШ долларына тең сомасына инвестиция салған шетел азаматтары үшін инвесторлық визаларды алу шарттары қайта қаралатын болады.

      Виза иесі бизнесті тіркей алады, мүлікке, оның ішінде тұрғын үйге иелік ете алады, қаржылық операцияларды жүргізе алады, сондай-ақ тұруға рұқсат ала алады.

      Бастама, оның ішінде "Астана" халықаралық қаржы орталығының инвестициялық салық резиденттігі бағдарламасы негізінде іске асырылатын болады.

      Ұсынылып отырған талаптарды ырықтандыру елге шетелдік инвесторлардың келу мүмкіндігін кеңейтуге, қазақстандықтар үшін қосымша жұмыс орындарын құруға, жаңа технологиялар трансфертін жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

      Үшінші бағыт – технологиялар трансферті мен ұлттық кадрларды даярлауды қамтамасыз ететін тапшы кәсіптер бойынша кәсіби біліктілігі жоғары шетелдік мамандарға баса назар аудара отырып, Қазақстанға білікті еңбекші көшіп-қонушыларды тарту – "білікті кадрлар үшін ашықтық".

      Соңғы онжылдықта, білімді көшіп келушілердің қарама-қарсы легін қысқартумен қатар, білікті кадрлардың кетуінің теріс үрдісі, сондай-ақ оқу орындарының түлектерінде біліктіліктің болмауы еңбек нарығындағы шығындарды өтеу үшін еңбек иммиграциясы мәселелерінде жаңа тәсілдерді енгізуді талап етеді.

      Бұдан басқа, заңсыз көші-қонды қысқарту үшін әкімшілік сапасын арттыру мақсатында бірінші кезекте біліктілігі төмен еңбекші көшіп-қонушыларын есепке алу жүйесі құрылатын болады.

      Аталған міндеттерді мынадай бастамаларды іске асыру жолымен шешу көзделеді:

      6-бастама: Сұранысқа ие кәсіптерге арналған виза.

      Мемлекет ғылым, денсаулық сақтау, өнеркәсіп, IT саласындағы сұранысқа ие кәсіпқойлар үшін жеңілдіктер енгізеді және тұруға ықтиярхат алу құқығымен визалар береді.

      Шетелдіктер үшін, оның ішінде біздің еліміз үшін ғылым, білім, өнеркәсіп, ақпараттық технологиялар, cпорт және мәдениет салаларында құнды дағдылары бар этникалық қазақтар үшін тұруға ықтиярхаты бар "сұранысқа ие кәсіптерге арналған виза" қайта қаралады. Авторлық мектептерді ашу үшін жағдайлар жасай отырып, өнер, спорт, әдебиет саласындағы шеберлер тартылады.

      7-бастама: Түйінді құзыреттер рейтингі.

      Кәсіптердің басымдылығы бойынша санаттау және процесті толық автоматтандыру арқылы еңбекші көшіп келушілерге салалық квоталарды жыл сайын жаңарту үшін түйінді құзыреттер рейтингін (тапшы кәсіптердің, мамандықтардың серпінді өзектендірілетін тізбесі) әзірлеу жоспарланған.

      8-бастама: Neo Nomad Visa

      Сонымен қатар цифрлық көшпенділерге арналған "Neo Nomad Visa" арнайы визасы енгізіледі, бұл оның иесіне Қазақстан Республикасында ұзақ уақыт бойы ел аумағында жұмысқа орналасу мүмкіндігінсіз тұру құқығына кепілдік береді.

      "Neo Nomad Visa" арнайы визасы Қазақстан Республикасынан тыс жерде тіркелген компаниямен еңбек шарты бар (немесе шетелде тіркелген өз компаниясына иелік ететін), көбіне Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде клиенттер үшін фрилансер болып жұмыс істейтін, соңғы 6 ай ішінде 3 мың АҚШ долларына тең сомаға айлық табысы бар шет мемлекеттердің азаматтарына арналған.

      "Neo Nomad Visa" визасы жергілікті компанияларға жұмысқа орналасуға тыйым сала отырып, мерзімін ұзарту мүмкіндігімен 1 жылға берілетін болады.

      Бұл шараны енгізу Қазақстан Республикасының беделін жақсартуға, елдің қолжетімділігін арттыруға, жоғары білікті мамандарды/еңбек ресурстарын (зияткерлік көші-қон) тартуға, жобаға қатысушылардың төлемге қабілетті сұранысы есебінен елдегі ішкі тұтынуды ұлғайтуға мүмкіндік береді.

      9-бастама: Білім трансфері және қазақстандықтарды даярлау.

      Отандық кадрларды озық даярлау және жетекші әлемдік компаниялармен ынтымақтастықта ұлттық (халықаралық/өңірлік) құзыреттер орталықтарын құру үшін тапшы кәсіптер бойынша үздік шетелдік мамандар тартылады.

      Шақырылатын мамандар үшін: еңбек қызметінің қолайлы режимі, барлық рұқсат беру рәсімдерін алуды оңайлату, тұруға ықтиярхат бере отырып, "Сұранысқа ие кәсіптерге арналған виза" беру көзделеді.

      Оқу орындары түлектерінің білімі мен дағдыларының, сондай-ақ білім беру бағдарламаларының жұмыс берушілердің заманауи талаптарына сәйкес келуі контекстінде Жұмыс берушілер конфедерациясымен ынтымақтастықты кеңейту көзделеді.

      10-бастама: Құнды дағдылар рейтингі.

      Отандық кадрларды оларға сәйкес озыңқы даярлау үшін құнды дағдылар рейтингін (тапшы кәсіптер мен мамандықтар) қалыптастыру және жаңарту жөнінде шаралар қабылдау жоспарлануда.

      11-бастама: Еңбекші көшіп-қонушыларды тіркеудің (және қадағалаудың) зияткерлік жүйесін енгізу.

      Қолда бар жүйелерді интеграциялау және жаңа функцияларды іске асыру бөлігінде пысықтау, сондай-ақ көші-қон жүйесінің бизнес-процестерін реинжинирингтеу арқылы көші-қон процестерін автоматтандыру жөніндегі мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін дамыту бойынша шаралар қабылданатын болады.

      Үздік халықаралық стандарттарға сәйкес келетін көшіп-қонушылардың келуін тіркеудің, есепке алудың және бақылаудың цифрлық жүйесін енгізу қабылданған шаралардың қорытындысы болады. Жүйе көшіп-қонушыны цифрлық сәйкестендіруді жүргізуге, оның қаржылық операцияларын қадағалауға, қажет болған кезде оның орналасқан жері мен жүріп-тұру маршруттарына мониторинг жүргізуге мүмкіндік береді.

      Жүйе сондай-ақ көшіп-қонушыларға арнайы көрсетілетін қызметтер пакетін (банк карточкасы, сим-карта және т.б.) ұсынуды және өз атынан отанына ақша аударымдарын жүзеге асыру мүмкіндігін көздейтін болады.

      Бұдан басқа, көші-қонның автоматтандырылған жүйесі босқындар, ішкі еңбек ұтқырлығы, қандастар және шетелдіктерді визалық қолдау бойынша есеп жүргізеді.

      12-бастама: Репатриация бойынша сақтандыру.

      90 күннен астам уақытқа кететін Қазақстан Республикасының азаматтары және біздің елімізге осындай кезеңге келетін шетел азаматтары үшін репатриация бойынша жауапкершілікті міндетті сақтандыруды енгізу мәселесі пысықталатын болады.

