ИПС "Әділет"

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить обновленный национальный вклад Республики Казахстан в глобальное реагирование на изменение климата согласно приложению, к настоящему постановлению.

2. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

А. Cмаилов

Утвержден
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 19 апреля 2023 года № 313

Обновленный национальный вклад Республики Казахстан в глобальное реагирование на изменение климата

1. Настоящий обновленный национальный вклад Республики Казахстан в глобальное реагирование на изменение климата разработан в соответствии со статьей 3 и пункта 11 статьи 4 Парижского Соглашения, ратифицированного Законом Республики Казахстан (далее – Парижское соглашение).

2. Обновленный национальный вклад Республики Казахстан в глобальное реагирование на изменение климата (далее – ОНУВ) состоит из: информация, призванная содействовать ясности, транспарентности и пониманию определяемых на национальном уровне вкладов:

1) поддающаяся количественной оценке информация об исходном моменте:

общая информация о цели;

базовый год;

количественная информация о базовых показателях;

условия обновления базовой и другой информации;

2) временные рамки:

период осуществления;

тип целевого показателя;

3) масштаб и сфера охвата:

общее описание целевого показателя;

охват эмиссий и секторов;

4) процесс планирования:

внутренние институциональные механизмы;

передовая практика и опыт в области подготовки ОНУВ;

учет глобального подведения итогов осуществления в подготовке определяемого на национальном уровне вклада;

глобального подведения итогов в соответствии с пунктом 9 статьи 4 Парижского соглашения;

5) допущения и методологические подходы:

учет выбросов и поглощение;

методологии и метрики, используемые для оценки антропогенных выбросов и абсорбции парниковых газов;

методики и метрики для конкретных секторов;

намерение использовать добровольное сотрудничество в соответствии со статьей 6 Парижского соглашения;

6) Справедливость и амбициозность определяемого на национальном уровне вклада:

справедливость и амбициозность цели;

выполнение пункта 4 статьи 4 Парижского соглашения;

7) Роль определяемого на национальном уровне вклада в достижение цели Конвенции, изложенной в статье 2:

содействие достижению цели Конвенции, изложенной в статье 2;

содействие выполнению пункта 1 a) статьи 2 и пункта 1 статьи 4 Парижского соглашения;

8) Компонент по адаптации к изменению климата:

национальные обстоятельства, институциональные механизмы и правовые рамки;

воздействия, риски и уязвимости;

национальные приоритеты адаптации к изменению климата, стратегии, политики, планы, цели и действия;

реализация адаптационных действий и планов;

действия по адаптации и планы экономической диверсификации, в том числе те, которые приводят к сопутствующим выгодам от смягчения последствий изменения климата;

какой вклад действия по адаптации вносят в другие международные рамочные структуры и (или) конвенции;

действия по адаптации к изменению климата с учетом гендерных факторов (и традиционных знаний местного населения и (или) коренных народов).

