ИПС "Әділет"

      Конституционный Совет Республики Казахстан в составе председателя Рогова И. И., членов Совета Бахтыбаева И. Ж., Белорукова Н. В., Жаилгановой А. Н., Малиновского В. А., Нурмагамбетова А. М., Стамкулова У. М. с участием:
      представителя субъекта обращения – председателя апелляционной судебной коллегии по гражданским и административным делам Карагандинского областного суда Сейдалиной Ж. К.,
      представителя Сената Парламента Республики Казахстан – председателя Комитета по конституционному законодательству, судебной системе и правоохранительным органам Сената Парламента Республики Казахстан Акылбая С. Б.,
      представителя Мажилиса Парламента Республики Казахстан – депутата Мажилиса Парламента Республики Казахстан Сарпекова Р. К.,
      представителя Правительства Республики Казахстан – заместителя министра юстиции Республики Казахстан Баймолдиной З. Х.,
      представителя Верховного Суда Республики Казахстан – судьи Верховного Суда Республики Казахстан Архаровой Ж. Б.,
      представителя Генеральной прокуратуры Республики Казахстан – заместителя Генерального прокурора Республики Казахстан Асанова Ж. К.,
      представителя Комитета национальной безопасности Республики Казахстан – заместителя председателя Комитета национальной безопасности Республики Казахстан Колкобаева М. О.,
      представителя Агентства Республики Казахстан по борьбе с экономической и коррупционной преступностью (финансовой полиции) – руководителя аппарата Агентства Республики Казахстан по борьбе с экономической и коррупционной преступностью (финансовой полиции) Сексембаева М. И.,
      представителя Уполномоченного по правам человека в Республике Казахстан – исполняющего обязанности руководителя Национального центра по правам человека Рахимова Р. А.,
      представителя Республиканской коллегии адвокатов – председателя Республиканской коллегии адвокатов Тугела А. К.
      рассмотрел в открытом заседании представление Карагандинского областного суда о признании неконституционным пункта 6 статьи 218 Гражданского кодекса Республики Казахстан (Общая часть) от 27 декабря 1994 года № 268-XIII.
      Заслушав сообщения докладчиков – членов Конституционного Совета Республики Казахстан Жаилгановой А. Н. и Стамкулова У. М., выступления участников заседания и эксперта – директора Научно-исследовательского института гражданско-правовых исследований Академии фундаментальных и прикладных наук имени С. З. Зиманова Казахского гуманитарно-юридического университета, доктора юридических наук, профессора Каудырова Т. Е., изучив заключения экспертов – Научно-исследовательского института частного права Каспийского общественного университета: директора Института, академика Национальной академии наук Республики Казахстан, доктора юридических наук, профессора Сулейменова М. К., главного научного сотрудника, доктора юридических наук, профессора Ильясовой К. М., ведущего научного сотрудника, кандидата юридических наук, доцента Скрябина С. В.; партнера товарищества с ограниченной ответственностью «Юридическая фирма Lex Analitik», кандидата юридических наук Братуся Д. А.; профессора Бременского университета (Федеративная Республика Германия) Р. Книпера; директора региональной программы Германского общества по международному сотрудничеству (GIZ) «Содействие правовой государственности в странах Центральной Азии» Й. Пудельки; заведующей кафедрой гражданского права Восточно-Сибирского филиала Российской академии правосудия, кандидата юридических наук, доцента Филатовой У. Б., ознакомившись с мнениями Казахского национального университета имени аль-Фараби, Евразийского национального университета имени Л. Н. Гумилева, а также с другими материалами конституционного производства, проанализировав законодательство и практику отдельных зарубежных стран, Конституционный Совет Республики Казахстан

установил:

      В Конституционный Совет Республики Казахстан 20 мая 2014 года поступило представление Карагандинского областного суда о признании неконституционным пункта 6 статьи 218 Гражданского кодекса Республики Казахстан (Общая часть) от 27 декабря 1994 года № 268-XIII (далее – Гражданский кодекс).
      Из представления следует, что в производстве Карагандинского областного суда находится гражданское дело по иску Гарш В. М. к Гарш В. О. и Невдашеву И. В. о продаже недвижимого имущества с публичных торгов, поступившее по апелляционной жалобе истицы на решение районного суда № 2 Казыбекбийского района г. Караганды от 25 февраля 2014 года, которым отказано в удовлетворении заявленных исковых требований. В связи с тем что между долевыми собственниками не достигнуто соглашение по разделу жилого дома путем выкупа доли, истицей поставлен вопрос о принудительной продаже имущества с публичных торгов с ссылкой на положения пункта 6 статьи 218 Гражданского кодекса, согласно которому при явной нецелесообразности проводить раздел общего имущества либо выдел доли из него по правилам, изложенным в пунктах 3-5 настоящей статьи, суд вправе принять решение о продаже имущества с публичных торгов с последующим распределением вырученной суммы между участниками общей собственности соразмерно их долям.
      Исследовав материалы гражданского дела и заслушав пояснения сторон, суд усмотрел ущемление закрепленных Конституцией Республики Казахстан прав человека и гражданина в связи с противоречием пункта 6 статьи 218 Гражданского кодекса пункту 2 статьи 26 и пункту 1 статьи 39 Конституции Республики Казахстан.
      Сомнения суда в конституционности пункта 6 статьи 218 Гражданского кодекса заключаются в следующем:
      «его норма позволяет инициировать участникам гражданского оборота иски по ее прямому применению, что может ущемить права и законные интересы граждан. Вопросы владения, пользования и распоряжения долевой собственностью между ее сособственниками относятся к частным гражданско-правовым отношениям и не могут затрагивать интересы государства и относиться к делам, связанным с необходимостью защиты конституционного строя, охраны общественного порядка, прав и свобод человека, здоровья и нравственности населения;
      предоставленное суду право принимать решение о продаже с публичных торгов имущества при отсутствии согласия других сособственников, тем более жилища, противоречит основным конституционным принципам гарантирования защиты права частной собственности;
      его положения, подлежащие применению при рассмотрении указанного гражданского дела, не входят в исчерпывающий перечень оснований принудительного отчуждения у собственника имущества, закрепленный пунктом 2 статьи 249 Гражданского кодекса;
      содержание данной правовой нормы создает и процессуальные вопросы ее применения в силу своей неопределенности, в частности, наделения суда правом самостоятельного принятия решения о реализации имущества с публичных торгов без наличия такого требования со стороны кого-либо из участников процесса, что противоречит требованиям статей 49 и 218 Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан от 13 июля 1999 года № 411-I и нарушает один из основных принципов гражданского судопроизводства – состязательность и равноправие сторон».