      Елімізге келетін азаматтар үшін де, шетелге шығатын Қазақстан Республикасының азаматтары үшін де репатриация бойынша сақтандыру сомасы көшпелі құжаттарды сатып алуға, визалық немесе көші-қон заңнамасын бұзғаны үшін айыппұл төлеуге арналған шығыстарды жабуға тиіс.

      Репатриация бойынша сақтандырудың болуы тетігі заңсыз еңбек қызметін жүзеге асыруы мүмкін еңбекші көшіп-қонушылар үшін және Қазақстан Республикасының жалғыз тұратын азаматтары үшін ерекше қажет.

      Төртінші бағытэтникалық көші-қонды реттеуді қайта ойластыру – "Этникалық қазақтарды – басқа елдердің азаматтарын Қазақстанды дамытуға тарту арқылы ұлттық дәстүрлерді сақтау және тарихи отанымен экономикалық байланыстарды нығайту".

      Ұлттық экономиканың қажеттіктерін ескере отырып, нақты елде тұратын этникалық қазақтардың әлеуетін пайдалану және келетін қандастардың көші-қонын реттеу тетіктерін жетілдіру қажет.

      Бұдан басқа, Қазақстан Республикасының азаматтығын алу үшін қоныс аударушыларды және қандастарды қабылдаудың өңірлік квоталары шеңберінде "қандас" мәртебесін беру тәртібін жетілдіру қажет.

      13-бастама: "Ата жолы" картасын енгізу.

      Тарихи отанымен байланысты нығайту мақсатында бірінші кезекте жоғары деңгейдегі мамандар болып табылатын немесе өз елдерінде табысты бизнес-кейстерді іске асырып, оларды Қазақстанда масштабтауға ниет білдірген этникалық қазақтарға (басқа елдердің азаматтарына) бере отырып, "Ата жолы" картасы енгізіледі.

      Оның иесі саяси құқықтарды қоспағанда, тұру құқығымен бірдей елге жеңілдетілген кіру мүмкіндігіне ие болады.

      14-бастама: "Ата жолы" картасының иегерлеріне және кәсіпкер қандастарға арналған жыл сайынғы Президенттік сыйлық.

      "Ата жолы" картасы иегерлері мен қандастар арасында бизнесте табысқа жеткен және қоғамдастықты қолдайтын сәтті мысалдарды тарату мақсатында жыл сайынғы "Парыз" конкурсы шеңберінде жыл сайынғы Президенттік сыйлықты белгілеу бойынша шаралар қабылданатын болады. Бұл шара меценаттықты ынталандырады және оны отандық бизнес-ортаға интеграциялауды күшейтеді.

      15-бастама: Шетелдегі қазақтар үшін бизнес және мәдени гранттар.

      Уәкілетті ұйымдар арқылы шетелде тұратын қазақ бизнесмендері үшін мәдениет, білім беру және бірлескен бизнес саласында қолдау шараларын енгізу мәселесі пысықталатын болады.

      Мәдениет, білім және бірлескен бизнес саласындағы қолдау шаралары шетелде тұратын қазақтарға тарихи Отанымен байланысты нығайтуға мүмкіндік береді.

      Аталған шара этникалық қазақтар арқылы ұлттық мәдениетті ілгерілетуге, білім беру байланыстарын кеңейтуге және бизнесті жүргізу бойынша, оның ішінде Қазақстан Республикасында өзара іс-қимылды жолға қоюға мүмкіндік береді.

      Шетелде тұратын этникалық қазақтар үшін бизнес және мәдени гранттарды енгізу мәдениет, білім беру және бірлескен бизнес саласында қолдау шараларын алу бойынша қазақтарды ынталандыру есебінен еларалық алмасуды кеңейтеді, сондай-ақ олар шетелде қазақстандық құндылықтарды таратушы болады.

      16-бастама: Қандастарды қоныстандыру саясатын қайта қарау.

      Тарихи Отанына көшуге ниет білдірген этникалық қазақтар үшін "бір терезе" қағидаты енгізілетін болады. Бұл ретте "бір терезе" функциясын Қазақстан Республикасының шет елдердегі мекемелері атқаратын болады.

      Қазақстан Республикасының шет елдердегі мекемелеріне жүгінген этникалық қазақтар елге кіру үшін визаны ғана емес, оларға қандас мәртебесін беру туралы шешімді, қоныстану аумағы және қоныстану орындарында көрсетілетін мемлекеттік қолдау түрлері, сондай-ақ экономиканың басым секторлары және Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметті дамытуға бағытталған бағдарламалар туралы ақпарат алатын болады.

      Оңтайлы қоныстандыру мақсатында өңірлер бөлінісінде (аудандар мен елді мекендер бойынша) өңірлер бойынша саралай отырып, "Қандастарды қоныстандырудың интерактивті картасы" әзірленетін болады.

      Бесінші бағыт – 1951 жылғы Конвенцияның және 1967 жылғы Хаттаманың ережелеріне, халықаралық құқықтың жалпы танылған қағидаттары мен нормаларына және Қазақстан Республикасы қатысушысы болып табылатын Конвенцияларға, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ұлттық қауіпсіздік мәселелерін назарға ала отырып, Қазақстан Республикасының аумағындағы босқындармен, пана іздеп жүрген адамдармен, сондай-ақ азаматтығы жоқ адамдармен жұмыс істеу жөніндегі халықаралық міндеттемелерді орындау және босқындарға, пана іздеп жүрген адамдарға және азаматтығы жоқ адамдарға көмек көрсету.

      Тұрақсыз геосаяси жағдай, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағы бойынша жаһандық көлік дәліздерінің өтуі босқындар мәселелері бойынша халықаралық міндеттемелерді орындау жөнінде жан-жақты шаралар қабылдау қажеттігін болжайды. Осыған байланысты бірқатар бастамаларды іске асыру көзделуде.

      17-бастама: БҰҰ Босқындар істері жөніндегі Жоғарғы Комиссары басқармасының Алматыдағы көп елдік өкілдігінің жұмысына қолдау көрсету және жәрдемдесу

      БҰҰ Босқындар істері жөніндегі Жоғарғы Комиссары басқармасының Алматы қаласындағы көп елдік өкілдігімен босқындардың, пана іздеп жүрген адамдардың және азаматтығы жоқ адамдардың құқықтарын қорғау және қолдау бойынша негізгі міндеттерімен ынтымақтастықты нығайту және бірлескен күш-жігерді дамыту бойынша шаралар қабылданатын болады.

      18-бастама: БҰҰ стандарттарына сәйкес гуманитарлық резерв құру.

      БҰҰ қажеттіктеріне пайдалану және БҰҰ қорларын қоса алғанда, бюджеттен тыс көздерден толықтыру мүмкіндігімен БҰҰ стандарттарына сәйкес Мемлекеттік материалдық резерв құрылымында босқындарды қолдау үшін жеке резерв құру жоспарлануда.

      19-бастама: Босқындар бойынша халықаралық міндеттемелерді имплементациялау және Қазақстанда азаматтығы жоқ адамдардың құқықтарын қорғау жөнінде халықаралық шарттар жасасу.

      Ұлттық заңнаманы 1951 жылғы босқындар мәртебесі туралы конвенцияның және оған 1967 жылғы Хаттаманың ережелеріне сәйкес үйлестіру және 1954 жылғы Апатридтердің мәртебесі туралы конвенцияға және 1961 жылғы Азаматтығы жоқ адамдарды қысқарту туралы Конвенцияға қосылудың орындылығы туралы мәселені қарау көзделеді.