Информация, призванная содействовать ясности, транспарентности и пониманию определяемых на национальном уровне вкладов
1. Поддающаяся количественной оценке информация об исходном моменте
1.1.	Общая информация о цели	Безусловная цель: Снижение выбросов парниковых газов (далее – ПГ) на 15 процентов к концу 2030 года относительно уровня выбросов базового1990 года.
1.1.	Общая информация о цели	Условная цель: Снижение выбросов ПГ на 25 процентов к концу 2030 года относительно уровня выбросов базового 1990 года при условии значительных дополнительных международных инвестиций и значительной грантовой помощи; доступа к международному механизму трансферта технологий; со-финансирования и участия в международных научно-исследовательских проектах, опытно-конструкторских работах перспективных низкоуглеродных технологий и инициатив наращивания местного экспертного потенциала.
1.2.	Базовый год	1990 год (пункт 1 статьи 283 Экологического Кодекса Республики Казахстан (далее – Кодекс).
1.3.	Количественная информация о базовых показателях	Базовый показатель основывается на данных инвентаризации выбросов парниковых газов ПГ Республики Казахстан за 1990–2030 года, с последующим направлением в Секретариат Рамочной конвенции ООН об изменении климата (далее – РКИК) в 2032 году.
1.4.	Условия обновления базовой и другой информации	При появлении новых данных, изменении методологических подходов, применения национальных коэффициентов и других уточнений базовые показатели будут пересчитаны.
2. Временные рамки
2.1.	Период достижения цели	1 января 2021 года – 31 декабря 2030 года (по предполагаемому определяемому на национальном уровне вкладу Республики Казахстан, размещенному на официальном сайте РКИК¹ и в соответствии с пунктом 6 статьи 286 Кодекса).
2.2.	Отчетный период	2030 год однолетний период (в соответствии с пунктом 1 статьи 283 Кодекса).
3. Масштаб и сфера охвата
3.1.	Общее описание целевого показателя	Абсолютное сокращение в масштабах всей экономики.
3.2.	Охват эмиссий и секторов	Охват парниковых газов согласно пункту 2 статьи 281 Кодекса: диоксид углерода (СО2), метан (СН4), закись азота (N2O), гидрофторуглероды (ГФУ), перфторуглероды (ПФУ) и гексафторид серы (SF6), иные вещества, определенные уполномоченным органом в области охраны окружающей среды (в соответствии с пунктом 3 статьи 281 Кодекса). Охват секторов в соответствии с руководящими принципами национальных инвентаризаций парниковых газов Межправительственной группы экспертов по изменению климата (далее – МГЭИК), 2006 год: энергетическая деятельность, промышленные процессы и использование продуктов, сельское хозяйство, лесное хозяйство и другие виды землепользования, отходы.
4. Процесс планирования
4.1.	Внутренние институциональные механизмы	1) Верхне-уровневые стратегические документы: Отправная точка для реализации климатической политики — это Стратегия развития Республики Казахстан до 2050 года (далее – Стратегия 2050) (послание Президента Республики Казахстан от 14 декабря 2012 года) и Концепция по переходу Республики Казахстан к зеленой экономике (далее – Концепция) (указ Президента Республики Казахстан от 30 мая 2013 года № 577). Документы закладывают основы для глубоких системных преобразований с целью перехода к зеленой экономике, повышения благосостояния и качества жизни населения при минимизации нагрузки на окружающую среду и деградации природных ресурсов и устанавливают долгосрочные цели – это снижение энергоемкости валовый внутренний продукт (далее – ВВП) от уровня 2008 года на 50 процентов к 2050 году, и увеличение доли альтернативных источников в выработке электроэнергии до 50 процентов к 2050 году. Выполнение поставленных целей Стратегии 2050 и Концепции подкреплены Национальным планом развития Республики Казахстан до 2025 года (указ Президента Республики Казахстан от 15 февраля 2018 года № 636) и Планом мероприятий по реализации Концепции по переходу Республики Казахстан к зеленой экономике на 2021–2030 годы (постановление Правительства Республики Казахстан от 29 июля 2020 года № 479), предусматривающие реализацию необходимых мер по снижению выбросов ПГ в энергетике, энергоэффективности и энергосбережению, развитию устойчивого транспорта, инфраструктуры для электромобилей и газовых автомобилей, умные системы управления транспортными потоками, устойчивому управлению муниципальными отходами, переходу к устойчивым методам землепользования и органическому сельскому хозяйству, лесоразведению и формированию экологической культуры. 2) Экологический кодекс как институциональная основа сокращения выбросов: Основа для сокращения выбросов ПГ предусмотрена в пункте 1 статьи 283 Кодекса, где целью является обеспечение снижения углеродного баланса Республики Казахстан до 31 декабря 2030 года не менее чем на пятнадцать процентов от уровня углеродного баланса 1990 года. Согласно пункту 3 статьи 283 Кодекса Министерство экологии и природных ресурсов Республики Казахстан (далее – МЭПР) определено рабочим органом по реализации международных договоров в области изменения климата. МЭПР осуществляет государственное регулирование в сфере выбросов и поглощений парниковых газов в целях обеспечения достижения ОНУВ, кроме того, в соответствии с пунктом 4 статьи 283 Кодекса государственные органы Республики Казахстан в пределах своей компетенции обязаны предпринимать действия, направленные на обеспечение выполнения ОНУВ. 3) Система торговли выбросами: На основании пункта 2 статьи 284 Кодекса устанавливаются применение инструментов государственного регулирования в сфере выбросов и поглощений парниковых газов и рыночный механизм торговли углеродными единицами, покрывающий около половины национальных выбросов. Для текущего периода углеродного бюджетирования с 2021 по 2025 годы углеродный бюджет для 2021 года составляет не менее чем на 1,5 процента ниже уровня углеродного баланса 1990 года, и в последующие годы – сокращается не менее чем на 1,5 процента ежегодно от уровня углеродного бюджета предыдущего года. Для обеспечения достижения ОНУВ в следующем периоде углеродного бюджетирования с 2026 по 2030 годы углеродный бюджет для каждого календарного года потребуется увеличить сокращение с планируемых 1,5 до 2,25–5,1 процентов от уровня углеродного бюджета предыдущего года. Ввиду роста выбросов секторов экономики вне системы торговли выбросов, с 2022 по 2024 года будут рассматриваться варианты введения углеродного ценообразования для нерегулируемых секторов. Решения по введению углеродного ценообразования будут основываться на передовые научные знания, в особенности, на результаты комплексного моделирования, с учетом сопутствующих выгод, и анализа затрат и выгод. 4) Зеленая таксономия: Концепция инвестиционной политики Республики Казахстан до 2026 года, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 15 июля 2022 года № 482, определяет основные принципы инвестиционной политики, в том числе переход на зеленый рост, развитие инструментов устойчивого и зеленого финансирования, и внедрение принципов экологического, социального и корпоративного управления. Таксономия зеленых проектов, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 декабря 2021 года № 996, определяет классификацию зеленых проектов, подлежащих финансированию через зеленые облигации и зеленые кредиты. Таксономия проецирует экологические и низкоуглеродные политики на различные финансовые инструменты и институты для создания благоприятных условий для реализации проектов с экологическими выгодами. 5) Наилучшие доступные техники: Статья 113 Кодекса определяет наилучшие доступные техники (далее – НДТ) и их направление на снижение негативного воздействия на окружающую среду, минимизацию и контроль негативного антропогенного воздействия на окружающую среду, повышения эффективности использования ресурсов, способствующих переходу Республики Казахстан к зеленой экономике и низкоуглеродному развитию. Согласно пункту 4 статьи 418 Кодекса с 1 января 2025 года для объектов, оказывающих значительное негативное воздействие на окружающую среду необходимо наличие комплексного экологического разрешения, предусматривающее внедрение НДТ. 6) Энергетическая политика: С 2018 года в Казахстане внедрен аукционный механизм отбора проектов возобновляемых источников энергии (далее – ВИЭ), заменивший фиксированный тариф, действовавший до 2018 года, и на первоначальном этапе запустивший процесс развития сектора ВИЭ в Республике Казахстан. Внедрение аукционного механизма позволило вдвое снизить тарифы на зеленую энергию. По поручению Президента РК доля выработки электроэнергии возобновляемыми источниками энергии увеличена до 15 процентов к 2030 г. 7) Построение справедливого Казахстана Запущенные с 2021 года стратегические политические преобразования и структурные экономические реформы, а также выстраивание Президентом и Правительством РК внутренней системы решения межотраслевых вопросов будут планомерно и последовательно в средней и долгосрочной перспективах демонополизировать экономику страны и диверсифицировать источники энергии с фокусом на увеличение доли возобновляемых источников энергии и внедрения зеленого водорода, а также других альтернативных источников энергии. В плане действий по реализации предвыборной программы Президента Республики Казахстан "Справедливый Казахстан - для всех и для каждого. Сейчас и навсегда", утвержденного Указом Президентом РК от 26 ноября 2022 г. № 2, для целей выполнения ОНУВ до 2030 года будут способствовать реализация следующих запланированных мероприятий: привлечение до 2029 г. не менее 150 миллиардов долларов США прямых иностранных инвестиций; обеспечение не менее 60 процентов уровня газификации страны; увеличение в 1,5 раза объемов производства возобновляемой энергии; снижение эмиссий вредных веществ на 20 процентов, в том числе за счет усиления экологического контроля на промышленных предприятиях страны; доведение площади лесов до 14,5 млн. гектаров; разработка комплексного плана развития водной отрасли, направленного в том числе на сохранение экосистем водных объектов страны. Защиту их от загрязнения промышленными предприятиями; создание во всех крупных городах необходимой инфраструктуры для электромобилей. 8) Наука и образование: В 2022 году было создано Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан с передачей ему функций и полномочий в области высшего и послевузовского образования, науки, обеспечения качества в сфере высшего и послевузовского образования и науки, цифровизации высшего и послевузовского образования. Для обеспечения выполнения ОНУВ будут проведены форсайт-исследования нужд долгосрочного низкоуглеродного развития Республики Казахстан с вовлечением заинтересованных сторон с использованием методов генерации транс-дисциплинарных идей. В 2022–2024 годах планируется разработка концепции или программного документа для Дорожной Карты ОНУВ, определяющий: 1. перспективные и необходимые тематические сферы, и исследования, релевантные для декарбонизации Республики Казахстан, с применением портфельного подхода для приоритезация ресурсов и отсеивания проектов с низкой отдачей. 2. компетенции, курсы и программы формального образования для нужд декарбонизации, и варианты реализации цифровых мультидисциплинарных программ послевузовского образования, в том числе в партнерстве с зарубежными вузами и платформами онлайн образования. 3. пути интеграции организаций и индустрии с университетами и стипендиальными программами, создание научных центров устойчивого развития и углеродной нейтральности для подготовки высококвалифицированных кадров и проведения критических исследований для декарбонизации с учетом местной специфики. 4. подходы для создания "экосистем" для разработки новых решений в области декарбонизации, в том числе стартап-инкубаторы и/или интеграция с уже существующими. 5. информационные продукты для повышения осведомленности населения касательно изменения климата и релевантных политик, и подходы для вовлечения населения и молодежи в климатическую политику. 9) Дорожная карта реализации ОНУВ: Начальная версия Дорожной карты реализации ОНУВ Республики Казахстан на 2021–2025 годы разработана с вовлечением в процесс обсуждения всех заинтересованных сторон. Включены секторальные и институциональные меры декарбонизации. По каждому мероприятию рассчитан потенциал сокращения выбросов парниковых газов, инвестиционная потребность с разбивкой по источникам финансирования, сопутствующие эффекты и риски не достижения результата. При этом прописаны меры устранения барьеров и рисков, ответственные стороны и сроки исполнения. Кроме того, прописаны меры совершенствования национальной системы мониторинга, отчетности и верификации с ключевыми индикаторами для отслеживания прогресса достижения целей ОНУВ. Ввиду принятия Стратегии достижения углеродной нейтральности Республики Казахстан до 2060 года проводится гармонизация национальных вкладов 2030 года и углеродной нейтральности к 2060 году. Далее будут рассматриваться варианты гармонизации политик в области экологии, климата и энергетики, а именно будут рассмотрены сценарии введения наилучших доступных техник, доли возобновляемых источников энергии и ископаемого топлива, с различными уровнями углеродного бюджета системы торговли выбросов и дифференциальным распределением квот по секторам. В 2023–2024 годах будет представлен актуализированный вариант Дорожной карты реализации ОНУВ с учетом основных вопросов долгосрочного низкоуглеродного развития и гармонизации с секторальными политиками. 10) Мониторинг, цифровизация и открытые данные Достижение ОНУВ и углеродной нейтральности требует сквозной цифровизации в первую очередь в сфере энергетики и экологии для отслеживания углеродного следа и траспарентности, а также создания инновационной экосистемы как для реализации прикладных научных программ, так и для создания новых финансовых продуктов для декарбонизации. Внедрение интеллектуальных систем в электроэнергетику затрагивает все уровни отрасли – системное управление, генерацию, распределение, потребление, и позволяет создать условия для интеграции ВИЭ и распределенной генерации, а также усилить устойчивость системы за счет большей наблюдаемости и управляемости. Использование спутниковых данных и интеллектуальных систем позволят отслеживать изменения в землепользовании и лесных массивов и улучшат качество сбора данных. Цифровизация энергосистемы, больших эмиттеров и землепользования, и других секторов в виде единой климатической платформы предоставит оперативный доступ к достоверной и полноценной информации как по парниковым газам, так и по загрязняющим веществам, что обеспечит надежность и целостность климатической системы РК, будет важным элементом системы Измерения, Отчетности и Проверка (MRV), и увеличит доверие как со стороны потенциальных партнеров, так и населения. Для мониторинга прогресса выполнения ОНУВ будет разрабатываться двухгодичный доклад отслеживающий текущие национальные планы и программы, политики и практические показатели, в том числе на базе данных единой климатической платформы.
4.2.	Передовая практика и опыт в области подготовки определяемого на национальном уровне вклада	Для подготовки ОНУВ Республики Казахстан группа национальных и международных экспертов использовали передовые инструменты содействия принятия решений, в том числе макроэкономическую модель общего равновесия и техно-экономическую модель всей системы энергетики. Во время подготовки ОНУВ и долгосрочной стратегии развития с низким уровнем выбросов, наращивались местные компетенции по разработке и использованию комплексных моделей долгосрочного планирования энергетики, макроэкономического моделирования и системного анализа. В дальнейшем это позволит регулярно проводить оценку текущих темпов декарбонизации, переоценку планов развития, предлагать совершенствование государственной политики и оказывать экспертную поддержку в принятии решений для разработки и представления второго и последующих ОНУВ и стратегии развития с низким уровнем выбросов. Стоит отметить, что оказание дополнительной технической помощи для наращивания локального экспертного мультидисциплинарного потенциала, обучения научных кадров, организация программ профессионального обмена сыграет критическую роль для усиления климатической политики и реализации мер по декарбонизации.
4.3.	Учет глобального подведения итогов осуществления в подготовке определяемого на национальном уровне вклада	Результаты первого глобального подведения итогов осуществления будут учтены в подготовке второго и последующих ОНУВ Республики Казахстан.
5. Допущения и методологические подходы
5.1.	Учет выбросов и абсорбции парниковых газов	Республика Казахстан будет использовать текущие и будущие принципы касательно отчетности парниковых газов и решений по ОНУВ. Данные по выбросам 2030 года и достижению цели ОНУВ будут основываться на данных инвентаризации за 1990–2030 года, доступные в 2032 году.
5.2.	Методологии и метрики, используемые для оценки антропогенных выбросов и абсорбции парниковых газов	Методологические подходы основаны на использовании следующих методик: 1. Руководящие принципы национальных инвентаризаций парниковых газов МГЭИК, 2006. 2. Дополнение 2013 года к Руководящим принципам национальных инвентаризаций парниковых газов МГЭИК 2006 года: Водно-болотные угодья. 3. Уточнение 2019 года к Руководящим принципам МГЭИК 2006 года по национальным инвентаризациям парниковых газов. 4. Последние релевантные значения потенциала глобального потепления согласно последним принятым решениям Конференций РКИК ООН.
5.3.	Методики и метрики для конкретных секторов	Выбросы в результате природных аномалий на регулируемых землях и выбросы из заготавливаемой древесной продукции, а также используемые подходы, допущения и их соответствие с руководящими принципами МГЭИК будут доступны в отчете национальной инвентаризации выбросов парниковых газов.
5.4.	Намерение использовать добровольное сотрудничество в соответствии со статьей 6 Парижского соглашения	Республика Казахстан планирует достичь снижения выбросов парниковых газов на национальном уровне, но сохраняет возможность участия в механизмах статьи 6 Парижского соглашения через различные международные механизмы, в том числе через сопряжение систем торговли выбросами.
6. Справедливость и амбициозность определяемого на национальном уровне вклада
6.1.	Справедливость и амбициозность цели	Выполнению ОНУВ РК сопутствуют следующие барьеры, которые усложняют достижение цели и требуют серьезной проработки: 1. Внедрение углеродного ценообразования может привести к росту цен на топливно-энергетические ресурсы и зависимые сервисы, и к существенному увеличению инфляции, что в свою очередь может значительно ухудшить благосостояние населения. 2. Отсутствие доступа к дешевым займам для реализации низкоуглеродных проектов, в то время как коричневые активы имеют доступ к гарантиям и финансированию с потенциально более низкой процентной ставкой. 3. Отсутствие учета климатических критериев и критериев Целей Устойчивого Развития в бюджетном процессе, что ведет к рискам финансирования в потенциально застрявшие активы. 4. Риск нехватки природного газа для декарбонизации энергетики. Достижение ОНУВ подразумевает увеличение поставок природного газа, что требует разработки месторождений и инвестиции, а также пересмотров тарифов. 5. Около половины речных стоков формируются в соседних странах, которые увеличивают забор воды, и с учетом изменения климата также увеличивается неопределҰнность потенциала гидроэнергетики, что влияет как на энергетическую безопасность, так и на углеродную интенсивность электроэнергетики. 6. Риск интеграции в региональные организации. С 2025 года запускается Единый электроэнергетический рынок стран ЕАЭС, в которых выбросы парниковых газов не регулируются. Это может привести как к удорожанию, так и к удешевлению электричества внутри страны, ведущие к вопросам энергетической безопасности и увеличению издержек. 7. Влияние пандемии COVID-19 и ее непредсказуемые последствия, усиливающее как эндогенные, так и экзогенные риски, такие как повышение цен из-за нарушенных цепочек поставок. 8. Волновой эффект соседствующих стран. Региональные проблемы соседствующих стран такие как наложение и выполнение санкций, военные конфликты, волны иммиграции из-за проводимых политик, увеличение цен на продовольствие и проживание, и т. д. могут уменьшить товарооборот, нарушить цепочку поставок и ослабить экономику Республики Казахстана, ухудшить социальные условия населения, и соответственно уменьшить окно для проведения декарбонизации. Важно понимать, что Республика Казахстан — это страна с низкой плотностью населения и большой территорией с резко континентальным климатом, без выхода к мировому океану. 41,3 процент населения Казахстана проживает в сельских населенных пунктах с плохо развитой инфраструктурой, удаленных от промышленных центров, с малой емкостью внутреннего рынка и с преобладанием энергоемких экспортоориентированных отраслей экономики, которые обеспечивают основные доходы государственного бюджета, и значительно влияют на экономическую политику и курс национальной валют. Республике Казахстан для достижения ОНУВ потребуется ввести новые и значительно усилить существующие механизмы углеродного ценообразования, в стране имеющую двойную зависимость от ископаемого топлива (угля и нефти). Также будет необходимо увеличить долю ВИЭ (солнце и ветер) в балансе производства электроэнергии, и задействовать ранее не использованные мощности для увеличения манҰвренности системы. Потребуется изменить сложившиеся режимы диспетчеризации энергосети на более адаптивные, провести цифровизацию устаревающего энергетического флота и внедрить использование цифровых двойников. Одновременно необходимо значительно модернизировать науку и образование, нарастить научно-исследовательский и кадровый потенциал, наладить программы разработки и трансфера критически важных технологий для низкоуглеродного развития, разработать портфельный подход для исследований в области декарбонизации; снизить инвестиционные риски и наладить механизмы получения дешевых займов для капиталоемких низкоуглеродных проектов, что требует демонополизации определҰнных отраслей, и проведение комплексных рыночных, регуляторных и экономических реформ. При этом требуется не допустить увеличения инфляции и значительного роста тарифов на энергию и базовые нужды населения; также необходимо учитывать, что внешние факторы, такие как последствия всемирной пандемии, волатильности глобальных рынков, и нестабильность в соседних государствах имеют негативные социальные и экономические последствия для экономики и населения Республики Казахстан и значительно уменьшают окно интервенций и проведения реформ даже для текущей цели достижения ОНУВ.
6.2.	Выполнение пункта 4 статьи 4 Парижского соглашения	Республика Казахстан ставит целью абсолютное сокращение в масштабах всей экономики для обеспечения достижения ОНУВ.
7. Роль определяемого на национальном уровне вклада в достижение цели Конвенции, изложенной в статье 2
7.1.	Содействие достижению цели Конвенции, изложенной в статье 2	Цели Республики Казахстан по достижению ОНУВ и углеродной нейтральности способствуют переходу на развитие с низкими выбросами и достижению долгосрочной температурной цели, изложенной в Статье 2 Конвенции и Парижского соглашения.
7.2.	Содействие выполнению пункта 1 a) статьи 2 и пункта 1 статьи 4 Парижского соглашения	Республика Казахстан нацелена на достижение углеродной нейтральности к 2060 году, что способствуют ускоренному достижению глобального пика выбросов парниковых газов в первой половине 21 века, а также учитывает ограничения, налагаемые принципами справедливости, устойчивого развития и искоренения нищеты.
8. Компонент по адаптации к изменению климата