      В связи с этим суд в соответствии со статьей 78 Конституции приостановил производство по гражданскому делу и обратился в Конституционный Совет с представлением о признании неконституционным пункта 6 статьи 218 Гражданского кодекса.
      При проверке конституционности пункта 6 статьи 218 Гражданского кодекса Конституционный Совет исходит из следующего.
      1. Согласно пункту 1 статьи 1 Конституции Республика Казахстан утверждает себя демократическим, светским, правовым и социальным государством, высшими ценностями которого являются человек, его жизнь, права и свободы. Это означает, что государство не имеет более важной задачи, чем забота о человеке, его материальном благополучии (нормативные постановления Конституционного Совета от 21 декабря 2001 года № 18/2, от 29 апреля 2005 года № 3, от 1 июля 2005 года № 4). Содержание понятия социального государства как одной из важнейших конституционных ценностей раскрывается в различных нормах Основного закона, в частности, в статье 25, которая закрепляет недопустимость лишения жилища, иначе как по решению суда, обязанность государства создавать условия для обеспечения граждан жильем. Приведенные нормы создают конституционные предпосылки для реализации социально-экономических прав граждан, закрепленных в Конституции республики.
      В Основном законе закреплены общие конституционные принципы и начала правового регулирования отношений собственности, которые имеют определяющее значение и провозглашают гарантии права собственности на всех этапах его возникновения, изменения и прекращения, распространяются на все процедуры вынесения соответствующих решений государственными органами и должностными лицами, обеспечивая стабильное и поступательное развитие общества и государства, незыблемость прав и свобод человека и гражданина (нормативное постановление Конституционного Совета от 23 апреля 2008 года № 4).
      Согласно статье 26 Конституции граждане Республики Казахстан могут иметь в частной собственности любое законно приобретенное имущество (пункт 1), а собственность, в том числе право наследования, гарантируется законом (пункт 2). Правовой режим, субъекты и объекты собственности, объем и пределы осуществления собственниками своих прав, гарантии их защиты определяются законом (пункт 2 статьи 6 Конституции). Основания и пределы ограничения права собственности, а также их характер установлены нормой пункта 1 статьи 39 Конституции, согласно которой «права и свободы человека и гражданина могут быть ограничены только законами и лишь в той мере, в какой это необходимо в целях защиты конституционного строя, охраны общественного порядка, прав и свобод человека, здоровья и нравственности населения». Такие же правовые позиции изложены в ряде нормативных постановлений Конституционного Совета (от 3 ноября 1999 года № 19/2, от 20 декабря 2000 года № 21/2, от 1 июля 2005 года № 4, от 23 апреля 2008 года № 4 и другие).
      В соответствии с пунктом 2 статьи 12 Основного закона права и свободы человека определяют содержание и применение законов и иных нормативных правовых актов. Указанное правило является концептуальной основой действующего права Казахстана (нормативное постановление Конституционного Совета от 10 июня 2003 года № 8).
      В этой связи отношения собственности должны регулироваться в строгом соответствии с Конституцией, на основе принципов правового государства, юридического равенства и справедливости с тем, чтобы был обеспечен баланс прав и законных интересов всех участников гражданского оборота. Возникающие при этом коллизии не могут преодолеваться путем предоставления защиты одним правам в нарушение других, равноценных по своему конституционному значению. Законодатель должен обеспечить правовую определенность, стабильность и предсказуемость в сфере гражданского оборота, поддерживая как можно более высокий уровень взаимного доверия между собственниками и создавая все необходимые условия для эффективной защиты права собственности.
      Основным законодательным актом, развивающим и детализирующим указанные конституционные положения, является Гражданский кодекс, который регулирует в том числе правовой режим собственности, устанавливает гарантии ее неприкосновенности, основания и порядок прекращения права собственности.
      2. Конституционное право собственности реализуется посредством как единоличных (индивидуальных), так и совместных (коллективных) форм владения, пользования и распоряжения имуществом. По своему содержанию право индивидуальной собственности не аналогично праву общей собственности. Если индивидуальный собственник осуществляет свои правомочия самостоятельно в пределах, определенных законом или соглашением с другими лицами, то реализация прав участника общей собственности зависит еще и от правомочий других сособственников. Наличие у имущества более одного собственника изначально предполагает естественные ограничения в осуществлении правомочий. Каждый собственник имеет право владеть, пользоваться и распоряжаться общим имуществом в том объеме, в каком это не нарушает аналогичные правомочия других собственников. Такой правовой режим согласуется с положениями Конституции о том, что собственность обязывает, пользование ею должно одновременно служить общественному благу (пункт 2 статьи 6), осуществление прав и свобод человека и гражданина не должно нарушать прав и свобод других лиц, посягать на конституционный строй и общественную нравственность (пункт 5 статьи 12) и не противоречит пункту 1 статьи 39, закрепляющему конституционные цели и критерии законного ограничения прав и свобод человека и гражданина. Конституционный Совет в ряде своих нормативных постановлений отметил, что имущественное право не является абсолютным и может быть ограничено законами как в сфере гражданско-правовых отношений, так и в публично-правовой сфере (от 16 июня 2000 года № 6/2, от 28 мая 2007 года № 5 и другие).
     Гражданский кодекс предусматривает различные способы и условия раздела общего имущества или выдела из него доли. Пункт 1 статьи 218 Гражданского кодекса устанавливает правило, согласно которому раздел общего имущества или выдел доли из него может быть осуществлен по соглашению между всеми участниками долевой собственности.
      При недостижении соглашения между участниками долевой собственности закон предоставляет им право в судебном порядке требовать выдела своей доли в натуре либо выплаты стоимости доли или компенсации (пункты 2–5 статьи 218 Гражданского кодекса). При явной нецелесообразности проводить раздел общего имущества либо выдел доли из него по правилам, изложенным в пунктах 3–5 статьи 218, суд вправе принять решение о продаже имущества с публичных торгов с последующим распределением вырученной суммы между участниками общей собственности соразмерно их долям (пункт 6 статьи 218 Гражданского кодекса).
