Об утверждении Концептуального плана законотворческой работы на 2013-2016 годы (пятый созыв Парламента Республики Казахстан)

Указ Президента Республики Казахстан от 9 августа 2013 года № 610

В соответствии с Указом Президента Республики Казахстан от 1 февраля 2010 года № 922 «О Стратегическом плане развития Республики Казахстан до 2020 года» ПОСТАНОВЛЯЮ:
1. Утвердить прилагаемый Концептуальный план законотворческой работы на 2013-2016 годы (пятый созыв Парламента Республики Казахстан) (далее - Концептуальный план).
2. Правительству Республики Казахстан:
1) обеспечить реализацию Концептуального плана;
2) ежегодно к 25 января по итогам года представлять в Администрацию Президента Республики Казахстан информацию о ходе выполнения Концептуального плана.
3. Контроль за исполнением настоящего Указа возложить на Администрацию Президента Республики Казахстан.
4. Настоящий Указ вводится в действие со дня подписания.

Президент
Республики Казахстан Н.Назарбаев

УТВЕРЖДЕН
Указом Президента
Республики Казахстан
от 9 августа 2013 года № 610

КОНЦЕПТУАЛЬНЫЙ ПЛАН
законотворческой работы на 2013-2016 годы
(пятый созыв Парламента Республики Казахстан)

Сессии Парламента/ полугодия	Блоки законодательства, в рамках которых будет осуществляться его совершенствование
1	2
2013-2014 годы (3 сессия)	Социальное, жилищное, гражданское, уголовное, уголовно-процессуальное, уголовно-исполнительное, административно-деликтное, хозяйственное, финансовое, природоохранное законодательство, а также законодательство в сфере противодействия коррупции, гражданской защиты, медиации, судебной системы, исполнительного производства, оценочной деятельности, международной помощи, правовых актов
Второе полугодие 2013 года	Совершенствование законодательства в сфере гражданской защиты В целях повышения качества и уровня правового регулирования в области чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера, гражданской обороны, пожарной и промышленной безопасности, аварийно-спасательных служб, государственного материального резерва требуется консолидация законодательных актов, регулирующих отношения в указанных сферах общественных отношений. Совершенствование законодательства в области здравоохранения Действующим законодательством в сфере здравоохранения в недостаточной мере учитываются такие жизненно важные факторы, как динамичное развитие рынка медицинских услуг, развитие новых технологий, появление новых лекарственных средств, дальнейшее совершенствование системы финансирования с ориентацией на достижение конечного положительного результата, формирование и внедрение новых инновационных направлений в медицинской науке и практике. В рамках Таможенного союза также появилась необходимость совершенствования правовой базы, регулирующей применение изделий медицинского назначения и медицинской техники. В целях недопущения нерационального применения лекарственных средств, снижения риска здоровью пациентов, связанных с бесконтрольным применением лекарственных средств, необходимо ужесточение подходов к рекламе медицинской продукции. Совершенствование законодательства в сфере молодежной политики В настоящее время возникает необходимость в расширении направлений государственной молодежной политики, создании механизмов «социальных лифтов» для молодых казахстанцев, а также правового поля для взаимодействия на республиканском и региональном уровнях в рамках реализации государственной молодежной политики. Совершенствование законодательства в области трудовых отношений В условиях рыночной экономики, наличия рынка труда и проблем занятости населения актуальным является вопрос трудовых правоотношений. В этой связи необходимо постоянное совершенствование трудового законодательства на основе системного анализа практики его применения и учета международного опыта в данной сфере. При этом требуют проработки вопросы дальнейшей дифференциации трудового и социального законодательства в зависимости от характера трудовой деятельности и условий труда работников, а также расширения сферы применения и инструментов социального партнерства. 1. Модернизация профсоюзных институтов Одним из основных партнеров государства в вопросах совершенствования трудовых отношений выступают профессиональные союзы. Вместе с тем нынешний формат деятельности крупнейшего профсоюзного центра - Федерации профсоюзов Казахстана (далее - ФПК) не соответствует требованиям времени. Существенным проблемным моментом является неэффективное законодательство о профессиональных союзах, в котором неясно изложены положения о коллективных договорах, об ответственности сторон за их выполнение. Поэтому сейчас требуются решительные шаги по модернизации профсоюзного движения, прежде всего ФПК 2. Построение эффективного многоуровневого механизма регулирования противоречий в сфере трудовых отношений В целях построения эффективного механизма урегулирования споров в сфере трудовых отношений требуется внедрить систему внесудебного разрешения споров и конфликтов. Также необходимо проработать вопрос закрепления ответственности за действия, провоцирующие трудовые конфликты. Совершенствование законодательства по вопросам образования и науки В целях ориентирования процедур отбора выпускников на объективное выявление их знаний необходимо проработать вопрос реформирования системы единого национального тестирования. Кроме того, следует проработать вопросы совершенствования механизмов реализации международной стипендии «Болашак». В целях дальнейшего совершенствования процедур финансирования науки необходимо расширить возможности участия в исследованиях частных и зарубежных компаний, развивать профессиональный исследовательский рынок на принципах «доказательной политики», конкурентности, прозрачности, развития профессиональных сообществ. Совершенствование законодательства в области жилищных отношений Необходимо дальнейшее совершенствование норм жилищного законодательства, которое обеспечило бы взаимную ответственность и права собственников помещений и органов управлений. Кроме того, требуется совершенствование законодательства по вопросам долевого участия в жилищном строительстве (в части внедрения дополнительного механизма защиты средств дольщиков путем страхования вкладов). Совершенствование законодательства по вопросам медиации В целях минимизации вмешательства государства в споры между субъектами предпринимательства, снижения нагрузки на государственные суды необходимо дальнейшее законодательное совершенствование института медиации (в части передачи споров по незначительным вопросам в институты внесудебного урегулирования споров). Совершенствование сферы исполнительного производства В настоящее время