8.1.	Национальные обстоятельства, институциональные механизмы и правовые рамки	В процессе планирования адаптации учитывались следующие национальные обстоятельства Республики Казахстан: 1. Казахстан - самая большая страна в Центральной Азии и девятая по величине в мире, с территорией 2724,9 тысяч квадратных километров. 2. Климат в Казахстане довольно сухой, с годовым объемом осадков 592 миллиметр и большим разнообразием осадков. Самые высокие уровни осадков наблюдаются в горах, а большая часть территории Казахстана находится в засушливых и полузасушливых зонах. Однако из-за своей обширности страна охватывает практически все климатические зоны, характерные для Центральной Азии: засушливые, полузасушливые, сухие субгумидные и влажные на высоте более 2500 метров над уровнем моря. 3. Средние месячные температуры колеблются от минус 1618 градусов Цельсия в январе на севере (с минимальными температурами до минус 4654 градусов Цельсия и ниже) до плюс 2930 градусов Цельсия в июле на юге (с максимальными температурами до +4954 градусов Цельсия). 4. Ландшафт отличается разнообразием: горы в центральной, восточной и юго-восточной частях страны; пустыни и полупустыни на юго-западе и пустынные степи в сочетании с лесостепью на севере Казахстана. 5. В настоящее время лесной покров в Казахстане невелик: он составляет 12,9 миллиона гектар или 4,74 процентов территории. Кустарники и защитные насаждения занимают около 10 миллионов гектар, в то время, как только 3,3 миллиона гектар покрыты основными древесными породами: хвойные, мягколиственные и твердолиственные широколиственные породы. Значительная часть территории, признанной лесными угодьями, не покрыта лесом, что подтверждается спутниковыми данными, согласно которым лесные массивы Казахстана занимают 1,24 процентов от общей площади страны, или 3,48 миллиона гектар.Почти все леса находятся в государственной собственности и охраняются с ограничениями на вырубку.Вырубка основных древесных пород осуществляется на площади 10 тысяч гектар в год. Согласно официальным статистическим данным, вырубка саксаула и кустарников, зарегистрированная в основном на юге Казахстана, составила дополнительно около 40 тысяч гектар в год. С 2015 года рубка саксаула запрещена, а с 2017 года этот запрет был распространен и на торговлю саксаулом. 6. В стране есть более 7 тысяч рек и около 48 тысяч озер, в то время как Казахстан граничит с Каспийским и Аральским морями. Большинство рек питают Каспийское и Аральское моря, озера Балхаш и Тенгиз. Три основные реки: Иртыш, Есиль и Тобол впадают в Северный Ледовитый океан (Карское море). Некоторые крупные реки являются трансграничными. 7. В Казахстане проживает 18,767 миллионов человек. 59 процентов населения проживает в 88 городах. Остальные 41 процентов населения проживают в сельской местности. Институциональные механизмы и правовые рамки: МЭПР с 2019 года отвечает за разработку политики и координацию усилий в области изменения климата. Планирование и реализация климатической политики осуществляются МЭПР в сотрудничестве с соответствующими отраслевыми министерствами. Интеграция вопросов изменения климата и адаптации к изменению климата зависит от тесного сотрудничества между министерствами. Требуемая трансформация предусматривает вовлечение местных сообществ, ученых, бизнеса, общественных, молодежных и женских организаций. Адаптационные мероприятия, запланированные Правительством, предполагают участие заинтересованных сторон, поддержку местных исполнительных органов областей и городов республиканского значения, а также необходимость включения мер по продвижению гендерного равенства. Планирование адаптации требует систематических исследований воздействия и климатического моделирования. Изменение климата представляет собой глобальную проблему, но его последствия проявляются на местном уровне с интенсивностью, отличной от среднемировой. Долгосрочное планирование реагирования на изменение климата и адаптации должно в некоторой степени полагаться на климатические модели, которые предоставляют лицам, принимающим решения, сценарии для содействия выбору соответствующих политик и мер. Необходимы дальнейшие исследования, чтобы понять, как физические риски изменения климата повлияют на население, экосистемы и экономику Казахстана. Механизм реализации планов по адаптации предусматривает также создание на базе действующих организаций системы отраслевых и местных центров для поддержки усилий государственных и местных органов управления в планировании и реализации мер по адаптации к изменению климата. Механизм мониторинга государственной политики уже существует в Казахстане. Реализация отраслевых политик и мер адаптации будет контролироваться, а ежегодная отчетность будет представляться МЭПР в соответствии с пунктом 33 Правил организации и реализации процесса адаптации к изменению климата, утвержденных Приказом Министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 2 июня 2021 года № 170, для подготовки международной отчетности в соответствии с подпунктом b пункта 7 Парижского соглашения.
8.2.	Воздействия, риски и уязвимости	Республика Казахстан уже испытывает последствия изменения климата. Температуры воздуха в Казахстане значительно повысились за несколько последних десятилетий. Среднегодовая температура увеличивалась на 0,32 градусов Цельсия каждые 10 лет. Самая высокая температура наблюдалась в 2020 году, когда средняя по территории аномалия составила 1,92 градусов Цельсия, что указывает на то, что в Казахстане среднегодовая температура воздуха растет быстрее, чем среднемировая. В нескольких регионах Казахстана наблюдается увеличение количества дней с температурой выше 35 градусов Цельсия. Другие ключевые факторы стресса, связанные с изменением климата, включают увеличение количества и интенсивности экстремальных погодных явлений (проливной дождь, сильный снегопад, шторм и град), засуху и таяние ледников. В дальнейшем ожидается повышение средней годовой температуры на 1,7-1,9 градусов Цельсия к 2030 году, на 2,4-3,1 градусов Цельсия к 2050 году, на 3,26,0 градусов Цельсия к 2100 году. Нижний предел диапазона соответствует сценарию концентраций парниковых газов RCP4.5, а верхний предел – RCP8.5. Наряду с увеличением количества осадков в зимние месяцы, в стране, вероятно, будет наблюдаться увеличение повторяемости и интенсивности засушливых периодов в другие сезоны. В горных районах даже при увеличении объема осадков, более высокие температуры приведут к сокращению выпадения осадков в виде снега и дальнейшему таянию ледников. С 2000 года засухи разной степени тяжести уже затрагивают в два из каждых пяти лет более 50 процентов общей площади суши Казахстана. Вероятные последствия включают продолжающееся расширение пустынь и засушливых районов с возможной потерей береговой линии из-за снижения уровня Каспийского моря. С другой стороны, учащение сильных штормов с интенсивными дождями вызовет увеличение частоты речных наводнений, нагонно-отгонных явлений и количества внезапных паводков и селей. К наиболее серьезным последствиям изменения климата относятся растущий дефицит воды и усиление опустынивания. Растущая нехватка воды, в том числе из-за трансграничных факторов, и связанная с ней деградация водных экосистем, являются одними из самых серьезных проблем для Казахстана. Большая часть забора воды идет на сельское хозяйство. Казахстан является также крупным поставщиком пшеницы в регионе. Ожидается, что факторы климатического стресса, такие как усиление засухи, изменение режимов стока рек и осадков, повышение температуры и учащение экстремальных погодных явлений, нанесут ущерб стране и поставят под угрозу продовольственную безопасность во всем регионе к 2050 году. Высокая засоленность почв уже влияет на пахотные земли и оказывает негативное воздействие на урожайность сельскохозяйственных культур. Помимо снижения урожайности, повышение температуры и изменение режима выпадения осадков могут привести к вспышкам сельскохозяйственных вредителей и болезней, в том числе трансграничного характера. Животноводство и традиционные агро-пастбищные системы выпаса также столкнутся со значительными последствиями из-за изменения климата. Источники кормов и пастбища, особенно места выгона, которые уже подвергаются деградации и чрезмерному выпасу, пострадают от опустынивания, засух ипыльных бурь. Изменчивость температуры и режима осадков в сочетании с уменьшением доступа к воде может способствовать биологическому стрессу у животных, влиять на рост и репродуктивные особенности и увеличивать распространение инфекционных заболеваний среди домашнего скота. Воздействие изменения климата на сельскохозяйственное производство непропорционально сказывается на благосостоянии различных групп населения. Одной из наиболее уязвимых групп являются сельские женщины, на которых, кроме работы в сельском хозяйстве, традиционно лежит забота о семье и домашняя работа. Изменение климата влияет на доступность воды для питья и санитарии, производство энергии, а также на региональное и трансграничное водное сотрудничество. Помимо других причин на общественное здоровье влияют тепловые волны, снижение продовольственной безопасности, ограничение доступа к чистой питьевой воде и распространение трансмиссивных зоонозных заболеваний. Тепловые волны и засухи могут увеличить смертность, особенно среди уязвимых групп, таких как дети и пожилые люди. Все крупные города Казахстана расположены на берегах крупных рек и поэтому подвержены наводнениям. Городские острова тепла² в конечном итоге обострят все проблемы, связанные с изменением климата, влияющие на здоровье человека. Экстремальные погодные явления, приводящие к наводнениям или оползням, представляют серьезную опасность для инфраструктуры (дороги, мосты и здания).
8.3.	Национальные приоритеты адаптации, стратегии, политики, планы, цели и действия	Национальные приоритеты адаптации: Приоритеты Правительства сосредоточены на адаптационных потребностях ключевых секторов, затронутых изменением климата: 1) сельское хозяйство; 2) управление водными ресурсами; 3) лесное хозяйство; 4) сокращение рисков бедствий. Стратегии, политики, планы, цели и действия: 1. Стратегия развития Республики Казахстан до 2050 года является долгосрочной основой всех государственных документов планирования, включая стратегические планы министерств и ведомств, а также программы. Одна из стратегических задач государства - переход к низкоуглеродной экономике, ведущий к снижению воздействия изменения климата и сокращению выбросов парниковых газов. 2. Разработана новая глава, посвященная адаптации к изменению климата, включенная в Экологический кодекс Республики Казахстан от 2 января 2021 года. 3. В 2018 году Правительство приняло решение обновить свой ОНУВ 2015 года, добавив, компонент по адаптации к изменению климата в процесс национального пересмотра ОНУВ. 4. Постановление Правительства Республики Казахстан от 29 июля 2020 года № 479 "Об утверждении Плана мероприятий по реализации Концепции по переходу Республики Казахстан к "зеленой экономике" на 2021 – 2030 годы согласуется с ОНУВ. 5. С принятием Кодекса в стране заложены основы процесса адаптации к изменению климата. 6. Основная цель главы Кодекса по адаптации заключается в содействии снижению климатических рисков в Казахстане путем повышения устойчивости к изменению климата при одновременном устранении последствий изменения климата, сведения к минимуму климатических рисков и реализации мер, обеспечивающих адаптацию природных экосистем, экономической деятельности и инфраструктуры, защищая общественное здоровье, обеспечивая продовольственную безопасность и доступ к воде. Приоритетность мероприятий по адаптации будет определяться с учетом рисков и уязвимости секторов к изменению климата. 7. Учитывая международные рекомендации для решений, основанных на природных процессах, отраслевое и административно-территориальное планирование в области охраны окружающей среды и изменения климата было дополнено экосистемным/бассейновым подходом. Для Казахстана такой подход особенно важен, поскольку ограниченные водные ресурсы имеют стратегическое значение и требуют межсекторального и межобластного сотрудничества. Бассейновый подход позволяет также уточнить цели и усилить взаимные связи и синергию секторальных и территориальных программ для адаптации к изменению климата. 8. Национальная политика по адаптации будет проходить периодический обзор и пересмотр в рамках пятилетнего цикла в соответствии с циклами мониторинга и оценки государственной политики, включая гендерные аспекты, с отражением соответствующих процессов Мониторинг, отчетность и верификация (MRV) в рамках РКИК ООН и Парижского соглашения. Информация, полученная в ходе периодических обзоров, обеспечит обратную связь, необходимую для отслеживания прогресса в реализации и достижении политик и мер. Пересмотр политики и мер по адаптации создаст возможности для улучшения планирования и реализации мер адаптации в соответствии с новейшими достижениями науки и позволит в максимально возможной степени использовать новейшие доступные технологии. Дорожная карта по реализации ОНУВ до 2025 года содержит раздел по адаптации к изменению климата и определяет эффективные программы по адаптации, в приоритетных секторах, проекты, действия и мероприятия, способствующие смягчению последствий и снижению уязвимости к изменению климата.
8.4.	Реализация адаптационных действий и планов	Прогресс и достигнутые результаты: Казахстан признает важность снижения уязвимости страны к изменению климата и приступает к разработке политик и мер по адаптации к изменению климата. В национальных сообщениях для РКИК ООН изложены возможные сценарии изменения климата с соответствующими предложениями по мерам адаптации для сельского хозяйства, управления водными ресурсами, здравоохранения, защиты экосистем и социально-экономического развития, и в настоящее время такие меры были введены в национальную политику и стали возможны благодаря законодательной базе. План мероприятий на 2021-2030 годы содержит пакет мер, связанных с адаптацией к изменению климата, особенно в отношении снижения интенсивности водопользования, трансформации сельского хозяйства, энергоэффективности, модернизации жилищно-коммунальных услуг, развития устойчивого транспорта, а также сохранения экосистем и увеличения лесного покрова. Некоторые из этих мер приносят дополнительные выгоды в других секторах, затронутых изменением климата. Например, лесоразведение, помимо экономических выгод и дополнительных результатов в части смягчения последствий изменения климата, позволит правительству решить проблему эрозии земель, увеличить удержание воды и улучшить качество грунтовых вод. Тепловая модернизация зданий позволит не только сэкономить энергию, но и улучшить качество жизни горожан. Озеленение городов и создание лесных полос вокруг крупнейших городов не только будет способствовать управлению и удержанию грунтовых вод, но и улучшит качество воздуха и создаст приятную среду для жизни горожан. Включение адаптационных мер в отраслевые и территориальные политики – один из ожидаемых результатов в соответствии с новой главой Экологического кодекса Республики Казахстан № 22 "Государственное управление в сфере адаптации к изменению климата". В Плане мероприятий на 2021-2030 годы предусмотрена отдельная "Дорожная карта по энергосбережению и повышению энергоэффективности в Республике Казахстан на 2022-2026 годы". Сотрудничество по повышению адаптации на национальном, региональном и международном уровне 1. Реализация Плана мероприятий на 2021-2030 годы координируется МЭПР. 2. Постоянный координационный механизм для включения адаптационной политики и мер в отраслевые и территориальные политики будет следовать каналам существующего правительственного координационного механизма, связывая МЭПР с другими министерствами, отвечающими за национальное планирование, финансы и развитие, сельское хозяйство, лесное хозяйство, энергетику, здравоохранение, науку и образование. 3. Региональное и международное сотрудничество осуществляется в рамках проектов международных финансовых институтов. Существующие пробелы и барьеры для планирования, мониторинга и отчетности по адаптации к изменению климата в Казахстане включают недостаточную институциональную и техническую поддержку для включения адаптации к изменению климата в отраслевые и местные планы развития, отсутствие межведомственной и межрегиональной платформы для обсуждения вопросов адаптации, отсутствие инвентаризации существующей климатической информации в сочетании с фрагментированными и устаревшими оценками уязвимости, острую необходимость в гармонизации методов сбора, анализа и документации, связанных с климатическими данными, отсутствие необходимого обученного персонала для достижения целей адаптации. Эти пробелы и препятствия будут устраняться в ходе реализации положений Экологического кодекса Республики Казахстан и в процессе осуществления принятых программ и планов. Мониторинг и оценка Система ежегодного мониторинга и отчетности о реализации Плана мероприятий по реализации Концепции по переходу Республики Казахстан к "зеленой экономике" на 2021 – 2030 годы, утвержденного постановлением Правительства от 29 июля 2020 года № 479 предусмотрена посредством исполнения мероприятий на ежегодной основе и предоставления в МЭПР информации и отчета о выполненных работах, содержание которых послужат оценке по их достижению или не достижению. Аналогичный механизм будет создан для мониторинга реализации Дорожной карты по реализации ОНУВ. Оценка реализации Дорожной карты по реализации ОНУВ будет завершаться подведением итогов каждые пять лет, что позволит скорректировать планирование и реализацию дальнейших мер. Успех реализации будет оцениваться по набору показателей, установленных для каждого сектора. Помимо отчетов, представляемых органами государственного управления на ежегодной основе, по возможности будут использоваться научные данные.
8.5.	Действия по адаптации и планы экономической диверсификации, в том числе те, которые приводят к сопутствующим выгодам от смягчения последствий изменения климата	Некоторые действия уже запланированы в Плане мероприятий на 2021–2030 годы. Сельское хозяйство: Меры, уже частично предпринятые в сельскохозяйственном секторе, включают диверсификацию сельскохозяйственных культур, постепенный отказ от водоемких культур, переход на водосберегающие технологии, модернизацию систем орошения и соответствующей инфраструктуры с учетом гипотетического изменения и перераспределения речного стока, переход к современному органическому земледелию и более эффективное управление почвами для поддержания содержания углерода, изменение кормов для животных с целью сокращения выбросов метана от крупного рогатого скота и предотвращение чрезмерного выпаса, устойчивое управление и охрана пастбищ. Одним из запланированных мероприятий является проведение агроклиматического оценочного зонирования территории республики с учетом наблюдаемых изменений условий выращивания сельскохозяйственных культур. Управление водными ресурсами: В целях улучшения управления водными ресурсами и водопользования при обеспечении стабильного водоснабжения Казахстан внедряет бассейновое управление и принципы Интегрированное управление водными ресурсами, приступил к реализации проектов по увеличению охвата населения очисткой сточных вод в городах, проектов по реализации мероприятий по снижению потерь воды при транспортировке в сетях водоснабжения, строительству водохранилищ и накопительных водохранилищ для сбора избыточных осадков, модернизации и реконструкции водоканалов и гидротехнических сооружений, внедрению современных методов орошения и современных водосберегающих технологий, популяризации использования капельного орошения, повышения эффективности водопользования в промышленности, по переходу на менее водоемкие культуры в сельском хозяйстве. Будут улучшены механизмы стимулирования внедрения водосберегающих технологий в промышленности, сельском хозяйстве и жилищном секторе. Меры по экономии воды повлияет на производство энергии. Обычные электростанции охлаждаются водой, где в процессе используется большой объем воды. Развитие возобновляемых источников энергии также снизит потребление воды и повысит эффективность ее использования, снизит нагрузку на водные ресурсы, что также содействует адаптации. Лесное хозяйство: Казахстан обязался восстановить не менее 1,5 миллиона гектара деградированных земель за счет лесоразведения и лесовосстановления до 2030 года в рамках Боннского вызова⁴. Лесоразведение на площади не менее 1,5 миллиона гектар деградированных земель в рамках Боннского вызова принесет существенные выгоды для смягчения последствий изменения климата. Помимо беспрецедентного увеличения поглощения углерода, программы лесоразведения будут поддерживать проекты восстановления земель, преобразовывать непродуктивные земли в лесные угодья, восстанавливать поврежденные ландшафты и создавать рабочие места в устойчивом лесном хозяйстве и деревообрабатывающей промышленности. Результаты смягчения последствий изменения климата за счет лесовозобновления и лесоразведения в рамках трех различных сценариев до 2030 года были смоделированы с использованием программного обеспечения CBM-CFS3 (модель углеродного бюджета лесного сектора Канады) для Казахстана. В течение первых трех лет (после посадки) каждый гектар хвойных, мягколиственных или твердолиственных пород деревьев поглощает в среднем 1 тонну углерода в год, что эквивалентно 3,67 тоннам CO2 в год на гектар при отсутствии факторов беспокойства. Однако позже этот показатель снижается до 0,7 тонн углерода в год на гектар леса. Двадцати пяти летний срок службы коммерческих лесов обеспечит стране адаптационные выгоды, а также увеличит поглотители углерода, компенсируя антропогенные выбросы, которые не могут быть смягчены или сокращены другими способами. В целях увеличения лесного покрова на период 2022-2030 годов Правительство планирует усовершенствовать. механизм поддержки, стимулирующий создание частных промышленных плантаций и лесных питомников, а также реализацию пилотных проектов в этой области при поддержке государственно-частного партнерства. Планируются дальнейшие меры по защите лесов. В 2020 году принят Общенациональный план действий по реализации Послания Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2020 года "Казахстан в новой реальности: время действий". В соответствии с Планом необходимо обеспечить посадку в течение пяти лет более 2 миллиардов деревьев в лесном фонде и 15 миллионов в населенных пунктах, что соответствует целям Боннского вызова. Снижение риска бедствий: Изменение климата негативно скажется на сельском хозяйстве и водных ресурсах, экосистемах и здоровье населения в Казахстане. Однако именно ожидаемое увеличение частоты стихийных бедствий и чрезвычайных ситуаций в дополнение к медленным событиям потребует мобилизации правительственной реакции и усиления компонента снижения риска бедствий в процессе планирования и осуществления адаптации. С момента принятия Казахстаном Сендайской рамочной программы по снижению риска бедствий (2015-2030 годы) (https://www.gndr.org/images/newsite/PDFs/SFDRR-ru.pdf) был достигнут прогресс в осуществлении мероприятий, согласованных с четырьмя приоритетами Сендайской рамочной программы. Законодательная и институциональная структура, связанная со снижением риска бедствий, позволит обеспечить комплексный учет вопросов адаптации к изменению климата и управления рисками как на национальном, так и на субнациональном уровнях с привлечением заинтересованных сторон, таких как уязвимые общины и молодежь, с учетом гендерных соображений и расширения сотрудничества на региональном уровне через Центр по чрезвычайным ситуациям и уменьшению опасности бедствий, созданный в Алматы в 2016 году и обслуживающий Казахстан и его соседей – Кыргызстан и Афганистан. Трансграничное сотрудничество с соседними странами: В рамках Плана мероприятий на 2021-2030 годы будут разработана Центрально-Азиатская региональная программа по адаптации к изменению климата, реализованы соглашения об охране качества воды, а также о совместном использовании и охране трансграничных рек. Просвещение и повышение осведомленности: В Плане мероприятий на 2021-2030 годы предусмотрено отдельное направление работы, касающееся просвещения и повышения осведомленности населения Казахстана, путем формирования экологической культуры. Будут выработаны действия по популяризации зеленых политик и мер посредством публикаций, повышения осведомленности за счет целевого информирования бизнес-сообщества, разъяснения правил и принципов зеленой экономики и награждения за высокие результаты и достижения специальными отраслевыми наградами. В рамках Концепции развития образования Республики Казахстан на 2022-2026 годы, утвержденной Постановлением Правительства Республики Казахстан от 24 ноября 2022 года № 941 планируются мероприятия по вовлечению молодежи в повышении экологической культуры и бережного отношения к окружающей среде. В рамках принятого национального проекта "Жасыл Казахстан", утвержденного Постановлением Правительства Республики Казахстан от 12 октября 2021 года № 731 предусмотрено направление "Экология болашағы", направленное на повышение уровня экообразования и культуры населения. В данном направлении определены 2 задачи: - интеграция экологических аспектов в систему формального образования; - формирование эко-ориентированного информационного пространства.
8.6.	Какой вклад действия по адаптации вносят в другие международные рамочные структуры и/ или конвенции?	Реализация Плана будет способствовать достижению ЦУР, Боннскому вызову по лесам, Сендайской рамочной программе действий по снижению риска бедствий. Государственная политика РК в области адаптации к изменению климата также будет решать проблему потери биоразнообразия, отражая принципы и цели Конвенции ООН о биологическом разнообразии, а также Конвенции по борьбе с опустыниванием.
8.7.	Действия по адаптации с учетом гендерных факторов (и традиционных знаний/ знаний местного населения/ коренных народов)	Роль женщин в адаптации методов ведения сельского хозяйства к изменению климата, участие в процессах принятия решений, планирования и реализации проектов повышения осведомленности и изменения общественного поведения в сторону более ответственного использования воды и энергии, понимании климатических рисков и других выявленных проблемах будут отражены в соответствующих государственных программах по приоритетным для адаптации к изменению климата сферам государственного и местного управления.

