Об утверждении Военной доктрины Республики Казахстан

Указ Президента Республики Казахстан от 11 октября 2011 года № 161. Утратил силу Указом Президента Республики Казахстан от 29 сентября 2017 года № 554

Сноска. Утратил силу Указом Президента РК от 29.09.2017 № 554.

Подлежит опубликованию

в Собрании актов Президента и

Правительства Республики Казахстан

В соответствии с подпунктом 2) пункта 2 статьи 5 Закона Республики Казахстан от 7 января 2005 года "Об обороне и Вооруженных Силах Республики Казахстан" ПОСТАНОВЛЯЮ:

1. Утвердить прилагаемую Военную доктрину Республики Казахстан.

2. Правительству Республики Казахстан принять меры по реализации Военной доктрины Республики Казахстан.

3. Признать утратившим силу Указ Президента Республики Казахстан от 21 марта 2007 года № 299 "Об утверждении Военной доктрины Республики Казахстан" (САПП Республики Казахстан, 2007 г., № 8, ст. 83).

4. Настоящий Указ вводится в действие со дня подписания.

Президент
Республики Казахстан	Н. Назарбаев

УТВЕРЖДЕНА Указом Президента Республики Казахстан от 11 октября 2011 года № 161

ВОЕННАЯ ДОКТРИНА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

Астана, 2011 год

Содержание

1. Введение

2. Анализ текущей ситуации в области обеспечения военной безопасности Республики Казахстан

3. Основные положения

4. Заключение

1. Введение

Военная доктрина Республики Казахстан (далее - Военная доктрина) представляет собой систему взглядов на обеспечение военной безопасности государства, предотвращение войн и вооруженных конфликтов (далее - военных конфликтов), развитие военной организации, применение Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований.

Военная доктрина определяет цели, основополагающие принципы и формы проведения государственной политики в области обеспечения военной безопасности Республики Казахстан.

Военная доктрина базируется на положениях военной теории, комплексной оценке и стратегическом прогнозе развития военно-политической обстановки в мире и регионе в среднесрочной перспективе.

Правовую основу Военной доктрины составляют Конституция Республики Казахстан, законы, указы Президента Республики Казахстан, иные нормативные правовые акты Республики Казахстан, а также международные договоры, ратифицированные Республикой Казахстан.

Военная доктрина носит оборонительный характер, в ее положениях сочетаются последовательная приверженность к миру с решимостью защищать национальные интересы и гарантировать военную безопасность страны.

В Военной доктрине конкретизируются условия и основные направления развития Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований с учетом обеспечения противодействия современным угрозам военной безопасности, в том числе асимметричным, борьбе с международным терроризмом, включая кибертерроризм, этнонациональный и религиозный экстремизм, незаконное распространение оружия.

В Военной доктрине используются следующие основные понятия:

1) военная безопасность Республики Казахстан - состояние защищенности жизненно важных интересов личности, общества и государства от внешних и внутренних угроз, связанных с применением военной силы или намерением ее применения;

2) военный конфликт - столкновение, противоборство, форма разрешения противоречий между государствами, народами, социальными группами с применением военной силы (понятие охватывает все виды вооруженного противоборства, включая войны и вооруженные конфликты);

3) война - общественно-политическое явление, связанное со сменой отношений между государствами, народами и социальными группами с переходом к применению средств вооруженного насилия для достижения политических, экономических и других целей;

4) вооруженный конфликт - вооруженное столкновение ограниченного масштаба, форма разрешения национальных, этнических, религиозных и других противоречий с применением средств вооруженного насилия, когда государство не переходит в состояние войны;

5) военный конфликт низкой интенсивности - это вооруженный конфликт, возникший в результате эскалации пограничных конфликтов, деятельности незаконных вооруженных формирований и террористических организаций внутри страны;

6) военный конфликт средней интенсивности - это война между странами, не имеющими мощного экономического и военного потенциалов;

7) военный конфликт высокой интенсивности - это война, в которой участвуют мощные в военном и экономическом отношении государства (коалиции государств);

8) военная организация государства - совокупность Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, государственных органов и организаций, совместная деятельность которых направлена на решение задач по обеспечению военной безопасности Республики Казахстан;

9) самодостаточная группировка войск - межвидовая (межведомственная) группировка войск, способная самостоятельно выполнить задачи по обеспечению военной безопасности при возникновении конфликтов низкой интенсивности;

10) стратегическое развертывание Вооруженных Сил - это комплекс мероприятий, включающий в себя перевод Вооруженных Сил с мирного на военное положение, оперативно-стратегическое (оперативное) развертывание группировок войск (сил), стратегические перегруппировки войск (сил), развертывание первоочередных стратегических резервов;

11) угроза военной безопасности - фактор нестабильности, предполагающий возможность применения средств военного насилия для достижения политических и иных целей, намерение разрешить имеющиеся противоречия военно-силовыми методами.

2. Анализ текущей ситуации в области обеспечения
военной безопасности Республики Казахстан

Военная безопасность Республики Казахстан обеспечивается проведением политики сотрудничества и добрососедских отношений между государствами, их равенства и невмешательства во внутренние дела друг друга, мирного разрешения международных споров, отказом от применения первой вооруженной силы, укреплением военной организации государства, исходя из прогнозируемых угроз, определением и использованием наиболее эффективных форм и способов их нейтрализации.

В рамках реализации направлений, определенных в предыдущей Военной доктрине Республики Казахстан, выполнен значительный объем мероприятий с целью обеспечения военной безопасности, совершенствования военной организации государства, строительства немногочисленных, но технически оснащенных и высокомобильных Вооруженных Сил.

В настоящее время в Казахстане создана оптимальная трехвидовая структура Вооруженных Сил, состоящая из Сухопутных войск, Сил воздушной обороны и Военно-морских сил.

В состав Сухопутных войск вошли войска четырех региональных командований, а также Аэромобильные войска, Ракетные войска и артиллерия. Это позволило завершить создание боеспособного сухопутного компонента Вооруженных Сил.

Уточнена структура Сил воздушной обороны для эффективного развития родов войск - Военно-воздушных сил и Войск противовоздушной обороны.

Завершено создание самодостаточных группировок войск на ряде стратегических направлений, укрепляется группировка войск на западном стратегическом направлении.

Продолжается процесс совершенствования системы планирования и межведомственного взаимодействия в вопросах обеспечения военной безопасности государства.

Последовательно и планомерно осуществляется строительство и развитие Внутренних войск Министерства внутренних дел Республики Казахстан, что способствует формированию мобильных, профессионально подготовленных войск постоянной готовности, предназначенных для обеспечения безопасности личности, общества и государства, защиты прав и свобод человека и гражданина от преступных и иных противоправных посягательств.

Пограничной службой Комитета национальной безопасности Республики Казахстан совершенствуется система охраны Государственной границы Республики Казахстан. Создано пять региональных управлений: "Оңтүстік", "Солтүстік", "Шығыс", "Батыc", "Береговой охраны". Проводятся мероприятия по усилению охраны участка Государственной границы Республики Казахстан в интересах функционирования Таможенного союза.

Продолжается процесс совершенствования и укрепления государственной системы предупреждения и ликвидации чрезвычайных ситуаций, в том числе развития инфраструктуры противодействия стихийным бедствиям, авариям и катастрофам и системы управления их рисками, укомплектования сил экстренного реагирования необходимой аварийно-спасательной техникой, оборудованием, обеспечения эффективной системой мониторинга и прогнозирования.

Повышается интенсивность подготовки Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований.

Проводится работа по совершенствованию системы мобилизационной подготовки и мобилизации, подготовке мобилизационных резервов.

Проведены мероприятия по повышению эффективности деятельности отечественных предприятий оборонной промышленности, научных и научно-технических организаций в интересах укрепления обороноспособности страны.

В рамках Организации Договора о коллективной безопасности сформированы подразделения Коллективных сил оперативного реагирования (КСОР). В ходе мероприятий совместной оперативной и боевой подготовки проводится повышение уровня их взаимодействия.

По линии Шанхайской организации сотрудничества Казахстан активно участвует в укреплении антитеррористического потенциала организации, в том числе посредством участия в совместных контртеррористических учениях.

Расширяется спектр военного и военно-технического сотрудничества с Россией, Китаем, США и другими государствами в интересах укрепления национальной и региональной безопасности.

Однако, на фоне обострения военно-политической ситуации в мире и в регионе, технического прогресса, совершенствования форм и способов ведения вооруженной борьбы необходимо постоянное повышение эффективности военной организации государства для противодействия современным угрозам военной безопасности, что требует корректировки военной политики государства и дальнейшего развития системы обеспечения военной безопасности.

3. Основные положения
3.1. Прогноз развития военно-политической обстановки,
потенциальные угрозы военной безопасности

Современная военно-политическая обстановка в мире характеризуется высоким динамизмом, непредсказуемостью развития событий, усилением соперничества ведущих мировых и региональных держав, ростом сепаратизма, национального и религиозного экстремизма. Применение силовых методов в обход действующих международно-правовых механизмов дестабилизирует международную обстановку, провоцирует напряженность и гонку вооружений, способствует усилению межгосударственных противоречий. Угрозу международному миру и безопасности представляют неурегулированные военные конфликты различного уровня.

Сохраняется опасность распространения технологий производства ядерного и других видов оружия массового уничтожения, средств их доставки, расширяется сфера действий международного терроризма и религиозного экстремизма.

Изменились средства, которые могут использоваться для военного давления и реализации угроз военной безопасности. Наряду с традиционными военными средствами применяются ассиметричные действия деструктивных сил с использованием средств глобальной коммуникации, информационно-сетевых технологий для решения военно-политических задач.

В то же время неравномерность распределения природных ресурсов, увеличивающийся разрыв между развитыми и развивающимися странами, различия в подходах к социально-политическому устройству государств и другие негативные аспекты глобализации могут способствовать обострению межгосударственных противоречий, при разрешении которых возможно использование военных и иных силовых средств. В Центральной Азии имеются предпосылки к обострению ситуации из-за сохраняющейся нестабильности в Афганистане, напряженной социально-политической обстановки в регионе, наличия погранично-территориальных и водных проблем, экономических, религиозных и других противоречий в условиях действия несовершенных механизмов по их урегулированию. Транснациональный характер приобрели проблемы наркотрафика и незаконной миграции.

Нерешенность вопроса о правовом статусе Каспия, стремление некоторых прикаспийских государств к увеличению своего военного потенциала и наличие спорных нефтяных месторождений могут вызвать в перспективе обострение военно-политической ситуации в регионе.

Характер угроз военной безопасности претерпел значительные изменения. Усилилась взаимосвязь между внешними и внутренними угрозами.