      По мнению ряда участников конституционного производства, в целях реализации своего права собственности и его защиты сособственники вправе требовать применения любых способов, предусмотренных в пунктах 2–6 статьи 218 Гражданского кодекса. Однако конкретный способ и условия раздела общего имущества или выдела из него доли должны определяться судом с учетом фактических обстоятельств дела (субъектный состав, размер долей, делимость или неделимость имущества, семейное и материальное положение, а также физическое состояние собственников, наличие несовершеннолетних детей и т. д.).
      Конституционный Совет считает, что суд в соответствии с законом обязан создавать условия для максимально эффективной защиты прав и законных интересов каждого сособственника. Поэтому при рассмотрении требования истца о продаже имущества с публичных торгов суду необходимо прежде всего проверить возможность раздела (выдела) по правилам, предусмотренным пунктами 3–5 статьи 218 Гражданского кодекса. Конституционный Совет разделяет мнение некоторых участников конституционного производства о том, что условиями применения нормы пункта 6 статьи 218 Гражданского кодекса могут быть невозможность выдела доли в натуре из неделимой вещи или имущества, из которого выдел доли в натуре не допускается законодательными актами; отсутствие у других собственников возможности выплатить стоимость доли или ее компенсацию; невозможность совместного осуществления прав и другие обстоятельства, явно свидетельствующие о нецелесообразности применения иных способов раздела имущества.
      Продажу имущества с публичных торгов следует рассматривать как крайнюю меру, применяемую по решению суда в исключительных случаях по обращению заинтересованного сособственника (сособственников), когда решить спор другими указанными выше способами невозможно. Гражданско-правовые споры о разделе имущества, находящегося в общей долевой собственности, или выделе из него доли должны разрешаться в строгом соответствии с требованиями гражданского процессуального законодательства.
      Наличие нормы пункта 6 статьи 218 Гражданского кодекса стимулирует участников общей долевой собственности к достижению соглашения между собой. В этих ситуациях суд обеспечивает реализацию прав собственников, желающих прекратить отношения общей долевой собственности. Он обязан учитывать интересы всех собственников, в том числе не согласных с разделом имущества, и обеспечивать равную защиту их прав посредством предварительного соблюдения механизма раздела общего имущества, предусмотренного пунктами 3–5 статьи 218 Гражданского кодекса.
      Принудительный характер реализации права собственности связан с правовой природой отношений, предполагающей наличие у сособственников не только прав, но и взаимных обязанностей, а также ограничений в осуществлении своих правомочий. Продажа имущества с публичных торгов осуществляется по решению суда, что соответствует пункту 3 статьи 26 Конституции. По результатам торгов с покупателем заключается договор купли-продажи, который является основанием для прекращения отношений общей долевой собственности. Все сособственники получают возмещение, соразмерное их долям.
      Такой порядок согласуется и с пунктом 2 статьи 76 Конституции, согласно которому судебная власть распространяется на все дела и споры, возникающие на основе Конституции, законов, иных нормативных правовых актов, международных договоров Республики. Как отметил Конституционный Совет в нормативном постановлении от 20 декабря 2000 года № 21/2, данное конституционное положение не допускает прекращения права собственности в бесспорном порядке. Отчуждение имущества возможно в соответствии с законом, как на основании предварительного судебного решения, так и при обязательном последующем судебном контроле за законностью и обоснованностью отчуждения имущества в случае обжалования собственником соответствующего решения государственного органа в порядке, установленном законом.
      Следует отметить, что принятие решения о продаже имущества с публичных торгов является правом суда, а не его обязанностью. Поэтому само по себе установление «явной нецелесообразности» в контексте пункта 6 статьи 218 Гражданского кодекса не является достаточным. Наряду с установлением данного обстоятельства, суд должен обеспечить учет общих положений Конституции и закрепленных в ней принципов регулирования отношений собственности и гарантий реализации конституционных прав и свобод человека и гражданина.
      Таким образом, пункт 6 статьи 218 Гражданского кодекса не противоречит пунктам 2 и 3 статьи 26 и пункту 1 статьи 39 Конституции.
      3. Признавая конституционность пункта 6 статьи 218 Гражданского кодекса, Конституционный Совет на основе логико-содержательного анализа этой нормы считает, что ее изложение не содержит объективных критериев, позволяющих правоприменителю однозначно определить смысл этой нормы, допускает возможность широкой интерпретации ее содержания и, как следствие, произвольного применения при разрешении гражданского дела.
      Законодатель, используя такое понятие, как «явная нецелесообразность», не дал его четкого юридического определения, позволяющего полно и недвусмысленно установить его признаки. Из формулировки рассматриваемой нормы не ясно, является ли решение суда о продаже имущества с публичных торгов крайней мерой разрешения спора, которая должна применяться при невозможности раздела общего имущества либо выдела доли из него другими способами; обязывает ли она суд проверить саму возможность разрешения спора по правилам, предусмотренным пунктами 2–5 статьи 218 названного кодекса. Из конструкции рассматриваемой нормы не следует, должен ли суд принимать решение по соответствующему требованию кого-либо из сособственников или же он может принять решение по своему усмотрению и при отсутствии такового. Оспариваемая субъектом обращения норма не гармонизирована с положениями пункта 2 статьи 249 Гражданского кодекса, содержащего перечень случаев принудительного отчуждения имущества у собственника (в редакции Закона Республики Казахстан от 1 марта 2011 года № 414-IV «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам государственного имущества»), а также с другими законодательными актами, предусматривающими основания прекращения права собственности вопреки воле собственников.
     Пункт 1 статьи 6 Гражданского кодекса устанавливает, что при возможности различного понимания слов, применяемых в тексте законодательных норм, предпочтение отдается пониманию, отвечающему положениям Конституции Республики Казахстан и основным принципам гражданского законодательства.
      Поэтому, исходя из конституционно-правового смысла пункта 6 статьи 218 Гражданского кодекса, Конституционный Совет считает, что суд при решении вопроса о наличии такого обстоятельства, как «явная нецелесообразность» раздела общего имущества или выдела из него доли, должен исходить из того, что продажа по решению суда имущества с публичных торгов допускается в качестве крайней меры разрешения спора, которая может применяться по требованию заинтересованного сособственника при условии обязательного предварительного соблюдения положений, предусмотренных пунктами 2–5 статьи 218 Гражданского кодекса.