¹ Kazakhstan First NDC (2016) https://unfccc.int/sites/default/files/NDC/2022-06/INDC%20Kz_eng.pdf

² Метеорологический феномен, при котором наблюдается повышенная температуры городском пространстве в сравнении с соседствующими территориями.

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. Осы қаулыға қосымшаға сәйкес Климаттың өзгеруіне жаһандық ден қоюға Қазақстан Республикасының жаңартылған ұлттық үлесі бекітілсін.

2. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Ә. Смайылов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2023 жылғы 19 сәуірдегі
№ 313 қаулысымен
бекітілген

Климаттың өзгеруіне жаһандық ден қоюға Қазақстан Республикасының жаңартылған ұлттық үлесі

1. Осы Климаттың өзгеруіне жаһандық ден қоюға Қазақстан Республикасының жаңартылған ұлттық үлесі Қазақстан Республикасының Заңымен (бұдан әрі – Париж келісімі) ратификацияланған Париж келісімінің 3-бабына және 4-бабының 11-тармағына сәйкес әзірленді.

2. Климаттың өзгеруіне жаһандық ден қоюға Қазақстан Республикасының жаңартылған ұлттық үлесі (бұдан әрі – ҰДАҮ) мыналардан тұрады:

ұлттық деңгейде айқындалатын үлестердің айқындығына, транспаренттілігіне және түсінуіне ықпал етуге арналған ақпарат:

1) бастапқы сәт туралы сандық бағаланатын ақпарат:

мақсат туралы жалпы ақпарат;

базалық жыл;

базалық көрсеткіштер туралы сандық ақпарат;

базалық және басқа ақпаратты жаңарту шарттары;

2) уақыт шеңбері:

жүзеге асыру кезеңі;

мақсатты көрсеткіш типі;

3) қамту ауқымы мен аясы:

нысаналы көрсеткіштің жалпы сипаттамасы;

эмиссиялар мен секторларды қамту;

4) жоспарлау процесі:

ішкі институционалдық механизмдер;

ҰДАҮ дайындық саласындағы озық практика мен тәжірибе;

ұлттық деңгейде айқындалатын үлестерді дайындауда жүзеге асырудың ғаламдық қорытындысын шығаруды есепке алу;

Париж келісімінің 4-бабының 9-тармағына сәйкес жаһандық қорытындылау;

5) жорамалдар мен әдіснамалық тәсілдер:

шығарындыларды есепке алу және сіңіру;

парниктік газдардың антропогендік шығарындылары мен абсорбциясын бағалау үшін қолданылатын әдіснамалар мен метрикалар;

нақты секторларға арналған әдістемелер мен метрикалар;

Париж келісімінің 6-бабына сәйкес ерікті ынтымақтастықты пайдалану ниеті;

6) ұлттық деңгейде айқындалатын үлестің әділдігі мен өршілдігі:

мақсаттың әділдігі мен өршілдігі;

Париж келісімінің 4-бабының 4-тармағын орындау;

7) 2-бапта баяндалған Конвенцияның мақсатына қол жеткізуге ұлттық деңгейде айқындалатын үлестің рөлі:

2-бапта баяндалған Конвенцияның мақсатына қол жеткізуге жәрдемдесу;

Париж келісімінің 2-бабының 1 а) тармағын және 4-бабының 1-тармағын орындауға жәрдемдесу;

8) климаттың өзгеруіне бейімделу бойынша компонент:

ұлттық жағдайлар, институционалдық механизмдер және құқықтық шеңберлер;

әсерлер, тәуекелдер және осалдықтар;

климаттың өзгеруіне бейімделудің ұлттық басымдықтары, стратегиялары, саясаттары, жоспарлары, мақсаттары мен әрекеттері;

бейімделу әрекеттері мен жоспарларын іске асыру;

бейімделу әрекеттері және экономикалық әртараптандыру жоспарлары, соның ішінде климаттың өзгеруін жеңілдетудің ілеспе пайдасына әкелетіндер;

бейімделу жөніндегі іс-қимылдар басқа халықаралық негіздемелік құрылымдарға және (немесе) конвенцияларға қандай үлес қосады;

гендерлік факторларды (және жергілікті халықтың және (немесе) жергілікті халықтардың дәстүрлі білімін) ескере отырып, климаттың өзгеруіне бейімделу әрекеттері.