К внешним угрозам военной безопасности Республики Казахстан относятся:

1) социально-политическая нестабильность в странах региона и вероятность вооруженных провокаций;

2) наличие вблизи границ Казахстана очагов военных конфликтов;

3) использование иностранными государствами или организациями военно-политического давления, новейших технологий информационно-психологической борьбы для вмешательства во внутренние дела Республики Казахстан с целью обеспечения собственных интересов;

4) расширение влияния военно-политических организаций и союзов в ущерб военной безопасности Казахстана;

5) деятельность международных террористических и радикальных организаций и группировок, в том числе кибертерроризм, усиление позиций религиозного экстремизма в сопредельных странах;

6) осуществление отдельными государствами программ по созданию оружия массового уничтожения и средств его доставки, незаконное распространение технологий, оборудования и компонентов, используемых для его производства, а также технологий двойного назначения.

Внутренними угрозами военной безопасности Республики Казахстан могут быть:

1) деятельность экстремистских, националистических и сепаратистских движений, организаций и структур, направленная на дестабилизацию внутренней обстановки в стране, изменение конституционного строя с использованием методов вооруженного насилия;

2) создание и деятельность незаконных вооруженных формирований;

3) незаконное распространение оружия, боеприпасов, взрывчатых и других средств, которые могут быть использованы для диверсий, террористических актов или иных противоправных действий.

3.2. Характер и основные черты современных военных конфликтов

Наличие потенциальных угроз военной безопасности обязывает Республику Казахстан поддерживать готовность Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований к выполнению задач в военных конфликтах в целях защиты жизненно важных интересов государства, а также выполнения обязательств в соответствии с международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.

Любому военному конфликту свойственны особые социально-политические, правовые и военно-стратегические черты, обусловленные политическими целями сторон, масштабами ведения, напряженностью военных действий, применяемыми средствами вооруженной борьбы, способами действий войск, которые в совокупности определяют его характер.

Основными чертами современных военных конфликтов являются:

1) заблаговременное формирование необходимого общественного мнения о неизбежности разрешения противоречий силовыми методами;

2) применение непрямых стратегических действий, в том числе политического, психологического, информационного давления, демонстрации силы, экономических санкций;

3) усиление роли информационного противоборства для дезорганизации системы государственного и военного управления;

4) большой пространственный размах, высокая активность и интенсивность, скоротечность и предельная напряженность;

5) применение новых и высокоэффективных видов оружия и боеприпасов (в том числе высокоточного, электромагнитного, лазерного и инфразвукового оружия);

6) отсутствие четко обозначенных линий соприкосновения сторон и флангов, наличие больших промежутков и разрывов в оперативном построении войск, создающих условия для широкого маневра и активного применения диверсионно-разведывательных сил;

7) непредсказуемость и неуправляемость последствий вывода из строя предприятий энергетики (в первую очередь, ядерной), различных видов опасных производств, инфраструктуры, коммуникаций, объектов жизнеобеспечения;

8) ассиметричность военных конфликтов в результате использования нетрадиционных форм и способов ведения боевых действий, участия в них сил специальных операций и иррегулярных вооруженных формирований.

3.3. Цели и задачи оборонной политики Республики Казахстан

Республика Казахстан последовательно выступает за создание такой системы международных отношений, когда значение военной силы будет минимизировано и решение спорных вопросов между государствами будет осуществляться с использованием политических, дипломатических и правовых инструментов.

Республика Казахстан считает, что ни одно государство не является для нее потенциальным противником.

Главными целями оборонной политики Республики Казахстан являются укрепление международной и региональной безопасности, внутриполитической стабильности в стране, предотвращение военных конфликтов и поддержание готовности Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований к вооруженной защите Республики Казахстан и ее союзников.

Приоритет в достижении этих целей отдается политико-дипломатическим, правовым, экономическим, гуманитарным,

информационно-пропагандистским и иным мерам невоенного характера.

Республика Казахстан рассматривает возможность применения военной силы для отражения агрессии, вооруженной защиты территориальной целостности и суверенитета государства, а также для выполнения задач в соответствии с международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.

Основными задачами оборонной политики Республики Казахстан являются:

1) использование потенциала ООН, других международных организаций для укрепления международной и региональной безопасности, предотвращения и пресечения военных конфликтов;

2) поддержание обороноспособности государства, боеготовности и боеспособности Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований на уровне, обеспечивающем противодействие наиболее вероятным угрозам военной безопасности;

3) расширение военного и военно-технического сотрудничества на двусторонней и многосторонней основах для укрепления коллективной и региональной безопасности;

4) выполнение международных обязательств по поддержанию мира и безопасности, в том числе участие в миротворческой деятельности в рамках выполнения соответствующих решений (резолюций) Совета Безопасности ООН;

5) контроль над взаимным выполнением договоров в области ограничения, сокращения, нераспространения и ликвидации вооружений, укрепление мер доверия между государствами.

Республика Казахстан планирует и осуществляет комплекс мер, направленных на обеспечение военной безопасности. Основными из них являются:

1) прогнозирование развития военно-политической обстановки и потенциальных угроз военной безопасности;

2) использование инструментов партнерства и сотрудничества с другими государствами и международными организациями в интересах формирования региональной системы безопасности, предотвращения военных конфликтов;

3) поддержание внутриполитической стабильности, воспитание казахстанского патриотизма, в том числе сознательного отношения граждан к защите государства;

4) совершенствование системы обороны и военной организации государства с учетом современной военно-политической обстановки и тенденций ее изменения;

5) обеспечение надежной защиты и охраны Государственной границы Республики Казахстан, в том числе в интересах эффективного функционирования Таможенного союза;

6) обеспечение мобилизационной готовности государства;

7) осуществление системных мероприятий по оперативному оборудованию территории страны и развитию военной инфраструктуры;

8) ускоренное развитие и модернизация отечественных предприятий оборонной промышленности для производства высокотехнологичной военной продукции.

Комплексная реализация этих мер будет способствовать поддержанию обороноспособности Республики Казахстан на уровне, обеспечивающем адекватное реагирование на потенциальные угрозы военной безопасности, предотвращение и пресечение военных конфликтов низкой и средней интенсивности, созданию международных гарантий по предотвращению военного конфликта высокой интенсивности.

3.4. Развитие военной организации государства

Развитие военной организации государства осуществляется в соответствии с нормативными правовыми актами, регламентирующими их деятельность, по скоординированным и согласованным программам и планам с учетом задач и особенностей боевого применения Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований.

Основными задачами развития военной организации государства являются:

1) сбалансированное развитие всех компонентов военной организации государства, модернизация Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, совершенствование их структуры и состава с учетом выполняемых задач по обеспечению военной безопасности;

2) совершенствование системы управления военной организацией и повышение эффективности ее функционирования;

3) совершенствование систем территориальной и гражданской обороны;

4) совершенствование мобилизационной подготовки;

5) повышение престижа воинской службы и эффективности военно-патриотического воспитания граждан Республики Казахстан;

6) дальнейшее развитие и модернизация технологической базы оборонной промышленности, создание производств высокотехнологичных видов вооружения, военной техники и боеприпасов;

7) расширение международного военного сотрудничества в интересах развития военной организации, совершенствования военной инфраструктуры и подготовки военных кадров, обеспечения международной и региональной безопасности;

8) совершенствование нормативной правовой базы по вопросам обороны и обеспечения военной безопасности государства.

Приоритетом в строительстве и развитии Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, являющихся основой военной организации государства, в среднесрочный период станет обеспечение их готовности к поддержанию внутриполитической стабильности, выполнению задач в военных конфликтах низкой и средней интенсивности.

Комплексное развитие Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований предполагает осуществление следующих мер:

1) преобразование Комитета начальников штабов Министерства обороны в Генеральный штаб Вооруженных Сил Республики Казахстан и усиление его роли в вопросах совместного планирования, межведомственной координации и взаимодействия;

2) оптимизация и совершенствование структуры Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, усиление их боевой составляющей;

3) создание на стратегических направлениях межвидовых самодостаточных группировок войск (сил), способных обеспечить военную безопасность в своей зоне ответственности и адекватно реагировать на потенциальные угрозы военной безопасности;

4) совершенствование системы управления войсками за счет внедрения автоматизированных систем управления и средств телекоммуникаций, расширения сети стационарных и мобильных пунктов управления Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований;

5) стандартизацию и унификацию вооружения и военной техники Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, прежде всего средств связи и управления;

6) создание эффективной системы информационного противоборства;

7) совершенствование системы противовоздушной и противоракетной обороны страны;

8) повышение боеспособности войск за счет оснащения современным вооружением и техникой, в том числе высокоточным оружием, внедрения в систему боевой подготовки войск современных тренажерных комплексов, информационных и технических средств;

9) создание интегрированных структур материально-технического обеспечения Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований по региональному принципу в соответствии с планами их применения и привлечения;

10) совершенствование системы государственных закупок в интересах централизованного обеспечения вооружением, военной и специальной техникой, другими материальными средствами Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, а также рационального расходования выделяемых финансовых средств;

11) модернизацию системы военного образования и подготовки кадров, развитие военной науки с учетом передового международного опыта;

12) совершенствование оперативного оборудования территории государства и военной инфраструктуры в Каспийском регионе.

Реализация комплекса этих мер позволит повысить качественные параметры войск и обеспечить высокую боеспособность Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований.

3.5. Применение Вооруженных Сил, других войск
и воинских формирований

Современные и эффективные Вооруженные Силы, другие войска и воинские формирования являются важным инструментом обеспечения военной безопасности, гарантом внутриполитической стабильности и динамичного социально-экономического развития Республики Казахстан.

Применение Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований осуществляется в соответствии с Конституцией, действующим законодательством, указами Президента Республики Казахстан по вопросам военной безопасности, другими нормативными правовыми актами, а также Правилами применения, планами применения и привлечения Вооруженных Сил Республики Казахстан.

Вооруженные Силы, другие войска и воинские формирования Республики Казахстан применяются и привлекаются для отражения агрессии, вооруженной защиты территориальной целостности и суверенитета страны, охраны и обороны государственных и военных объектов, охраны воздушного пространства и морской акватории, для поддержания внутриполитической стабильности, борьбы с терроризмом, ликвидации последствий чрезвычайных ситуаций, а также выполнения задач в соответствии с международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.

Основные задачи Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований в мирное время:

1) поддержание боевого потенциала, боевой и мобилизационной готовности, степени подготовки органов управления и войск в штатах мирного времени на уровне, обеспечивающем локализацию и пресечение военных конфликтов низкой интенсивности, любого противоправного вооруженного насилия на государственной границе или в пределах территории Республики Казахстан;

2) охрана воздушного пространства, а также прикрытие важных в оперативно-стратегическом отношении участков государственной границы;

3) защита национальных интересов Казахстана в территориальном море, на континентальном шельфе и в экономической зоне Республики Казахстан;

4) охрана особо важных и стратегических объектов;

5) обеспечение готовности к стратегическому развертыванию Вооруженных Сил в случае возникновения угрозы конфликта средней или высокой интенсивности;

6) предотвращение и пресечение диверсий и террористических актов;

7) демонстрация готовности к решительным действиям по стабилизации внутриполитической обстановки в любом районе страны;

8) участие в обеспечении режима чрезвычайного положения;

9) участие в предупреждении и ликвидации последствий аварий, экологических катастроф, различных чрезвычайных ситуаций, а также оказание помощи населению территорий, пострадавших от стихийных бедствий природного и техногенного характера;

10) участие в миротворческих, гуманитарных и иных операциях в соответствии с международными обязательствами Республики Казахстан.