      Конституционный Совет в ряде своих нормативных постановлений указывал, что закон должен соответствовать требованиям юридической точности и предсказуемости последствий, то есть его нормы должны быть сформулированы с достаточной степенью четкости и основаны на понятных критериях, позволяющих со всей определенностью отличать правомерное поведение от противоправного, исключая возможность произвольной интерпретации положений закона (нормативные постановления от 27 февраля 2008 года № 2, от 7 декабря 2011 года № 5 и другие).
      В связи с этим Конституционный Совет соглашается с мнением некоторых участников конституционного производства о том, что в целях устранения разночтений пункта 6 статьи 218 Гражданского кодекса целесообразны соответствующие законодательные меры, а также дача разъяснений по вопросам судебной практики.
      На основании изложенного, руководствуясь пунктом 2 статьи 72 Конституции Республики Казахстан, подпунктом 1) пункта 4 статьи 17, статьями 31–33, 37, 40 и подпунктом 2) пункта 1 статьи 41 Конституционного закона Республики Казахстан от 29 декабря 1995 года № 2737 «О Конституционном Совете Республики Казахстан», Конституционный Совет Республики Казахстан

постановляет:

      1. Признать пункт 6 статьи 218 Гражданского кодекса Республики Казахстан (Общая часть) от 27 декабря 1994 года № 268-XIII соответствующим Конституции Республики Казахстан.
      2. Рекомендовать Правительству Республики Казахстан рассмотреть вопрос об инициировании изменений и дополнений в Гражданский кодекс Республики Казахстан (Общая часть) от 27 декабря 1994 года № 268-XIII в целях приведения его в соответствие с правовыми позициями Конституционного Совета Республики Казахстан, изложенными в настоящем нормативном постановлении.
      3. Рекомендовать Верховному Суду Республики Казахстан на основании статьи 81 Конституции Республики Казахстан в целях обеспечения единой судебной практики принять нормативное постановление, разъясняющее вопросы применения норм статьи 218 Гражданского кодекса Республики Казахстан (Общая часть) от 27 декабря 1994 года № 268-XIII и сопряженных с ними законодательных положений в соответствии с их конституционно-правовым смыслом, установленным в настоящем нормативном постановлении Конституционного Совета Республики Казахстан.
      4. На основании пункта 3 статьи 74 Конституции Республики Казахстан нормативное постановление вступает в силу со дня его принятия, обжалованию не подлежит, является общеобязательным на всей территории республики и окончательным с учетом случая, предусмотренного пунктом 4 статьи 73 Конституции Республики Казахстан.
      5. Опубликовать настоящее нормативное постановление на казахском и русском языках в официальных республиканских печатных изданиях.

      Председатель
      Конституционного Совета
      Республики Казахстан                       И. РОГОВ

      Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі, Төраға И.И.Рогов, Кеңес мүшелері І.Ж.Бақтыбаев, Н.В.Белоруков, А.Н.Жайылғанова, В.А.Малиновский, А.М.Нұрмағамбетов, Ү.М.Стамқұлов қатысқан құрамда, мыналардың:
     өтініш субъектінің өкілі – Қарағанды облыстық сотының азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі апелляциялық сот алқасының төрағасы Ж.К.Сейдалинаның,
     Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының өкілі – Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Конституциялық заңнама, сот жүйесі және құқық қорғау органдары комитетінің төрағасы С.Б.Ақылбайдың,
     Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің өкілі – Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты Р.Қ.Сәрпековтің,
     Қазақстан Республикасы Үкіметінің өкілі – Қазақстан Республикасы Әділет министрінің орынбасары З.Х.Баймолдинаның,
     Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының өкілі – Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы Ж.Б.Архарованың,
     Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының өкілі – Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының орынбасары Ж.Қ.Асановтың,
     Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің өкілі – Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті Төрағасының орынбасары М.Ө.Қолқабаевтың,
     Қазақстан Республикасы Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігінің (қаржы полициясының) өкілі – Қазақстан Республикасы Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігінің (қаржы полициясының) аппарат басшысы М.И.Сексембаевтың,
     Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің өкілі – Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталық басшысының міндетін атқарушы Р.А.Рахимовтың,
     Республикалық адвокаттар алқасының өкілі – Республикалық адвокаттар алқасының төрағасы Ә.Қ.Түгелдің қатысуымен,
     өзінің ашық отырысында Қарағанды облыстық сотының 1994 жылғы 27 желтоқсандағы № 268-ХІІІ Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің (Жалпы бөлім) 218-бабы 6-тармағын конституциялық емес деп тану туралы ұсынымын қарады.
     Баяндамашылар – Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің мүшелері А.Н.Жайылғанова мен Ү.М.Стамқұловтың хабарлауларын, отырысқа қатысушылардың және сарапшы – Қазақ гуманитарлық-заң университетінің С.З.Зиманов атындағы Іргелі және қолданбалы ғылымдар академиясының Азаматтық-құқықтық зерттеулер ғылыми-зерттеу институтының директоры, заң ғылымдарының докторы, профессор Т.Е.Қаудыровтың сөйлеген сөздерін тыңдап, сарапшылар – Каспий қоғамдық университетінің Жеке құқық ғылыми-зерттеу институтының: Институт директоры, Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының академигі, заң ғылымдарының докторы, профессор М.К.Сүлейменовтің, бас ғылыми қызметкер, заң ғылымдарының докторы, профессор К.М.Ілиясованың, жетекші ғылыми қызметкер, заң ғылымдарының кандидаты, доцент С.В.Скрябиннің; «Lex Analitik Заң фирмасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің әріптесі, заң ғылымдарының кандидаты Д.А.Братустың; Бремен университетінің (Германия Федеративтік Республикасы) профессоры Р.Книпердің; Халықаралық ынтымақтастық жөніндегі Герман қоғамының (GIZ) «Орталық Азия елдеріндегі құқықтық мемлекеттілікке көмектесу» өңірлік бағдарламасының директоры Й.Пудельканың; Ресейлік сот төрелігі академиясы Шығыс-Сібір филиалының азаматтық құқық кафедрасының меңгерушісі, заң ғылымдарының кандидаты, доцент У.Б.Филатованың қорытындыларын зерделеп, әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің пікірлерімен, сондай-ақ конституциялық іс жүргізудің өзге де материалдарымен танысып шығып, жекелеген шет елдердің заңнамасы мен практикасына талдау жасап, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі

анықтады:

     Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесіне 2014 жылғы 20 мамырда Қарағанды облыстық сотының 1994 жылғы 27 желтоқсандағы № 268-ХІІІ Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің (Жалпы бөлім) 218-бабы 6-тармағын (бұдан әрі – Азаматтық кодекс) конституциялық емес деп тану туралы ұсынымы келіп түсті.