Ұлттық деңгейде айқындалатын үлестердің айқындығына, транспаренттілігіне және түсінуіне ықпал етуге арналған ақпарат
1. Бастапқы сәт туралы сандық бағаланатын ақпарат
1.1.	Мақсат туралы жалпы ақпарат	Шартсыз мақсат: 2030 жылдың соңына қарай базалық 1990 жылғы шығарындылар деңгейіне қатысты парниктік газдар шығарындыларын (бұдан әрі – ПГ) 15 пайызға төмендету.
1.1.	Мақсат туралы жалпы ақпарат	Шартты мақсат: гранттық көмектің елеулі қосымша халықаралық инвестициялары; технологиялар трансферті халықаралық тетігіне қол жеткізу; халықаралық ғылыми - зерттеу жобаларына, перспективалы төмен көміртекті технологиялардың тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарына бірлесіп қаржыландыру және қатысу және жергілікті сараптамалық әлеуетті ұлғайту бастамалары жағдайында базалық 1990 жылғы шығарындылар деңгейіне қатысты 2030 жылдың соңына қарай ПГ шығарындыларын 25 пайызға төмендету.
1.2.	Базалық жыл	1990 жыл (Қазақстан Республикасы Экология кодексінің (бұдан әрі – Кодекс) 283-бабының 1-тармағы)
1.3.	Базалық көрсеткіштер туралы сандық ақпарат	Базалық көрсеткіш Қазақстан Республикасының 1990-2030 жылдардағы парниктік газдар шығарындыларын түгендеу деректеріне негізделетін болады, олар 2032 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының Климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенциясының (бұдан әрі – КӨНК) хатшылығына беріледі
1.4.	Негізгі және басқа ақпаратты жаңарту шарттары	Жаңа деректер пайда болған, әдіснамалық тәсілдер өзгерген, ұлттық коэффициенттер қолданылған және басқа да нақтылаулар болған кезде базалық көрсеткіштер қайта есептелетін болады.
2. Уақыт шеңбері
2.1.	Мақсатқа қол жеткізу кезеңі	2021 жылғы 1 қаңтар – 2030 жылғы 31 желтоқсан (Қазақстан Республикасы КӨНК ресми сайтында орналастырылған және Кодекстің 286-бабының 6-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының ұлттық деңгейде айқындалатын болжамды үлестері бойынша).
2.2.	Есепті кезең	2030 жыл, бір жылдық кезең (Кодекстің 283-бабының 1-тармағына сәйкес).
3. Қамту ауқымы мен аясы
3.1.	Нысаналы көрсеткіштің жалпы сипаттамасы	Бүкіл экономика бойынша абсолютті қысқарту.
3.2.	Эмиссиялар мен секторларды қамту	Кодекстің 281-бабының 2-тармағына сәйкес парниктік газдарды қамту: көміртегі диоксидіне (CO2); метанға (CH4); азот шала тотығына (N2O); гидрофторкөміртектеріне (ГФК); перфторкөміртектеріне (ПФК); күкірт гексафторидіне (SF6); (Кодекстің 281-бабының 3-тармағына сәйкес) қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындаған өзге де заттарға қолданылады. Климаттың өзгеруі жөніндегі үкіметаралық сарапшылар тобының (бұдан әрі – КӨЖҮТ) парниктік газдарды ұлттық түгендеудің басшылық қағидаттарына сәйкес секторларды қамту, 2006 жыл: энергетикалық қызмет, өнеркәсіптік процестер және өнімдерді пайдалану, ауыл шаруашылығы, орман шаруашылығы және басқа да жер пайдалану түрлері, қалдықтар.
4. Жоспарлау процесі
4.1.	Ішкі институционалдық механизмдер	Жоғары деңгейлі стратегиялық құжаттар: климаттық саясатты іске асырудың бастапқы нүктесі бұл Қазақстан Республикасының 2050 жылға дейінгі Даму стратегиясы (бұдан әрі – 2050 Стратегиясы) (Қазақстан Республикасы Президентінің 2012 жылғы 14 желтоқсандағы Жолдауы) және Қазақстан Республикасының жасыл экономикаға көшуі жөніндегі тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама) (Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 30 мамырдағы № 577 Жарлығы). Құжаттар жасыл экономикаға көшу, қоршаған ортаға жүктемені азайту және табиғи ресурстардың деградациясы кезінде халықтың әл-ауқаты мен өмір сүру сапасын арттыру мақсатында терең жүйелі қайта құрулар үшін негіз қалайды және ұзақ мерзімді мақсаттарды белгілейді – бұл энергия сыйымдылығын төмендету жалпы ішкі өнім (бұдан әрі – ЖІӨ) 2008 жылғы деңгейден 2050 жылға қарай 50 пайызға, және үлесін ұлғайту 2050 жылға қарай электр энергиясын өндірудегі баламалы көздер 50 пайызға дейін жетеді. 2050 Стратегиясының және Тұжырымдаманың алға қойылған мақсаттарын орындау Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі ұлттық даму жоспарымен (Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 15 ақпандағы № 636 Жарлығымен) және Қазақстан Республикасының жасыл экономикаға көшуі жөніндегі тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі 2021-2030 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарымен (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 29 шілдедегі № 479 қаулысымен) бекітілді. Онда энергетикада ПГ шығарындыларын азайту, энергия тиімділігі мен энергия үнемдеу, тұрақты көлікті дамыту бойынша қажетті шараларды іске асыру, электромобильдер мен газ көліктеріне арналған инфрақұрылымдар, көлік ағындарын басқарудың ақылды жүйелері, муниципалды қалдықтарды тұрақты басқару, жерді пайдалану мен органикалық ауыл шаруашылығына көшу, орман өсіру және экологиялық мәдениетті қалыптастыру көзделген. Экология кодексі шығарындыларды азайтудың институционалдық негізі ретінде: ПГ шығарындыларын қысқарту үшін негіз Кодекстің 283-бабының 1-тармағында көзделген, мұндағы мақсат Қазақстан Республикасының көміртегі балансын 2030 жылғы 31 желтоқсанға дейін 1990 жылғы көміртегі балансы деңгейінен кемінде он бес пайызға төмендетуді қамтамасыз ету болып табылады. Кодекстің 283-бабының 3-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігі (бұдан әрі – ЭТРМ) климаттың өзгеруі саласындағы халықаралық шарттарды іске асыру жөніндегі жұмыс органы болып айқындалды. ЭТРМ ҰДАҮ-ге қол жеткізуді қамтамасыз ету мақсатында парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулері саласында мемлекеттік реттеуді жүзеге асырады, бұдан басқа Кодекстің 283-бабының 4-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары өз құзыреті шегінде ҰДАҮ-нің орындалуын қамтамасыз етуге бағытталған іс-қимылдар жасауға міндетті. Шығарындыларды сату жүйесі: Кодекстің 284-бабы 2-тармағының негізінде парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулері саласында мемлекеттік реттеу құралдарын қолдану, сондай-ақ ұлттық шығарындылардың жартысына жуығын жабатын көміртегі бірліктері саудасының нарықтық тетігі белгіленеді. 2021 жылдан 2025 жылға дейінгі көміртекті бюджеттеудің ағымдағы кезеңі үшін 2021 жылға арналған көміртегі бюджеті 1990 жылғы көміртегі балансының деңгейінен кемінде 1,5 пайызға төмен, ал кейінгі жылдары-өткен жылғы көміртегі бюджетінің деңгейінен жыл сайын кемінде 1,5 пайызға қысқарады; 2026 жылдан 2030 жылға дейінгі көміртекті бюджеттеудің келесі кезеңінде ҰДАҮ-ге қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін әрбір күнтізбелік жыл үшін көміртегі бюджеті жоспарланып отырған 1,5-тен өткен жылғы көміртегі бюджеті деңгейінің 2,25–4,1 пайызына дейін қысқартуды ұлғайтуды талап етеді. Экономиканың реттелетін секторлары шығарындыларының өсуіне байланысты 2022 жылдан 2024 жылға дейін экономиканың жаңа секторлары шығарындылар саудасы жүйесіне енгізілетін болады. Үкімет экономиканың реттелмейтін секторлары үшін ішкі көміртегі салығын енгізуді жоспарлап отыр. Салықты енгізу туралы шешім кешенді модельдеуден кейін, терең сценарийлік талдау жүргізілгеннен кейін және шығындар мен пайдаға талдау жүргізілгеннен кейін қабылданады. Жасыл таксономия: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 15 шілдедегі № 482 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2026 жылға дейінгі инвестициялық саясатының тұжырымдамасы инвестициялық саясаттың негізгі қағидаттарын, оның ішінде жасыл өсуге көшуді, тұрақты және жасыл қаржыландыру құралдарын дамытуды және экологиялық, әлеуметтік және корпоративтік басқару қағидаттарын енгізуді айқындайды. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 31 желтоқсандағы № 996 қаулысымен бекітілген жасыл жобалардың таксономиясы жасыл облигациялар мен жасыл кредиттер арқылы қаржыландыруға жататын жасыл жобалардың жіктелуін айқындайды. Таксономия экологиялық және төмен көміртекті саясатты экологиялық пайдасы бар жобаларды жүзеге асыру үшін қолайлы жағдайлар жасау үшін әртүрлі қаржы құралдары мен институттарға жобалайды. Ең озық қолжетімді техникалар: Кодекстің 113-бабы ең үздік қолжетімді техниканы (бұдан әрі – ҮҚТ) және олардың қоршаған ортаға теріс әсерді азайтуға, қоршаған ортаға теріс антропогендік әсерді барынша азайтуға және бақылауға, Қазақстан Республикасының жасыл экономикаға көшуіне және төмен көміртекті дамуға ықпал ететін ресурстарды пайдалану тиімділігін арттыруға бағытталуын айқындайды. Кодекстің 418-бабының 4-тармағына сәйкес 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап қоршаған ортаға елеулі теріс әсер ететін объектілер үшін ҮҚТ ендіруді көздейтін кешенді экологиялық рұқсаттың болуы қажет. Энергетикалық саясат: 2018 жылдан бастап Қазақстанда жаңартылатын энергия көздерінің (бұдан әрі – ЖЭК) жобаларын іріктеудің аукциондық механизмі енгізілді, ол 2018 жылға дейін қолданыста болған және бастапқы кезеңде Қазақстан Республикасында ЖЭК секторын дамыту процесін іске қосты. Аукциондық механизмді енгізу жасыл энергия тарифтерін екі есе төмендетуге мүмкіндік берді. ҚР Президентінің тапсырмасы бойынша жаңартылатын энергия көздерінен электр энергиясын өңдіру үлесі 2030 жылға қарай 15 пайызға дейін ұлғайтылды. Әділ Қазақстанның құрылысы 2021 жылдан бастап іске қосылған стратегиялық саяси қайта құрулар мен құрылымдық экономикалық реформалар, сондай-ақ ҚР Президенті мен Үкіметінің салааралық мәселелерді шешудің ішкі жүйесін құруы орта және ұзақ мерзімді перспективада ел экономикасын жоспарлы және дәйекті түрде монополиясыздандыратын және жаңартылатын энергия көздерінің үлесін ұлғайтуға және жасыл сутекті, сондай-ақ басқа да баламалы энергия көздерін енгізуге баса назар аудара отырып, энергия көздерін әртараптандыратын болады. Қазақстан Республикасы Президентінің сайлауалды бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспарында Әділетті Қазақстан: бәріміз және әрқайсымыз үшін. Қазір және әрдайым" ҚР Президентінің 2022 жылғы 26 қарашадағы № 2 Жарлығымен бекітілген 2030 жылға дейін ҰДАҮ орындау мақсатында мынадай жоспарланған іс-шараларды іске асыру ықпал ететін болады: 2029 жылға дейін тікелей шетелдік инвестицияларды кемінде 150 миллиард АҚШ долларын тарту; елді газдандыру деңгейінің кемінде 60 пайызға қамтамасыз ету; өндіріс көлемін 1,5 есеге ұлғайту оның ішінде елдің өнеркәсіптік кәсіпорындарында экологиялық бақылауды күшейту есебінен зиянды заттар эмиссияларын 20 пайызға төмендету; орман алқаптарын 14,5 млн.гектарға дейін жеткізу; су саласын дамытудың кешенді жоспарын әзірлеу, оның ішінде елдің су объектілерінің экожүйесін сақтауға бағытталған. 8) Ғылым және білім: 2022 жылы оған жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру, ғылым, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім және ғылым саласындағы сапаны қамтамасыз ету, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беруді цифрландыру саласындағы функциялар мен өкілеттіктерді бере отырып, Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі құрылды. ҰДАҮ-ның орындалуын қамтамасыз ету үшін транс-тәртіптік идеяларды қалыптастыру әдістерін пайдаланып, мүдделі тараптарды тарта отырып, Қазақстан Республикасының ұзақ мерзімді төмен көміртекті дамуының қажеттіліктеріне форсайт-зерттеулер жүргізілетін болады. 2022-2024 жылдары ҰДАҮ Жол картасының тұжырымдамасын немесе бағдарламалық құжатын әзірлеу жоспарлануда: 1. портфельдік тәсілді қолдана отырып, Қазақстан Республикасын декарбонизациялау үшін тиісті перспективалы және қажетті тақырыптық салалар мен зерттеулер ресурстарға басымдық беру және қайтарымы төмен жобаларды електен өткізу. 2. декарбонизация қажеттіліктері үшін ресми білім беру құзыреттері, курстары мен бағдарламалары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім берудің цифрлық көпсалалы бағдарламаларын, оның ішінде шетелдік жоғары оқу орындарымен және онлайн білім беру платформаларымен әріптестікте іске асыру нұсқалары. 3. ұйымдар мен индустрияны университеттермен және стипендиялық бағдарламалармен біріктіру жолдары, жоғары білікті кадрларды даярлау және жергілікті ерекшеліктерді ескере отырып, декарбоникация үшін сыни зерттеулер жүргізу үшін Тұрақты даму және көміртекті бейтараптық ғылыми орталықтарын құру. 4. декарбонизацияның жаңа шешімдерін әзірлеу үшін "экожүйелерді" құру тәсілдері, соның ішінде стартап-инкубаторлар және/немесе бұрыннан барлармен интеграциялау. 5. климаттың өзгеруіне және тиісті саясатқа қатысты халықтың хабардарлығын арттыруға арналған ақпараттық өнімдер және климаттық саясатқа халық пен жастарды тарту тәсілдері. 