Состав, укомплектованность, подготовленность и обеспеченность Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований Республики Казахстан в мирное время должны обеспечивать их готовность к выполнению задач в военных конфликтах низкой и средней интенсивности.

В военных конфликтах низкой интенсивности Вооруженные Силы, другие войска и воинские формирования Республики Казахстан будут применяться, как правило, для локализации очага напряженности и прекращения военных действий на возможно более ранней стадии с целью создания условий для урегулирования конфликтов мирными средствами, ликвидации незаконных вооруженных формирований, нормализации обстановки, восстановления законности и правопорядка, обеспечения общественной безопасности, оказания населению необходимой помощи.

К решению этих задач привлекаются соединения и части постоянной готовности Вооруженных Сил. При необходимости они могут усиливаться другими войсками и воинскими формированиями, а руководство операцией будет осуществлять единое командование.

Пограничный конфликт, как правило, разрешается силами и средствами Пограничной службы Комитета национальной безопасности во взаимодействии с соединениями и частями Вооруженных Сил Республики Казахстан.

Задачи по пресечению внутренних вооруженных конфликтов возлагаются на Внутренние войска Министерства внутренних дел Республики Казахстан, для их усиления могут привлекаться соединения и части Вооруженных Сил Республики Казахстан.

Республика Казахстан в случае развязывания против нее агрессии, т.е. при возникновении конфликтов средней и высокой интенсивности, осуществляет перевод государственных органов и иных организаций, экономики государства на функционирование в условиях военного положения и военного времени, стратегическое развертывание Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, вооруженную защиту, проведение мероприятий территориальной и гражданской обороны, совместные действия с вооруженными силами дружественных государств.

Основными задачами Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований в военное время являются отражение агрессии против Республики Казахстан и ее союзников, нанесение поражения войскам агрессора, принуждение его к прекращению военных действий, восстановление положения, существовавшего до агрессии.

Военный конфликт средней интенсивности против Республики Казахстан может быть развязан с целью подрыва административного, экономического и оборонного потенциала, захвата или установления контроля над определенными территориями, принуждения государства к значительным политическим, экономическим и другим уступкам.

Участие в конфликте средней интенсивности может потребовать введения на всей территории Республики Казахстан или в ее отдельных областях (местностях) военного положения и объявления частичной или общей мобилизации, использования всего или значительной части военно-экономического потенциала государства.

Конфликт высокой интенсивности против Республики Казахстан может быть развязан с радикальными военно-политическими целями: смена политической власти в стране, дезорганизация системы государственного и военного управления, отторжение значительной части территории, полное уничтожение оборонного потенциала государства.

В случае возникновения конфликта высокой интенсивности государство будет стремиться использовать коалиционные возможности и потенциал коллективных систем обеспечения военной безопасности, участником которых является Республика Казахстан.

3.6. Международное военное сотрудничество

Международное военное сотрудничество Республики Казахстан осуществляется исходя из внешнеполитической и экономической целесообразности с целью сбалансированного решения задач обеспечения военной безопасности государства.

Приоритетными направлениями в международном военном сотрудничестве Республика Казахстан считает:

1) укрепление мер доверия и открытости в военной области в регионе;

2) всемерное содействие укреплению международных режимов нераспространения оружия массового уничтожения, соблюдение международных норм торговли вооружением, военной техникой, технологиями военного и двойного назначения и международных договоров в этой области;

3) завершение формирования нормативной правовой базы в сфере военного и военно-технического сотрудничества с государствами - членами Организации Договора о коллективной безопасности, исходя из необходимости консолидации усилий по созданию единого оборонного пространства и обеспечению коллективной военной безопасности, а также дальнейшего развития сил и средств ОДКБ;

4) углубление стратегического партнерства в рамках Шанхайской организации сотрудничества на основе общих военно-политических интересов;

5) расширение сотрудничества в военной и военно-технической областях с Соединенными Штатами Америки и государствами Европейского союза;

6) развитие национального миротворческого потенциала, участие в совместных учениях и обмен опытом в планировании, проведении и всестороннем обеспечении операций по поддержанию мира;

7) использование в обучении миротворческих подразделений методик и стандартов НАТО в целях обеспечения оперативной совместимости;

8) сотрудничество на взаимовыгодной основе с иностранными компаниями, направленное на осуществление поставок вооружения и военной техники, создание совместных производств на территории Казахстана.

Казахстан, формируя эффективную и современную систему национальной безопасности, активно взаимодействует с международными структурами безопасности.

Республика Казахстан будет укреплять сотрудничество с государствами-участниками Организации Договора о коллективной безопасности в рамках коалиционного военного строительства, осуществляемого в интересах обеспечения совместной безопасности и коллективной обороны в случае военной агрессии.

Приоритетными направлениями в коалиционном военном строительстве Республика Казахстан на среднесрочный период считает:

1) совершенствование нормативной правовой базы по вопросам коалиционного военного строительства;

2) повышение эффективности совместного планирования применения коалиционных сил;

3) подготовку войсковых контингентов к выполнению задач по предназначению в интересах обеспечения совместной безопасности и коллективной обороны по согласованным программам и планам;

4) совершенствование вопросов взаимодействия сил и средств системы коллективной безопасности, форм и способов совместных действий;

5) создание объединенной системы противовоздушной обороны государств-членов ОДКБ и ее региональных компонентов;

6) активизацию совместных усилий в борьбе с международным терроризмом, религиозным экстремизмом, сепаратизмом и наркобизнесом;

7) участие в процессе нераспространения оружия массового уничтожения;

8) создание совместных предприятий по ремонту вооружения и военной техники, проведение совместных научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ по их модернизации;

9) подготовку военных кадров и развитие военной науки.

Важной составной частью политики Республики Казахстан по укреплению коллективной и национальной безопасности является миротворческая деятельность.

Миротворческая деятельность имеет большое значение для продвижения военно-политических позиций и интересов Казахстана в международных делах, а также в значительной степени поднимает авторитет страны на международной арене. В этой связи Республика Казахстан будет принимать активное участие в миротворческих операциях под эгидой ООН, проводимых на основании выданного правового мандата.

Основными принципами участия Казахстана в миротворческих операциях являются беспристрастность и сохранение полной нейтральности, отсутствие особых отношений с какой-либо из конфликтующих сторон, отказ от прямого или косвенного содействия в реализации интересов одной из сторон, если это ведет к ущемлению интересов других участников конфликта.

Главным в миротворческой деятельности Казахстана является принципиальная позиция государства в деле консолидации коллективных усилий в соответствии с решениями Совета Безопасности ООН и общепризнанными нормами международного права для обеспечения региональной и международной безопасности.

В целях укрепления миротворческого потенциала будет продолжаться развитие регионального миротворческого центра.

Выполнение задач в операциях по поддержанию и восстановлению мира возлагается на специально подготовленные по международным стандартам подразделения Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований Республики Казахстан. Их участие в миротворческих операциях осуществляется на основании решения Парламента Республики Казахстан, принимаемого в соответствии с Конституцией, законодательством Республики Казахстан и ратифицированными международными договорами.

Комплектование выделенного контингента личным составом проводится на добровольной основе.

Достижение целей международного военного сотрудничества предполагает формирование системы коллективной безопасности в сочетании с расширением и укреплением мер доверия и партнерства на многонациональной основе.

3.7. Военно-экономическое обеспечение обороны

Главной целью военно-экономического обеспечения обороны является удовлетворение потребностей военной организации в финансовых, материально-технических и других ресурсах в объемах, достаточных для обеспечения военной безопасности государства и реализации военной политики с учетом экономических возможностей Республики Казахстан.

Военно-экономическое обеспечение обороны страны должно обеспечивать эффективное функционирование военной организации государства в мирное и военное время.

Исходя из этого, основными задачами военно-экономического обеспечения обороны являются:

1) подготовка финансово-экономической системы государства к функционированию в период мобилизации, военного положения и в военное время;

2) обеспечение программно-целевого финансирования Вооруженных Сил на уровне не менее одного процента от внутреннего валового продукта страны;

3) совершенствование государственной военно-технической политики;

4) развитие общегосударственной системы мобилизационной подготовки Республики Казахстан.

Выполнение задач военно-экономического обеспечения обороны предполагает осуществление следующих мер:

1) совершенствование законодательства, регулирующего отношения в военно-экономической сфере;

2) своевременное финансирование Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований в объеме, достаточном для решения возложенных на них задач по обеспечению военной безопасности государства;

3) проведение единой государственной военно-технической политики и формирование государственного оборонного заказа;

4) ускоренное и высокотехнологичное развитие отечественных предприятий оборонной промышленности в целях обеспечения Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований вооружением, военной и специальной техникой, военным имуществом;

5) совершенствование деятельности отечественных предприятий, выпускающих продукцию военного и двойного назначения путем внедрения организационно-экономических механизмов, обеспечивающих их эффективное функционирование и развитие;

6) проведение модернизации и обновление парка вооружения, военной техники и другого военного имущества за счет ассигнований из республиканского бюджета, средств от реализации высвобождаемого и неиспользуемого военного имущества и других источников, не запрещенных законодательством Республики Казахстан;

7) реализация взаимовыгодного международного военно-технического сотрудничества в двустороннем и многостороннем форматах;

8) расширение кооперации отечественных и иностранных предприятий в области разработки, производства и ремонта авиационной, бронетанковой, автомобильной техники, ракетно-артиллерийского вооружения, средств связи и АСУ, боеприпасов, других видов военной и специальной техники;

9) привлечение инвестиций, активизацию инновационной деятельности для качественного обновления научно-технической и производственно-технологической базы оборонной промышленности, проведения научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ;

10) развитие экспортного потенциала отечественных военно-промышленных компаний и предприятий путем расширения рынков сбыта, увеличения номенклатуры и объемов экспортной военной продукции;

11) совершенствование порядка государственной приемки продукции, производимой для нужд обороны.

Реализация намеченных мер обеспечит эффективное функционирование военной организации государства в мирное время, а также мобилизационное и стратегическое развертывание Вооруженных Сил для выполнения задач в военных конфликтах средней интенсивности.

3.8. Мобилизационная подготовка

Цель мобилизационной подготовки государства - осуществление комплекса мероприятий, проводимых в мирное время и направленных на устойчивое управление государством в военное время, организованный перевод экономики страны на обеспечение потребностей Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований и населения Республики Казахстан, вооруженную защиту и оборону страны, обеспечение функционирования административно-территориальных единиц в период мобилизации, военного положения и в военное время.

Основными задачами мобилизационной подготовки являются:

1) совершенствование системы мобилизационной подготовки государственных органов, а также организаций, имеющих мобилизационные заказы;

2) повышение мобилизационной готовности государства.