одной из главных причин кризиса в сфере исполнительного производства является тот факт, что неисполнение судебных актов относится к категории преступлений небольшой тяжести. В этой связи необходимо ужесточить ответственность за неисполнение судебных актов с переводом ее в категорию тяжких преступлений. Кроме того, требуется проработать вопросы исключения института добровольного исполнения, установления пени за несвоевременное исполнение судебных актов для должников, внедрения дифференцированной ставки оплаты деятельности частных судебных исполнителей. Совершенствование законодательства по вопросам противодействия коррупции Необходимо модернизировать правовые основы антикоррупционных мер посредством введения эффективных механизмов борьбы с коррупцией, в том числе ужесточения уголовной и административной ответственности за совершение коррупционных преступлений и правонарушений. Модернизация судебной системы Требует дальнейшего законодательного совершенствования и упрощения система отправления правосудия, в том числе ориентация ее на снижение бюрократических процедур, более широкое использование информационно-правовых технологий. Совершенствование гражданского и хозяйственного законодательства Требуют совершенствования вопросы защиты прав собственности, в том числе добросовестных собственников, гарантирования защиты договорных обязательств и ужесточения ответственности за их нарушение. Совершенствование уголовного законодательства Важным вопросом является адаптация уголовного законодательства к современным условиям, усиление его возможностей борьбы с преступностью, повышение уровня защищенности прав граждан, интересов государства. Необходимо продолжать учитывать отечественный и зарубежный опыт, обеспечивать соответствие уголовного закона международным обязательствам страны с позиции национальных интересов. Дальнейшее совершенствование уголовного законодательства должно быть связано с обеспечением необходимой преемственности и сохранением оправдавших себя правовых институтов. Совершенствование уголовно-процессуального законодательства Эффективная уголовная политика государства невозможна без оптимальной модели уголовного судопроизводства, и главной ее целью должно являться формирование уголовно-процессуального закона, основанного на признании конституционных норм о правах и свободах личности непосредственно действующими, определяющими смысл, содержание и применение законов. Поэтому приоритетом в развитии уголовно-процессуального права должна оставаться дальнейшая реализация основополагающих принципов уголовного судопроизводства, направленных на безусловную защиту прав и свобод человека. Необходимо разработать оптимальные правовые механизмы, предусматривающие эффективное применение уголовно-процессуального законодательства в целях быстрого раскрытия преступлений, привлечения к уголовной ответственности лиц, их совершивших, и справедливого судебного разбирательства. Необходимо модернизировать уголовно-процессуальное право, упростить и повысить эффективность уголовного процесса Совершенствование уголовно-исполнительного законодательства Учитывая то, что совершенствование уголовной политики производится посредством комплексной, взаимосвязанной коррекции уголовного, уголовно-процессуального и уголовно-исполнительного права, одной из основных целей уголовно-исполнительного законодательства является приведение его в соответствие с уголовным законодательством. Уголовно-исполнительное законодательство должно быть основано на широком использовании некарательных альтернативных мер уголовно-правового воздействия, установлении новых механизмов развития уголовно-исполнительной системы (в частности, улучшение мест содержания осужденных к лишению свободы). Совершенствование законодательства об административных правонарушениях Для дальнейшего совершенствования административно-деликтного законодательства необходимо продолжить законодательное определение оснований административной ответственности, в том числе предусматривающего разделение сфер применения административной и дисциплинарной ответственности. Кроме того, необходимо совершенствование вопросов соразмерности административно-правовых санкций степени общественной опасности правонарушений, а также сбалансированности соотношения мер административного взыскания с уголовно-правовыми санкциями по степени тяжести. В целях повышения эффективности взыскания штрафов необходимо ввести дифференцированные процедуры привлечения к административной ответственности в зависимости от вида административного взыскания, указанного в санкции статьи, согласия лица с фактом совершенного правонарушения. Кроме того, необходимо в рамках законодательства об административных правонарушениях урегулировать вопросы производства по делам об оспаривании постановлений органов (должностных лиц), уполномоченных рассматривать дела об административных правонарушениях. В настоящее время возникла объективная необходимость введения института пересмотра вступивших в законную силу постановлений по делам об административных правонарушениях по вновь открывшимся обстоятельствам. Модернизация государственного регулирования предпринимательства 1. В настоящее время законодательство о предпринимательской деятельности представляет собой огромный массив нормативных правовых актов различной отраслевой принадлежности. При этом нет законодательных пределов и гарантий ограничения его дальнейшего роста; невозможно удовлетворить каждую новую отрасль или вид предпринимательства «своим» законом. Налицо процесс измельчания, дробления предметов законов. Во всей своей актуальности возникла задача систематизации этого огромного массива, результатом чего должно стать принятие Предпринимательского кодекса. Кроме того, необходимо устранить пробелы, противоречия и дублирование в правовом регулировании предпринимательства, а также оптимизировать механизмы государственного регулирования предпринимательской деятельности. 2. Должна быть продолжена работа по снижению административных барьеров для бизнеса и улучшена соответствующая нормативная правовая база. Реформирование системы финансового контроля В целях реформирования системы финансового контроля в соответствии с международными стандартами необходимо обеспечить переход системы государственного финансового контроля в систему государственного аудита в качестве неотъемлемого компонента управления в государственном секторе, разработку правовой основы и институциональной структуры, а также наращивание кадрового потенциала в целях укрепления системы государственного аудита на базе международной основы профессиональной практики для аудиторов в государственном секторе.