     Ұсынымнан келіп шығатыны, талапкер В.М.Гарштың жылжымайтын мүлікті жария саудаға салып сату туралы В.О.Гаршқа және И.В.Невдашевқа қойған талап арызын қанағаттандырудан бас тартқан Қарағанды қаласы Қазыбек би ауданының № 2 аудандық сотының 2014 жылғы 25 ақпандағы шешіміне талапкердің апелляциялық шағымы бойынша келіп түскен азаматтық іс Қарағанды облыстық сотының өндірісінде жатыр. Үлесті меншік иелері арасында үлесін сатып алу жолымен тұрғын үйді бөлу жөнінде келісімге қол жеткізілмегендіктен, талапкер Азаматтық кодекстің 218-бабы 6-тармағының ережелеріне сілтеме жасай отырып, мүлікті мәжбүрлеп жария саудаға салып сату туралы мәселе қойған, бұл тармаққа сәйкес осы баптың 3-5-тармақтарында баяндалған ережелер бойынша ортақ мүлiктi бөлу iсiн жүргiзудiң не одан үлестi бөлiп шығарудың тиiмсiздiгi айқын болған жағдайда сот мүлiктi жария саудаға салып сатып, кейiн одан түскен соманы ортақ меншiкке қатысушылар арасында олардың үлестерiне сәйкес бөлiп беру туралы шешiм шығаруға құқылы.
     Азаматтық іс материалдарын зерделеп және тараптардың түсініктемелерін тыңдап, сот Азаматтық кодекстің 218-бабының 6-тармағы Қазақстан Республикасы Конституциясының 26-бабының 2-тармағына және 39-бабының 1-тармағына қайшы болғандықтан, Қазақстан Республикасының Конституциясында баянды етілген адамның және азаматтың құқықтарына нұқсан келеді деп тапқан.
     Азаматтық кодекстің 218-бабы 6-тармағының конституциялығына соттың күмәні мынаған келіп саяды:
     «оның нормасы азаматтық айналымға қатысушылардың бұл норманы тікелей қолдану жөніндегі талап арыздарға бастама жасауына мүмкіндік береді, ал бұл азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделеріне нұқсан келтіруі мүмкін. Басқа меншік иелері арасындағы үлесті меншікті иелену, пайдалану және билік ету мәселелері жеке азаматтық-құқықтық қатынастарға жатады, мемлекет мүддесін қозғамайды және конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртіпті, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен имандылығын сақтау қажеттілігімен байланысты істерге жатпайды;
     басқа меншік иелерінің келісімі болмаған жағдайда мүлікті, әсіресе үйді, жария саудаға салып сату туралы сотқа берілген шешім қабылдау құқығы жеке меншік құқығы қорғалуына кепілдік беретін негізгі конституциялық принциптерге қайшы келеді;
     көрсетілген азаматтық істі қарау кезінде қолданылуға жататын оның ережелері, Азаматтық кодекстің 249-бабы 2-тармағында бекітілген мүлікті меншік иесінен мәжбүрлеп иеліктен шығару негіздерінің толық тізбесіне кірмейді;
     бұл құқықтық норманың мазмұны айқын болмауы салдарынан, оны қолдануда процессуалдық сұрақтар да туындайды, атап айтқанда, процеске қатысушылардың қайсы бірінің тарапынан мұндай талап болмаған жағдайда, мүлікті жария саудаға салып сату туралы жеке-дара шешім қабылдау құқығын сотқа береді, ал бұл 1999 жылғы 13 шілдедегі № 411-І Қазақстан Республикасы Азаматтық іс жүргізу кодексінің 49 және 218-баптарының талаптарына қайшы келеді және азаматтық сот ісін жүргізудің негізгі принциптерінің бірі – тараптардың жарыспалығы мен теңдігін бұзады».
     Осыған байланысты, сот Конституцияның 78-бабына сәйкес азаматтық іс бойынша өндірісті тоқтата тұрып, Азаматтық кодекстің 218-бабының 6-тармағын конституциялық емес деп тану туралы ұсыныммен Конституциялық Кеңеске жүгінді.
     Азаматтық кодекстің 218-бабы 6-тармағының конституциялығын тексерген кезде Конституциялық Кеңес мынаны негізге алды.
     1. Конституцияның 1-бабының 1-тармағына сай Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары. Бұл мемлекет үшін адамға, оның тұрмыс жағдайына қамқорлық жасаудан артық маңызды міндет жоқ екенін білдіреді (Конституциялық Кеңестің 2001 жылғы 21 желтоқсандағы № 18/2, 2005 жылғы 29 сәуірдегі № 3, 2005 жылғы 1 шілдедегі № 4 нормативтік қаулылары). Аса маңызды конституциялық құндылықтардың бірі ретінде әлеуметтік мемлекет ұғымының мазмұны Негізгі Заңның түрлі нормаларында, атап айтқанда 25-бапта ашып көрсетіліп, соттың шешімінсіз тұрғын үйден айыруға жол берілмейтіні, мемлекет азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін жағдайлар жасауға міндетті екені бекітіледі. Бұл нормалар азаматтардың Республика Конституциясында бекітілген әлеуметтік-экономикалық құқықтарын жүзеге асыру үшін конституциялық алғышарттар жасайды.
     Негізгі Заңда меншік қатынастарын құқықтық реттеудің жалпы конституциялық принциптері мен бастаулары бекітілген, олар, қоғам мен мемлекеттің тұрақты әрі серпінді дамуын, адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының мызғымастығын қамтамасыз ете отырып, шешуші мағынаға ие болады және меншік құқығы туындауының, өзгеруінің және тоқтатылуының барлық кезеңінде кепілдік берілетінін жариялайды, мемлекеттік органдардың және лауазымды тұлғалардың тиісті шешімдер шығаруының барлық рәсімдеріне қолданылады (Конституциялық Кеңестің 2008 жылғы 23 сәуірдегі № 4 нормативтік қаулысы).