Для выполнения задач мобилизационной подготовки предусматривается реализация следующих мер:

1) совершенствование нормативной правовой базы в области мобилизационной подготовки и мобилизации;

2) подготовка территории, экономики страны и определение условий работы государственных органов, организаций в период мобилизации, военного положения и в военное время;

3) подготовка населения, Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований к мобилизации, военному положению и военному времени;

4) подготовка граждан по военно-учетным специальностям для укомплектования Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований Республики Казахстан к мобилизации;

5) подготовка производства, необходимого для выполнения мобилизационных заказов в период мобилизации, военного положения и в военное время;

6) обеспечение содержания и сохранности мобилизационных мощностей в организациях, имеющих мобилизационные заказы;

7) формирование мобилизационного резерва, необходимого для выполнения мобилизационных заказов в период мобилизации, военного положения и в военное время;

8) совершенствование системы государственного материального резерва, исходя из географии дислокации войск (сил), планов их применения и привлечения;

9) создание, сохранение и использование страхового фонда документации на изделия вооружения и военной техники, важнейшую гражданскую продукцию, а также проектной документации на объекты повышенного риска, системы жизнеобеспечения населения;

10) бронирование военнообязанных на период мобилизации, военного положения и в военное время;

11) подготовка специальных формирований и техники, предназначенных для поставки Вооруженным Силам, другим войскам и воинским формированиям;

12) модернизация государственной системы оповещения;

13) создание системы защищенных стационарных пунктов управления;

14) дальнейшее формирование и содержание запасов вооружения, военной техники, другого военного имущества, материальных ценностей для обеспечения потребностей Вооруженных Сил военного времени.

В соответствии с Мобилизационным планом в целях реализации задач мобилизационной подготовки и мобилизации в Республике Казахстан государственным органам и организациям устанавливаются мобилизационные задания и заказы.

Учет и хранение материальных ценностей мобилизационного резерва осуществляются уполномоченным органом в области государственного материального резерва.

Накопление и содержание оперативных запасов вооружения, техники, боеприпасов, материально-технических средств и другого военного имущества осуществляются уполномоченным органом в области обороны.

Реализация задач мобилизационной подготовки позволит осуществлять устойчивое управление государством в период мобилизации, военного положения и в военное время.

4. Заключение

Военная доктрина Республики Казахстан определяет оборонительную направленность деятельности по обеспечению военной безопасности государства и основывается на принципиальной позиции Казахстана о приоритетности дипломатических, правовых и иных мер невоенного характера при разрешении межгосударственных противоречий и конфликтов.

Реализация положений Военной доктрины будет обеспечена за счет проведения комплекса взаимоувязанных политических, дипломатических, экономических, социальных, информационных, правовых, военных и других мер, направленных на дальнейшее совершенствование системы обеспечения обороны, адекватной прогнозируемым угрозам и условиям социально-экономического развития страны.

Положения Военной доктрины будут уточняться и дополняться с учетом динамики развития военно-политической обстановки в мире и регионе, характера и содержания внешних и внутренних угроз военной безопасности, изменений основных положений военной теории, развития военной организации государства.

Отдельные положения Военной доктрины могут конкретизироваться в ежегодных посланиях Президента Республики Казахстан, законодательных и иных нормативных правовых актах по вопросам обеспечения военной безопасности государства, программных документах развития Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований.

Республика Казахстан подтверждает свою приверженность целям поддержания международной безопасности, предотвращения военных конфликтов, принципам невмешательства во внутренние дела других государств.

Қазақстан Республикасының Әскери доктринасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 11 қазандағы № 161 Жарлығы

Қазақстан Республикасы Президенті
мен Үкіметі актілерінің жинағында
жариялануға тиіс

«Қазақстан Республикасының қорғанысы және Қарулы Күштері туралы» 2005 жылғы 7 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабы 2-тармағының 2) тармақшасына сәйкес ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:
1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының Әскери доктринасы бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасының Үкіметі Қазақстан Республикасының Әскери доктринасын іске асыру жөніндегі шараларды қабылдасын.
3. «Қазақстан Республикасының Әскери доктринасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2007 жылғы 21 наурыздағы № 299 Жарлығының (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2007 ж., № 8, 83-құжат) күші жойылды деп танылсын.
4. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті Н. Назарбаев

Қазақстан Республикасы
Президентінің
2011 жылғы 11 қазандағы
№ 161 Жарлығымен
БЕКІТІЛГЕН

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ӘСКЕРИ ДОКТРИНАСЫ

Мазмұны

1. Кіріспе
2. Қазақстан Республикасының әскери қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласындағы ағымдағы жағдайды талдау
3. Негізгі ережелер
4. Қорытынды

1. Кіріспе

Қазақстан Республикасының Әскери доктринасы (бұдан әрі - Әскери доктрина) мемлекеттің әскери қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, соғыстар мен қарулы жанжалдарды (бұдан әрі - әскери жанжалдар) болдырмауға, әскери ұйымды дамытуға, Қарулы Куштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды қолдануға көзқарастар жүйесін білдіреді.
Әскери доктрина Қазақстан Республикасының әскери қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік саясатты жүргізу мақсаттарын, негізін қалаушы қағидаттары мен нысандарын айқындайды.
Әскери доктрина әскери теория ережелеріне, орта мерзімді перспективада әлемдегі және еңірдегі әскери-саяси жағдайды кешенді бағалауға және оны дамытуды стратегиялық болжауға негізделеді.
Әскери доктринаның құқықтық негізін Қазақстан Республикасының Конституциясы, заңдары, Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтары, Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік-құқықтық актілері, сондай-ақ Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттар құрайды.
Әскери доктринаның қорғаныстық сипаты бар, оның ережелерінде бейбітшілікті дәйекті түрде ұстанатындығы елдің ұлттық мүддесін табанды қорғаумен, әскери қауіпсіздігіне кепілдік берумен үйлеседі.
Әскери доктринада әскери қауіпсіздіктің қазіргі заманғы, оның ішінде ассимметриялы қатерлер - кибертерроризмді, этноұлттық және діни экстремизмді, қарудың заңсыз таралуын қоса алғанда, халықаралық терроризмге қарсы күрес ескеріле отырып, Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды дамыту жағдайлары мен негізгі бағыттары нақтыланады.
Әскери доктринада мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1) Қазақстан Республикасының әскери қауіпсіздігі - әскери күштерді қолданумен немесе оны қолдану ниетімен байланысты сыртқы және ішкі қатерлерден жеке тұлғаның, қоғам мен мемлекеттің өмірлік маңызы бар мүддесінің қорғалу жай-күйі;
2) әскери жанжал - әскери күшті қолданумен мемлекеттер, халықтар, әлеуметтік топтар арасындағы қақтығыс, қарсы күресу, қайшылықтарды шешу нысаны (ұғым соғыс пен қарулы жанжалдарды қоса алғанда, барлық қарулы қарсы күресу түрлерін қамтиды);
3) соғыс - саяси, экономикалық және басқа да мақсаттарға қол жеткізу үшін қарулы күш көрсету құралдарын қолдануға көше отырып, мемлекеттер, халықтар және әлеуметтік топтар арасындағы қарым-қатынастардың өзгеруіне байланысты қоғамдық-саяси құбылыс;
4) қарулы жанжал - ауқымы шектеулі қарулы қақтығыс, мемлекет соғыс жағдайына өтпеген кезде қарулы күш көрсету құралдарын қолдана отырып, ұлттық, этностық, діни және басқа да қайшылықтарды шешу нысаны;
5) төмен қарқынды әскери жанжал - бұл шекаралық жанжалдар эскалациясы, ел ішіндегі заңсыз қарулы құралымдардың және террористік ұйымдардың әрекеті нәтижесінде туындаған қарулы жанжал;
6) орташа қарқынды әскери жанжал - бұл қуатты экономикалық және әскери әлеуеті жоқ елдер арасындағы соғыс;
7) жоғары қарқынды әскери жанжал - бұл әскери және экономикалық жағынан қуатты мемлекеттер (мемлекеттер коалициялары) қатысатын соғыс;
8) мемлекеттің әскери ұйымы - бірлескен қызметі Қазақстан Республикасының әскери қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді шешуге бағытталған Қарулы Күштер, басқа да әскерлер мен әскери құралымдар, мемлекеттік органдар мен ұйымдар жиынтығы;
9) жеткілікті қамтылған әскерлер топтамасы - төмен қарқынды жанжалдар туындаған кезде әскери қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді дербес орындауға қабілетті түраралық (ведомствоаралық) әскерлер топтамасы;
10) Қарулы Күштерді стратегиялық өрістету - бұл Қарулы Күштерді бейбіт жағдайдан соғыс жағдайына көшіруді, әскерлер (күштер) топтамаларын жедел-стратегиялық (жедел) өрістетуді, әскерлерді (күштерді) стратегиялық қайта топтастыруды, бірінші кезектегі стратегиялық резервтерді өрістетуді қамтитын іс-шаралар кешені;
11) әскери қауіпсіздік қатері - саяси және өзге де мақсаттарға қол жеткізу үшін әскери күш көрсету құралдарын қолдану мүмкіндігін, орын алған қайшылықты әскери-күш көрсету әдістерімен шешу ниетін болжайтын тұрақсыздық факторы.

2. Қазакстан Республикасының әскери қауіпсіздігін қамтамасыз
ету саласындағы ағымдағы жағдайды талдау