Первое полугодие 2014 года	Совершенствование законодательства в области электронной торговли Растущее использование электронной торговли кардинально трансформирует торговую политику, заменяя традиционную торговлю, основанную на бумажной документации, альтернативными электронными системами. Появление такой инновации, как электронная торговля, в системе торговли продиктовано, в первую очередь, потребностями участников торговых операций и как приоритетное направление становится составной частью экономической инфраструктуры нашей страны. В этой связи возникает необходимость регламентации отношений, возникающих при осуществлении электронной торговли, и законодательного закрепления прав ее участников, что позволит обеспечить устойчивое развитие электронной торговли. Совершенствование оценочной деятельности Важным инструментом рыночной экономики является оценочная деятельность, правовое регулирование которой также требует постоянного внимания и совершенствования. В этой связи необходим комплекс мер, направленных на установление государственных стандартов оценки, приведение оценочной деятельности в соответствие с международными требованиями, совершенствование государственной системы регулирования и саморегулирования оценочной деятельности. Кроме того, требует проработки вопрос ужесточения ответственности профессиональных оценщиков. Вопросы международной помощи Республики Казахстан На законодательном уровне необходимо принять комплекс мер, направленных на создание системы поиска адекватных ответов на глобальные вызовы и региональные проблемы, повышение координации деятельности в сфере официальной помощи развитию и гуманитарной помощи. Совершенствование законодательства по вопросам водоснабжения и водоотведения Необходимо принять законодательные меры, направленные на достижение таких приоритетов, как обеспечение равного доступа потребителей в городах и сельских населенных пунктах к услугам водоснабжения и водоотведения, создание эффективной системы правоотношений в секторе водоснабжения и водоотведения, сохранение экологической устойчивости окружающей среды и санитарно-эпидемиологической безопасности населения. Совершенствование законодательства в области торговой деятельности В настоящее время возникла объективная необходимость совершенствования вопросов регулирования внутренней торговли, введения в понятийный аппарат наименования новых торговых объектов и последующей разработки классификации торговых объектов. Кроме того, следует проработать вопросы гарантированной компенсации либо возмещения причиненного ущерба пострадавшим от несчастных случаев путем законодательного закрепления обязательного страхования гражданско-правовой ответственности владельцев торговых рынков. Страхование данной формы предпринимательской деятельности позволит в установленном законом порядке урегулировать наступившие страховые случаи и защитить предпринимателей от финансовых потерь. Совершенствование законодательства по вопросам энергосбережения и повышения энергоэффективности В целях решения комплекса проблем в промышленном секторе Республики Казахстан необходимо проработать вопросы введения запрета на раздельное производство тепловой и электрической энергии проектируемых энергоисточников без предварительной оценки, а также введения запрета на прямое сжигание газа в паровых котлах газовых электростанций. Совершенствование законодательства, регулирующего вопросы правовых актов В настоящее время нормы, касающиеся нормативных правовых актов, регламентируются Законом Республики Казахстан «О нормативных правовых актах». В свою очередь, правовые акты государственных органов являются лишь частью регламентации управленческой деятельности государственного органа и предусмотрены в Законе Республики Казахстан «Об административных процедурах». В этой связи возникает необходимость объединения норм, касающихся всех актов государственных органов, в одном законе. Кроме того, необходимо совершенствовать нормы, касающиеся систематизации законодательства. Совершенствование законодательства по вопросам перехода к «зеленой экономике» Действующее экологическое законодательство, основанное на традиционной экономической модели, не в полной мере учитывает современные риски: неэффективное использование энергетических, водных, продовольственных и сырьевых ресурсов, увеличение затрат, зависимость от глобальной финансовой нестабильности и др. Целями государственной политики в области экологического законодательства в настоящее время являются создание условий для перехода к «зеленой экономике», стимулирование энерго- и водосбережения, использование «зеленых технологий» и развитие экологического туризма, обеспечение защищенности интересов общества и прав личности от угроз, возникающих в результате антропогенного воздействия на окружающую среду, рациональное природопользование, развитие экологических чистых производств и обеспечение экологически безопасного поведения граждан.
2014-2015 годы (4 сессия)	Социальное, хозяйственное, гражданское законодательство, а также законодательство в сфере страхования, атомной энергии и обороны
Второе полугодие 2014 года	Совершенствование законодательства в социальной сфере 1. Государственная поддержка инвалидов Важным вопросом является обеспечение для инвалидов равных с другими гражданами возможностей по реализации гражданских, политических, социальных, экономических, культурных и других прав и свобод, закрепленных Конституцией Республики Казахстан, а также принятие законодательных мер, направленных на реализацию Конвенции о правах инвалидов. 2. Устойчивая продуктивная занятость населения Необходимо на законодательном уровне принять комплекс мер, направленных на решение таких проблем, как несбалансированность рынка труда, отсутствие объективного прогноза потребностей отраслей экономики в специалистах, дефицит рабочей силы, связанный с низким качеством трудовых ресурсов и отсутствием реальной связи производства и обучения. Также необходимо развитие механизмов социализации граждан, относящихся к категории социально уязвимого населения, и создание условий для осуществления труда данной категорией лиц. Совершенствование законодательства по вопросам обязательного страхования растениеводства В целях урегулирования проблемных вопросов существующего механизма обязательного страхования в растениеводстве необходимо регламентировать единые требования к страховым компаниям и обществам взаимного страхования, альтернативные механизмы страхования и дифференциацию страховых тарифов в растениеводстве, вопросы создания Фонда компенсационных выплат (системы перестрахования). Кроме того, следует проработать вопросы усиления государственного контроля за деятельностью обществ взаимного страхования. Совершенствование законодательства в области использования атомной энергии Необходимость законодательного регулирования деятельности по использованию атомной энергии обусловлена ее потенциальной опасностью, а также наличием объектов и технологий двойного применения, которые могут быть использованы не только в мирных целях. Действующий Закон Республики Казахстан от 14 апреля 1997 года «Об использовании атомной энергии» требует актуализации с учетом накопленного за более чем 16-летний срок опыта его практического применения, а также современных рекомендаций Международного агентства по атомной энергии, членом которого является Республика Казахстан. Совершенствование законодательства по вопросам обороны и воинской службы В связи с принятием Закона Республики Казахстан от 16 февраля 2012 года «О воинской службе и статусе военнослужащих» требуется дальнейшая работа, направленная на регулирование отношений при прохождении гражданами воинской службы, а также определение основ социального обеспечения военнослужащих. Кроме того, возникает необходимость принятия законодательных мер, направленных на регулирование вопросов навигационно-гидрографического обеспечения морской деятельности в казахстанском секторе Каспийского моря, установление статуса военных, военно-воздушных и военно-морских атташе, урегулирование правоотношений, возникающих в области государственной авиации, пересмотр действующих норм по реквизиции имущества для нужд обороны.