9) ҰДАҮ іске асырудың Жол картасы: Қазақстан Республикасының ҰДАҮ іске асырудың 2021-2025 жылдарға арналған Жол картасының бастапқы нұсқасы талқылау процесіне барлық мүдделі тараптарды тарта отырып әзірленді. Декарбонизацияның секторлық және институционалдық шаралары енгізілген. Әрбір іс-шара бойынша парниктік газдар шығарындыларын азайту әлеуеті, қаржыландыру көздері бойынша бөлінген инвестициялық қажеттілік, ілеспе әсерлер және нәтижеге қол жеткізбеу тәуекелдері есептелген. Бұл ретте кедергілер мен тәуекелдерді жою шаралары, жауапты тараптар және орындау мерзімдері белгіленген. Бұдан басқа ҰДАҮ мақсаттарына қол жеткізу барысын қадағалау үшін негізгі индикаторлары бар ұлттық мониторинг, есептілік және верификация жүйесін жетілдіру шаралары жазылған. Қазақстан Республикасының көміртегі бейтараптығына қол жеткізуінің 2060 жылға дейінгі стратегиясының қабылдауына байланысты 2030 жылғы ұлттық үлестер мен 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығын үйлестіру жүргізілуде. Бұдан әрі, экология, климат және энергетика саласындағы саясатты үйлестіру нұсқалары қарастырылады, атап айтқанда, шығарындылар саудасы жүйесінің көміртегі бюджетінің әртүрлі деңгейлерімен және квоталарды секторлар бойынша дифференциалды бөлумен ең жақсы қолжетімді техниканы, жаңартылатын энергия көздерінің және қазба отындарының үлесін енгізу сценарийлері қаралатын болады. 2023-2024 жылдары ұзақ мерзімді төмен төмен көміртекті дамудың және секторлық саясатпен үйлестірудің негізгі мәселелерін ескере отырып, ҰДАҮ іске асырудың Жол картасының өзекті нұсқасы ұсынылатын болады. 10) ҰДАҮ және көміртекті бейтараптыққа қол жеткізу, ең алдымен, энергетика және экология саласында көміртегі ізі мен транспаренттілікті қадағалау, сондай-ақ қолданбалы ғылыми бағдарламаларды іске асыру үшін де, декарбонизация үшін жаңа қаржы өнімдерін жасау үшін де инновациялық экожүйені құру үшін түпкілікті цифрландыруды талап етеді. Электр энергетикасына интеллектуалды жүйелерді енгізу саланың барлық деңгейлеріне – жүйелік басқаруға, генерациялауға, таратуға, тұтынуға әсер етеді және ЖЭК пен таратылған генерацияны біріктіру үшін жағдай жасауға, сондай-ақ бақылау мен басқарудың жоғарылауы арқылы жүйенің тұрақтылығын арттыруға мүмкіндік береді. Спутниктік деректер мен смарт жүйелерді пайдалану жерді пайдалану мен орман алқаптарындағы өзгерістерді бақылауға және деректерді жинау сапасын жақсартуға мүмкіндік береді. Энергожүйені, ірі эмитенттерді және жерді пайдалануды және басқа да секторларды бірыңғай климаттық платформа түрінде цифрландыру парниктік газдар бойынша да, ластаушы заттар бойынша да сенімді және толыққанды ақпаратқа жедел қол жеткізуді қамтамасыз етеді, бұл ҚР Климаттық жүйесінің сенімділігі мен тұтастығын қамтамасыз етеді, өлшеу, есеп беру және тексеру (MRV) жүйесінің маңызды элементі болады және сенімділікті арттырады әлеуетті серіктестер тарапынан да, халық тарапынан да. ҰДАҮ орындалу барысын мониторингтеу үшін ағымдағы Ұлттық жоспарлар мен бағдарламаларды, саясаттар мен практикалық көрсеткіштерді, оның ішінде бірыңғай климаттық платформаның деректер базасында қадағалайтын екі жылдық баяндама әзірленетін болады.
4.2.	Ұлттық деңгейде айқындалатын үлестер даярлау саласындағы озық тәжірибе мен тәжірибе	Қазақстан Республикасының ҰДАҮ дайындау үшін ұлттық және халықаралық сарапшылар тобы шешім қабылдауға жәрдемдесудің озық құралдарын, оның ішінде жалпы тепе-теңдіктің макроэкономикалық моделін және бүкіл энергетиканың техно-экономикалық моделін пайдаланды. ҰДАҮ дайындау және шығарындылары төмен ұзақ мерзімді Даму стратегиясы кезінде энергетиканы ұзақ мерзімді жоспарлаудың, макроэкономикалық модельдеудің және жүйелік талдаудың кешенді модельдерін әзірлеу және пайдалану бойынша жергілікті құзыреттер артты. Болашақта бұл декарбонизацияның ағымдағы қарқынын үнемі бағалауға, даму жоспарларын қайта бағалауға, даму жоспарларын қайта бағалауға, мемлекеттік саясатты жетілдіруді ұсынуға, екінші және одан кейінгі ҰДАҮ-ні және шығарындылары төмен даму стратегияларын әзірлеу үшін және ұсыну үшін шешімдер қабылдауда сараптамалық қолдау көрсетуге мүмкіндік береді. Айта кету керек, жергілікті сараптамалық мультидисциплинарлық әлеуетті арттыру, ғылыми кадрларды оқыту үшін қосымша техникалық көмек көрсету, кәсіби алмасу бағдарламаларын ұйымдастыру Климаттық саясатты күшейту және декарбонизацияны жүзеге асыру үшін маңызды рөл атқарады.
4.3.	Ұлттық деңгейде айқындалатын үлесті дайындауда жүзеге асырудың Ғаламдық қорытындысын шығаруды есепке алу	Жүзеге асырудың бірінші жаһандық қорытындыларының нәтижелері Қазақстан Республикасының екінші және келесі ҰДАҮ дайындауда ескерілетін болады.
5. Болжамдар және әдіснамалық тәсілдер
5.1.	Парниктік газдар шығарындылардын есепке алу және сіңіру	Қазақстан Республикасы парниктік газдар есептілігіне және ҰДАҮ бойынша шешімдерге қатысты ағымдағы және болашақ қағидаттарды пайдаланатын болады. 2030 жылғы шығарындылар және ҰДАҮ мақсатына қол жеткізу жөніндегі деректер 2032 жылы қолжетімді 1990-2030 жылғы түгендеу деректеріне негізделетін болады.
5.2.	Парниктік газдардың антропогендік шығарындылары мен сіңірілуін бағалау үшін қолданылатын КӨЖҮТ әдіснамалалары мен метрикалары	Әдістемелік тәсілдер келесі әдістерді қолдануға негізделген: 1. КӨЖҮТ парниктік газдарды ұлттық түгендеу нұсқаулары, 2006 ж. 2. 2006 жылғы КӨЖҮТ ұлттық парниктік газдарды түгендеу нұсқауларына 2013 жылғы қосымша: сулы-батпақты жерлер. 3. Ұлттық парниктік газдарды түгендеу бойынша 2006 жылғы КӨЖҮТ нұсқауларына 2019 жылды нақтылау 4. Соңғы өзекті мәндер жаһандық жылыну әлеуеті БҰҰ КӨНК конференцияларының соңғы қабылданған шешімдеріне сәйкес пайдаланылатын болады.
5.3.	Нақты секторлар үшін КӨЖҮТ сәйкес келетін әдістемелер мен метрикалар	Реттелетін жерлердегі табиғи ауытқулар нәтижесінде шығарындылар және жиналған ағаш өнімдерінен шығарындылар, сондай-ақ қолданылатын тәсілдер, болжамдар және олардың КӨЖҮТ басшылық принциптеріне сәйкестігі парниктік газдар шығарындыларын ұлттық түгендеу есебінде қолжетімді болады.
5.4.	Париж келісімінің 6-бабына сәйкес ерікті ынтымақтастықты пайдалану ниеті	Қазақстан Республикасы парниктік газдар шығарындыларын ұлттық деңгейде төмендетуге қол жеткізуді жоспарлап отыр, бірақ Париж келісімінің 6-бабының механизмдеріне әртүрлі халықаралық механизмдер арқылы, әсіресе шығарындылармен сауда жүйелерін ұштастыру арқылы қатысу мүмкіндігін сақтайды.
6. Ұлттық деңгейде айқындалатын үлестің әділдігі мен өршілдігі
6.1.	Мақсаттың әділдігі мен өршілдігі	ҚР ҰДАҮ орындалуына мақсатқа жетуді қиындататын және байыпты пысықтауды талап ететін мынадай кедергілер ілеседі: 1. Көміртекті бағаны енгізу отын-энергетикалық ресурстар мен тәуелді қызметтер бағасының өсуіне және инфляцияның айтарлықтай өсуіне әкелуі мүмкін, бұл өз кезегінде халықтың әл-ауқатын айтарлықтай нашарлатуы мүмкін. 2. Төмен көміртекті жобаларды іске асыру үшін арзан кредиттерге қолжетімділіктің болмауы, ал қоңыр активтер ықтимал төмен пайыздық мөлшерлемемен кепілдіктер мен қаржыландыруға қол жеткізе алады. 3. Бюджет процесінде климаттық критерийлер мен Орнықты даму мақсаттарының критерийлерін есепке алудың болмауы, бұл әлеуетті кептеліп қалған активтерді қаржыландыру қатеріне әкеп соғады. 4. Энергияны декарбонизациялау үшін табиғи газ тапшылығы қаупі. ҰДАҮ-ға қол жеткізу табиғи газды жеткізуді ұлғайтуды білдіреді, бұл кен орындарын игеруді және инвестицияларды, сондай-ақ тарифтерді қайта қарауды талап етеді. 5. Өзен ағындарының жартысына жуығы су алуды арттыратын көрші елдерде қалыптасады және климаттың өзгеруін ескере отырып, гидроэнергетика әлеуетінің белгісіздігі де артады, бұл энергетикалық қауіпсіздікке де, электр энергетикасының көміртегі қарқындылығына да әсер етеді. 6. Өңірлік ұйымдарға интеграциялану қаупі. 2025 жылдан бастап парниктік газдар шығарындылары реттелмейтін ЕАЭО елдерінің бірыңғай электр энергетикалық нарығы іске қосылады. Бұл ел ішіндегі электр энергиясының қымбаттауына да, арзандауына да әкелуі мүмкін, бұл энергетикалық қауіпсіздік мәселелеріне және шығындардың өсуіне әкеледі. 7. COVID-19 пандемиясының әсері және оның болжанбайтын салдары эндогендік және экзогендік тәуекелдерді күшейтеді, мысалы, жеткізілім тізбегінің бұзылуына байланысты бағаның өсуі. 8. Көрші елдердің толқындық әсері. Көршілес елдердің өңірлік мәселелері санкциялар салу және орындау, әскери қақтығыстар, жүргізіліп жатқан саясатқа байланысты иммиграция толқындары, азық-түлік пен тұру бағасының өсуі және т.б. тауар айналымын төмендетуі, жеткізу тізбегін бұзуы және Қазақстан Республикасының экономикасын әлсіретуі, халықтың әлеуметтік жағдайын нашарлатуы және тиісінше декарбонизация жүргізу үшін терезені азайтуы мүмкін. Қазақстан Республикасы — Халықтың тығыздығы төмен және климаты күрт континенттік, әлемдік мұхитқа шыға алмайтын үлкен аумағы бар ел екенін түсіну маңызды. Қазақстан халқының 41,3 пайызға инфрақұрылымы нашар дамыған, өнеркәсіп орталықтарынан шалғайдағы, ішкі нарық сыйымдылығы төмен және мемлекеттік бюджеттің негізгі кірістерін қамтамасыз ететін экономиканың энергияны көп қажет ететін экспортқа бағдарланған салалары басым ауылдық елді мекендерде тұрады және экономикалық саясат пен ұлттық валюта бағамына айтарлықтай әсер етеді. Қазақстан Республикасына ҰДАҮ-ге қол жеткізу үшін қазба отынына (көмір мен мұнайға) екі есе тәуелділігі бар елде көміртегі бағасын қалыптастырудың жаңа тетіктерін енгізу және қолданыстағы тетіктерін едәуір күшейту қажет болады. Сондай-ақ электр энергиясын өндіру балансындағы ЖЭК (күн және жел) үлесін ұлғайту және жүйенің маневрлік қабілетін арттыру үшін бұрын пайдаланылмаған қуаттарды тарту қажет болады. Энергия желісін диспетчерлеудің қалыптасқан режимдерін неғұрлым бейімделгіш режимдерге өзгерту, ескірген энергетикалық флотты цифрландыруды жүргізу және цифрлық ұқсас жүйені пайдалануды енгізу қажет болады. Сонымен бірге ғылым мен білім беруді айтарлықтай жаңғырту, ғылыми-зерттеу және кадрлық әлеуетті арттыру, төмен көміртекті даму үшін аса маңызды технологияларды әзірлеу және трансфер бағдарламаларын жолға қою, декарбонизация саласындағы зерттеулер үшін портфельдік тәсілді әзірлеу; инвестициялық тәуекелдерді төмендету және белгілі бір салаларды монополиясыздандыруды талап ететін капиталды көп қажет ететін төмен көміртекті жобалар үшін арзан қарыздар алу тетіктерін жолға қою және кешенді нарықтық, реттеуші және экономикалық реформалар жүргізу. Бұл ретте инфляцияның ұлғаюына және халықтың энергиясы мен базалық қажеттіліктеріне тарифтердің айтарлықтай өсуіне жол бермеу талап етіледі; сондай-ақ дүниежүзілік пандемияның салдары, жаһандық нарықтардың құбылмалылығы және көршілес мемлекеттердегі тұрақсыздық сияқты сыртқы факторлардың Қазақстан Республикасының экономикасы мен халқы үшін теріс әлеуметтік және тіпті ҰДАҮ-ге қол жеткізудің қазіргі мақсаты үшін интервенциялар терезесін және реформалар жүргізуді айтарлықтай төмендететінін ескеру қажет.
6.2.	Париж келісімінің 4 - бабының 4-тармағын орындау	Қазақстан Республикасы ҰДАҮ-ге қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін бүкіл экономика ауқымында абсолютті қысқартуды мақсат етіп отыр.
Ұлттық деңгейде айқындалатын үлестің Конвенцияның 2-бабында баяндалған мақсатына қол жеткізудегі рөлі
7.1.	2-бапта баяндалған Конвенцияның мақсатына қол жеткізуге жәрдемдесу	Қазақстан Республикасының ҰДАҮ және көміртегі бейтараптығына қол жеткізу жөніндегі мақсаттары төмен шығарындыларымен дамуға көшуге және Конвенцияның және Париж келісімінің 2-бабында сипатталған ұзақ мерзімді температуралық мақсатқа қол жеткізуге ықпал етеді.
7.2.	Париж келісімінің 2-бабының 1 а) тармағын және 4-бабының 1-тармағын орындауға жәрдемдесу	Қазақстан Республикасы 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізуге бағытталған, бұл 21 ғасырдың бірінші жартысында парниктік газдар шығарындыларының жаһандық шыңына жедел қол жеткізуге ықпал етеді, сондай-ақ әділеттілік, орнықты даму және кедейлікті жою қағидаттарымен қойылған шектеулерді ескереді.
8. Климаттың өзгеруіне бейімделу компоненті