Қазақстан Республикасының әскери қауіпсіздігі мемлекеттер арасындағы ынтымақтастық пен тату көршілік қарым-қатынастар, олардың теңдік және бір-бірінің ішкі істеріне араласпау, халықаралық дауларды бейбіт жолмен шешу саясатын жүргізумен, болжанатын қатерлерге негіздей отырып бірінші болып қарулы күшті қолданудан бас тартумен, мемлекеттің әскери ұйымын нығайтумен, оларды бейтараптандырудың неғұрлым тиімді нысандары мен тәсілдерін айқындаумен және пайдаланумен қамтамасыз етіледі.
Қазақстан Республикасының бұрынғы Әскери доктринасында айқындалған бағыттарды іске асыру шеңберінде әскери қауіпсіздікті қамтамасыз ету, мемлекеттің әскери ұйымын жетілдіру, шағын, бірақ техникалық тұрғыдан жарақтандырылған және ұтқырлығы жоғары Қарулы Күштерді құру мақсатында іс-шаралардың елеулі ауқымы орындалды.
Қазіргі уақытта Қазақстанда Құрлық әскерлерінен, Әуе қорғанысы күштерінен және Әскери-теңіз күштерінен тұратын Қарулы Күштердің оңтайлы үш түрлі құрылымы құрылды.
Құрлық әскерлерінің құрамына төрт өңірлік қолбасшылықтың әскерлері, сондай-ақ Аэроұтқыр әскерлері, Зымыран әскерлері мен артиллерия кірді. Бұл Қарулы Күштердің құрлықтағы жауынгерлік қабілетті құрауышын құруды аяқтауға мүмкіндік берді.
Әскер тектерін - Әскери-әуе күштері мен Әуе шабуылынан қорғаныс әскерін тиімді дамыту үшін Әуе қорғанысы күштерінің құрылымы нақтыланды.
Бірқатар стратегиялық бағыттарда жеткілікті қамтылған әскерлер топтамаларын құру аяқталды, батыс стратегиялық бағытында әскерлер топтамалары нығайтылуда.
Мемлекеттің әскери қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелерінде жоспарлау жүйесін жетілдіру және ведомствоаралық өзара іс-қимыл процесі жалғастырылуда.
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі Ішкі әскерлерінің құрылымы және оны дамыту кезең-кезеңімен және жоспарлы түрде жүзеге асырылуда, ол ұдайы әзірліктегі, жеке тұлғаның, қоғам мен мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз ету, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қылмыстық және өзге де заңға қарсы қол сұғушылықтан қорғауға арналған ұтқыр, кәсіби даярланған әскерлерді құруға ықпал етеді.
Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметі Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасын күзету жүйесін жетілдіруде. Бес өңірлік басқарма құрылды: «Оңтүстік», «Солтүстік», «Шығыс», «Батыс», «Жағалық қорғаныс». Кеден одағының жұмыс істеуі мүддесінде Қазақстан Республикасы Мемлекеттік шекарасының учаскелерін күзетуді күшейту жөніндегі іс-шаралар жүргізілуде.
Төтенше жағдайлардың алдын алу және оны жоюдың мемлекеттік жүйесін жетілдіру және нығайту процесі, оның ішінде дүлей зілзалаларға, авариялар мен апаттарға қарсы іс-қимыл инфрақұрылымын және олардың тәуекелдерін басқару жүйесін дамыту, шұғыл ден қою күштерін қажетті авариялық-құтқару техникасымен, жабдықпен жабдықтау, мониторинг пен болжаудың тиімді жүйесімен қамтамасыз ету жалғастырылуда.
Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды даярлау қарқындылығы арттырылуда.
Жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру жүйесін жетілдіру, жұмылдыру резервтерін даярлау жөніндегі жұмыс жүргізілуде.
Елдің қорғаныс қабілетін нығайту мүддесінде отандық қорғаныс өнеркәсібі кәсіпорындары, ғылыми және ғылыми-техникалық ұйымдар қызметінің тиімділігін арттыру жөніндегі іс-шаралар жүргізілді.
Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарты ұйымы шеңберінде Ұжымдық жедел ден қою күштерінің (ҰЖДК) бөлімшелері құрылды. Бірлескен жедел және жауынгерлік дайындық іс-шаралары барысында олардың өзара іс-қимыл жасау деңгейін арттыру жүргізілуде.
Шанхай ынтымақтастық ұйымы желісі бойынша Қазақстан ұйымның терроризмге қарсы әлеуетін нығайтуға, оның ішінде терроризмге қарсы бірлескен оқу-жаттығуларға қатысу жолымен белсенді қатысады.
Ұлттық және өңірлік қауіпсіздікті нығайту мүддесінде Ресеймен, Қытаймен, АҚШ-пен және басқа да мемлекеттермен әскери және әскери-техникалық ынтымақтастық өрісі кеңейтілуде.
Алайда әлемдегі және өңірдегі әскери-саяси жағдайдың шиеленісуі, техникалық прогресс, қарулы күрес жүргізудің нысандары мен тәсілдерін жетілдіру аясында әскери қауіпсіздіктің қазіргі заманғы қатерлеріне қарсы іс-қимыл жасау үшін мемлекеттің әскери ұйымының тиімділігін ұдайы арттыру қажет, ол мемлекеттің әскери саясатын түзетуді және әскери қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесін одан әрі дамытуды талап етеді.

3. Негізгі ережелер

3.1. Әскери-саяси жағдайдың даму болжамы, әскери қауіпсіздіктің әлеуетті қатерлері

Әлемдегі қазіргі заманғы әскери-саяси жағдай оқиғалардың шапшаң дамуымен, болжанбайтындығымен, әлемдік және өңірлік жетекші державалар бәсекелестігінің күшеюімен, сепаратизмнің, ұлттық және діни экстремизмнің өсуімен сипатталады. Қолданыстағы халықаралық-құқықтық тетіктерді қолданбай, күштік әдістерді қолдану халықаралық жағдайды тұрақсыздандырады, шиеленісті және жанталаса қарулануды өршітеді, мемлекетаралық қайшылықтардың күшеюіне ықпал етеді. Әртүрлі деңгейдегі реттелмеген әскери жанжалдар халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікке қатер төндіреді.
Ядролық және жаппай қырып-жою қаруының басқа да түрлерін, оларды жеткізу құралдарын шығару технологияларының таралу қаупі сақталуда, халықаралық терроризм мен діни экстремизмнің әрекет ету аясы кеңеюде.
Әскери тұрғыдан қысым көрсету және әскери қауіпсіздік қатерлерін іске асыру үшін қолданылуы мүмкін құралдар өзгерді. Дәстүрлі әскери құралдармен қатар әскери-саяси міндеттерді шешу үшін жаһандық коммуникация, ақпараттық-желілік технологиялар құралдарын пайдалана отырып, іріткі салу күштерінің ассимметриялық әрекеті қолданылады.
Сонымен қатар, дамыған және дамушы елдер арасындағы айырмашылықты ұлғайтатын табиғи ресурстардың тең бөлінбеуі, мемлекеттердің әлеуметтік-саяси құрылымы ұстанымдарының айырмашылығы және жаһанданудың басқа да теріс аспектілері мемлекетаралық қайшылықтардың шиеленісуіне ықпал етуі мүмкін, оларды шешу кезінде әскери және өзге де әлеуетті құралдар қолданылуы мүмкін. Орталық Азияда Ауғанстандағы тұрақсыздықтың сақталуына, өңірдегі әлеуметтік-саяси жағдайдың шиеленісуіне, шекаралық-аумақтық және су проблемаларының, оларды реттеу жөніндегі жетілдірілмеген тетіктердің іс-қимылы жағдайында экономикалық, діни және басқа қайшылықтардың болуына байланысты ахуалдың шиеленісуіне алғышарттар бар. Есірткі тасымалы мен заңсыз көші-қон проблемалары трансұлттық сипатқа ие болды.
Каспийдің құқықтық мәртебесі туралы мәселенің шешілмеуі, Каспий маңындағы кейбір мемлекеттердің өз әскери әлеуетін арттыруға ұмтылуы және даулы мұнай кен орындарының болуы перспективада өңірдегі әскери-саяси жағдайдың шиеленісуін тудыруы мүмкін.
Әскери қауіпсіздік қатерінің сипаты елеулі өзгерістерге ұшырады. Сыртқы және ішкі қатерлер арасындағы өзара байланыс күшейе түсті.
Қазақстан Республикасы әскери қауіпсіздігінің сыртқы қатерлеріне мыналар жатады:
1) өңір елдеріндегі әлеуметтік-саяси тұрақсыздық және қарулы арандатулардың ықтималдығы;
2) Қазақстан шекарасы маңында әскери жанжалдар ошақтарының болуы;
3) өз мүддесін қамтамасыз ету мақсатында шетел мемлекеттерінің немесе ұйымдарының әскери-саяси қысым көрсетуді, Қазақстан Республикасының ішкі істеріне араласу үшін ақпараттық-психологиялық күрестің жаңа технологияларын пайдалануы;
4) Қазақстанның әскери қауіпсіздігіне залал келтіру үшін әскери-саяси ұйымдар мен одақтардың ықпал етуінің кеңеюі;
5) шекаралас елдердегі халықаралық террористік және радикалды ұйымдардың және топтамалардың, соның ішінде кибертерроризмнің әрекеті, діни экстремизм ұстанымдарының күшеюі;
6) жекелеген мемлекеттердің жаппай қырып-жою қаруын және оны жеткізу құралдарын жасау жөніндегі бағдарламаларды жүзеге асыруы, оны шығару үшін пайдаланылатын технологияларды, жабдықтар мен құрауыштарды, сондай-ақ қосарлы мақсаттағы технологияларды заңсыз тарату.
Қазақстан Республикасы әскери қауіпсіздігінің ішкі қатерлері мыналар болуы мүмкін:
1) экстремистік, ұлттық және сепаратистік қозғалыстардың, ұйымдар мен құрылымдардың қарулы күш көрсету әдістерін пайдалана отырып, елдегі ішкі жағдайды тұрақсыздандыруға, конституциялық құрылысты өзгертуге бағытталған әрекеті;
2) заңсыз қарулы құралымдардың құрылуы және олардың әрекеті;
3) диверсиялар, террористік актілер немесе өзге де заңға қарсы әрекеттер жасау үшін пайдаланылуы мүмкін қарудың, оқ-дәрілердің, жарылғыш және басқа да құралдардың заңсыз таратылуы.

3.2. Қазіргі заманғы әскери жанжалдардың сипаты мен негізгі ерекшеліктері

Әскери қауіпсіздікке төнетін әлеуетті қатерлердің болуы Қазақстан Республикасын мемлекеттің өмірлік маңызды мүддесін қорғау, сондай-ақ Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарға сәйкес міндеттемелерді орындау мақсатында Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды әскери жанжалдардағы міндеттерді орындауға әзірлікте ұстауға міндеттейді.
Кез келген әскери жанжалға тараптардың саяси мақсаттарына, әскери іс-қимылдар жүргізу ауқымына, шиеленісіне, қолданылатын қарулы күрес құралдарына, әскерлердің әрекет ету тәсілдеріне негізделген, жиынтығында оның сипатын айқындайтын ерекше әлеуметтік-саяси, құқықтық және әскери-стратегиялық ерекшеліктер тән.
Қазіргі заманғы әскери жанжалдардың негізгі ерекшеліктері:
1) қайшылықтарды күш көрсету әдістерімен шешудің болмай қоймайтындығы туралы қажетті қоғамдық пікірді алдын ала қалыптастыру;
2) тікелей емес стратегиялық іс-қимылды, оның ішінде саяси, психологиялық, ақпараттық қысым көрсету, күш көрсету, экономикалық санкцияларды қолдану;
3) мемлекеттік және әскери басқару жүйесіне іріткі салу үшін ақпараттық қарсы күресу рөлін күшейту;
4) ауқымды кеңістікке жайылу, жоғары белсенділік пен қарқындылық, шапшаңдық пен шиеленіс шегіне жету;
5) жаңа және тиімділігі жоғары қару мен оқ-дәрілердің түрлерін (оның ішінде жоғары дәлдікті, электр магниттік, лазерлік және инфрадыбыстық қаруды) қолдану;
6) тараптар мен қапталдардың айқын белгіленген түйісу желілерінің болмауы, диверсиялық-барлау күштерін кеңінен маневр жасау және белсенді қолдану үшін жағдай жасайтын әскерлерді жедел құруда үлкен аралық пен алшақтықтың болуы;
7) энергетика кәсіпорындарының (бірінші кезекте ядролық), әртүрлі қауіпті өндіріс түрлерінің, инфрақұрылымның, коммуникациялардың, тыныс-тіршілікті қамтамасыз ету объектілерінің істен шығуы салдарын болжай алмау және басқара алмау;
8) жауынгерлік іс-қимылдарды жүргізудің дәстүрлі емес нысандары мен тәсілдерін пайдалану, оларға арнайы операциялар күштері мен тұрақсыз қарулы құралымдардың қатысуы нәтижесіндегі әскери жанжалдардың ассимметриялығы болып табылады.