Первое полугодие 2015 года	Совершенствование гражданского и хозяйственного законодательства На современном этапе развития гражданского права на первое место выдвигаются проблемы соотношения публично-правовых и частноправовых методов регулирования общественных отношений, и как производное от этого - пределы государственного вмешательства в частнопредпринимательскую деятельность. В связи с чем необходимо продолжить совершенствование законодательства в этой сфере в части определения статуса акционерных обществ с учетом их правовой природы, в том числе в контексте так называемых «публичных корпораций», участия государства в хозяйственно-правовых отношениях и отказа от иммунитета в сфере частноправовых отношений при сохранении иммунитета государства в области осуществления им публичных функций. Кроме того, следует проработать вопросы уточнения норм, касающихся сделок, расширения видов вещных прав и оснований их возникновения, определения понятий «отказ от права» и «отказ от осуществления права», установления порядка определения реального ущерба.
2015-2016 годы (5 сессия)	Социальное, антикоррупционное законодательство, а также законодательство в сфере дактилоскопической и геномной регистрации
Второе полугодие 2015 года	Совершенствование законодательства в социальной сфере Необходимо актуализировать нормы законодательства о государственных социальных пособиях по инвалидности, по случаю потери кормильца и по возрасту в Республике Казахстан. Законодательство в области дактилоскопической и геномной регистрации Важным условием обеспечения социально-экономического развития и безопасности государства является наличие полной, достоверной и актуальной информации о гражданах Республики Казахстан, а также иностранных гражданах или лицах без гражданства, временно пребывающих, временно или постоянно проживающих в Республике Казахстан. В этой связи следует проработать вопросы введения возможностей установления соответствия дактилоскопических и геномных данных, принадлежащих конкретному человеку.
Первое полугодие 2016 года	Противодействие коррупции Противодействие коррупции рассматривается как один из самых важных приоритетов в работе каждого государственного органа страны. При этом основными задачами в этой сфере являются: обеспечение защиты прав, свобод и законных интересов граждан и общества от коррупции, обеспечение открытости и прозрачности деятельности государственных органов и органов местного самоуправления, повышение роли институтов гражданского общества и населения по противодействию коррупции, усиление общественного и партийного контроля за деятельностью государственных органов и органов местного самоуправления, предупреждение корпоративной коррупции, возникновения коллизии интересов и поощрение добросовестной коммерческой практики в договорных отношениях между предприятиями и государством. В этой связи следует принять комплекс законодательных мер, направленных на минимизацию условий и причин, порождающих коррупцию.

Заң шығару жұмысының 2013-2016 жылдарға арналған тұжырымдамалық жоспарын бекіту туралы (Қазақстан Республикасы Парламентінің бесінші шақырылымы)

Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 9 тамыздағы № 610 Жарлығы

«Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспары туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығына сәйкес ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:
1. Қоса беріліп отырған Заң шығару жұмысының 2013-2016 жылдарға арналған тұжырымдамалық жоспары (Қазақстан Республикасы Парламентінің бесінші шақырылымы) (бұдан әрі - Тұжырымдамалық жоспар) бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасының Үкіметі:
1) Тұжырымдамалық жоспарды іске асыруды қамтамасыз етсін;
2) жыл сайын, 25 қаңтарға қарай жыл қорытындылары бойынша Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне Тұжырымдамалық жоспардың орындалу барысы туралы ақпарат берсін.
3. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы
Президентінің Әкімшілігіне жүктелсін.
4. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті Н. Назарбаев

Заң шығару жұмысының 2013-2016 жылдарға арналған тұжырымдамалық жоспары (Қазақстан Республикасы Парламентінің бесінші шақырылымы)

Парламент сессиялары/ жартыжылдықтар	Заңнама блоктары, олардың аясында заңнаманы жетілдіру жүзеге асырылады
1	2
2013 - 2014 жылдар (3-сессия)	Әлеуметтік, тұрғын үй, азаматтық, қылмыстық, қылмыстық іс жүргізу, қылмыстық-атқару, әкімшілік-деликт, шаруашылық, қаржы, табиғат қорғау заңнамасы, сондай-ақ сыбайлас жемқорлыққа қарсы, азаматтық қорғау, медиация, сот жүйесі, атқарушылық іс жүргізу, бағалау қызметі, халықаралық көмек, құқықтық актілер саласындағы заңнама