      Алтыншы бағытҚазақстан азаматтары болып табылатын еңбекші көшіп-қонушылардың (эмигранттар) құқықтарын қорғау.

      Жаһандану жағдайында еңбек эмиграциясы барлық ашық экономикаларға тән қасиет ретінде қарастырылады. Мемлекеттің міндеті – шетелде жұмыс істейтін өз азаматтарының құқықтарын қорғау және эмигранттардың жеке санатын (жоғары білікті жұмысшылар) даму ресурсы және инновациялық білімнің тасымалдаушысы ретінде пайдалану.

      20-бастама: Заңды еңбек көші-қоны.

      Қазақстаннан еңбек эмигранттарының заңды еңбек көші-қонын қамтамасыз ету бірінші кезеңде Халықтың еңбек көші-қоны саласындағы жұмысты жандандыру жөніндегі 2021 – 2023 жылдарға арналған ұйымдастыру іс-шараларының (жол картасы) жоспарын іске асыру есебінен көзделетін болады.

      Жол картасында түпкі мақсаты Қазақстан Республикасынан еңбекші көшіп-қонушылардың жұмысқа орналасуы мен құқықтарын қорғау үшін жағдайларды қамтамасыз етуге бағытталған келісімдерге қол қою үшін жағдайлар жасау болып табылатын ұйымдастырушылық, дайындық және практикалық іс-шаралар қамтылған.

      Қазақстандықтарға шетелдік жұмыс берушілерде жұмысқа орналасуға жәрдемдесу және Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігін жауапты мемлекеттік орган ретінде айқындай отырып, Қазақстаннан тыс жерде еңбек қызметіне рұқсат алуға қолдау көрсету мәселелері зерделенетін болады.

      Шетелдегі азаматтардың әлеуметтік-еңбек құқықтарын қорғау жөніндегі шараларды сапалы орындау мақсатында Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің функциясы шетелде жұмысқа орналастыру бойынша азаматтарға делдалдық көмек көрсетудің тәртібі мен шарттарын әзірлеу және бекіту жөніндегі құзыретпен толықтырылатын болады.

      Шетелдік жұмыс берушілермен еңбек келісімшарттарын (шарттарын) жасасу кезінде қолдау шараларын қабылдау және шетелде жұмыс істеу кезінде отандастардың құқықтарын, еңбек жағдайларын қорғауды қамтамасыз ету жоспарлануда.

      Қазақстан азаматтарының шетелдегі еңбек қызметін ұйымдастыру бөлігінде жеке жұмыспен қамту агенттіктерінің қызметін реттеу тетіктері қайта қаралатын болады.

      Сондай-ақ қазақстандық еңбек эмигранттары үшін мобильді қосымша әзірленетін болады, онда болу елі туралы түрлі анықтамалық материалдар, отандастар тобының чаты, болу елінің бос орындары (қажетті біліктілікті көрсете отырып), ақша аудару мүмкіндігі, өмірлік қиын жағдайға тап болған азаматтарға көмек көрсететін қызметтердің байланыстары және т. б. көзделеді.

      Жоғары білікті отандастармен – еңбек эмигранттарымен әлеуетін ұлттық экономиканы дамытуда пайдалану үшін олардың өзара іс-қимыл тетіктерін әзірлеу.

      21-бастама: Қазақстандық азаматтардың едәуір санын жұмысқа тартатын елдермен қазақстандықтардың еңбек құқықтарын қорғау жөніндегі екіжақты келісімдерге қол қою.

      Еңбекші көшіп-қонушылардың жұмысқа орналасуы мен құқықтарын қорғау үшін жағдайларды қамтамасыз етуге бағытталған келісім жасасу бойынша Біріккен Араб Әмірліктерімен (бұдан әрі – БАӘ), Қатар мемлекетімен (бұдан әрі – Қатар) және Корея Республикасымен және Қазақстаннан еңбекші эмигранттар көп басқа елдермен мәселелер пысықталатын болады.

      22-бастама: Еңбекші көшіп-қонушыларға өзара көмек көрсету орталықтары.

      Қазақ қауымдары мен уәкілетті ұйымдар арқылы Қазақстаннан еңбекші эмигранттар келген елдерде өзара көмек жөніндегі қоғамдық ұйымдардың жұмыс істеуіне жәрдемдесу ұйымдастырылатын болады.

      Бұл шара қазақстандық эмигранттардың еңбек құқықтарын қорғауды қамтамасыз етуге, құқықтық көмек көрсетуді, өмірлік қиын жағдайға тап болған эмигранттарды отанына қайтару бойынша өзара көмекті қамтамасыз ету бойынша қазақ қауымдарын тартуға мүмкіндік береді.

      Көші-қон саясатының жетінші бағытықоныс аудару бағдарламаларын қайта қарау есебінен жұмыс күші артық және жұмыс күші тапшы өңірлер арасындағы демографиялық теңгерімсіздікті теңестіру үшін қазақстандықтардың ішкі ұтқырлығын ынталандыру.

      Жаңартылған бағдарламаның мәні трансферт арқылы жұмыс орындарын құра отырып, азаматтардың солтүстік және орталық өңірлерге реттелетін қоныс аударуын ұйымдастыру және елдің басқа облыстарында іргесі қаланған қолданыстағы бизнес-жобаларды кеңейту.

      23-бастама: Экономикалық ұтқырлық сертификаты.

      Жұмыс беруші растаған жұмысқа орналасу фактісі болған кезде қоныс аударушылар үшін жаңа орындағы тұрғын үй құнының 50 % мөлшерінде қаржылық көмек алуға құқығы бар экономикалық ұтқырлық сертификаты енгізілетін болады. Бұл сома құрылысқа немесе тұрғын үй сатып алуға не "Отбасы банк" АҚ-ға бастапқы жарнаны енгізуге бағытталуы мүмкін. Сондай-ақ жұмыс берушілерді еңбек күші артық өңірлерден қоныс аударушыларды жалдауға ынталандырудың қосымша тікелей және жанама шараларын қабылдау көзделеді.

      Экономикалық ұтқырлық сертификаты ерікті қоныс аударуды ынталандыру жөніндегі мемлекеттік шараларға қатысушыларға тұрғын үй жалдау және қоныс аударушылар мен қандастар үшін коммуналдық шығыстарды төлеу бойынша қолданыстағы жеңілдіктердің орнына берілетін болады.

      24-бастама: Ішкі экономикалық ұтқырлық.

      Негізгі агломерациялардан (Астана, Алматы, Шымкент) тыс жерлерде экономикалық өсу полюстерін құруға бағытталған Қоныс аударуды ынталандыру жөніндегі өңірлік жол картасы әзірленіп:

      экономиканың басым секторларын және қосымша жұмыс күшін тартуды талап ететін өндіріс түрлерін дамыту;

      жұмыс орындарын құру бойынша әлеуеті барынша жоғары тиісті бизнес-идеялар конкурсы арқылы "Солтүстік және орталық өңірлерге арналған үздік бизнес-жобалардан" кейс қалыптастыру;

      кооперация жолымен мал шаруашылығы және өсімдік шаруашылығы бағыттары бойынша жеке қосалқы шаруашылықтарға жеңілдікпен кредит беру арқылы ауыл халқының табысын арттыру бойынша Жамбыл облысының оң тәжірибесін бейімдеу;

      қандастар мен қоныс аударушыларға консультациялық, ақпараттық, аударма және білім беру қызметтерін көрсету үшін қоныстандыру өңірлерінде бейімделу және интеграция орталықтарын құру;

      аумақтық қоныстандыру қағидатын негізге ала отырып, білім беру гранттарын беру арқылы іске асырылатын болады.