     Конституцияның 26-бабына сай Қазақстан Республикасының азаматтары заңды түрде алған қандай да болсын мүлкін жеке меншігінде ұстай алады (1-тармақ), ал меншікке, оның ішінде мұрагерлік құқығына заңмен кепілдік беріледі (2-тармақ). Меншіктің құқықтық режимі, субъектілері мен объектілері, меншік иелерінің өз құқықтарын жүзеге асыру көлемі мен шектері, оларды қорғау кепілдіктері заңмен белгіленеді (Конституцияның 6-бабының 2-тармағы).
     Меншік құқығын шектеудің негіздері мен шектері, сондай-ақ олардың сипаты Конституцияның 39-бабы 1-тармағының нормасымен бекітілген, бұл нормаға сай «адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтары конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртіпті, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен имандылығын сақтау мақсатына қажетті шамада ғана және тек заңмен шектелуі мүмкін». Мұндай құқықтық ұстанымдар Конституциялық Кеңестің бірқатар нормативтік қаулыларында баяндалған (1999 жылғы 3 қарашадағы № 19/2, 2000 жылғы 20 желтоқсандағы № 21/2, 2005 жылғы 1 шілдедегі № 4, 2008 жылғы 23 сәуірдегі № 4 және т.б.).
     Негізгі Заңның 12-бабының 2-тармағына сәйкес заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілердің мазмұны мен қолданылуы адам құқықтары мен бостандықтарына қарай анықталады. Көрсетілген ереже Қазақстанның қолданыстағы құқығының тұжырымдамалық негізі болып табылады (Конституциялық Кеңестің 2003 жылғы 10 маусымдағы № 8 нормативтік қаулысы).
     Осыған байланысты, меншік қатынастары Конституцияға қатаң сәйкестікпен, құқықтық мемлекет, заң жүзіндегі теңдік және әділдік принциптері негізінде, азаматтық айналымға қатысушылардың бәрінің құқықтары мен заңды мүдделері арасында тепе-теңдік қамтамасыз етілетіндей реттелуге тиіс. Бұл ретте туындайтын қайшылықтар, өзінің конституциялық мән-мағынасы жағынан тең бір құқықтарды бұза отырып, екінші бір құқықтарды қорғау арқылы еңсеріле алмайды. Заң шығарушы, меншік иелері арасындағы өзара сенімнің мейлінше жоғары деңгейін ұстай отырып және меншік құқығы тиімді қорғалуына қажетті жағдайдың бәрін жасай отырып, азаматтық айналым саласында құқықтық айқындылық, тұрақтылық болуын және соңы болжануын қамтамасыз етуге тиіс.
     Азаматтық кодекс осы көрсетілген конституциялық ережелерді дамытып, нақтылай түсетін, соның ішінде меншіктің құқықтық режимін реттейтін, оған қол сұғылмауына кепілдіктерді, меншік құқығын тоқтатудың негіздері мен тәртібін белгілейтін негізгі заңнамалық акт болып табылады.
     2. Конституциялық меншік құқығы мүлікке иелік етудің, оны пайдаланудың және оған билік етудің жеке өзі (жекеше) және бірлескен (ұжымдық) нысандары арқылы жүзеге асырылады. Өзінің мазмұнына қарай жеке меншік құқығы ортақ меншік құқығына ұқсамайды. Егер жеке меншік иесі өзінің өкілеттігін заңда немесе өзге тұлғалармен жасалған келісімде айқындалған шекте өз бетінше іске асыратын болса, ал ортақ меншікке қатысушы құқықтарының іске асырылуы басқа меншік иелерінің өкілеттіктеріне де тәуелді болады. Мүліктің иесі бір адамнан көп болуы өкілеттікті іске асыруда табиғи шектеулер болатынын әуел бастан-ақ назарда ұстайды. Әрбір меншік иесі басқа меншік иелерінің дәл осындай өкілеттіктерін бұзбайтын шамада ортақ меншікке иелік етіп, пайдалана және билік ете алады. Мұндай құқықтық режим Конституцияның меншік міндет жүктейді, оны пайдалану сонымен қатар, қоғам игілігіне де қызмет етуге тиіс (6-баптың 2-тармағы), адамның және азаматтың өз құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асыруы басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын бұзбауға, конституциялық құрылыс пен қоғамдық имандылыққа нұқсан келтірмеуге тиіс (12-баптың 5-тармағы) деген ережелеріне сәйкес келеді, адамның және азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын заңмен шектеудің конституциялық мақсаттары мен талаптары бекітілген 39-баптың 1-тармағына қайшы келмейді. Конституциялық Кеңес өзінің бірқатар нормативтік қаулыларында меншік құқығы абсолютті болып табылмайды және азаматтық-құқықтық қатынастар саласында да, жария құқық саласында да заңдармен шектелуі мүмкін, деп атап айтқан болатын (2000 жылғы 16 маусымдағы № 6/2, 2007 жылғы 28 мамырдағы № 5 және т.б.).
     Азаматтық кодексте ортақ меншікті бөлудің немесе одан үлесті бөліп шығарудың түрлі тәсілдері мен шарттары қарастырылған. Азаматтық кодекстің 218-бабының 1-тармағында ортақ меншiктегi мүлiкті бөлу немесе одан үлесті бөліп шығару үлесті меншікке қатысушылардың бәрінің арасындағы келiсiм бойынша іске асырылуы мүмкін деген ереже белгіленген.
     Үлестi меншiкке қатысушылар келісімге келе алмаған жағдайда заң оларға ортақ мүлiктен өз үлесiн заттай бөлiп берудi не өз үлесiнiң құнын төлеуді немесе өтем төлеуді сот тәртібімен талап етуге құқық береді (Азаматтық кодекстің 218-бабының 2-5-тармақтары). 218-баптың 3-5-тармақтарында баяндалған ережелер бойынша ортақ мүлiктi бөлу iсiн жүргiзудiң не одан үлестi бөлiп шығарудың тиiмсiздiгi айқын болған жағдайда сот мүлiктi жария саудаға салып сатып, кейiн одан түскен соманы ортақ меншiкке қатысушылар арасында олардың үлестерiне сәйкес бөлiп беру туралы шешiм шығаруға құқылы (Азаматтық кодекстің 218-бабының 6-тармағы).