2013 жылғы екінші жартыжылдық	Азаматтық қорғау саласындағы заңнаманы жетілдіру Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар, азаматтық қорғаныс, өрт және өнеркәсіптік қауіпсіздік, авариялық-құтқару қызметтері, мемлекеттік материалдық резерв саласындағы құқықтық реттеудің сапасы мен деңгейін арттыру мақсатында қоғамдық қатынастардың осы салаларындағы қатынастарды реттейтін заңнамалық актілерді шоғырландыру талап етіледі. Денсаулық сақтау саласындағы заңнаманы жетілдіру Денсаулық сақтау саласындағы қолданыстағы заңнамада медициналық қызметтер көрсету нарығының қарқынды дамуы, жаңа технологиялардың дамуы, жаңа дәрілік заттардың пайда болуы, қаржыландыру жүйесін түпкілікті оң нәтижеге қол жеткізуге бағыттай отырып, одан әрі жетілдіру, медицина ғылымы мен практикада жаңа инновациялық бағыттарды қалыптастыру және енгізу сияқты өмірлік маңызы бар факторлар жеткілікті ескерілмеген. Кеден одағы шеңберінде де медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы қолдануды реттейтін құқықтық базаны жетілдіру қажеттігі туындап отыр. Дәрілік заттарды ұтымсыз пайдалануға жол бермеу, дәрілік заттарды бақылаусыз қолданумен байланысты пациенттердің денсаулығына төнетін қауіпті азайту мақсатында медициналық өнім жарнамасының тәсілдерін қатаңдату қажет. Жастар саясаты саласындағы заңнаманы жетілдіру Қазіргі уақытта мемлекеттік жастар саясатының бағыттарын кеңейту үшін «әлеуметтік лифтілер» тетіктерін, сондай-ақ мемлекеттік жастар саясатын іске асыру аясында республикалық және өңірлік деңгейлерде өзара іс-қимыл үшін құқықтық алаң құру қажеттігі туындап отыр. Еңбек қатынастары саласындағы заңнаманы жетілдіру Нарықтық экономика, еңбек нарығының және халықты жұмыспен қамту проблемаларының болуы жағдайларында еңбек құқығы қатынастары мәселесі өзекті болып табылады. Осыған байланысты еңбек заңнамасын қолдану практикасын жүйелі талдау және осы саладағы халықаралық тәжірибені есепке алу негізінде оны ұдайы жетілдіріп отыру қажет. Бұл ретте еңбек қызметінің сипаты мен жұмыскерлердің еңбек жағдайларына қарай еңбек және әлеуметтік заңнаманы одан әрі саралау, сондай-ақ әлеуметтік әріптестікті қолдану саласы мен оның құралдарын кеңейту мәселелері пысықтауды талап етеді. 1. Кәсіподақ институттарын жаңғырту Еңбек қатынастарын жетілдіру мәселелерінде мемлекеттің негізгі әріптестерінің бірі кәсіподақтар болып табылады. Сонымен бірге, аса ірі кәсіподақ орталығы - Қазақстанның кәсіподақтар федерациясы (бұдан әрі - ҚКФ) қызметінің қазіргі форматы уақыт талаптарына сай келмейді. Ұжымдық шарттар, оларды орындау үшін тараптардың жауапкершілігі туралы ережелер айқын баяндалмаған кәсіптік одақтар туралы тиімсіз заңнама едәуір проблемалы тұс болып табылады. Сондықтан қазір кәсіподақ қозғалысын, ең алдымен ҚКФ-ны жаңғырту бойынша шешуші қадам жасау талап етіледі. 2. Еңбек қатынастары саласындағы қайшылықтарды реттеудің тиімді көпдеңгейлі тетігін құру Еңбек қатынастары саласындағы дауларды реттеудің тиімді тетігін құру мақсатында даулар мен қақтығыстарды соттан тыс шешу жүйесін енгізу талап етіледі. Сонымен қатар еңбек қақтығыстарын тудыратын іс-әрекеттер үшін жауаптылықты бекіту мәселесін пысықтау қажет. Білім және ғылым мәселелері бойынша заңнаманы жетілдіру Түлектердің білімін объективті түрде анықтауға іріктеу рәсімдерін бағдарлау мақсатында ұлттық бірыңғай тестілеу жүйесін реформалау мәселесін пысықтау қажет. Бұдан басқа, «Болашақ» халықаралық стипендиясын іске асыру тетіктерін жетілдіру мәселелерін пысықтаған жөн. Ғылымды қаржыландыру рәсімдерін одан әрі жетілдіру мақсатында жеке және шетелдік компаниялардың зерттеулеріне қатысу мүмкіндіктерін кеңейту, «дәлелдеу саясаты», бәсекелестік, ашықтық, кәсіптік қоғамдастықтарды дамыту қағидаттарында кәсіптік зерттеу нарығын дамыту қажет. Тұрғын үй қатынастары саласындағы заңнаманы жетілдіру Үй-жайлардың меншік иелері мен басқару органдарының өзара жауапкершілік пен құқықтарды қамтамасыз ететін тұрғын үй заңнамасы нормаларын одан әрі жетілдіру қажет. Бұдан басқа, (салымдарды сақтандыру арқылы үлескерлердің қаражатын қорғаудың қосымша тетігін енгізу бөлігінде) тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу мәселелері бойынша заңнаманы жетілдіру талап етіледі. Медиация мәселелері жөніндегі заңнаманы жетілдіру Кәсіпкерлік субъектілері арасындағы дауларға мемлекеттің араласуын барынша азайту, мемлекеттік соттарға түсетін жүктемені азайту мақсатында медиация институтын (елеусіз мәселелер бойынша дауларды соттан тыс реттеу институттарына беру бөлігінде) одан әрі заңнамалық жетілдіру қажет. Атқарушылық іс жүргізу саласын жетілдіру Қазіргі кезде сот актілерінің орындалмауы аса ауыр емес қылмыстар санатына жататындығы атқарушылық іс жүргізу саласындағы дағдарыстың басты себептерінің бірі болып табылады. Осыған байланысты оны ауыр қылмыстар санатына ауыстыра отырып, сот актілерін орындамағаны үшін жауаптылығын қатаңдату қажет. Бұдан басқа, ерікті орындау институтын жою, борышкерлер үшін сот актілерін уақтылы орындамағаны үшін өсімпұлды белгілеу, жеке сот орындаушыларының қызметіне ақы төлеудің сараланған мөлшерлемесін енгізу мәселелерін пысықтау талап етіледі. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша заңнаманы жетілдіру Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің тиімді тетіктерін енгізу, оның ішінде сыбайлас жемқорлық қылмыстар мен құқық бұзушылықтар жасағаны үшін қылмыстық және әкімшілік жауаптылықты қатаңдату арқылы сыбайлас жемқорлыққа қарсы шаралардың құқықтық негіздерін жаңғырту қажет. Сот жүйесін жаңғырту Сот төрелігін жүзеге асыру жүйесін одан әрі заңнамалық жетілдіру мен оңайлату, оның ішінде оны төрешілдік рәсімдерді азайтуға, ақпараттық-құқықтық технологияларды анағұрлым кең пайдалануға қарай бағдарлау талап етіледі. Азаматтық және шаруашылық заңнаманы жетілдіруМеншік құқығын, оның ішінде адал меншік иелерін қорғау, шарттың міндеттемелерді қорғауға кепілдік беру және оларды бұзғаны үшін жауаптылықты қатаңдату мәселелерін жетілдіруді талап етеді. Қылмыстық заңнаманы жетілдіру Қылмыстық заңнаманы қазіргі жағдайларға бейімдеу, қылмысқа қарсы күресте оның мүмкіндіктерін күшейту, азаматтар құқықтарының, мемлекет мүдделерінің қорғалу деңгейін жоғарылату маңызды мәселе болып табылады. Отандық және шетелдік тәжірибені ескеруді, ұлттық мүдделер тұрғысынан қылмыстық заңның елдің халықаралық міндеттемелеріне сәйкестігін қамтамасыз етуді жалғастыру қажет. Қылмыстық заңнаманы одан әрі жетілдіру өзін дәлелдеген құқықтық институттардың қажетті сабақтастығын қамтамасыз етумен және оларды сақтаумен байланысты болуға тиіс. Қылмыстық іс жүргізу заңнамасын жетілдіруҚылмыстық сот ісін жүргізудің оңтайлы моделі болмайынша, мемлекеттің қылмыстық саясатының тиімді болуы мүмкін емес және оның басты мақсаты тікелей қолданылатын, заңдардың мәнін, мазмұны мен қолданысын айқындайтын жеке адамның құқықтары мен бостандықтары туралы конституциялық нормалардың танылуына негізделген қылмыстық іс жүргізу заңын қалыптастыру болып табылады. Сондықтан қылмыстық іс жүргізу құқығын дамытудағы басымдық адамның құқықтары мен бостандықтарын сөзсіз қорғауға бағытталған қылмыстық сот ісін жүргізудің негізін қалаушы қағидаттарын одан әрі іске асыру болып қала беруі тиіс. Қылмыстарды жылдам ашу, оларды жасаған адамдарды қылмыстық жауаптылыққа тарту және әділ сот талқылауын жүргізу мақсатында қылмыстық іс жүргізу заңнамасын тиімді түрде қолдануды көздейтін оңтайлы құқықтық тетіктерді әзірлеу қажет. Қылмыстық іс жүргізу құқығын жаңғыртып, қылмыстық процесті жеңілдету және тиімділігін арттыру қажет. Қылмыстық атқару заңнамасын жетілдіру Қылмыстық саясатты жетілдірудің қылмыстық, қылмыстық іс жүргізу және қылмыстық атқару құқығын кешенді, өзара байланыста түзету арқылы жүргізілетінін ескере отырып, қылмыстық атқару заңнамасының негізгі мақсаттарының бірі оны қылмыстық заңнамаға сәйкес келтіру болып табылады. Қылмыстық атқару заңнамасы қылмыстық-құқықтық ықпал етудің жазаламайтын - балама шараларын кеңінен пайдалануға, қылмыстық атқару жүйелерін дамытудың жаңа тетіктерін белгілеуге негізделген болуы тиіс (атап айтқанда, бас бостандығынан айыруға сотталған адамдарды ұстау орындарын жақсарту). Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнаманы жетілдіру Әкімшілік-деликтілік заңнамасын одан әрі жетілдіру үшін әкімшілік жауаптылықтың негіздерін, оның ішінде әкімшілік және тәртіптік жауаптылықты қолдану саласын бөлуді көздейтін заңнамалық айқындауды жалғастыру қажет. Бұдан басқа, әкімшілік-құқықтық санкциялардың құқық бұзушылықтың қоғамдық қауіптілігі деңгейіне шамалас болуы, сондай-ақ әкімшілік жазалау шараларының ауырлық дәрежесі бойынша қылмыстық-құқықтық санкциялармен арақатынасының теңгерімділігі мәселелерін жетілдіру қажет. Айыппұлдарды өндіріп алудың тиімділігін арттыру мақсатында баптың санкциясында көрсетілген әкімшілік өндіріп алудың түріне, адамның жасалған құқық бұзушылық фактісімен келісуіне байланысты әкімшілік жауаптылыққа тартудың сараланған рәсімдерін енгізу қажет. Бұдан басқа, әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнаманың шеңберінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органдардың (лауазымды адамдардың) қаулыларына дау айту туралы істер бойынша іс жүргізу мәселелерін реттеу қажет. Қазіргі уақытта жаңадан ашылған мән-жайлар жөнінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша заңды күшіне енген қаулыларды қайта қарау институтын енгізудің объективті қажеттілігі туындап отыр. Кәсіпкерлікті мемлекеттік реттеуді жаңғырту 1. Қазіргі уақытта кәсіпкерлік қызмет туралы заңнама түрлі салаға тиесілі нормативтік құқықтық актілердің кең ауқымын қамтиды. Бұл ретте оның одан әрі өсуін шектеудің заңнамалық шектері мен кепілдіктері жоқ; кәсіпкерліктің әрбір жаңа саласын немесе түрін «өз» заңымен қанағаттандыру мүмкін емес, Заңдар нысанасының ұсақталу, бөлшектену процесі байқалып отыр. Өзінің барынша өзектілігі тұрғысынан осы кең ауқымды жүйелеу міндеті туындап отыр, оның нәтижесі Кәсіпкерлік кодексті қабылдау болуы тиіс. Бұдан басқа, кәсіпкерлікті құқықтық реттеудегі олқылықтарды, қайшылықтар мен қайталауды жою, сондай-ақ кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеу тетіктерін оңтайландыру қажет. 2. Бизнес үшін әкімшілік кедергілерді азайту жөніндегі жұмыс жалғасып, тиісті нормативтік құқықтық база жақсартылуы тиіс. Қаржылық бақылау жүйесін реформалау Халықаралық стандарттарға сәйкес қаржылық бақылау жүйесін реформалау мақсатында мемлекеттік сектордағы басқарудың ажырамас құрауышы ретінде мемлекеттік қаржылық бақылау жүйесінің мемлекеттік аудит жүйесіне өтуін, құқықтық негізі мен институционалдық құрылымын әзірлеуді, сондай-ақ мемлекеттік сектордағы аудиторларға арналған кәсіби практиканың халықаралық негізінде мемлекеттік аудит жүйесін нығайту мақсатында кадрлық әлеуетті өсіруді қамтамасыз ету қажет.