      Өңірлік жол карталарын іске асыруды ақпараттық сүйемелдеу елдің әрбір өңірі үшін дербестендірілген әлеуметтік жарнама, сондай-ақ республикалық және өңірлік бұқаралық ақпарат құралдарында және мемлекеттік ақпараттық тапсырыс шеңберінде әлеуметтік желілерде арқылы бірқатар материалдар жасауды көздейді.

      25-бастама: Ауылдардағы кадр тапшылығын жабу.

      Әлеуметтік қолдаудың қосымша ынталандыру шараларын қабылдау арқылы жас мамандар үшін ауылдық жерлерде еңбек қызметін жүзеге асырудың тартымдылығын арттыру жоспарлануда.

      Ол ауылдық жерлерге жұмыс істеуге тартылатын жас мамандар үшін "Жастар практикасы" жобасы шеңберінде жалақыға қосымша үстемеақы белгілеу есебінен іске асырылатын болады.

      Бұл ауылдық жерлерде жұмыс істеу үшін жастарды тартуды, елдің солтүстік және шығыс өңірлеріне жастар легін, шекара маңындағы аумақтардағы елді мекендерді толтыруды, жабылу алдында тұрған ауылдарды жандандыруды, шағын ауылдардың әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымын сақтауды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

      26-бастама: Еңбек ұтқырлығы орталығы.

      Қысқа, орта және ұзақ мерзімді кезеңдерге арналған оқиғаларды дамытудың болжамды сценарийлерін әзірлеу үшін өңірлік Еңбек ұтқырлығы орталықтары құрылатын болады.

      Еңбек ұтқырлығы орталықтары жұмысты ұйымдастыру және үйлестіру және жергілікті жерлерде көші-қон іс-шараларын іске асыруды қамтамасыз ету үшін өңірлік деңгейде құрылатын болады.

6-бөлім. Нысаналы индикаторлар және күтілетін нәтижелер

      Қазақстан Республикасы Көші-қон саясатының мақсаты Қазақстан Республикасының демографиялық, экономикалық, әлеуметтік, саяси және мәдени дамуы саласындағы жалпы мемлекеттік басымдықтарды қамтамасыз етуге бағытталған көші-қон процестерін тиімді заңнамалық реттеу және басқару болып табылады.

      Мақсатқа жету Тұжырымдамаға 1-қосымшада көрсетілген нысаналы индикаторлармен өлшенетін болады.

      2028 жылға қарай негізгі күтілетін нәтижелер:

      1. Көші-қон процестерін тиімді заңнамалық реттеу және басқару.

      2. Техникалық, білім беру және мәдени қызмет салаларындағы адами капитал деңгейінің одан әрі даму әлеуетімен сапалы өсуі.

      3. Қазақстандық қоғамға 100 % кірігуімен солтүстік және орталық-шығыс макроөңірді таңдау және онда тұру бойынша қандастарды ынталандырудың оңтайлы моделін құру.

      4. 100%-ға дейін қамти отырып, шетелде жұмыс істейтін қазақстандықтардың еңбек құқықтарын қорғау жүйесі.

      5. Солтүстік және оңтүстік өңірлер арасындағы көші-қон көрсеткіштерініңтеңгерімсіздігін 2021 жылғы 1,75-тен 1,65-ке дейін төмендету.

      6. 95%-ға дейін қамти отырып, Қазақстан Республикасында жұмыс істейтін еңбекші көшіп-қонушыларды есепке алу мен мониторингтеудің электрондық жүйесі.

      Ескертпелер:

      Тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі іс-шаралар Тұжырымдамаға 2-қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасының көші-қон саясатының 2023 – 2027 жылдарға арналған тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспарына сәйкес жүзеге асырылатын болады.


  Қазақстан Республикасының
көші-қон саясатының
2023 – 2027 жылдарға арналған
тұжырымдамасына
1-қосымша

2023 – 2027 жылдарға арналған нысаналы индикаторлар

Р/с

Нысаналы индикаторлар

Өлшем бірлігі

Ақпарат көзі

Болжам

Орындауға жауаптылар

2022 жыл іс жүзінде*

2023 жыл

2024 жыл

2025 жыл

2026 жыл

2027 жыл

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

1

Халықтың сыртқы көші-қон сальдосы

мың адам

ҰСБ

- 21,2*

-18,0

-12,3

-7,2

-3,1

+0,1

Еңбекмині, ІІМ, СІМ, облыстардың, Астана, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері

2

Білім алушылардың жалпы санынан шетелдік білім алушылардың үлесі

%

ҰСБ

7,0

8,0

9,0

10,0

11,0

11,5

ҒЖБМ, Еңбекмині, СІМ

3

Сұранысқа ие кәсіптер үшін берілген визалар саны (жыл сайын)

мың адам

СІМ

-

5

10

15

30

40

СІМ, Еңбекмині

4

Берілген инвесторлық визалардың саны (жыл сайын)

мың адам

СІМ

-

5

10

15

30

40

СІМ, Еңбекмині

5

Келген адамдардың жалпы санынан жоғары және орта кәсіптік білімі бар білікті кадрлардың үлесі
(15 жастан жоғары)

%

ҰСБ

58,3

61,1

63,5

66,5

70,0

73,5

Еңбекмині, облыстардың, Астана, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері

6

Еңбекші көшіп-қонушыларды электрондық мониторингтеу жүйесімен қамту

%

Еңбекмині

-

10

25

50

75

95

Еңбекмині, ІІМ, ЦДИАӨМ, ҚРҰБ, облыстардың, Астана, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері

7

"Ата жолы" картасы иегерлерінің саны (жыл сайын)

мың адам

Еңбекмині

-

5

10

15

30

40

Еңбекмині, СІМ, "Отандастар" КЕАҚ (келісу бойынша)

8

Еңбекке жарамды қандастар мен қоныс аударушылардың, оның ішінде кәсіпкерлік бастаманы дамыта отырып, жұмыспен қамту деңгейі

%

Еңбекмині

80

83

85

87

90

95

Еңбекмині, облыстардың, Астана, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Отандастар" КЕАҚ (келісу бойынша)

9

Шетелде жұмыс істейтін қазақстандықтардың еңбек құқықтарын қорғау жөніндегі келісімге қол қою

бірлік

Еңбекмині

-

-

1

1

2

2

Еңбекмині, СІМ

10

Ішкі ұтқырлық деңгейі, өңіраралық көші-қон шеңберінде адамдардың жалпы санынан солтүстік және шығыс өңірлерге келгендердің үлесі

%

Еңбекмині

12,6*

13,2

13,7

14,3

15,0

16,2

Еңбекмині, облыстардың, Астана, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

      * - 2021 жылғы көрсеткіштер


  Қазақстан Республикасы
көші - қон саясатының
2023 – 2027 жылдарға арналған
тұжырымдамасына қосымша

Қазақстан Республикасы көші-қон саясатының 2023 – 2027 жылдарға арналған тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспары

Реформалардың / негізгі іс-шаралардың атауы

Аяқталу нысаны

Аяқталу мерзімі

Жауапты орындаушылар

1

2

3

4

5

5.1-бағыт. Білім беру иммиграциясы

Білім алушылардың жалпы санынан шетелдік студенттердің үлесі: 2023 жыл – 8,0 %, 2024 жыл – 9,0 %, 2025 жыл – 10,0 %, 2026 жыл – 11,0 %, 2027 жыл – 11,5 %.