3.3. Қазақстан Республикасының қорғаныс саясатының мақсаттары мен міндеттері

Қазақстан Республикасы әскери күштің мәні барынша төмендетілген және мемлекеттер арасындағы даулы мәселелерді саяси, дипломатиялық және құқықтық құралдарды қолдана отырып жүзеге асыратын халықаралық қатынастар жүйесін құруды дәйекті түрде қолдайды.
Қазақстан Республикасы бірде-бір мемлекет өзіне әлеуетті қарсылас болып табылмайды деп санайды.
Қазақстан Республикасы қорғаныс саясатының басты мақсаттары халықаралық және өңірлік қауіпсіздікті, елдегі ішкі саяси тұрақтылықты нығайту, әскери жанжалдарды болдырмау және Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды Қазақстан Республикасын және оның одақтастарын қарулы қорғауға әзірлікте ұстау болып табылады.
Осы мақсаттарға қол жеткізуде саяси-дипломатиялық, құқықтық, экономикалық, гуманитарлық, ақпараттық-насихаттау және өзге де әскери емес сипаттағы шараларға басымдық беріледі.
Қазақстан Республикасы агрессияға тойтарыс беру, мемлекеттің аумақтық тұтастығы мен егемендігін қарулы қорғау үшін, сондай-ақ Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарға сәйкес міндеттерді орындау үшін әскери күш көрсетуді қолдану мүмкіндігін қарастырады.
Қазақстан Республикасы қорғаныс саясатының негізгі міндеттері мыналар болып табылады:
1) халықаралық және өңірлік қауіпсіздікті нығайту, әскери жанжалдарды болдырмау немесе жолын кесу үшін БҰҰ-ның, басқа да халықаралық ұйымдардың әлеуетін пайдалану;
2) мемлекеттің қорғаныс қабілетін, Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың жауынгерлік әзірлігі мен жауынгерлік қабілетін әскери қауіпсіздіктің барынша ықтимал қатерлеріне қарсы іс-қимылды қамтамасыз ететін деңгейде ұстау;
3) ұжымдық және өңірлік қауіпсіздікті нығайту үшін екіжақты және көпжақты негіздерде әскери және әскери-техникалық ынтымақтастықты кеңейту;
4) бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау жөніндегі халықаралық міндеттемелерді орындау, оның ішінде БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тиісті шешімдерін (қарарларын) орындау шеңберінде бітімгершілік қызметіне қатысу;
5) қару-жарақты шектеу, қысқарту, таратпау және жою саласындағы шарттарды өзара орындауды бақылау, мемлекеттер арасындағы сенім шараларын нығайту.
Қазақстан Республикасы әскери қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған шаралар кешенін жоспарлайды және жүзеге асырады. Олардың негізгілері мыналар болып табылады:
1) әскери-саяси жағдайды дамытуды және әскери қауіпсіздіктің әлеуетті қатерлерін болжау;
2) өңірлік қауіпсіздік жүйесін құру, әскери жанжалдарды болдырмау мүддесінде басқа мемлекеттермен және халықаралық ұйымдармен әріптестік және ынтымақтастық құралдарын пайдалану;
3) ішкі саяси тұрақтылықты қолдау, қазақстандық патриотизмге, оның ішінде азаматтарды мемлекетті қорғауға деген саналы көзқарасқа тәрбиелеу;
4) қазіргі заманғы әскери-саяси жағдайды және оның өзгеру үрдісін ескере отырып, мемлекеттің қорғаныс және әскери ұйымы жүйесін жетілдіру;
5) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасын, оның ішінде Кеден одағының тиімді жұмыс істеуі мүддесінде сенімді қорғауды және күзетуді қамтамасыз ету;
6) мемлекеттің жұмылдыру әзірлігін қамтамасыз ету;
7) ел аумағын жедел жабдықтау және әскери инфрақұрылымды дамыту жөніндегі жүйелі іс-шараларды жүзеге асыру;
8) жоғары технологиялық әскери өнім шығару үшін отандық қорғаныс өнеркәсібі кәсіпорындарын жедел дамыту және жаңғырту.
Осы шараларды кешенді іске асыру Қазақстан Республикасының қорғаныс қабілетін әскери қауіпсіздіктің әлеуетті қатерлеріне барабар ден қоюды, төмен және орташа қарқынды әскери жанжалдарды болдырмауды және жолын кесуді қамтамасыз ететін деңгейде ұстауға, жоғары қарқынды әскери жанжалдарды болдырмау жөніндегі халықаралық кепілдіктерді жасауға ықпал ететін болады.

3.4. Мемлекеттің әскери ұйымын дамыту

Мемлекеттің әскери ұйымын дамыту олардың қызметін регламенттейтін нормативтік-құқықтық актілерге сәйкес Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды жауынгерлік қолдану міндеттері мен ерекшеліктерін ескере отырып, үйлестірілген және келісілген бағдарламалар мен жоспарлар бойынша жүзеге асырылады.
Мемлекеттің әскери ұйымын дамытудың негізгі міндеттері мыналар болып табылады:
1) мемлекеттің әскери ұйымының барлық құрауыштарын теңгерімді дамыту, әскери қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді орындауды ескере отырып, Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды жаңғырту, олардың құрылымы мен құрамын жетілдіру;
2) әскери ұйымды басқару жүйесін жетілдіру және оның тиімді жұмыс істеуін арттыру;
3) аумақтық және азаматтық қорғаныс жүйелерін жетілдіру;
4) жұмылдыру дайындығын жетілдіру;
5) әскери қызмет беделін және Қазақстан Республикасының азаматтарын әскери-патриоттық тәрбиелеу тиімділігін арттыру;
6) қорғаныс өнеркәсібінің технологиялық базасын одан әрі дамыту және жаңғырту, қару-жарақтың, әскери техника мен оқ-дәрілердің жоғары технологиялық түрлерінің өндірістерін құру;
7) әскери ұйымды дамыту, әскери инфрақұрылымды жетілдіру және әскери кадрларды даярлау, халықаралық және өңірлік қауіпсіздікті қамтамасыз ету мүддесінде халықаралық әскери ынтымақтастықты кеңейту;
8) мемлекеттің қорғанысын және әскери қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері жөніндегі нормативтік-құқықтық базаны жетілдіру.
Мемлекеттің әскери ұйымының негізгі болып табылатын Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың құрылымы мен оны дамытудағы басымдық орта мерзімді кезеңде олардың ішкі саяси тұрақтылықты қолдауға, төмен және орташа қарқынды әскери жанжалдардағы міндеттерді орындауға әзірлігін қамтамасыз ету болады.
Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды кешенді дамыту мынадай шараларды жүзеге асыруды болжайды:
1) Қорғаныс министрлігінің Штабтар бастықтары комитетін Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Бас штабы етіп қайта құру және бірлесіп жоспарлау, ведомствоаралық үйлестіру және өзара іс-қимыл мәселелеріндегі оның рөлін күшейту;
2) Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың құрылымын оңтайландыру және жетілдіру, олардың жауынгерлік құрамдас бөлігін күшейту;
3) стратегиялық бағыттарда өз жауапкершілік аймағында әскери қауіпсіздікті қамтамасыз етуге және әскери қауіпсіздіктің әлеуетті қатерлеріне барабар ден қоюға қабілетті түраралық жеткілікті қамтылған әскерлер (күштер) топтамаларын құру;
4) автоматтандырылған басқару жүйелерін және телекоммуникациялар құралдарын енгізу, Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды стационарлық және ұтқыр басқару пункттері желісін кеңейту есебінен әскерлерді басқару жүйесін жетілдіру;
5) Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың қару-жарағы мен әскери техникасын, ең алдымен байланыс және басқару құралдарын стандарттау және біріздендіру;
6) ақпараттық қарсы күресудің тиімді жүйесін құру;
7) елдің әуе шабуылына қарсы және зымыранға қарсы қорғаныс жүйесін жетілдіру;
8) қазіргі заманғы қару-жарақпен және техникамен, оның ішінде жоғары дәлдікті қарумен жарақтандыру, әскерлерді жауынгерлік даярлау жүйесіне қазіргі заманғы тренажерлық кешендерді, ақпараттық және техникалық құралдарды енгізу есебінен әскерлердің жауынгерлік қабілетін арттыру;
9) Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды өңірлік қағидат бойынша қолдану және тарту жоспарларына сәйкес оларды материалдық-техникалық қамтамасыз етудің кіріктірілген құрылымдарын құру;
10) Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды қару-жарақпен, әскери және арнайы техникамен, басқа да материалдық құралдармен орталықтандырып қамтамасыз ету, сондай-ақ бөлінетін қаржы қаражатын ұтымды жұмсау мүддесінде мемлекеттік сатып алу жүйесін жетілдіру;
11) әскери білім және кадрларды даярлау жүйесін жаңғырту, халықаралық озық тәжірибені ескере отырып, әскери ғылымды дамыту;
12) мемлекет аумағын және Каспий өңіріндегі әскери инфрақұрылымды жедел жабдықтауды жетілдіру.
Осы шаралар кешенін іске асыру әскерлердің сапалық параметрлерін арттыруға және Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың жоғары жауынгерлік қабілетін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