     Конституциялық іс жүргізуге қатысушылардың бірқатарының пікірі бойынша, басқа меншік иелері өздерінің меншік құқығын жүзеге асыру және оны қорғау мақсатында Азаматтық кодекстің 218-бабының 2-6-тармақтарында көзделген кез келген тәсілдің қолданылуын талап етуге хақылы. Алайда ортақ мүлікті бөлудің немесе одан үлесті бөліп шығарудың нақты тәсілдері мен шарттарын, істің шын мән-жайын (субъектілік құрамын, үлестердің мөлшерін, мүліктің бөлінетінін немесе бөлінбейтінін, меншік иелерінің отбасылық және материалдық, сондай-ақ денсаулық жағдайын, кәмелетке толмаған балалары бар-жоқтығын және т.б.) ескере отырып сот айқындауға тиіс.
     Конституциялық Кеңес, меншік иесінің әрбірінің құқықтары мен заңды мүдделері мейлінше тиімді қорғалуы үшін сот заңға сәйкес жағдай жасауға міндетті деп есептейді. Сондықтан талапкердің мүлікті жария саудаға салып сату туралы талабын қарау кезінде сот, бірінші кезекте, Азаматтық кодекстің 218-бабының 3-5-тармақтарында көзделген ережелер бойынша бөлудің (бөліп шығарудың) мүмкіндігін тексеруі қажет. Конституциялық Кеңес, конституциялық іс жүргізуге қатысушылардың кейбірінің, зат күйіндегі үлесті бөлінбейтін заттан немесе зат күйінде бөліп шығаруға заңнамалық актілермен жол берілмейтін мүліктен бөліп шығару мүмкін болмауы; үлестің құнын төлеуге немесе өтеуге басқа меншік иелерінде мүмкіндік жоқтығы; құқықтарын бірлесе отырып іске асыру мүмкін болмауы және мүлікті бөлудің өзге тәсілдерін қолдану мақсатқа сай еместігін анық айғақтайтын басқа да жағдайлар болуы Азаматтық кодекстің 218-бабы 6-тармағының нормасын қолданудың шарты бола алады, деген пікірлерін қуаттайды.
     Мүлікті жария саудаға салып сатуды, жоғарыда көрсетілген тәсілдермен дауды шешу мүмкін болмаған жағдайда, мүдделі басқа меншік иесінің (иелерінің) өтініші бойынша сот шешімімен ерекше жағдайларда қолданылатын ең соңғы шара деп қарастырған жөн. Ортақ үлесті меншіктегі мүлікті бөлу немесе одан үлесті бөліп шығару туралы азаматтық-құқықтық даулар азаматтық іс жүргізу заңнамасының талаптарына қатаң сәйкестікпен шешілуге тиіс.
     Азаматтық кодекстің 218-бабы 6-тармағы нормасының болуы ортақ үлесті меншікке қатысушыларды өзара келісімге келуге ынталандырады. Бұл жағдайларда сот ортақ үлесті меншік қатынастарын тоқтатуды қалайтын меншік иелерінің құқықтары жүзеге асырылуын қамтамасыз етеді. Ол меншік иелерінің бәрінің, солардың ішінде мүлікті бөлуге келіспейтіндерінің де мүдделерін ескеруге, және Азаматтық кодекстің 218-бабының 3-5-тармақтарында көзделген ортақ мүлікті бөлу механизмін алдын-ала сақтау арқылы олардың құқықтары теңдей қорғалуын қамтамасыз етуге міндетті.
     Меншік құқығын жүзеге асырудың мәжбүрлеуші сипаты, басқа меншік иелерінің құқықтары ғана емес, өзара міндеттері де болатыны, сондай-ақ өздерінің өкілеттіктерін іске асыруда олардың шектелетіні көзделген меншік қатынастарының құқықтық табиғатымен байланысты. Мүлікті жария саудаға салып сату соттың шешімімен іске асырылады, ал бұл Конституцияның 26-бабының 3-тармағына сәйкес келеді. Сауданың нәтижелері бойынша сатып алу-сату туралы сатып алушымен шарт жасалып, ол ортақ үлесті меншік қатынастарын тоқтатуға негіз болады. Басқа меншік иелерінің бәрі өздерінің үлестері шамасында өтемақы алады.
     Мұндай тәртіп, сот билігі Республика Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтік құқықтық актілерінің, халықаралық шарттарының негізінде туындайтын барлық істер мен дауларға қолданылады, делінген Конституцияның 76-бабының 2-тармағына да сай келеді. Конституциялық Кеңес өзінің 2000 жылғы 20 желтоқсандағы № 21/2 нормативтік қаулысында атап өткендей, бұл конституциялық ереже меншік құқығын даусыз тәртіппен тоқтатуға жол бермейді. Мүлікті заңға сәйкес, алдын-ала сот шешімі негізінде де, меншік иесі мемлекеттік органның тиісті шешіміне заңда белгіленген тәртіппен шағымданған жағдайда, мүлікті иеліктен шығарудың заңдылығы мен негізділігіне міндетті түрдегі кейінгі сот бақылауымен де иеліктен шығаруға болады.
     Мүлікті жария саудаға салып сату туралы шешім қабылдау соттың міндеті емес, құқығы екенін атап өту қажет. Сондықтан, Азаматтық кодекстің 218-бабы 6-тармағының түпмәтінінде «тиімсіздігі айқын болған жағдайда» деп белгілеудің өзі жеткілікті болып табылмайды. Бұл мән-жайды анықтаумен қатар, сот Конституцияның жалпы ережелері және сонда бекітілген меншік қатынастарын реттеу принциптері, адамның және азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асыру кепілдіктері ескерілуін қамтамасыз етуге тиіс.
     Осылайша, Азаматтық кодекстің 218-бабының 6-тармағы Конституцияның 26-бабының 2 және 3-тармақтарына және 39-бабының 1-тармағына қайшы келмейді.
     3. Азаматтық кодекстің 218-бабы 6-тармағының конституциялығын тани отырып, Конституциялық Кеңес, осы нормаға жасалған логикалық-мазмұндық талдау негізінде, құқық қолданушыға бұл норманың мазмұнын біржақты айқындауға мүмкіндік беретін объективті талаптар оның жазылуында қамтылмайды, оның мазмұнын түрлі мағынада түсіндіруге және, соның салдарынан, азаматтық істі шешкен кезде өз еркінше қолдануға жол береді, деп есептейді.
     Заң шығарушы, «тиімсіздігі айқын» деген ұғымды пайдалана отырып, оның сипатын толық әрі біржақты белгілеуге мүмкіндік беретін нақты заңдық анықтамасын бермеген. Қаралып отырған норманың тұжырымдамасынан, ортақ мүлікті өзге тәсілдермен бөлу немесе одан үлесті бөліп шығару мүмкін болмаған кезде қолданылатын, мүлікті жария саудаға салып сату туралы сот шешімі дауды шешудің ең соңғы шарасы болып табыла ма; аталған Кодекстің 218-бабының 2-5-тармақтарымен көзделген ережелер бойынша дауды шешу мүмкіндігінің өзін тексеруді бұл норма сотқа міндеттей ме, сол анық емес. Қаралып отырған норманың құрылысынан, сот шешімді басқа меншік иелерінің қайсы бірінің тиісті талабы бойынша қабылдауға тиіс пе, әлде мұндай талап болмаса да ол өз еркімен шешім қабылдай ала ма, сол айтылмаған. Өтініш субъектісі даулап отырған норма, Азаматтық кодекстің мүлікті меншік иесінен мәжбүрлеп иеліктен шығару жағдайларының тізбесі қамтылған 249-бабы 2-тармағының ережелерімен («Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік мүлік мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2011 жылғы 1 наурыздағы № 414-IV Қазақстан Республикасы Заңының редакциясында), сондай-ақ меншік құқығын меншік иелерінің еркінен тыс тоқтату негіздері көзделген басқа да заңнамалық актілермен үндестірілмеген.
     Азаматтық кодекстің 6-бабының 1-тармағында, заң қалыптарының текстiнде қолданылған сөздердi әртүрлi түсiну мүмкiн болған жағдайда Қазақстан Республикасы Конституциясының ережелерiне және азаматтық заңдардың негiзгi қағидаттарына сай келетiн түсiнiкке басымдық берiледi, деп белгіленген.
     Сондықтан, Азаматтық кодекстің 218-бабы 6-тармағы нормаларының конституциялық-құқықтық мағынасын негізге ала отырып, Конституциялық Кеңес, сот ортақ мүлікті бөлудің немесе одан үлесті бөліп шығарудың «тиімсіздігі айқын» деген мән-жайын шешкен кезде, мүлікті соттың шешімімен жария саудаға салып сатуға дауды шешудің ең соңғы шарасы ретінде жол берілетінін, ал бұл Азаматтық кодекстің 218-бабының 2-5-тармақтарымен көзделген ережелер алдын-ала міндетті түрде сақталғанда ғана, мүдделі үлесті меншік иесінің талабы бойынша қолданылуы мүмкін екенін негізге алуға тиіс деп есептейді.
     Конституциялық Кеңес өзінің бірқатар нормаларында заң заңдық тұрғыдан дәлме-дәл және әкеп соқтыратын салдары болжаулы болуға тиіс, яғни оның нормалары жеткілікті дәрежеде анық тұжырымдалып және заң ережелерін өзінше пайымдау мүмкіндігін жоққа шығара отырып, зандылы мінез-құлықты заңсызынан мейлінше айқындықпен ажыратуға мүмкіндік беретін түсінікті өлшемдерге негізделуге тиіс деп атап көрсеткен болатын (2008 жылғы 27 ақпандағы № 2 және 2011 жылғы 7 желтоқсандағы № 5 және т.б. нормативтік қаулылар).
     Осыған байланысты, Конституциялық Кеңес конституциялық іс жүргізуге қатысушылардың кейбірінің, Азаматтық кодекстің 218-бабы 6-тармағының әртүрлі оқылуын жою мақсатында, заңнамалық шаралар қабылдау және сот практикасы мәселелері бойынша түсіндірме беру мақсатқа сай болады деген пікірімен келіседі.
     Баяндалғанның негізінде, Қазақстан Республикасы Конституциясының 72-бабының 2-тармағын, “Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі туралы” 1995 жылғы 29 желтоқсандағы № 2737 Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының 17-бабы 4-тармағының 1) тармақшасын, 31-33, 37, 40-баптарын және 41-бабы 1-тармағының 2) тармақшасын басшылыққа алып, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі
     қаулы етеді:
     1. 1994 жылғы 27 желтоқсандағы № 268-ХІІІ Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің (Жалпы бөлім) 218-бабының 6-тармағы Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес деп танылсын.
     2. Қазақстан Республикасының Үкіметіне, 1994 жылғы 27 желтоқсандағы № 268-ХІІІ Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексін (Жалпы бөлім) Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің осы нормативтік қаулыда баяндалған құқықтық ұстанымдарына сәйкестендіру мақсатында оған өзгерістер мен толықтырулар енгізуге бастама жасау мәселесін қарау ұсынылсын.
     3. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына, Қазақстан Республикасы Конституциясының 81-бабы негізінде бірыңғай сот практикасын қамтамасыз ету мақсатында, 1994 жылғы 27 желтоқсандағы № 268-ХІІІ Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің (Жалпы бөлім) 218-бабының нормаларын және солармен байланысты заңнамалық ережелерді Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің осы нормативтік қаулысында белгіленген конституциялық-құқықтық мағынасында қолдану мәселелерін түсіндіретін нормативтік қаулы қабылдау ұсынылсын.
     4. Қазақстан Республикасы Конституциясының 74-бабының 3-тармағына сәйкес қаулы оны қабылдаған күннен бастап күшіне енеді, шағымдануға жатпайды, Республиканың бүкіл аумағында жалпыға бірдей міндетті және Қазақстан Республикасы Конституциясының 73-бабының 4-тармағында көзделген ретті ескере отырып, түпкілікті болып табылады.
     5. Осы нормативтік қаулы республикалық ресми басылымдарда қазақ және орыс тілдерінде жариялансын.

      Қазақстан Республикасы
      Конституциялық Кеңесінің
      Төрағасы                                   И.РОГОВ