1.

Академиялық ұтқырлық пен оқытушылар мен жас ғалымдарды тарту бағдарламаларын кеңейту

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 жылғы II тоқсан

ҒЖБМ

2.

Шетелдік оқытушылар мен ғалымдар үшін Қазақстан Республикасында тұруға ықтиярхат алу құқығын ала отырып, ұзақ мерзімді визалар беру

СІМ-нің 2016 жылғы 24 қарашадағы № 11-1-2/555 және ІІМ-нің 2016 жылғы 28 қарашадағы № 1100 бірлескен бұйрығына өзгерістер енгізу (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 1083404 болып тіркелген)

2023 жылғы IІI тоқсан

СІМ, ІІМ, ҒЖБМ

3.

IT, ғылым, денсаулық сақтау, өнеркәсіп саласындағы құнды мамандарға тұрақты түрде тұруға рұқсат берудің оңайлатылған тәртібімен алу құқығын беру

"Шетелдіктерге және азаматтығы жоқ адамдарға Қазақстан Республикасында уақытша және тұрақты тұруға рұқсаттар беру қағидаларын бекіту туралы" ІІМ-нің 2015 жылғы 4 желтоқсандағы №992 бұйрығына өзгерістер енгізу (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 98630 болып тіркелген)

2024 жылғы І тоқсан

ІІМ

4.

Әлемдегі ең ірі шетелдік ғылыми зертханалармен, білім беру орталықтарымен және жетекші университеттермен ынтымақтастық географиясын кеңейту

ҒЖБМ бұйрығы

2023 жылғы ІІІ тоқсан

ҒЖБМ

5.

Орталық Азия елдеріне оқу орындарынан көшпелі кәсіптік бағдарлау және қабылдау комиссияларын, оның ішінде онлайн-режимде ұйымдастыру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

жыл сайын 2023-2037 жылдар

ҒЖБМ, СІМ

6.

Заманауи кампустары, үздік ғылыми зертханалары, білім беру инфрақұрылымын кеңейтуге арналған өндірістік алаңдары бар салалық университеттерді құру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

I-тоқсан жыл сайын

ҒЖБМ

7.

Инфрақұрылымның мүмкіндіктері мен дайындығын бағалау, білім беру сапасын арттырудың қосымша ынталандыруларын құру мақсатында білім беру иммиграциясы шеңберінде қызметтер көрсету үшін отандық жоғары оқу орындарын аккредиттеу жүйесін жаңғырту бойынша ұсыныстар әзірлеу.

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс

2023 жылғы IІІ тоқсан

ҒЖБМ

5.2 –бағыт. Бизнес-иммиграция

Берілген инвесторлық визалардың саны: 2023 жыл – 5 адам, 2024 жыл – 10 адам, 2025 жыл – 15 адам, 2026 жыл – 30 адам, 2027 жыл – 40 адам.

8.

Үздік бизнесмендерді тарту жобасын, оның ішінде инвестициялар тарту және қолайлы бизнес - ортаны қалыптастыру бойынша елдің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін креативті индустрияны дамыту жолымен әзірлеу және іске асыру

Еңбекминінің бұйрығы

2023 жылғы III тоқсан

Еңбекмині, ИИДМ, ҰЭМ, СІМ, ЭМ, ЖАО, "Атамекен" ҰКП
(келісу бойынша)

9.

Қазақстан Республикасына келудің және болудың оңайлатылған тәртібін енгізу мақсатында Қазақстан экономикасына бір мезгілде 300 мың АҚШ долларына тең сомада инвестиция салған инвесторлар үшін инвесторлық визаларды алу шарттарын өзгерту

СІМ-нің 2016 жылғы 24 қарашадағы № 11-1-2/555 және ІІМ-нің 2016 жылғы 28 қарашадағы № 1100 бірлескен бұйрығына өзгерістер енгізу (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 1083404 болып тіркелген)

2023 жылғы III тоқсан

СІМ, ІІМ, ҰЭМ, Қаржымині, АХҚО (келісу бойынша) СЖРА (келісу бойынша), "Атамекен" ҰКП
(келісу бойынша)

10.

Қазақстан экономикасына бір мезгілде 300 мың АҚШ долларына тең сомаға инвестиция салған инвесторларға қатысты АХҚО инвестициялық салық резиденттігі бағдарламасына қажетті өзгерістер және / немесе толықтырулар енгізу

Қазақстан Республикасының тиісті нормативтік-құқықтық актілеріне және АХҚО актілеріне өзгерістер және/немесе толықтырулар енгізу

2023 жылғы ІІІ тоқсан

АХҚО (келісу бойынша), СІМ, ІІМ, ҰЭМ, Қаржымині, ҰҚК (келісу бойынша)

11.

Қазақстан Республикасының инвестициялық тартымдылығын арттыру мақсатында қазақстандық визаны шет елдердің тануы бойынша "AIFC Multipass" жобасын іске асыру

Қазақстан Республикасының тиісті нормативтік-құқықтық актілеріне және АХҚО актілеріне өзгерістер және/немесе толықтырулар енгізу

2023 жылғы IV тоқсан

АХҚО (келісу бойынша), СІМ, ІІМ, ҰҚК (келісу бойынша)

5.3–бағыт. Қазақстанға еңбек иммиграциясы

Келген адамдардың жалпы санынан жоғары және орта кәсіптік білімі бар білікті кадрлардың үлесі (15 жастан жоғары): 2023 жыл – 61,1 %, 2024 жыл – 63,5 %, 2025 жыл – 66,5 %, 2026 жыл – 70,0 %, 2027 жыл – 73,5 %

12.

ШЖК-ны кейіннен отандық кадрлармен алмастыру үшін қазақстандықтарды озыңқы даярлауға білім беру трансферті мақсатында Қазақстан Республикасы үшін жиі тартылатын және тапшы кәсіптер бойынша шетелдік мамандарды тарту жобасын әзірлеу және іске асыру

Еңбекминінің бұйрығы

2023 жылғы IІ тоқсан

Еңбекмині, ИИДМ, ҰЭМ, ЭМ, ҒЖБМ, ЖАО, ЭГТРМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

13.

Авторлық мектептерді ашу үшін жағдай жасалатын өнер, спорт, әдебиет саласында шеберлерді тарту жобасын әзірлеу және іске асыру

Еңбекминінің бұйрығы

жыл сайын II тоқсан

Еңбекмині, ІІМ, ҰЭМ, МСМ, ҒЖБМ, ЖАО, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

Сұранысқа ие кәсіптер үшін берілген визалар саны: 2023 жыл – 5 адам, 2024 жыл – 10 адам, 2025 жыл – 15 адам, 2026 жыл – 30 адам, 2027 жыл-40 адам.

14.

Ғылым, білім, денсаулық сақтау, өнеркәсіп, IT, спорт және мәдениет және басқа да бағыттар саласындағы Сұранысқа ие кәсіптер рейтингін қалыптастыру

Еңбекминінің бұйрығы

2023 жылғы ІІІ тоқсан

Еңбекмині, ҰЭМ, ҒЖБМ, ИИДМ,МСМ

15.