8.1.	Ұлттық мән-жайлар, институционалдық механизмдер және құқықтық шеңберлер	Бейімделуді жоспарлау процесінде Қазақстан Республикасының мынадай ұлттық мән жайлары ескерілді: Қазақстан - аумағы 2724,9 мың шаршы шақырым болатын Орталық Азиядағы ең ірі және көлемі бойынша әлемдегі тоғызыншы мемлекет. Қазақстандағы климат өте құрғақ, жылдық жауын-шашын мөлшері 592 миллиметр және жауын-шашынның алуан түрлі. Жауын-шашынның ең жоғары деңгейі тауларда байқалады, ал Қазақстан аумағының көп бөлігі құрғақ және жартылай құрғақ аймақтарда орналасқан. Алайда оның кеңдігіне байланысты ел Орталық Азияға тән барлық дерлік климаттық аймақтарды қамтиды: құрғақ, жартылай құрғақ, құрғақ субгумидті және ылғалдылығы теңіз деңгейінен 2500 метрден жоғары. Орташа айлық температура солтүстікте қаңтарда минус 16-18 градус Цельсийден (ең төмен температура минус 46-54 градус Цельсийге дейін және одан төмен) оңтүстікте шілдеде плюс 29 - 30 градус Цельсийге дейін (ең жоғары температура +49-54 градус Цельсийге дейін). Ландшафт алуан түрлілігімен ерекшеленеді: елдің орталық, шығыс және оңтүстік-шығыс бөліктеріндегі таулар; оңтүстік-батыстағы шөлдер мен жартылай шөлдер және Қазақстанның солтүстігіндегі орманды даламен үйлескен шөлді далалар. Қазіргі уақытта Қазақстанда орман жамылғысы аз: ол 12,9 миллион гектарды немесе аумақтың 4,74 пайызын құрайды. Бұталар мен қорғаныс екпелері шамамен 10 миллион гектарды алып жатыр, ал тек 3,3 миллион гектар негізгі ағаш түрлерімен жабылған: қылқан жапырақты, жұмсақ жапырақты және қатты жапырақты. Орман алқаптары деп танылған аумақтың едәуір бөлігі орманмен қамтылмаған, бұл Қазақстанның орман алқаптары елдің жалпы аумағының 1,24 пайызын немесе 3,48 миллион гектарды ғана алып жатқан спутниктік деректермен расталады. Ормандардың барлығы дерлік мемлекеттік меншікте және кесу шектеулерімен қорғалған. Негізгі ағаш түрлерін кесу жылына 10 мың гектар алқапта жүзеге асырылады. Ресми статистикалық мәліметтерге сәйкес, негізінен Қазақстанның оңтүстігінде тіркелген сексеуіл мен бұталарды кесу жылына қосымша 40 мың гектарға жуық жерді тазартады. 2015 жылдан бастап сексеуілді кесуге тыйым салынды, ал 2017 жылдан бастап бұл тыйым сексеуіл саудасына да қолданылды. Елде 7 мыңнан астам өзен және 48 мыңға жуық көл бар, ал Қазақстан Каспий және Арал теңіздерімен шектеседі. Өзендердің көпшілігі Каспий және Арал теңіздерін, Балқаш және теңіз көлдерін қоректендіреді. Үш негізгі өзен: Ертіс, Есіл және Тобыл Солтүстік Мұзды мұхитқа (Қара теңіз) құяды. Кейбір ірі өзендер трансшекаралық болып табылады. Қазақстанда 18,767 миллион адам тұрады. Халықтың 59 пайызы 88 қалада тұрып жатыр. Қалған 41 пайызы ауылды жерлерде тұрады. Институционалдық механизмдер және құқықтық шектер: ЭТРМ 2019 жылдан бастап климаттың өзгеруі саласындағы саясатты әзірлеуге және күш-жігерді үйлестіруге жауапты. Климаттық саясатты жоспарлау мен іске асыруды тиісті салалық министрліктермен ынтымақтастықта ЭТРМ жүзеге асырады. Климаттың өзгеруі мен климаттың өзгеруіне бейімделу мәселелерін біріктіру министрліктер арасындағы тығыз ынтымақтастыққа байланысты. Қажетті трансформация жергілікті қауымдастықтарды, ғалымдарды, бизнесті, Қоғамдық, жастар мен әйелдер ұйымдарын тартуды көздейді. Үкімет жоспарлаған бейімдеу іс-шаралары мүдделі тараптардың қатысуын, облыстардың және Республикалық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарын қолдауды, сондай-ақ гендерлік теңдікті ілгерілету жөніндегі шараларды енгізу қажеттігін көздейді. Бейімделуді жоспарлау әсерді жүйелі зерттеу мен климаттық модельдеуді қажет етеді. Климаттың өзгеруі жаһандық проблема болып табылады, бірақ оның салдары жергілікті деңгейде орташа әлемдік қарқындылықпен сезіледі. Климаттың өзгеруіне жауап беру мен бейімделуді ұзақ мерзімді жоспарлау белгілі бір дәрежеде шешім қабылдаушыларға тиісті саясат пен шараларды таңдауға ықпал ететін сценарийлер беретін Климаттық модельдерге сүйенуі керек. Климаттың өзгеруінің физикалық тәуекелдері Қазақстан халыққа, экожүйеге және экономикасына қалай әсер ететінін түсіну үшін қосымша зерттеулер қажет. Бейімделу жөніндегі жоспарларды іске асыру тетігі сондай-ақ жұмыс істеп тұрған ұйымдардың базасында климаттың өзгеруіне бейімделу жөніндегі шараларды жоспарлауда және іске асыруда мемлекеттік және жергілікті басқару органдарының күш-жігерін қолдау үшін салалық және жергілікті орталықтар жүйесін құруды көздейді. Мемлекеттік саясатты мониторингілеу механизмі Қазақстанда бұрыннан бар. Салалық саясаттар мен бейімдеу шараларын іске асыру бақыланатын болады, ал жыл сайынғы есептілік Париж келісімінің 7-тармағының b тармақшасына сәйкес Халықаралық есептілікті дайындау үшін Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 2 маусымдағы № 170 бұйрығымен бекітілген климаттың өзгеруіне бейімделу процесін ұйымдастыру және іске асыру қағидаларының 33-тармағына сәйкес ЭТРМ-мен ұсынылатын болады.
8.2.	Әсерлер, тәуекелдер және әлсіздіктер	Қазақстан Республикасы қазірдің өзінде климаттың өзгеруінің салдарын бастан кешуде. Соңғы бірнеше онжылдықта Қазақстандағы ауа температурасы айтарлықтай өсті. Орташа жылдық температура әр 10 жыл сайын 0,32 градус Цельсийге өсті. Ең жоғары температура 2020 жылы байқалды, аумағы бойынша орташа аномалия 1,92 градус Цельсийді құрады, бұл Қазақстанда ауаның орташа жылдық температурасы орташа әлемдік температураға қарағанда тез өсетінін көрсетеді. Қазақстанның бірнеше өңірінде температурасы Цельсий бойынша 35 градустан жоғары күндер санының артуы байқалады. Климаттың өзгеруіне байланысты басқа да негізгі стресстерге ауа-райының күрт өзгеруі (қатты жаңбыр, қатты қар, дауыл және бұршақ), құрғақшылық пен мұздықтардың еруі жатады. Алдағы уақытта орташа жылдық температура 2030 жылға қарай 1,7-1,9 градусқа, 2050 жылға қарай 2,4-3,1 градусқа, 2100 жылға қарай 3,2 6,0 градусқа көтеріледі деп күтілуде. Диапазонның төменгі шегі RCP 4.5 парниктік газ концентрациясының сценарийіне сәйкес келеді, ал жоғарғы шегі RCP 8.5. Қыс айларында жауын-шашынның көбеюімен қатар, елде басқа маусымдарда құрғақ кезеңдердің қайталануы мен қарқындылығы артуы мүмкін. Таулы аймақтарда, тіпті жауын-шашын мөлшері ұлғайған кезде де, жоғары температура қар түрінде жауын-шашынның азаюына және мұздықтардың одан әрі еруіне әкеледі. 2000 жылдан бастап әр түрлі дәрежедегі құрғақшылық қазірдің өзінде әр бес жылдың екеуіне әсер етеді. Қазақстанның жалпы жер көлемінің 50 пайызы. Ықтимал салдарға Каспий теңізі деңгейінің төмендеуіне байланысты жағалау сызығының жоғалуы мүмкін шөлдер мен құрғақ аймақтардың кеңеюі жатады. Екінші жағынан, қатты жаңбырлы қатты дауылдардың көбеюі өзен су тасқыны жиілігінің, су тасқыны мен су тасқыны мен сел санының артуына әкеледі. Климаттың өзгеруінің ең ауыр зардаптарына су тапшылығының артуы және шөлейттенудің күшеюі жатады. Су тапшылығының өсуі, оның ішінде трансшекаралық факторларға байланысты және онымен байланысты су экожүйелерінің деградациясы Қазақстан үшін ең өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Су алудың көп бөлігі ауыл шаруашылығына кетеді. Қазақстан өңірдегі бидайдың ірі жеткізушісі болып табылады. Құрғақшылықтың күшеюі, өзен ағыны мен жауын-шашынның өзгеруі, температураның жоғарылауы және ауа-райының күрт өзгеруі сияқты Климаттық стресс факторлары 2050 жылға қарай елге зиян келтіреді және бүкіл аймақтағы азық-түлік қауіпсіздігіне қауіп төндіреді деп күтілуде. Топырақтың жоғары тұздылығы қазірдің өзінде егістік жерлерге әсер етеді және дақылдардың өнімділігіне теріс әсер етеді. Өнімділіктің төмендеуінен басқа, температураның жоғарылауы және жауын-шашынның өзгеруі ауылшаруашылық зиянкестері мен ауруларының, соның ішінде трансшекаралық аурулардың өршуіне әкелуі мүмкін. Мал шаруашылығы және дәстүрлі агро-жайылымдық жаю жүйелері де климаттың өзгеруіне байланысты айтарлықтай зардаптарға тап болады. Жем-шөп көздері мен жайылымдар, әсіресе деградацияға ұшыраған және шамадан тыс жайылымға ұшыраған вагон орындары шөлейттену, құрғақшылық және дауылдан зардап шегеді. Температура мен жауын-шашынның өзгергіштігі суға қолжетімділіктің төмендеуімен бірге жануарлардың биологиялық күйзелісіне ықпал етуі, өсуі мен репродуктивті ерекшеліктеріне әсер етуі және мал арасында жұқпалы аурулардың таралуын арттыруы мүмкін. Климаттың өзгеруінің ауылшаруашылық өндірісіне әсері халықтың әртүрлі топтарының әл-ауқатына пропорционалды емес әсер етеді. Ең осал топтардың бірі-ауыл әйелдері, олар ауыл шаруашылығында жұмыс істеуден басқа, дәстүрлі түрде отбасына қамқорлық пен үй тапсырмасын орындайды. Климаттың өзгеруі ауыз су мен санитарияға, энергия өндіруге, аймақтық және трансшекаралық су ынтымақтастығына әсер етеді. Басқа себептермен қатар, қоғамдық денсаулыққа жылу толқындары, азық-түлік қауіпсіздігінің төмендеуі, таза ауыз суға қолжетімділіктің шектелуі және векторлық зооноздық аурулардың таралуы әсер етеді. Жылу толқындары мен құрғақшылық, әсіресе балалар мен қарттар сияқты осал топтар арасында өлімді арттыруы мүмкін. Қазақстанның барлық ірі қалалары ірі өзендердің жағасында орналасқан, сондықтан су тасқынына бейім. Қалалық жылу аралдары, сайып келгенде, адам денсаулығына әсер ететін климаттың өзгеруіне байланысты барлық мәселелерді күшейтеді. Су тасқынына немесе көшкінге әкелетін төтенше ауа райы оқиғалары инфрақұрылымға (жолдар, көпірлер және ғимараттар) үлкен қауіп төндіруі мүмкін.
8.3.	Бейімделудің ұлттық басымдықтары, стратегиялар, саясаттар, жоспарлар, мақсаттар және іс-әрекеттер	Бейімделудің ұлттық басымдықтары: Қазақстан үкіметінің басты назары климаттың өзгеруі әсер ететін негізгі секторлардың бейімделу қажеттіктіліктеріне аударылған: 1) ауыл шаруашылығы; 2) су ресурстарын басқару; 3) орман шаруашылығы; 4) апаттардың тәуекелдерін қысқарту. Стратегиялар, саясаттар, жоспарлар, мақсаттар және іс-әрекеттер: Қазақстан Республикасының 2050 жылға дейінгі Даму стратегиясы министрліктер мен ведомстволардың стратегиялық жоспарларын, сондай-ақ бағдарламаларды қоса алғанда, барлық мемлекеттік жоспарлау құжаттарының ұзақ мерзімді негізі болып табылады. Мемлекеттің стратегиялық міндеттерінің бірі-климаттың өзгеруінің әсерін азайтуға және парниктік газдар шығарындыларын азайтуға әкелетін төмен көміртекті экономикаға көшу. Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 2 қаңтардағы Экологиялық кодексіне енгізілген климаттың өзгеруіне бейімделуге арналған жаңа тарау әзірленді. 2018 жылы Үкімет ҰДАҮ ұлттық қайта қарау процесіне климаттың өзгеруіне бейімделу компонентін қосу арқылы 2015 жылы ҰДАҮ-ты жаңарту туралы шешім қабылдады. Қазақстан Республикасының "жасыл экономикаға" көшуі жөніндегі тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі 2021 – 2030 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 29 шілдедегі №479 қаулысы ҰДАҮ-пен келісіледі. Кодекстің қабылдануымен елде климаттың өзгеруіне бейімделу процесінің негізі қаланды. Кодекс басшысының бейімделу жөніндегі негізгі мақсаты-климаттың өзгеруіне төзімділікті арттыру жолымен Қазақстандағы климаттық тәуекелдерді төмендетуге жәрдемдесу, сонымен бірге климаттың өзгеруінің салдарын жою, климаттық тәуекелдерді барынша азайту және қоғамдық денсаулықты қорғай отырып, азық-түлік қауіпсіздігі мен суға қолжетімділікті қамтамасыз ете отырып, табиғи экожүйелердің, Экономикалық қызмет пен инфрақұрылымның бейімделуін қамтамасыз ететін шараларды іске асыру болып табылады. Бейімделу жөніндегі іс-шаралардың басымдығы секторлардың климаттың өзгеруіне тәуекелдер мен осалдығын ескере отырып айқындалатын болады. Табиғи процестерге негізделген шешімдерге арналған халықаралық ұсыныстарды ескере отырып, қоршаған ортаны қорғау және климаттың өзгеруі саласындағы салалық және әкімшілік-аумақтық жоспарлау экожүйе/бассейн тәсілімен толықтырылды. Қазақстан үшін мұндай тәсіл аса маңызды, өйткені шектеулі су ресурстарының стратегиялық маңызы бар және сектораралық және облысаралық ынтымақтастықты талап етеді. Бассейндік тәсіл Сонымен қатар мақсаттарды нақтылауға және климаттың өзгеруіне бейімделу үшін секторлық және аумақтық бағдарламалардың өзара байланыстары мен синергиясын күшейтуге мүмкіндік береді. Ұлттық бейімделу саясаты БҰҰ КӨНК және Париж келісімі шеңберіндегі тиісті Мониторинг есеп беру верификация (MRV) процестерін көрсете отырып, гендерлік аспектілерді қоса алғанда, мемлекеттік саясатты мониторингілеу және бағалау циклдарына сәйкес бес жылдық цикл шеңберінде мерзімді шолу мен қайта қараудан өтетін болады. Мерзімді шолулардан алынған ақпарат саясат пен шаралардың орындалуы мен орындалу барысын бақылау үшін қажетті кері байланысты қамтамасыз етеді. Бейімделу саясаты мен шараларын қайта қарау ғылымның жаңа жетістіктеріне сәйкес бейімделу шараларын жоспарлау мен іске асыруды жақсарту үшін мүмкіндіктер туғызады және қол жетімді жаңа технологияларды барынша пайдалануға мүмкіндік бередібереді. 2025 жылға дейінгі ҰДАҮ іске асыру Жол картасы климаттың өзгеруіне бейімделу бөлімін қамтиды және климаттың өзгеруіне осалдығын азайту және азайту үшін тиімді бейімделу бағдарламаларын, басым секторларда, жобаларды, іс-шараларды және іс-шараларды анықтайды.