2014 жылғы бірінші жартыжылдық	Электрондық сауда саласындағы заңнаманы жетілдіру Электрондық сауданы пайдаланудың электрондық жүйелерге балама қағаз құжаттамаға негізделген дәстүрлі сауданың орнын баса отырып, сауда саясатын түбегейлі өзгертуде. Сауда жүйесінде электрондық сауда сияқты инновацияның пайда болуы, бірінші кезекте сауда операциялары қатысушыларының қажеттіліктеріне байланысты және басым бағыт ретінде еліміздің экономикалық инфрақұрылымының құрамдас бөлігі болып отыр. Осыған байланысты электрондық сауданы жүзеге асыру кезінде туындайтын қатынастарды регламенттеу және оған қатысушылардың құқықтарын заңнамалық бекіту қажеттігі туындайды, бұл электрондық сауданың орнықты дамуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Бағалау қызметін жетілдіру Бағалау қызметі нарықтық экономиканың маңызды құралы болып табылады, оны құқықтық реттеу де ұдайы назар аударуды және жетілдіруді талап етеді. Осыған байланысты бағалаудың мемлекеттік стандарттарын белгілеуге, бағалау қызметін халықаралық талаптарға сәйкес келтіруге, бағалау қызметін реттеудің және өзін-өзі реттеудің мемлекеттік жүйесін жетілдіруге бағытталған шаралар кешені қажет. Бұдан басқа, кәсіби бағалаушылардың жауапкершілігін қатаңдату мәселесі пысықтауды талап етеді. Қазақстан Республикасының халықаралық көмегі мәселелері Заңнамалық деңгейде жаһандық сын-тегеуріндерге және өңірлік проблемаларға барабар жауаптарды іздестіру жүйесін құруға, дамуға ресми көмек пен гуманитарлық көмек беру саласындағы қызметті үйлестіруді арттыруға бағытталған шаралар кешенін қабылдау қажет. Сумен жабдықтау және су бұру мәселелері жөніндегі заңнаманы жетілдіру Қалалар мен ауылдық елді мекендердегі тұтынушылардың сумен жабдықтау және су бұру қызметтеріне теңдей қолжетімділігін қамтамасыз ету, сумен жабдықтау және су бұру секторындағы құқықтық қатынастардың тиімді жүйесін құру, қоршаған ортаның экологиялық орнықтылығын және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық қауіпсіздігін сақтау сияқты басымдықтарға қол жеткізуге бағытталған заңнамалық шараларды қабылдау қажет. Сауда қызметі саласындағы заңнаманы жетілдіру Қазіргі уақытта ішкі сауданы реттеу мәселелерін жетілдіру, жаңа сауда объектілерінің атауларын ұғымдық аппаратқа енгізу және кейіннен сауда объектілерінің жіктеуішін әзірлеудің объективті қажеттілігі туындап отыр. Бұдан басқа, сауда нарықтары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыруды заңнамалық бекіту арқылы жазатайым оқиғалардан зардап шеккендерге кепілдік берілген өтемақы төлеу не келтірілген зиянның орнын толтыру мәселелерін пысықтау керек. Кәсіпкерлік қызметтің осы нысанын сақтандыру басталған сақтандыру жағдайларын реттеуге және кәсіпкерлерді қаржылық шығындардан заңда белгіленген тәртіпте қорғауға мүмкіндік береді. Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру мәселелері жөніндегі заңнаманы жетілдіру Қазақстан Республикасының өнеркәсіптік секторындағы проблемалар кешенін шешу мақсатында алдын ала бағалаусыз жобаланатын энергия көздерінің жылу және электр энергиясын жеке-жеке өндіруге тыйым салуды енгізу, сондай-ақ газ-электр станцияларындағы бу қазандықтарында газды тікелей жағуға тыйым салуды енгізу мәселелерін пысықтау қажет. Құқықтық актілердің мәселелерін реттейтін заңнаманы жетілдіру Қазіргі уақытта нормативтік құқықтық актілерге қатысты нормалар «Нормативтік құқықтық актілер туралы» Қазақстан Республикасының Заңымен регламенттеледі. Өз кезегінде, мемлекеттік органдардың құқықтық актілері мемлекеттік органның басқарушылық қызметін регламенттеудің бір бөлігі ғана болып табылады және «Әкімшілік рәсімдер туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген. Осыған байланысты мемлекеттік органдардың барлық актілеріне қатысты нормаларды бір заңға біріктіру қажеттігі туындайды. Бұдан басқа, заңнаманы жүйелеуге қатысты нормаларды жетілдіру қажет. «Жасыл экономикаға» көшу мәселелері бойынша заңнаманы жетілдіру Дәстүрлі экономикалық үлгіге негізделген қолданыстағы экологиялық заңнама: энергетикалық, су, азық-түлік және шикізат ресурстарын тиімсіз пайдалану, шығындардың ұлғаюы, жаһандық қаржы тұрақсыздығына тәуелділік және т.б. сияқты қазіргі заманғы тәуекелдерді толық көлемде ескермейді. Қазіргі уақытта экологиялық заңнама саласындағы мемлекеттік саясаттың мақсаты «жасыл экономикаға» көшу үшін жағдай жасау, энергия мен су үнемдеуді ынталандыру, «жасыл технологияларды» пайдалану және экологиялық туризмді дамыту, қоршаған ортаға антропогендік әсер ету нәтижесінде туындайтын қауіп-қатерден қоғам мүдделері мен жеке тұлға құқықтарының қорғалуын қамтамасыз ету, табиғатты ұтымды пайдалану, экологиялық таза өндірістерді дамыту және азаматтардың экологиялық қауіпсіз іс-әрекетін қамтамасыз ету болып табылады.
2014 - 2015 жылдар (4-сессия)	Әлеуметтік, шаруашылық, азаматтық заңнама, сондай-ақ сақтандыру, атом энергиясы және қорғаныс саласындағы заңнама
2014 жылғы екінші жартыжылдық	Әлеуметтік саладағы заңнаманы жетілдіру 1. Мүгедектерді мемлекеттік қолдау Басқа азаматтармен қатар мүгедектерге азаматтық, саяси, әлеуметтік, экономикалық, мәдени және Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген басқа да құқықтары мен бостандықтарын іске асыру мүмкіндіктерін қамтамасыз ету, сондай-ақ Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияны іске асыруға бағытталған заңнамалық шараларды қабылдау маңызды мәселе болып табылады. 2. Халықтың орнықты нәтижелі жұмыспен қамтылуы Еңбек нарығының теңгерімсіздігі, экономика салаларының мамандарға мұқтаждықтарының объективті болжамының болмауы, еңбек ресурстары сапасының төмендігімен және өндіріс пен оқытудағы шынайы байланыстың болмауымен байланысты жұмыс күшінің тапшылығы сияқты проблемаларды шешуге бағытталған заңнамалық деңгейде кешенді шараларды қабылдау қажет. Сонымен қатар халықтың әлеуметтік осал санаттарына жататын азаматтарын әлеуметтендіру тетіктерін дамыту және осы санаттағы адамдардың еңбек етуін жүзеге асыру үшін жағдайлар жасау қажет. Өсімдік шаруашылығындағы міндетті сақтандыру мәселелері бойынша заңнаманы жетілдіру Өсімдік шаруашылығындағы міндетті сақтандыру тетігінің проблемалық мәселелерін реттеу мақсаттарында сақтандыру компанияларына және өзара сақтандыру қоғамдарына бірыңғай талаптарды, өсімдік шаруашылығындағы сақтандырудың балама тетіктерін, және сақтандыру тарифтерін саралауды, Өтемақы төлемдерінің қорын құру мәселелерін (қайта сақтандыру жүйесін) регламенттеу қажет. Бұдан басқа, өзара сақтандыру қоғамдарының қызметіне мемлекеттік бақылауды күшейту мәселелерін пысықтау керек. Атом энергиясын пайдалану саласындағы заңнаманы жетілдіру Атом энергиясын пайдалану жөніндегі қызметті заңнамалық реттеу қажеттігі оның әлеуетті қаупінен, сондай-ақ бейбіт мақсатта ғана пайдаланылмауы мүмкін қосарлы мақсаттағы объектілер мен технологиялардың болуынан туындайды. «Атом энергиясын пайдалану туралы» 1997 жылғы 14 сәуірдегі қолданыстағы Қазақстан Республикасының Заңы оны практикалық қолданудың 16 жылдан астам мерзімде жинақталған тәжірибесін, сондай-ақ Қазақстан Республикасы мүшесі болып табылатын Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттіктің қазіргі заманға сай ұсынымдарын ескере отырып өзекті етуді қажет етеді. Қорғаныс және әскери қызмет мәселелері жөніндегі заңнаманы жетілдіру «Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» 2012 жылғы 16 ақпандағы Қазақстан Республикасы Заңының қабылдануына байланысты азаматтардың әскери қызметті өткеру кезіндегі қарым-қатынастарын реттеуге бағытталған перспективадағы жұмыс, сондай-ақ әскери қызметшілерді әлеуметтік қамтамасыз етудің негіздерін айқындау талап етіледі. Бұдан басқа, Каспий теңізінің қазақстандық секторындағы теңіз қызметін навигациялық-гидрографиялық қамтамасыз ету мәселелерін реттеуге, әскери, әскери-әуе және әскери-теңіз атташелері мәртебесін белгілеуге, мемлекеттік авиация саласында туындайтын құқықтық қатынастарды реттеуге, қорғаныс мұқтаждарына арналған мүлікті реквизициялау бойынша қолданыстағы нормаларды қайта қарауға бағытталған заңнамалық шараларды қабылдау қажеттігі туындайды.
2015 жылғы бірінші жартыжылдық	Азаматтық және шаруашылық заңнаманы жетілдіру Азаматтық құқықты дамытудың қазіргі кезеңінде қоғамдық қатынастарды реттеудің жария-құқықтық және жеке құқықтық әдістері ара қатынасының проблемалары және осыдан туындайтын жекеше кәсіпкерлік қызметке мемлекеттің араласуының шектері бірінші орынға қойылып отыр. Осыған байланысты, акционерлік қоғамдардың құқықтық табиғатын ескере отырып, оның ішінде «жария корпорациялар» деп аталатын тұрғыдағы олардың мәртебесін айқындау, мемлекеттің шаруашылық-құқықтық қатынастарға қатысуы және жария функцияларды жүзеге асыруы саласындағы мемлекеттің иммунитетін сақтай отырып, жеке құқықтық қатынастар саласындағы иммунитеттен бас тартуы бөлігінде осы саладағы заңнаманы жетілдіруді жалғастыру қажет. Бұдан басқа, мәмілелерге, заттық құқықтар түрлерін және олардың туындау негіздерін кеңейтуге қатысты нормаларды нақтылау, «құқықтан бас тарту» және «құқықты жүзеге асырудан бас тарту» ұғымдарын айқындау нақты залалдарды айқындау тәртібін белгілеу мәселелерін пысықтау қажет.
2015 - 2016 жылдар (5-сессия)	Әлеуметтік, сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнама, сондай-ақ дактилоскопиялық және геномдық тіркеу саласындағы заңнама
2015 жылғы екінші жартыжылдық	Әлеуметтік саладағы заңнаманы жетілдіру Қазақстан Республикасында мүгедектігіне, асыраушысынан айрылу жағдайына және жасына байланысты берілетін мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар туралы заңнама нормаларын өзектендіру қажет. Дактилоскопиялық және геномдық тіркеу саласындағы заңнама Қазақстан Республикасының азаматтары, сондай-ақ Қазақстан Республикасында уақытша болатын және уақытша немесе тұрақты тұратын шетел азаматтары немесе азаматтығы жоқ адамдар туралы толық, дәйекті және өзекті ақпараттың болуы мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық дамуын және қауіпсіздігін қамтамасыз етудің маңызды шарты болып табылады. Осыған байланысты, нақты адамға тиесілі дактилоскопиялық және геномдық деректердің сәйкестігін айқындау мүмкіндіктерін енгізу мәселелерін пысықтау қажет.
2016 жылғы бірінші жартыжылдық	Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл елдің әрбір мемлекеттік органының жұмысындағы ең маңызды басымдықтардың бірі ретінде қаралады. Бұл ретте осы саладағы негізгі міндеттер: азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін және қоғамды сыбайлас жемқорлықтан қорғауды қамтамасыз ету, мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдары қызметінің ашықтығын және айқындығын қамтамасыз ету, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі азаматтық қоғам институттарының және халықтың рөлін арттыру, мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қызметіне қоғамдық және партиялық бақылауды күшейту, корпоративтік сыбайлас жемқорлықтың, мүдделер коллизиясы туындауының алдын алу және кәсіпорындар мен мемлекет арасындағы шарттық қатынастардағы адал коммерциялық практиканы көтермелеу болып табылады. Осыған байланысты, сыбайлас жемқорлықты туындататын жағдайлар мен себептерді барынша азайтуға бағытталған заңнамалық шаралар кешенін қабылдау қажет.