Шетелдіктер үшін, оның ішінде Қазақстан үшін ғылымда, білім беруде, өнеркәсіпте, ақпараттық технологияларда, спортта және мәдениетте құнды дағдылары бар этникалық қазақтар үшін тұруға ықтиярхат алу құқығымен ұзақ мерзімді (10 жыл) визалар беру
 

СІМ-нің 2018 жылғы 12 сәуірдегі № 11-1-4/128 бұйрығына және СІМ-нің 2016 жылғы 24 қарашадағы № 11-1-2/555 және ІІМ-нің 2016 жылғы 28 қарашадағы № 1100 бірлескен бұйрығына өзгерістер енгізу (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 1083404 болып тіркелген)

2023 жылғы II тоқсан

СІМ, ІІМ, Еңбекмині, ҒЖБМ, ОАМ, МСМ, ҰЭМ, ҰҚК (келісу бойынша)

16.

Қазақстандық кадрларды озыңқы даярлау үшін құнды дағдылар рейтингін (тапшы кәсіптер мен мамандықтар) қалыптастыру және жаңарту жөніндегі қағидалар жобасын бекіту жөніндегі бұйрық жобасын әзірлеу
 
 

Еңбекминінің және ҒЖБМ бірлескен бұйрығы

2023 жылғы II тоқсан

Еңбекмині, ҒЖБМ, ҰЭМ, ҰБШ, "Атамекен" ҰКП
(келісу бойынша)

17.

"Цифрлық көшпенділерге" арналған "Neo Nomad Visa" арнайы визасын енгізу мәселесін пысықтау

ІІМ мен СІМ бірлескен бұйрығы

2023 жылғы ІІІ тоқсан

СІМ, ІІМ, Еңбекмині, ЦДИАӨМ, ҒЖБМ, ОАМ, МСМ, ҰЭМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

18.

Сыртқы көшіп-қонушыларға салалық квоталарды жыл сайын жаңарта отырып, елді дамыту үшін басымдық бойынша (тапшы кәсіптер, мамандықтар бойынша) санаттаумен түйінді құзыреттер рейтингін айқындау жөніндегі қағидалардың жобасын әзірлеу

Еңбекминінің бұйрығы

2023 жылғы II тоқсан

Еңбекмині, ҒЖБМ, ҰЭМ,
"Атамекен" ҰКП
(келісу бойынша)

19.

90 күннен артық шығатын Қазақстан Республикасының азаматтары және Қазақстан Республикасына 90 күннен артық келетін шетел азаматтары үшін репатриация бойынша жауапкершілікті міндетті сақтандыру мәселесін пысықтау

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс

2023 жылғы II тоқсан

Еңбекмині, СІМ, ІІМ

Үй шаруашылығында жұмыс істеуге тартылған еңбекші көшіп-қонушыларды электрондық мониторинг жүйесімен қамту: 2023 жыл – 10 %, 2024 жыл – 25 %, 2025 жыл – 50 %, 2026 жыл – 75 %, 2027 жыл – 95 %

20.

Қолда бар жүйелерді интеграциялау және жаңа функцияларды іске асыру бөлігінде пысықтау жолымен көші-қон процестерін автоматтандыру жөніндегі мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін дамыту

іс-шаралар жоспары

2023 жылғы IІ тоқсан

Еңбекмині, ІІМ, СІМ, ЦДИАӨМ, ЭМ, ИИДМ, АШМ, Қаржымині, ДСМ, ОАМ, ҒЖБМ, МСМ, Әділетмині, АҚДМ, ҰҚК (келісу бойынша) "ҰАТ" АҚ (келісу бойынша)

21.

Көші-қон жүйесінің бизнес-процестерінің реинжинирингі және талдау (барлық бағыттар бойынша)

іс-шаралардың жоспар графигі

2023 жылғы ІI тоқсан

Еңбекмині, ІІМ, СІМ, ЦДИАӨМ, ЭМ, ИИДМ, АШМ, Қаржымині, ДСМ, ОАМ, ҒЖБМ, МСМ, АҚДМ, ҰҚК (келісу бойынша), "ЦҰҚО" РМК (келісу бойынша)

5.4–бағыт. Этникалық көші-қонды қайта ойластыру

"Ата жолы" картасы иегерлерінің саны: 2023 жыл – 5 адам, 2024 жыл – 10 адам, 2025 жыл – 15 адам, 2026 жыл – 30 адам, 2027 жыл – 40 адам.

22.

Елге жеңілдетілген кіру/шығу мәселесін пысықтай отырып, шетелде тұратын этникалық қазақтар үшін "Ата жолы" картасын енгізу

Еңбекминінің, ІІМ, СІМ бірлескен бұйрығы

2023 жылғы
III тоқсан

Еңбекмині, ІІМ, СІМ, ЦДИАӨМ, ҰҚК (келісу бойынша), ЖАО

      кестенің жалғасы

1

2

3

4

5

23.

Жыл сайынғы "Парыз" конкурсы шеңберінде "Ата жолы" картасы иегерлері мен кәсіпкер қандастарға жыл сайынғы Президенттік сыйлық беру тәртібін әзірлеу

"Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі жөніндегі "Парыз" конкурсы туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2008 жылғы 23 қаңтардағы № 523 Жарлығына өзгерістер және/немесе толықтырулар енгізу (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 37059 болып тіркелген)

2023 жылғы I тоқсан

Еңбекмині, ЖАО,
"Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "Отандастар" КеАҚ (келісім бойынша)

24.

Шетелде тұратын қазақ бизнесмендері үшін мәдениет, білім және бизнес саласында қолдау шараларын енгізу мәселесін пысықтау

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс

2023 жылғы II тоқсан

Еңбекмині, СІМ, "Отандастар" КеАҚ (келісу бойынша)

25.

Тарихи отанына көшу мақсатында өтініш білдірген этникалық қазақтардың өтініштерін қарау кезінде шетелдегі Қазақстан Республикасының елшіліктері мен консулдықтарының қызметін "бір терезе" қағидатына көшіру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

жыл сайын 2023-2027 жылдар

СІМ, "Отандастар" КеАҚ (келісу бойынша)

Еңбекке жарамды қандастар мен қоныс аударушылардың, оның ішінде кәсіпкерлік бастаманы дамыта отырып, жұмыспен қамту деңгейі: 2023 жыл – 83 %, 2024 жыл – 85 %, 2025 жыл – 87 %, 2026 жыл – 90 %, 2027 жыл – 95 %

26.

Шетелде тұратын этникалық қазақтарды Қазақстан Республикасындағы экономиканың басым секторлары және кәсіпкерлік қызметті дамытуға бағытталған бағдарламалар туралы ақпараттандырудың жаңа тетіктерін енгізу

ақпараттық дайджест

2023 жылғы IІ тоқсан

Еңбекмині, ҰЭМ, СІМ, ЖАО, "Отандастар" КеАҚ (келісу бойынша)

27.

Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындаған қоныстандыру өңірлеріне қоныс аударатын қоныс аударушылар мен этникалық қазақтар үшін мемлекеттік қолдау шарттары мен тетіктерін қайта қарау
 

"Жұмыс күшінің ұтқырлығын арттыру үшін адамдардың ерікті түрде қоныс аудару қағидаларын бекіту туралы" ДСӘДМ 2016 жылғы 14 маусымдағы № 515 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 105341 болып тіркелген)

2023 жылғы ІІI тоқсан

Еңбекмині, ҰЭМ, ЖАО

28.

Қандастарды қоныстандыруды реттеу үшін аймақтар бойынша саралай отырып, өңірлер бөлінісінде (аудандар және елді мекендер бойынша) олардың қоныстануының интерактивті картасын әзірлеу

тәжірибелік пайдалануға, өнеркәсіптік пайдалануға беру актісі

2023 жылғы I тоқсан

Еңбекмині, ЖАО

29.

Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындаған қоныстандыру өңірлерінде бейімдеу және интеграциялау орталықтарын құру, сондай-ақ қоныс аударушыларды орталықтарда қызмет көрсетілетін контингентке қосу бойынша шаралар қабылдау

ЖАО шешімі

2023 жыл

Еңбекмині, ЖАО, "Отандастар" КеАҚ (келісу бойынша)

5.5–бағыт. Босқындармен және азаматтығы жоқ адамдармен жұмыс жөніндегі халықаралық міндеттемелерді орындау

Ұлттық заңнамаға сәйкес мемлекеттік қолдау шараларын алған босқындардың үлесі: 2023 жыл – 80 %, 2024 жыл – 85 %, 2025 жыл – 90 %, 2026 жыл – 95 %, 2027 жыл – 100 %

30.

Ұлттық заңнама нормаларын 1951 жылғы Конвенцияның ережелерімен (Қазақстан Республикасының аумағында босқындарға, пана іздеп жүрген адамдарға және азаматтығы жоқ адамдарға олардың Қазақстан аумағында болған кезеңінде тұрақты экономикалық даму және әлеуметтік қолдауға толық әрі нәтижелі еңбекпен қол жеткізу үшін медициналық көмекке, жұмысқа орналасуға, білім алуға және әлеуметтік көмекке азаматтармен және тұрақты тұратын шетелдіктермен тең дәрежеде қол жеткізуі бөлігінде) имплементациялау бойынша ұсыныстар дайындау және мақұлданған ұсыныстарды ескере отырып, НҚА-ға өзгерістер енгізу

реттеу саясатының консультативтік құжаты

2023 жылғы IIІ тоқсан

Еңбекмині, ДСМ, ІІМ, ОАМ, СІМ, БЖКБ БҰҰ (келісу бойынша)

31.

Босқындар туралы жаһандық шартта және басқа да халықаралық бастамаларда жазылған мақсаттарға сәйкес босқындардың, пана іздеп жүрген және азаматтығы жоқ адамдардың құқықтарын ілгерілету үшін БҰҰ Босқындар істері жөніндегі Жоғарғы Комиссары басқармасының Алматыдағы көп елдік өкілдігімен ынтымақтастықты нығайту және бірлескен бастамаларды әзірлеу жөнінде шаралар қабылдау

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

жыл сайын IV тоқсан

Еңбекмині, СІМ, БЖКБ БҰҰ (келісу бойынша)

32.

БҰҰ стандарттарына сәйкес Мемлекеттік материалдық резерв құрылымында босқындарды қолдау үшін жеке резерв құру бойынша шаралар әзірлеу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 жылғы III тоқсан

ТЖМ, Еңбекмині, СІМ, БЖКБ БҰҰ (келісу бойынша)

5.6-бағыт. Қазақстаннан еңбек көші-қоны

Шетелде жұмыс істейтін қазақстандықтардың еңбек құқықтарын қорғау жөніндегі келісімге қол қою: 2024 жыл – 1 бірлік, 2025 жыл – 1 бірлік, 2026 жыл – 2 бірлік, 2027 жыл – 2 бірлік.

33.

Халықтың еңбек көші-қоны саласындағы жұмысты жандандыру жөніндегі 2021 – 2023 жылдарға арналған ұйымдастыру іс-шараларының жоспарын (жол картасын) іске асыру

графикке сәйкес жоспарды орындау

график бойынша, жыл сайын

Еңбекмині, СІМ, ІІМ

34.

Қазақстандық азаматтардың едәуір санын тартатын елдермен (Түркия, БАӘ, АҚШ, Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Біріккен Корольдігі, Корея Республикасы, Израиль мемлекеті, Қатар, Германия Федеративтік Республикасы) еңбекші көшіп-қонушылардың еңбек және әлеуметтік құқықтарын қамтамасыз ету туралы екі жақты келісімдерді (меморандумдарды) әзірлеу

халықаралық шарт жобасы

жыл сайын I тоқсан

Еңбекмині, СІМ, ІІМ, ЖАО, КҚХҰ (келісу бойынша)

35.

Еларалық келісімдер жасалған елдерде қазақстандықтарды жұмысқа орналастыруға жәрдемдесу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 жылғы II тоқсан

Еңбекмині, СІМ, КҚХҰ (келісу бойынша)

Шетелде жұмыс істейтін қазақстандықтардың еңбек құқықтарын қорғау жүйесімен қамту: 2023 жыл – 50 %, 2024 жыл – 60 %, 2025 жыл – 70 %, 2026 жыл – 90 %, 2027 жыл – 100 %

36.

Қазақстаннан келген еңбек эмигранттарына өзара көмек көрсетуді қамтамасыз ету үшін Қазақстаннан келген еңбек эмигранттары бар елдердегі қоғамдық ұйымдармен өзара іс-қимыл жасау

меморандумдар жасасу туралы есеп

жыл сайын III тоқсан

СІМ, Еңбекмині, "Отандастар" КЕАҚ (келісу бойынша)

37.

Жоғары білікті отандастардың (еңбекші эмигранттармен) олардың әлеуетін пайдалану үшін олармен өзара іс-қимыл тетіктерін әзірлеу

өзара іс-қимыл алгоритмі

2023 жылғы III тоқсан

Еңбекмині, СІМ, ҰЭМ, ҒЖБМ, ЭМ, ИИДМ, СЖРА (келісу бойынша), ЖАО, ҰКР, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

38.

Қазақстан азаматтарының шетелдегі еңбек қызметін ұйымдастыру бөлігінде жұмыспен қамтудың жекеше агенттіктерінің қызметін реттеу тетіктерін қайта қарау

Еңбекминінің бұйрығы

2023 жылғы IV тоқсан

Еңбекмині, СІМ, ІІМ, Қаржымині, ЖАО, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

39.

Шетелге жұмысқа орналасуға шығатын Қазақстан Республикасының азаматтарын даярлау үшін ақпараттық материалдар ұсыну бойынша мобильді қосымшаларды әзірлеу (заңнама, мәдениет, тіл, құжаттарды ресімдеу және т. б.)

мобильді қосымшаны пайдалануға енгізу

2024 жылғы II тоқсан

Еңбекмині, СІМ, ЦДИАӨМ, АҚДМ, ІІМ, ЖАО, КҚХҰ (келісу бойынша)

5.7-бағыт. Ішкі экономикалық ұтқырлық

Ішкі ұтқырлық деңгейі, өңіраралық көші-қон шеңберінде адамдардың жалпы санынан солтүстік және шығыс өңірлерге келгендердің үлесі: 2023 жыл – 13,2 %, 2024 жыл – 13,7 %, 2025 жыл – 14,3 %, 2026 жыл – 15,0 %, 2027 жыл – 16,2 %

40.

Урбанизация үрдісін ескере отырып, ішкі көші-қонды есепке алу және мониторингтеу жүйесін құру

ақпараттық жүйе

2024 жылғы IІІ тоқсан

ҰЭМ, Еңбекмині, ІІМ, ЖАО,ҰСБ (келісу бойынша)

41.

Қысқа, орта және ұзақ мерзімді кезеңдерге арналған оқиғаларды дамытудың болжамды сценарийлерін әзірлеу, жергілікті жерлерде көші-қон іс-шараларын ұйымдастыру және үйлестіру және өңіраралық ынтымақтастықты күшейту үшін 20 өңірлік еңбек ұтқырлығы орталығын ашу.