8.4.	Бейімделу іс-әрекеттері мен жоспарларын іске асыру	Ілгерілеу және қол жеткізілген нәтижелер: Қазақстан елдің климаттың өзгеруіне осалдығын төмендетудің маңыздылығын мойындайды және климаттың өзгеруіне бейімделу жөніндегі саясаттар мен шараларды әзірлеуге кіріседі. БҰҰ КӨНК үшін ұлттық есептерде климаттың өзгеруінің ықтимал сценарийлері ауыл шаруашылығына, су ресурстарын басқаруға, денсаулық сақтауға, экожүйелерді қорғауға және әлеуметтік-экономикалық дамуға бейімделу шаралары бойынша тиісті ұсыныстармен баяндалған және қазіргі уақытта мұндай шаралар ұлттық саясатқа енгізіліп, заңнамалық базаның арқасында мүмкін болды. 2021-2030 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары климаттың өзгеруіне бейімделуге байланысты, әсіресе суды пайдалану қарқындылығын төмендетуге, ауыл шаруашылығын трансформациялауға, энергия тиімділігіне, тұрғын үй-коммуналдық қызметтерді жаңғыртуға, тұрақты көлікті дамытуға, сондай-ақ экожүйелерді сақтауға және орман жамылғысын ұлғайтуға қатысты бірқатар шараларды қамтиды. Осы шаралардың кейбіреулері климаттың өзгеруінен зардап шеккен басқа секторларға қосымша пайда әкеледі. Мысалы, орман өсіру экономикалық пайда мен климаттың өзгеруін азайту бөлігіндегі қосымша нәтижелерден басқа, Үкіметке жер эрозиясы мәселесін шешуге, суды сақтауды арттыруға және жер асты суларының сапасын жақсартуға мүмкіндік береді. Ғимараттарды жылу жаңғырту энергияны үнемдеп қана қоймай, қала тұрғындарының өмір сүру сапасын жақсартуға мүмкіндік береді. Қалаларды көгалдандыру және ірі қалалардың айналасында орман алқаптарын құру жер асты суларын басқаруға және сақтауға ықпал етіп қана қоймайды, сонымен қатар ауа сапасын жақсартады және қала тұрғындарының өмір сүруіне жағымды жағдай жасайды. Бейімдеу шараларын салалық және аумақтық саясатқа енгізу – "Климаттың өзгеруіне бейімделу саласындағы мемлекеттік басқару" Қазақстан Республикасы Экология кодексінің № 22 жаңа тарауына сәйкес күтілетін нәтижелердің бірі. 2021-2030 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарында "2022-2026 жылдарға арналған энергия үнемдеу және энергия тиімділікті арттыру Жол картасы" жеке көзделген. Ұлттық, өңірлік және халықаралық деңгейде бейімделуді арттыру жөніндегі ынтымақтастық 1. 2021-2030 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарын іске асыруды ЭТРМ үйлестіреді; 2. Салалық және аумақтық саясатқа бейімделу саясаты мен шараларын енгізудің тұрақты үйлестіру тетігі ЭТРМ ұлттық жоспарлау, қаржы және даму, ауыл шаруашылығы, орман шаруашылығы, энергетика, денсаулық сақтау, ғылым және білім беруге жауапты басқа министрліктермен байланыстыра отырып, қолданыстағы үкіметтік үйлестіру механизмінің арналарын ұстанатын болады. 3. Өңірлік және халықаралық ынтымақтастық Халықаралық қаржы институттарының жобалары шеңберінде жүзеге асырылады. Қазақстандағы климаттың өзгеруіне бейімделу бойынша жоспарлау, мониторинг және есептілік үшін бар олқылықтар мен кедергілерге салалық және жергілікті даму жоспарларына климаттың өзгеруіне бейімделуді енгізу үшін институционалдық және техникалық қолдаудың жеткіліксіздігі, бейімделу мәселелерін талқылау үшін ведомствоаралық және өңіраралық платформаның болмауы, осалдықтың бөлшектелген және ескірген бағалауларымен ұштастыра отырып, қолданыстағы Климаттық ақпаратты түгендеудің болмауы, жинау, талдау және құжаттама әдістерін үйлестірудің шұғыл қажеттілігі, Климаттық деректермен байланысты, бейімделу мақсаттарына жету үшін қажетті оқытылған персоналдың болмауы (саны мен тәжірибесі). Бұл олқылықтар мен кедергілер Қазақстан Республикасы Экология кодексінің ережелерін іске асыру барысында және қабылданған бағдарламалар мен жоспарларды жүзеге асыру процесінде жойылатын болады. Мониторинг және бағалау Үкіметтің 2020 жылғы 29 шілдедегі № 479 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының "жасыл экономикаға" көшуі жөніндегі 2021 – 2030 жылдарға арналған Тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын іске асыру туралы жыл сайынғы мониторинг және есептілік жүйесі іс-шараларды жыл сайынғы негізде орындау және ЭЫДҰ-ға орындалған жұмыстар туралы ақпарат пен есеп беру арқылы көзделген, олардың мазмұны оларға қол жеткізу немесе қол жеткізбеу. Осыған ұқсас тетік ҰДАҮ іске асыру бойынша Жол картасын іске асыруды мониторингтеу үшін құрылады. ҰДАҮ іске асыру бойынша Жол картасын іске асыруды бағалау әрбір бес жыл сайын қорытындылаумен аяқталатын болады, бұл жоспарлауды және одан әрі шараларды іске асыруды түзетуге мүмкіндік береді. Іске асырудың табысы әрбір сектор үшін белгіленген көрсеткіштер жиынтығы бойынша бағаланатын болады. Мемлекеттік басқару органдары жыл сайынғы негізде ұсынатын есептерден басқа, мүмкіндігінше ғылыми деректер пайдаланылатын болады.
8.5.	Бейімделу бойынша, оның ішінде климаттың өзгеру салдарын жұмсартудан келетін ілеспе пайдаларға алып келетін іс-әрекеттер мен экономикалық әртараптандыру жоспарлары	Кейбір іс-шаралар 2021-2030 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарында жоспарланған. Ауыл шаруашылығы: Ауыл шаруашылық секторында ішінара қабылданған шаралар: ауыл шаруашылық дақылдарын әртараптандыруды, суды көп жұмсайтын дақылдардан бас тартуды, суды үнемдеу технологияларына ауысуды, тамшылық суаруды және болжамдық өзгерістер мен жылдық су ағынын қайта бөлуді ескерумен тиісті инфрақұрылымды жаңғыртуды, заманауи органикалық жер шаруашылығына ауысуды және көміртек құрамын қолдау үшін топырақтарды тиімдірек басқаруды, ірі қара малдан метан шығарындысын қысқарту мақсатында жануарларға арналған азықты өзгертуді және шамадан тыс жаюдың алдын алуды, жайылымдарды жауапты басқаруды және қорғауды қамтиды. Жоспарланған іс-шаралардың бірі ауыл шаруашылығы дақылдарын өсіру жағдайларының байқалатын өзгерістерін ескере отырып, республика аумағын агроклиматтық бағалау аймақтарын бөлуді жүргізу болып табылады. Су ресурстарын басқару: Тұрақты сумен жабдықтауды қамтамасыз ету кезінде су ресурстарын басқару мен суды пайдалануды жақсарту мақсатында Қазақстан бассейндік басқару мен Бірітірілген су ресурстарын интеграцияланған басқару қағидаттарын енгізеді, қалаларда халықты ағынды суларды тазартумен қамтуды ұлғайту жөніндегі жобаларды, сумен жабдықтау желілерінде тасымалдау кезінде су ысыраптарын азайту жөніндегі іс-шараларды іске асыру жөніндегі жобаларды іске асыруға кірісті, сумен жабдықтау желілерінде су қоймалары мен жинақтаушы су қоймаларын салу артық жауын-шашын жинау, су арналары мен гидротехникалық құрылыстарды жаңғырту және реконструкциялау, суарудың заманауи әдістері мен заманауи су үнемдеу технологияларын енгізу, тамшылатып суаруды пайдалануды танымал ету, өнеркәсіпте суды пайдалану тиімділігін арттыру, ауыл шаруашылығында суды аз қажет ететін дақылдарға көшу бойынша. Өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында және тұрғын үй секторында су үнемдеу технологияларын енгізуді ынталандыру тетіктері жақсартылатын болады. Суды үнемдеуге деген ұмтылыс энергия өндірісіне әсер етеді. Кәдімгі электр станциялары сумен салқындатылады, мұнда процесте судың көп мөлшері қолданылады. Жаңартылатын энергия көздерін дамыту сонымен қатар суды тұтынуды азайтады және оны пайдалану тиімділігін арттырады, су ресурстарына жүктемені азайтады және осылайша бейімделуге ықпал етеді. Орман шаруашылығы: Қазақстан Бонн шақыруы шеңберінде 2030 жылға дейін орман өсіру және орманды қалпына келтіру есебінен кем дегенде 1,5 миллион гектар тозған жерді қалпына келтіруге міндеттенді. Бонн шақыруы аясында кем дегенде 1,5 миллион гектар тозған жерді орман өсіру климаттың өзгеруін азайту үшін айтарлықтай пайда әкеледі. Көміртекті сіңірудің бұрын-соңды болмаған өсуінен басқа, орман шаруашылығы бағдарламалары жерді қалпына келтіру жобаларын қолдайды, өнімсіз жерлерді орман алқаптарына айналдырады, бүлінген ландшафттарды қалпына келтіреді және тұрақты орман шаруашылығы мен ағаш өңдеу өнеркәсібінде жұмыс орындарын ашады. 2030 жылға дейін үш сценарий шеңберінде орманды жаңарту және орман өсіру есебінен климаттың өзгеруі салдарын жұмсарту нәтижелері Қазақстанға арналған CBM-CFS3 (Канада орман секторының көміртектік бюджетінің моделі) бағдарламалық жасақтамасын пайдаланумен үлгіленді. Алғашқы үш жыл ішінде (отырғызудан кейін) қылқан жапырақты, жұмсақ жапырақты немесе қатты жапырақты ағаштардың әр гектары жылына орта есеппен 1 тонна көміртекті сіңіреді, бұл алаңдаушылық факторлары болмаған кезде гектарына жылына 3,67 тонна СО2-ге тең. Алайда, бұл көрсеткіш жылына орманның бір гектарына 0,7 тоннаға дейінгі көміртекке төмендейді. Коммерциялық ормандардың 25 жылдық қызмет мерзімі елге бейімделу пайдаларын қамтамасыз етеді (судың ұсталуы, құрылысқа арналған сүрек және т.б.), сонымен қатар жұмсартыла немесе басқа тәсілдермен қысқартыла алмайтын антропогенді шығарындыларды өтей отырып, көміртек жұтқыштарды ұлғайтады. 2022-2030 жж. кезеңінде орман жамылғысын ұлғайту мақсатында үкімет жеке өнеркәсіптік плантациялар мен орман тәлімбақтарын құруды ынталандыратын қолдау тетіктерін жетілдіруді, сонымен қатар осы салада мемлекеттік-жеке серіктестікті қолдаумен пилоттық жобаларды іске асыруды жоспарлайды. Ормандарды қорғау бойынша ары қарай шаралар жоспарланады. 2020 жылы Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі "Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі" атты Қазақстан халқына жолдауын іске асыру бойынша Жалпы ұлттық жоспар қабылданды. Жоспарға сәйкес бес жыл ішінде орман қорында 2 миллиардтан астам ағаш және елді мекендерде 15 миллион ағаш отырғызуды қамтамасыз ету қажет, бұл Бонн шақыруының мақсаттарына сәйкес келеді. Апаттар тәуекелін азайту: Климаттың өзгеруі ауыл шаруашылығына және су ресурстарына, экожүйелерге және Қазақстан халқының денсаулығына әсер етеді. Алайда, баяу оқиғаларға қосымша, дүлей апаттар мен төтенше жағдайлар жиілігінің күтілетін артуының өзі үкіметтік әрекеттің жұмылуын және жоспарлау мен бейімдеуді жүзеге асыру процесінде апаттар тәуекелін төмендету компоненттерін күшейтуді талап ететін болады. Қазақстан апаттар қаупін азайту жөніндегі Сендай негіздемелік бағдарламасын қабылдаған сәттен бастап (2015-2030 жылдар) (https://www.gndr.org/images/newsite/PDFs/SFDRR-ru.pdf) Сендай негіздемелік бағдарламасының төрт басымдығымен келісілген іс-шараларды жүзеге асыруда прогреске қол жеткізілді. Апаттарды азайтумен байланысты заңнамалық және институционалдық құрылым, гендерлік ой-пікірлерді және 2016 жылы Алматыда құрылған және Қазақстанға және оның көршілері – Қырғызстан мен Ауғанстанға қызмет көрсететін Төтенше жағдайлар және апаттар қауіптерін азайту орталығы арқылы өңірлік деңгейдегі ынтымақтастықты кеңейтуді ескерумен, климаттың өзгеруіне бейімделу және осал қауымдар және жастар сияқты мүдделі тараптарды тартып, ұлттық, сол сияқты қосалқы ұлттық деңгейлерде тәуекелдерді басқару мәселелеріне кешендік есеп жүргізуді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Көршілес елдермен трансшекаралық ынтымақтастық: 2021-2030 жылдарға іс-шаралар жоспарының шеңберінде су сапасын қорғау туралы, сонымен қатар өзендерді бірлесіп пайдалану және қорғау туралы келісімдер іске асырылатын болады. Ағарту және хабардарлықты арттыру: 2021-2030 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарында экологиялық мәдениетті қалыптастыру жолымен Қазақстан халқын ағартуға және олардың хабардарлығын арттыруға қатысты жұмыстың жекелеген бағыты көзделген. Жарияланымдар арқылы жасыл саясаттар мен шараларды танымал ету, бизнес-қоғамдастықты мақсатты ақпараттандыру есебінен хабардарлықты арттыру, жасыл экономиканың ережелері мен қағидаттарын түсіндіру және жоғары нәтижелер мен арнайы салалық наградалармен жетістіктер үшін марапаттау жөніндегі іс-шаралар әзірленетін болады. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 24 қарашадағы № 941 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2022-2026 жылдарға арналған тұжырымдамасы шеңберінде жастарды экологиялық мәдениетті және қоршаған ортаға ұқыпты қарауды арттыруға тарту жөніндегі іс-шаралар жоспарлануда. Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен бекітілген қабылданған "Жасыл Қазақстан" ұлттық жобасы шеңберінде 2021 жылғы 12 қазандағы № 731 "Экология болашағы" бағыты қарастырылған, ол халықтың эко-білім деңгейін және мәдениетін арттыруға бағытталған. Бұл бағытта 2 міндет анықталды: -экологиялық аспектілерді ресми білім беру және білім беру жүйесіне біріктіру; - эко-бағдарланған ақпараттық кеңістікті қалыптастыру".
8.6.	Бейімделу бойынша іс-әрекеттер басқа халықаралық шектік құрылымдарға және/немесе конвенцияларға қандай үлес қосады?	Жоспарды іске асыру орнықты даму мақсаттарына қол жеткізуге, ормандар бойынша Бонн шақыруына, апаттар қаупін азайту жөніндегі Сендай негіздемелік іс-қимыл бағдарламасына ықпал ететін болады. Қазақстан Республикасының Климаттың өзгеруіне бейімделу саласындағы мемлекеттік саясаты БҰҰ-ның биологиялық әртүрлілік туралы Конвенциясының, сондай-ақ шөлейттенуге қарсы күрес жөніндегі Конвенцияның қағидаттары мен мақсаттарын көрсете отырып, биоәртүрлілікті жоғалту проблемасын шешетін болады.
8.7.	Гендерлік факторларды (және дәстүрлі білімдерді/ жергілікті тұрғындардың/тұрғылықты халықтардың білімдерін) ескерумен бейімделу бойынша іс-әрекеттер	Ауыл шаруашылықты жүргізу әдістерін климаттың өзгеруіне бейімдеудегі әйелдер ролі, шешімдер қабылдау, хабардарлықты арттыру жобаларын жоспарлау мен іске асыру және қоғамдық мінез-құлықты су мен энергияны жауаптырақ пайдалану, климаттық тәуекелдерді түсіну жағына қарай өзгерту процестеріне және басқа анықталған проблемаларға қатысуы мемлекеттік басқарудың климаттың өзгеруіне бейімдеу үшін басымды салалары бойынша тіисті мемлекеттік және жергілікті бағдарламаларда көрсетілетін болады.

Об утверждении обновленного национального вклада Республики Казахстан в глобальное реагирование на изменение климата

Обновленный национальный вклад Республики Казахстан в глобальное реагирование на изменение климата

Климаттың өзгеруіне жаһандық ден қоюға Қазақстан Республикасының жаңартылған ұлттық үлесін бекіту туралы

Климаттың өзгеруіне жаһандық ден қоюға Қазақстан Республикасының жаңартылған ұлттық үлесі