3.5. Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды қолдану

Қазіргі заманғы және тиімді Қарулы Күштер, басқа да әскерлер мен әскери құралымдар әскери қауіпсіздікті қамтамасыз етудің маңызды құралы, Қазақстан Республикасының ішкі саяси тұрақтылығы мен серпінді әлеуметтік-экономикалық дамуының кепілі болып табылады.
Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды қолдану Конституцияға, қолданыстағы заңнамаға, Қазақстан Республикасы Президентінің әскери қауіпсіздік мәселелері жөніндегі жарлықтарына, басқа да нормативтік құқықтық актілерге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерін қолдану қағидаларына, қолдану және тарту жоспарларына сәйкес жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері, басқа да әскерлері мен әскери құралымдары агрессияға тойтарыс беру, елдің аумақтық тұтастығы мен егемендігін қарулы қорғау, мемлекеттік және әскери объектілердің күзеті мен қорғанысы, әуе кеңістігін және теңіз айдынын күзету үшін, ішкі саяси тұрақтылықты қолдау, терроризмге қарсы күрес, төтенше жағдайлардың салдарларын жою, сондай-ақ Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарға сәйкес міндеттерді орындау үшін қолданылады және тартылады.
Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың бейбіт уақыттағы негізгі міндеттері:
1) жауынгерлік әлеуетті, жауынгерлік және жұмылдыру әзірлігін, мемлекеттік шекарадағы немесе Қазақстан Республикасы аумағының шегіндегі төмен қарқынды әскери жанжалдарды, кез келген заңсыз қарулы күш көрсетулерді оқшаулауды және жолын кесуді қамтамасыз ететін деңгейде бейбіт уақыт штатында басқару органдары мен әскерлердің дайындық дәрежесін қолдау;
2) әуе кеңістігін күзету, сондай-ақ мемлекеттік шекараның жедел-стратегиялық тұрғыдан маңызды учаскелерін бүркемелеу;
3) Қазақстан Республикасының аумақтық теңізінде, құрлықтық қайраңдарында және экономикалық аймағында Қазақстанның ұлттық мүддесін қорғау;
4) ерекше маңызды және стратегиялық объектілерді күзету;
5) орташа немесе жоғары қарқынды жанжал қатері туындаған жағдайда Қарулы Күштерді стратегиялық өрістетуге әзірлікті қамтамасыз ету;
6) диверсиялар мен террористік актілерді болдырмау және жолын кесу;
7) елдің кез келген ауданында ішкі саяси жағдайды тұрақтандыру жөніндегі шешуші іс-қимылдарға әзірлікті көрсету;
8) төтенше жағдайлар режимін қамтамасыз етуге қатысу;
9) авариялардың, экологиялық апаттардың, әртүрлі төтенше жағдайлардың алдын алуға және олардың зардаптарын жоюға қатысу, сондай-ақ табиғи және техногендік сипаттағы дүлей зілзаладан зардап шеккен аумақтардың халқына көмек көрсету;
10) Қазақстан Республикасының халықаралық міндеттемелеріне сәйкес бітімгершілік, гуманитарлық және өзге де операцияларға қатысу.
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының бейбіт уақыттағы құрамы, жасақталуы, даярлығы мен қамтамасыз етілуі олардың төмен және орташа қарқынды әскери жанжалдардағы міндеттерді орындауға әзірлігін қамтамасыз етуге тиіс.
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері, басқа да әскерлері мен әскери құралымдары төмен қарқынды әскери жанжалдарда, әдетте, шиеленіс ошағын оқшаулау және жанжалдарды бейбіт құралдармен реттеу үшін жағдай жасау мақсатында неғұрлым ерте сатыда әскери іс-қимылдарды тоқтату, заңсыз қарулы құралымдарды жою, жағдайды қалпына келтіру, заңдылық пен құқық тәртібін қалпына келтіру, қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, халыққа қажетті көмек көрсету үшін қолданылатын болады.
Осы міндеттерді шешуге Қарулы Күштердің ұдайы жауынгерлік әзірліктегі құрамалары мен бөлімдері тартылады. Қажет болған кезде олар басқа да әскерлермен және әскери құралымдармен күшейтілуі мүмкін, ал операцияға басшылық жасауды бірыңғай қолбасшылық жүзеге асыратын болады.
Шекара маңындағы жанжалды, әдетте, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің құрамаларымен және бөлімдерімен өзара іс-қимыл жасай отырып, Ұлттық қауіпсіздік комитеті Шекара қызметінің күштері мен құралдары шешеді.
Ішкі қарулы жанжалдардың жолын кесу жөніндегі міндеттер Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Ішкі әскерлеріне жүктеледі, оларды күшейту үшін Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің құрамалары мен бөлімдері тартылуы мүмкін.
Қазақстан Республикасы өзіне қарсы агрессия туындаған жағдайда, яғни орташа және жоғары қарқынды жанжалдар туындаған кезде мемлекеттік органдар мен өзге де ұйымдарды, мемлекеттің экономикасын соғыс жағдайы және соғыс уақыты жағдайларында жұмыс істеуге ауыстыруды, Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды стратегиялық өрістетуді, қарулы қорғауды, аумақтық және азаматтық қорғаныс іс-шараларын, достас мемлекеттердің қарулы күштерімен бірлескен іс-қимылдар жүргізуді жүзеге асырады.
Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың соғыс уақытындағы негізгі міндеттері Қазақстан Республикасына және оның одақтастарына қарсы агрессияға тойтарыс беру, агрессордың әскерлеріне соққы беру, оны әскери іс-қимылдарды тоқтатуға мәжбүрлеу, агрессияға дейінгі жағдайды қалпына келтіру болып табылады.
Қазақстан Республикасына қарсы орташа қарқынды әскери жанжал әкімшілік, экономикалық және қорғаныс әлеуетіне нұқсан келтіру, белгілі бір аумақтарды басып алу немесе оларға бақылау орнату, мемлекетті елеулі саяси, экономикалық және басқа да шегіністерге мәжбүрлеу мақсатында туындауы мүмкін.
Орташа қарқынды жанжалға қатысу Қазақстан Республикасының барлық аумағында немесе оның жекелеген облыстарында (жергілікті жерлерінде) соғыс жағдайын енгізуді және ішінара немесе жалпы жұмылдыру жариялауды, мемлекеттің әскери-экономикалық әлеуетінің барлығын немесе елеулі бөлігін пайдалануды талап етуі мүмкін.
Қазақстан Республикасына қарсы жоғары қарқынды жанжал мынадай тежеусіз әскери-саяси мақсаттардан туындауы мүмкін: елде саяси биліктің ауысуы, мемлекеттік және әскери басқару жүйесіне іріткі салу, аумақтың біршама бөлігін иеліктен шығару, мемлекеттің қорғаныс әлеуетін толық жою.
Мемлекет жоғары қарқынды жанжал туындаған жағдайда қатысушысы Қазақстан Республикасы болып табылатын ұжымдық әскери қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйелерінің коалициялық мүмкіндіктері мен әлеуетін пайдалануға ұмтылатын болады.

3.6. Халықаралық әскери ынтымақтастық

Қазақстан Республикасының халықаралық әскери ынтымақтастығы сыртқы саяси және экономикалық орындылығына негіздей отырып, мемлекеттің әскери қауіпсіздігін қамтамасыз ету міндеттерін теңгерімді шешу мақсатында жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасы мыналарды халықаралық әскери ынтымақтастықтағы басым бағыттар деп санайды:
1) өңірдегі әскери саладағы сенім мен жариялық шараларын нығайту;
2) жаппай қырып-жою қаруын таратпаудың халықаралық режимдерін нығайтуға жан-жақты жәрдемдесу, қару-жарақ, әскери техника, әскери және қосарлы мақсаттағы технологиялар сауда-саттығының және осы саладағы халықаралық шарттардың халықаралық нормаларын сақтау;
3) бірыңғай қорғаныс кеңістігін құру және ұжымдық әскери қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі күш-жігерді шоғырландыру, сондай-ақ ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымының күштері мен құралдарын одан әрі дамыту қажеттілігіне негіздей отырып, ҰҚШҰ-ға мүше мемлекеттермен әскери және әскери-техникалық ынтымақтастық саласындағы нормативтік-құқықтық базаны қалыптастыруды аяқтау;
4) жалпы әскери-саяси мүдделер негізінде Шанхай ынтымақтастық ұйымы шеңберіндегі стратегиялық әріптестікті тереңдету;
5) Америка Құрама Штаттарымен және Еуропалық одақ мемлекеттерімен әскери және әскери-техникалық салалардағы ынтымақтастықты кеңейту;
6) ұлттық бітімгершілік әлеуетін дамыту, бірлескен оқу-жаттығуларға қатысу және бейбітшілікті қолдау жөніндегі операцияларды жоспарлауда, өткізуде және жан-жақты қамтамасыз етуде тәжірибе алмасу;
7) жедел үйлесімділікті қамтамасыз ету мақсатында бітімгершілік бөлімшелерін оқытуда НАТО-ның әдістемелері мен стандарттарын пайдалану;
8) қару-жарақ пен әскери техниканы жеткізуді жүзеге асыруға, Қазақстан аумағында бірлескен өндірістерді құруға бағытталған, шетел компанияларымен өзара тиімді негіздегі ынтымақтастық.
Қазақстан ұлттық қауіпсіздіктің тиімді және қазіргі заманғы жүйесін құра отырып, халықаралық қауіпсіздік құрылымдарымен белсенді өзара іс-қимыл жасайды.
Қазақстан Республикасы әскери агрессия болған жағдайда бірлескен қауіпсіздікті және ұжымдық қорғанысты қамтамасыз ету мүддесінде жүзеге асырылатын коалициялық әскери құрылыс шеңберінде Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымына қатысушы мемлекеттермен ынтымақтастықты нығайтатын болады.
Қазақстан Республикасы мыналарды орта мерзімді кезеңде коалициялық әскери құрылыстағы басым бағыттар деп санайды:
1) коалициялық әскери құрылыс мәселелері жөніндегі нормативтік-құқықтық базаны жетілдіру;
2) коалициялық күштерді қолдануды бірлесіп жоспарлаудың тиімділігін арттыру;
3) келісілген бағдарламалар мен жоспарлар бойынша бірлескен қауіпсіздік пен ұжымдық қорғанысты қамтамасыз ету мүддесінде әскери контингентті мақсатына орай міндеттерді орындауға дайындау;
4) ұжымдық қауіпсіздік жүйесі күштері мен құралдарының өзара іс-қимылы мәселелерін, бірлескен іс-қимылдардың нысандары мен тәсілдерін жетілдіру;
5) ҰҚШҰ-ға қатысушы мемлекеттердің әуе шабуылына қарсы қорғанысының бірыңғай жүйесін және оның өңірлік құрауыштарын құру;
6) халықаралық терроризмге, діни экстремизмге, сепаратизмге, есірткі бизнесіне қарсы күресте бірлескен күш-жігерді жандандыру;
7) жаппай қырып-жою қаруын таратпау процесіне қатысу;
8) қару-жарақ пен әскери техниканы жөндеу жөніндегі бірлескен кәсіпорындарды құру, оларды жаңғырту жөніндегі бірлескен ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды жүргізу;
9) әскери кадрлар даярлау және әскери ғылымды дамыту.
Қазақстан Республикасының ұжымдық және ұлттық қауіпсіздікті нығайту жөніндегі саясатының маңызды құрамдас бөлігі бітімгершілік қызмет болып табылады.
Қазақстанның халықаралық істерде әскери-саяси ұстанымының ілгерілеуі мен мүдделері үшін бітімгершілік қызметтің маңызды мәні бар, сондай-ақ елдің халықаралық аренадағы беделін елеулі дәрежеге көтереді. Осыған байланысты Қазақстан Республикасы өзіне берілген мандат негізінде БҰҰ аясындағы бітімгершілік операцияларына белсенді қатысатын болады.
Қазақстанның бітімгершілік операцияларына қатысуының негізгі қағидаттары әділдік пен толық бейтараптылықты сақтау, жанжалдасатын кез келген тарапқа деген ерекше көзқарастың болмауы, егер жанжалдың басқа қатысушыларының мүддесін шектеуге әкелетін болса, тараптардың бірінің мүддесін іске асыруда тікелей немесе қосымша жәрдемдесуден бас тарту болып табылады.
Қазақстанның бітімгершілік қызметіндегі бастысы өңірлік және халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің шешімдеріне және жалпы танылған халықаралық құқық нормаларына сәйкес ұжымдық күш-жігерді шоғырландыру ісінде мемлекеттің қағидатты ұстанымы болып табылады.
Бітімгершілік әлеуетін нығайту мақсатында өңірлік бітімгершілік орталығын дамыту жалғастырылатын болады.
Бейбітшілікті қолдау және қалпына келтіру жөніндегі операцияларда міндеттерді орындау Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының халықаралық стандарттар бойынша арнайы даярланған бөлімшелеріне жүктеледі. Олардың бітімгершілік операцияларына қатысуы Қазақстан Республикасының Конституциясына, заңнамасына және ратификацияланған халықаралық шарттарға сәйкес қабылданатын Қазақстан Республикасы Парламентінің шешімі негізінде жүзеге асырылады.
Бөлінген контингентті жеке құраммен жасақтау ерікті негізде жүргізіледі.
Халықаралық әскери ынтымақтастық мақсаттарына қол жеткізу көпұлтты негізде сенім мен әріптестік шараларын кеңейтумен және нығайтумен үйлесімде ұжымдық қауіпсіздік жүйесін құруды көздейді.

3.7. Қорғанысты әскери-экономикалық қамтамасыз ету

Қорғанысты әскери-экономикалық қамтамасыз етудің басты мақсаты әскери ұйымның қаржылық, материалдық-техникалық және басқа да ресурстарға деген қажеттілігін мемлекеттің әскери қауіпсіздігін қамтамасыз ету және Қазақстан Республикасының экономикалық мүмкіндіктерін ескере отырып, әскери саясатты іске асыру үшін жеткілікті көлемде қанағаттандыру болып табылады.
Елдің қорғанысын әскери-экономикалық қамтамасыз ету мемлекеттің әскери ұйымының бейбіт және соғыс уақытында тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз етуге тиіс.
Осыған сүйене отырып, қорғанысты әскери-экономикалық қамтамасыз етудің негізгі міндеттері мыналар болып табылады:
1) мемлекеттің қаржы-экономикалық жүйесін жұмылдыру кезеңінде, соғыс жағдайында және соғыс уақытында жұмыс істеуге дайындау;
2) елдің жалпы ішкі өнімінің кемінде бір пайызы деңгейінде Қарулы Күштерді бағдарламалық-мақсатты қаржыландыруды қамтамасыз ету;
3) мемлекеттік әскери-техникалық саясатты жетілдіру;
4) Қазақстан Республикасының жалпы мемлекеттік жұмылдыру дайындығы жүйесін дамыту.
Қорғанысты әскери-экономикалық қамтамасыз ету міндеттерін орындау мынадай шараларды жүзеге асыруды көздейді:
1) әскери-экономикалық саладағы қарым-қатынастарды реттейтін заңнаманы жетілдіру;
2) Қарулы Күштерге, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарға мемлекеттің әскери қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі жүктелген міндеттерді шешу үшін оларды жеткілікті көлемде уақтылы қаржыландыру;
3) біртұтас мемлекеттік әскери-техникалық саясатты жүргізу және мемлекеттік қорғаныс тапсырысын қалыптастыру;
4) Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды қару-жарақпен, әскери және арнайы техникамен, әскери мүлікпен қамтамасыз ету мақсатында отандық қорғаныс өнеркәсібі кәсіпорындарын жедел және жоғары технологиялық дамыту;
5) әскери және қосарлы мақсаттағы өнім шығаратын отандық кәсіпорындардың тиімді жұмыс істеуін және дамуын қамтамасыз ететін ұйымдық-экономикалық тетіктерді енгізу жолымен олардың қызметін жетілдіру;
6) республикалық бюджеттен бөлінген қаржы, босатылатын және пайдаланылмайтын әскери мүлікті сатудан түскен қаражат және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған басқа да көздер есебінен қару-жарақ, әскери техника паркін және басқа да әскери мүлікті жаңғырту мен жаңартуды жүргізу;
7) екіжақты және көпжақты тұрпатта өзара тиімді халықаралық әскери-техникалық ынтымақтастықты іске асыру;
8) авиациялық, броньды танк, автомобиль техникасын, зымыран-артиллериялық қару-жарақты, байланыс және АБЖ құралдарын, оқ-дәрілерді, әскери және арнайы техниканың басқа да түрлерін жасау, шығару және жөндеу саласындағы отандық және шетелдік кәсіпорындар кооперациясын кеңейту;
9) қорғаныс өнеркәсібінің ғылыми-техникалық және өндірістік-технологиялық базасын сапалы жаңарту, ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды жүргізу үшін инвестициялар тарту, инновациялық қызметті жандандыру;
10) өткізу нарығын кеңейту, экспорттық әскери өнімнің номенклатурасы мен көлемін арттыру жолымен отандық әскери-өнеркәсіптік компаниялар мен кәсіпорындардың экспорттық әлеуетін дамыту;
11) қорғаныс қажеттіліктері үшін өндірілетін өнімді мемлекеттік қабылдау тәртібін жетілдіру.
Белгіленген міндеттерді іске асыру мемлекеттің әскери ұйымының бейбіт уақытта тиімді жұмыс істеуін, сондай-ақ орташа қарқынды әскери жанжалдарда міндеттерді орындау үшін Қарулы Күштерді жұмылдыруды және стратегиялық өрістетуді қамтамасыз етеді.

3.8. Жұмылдыру дайындығы

Мемлекеттің жұмылдыру дайындығының мақсаты - бейбіт уақытта жүргізілетін және соғыс уақытында мемлекетті орнықты басқаруға, ел экономикасын Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының және халқының мұқтажын қамтамасыз етуге ұйымдасқан түрде ауыстыруға, елді қарулы қорғауға және қорғанысқа, жұмылдыру кезеңінде, соғыс жағдайында және соғыс уақытында әкімшілік-аумақтық бірліктердің жұмыс істеуін қамтамасыз етуге бағытталған іс-шаралар кешенін жүзеге асыру.
Жұмылдыру дайындығының негізгі міндеттері:
1) мемлекеттік органдардың, сондай-ақ жұмылдыру тапсырысы бар ұйымдардың жұмылдыру дайындығы жүйесін жетілдіру;
2) мемлекеттің жұмылдыру әзірлігін арттыру болып табылады.
Жұмылдыру дайындығы міндеттерін орындау үшін мынадай шараларды іске асыру көзделеді:
1) жұмылдыру дайындығы және жұмылдыру саласындағы нормативтік-құқықтық базаны жетілдіру;
2) жұмылдыру, соғыс жағдайы кезеңінде және соғыс уақытында елдің аумағын, экономикасын дайындау және мемлекеттік органдардың, ұйымдардың жұмыс істеу жағдайларын айқындау;
3) тұрғындарды, Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды жұмылдыруға, соғыс жағдайына және соғыс уақытына даярлау;
4) Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерін, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарын жұмылдыруға жасақтау үшін әскери-есептік мамандықтар бойынша азаматтарды даярлау;
5) жұмылдыру, соғыс жағдайы кезеңінде және соғыс уақытында жұмылдыру тапсырыстарын орындауға қажетті өндірісті дайындау;
6) жұмылдыру тапсырыстары бар ұйымдарда жұмылдыру қуаттылығының күтіп ұсталуын және сақталуын қамтамасыз ету;
7) жұмылдыру, соғыс жағдайы кезеңінде және соғыс уақытында жұмылдыру тапсырыстарын орындауға қажетті жұмылдыру резервін құру;
8) әскерлердің (күштердің) орналасу географиясына, оларды қолдану және тарту жоспарларына сүйене отырып, мемлекеттік материалдық резерв жүйесін жетілдіру;
9) қару-жарақ пен әскери техника бұйымдарына, маңызды азаматтық өнімге құжаттаманың, сондай-ақ тәуекелі жоғары объектілерге, тұрғындардың тыныс-тіршілігін қамтамасыз ету жүйесіне жобалық құжаттаманың сақтандыру қорын құру, сақтау және пайдалану;
10) жұмылдыру, соғыс жағдайы кезеңінде және соғыс уақытында әскери міндеттілерді броньдау;
11) Қарулы Күштерге, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарға жеткізу үшін арналған арнайы құралымдар мен техниканы дайындау;
12) мемлекеттік хабардар ету жүйесін жаңғырту;
13) қорғалған стационарлық басқару пункттері жүйесін құру;
14) Қарулы Күштердің соғыс уақытындағы қажеттілігін қамтамасыз ету үшін қару-жарақ, әскери техника, басқа да әскери мүлік, материалдық құндылықтар қорын одан әрі қалыптастыру және күтіп ұстау.
Қазақстан Республикасында жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру міндеттерін іске асыру мақсатында Жұмылдыру жоспарына сәйкес мемлекеттік органдар мен ұйымдарға жұмылдыру тапсырмалары мен тапсырыстары белгіленеді.
Жұмылдыру резервінің материалдық құндылықтарын есепке алу мен сақтауды мемлекеттік материалдық резерв саласындағы уәкілетті орган жүзеге асырады.
Қару-жарақтың, техниканың, оқ-дәрілердің, материалдық-техникалық құралдар мен басқа да әскери мүліктің жедел қорларын жинақтау мен күтіп ұстауды қорғаныс саласындағы уәкілетті орган жүзеге асырады.
Жұмылдыру дайындығының міндеттерін іске асыру жұмылдыру, соғыс жағдайы кезеңінде және соғыс уақытында мемлекетті орнықты басқаруды жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

4. Қорытынды

Қазақстан Республикасының Әскери доктринасы мемлекеттің әскери қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі қызметтің қорғаныстық бағыттылығын айқындайды және Қазақстанның мемлекетаралық қайшылықтар мен жанжалдарды шешу кезіндегі дипломатиялық, құқықтық және әскери сипаттағы емес өзге де шаралардың басымдығы туралы қағидатты ұстанымына негізделеді.
Әскери доктринаның ережелерін іске асыру, болжанатын қатерлерге және елдің әлеуметтік-экономикалық даму жағдайларына барабар, қорғанысты қамтамасыз ету жүйесін одан әрі жетілдіруге бағытталған өзара байланысты саяси, дипломатиялық, экономикалық, әлеуметтік, ақпараттық, құқықтық, әскери және басқа да шаралар кешенін жүргізу есебінен қамтамасыз етілетін болады.
Әскери доктринаның ережелері әлемдегі және өңірдегі әскери-саяси жағдайдың даму қарқыны, әскери қауіпсіздіктің сыртқы және ішкі қатерлерінің сипаты мен мазмұны, әскери теорияның негізгі ережелерінің өзгеруі, мемлекеттің әскери ұйымының дамуы ескеріле отырып нақтыланатын және толықтырылатын болады.
Әскери доктринаның жекелеген ережелері Қазақстан Республикасы Президентінің жыл сайынғы жолдауларында, мемлекеттің әскери қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері жөніндегі заңнамалық және өзге де нормативтік құқықтық актілерде, Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды дамытудың бағдарламалық құжаттарында нақтылануы мүмкін.
Қазақстан Республикасы халықаралық қауіпсіздікті қолдау, әскери жанжалдарды болдырмау мақсатын, басқа мемлекеттердің ішкі істеріне араласпау қағидаттарын ұстанатындығын растайды.