ЖАО шешімі

2023 жылғы IІ тоқсан

Еңбекмині, ЖАО

42.

Жұмыс күші тапшы өңірлерде бизнесті ашу және дамыту жөніндегі кәсіпкерлердің бастамаларын қолдау мақсатында "Үздік бизнес-идеялар" жобасын әзірлеу және іске асыру

Еңбекминінің бұйрығы

2023 жылғы IІ тоқсан

Еңбекмині, ҰЭМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

43.

Экономикалық ұтқырлық сертификатын енгізу – Қазақстан Республикасы Үкіметі айқындаған қоныстандыру өңірлеріне қоныс аударған адамның шығындарының 50 % өтеуге арналған ақшалай төлем

"Жұмыс күшінің ұтқырлығын арттыру үшін адамдардың ерікті түрде қоныс аудару қағидаларын бекіту туралы" ДСӘДМ 2016 жылғы 14 маусымдағы № 515 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 105341 болып тіркелген)

2023 жылғы I тоқсан

Еңбекмині, ҰЭМ, ИИДМ, Қаржымині, ЖАО

44.

"Қуатты өңірлер – даму драйверлері" ұлттық жобасы шеңберінде халықты жұмыс күші тапшы өңірлерге көшіруді ынталандыру жөніндегі өңірлік Жол картасын әзірлеу

бағдарламаның өңірлік Жол картасын бекіту

2023 жылғы I тоқсан

ЖАО, Еңбекмині, АШМ, ҰЭМ, "Атамекен" ҰКП (келісім бойынша)

Қоныстандыру өңірлерінде тұратын қоныс аударушылар мен қандастар үшін бейімдеу және интеграциялық қызметтер көрсету: 2023 жыл – 80 %, 2024 жыл – 85%, 2025 жыл – 90 %, 2026 жыл – 95 %, 2027 жыл – 100 %

45.

Қандастар мен қоныс аударушыларға консультациялық, ақпараттық, аударма және білім беру және басқа да бейімдеу қызметтерін көрсету үшін Абай, Ақмола, Солтүстік Қазақстан, Павлодар, Шығыс Қазақстан және Қостанай облыстарында бейімдеу және интеграциялау орталықтарын құру

ЖАО шешімі

2023 жылғы IV тоқсан,
2024 жылғы IV тоқсан

 
ЖАО
 

46.

Кооперация жолымен мал шаруашылығы және өсімдік шаруашылығы бағыттары бойынша жеке қосалқы шаруашылықтарға жеңілдікпен кредит беру арқылы ауыл халқының табысын арттыру бойынша Жамбыл облысының оң тәжірибесін бейімдеу

кірістерді арттыру жөніндегі жобаны іске асыру туралы есеп

жыл сайын IV тоқсан

АШМ, Еңбекмині, ҰЭМ, ЖАО
"Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

47.

Ауылдық жерлерге жұмыс істеуге тартылатын жас мамандар үшін "Жастар практикасы" жобасы шеңберінде жалақыға қосымша үстемеақы белгілеу

"Халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің кейбір мәселелері туралы" ДСӘДМ 2016 жылғы 14 маусымдағы № 516 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 104872 болып тіркелген)

2023 жылғы III тоқсан

Еңбекмині, ҰЭМ, ЖАО
 

48.

Жұмыс күші тапшы өңірлердегі білім беру ұйымдары үшін білім беру гранттарын ұлғайту жөнінде ұсыныстар әзірлеу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс

2023 жылғы II тоқсан

ҒЖБМ, ДСМ, ЖАО
"Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

Көші-қон саласындағы НҚА жетілдіру

Халықтың сыртқы көші-қон сальдосы: 2023 жыл – (-18,0 мың адам), 2024 жыл – (- 12,3 мың адам), 2025 жыл – (- 7,2 мың адам), 2026 жыл – (- 3,1 мың адам), 2027 жыл – (+0,1 мың адам)

49.

"Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне халықтың көші-қоны мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасын әзірлеу

реттеу саясатының консультативтік құжаты

2023 жылғы қаңтар (Заң жобасының тұжырымдамасы)
2023 жылғы желтоқсан
(Заңды қабылдау)

Еңбекмині, ІІМ, СІМ, ҒЖБМ, ҰЭМ, ИИДМ, АШМ, ЭМ, Қаржымині, ЖАО, "Самұрық-Қазына" ҰӘҚ (келісу бойынша), СЖРА (келісу бойынша), "Атамекен" ҰКП
(келісу бойынша)

50.

"Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы" Қазақстан Республикасының Заңына:
- Қазақстан Республикасында көп, оның ішінде қос азаматтықты қабылдауға болмайтындығы;
- Қазақстан Республикасы ратификацияланған халықаралық шарттар қолданылатын адамдарды Қазақстан Республикасының азаматтығына оңайлатылған (тіркеу) тәртіппен қабылдау;
- мынадай жағдайда:
 

реттеу саясатының консультативтік құжаты

2023 жылғы IV тоқсан

ІІМ, СІМ, Еңбекмині, ҰҚК (келісу бойынша)


a) Қазақстан Республикасы азаматының жеке басын куәландыратын құжаттарды алғаннан кейін басқа мемлекеттің азаматтығын растайтын құжатты алу немесе пайдалану;
b) шет мемлекеттің азаматтығын тоқтатуды тіркеу үшін бұрынғы азаматтығы бар елдің уәкілетті органына Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылданған күннен бастап алты ай ішінде адам өтініш білдірмеген жағдайларда Қазақстан Республикасы азаматтығын жоғалтуды тіркеу бөлігінде өзгерістер енгізу.




Ақпараттық сүйемелдеу

51.

Қазақстан Республикасының көші-қон саясатын іске асыруды ақпараттық сүйемелдеу жөніндегі іс-шаралар жоспарын бекіту

Еңбекминінің, АҚДМ бірлескен бұйрығы

2023 жылғы
II тоқсан

Еңбекмині, АҚДМ

      Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:


АҚДМ

-

Қазақстан Республикасының Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі

"Атамекен" ҰКП

-

"Атамекен" Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы

АШМ

-

Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі

АХҚО

-

"Астана" халықаралық қаржы орталығы

Әділетмині

-

Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі

БҰҰ БЖКБ

-

БҰҰ Босқындар істері жөніндегі Жоғарғы комиссарының басқармасы

ҒЖБМ

-

Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі

ДСМ

-

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі

Еңбекмині

-

Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі

ЖАО

-

жергілікті атқарушы органдар

ИИДМ

-

Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі

КҚХҰ

-

Көші-қон халықаралық ұйымы

Қаржымині

-

Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі

ҚРҰБ


Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі

МСМ

-

Қазақстан Республикасының Мәдениет және спорт министрлігі

ОАМ


Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі

"Отандастар" КеАҚ

-

"Отандастар қоры" коммерциялық емес акционерлік қоғамы

"Самұрық-Қазына" ҰӘҚ"

-

"Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамы

СЖРА

-

Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі

СІМ

-

Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі

"ҰАТ" АҚ

-

"Ұлттық ақпараттық технологиялар" акционерлік қоғамы

ҰҚК

-

Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік комитеті

ҰСБ

-

Ұлттық статистика бюросы

ҰЭМ

-

Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі

ЦДИАӨМ

-

Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі

"ЦҮҚО" ШЖҚ РМК

-

"Цифрлық үкіметті қолдау орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны

ІІМ

-

Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі

ЭГТРМ

-

Қазақстан Республикасының Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі

ЭМ

-

Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі