Об утверждении Инструкции по контролю за работой очистных сооружений и отведением сточных вод

Приказ Министра природных ресурсов и охраны окружающей среды Республики Казахстан от 21 января 2002 года N 12-П. Зарегистрирован Министерством юстиции Республики Казахстан 22 февраля 2002 года N 1761. Утратил силу - приказом Министра охраны окружающей среды РК от 14.04.2005г. N 129-п

Извлечение из приказа Министра охраны окружающей среды РК
от 14.04.2005г. N 129-п

"В целях упорядочения системы организации и проведения проверок в области охраны водных ресурсов, ПРИКАЗЫВАЮ:
...
3. Признать утратившим силу приказ Министра природных ресурсов и охраны окружающей среды Республики Казахстан Об утверждении Инструкции по контролю за работой очистных сооружений и отведением сточных вод от 21 января 2002 года N 12-П ...

Министр".
-------------------------------------------------------------------



В целях упорядочения системы организации и проведения проверок в области охраны водных ресурсов, приказываю:
1. Утвердить прилагаемую "Инструкцию по контролю за работой очистных сооружений и отведением сточных вод".
2. Департаменту Главной государственной инспекции охраны окружающей среды (Елеушов Б.С.), в установленном порядке, представить настоящий приказ на государственную регистрацию в Министерство юстиции Республики Казахстан.
3. Комитету по водным ресурсам, департаменту Главной государственной инспекции охраны окружающей среды, бассейново-водохозяйственным управлениям, областным (городским) территориальным управлениям охраны окружающей среды принять настоящий приказ к руководству и исполнению.
4. Признать утратившими силу "Рекомендации для органов Минэкобиоресурсов РК по проведению контроля за работой очистных сооружений и сбросом сточных вод", утвержденных Министром экологии и биоресурсов Республики Казахстан от 17 июня 1994 года.
5. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на Департамент главной государственной инспекции охраны окружающей среды (Елеушов Б.С.).

Министр

Согласовано: Согласовано:
Министерство здравоохранения Министерство энергетики
Республики Казахстан и минеральных ресурсов
И.О. Вице-Министра Республики Казахстан
19.12.2001г. Вице-Министр
20.12.2001 г.

Согласовано: Согласовано:
Агентство Республики Казахстан Агентство
по управлению Республики Казахстан
земельными ресурсами по чрезвычайным
Первый заместитель ситуациям
Председателя Первый заместитель 21.12.2001 г. Председателя
28.12.2001 г.

Утверждено
Приказом Министра природных
ресурсов и охраны окружающей
среды Республики Казахстан
от 21 января 2002 года N 12-П

Инструкция
по контролю за работой очистных сооружений
и отведением сточных вод

1. Общие положения

1. Настоящая Инструкция разработана в соответствии с Законами Республики Казахстан Z970160_ "Об охране окружающей среды" от 15 июля 1997 г.; Z970111_ "Об охране здоровья граждан в РК" от 19 мая 1997 г., Z942000_ "О санитарно-эпидемиологическом благополучии населения" от 8 июля 1994 г., K933000_ Водным Кодексом Республики Казахстан от 31 марта 1993 г., P950600_ "Положением о государственном контроле за использованием и охраной водных ресурсов", утвержденным постановлением Кабинета Министров РК от 29.04.95 г. N 600; P961284_ "Положением о государственном контроле за охраной недр в РК", утвержденным постановлением Правительства РК от 18.10.96 г. N 1284; P961285_ "Положением о порядке проведения государственного кадастра захоронения вредных веществ, радиоактивных отходов и сброса сточных вод в недра", утвержденным постановлением Правительства РК от 18.10.96 г. N 1285; P961286_ "Положением о порядке захоронения вредных веществ и сброса сточных вод в недра", утвержденным постановлением Правительства РК от 18.10.96 г. N 1286; P970235_ "Положением о порядке осуществления государственного контроля за использованием и охраной земель", утвержденным постановлением Правительства РК от 19.02.97 г. N 235; "Положением о порядке взаимодействия и разграничении функций между Комитетом охраны окружающей среды Министерства природных ресурсов и охраны окружающей среды и Комитетом здравоохранения Министерства здравоохранения, образования и спорта РК от 26.02./05.04.1999 г." с целью изложения основных рекомендаций органам государственного контроля в системе Министерства природных ресурсов и охраны окружающей среды Республики Казахстан (далее - органы государственного контроля) при проверке работы очистных сооружений и отведением сточных вод.
2. В соответствии с настоящей Инструкцией производится проверка работы очистных сооружений и отведение сточных вод непосредственно в водные объекты, на земледельческие поля орошения, в накопители, поля фильтрации.

2. Цель и задачи проверок работы очистных сооружений

3. Государственный контроль за работой очистных сооружений и отведением сточных вод осуществляется с целью предупреждения и прекращения загрязнения водных объектов неочищенными и недостаточно очищенными сточными водами, а также установления общего порядка планирования, контроля и учета работы очистных сооружений канализации и отведения сточных вод.
4. Основными задачами органов государственного контроля при осуществлении контроля за работой очистных сооружений и отведением сточных вод являются:
1) проверка наличия разрешений на специальное водопользование и водоотведение и контроль за соблюдением условий разрешений;
2) проверка эффективности очистки сточных вод;
3) определение влияния сбрасываемых сточных вод на водные объекты;
4) выдача предписаний по совершенствованию работы очистных сооружений;
5) определение размера ущерба, причиненного нарушением природоохранного законодательства, предъявление к виновным требования по добровольному возмещению этого ущерба либо предъявления иска в суд.

3. Планирование проведения проверок

5. Проверка работы очистных сооружений органами государственного контроля должна осуществляться согласно утвержденному плану. Помимо плановых проверок могут проводиться внеплановые - по заданию вышестоящих органов и по сигналам отдельных организаций или лиц, а также в случае ухудшения качества воды в водном объекте за счет сброса сточных вод.
При планировании проверок необходимо учитывать, что для субъектов малого предпринимательства проверки проводятся в соответствии с действующим законодательством, устанавливается периодичность проверок по собственной инициативе не чаще одного раза в год. Перед проведением всех проверок акты о производстве проверок хозяйствующих субъектов должны регистрироваться в органах прокуратуры.
6. В первую очередь должны проверяться очистные сооружения, в которых систематически нарушаются установленные условия отведения сточных вод в водные объекты. Планы проверок работы очистных сооружений целесообразно увязывать с планами работы органов управления водными ресурсами, санитарного надзора, охраны рыбных запасов.
7. В случаях установления факта, что водоприемники сточных вод - накопители, поля орошения, фильтрации и испарения являются источниками загрязнения подземных вод, контроль осуществляется с участием органов Комитета геологии и охраны недр.
8. Проверку работы очистных сооружений, определение количества и состава сточных вод следует осуществлять совместно с работниками лабораторно-аналитического контроля. Программа проверки утверждается руководителем органов государственного контроля.
9. При обследовании очистных сооружений необходимо руководствоваться:
1) проектными данными технологической схемы и регламентом работы очистных сооружений;
2) паспортом сооружений;
3) разрешением на сброс очищенных сточных вод;
4) нормативами предельно-допустимых сбросов (ПДС) загрязняющих веществ в водные объекты;
5) выполнением ранее выданных предписаний в части улучшения работы очистных сооружений;
6) работой ведомственных лабораторий, осуществляющих контроль (оснащенность, соблюдение методики, периодичности и объема анализов сточных вод, а также точек и порядка отбора проб);
7) данными лабораторного анализа сточных вод, очищенных на очистных сооружениях, сравнить их с проектными данными;
8) регламентом на эксплуатацию каждого сооружения и их
соблюдением;
9) степенью автоматизации технологических процессов;
10) соответствием находящихся в эксплуатации очистных сооружений с запланированными.
10. При необходимости производится отбор и анализ проб сточных вод с целью определения степени их очистки как на очистных сооружениях в целом, так и по отдельным звеньям. В обязательном порядке отбор проб производится на входе и выходе очистного сооружения или проверяемого звена с учетом времени прохождения сточных вод через сооружение.
11. Отбор проб производится в присутствии представителя контролируемого объекта-водопользователя. На отобранную пробу заполняется протокол изъятия проб с последующей выдачей результатов анализа (приложение 1, 2).

4. Организация контроля за работой очистных сооружений
различных типов

12. Механическая очистка применяется для извлечения из сточных вод загрязняющих веществ, находящихся во взвешенном состоянии и осуществляется на следующих сооружениях: решетках, песколовках, отстойниках различных типов.
13. При осмотре решеток внимание на степень механизации очистки решеток; своевременность удаления с них задержанных веществ; эффективность обработки удаленных с решеток веществ.
14. Работу песколовок оценивают по количеству и качеству (средней плотности, зольности, содержанию и фракционному составу песка).
При проверке песколовок необходимо выяснить: особенности конструкции (щелевого, отстойного или другого типа); фактические скорости движения жидкости в песколовке и их соответствие запроектированным; своевременность удаления из песколовок осадков.
15. Работа первичных отстойников оценивается по содержанию взвешенных веществ и оседающих веществ в осветленной воде.
При осмотре первичных отстойников (горизонтальных, вертикальных, радиальных) необходимо обратить внимание на: уровень механизации и своевременность удаления осадка и всплывающих веществ; состояние желобов и исправность механизмов, обеспечивающих удаление осадков; соблюдение расчетного времени пребывания воды в них.
Количество взвешенных веществ должно уменьшаться не менее, чем на 40 и не более, чем на 60 процентов.
16. Контроль сточной воды и сырого осадка в двухярусных отстойниках проводится по той же схеме, что первичных. Определяют зольность и органическое вещество сброженного осадка.
17. Сооружения химической и физико-химической очистки применяют с целью извлечения из сточных вод или разрушения специфических загрязняющих веществ. К химическим методам очистки относятся нейтрализация и окисление, а к физико-химическим - сорбция, коагуляция, экстракция, флотация, электролиз, ионный обмен, кристаллизация и др. О правильности режима работы сооружений химической и физикохимической очистки судят по степени извлечения специфических загрязняющих веществ, проводят анализ на содержание этих веществ в поступающей и выходящей из сооружения сточных водах.
При проверке работы сооружений химической и физико-химической очистки необходимо обращать внимание: на соответствие фактической нагрузки на сооружение; дозировки реагентов; время пребывания сточных вод в отдельных аппаратах технологического регламента; степень механизации и автоматизации процессов и периодичность очистки сооружений от шлама.
18.Сооружения биохимической очистки.
Биохимическая очистка основана на использовании жизнедеятельности микроорганизмов, которые окисляют органические вещества, находящиеся в сточных водах в коллоидном или растворенном состоянии и делятся на два типа:
Первый тип биохимической очистки, где биологическая очистка осуществляется в естественных условиях (поля фильтрации, биологические пруды). Ко второму типу относятся сооружения, в которых очистка осуществляется в искусственно созданных условиях (биофильтры, аэрофильтры, аэротенки, окситенки и т.д.).
19. При контроле за работой полей фильтрации необходимо обратить внимание на обеспечение нормальных условий фильтрации в рабочем слое; состояние каналов и лотков; подводящих жидкость к полям или отдельным картам; состояние оградительных и межкартовых валов; периодичность вспашки карт; наличие графика залива площадок (карт) и его фактическое выполнение.
20. При проверке биологических прудов необходимо обратить внимание на своевременную их очистку, а при наличии искусственной аэрации - на эффективность работы механических аэраторов.
21. При проверке работы биофильтров и аэрофильтров необходимо обращать внимание на соответствие фактической нагрузки биофильтров проектной; равномерность подачи сточных вод и орошение тела биофильтра в течение суток; правильность загрузки фильтрующего материала; состояние вентиляционной системы подачи воздуха на аэрофильтры; равномерность фильтрации сточных вод на площади фильтра.
22. При контроле работы аэротенков следует обратить внимание на: наличие измерительных приборов для замера расхода воздуха и активного ила; равномерность распределения воздуха по площади аэротенка; состояние активного ила и равномерность подачи регенерированного ила; соответствие фактического периода аэрации и расхода воздуха установленному технологическому режиму.
23. Существенным моментом в контроле биохимического процесса в аэротенках и биолфильтрах является гидробиологический анализ.
24. Активный ил - один из основных факторов биологической очистки, качество которого характеризует его внешний вид, наличие и видовой состав микроорганизмов, иловый индекс, количество растворенного кислорода. Иловый индекс показывает способность ила к оседанию. Это объем в миллилитрах, занимаемый после получасового отстаивания 1 г. сухого вещества активного ила. Нормальный иловый индекс для аэротенков на полную очистку 70-100 мл.
Наиболее точно характеризует ход и направление процесса биологической очистки показатель о наличии группы азота. Рост нитратов в очищенной воде свидетельствует об успешном протекании процесса очистки.
25. К сооружениям для доочистки сточных вод относятся песчаные фильтры, микрофильтры, биологические пруды и т.п.
26. При проверке работы фильтров следует обращать внимание на соответствие фактического и установленным в технологическом регламенте состава подаваемой воды, гранулометрического состава и объема фильтрующей нагрузки, скорости фильтрации и периодичности промывки (йодной или водовоздушной).
При проверке работы микрофильтров обращается внимание на состав поступающих сточных вод (с содержанием взвешенных веществ 3-20 мг/л) и техническое состояние агрегата.
Эффективность работы фильтров оценивается по снижению содержания взвешенных веществ в процентах (для фильтров - 70-80%, микрофильтров - 50-60%).
27. К сооружениям по обеззараживанию сточных вод относятся хлораторные установки, в которых обеззараживание осуществляется путем хлорирования жидким хлором или хлорной известью, имеющую до 35% активного хлора.
При контроле за работой хлораторной установки необходимо обращать внимание на: дозу и равномерность подачи хлора; соблюдение времени контакта хлора со сточными водами; своевременность удаления осадков со дна контактных бассейнов; обеспеченность обеззараживающими реагентами.
В соответствии с Санитарными правилами и нормами охраны поверхностных вод от загрязнения N 3. 01. 070. 98 г., утвержденными Главным государственным санитарным врачом Республики Казахстан от 30.06.98 года, расход хлора на 1 м3 отстоянных сточных вод следующий в граммах: на станциях полной биологической очистки - 15, на станциях механической очистки - 30. Хлоропоглощаемость воды после 30 минут контакта должна оставаться равной 0,5-1,0 мг/л свободного хлора.
28. Контроль за утилизацией и складированием осадков. Образующийся в процессе очистки сточных вод осадок (ил, шлам) обезвреживается, обезвоживается и направляется на утилизацию. Сбраживание осадка производится в метатенках, эффективность работы которых оценивается по влажности и зольности загружаемого и выгружаемого осадка; по количеству выделившегося газа; анализу иловой жидкости и газа брожения. Обезвоживание осадка производится на иловых площадках и фильтровальных установках различных типов.
При проверке работы иловых площадок необходимо обращать внимание на соответствие фактической толщины слоя, принятой нагрузки, времени и степени подсушки, степени механизации и периодичности удаления осадков установленному технологическому режиму; наличию мест перелива осадков через края желобов и лотков; возврат дренажных вод на очистные сооружения, заболачивание прилегающей территории.
При проверке работы фильтровальных установок необходимо обращать внимание на степень обезвоживания осадка и проследить за поступлением фильтрата на очистные сооружения.

5. Определение влияния сброса сточных вод
на состояние водного объекта

29. Определение влияния сброса сточных вод на состояние водного объекта производится для оценки достаточности очистки сточных вод, осуществляется путем:
1) обследования состояния водного объекта по цвету, запаху, прозрачности воды, наличию пленок нефти, масел, наличию всплывающих пузырьков газа, развитию и характеру обрастания, наличию отложений осадка, а также санитарного состояния берегов;
2) проведения лабораторных исследований проб воды водного объекта, в необходимых случаях донных отложений, отбираемых в установленных створах не реже одного раза в квартал.
30. Места отбора проб на водных объектах устанавливаются по согласованию с органами государственного санитарно-эпидемиологического надзора и рыбной охраны в соответствии с утвержденными в установленном порядке нормативными документами. Отбор проб сточных вод на выпуске у воды водного объекта выше и ниже выпуска производится с учетом времени прохождения воды между этими створами.
31. Время отбора проб воды зависит от цели анализа и режима поступления сточных вод в водный объект.
32. Пробы воды отбираются пробоотборниками, как правило, на глубине 0,5 м от поверхности водного объекта. На водных объектах шириной 15-20 м и более, пробы отбираются у обоих берегов и в середине реки; на малых реках отбор проб производится в середине реки. В случае необходимости для анализа отбираются донные отложения.
33. Объем анализа воды водного объекта устанавливается в соответствии с порядком ведомственного лабораторного контроля и с учетом специфических ингредиентов.
34. По результатам анализа производится оценка влияния сброса сточных вод на водный объект, путем сопоставления состава воды в контрольных створах, с учетом степени превышения расхода воды водного объекта в период отбора проб, по сравнению с расчетными гидрологическими условиями.
Выводы о влиянии сбрасываемых сточных вод на водный объект указываются органами государственного контроля в акте проверки природоохранной деятельности объекта - водопользователя и принимаются меры по устранению выявленных нарушений в установленном порядке.

Приложение 1

Результаты анализа

______________________________________________________________
Наименование ингредиентов Данные анализа
______________________________________________________________

Температура, ОС
РН
Цветность, град.
Запах, баллы Прозрачность, см
Взвешенные вещества при 105 ОС, мг/дм3
Взвешенные вещества прокаленные, мг/дм3
Сухой остаток при 105 ОС, мг/дм3
Сухой остаток прокаленный, мг/дм3
Осадок и плавающие примеси, мг/дм3
Кислотность (щелочность), мг-экв/дм3
Общая жесткость, мг-экв/дм3
Растворенный кислород, мг/дм3 БПК5,
БПК полный, мг02/дмЗ
Окисляемость перманганатная, мг02/дм3
Окисляемость бихроматная (ХПК), мг02/дм3
Азот аммонийный, мг/дм3
Нитриты, мг/дм3
Нитраты, мг/дм3
Хлориды, мг/дм3
Сульфаты, мг/дм3
Фосфаты, мг/дм3
Минерализация, мг/дм3
Эфироэкстрагируемые, мг/дм3
Нефтепродукты, мг/дм3
СПАВ, мг/
Пестициды, мкг/дм3
Фенолы, мг/дм3
Железо общее, мг/дм3
Специфические загрязняющие вещества

Заключение_______________________________________
Дата выполнения анализа
Заведующая лабораторией
_____________________________________________________________________

Приложение 2

Примерный объем анализов сточных вод
применительно к методу очистки
________________________________________________________________________
Механи-|Отстойники горизон- |Уменьшение содержания |Окраска, запах,
ческий |тальные и вертикальные |взвешенных веществ и, |прозрачность,
| |наряду с этим, увеличе-|взвешенные
| |ние прозрачности и |вещества, содер-
| |снижение БПК5 |жание осадка по | | |объему
_______|_______________________|_______________________|________________
|Двухярусные отстойники |Тот же эффект осветле- |Содержание анализа
| |ния для жидкой фазы |жидкой фазы такое
| |сточных вод. Изменение |же, как выше. Вид
| |свойства осадка (улуч- |осадка, запах, рН
| |шение внешнего вида, |иловой воды.
| |устроение зловония, |
| |разрушение его коллоид-|
| |ной структуры, уплотне-|
| |ние
_______|_______________________|_______________________|___________________
Биоло- |Поля фильтрации, поля |Минерализация органи- |Температура, рН,
гичес- |орошения, биопруды, |ческого вещества, |окраска, запах,
кий |очистка с применением |уменьшение содержания и|осадок по объему,
|биофильтров, аэротенков|изменение состава взве-|взвешенные вещест-
|на полную или неполную |шенных веществ, изме- |ва, растворенный
|очистку |нение внешних свойств |кислород, окис-
| |сточных вод (окраска, |ляемость БПК,
| |прозрачность, запах) |стабильность, азот
| | |аммонийный,
| | |нитраты, нитриты,
| | |специально
| | |загрязненные
| | |вещества, активный
| | |ил
_______|_______________________|_______________________|___________________
Хими- |Сооружения для нейтра- |Усреднения водородного |РН, окраска, запах,
ческий |лизации кислых и щелоч-|показателя (рН) до |прозрачность,
|ных промышленных сточ- |величины, установленной|вредные вещества,
|ных вод, сооружений для|расчетом. Снижение |характерные для
|полного либо частичного|содержания вредных |данного производст-
|освобождения сточных |веществ в сточных водах|ва, остаточные
|вод от вредных веществ |до пределов, установ- |количества
|для обеззараживания |ленных расчетом. Изме- |реагентов (в
| |нение внешних свойств |необходимых
| |сточных вод (обесцвечи-|случаях)
| |вание, устранение запа-|
| |ха, увеличение прозрач-|
| |ности) |
_______|_______________________|_______________________|___________________
Обезза-|Комплекс сооружений |Резкое снижение общего |Бактериологическое
ражива-|для обеззараживания |кол-ва бактерий в воде,|исследование с
ние | |значительное снижение |определением общего
| |индекса кишечной палоч-|количества бакте-
| |ки, освобождение сточ- |рий в 1 мл и
| |ных вод от патогенных |индекса кишечной
| |микроорганизмов |палочки, опреде-
| | |ление патогенных
| | |микроорганизмов,
| | |определение оста-
| | |точного хлора в
| | |сточных водах
_______|_______________________|_______________________|___________________

Тазартқыш ғимараттарының жұмысына және төгінді суларды шығаруды тексеру жөніндегі Нұсқауды бекіту туралы

Қазақстан Республикасының Табиғи ресурстар және қоршаған ортаны қорғау министрлігінің 2002 жылғы 21 қаңтардағы N 12-П бұйрығы. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2002 жылғы 22 ақпанда тіркелді. Тіркеу N 1761. Күші жойылды - ҚР Қоршаған ортаны қорғау министрінің 2005 жылғы 14 сәуірдегі N 129-ө бұйрығымен.

---------Бұйрықтан үзінді--------

Су ресурстарын қорғау саласында тексеруді ұйымдастыру жүйесін дұрыс жолға қою мақсатында БҰЙЫРАМЫН:
...
3. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2002 жылғы 22 ақпанда N 1761 тіркелген Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстар министрінің 2002 жылғы 21 қаңтардағы N 12-п бұйрығымен бекітілген тазарту құрылғыларының және шайынды суларын алшақтату жұмысына бақылау жөніндегі Нұсқаулығының күші жойылсын...

Министр
--------------------------------

Су ресурстарын қорғау саласындағы тексерулердi ұйымдастыру және жүргiзу жүйесiн тәртiпке келтiру мақсатында БҰЙЫРАМЫН :
1. Қосыла берiлiп отырған "Тазартқыш ғимараттарының жұмысына және төгiндi суларды шығаруды тексеру жөнiндегi Нұсқау" бекiтiлсiн.
2. Қоршаған ортаны қорғау Бас мемлекеттiк инспекциясы Департаментi (Елеушов Б.С.) осы Бұйрықты Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнде тiркеуге белгiленген тәртiпте берсiн.
3. Су ресурстары жөніндегi комитеті, қоршаған ортаны қорғау Бас мемлекеттiк инспекциясы Департаменті, алаптық сушаруашылығы басқармалары, облыстық (қалалық) қоршаған ортаны қорғау аумақтық басқармалары осы Бұйрықты орындауға және басшылыққа алсын.
4. Қазақстан Республикасының Экология және биоресурстар министрлiгiнің 1994 жылдың 17 маусымында бекiтiлген "Тазартқыш ғимараттарының жұмысына және төгiндi судың тастандыларына бақылау жүргiзу жөнiндегi Экобиоресурстар министрлiгiнің органдарына арналған ұсыныстарының" күшi жойылсын.
5. Осы Бұйрықтың орындалуына бақылау Қоршаған ортаны қорғау Бас мемлекеттік инспекциясы Департаментіне (Елеушов Б.С.) жүктелсін.

Министр

Келісінді: Келісінді:
Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасының
Денсаулық сақтау Энергетика және
министрлігі минералдық ресурстар
Вице-Министрінің м.а. Министрлігі
Вице-Министр
19 желтоқсан 2001 ж. 20 желтоқсан 2001 ж.

Келісінді: Келісінді:
Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасының
Жер ресурстарын басқару Төтенше жағдайлар
жөніндегі Агенттігі жөніндегі Агенттігі
Председателдің бірінші Председателдің бірінші
орынбасары Председателдің бірінші
21 желтоқсан 2001 ж. 28 желтоқсан 2001 ж.

Қазақстан Республикасы
Табиғи ресурстар және
қоршаған ортаны қорғау
Министрінің 2002 жылдың
21 қаңтардағы N 12-п
Бұйрығымен бекітілген

Тазартқыш ғимараттарының жұмысына және төгінді
суларды шығаруды тексеру жөніндегі
Нұсқау 1. Жалпы ережелер

1. Бұл нұсқау Қазақстан Республикасының 1997 жылдың 15 шілдесіндегі "Қоршаған ортаны қорғау туралы" Z970160_ , 1997 жылдың 19 мамырындағы "Қазақстан Республикасының азаматтарының денсаулығын қорғау туралы" Z970111_ , 1994 жылдың 14 шілдесіндегі "Тұрғындардың санитарлық-эпидемиологиялық әл-ауқаты туралы" Z942000_ Заңдарына, Қазақстан Республикасының 1993 жылдың 31 наурызындағы Су кодексіне K933000_ , Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетiнiң 1995 жылдың 29 сәуiрiндегi N 600 P950600_ қаулысымен бекiтiлген "Су ресурстарын қорғау және пайдалануға мемлекеттiк бақылау туралы Ережеге", Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1996 жылдың 18 қазанындағы N 1284 P961284_ қаулысымен бекiтiлген "Қазақстан Республикасындағы жер қойнауын қорғауға мемлекеттiк бақылау туралы Ережеге", Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1996 жылдың 18 қазанындағы N 1285 P961285_ қаулысымен бекiтiлген "Жер қойнауына залалды заттарды, радиактивтi қалдықтарды көмудiң және төгiндi суларды тастаудың кадастрын жүргiзу тәртiбi туралы Ережеге", Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1996 жылдың 18 қазанындағы N 1286 P961286_ қаулысымен бекiтiлген "Жер қойнауларына залалды заттарды көму және төгiндi суларды тастау тәртiбi туралы Ережеге", Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1997 жылдың 16 ақпанындағы N 235 P970235_ қаулысымен бекiтiлген "Жердi қорғау және пайдалануға мемлекеттiк бақылауды жүргiзу туралы Ережеге" және 1999 жылдың 26 ақпаны 5 сәуiрiндегi "Қазақстан Республикасы Табиғи ресурстар және қоршаған ортаны қорғау министрлiгiнің Қоршаған ортаны қорғау комитетi мен Денсаулық сақтау, бiлiм және спорт министрлiгiнің Денсаулық сақтау комитетi арасындағы өзара әрекет және функцияларын бөлу тәртiбi туралы Ережеге" сәйкес, тазартқыш ғимараттарының жұмысын және төгiндi суларды шығаруды тексеру барысында Қазақстан Республикасы Табиғи ресурстар және қоршаған ортаны қорғау министрлiгiнiң жүйесiндегi мемлекеттiк бақылау органдарына (бұдан әрi - мемлекеттiк бақылау органдары) негiзгi ұсыныстарды баяндау мақсатында әзiрлендi.
2. Осы Нұсқауға сәйкес тазартқыш ғимараттардың жұмысына және төгiндi сулардың тастандыларын тiкелей су объектілеріне, суармалы егiн шаруашылығы жерлерiне, жинағыштарға және булану алаңдарына тастауға тексеру жүргiзiледi.

2. Тазартқыш ғимараттарының жұмысын тексерудің
мақсаттары мен мiндеттерi

3. Тазартқыш ғимараттардың жұмысына және төгiндi суларды шығаруға мемлекеттiк бақылау су объектілерінің тазартылмаған және толық тазартылмаған төгiндi сулармен ластануын ескерту және тоқтату, сонымен қатар кәзiр тазартқыш ғимараттарының жұмысын және төгiндi суларды шығаруды жоспарлау, бақылау және есепке алудың жалпы тәртiбiн белгілеу мақсатында жүзеге асырылады.
4. Мемлекеттiк бақылау органдарының тазартқыш ғимараттары жұмысына бақылау жасау кезiндегi негiзгi мiндеттерi:
арнайы су пайдалануға және төгіндi суларды шығаруға рұқсаттың барлығын және оларда көрсетiлген шарттардың орындалуын тексеру;
төгiндi сулардың тазартылуының тиiмдiлiгiн тексеру;
су объектілеріне тасталған төгiндi сулардың ықпалын анықтау;
тазартқыш ғимараттары жұмысын жетiлдiру жөнiнде нұсқама беру;
табиғат қорғау заңын бұзу нәтижесiнде келтiрiлген залалдың мөлшерiн анықтау, осы залалды ерiктi түрде орнына келтiру туралы кiнәлi тұлғаларға талап қою, немесе сол талапты сот арқылы қою.

3. Тексеру жүргiзудi жоспарлау

5. Тазартқыш ғимараттарының жұмысын тексеру мемлекеттiк бақылау органдарымен бекiтiлген жоспар бойынша жүзеге асырылады. Жоспарлы тексеруден басқа жоғарғы органдардың тапсырмасымен, жекелеген ұйымдар мен тұлғалардың хабарлауымен сонымен қатар төгiндi суларды шығару себебiнен су объектісінің сапасы нашарлаған жағдайда кенеттен (жоспардан тыс) тексерiлуi мүмкін.
Тексерудi жоспарлау барысында қолданудағы заңдарға сәйкес кiшi кәсiпкерлер субъектілерін үш жыл iшiнде бiр реттен артық тексеруге болмайтындығын ескеру қажет. Барлық тексерулер басталар алдында шаруашылық субъектілерін тексеру жүргiзу туралы Актi прокуратура органдарында тiркелуi тиiс.
6. Бiрiншi кезекте су объектілеріне төгiндi суды тастаудың шарттары жүйелi түрде бұзылатын тазартқыш ғимараттары тексерiледi. Тазартқыш ғимараттарының жұмысын тексеру жоспарын санитарлық қадағалау және балық қорын қорғайтын органдарының жоспарымен үйлестiрген дұрыс.
7. Төгiндi суларды қабылдағыштар - жинағыштар, суару, сүзгiлеу және булану алаңдары жер асты суларын ластау көздерi болып табылған жағдайда, бақылау Геология және жер қойнауын қорғау комитетiнің органдарының қатынасуымен жүргiзiледi.
8. Тазартқыш ғимараттарының жұмысын тексерудi, төгiндi судың көлемi мен құрамын анықтауды лабораториялық-талдау бақылау мамандарымен бiрлесiп жүргізу қажет. Тексеру бағдарламасы мемлекеттiк бақылау органының басшысымен бекiтiледi.
9. Тазартқыш ғимараттарын зерттеу кезiнде келесiлердi басшылыққа алу қажет:
тазартқыш ғимаратының технологиялық сызбасының және оның жұмыс регламентiнің жобалық деректерiмен;
ғимараттың төлқұжатымен;
тазартылған төгiндi суды тастауға берілген рұқсатпен;
су объектісіне тасталатын ластаушы заттардың ШРТ нормативтерi;
тазартқыш ғимараттарының жұмысын жақсартуға бұрын берiлген нұсқамалардың орындалуы;
бақылау жасайтын ведомстволық лабораторияның жұмысын (жабдықталуы, әдiстемелердi қадағалауы, төгiндi суларды талдаудың кезеңдiгi мен көлемi, сонымен қатар сынамаларды алу нүктелерi мен тәртiбi);
тазартқыш ғимараттарында тазартылған төгiндi суының лабораториялық талдауының деректерiмен, оларды жобалық деректермен салыстыру;
әрбiр ғимараттың пайдалануының регламентi және оның қадағалануы;
технологиялық процестердің автоматизациялану дәрежесi;
пайдаланудағы тазартқыш ғимараттарының жоспарланғандарға сәйкестiлiгi.
10. Қажет болған жағдайда судың тазалану дәрежесiн анықтау мақсатында жалпы тазартқыш ғимараттарынан және оның жекелеген бөлiктерiнен төгiндi сулардың сынамалары алынып, талдау жасалынады. Мiндеттi түрде сынама тазартқыш ғимараттарына немесе оның жекелеген бөлiгiне кiретiн және шығатын жерiнен төгiндi судың ғимарат арқылы өту уақытысын ескерумен алынады.
11. Сынама тексерiлушi су пайдаланушы объектінің өкiлiнiң қатынасуымен алынады. Алынған сынамаға талдау нәтижелерiн берiлетiн сынама алу хаттамасы жасалады (N 1, 2 қосылым).

4. Әртүрлi типтегi тазартқыш ғимараттарының жұмысына
бақылауды ұйымдастыру

12. Механикалық тазарту төгiндi сулардан қалқымалы жағдайда тұрған ластаушы заттарды алу үшiн қолданылады және келесi ғимараттарда жүзеге асырылады: торлар, құм ұстағыштар, әртүрлi типтегi тұндырғыштар.
13. Механикалық тазартудың торларын қараған кезде торларды тазартудың механизациялау дәрежесiне, оларда қалған заттарды уақытылы алуына, тордан алынған заттардың тиiмдi өңделуiне көңiл бөлу қажет.
14. Құм ұстағыштар жұмысын саны мен сапасына қарай бағалайды (орташа тығыздылығы, күлдiгi, құмның құрамы мен түйiрлiгi).
Құм ұстағышты тексеру кезiнде оның құрылысының ерекшелiгiн анықтау қажет (сызатты, тұндырғышты немесе басқа типтi; құм ұстағыштағы сұйық қозғалысының нақты жылдамдығы мен оның жобадағы жылдамдыққа сәйкестiгi; құм ұстағыштағы тұнбаларды алудың уақыттылығы).
15. Бастапқы тұндырғыштардың жұмысы қалқымалы заттардың және тұндырылған судағы шөгiлмелi заттардың құрамы бойынша бағаланады.
Бастапқы тұндырғыштарды (тiк, көлденең және радиальды) қарау кезiнде механизациялау деңгейiне және тұнбалардың және қалқып шығатын заттарды алудың уақыттылығына, тұнбаларды алуды қамтамасыз ететiн науалардың жағдайына және механизмдердің ахаусыздығына, оларда су болудың есептi уақытысының қадағалануына назар аудару қажет.
Қалқымалы заттардың саны 40 пайыздан кем және 60 пайыздан жоғары болмауы керек.
16. Екi қабатты тұндырғыштардағы төгiндi суды және ылғал тұнбаны бақылау бастапқы тұндырғышты бақылау схемасы бойынша жүзеге асырылады. Күлдiгi мен ашыған тұнбаның органикалық заттары анықталады.
17. Химиялық және физика-химиялық тазарту ғимараттары спецификалық ластағыш заттарды төгiндi сулардан алу немесе оларды бұзу үшiн қолданылады. Тазартудың химиялық әдiсiне жоқ қылу және тотықтандыру, ал физика-химиялық әдiске - сорбция, коагуляция, экстракция, флотация, электролиз, ионды ауысу, кристалдау және басқалар жатады. Химиялық және физика-химиялық тазарту ғимаратының жұмысының режимiнiң дұрыстығын спецификалық ластаушы заттарды алу дәрежесiне қарап анықтайды, ғимаратқа түсетiн және одан шығатын төгiндi сулардағы осы заттардың құрамына талдау жүргiзедi.
Химиялық және физика-химиялық тазарту ғимаратының жұмысын тексерген кезде ғимараттағы нақты жүктемеге, реагенттердің дозировкасына, технологиялық регламенттің жекелеген аппараттарындағы төгіндi судың болу уақытысына, процестердiң механизациялау және автоматизациялау дәрежесiне және ғимаратты қалдықтардан тазарту кезеңдiгiне қарау қажет.
18. Биохимиялық тазарту ғимараттары.
Биохимиялық тазарту төгiндi суда коллоидтi немесе ерiткi түрiнде болатын органикалық заттарды тотықтандыратын микроорганизмдердің өмiр сүру қабiлеттiлiгiн пайдалануға негiзделген. Олар екi түрге бөлiнедi: Биохимиялық тазартудың бiрiншi түрi биологиялық тазарту табиғи жағдайларда жүзеге асырылады (сүзгiлеу алаңдары, биотоғандар).
Биохимиялық тазартудың екiншi түрiне тазарту жасанды жағдайларда жүзеге асырылады (биофильтрлар, аэрофильтрлар, аэротенкалар, окистенкалар және т.б.).
19. Сүзгiлеу алаңдарының жұмысын бақылау кезiнде жұмысшы қабатындағы сүзгiлеу жағдайының дұрыс қамтамасыз етiлуiне, каналдар мен науалардың жағдайына алаңдарға және жекелеген карталарға келтiрiлген сұйық заттарға, қоршама және картааралық дуалдардың жағдайына, карталарды мезгiлдi жыртылуына, алаңдарды (карталарды) толтыру графигiне және оның нақты орындалуына назар аудару қажет.
20. Биологиялық тоғандарды тексеру кезiнде олардың уақытылы тазартылуына, ал жасанды аэрация бар кезiнде механикалық аэраторлар жұмысының тиiмдiлiгiне назар аудару керек.
21. Биофильтрлар және аэрофильтрлар жұмысын тексеру кезiнде биофильтрлардың нақты жүктемесiнiң жобадағы жүктемесiне сәйкестiлiгiне, бiр сөтке iшiнде төгiндi суды берудiң және биофильтр бойын суландырудың бiркелкiлiгiне, сүзгілеу материалдарымен жүктемелеудiң дұрыстығына аэрофильтрларға ауа беретiн вентиляция жүйесiнiң жағдайына, сүзгiлеу алаңындағы төгiндi судың сүзгiленуiнiң бiркелкiлiгiне назар аудару қажет.
22. Аэротенкалардың жұмысына бақылау жасау кезiнде ауа және белсендi лайдың шығынын өлшейтiн өлшеу приборларының болуына аэротенка алаңы бойынша ауаның бiркелкi таралуына, белсендi лайдың жағдайына және регенерирланған лайды бiркелкi беруге, нақты аэрациялау кезеңiнiң және ауа шығынының белгiленген технологиялық режимге сәйкестiгiне назар аудару қажет.
23. Аэротенкалардағы және биофильтрлардағы биохимиялық процеске бақылауды маңызды бөлiгi гидробиологиялық талдау болып табылады.
24. Белсендi лай - сапасы оның сыртқы түрiмен микроорганизмнiң болуы мен түр құрамдарымен лайлық индексiмен, ерiтiлген оттегiнің санымен сипатталатын биологиялық тазартудың негiзгi факторлары болып табылады. Лайлық индексi лайдың отыру қабiлеттiлiгiн көрсетедi. Бұл белсендi лайдың 1 грамм құрғақ затының жарты сағат iшiнде тұнған миллилитрдегi көлемi. Аэротенкалар үшiн толық тазартуға қажеттi лай индексi 70-100 мл. құрайды.
Биологиялық тазартудың барысы мен бағытын ең дәл сипаттайтын азот топтарының болуы туралы көрсеткiш болып табылады. Тазартылған судағы нитраттың өсуi тазарту процесiнің табысты жүргенiн дәлелдейдi.
25. Төгiндi суды толық тазартатын ғимараттарға сүзгiлер, микросүзгiлер, биотоғандар және т.б. жатады.
26. Сүзгiлердiң жұмысын тексеру барысында берiлетiн нақты сумен технологиялық регламентпен белгiленген судың көлемiнiң сәйкестiлiгiне, сүзгiлеу материалының гранулометрологиялық құрамы мен көлемiне, сүзгiлеу жылдамдығы мен жуу (йодты немесе суауалы) мерзiмдiлiгiне назар аудару қажет.
Микросүзгiлердiң жұмысын тексеру кезiнде түсетiн төгiндi судың құрамына (қалқымалы заттар құрамы 3-20мл/л) және агрегаттың техникалық ахуалына назар аудару керек.
Сүзгiлердiң жұмысының тиiмдiлiгi пайызбен қалқымалы заттардың құрамының төмендеуiмен бағаланады (сүзгiлер үшiн - 70-80 пайыз, микросүзгiлер үшiн 50-60 пайыз).
Биологиялық тоғандарды тексеру кезiнде олардың уақытылы тазартылуына, жасанда аэрация болған жағдайда, механикалық аэраторлар жұмысының тиiмділiгіне назар аудару қажет.
27. Төгiндi суды залалсыздандыратын ғимараттарға, залалсыздандыру сұйық хлормен немесе 35 пайызға дейiн белсендi хлор құрамында бар хлор әгiмен хлорландыру жолымен залалсыздандырылатын хлор қондырғылары жатады.
Хлор қондырғыларының жұмысына бақылау жасау кезiнде хлордың дозасына және бiркелкi берiлуiне, хлормен төгiндi судың түйiсу уақытының қадағалануына, түйiсу қауызының түбiндегi тұнбалардың дер кезiнде алынуына, залалсыздандыру реагенттермен қамтамасыз етiлуiне назар аудару керек.
3.01.070.98 ж. Жер үстi суларын ластаудан қорғау санитарлық ережелерi мен нормаларына сәйкес 1 текше метр тұнбаланған төгiндi суға қажеттi хлордың шығыны келесiлер, грамда: толық биологиялық тазарту станцияларында - 15, механикалық тазарту станцияларында - 30. Отыз минут түйiскеннен кейiнгi судың хлорды сiңiру қабiлеттiлiгi 0,5-1,0 мг/л бос хлорға тең болып қалуы қажет.
28. Тұнбаларды жою және жинауға бақылау.
Төгiндi суды тазарту барысында пайда болған тұнбалар (лай, қалдықтар) залалсызданып, сусызданып жоюға жiберiледi. Тұнбаның ашуы метатенкаларда жүргiзiледi.
Оның жұмысының тиiмдiлiгi тиелген және түсiрiлген тұнбаның ылғалдығы мен күлдiгiмен, бөлiнетiн газдың санымен, сұйық лайдың және ашыту газының талдауымен бағаланады. Тұнбаны сусыздандыру лай алаңдарында және әртүрлi типтегi сүзгілеу қондырғыларында жүргiзiледi.
Лай алаңдарын тексеру барысында қабаттың нақты қалыңдығына, қабылдаған жүктемеге, құрғатудың уақыты мен дәрежесiне, механизациялау дәрежесiне және технологиялық режиммен белгiленген тұнбаларды алу мерзiмдiгiне, наулардың шеттерi арқылы тұнбалардың ағылу орындарының болуына, қашыртқы сулардың тазартқыш ғимараттарына қайтарылуына, маңайдағы аумақтың батпақтануына назар аудару керек.
Сүзгiлеу қондырғыларының жұмысын тексеру кезiнде тұнбаның сусыздану дәрежесiне және фильтраттың тазартқыш ғимараттарына түсуiне назар аудару қажет.

5. Төгiндi суды шығарудың су объектісіне тигiзетiн
ықпалын анықтау

29. Төгiндi судың тастандысының су объектісіне тигiзетiн ықпалын анықтау төгiндi суды тазалануының жеткiлiктi екенін бағалау үшiн келесi жолдармен жүзеге асырылады:
түсi, иiсi, судың тұнықтылығы, мұнай, май қабыршағының болуы, қалқып шыққан газ көбiктерiнің болуы, шөптенудің дамуы мен сипаты, тұнбалардың тұнуы, сонымен қатар жағалаудың санитарлық ахуалы бойынша су объектісінің жағдайын зерттеу;
су объектісі суының, қажет болған жағдайда тоқсанында бiр реттен сирек емес мерзiмде белгiленген бағаналардан алынатын су түбiндегi тұнбалардың лабораториялық талдауын жүргiзу.
30. Су объектілеріндегі сынама алу орындары санитарлық қадағалау және балық қорғау органдарының келiсiмiмен белгiленген тәртiпте бекiтiлген нормативтi құжаттарға сәйкес белгiленедi. Су объектісіне судың шығу нүктесiнен жоғары және төмен жерлерден сынама алу кезiнде судың осы аралықтардан өту уақытысын ескеру қажет.
31. Суды алу уақытысы талдау мақсатына және су объектісіне төгiндi судың түсу режимiне байланысты.
32. Сынамалар сынама алғышпен су объектісінің бетiнен 0,5 метр тереңдiктен алынады. Енi 15-20 метр болатын және одан да кең су объектілерінде сынама өзеннің екi жағасынан және ортасынан алынады, ал кiшi өзендерде ортасынан алынады. Қажет болған жағдайда өзен түбiндегi тұнбалардан да сынама алынады.
33. Су объектісінің суды талдау көлемi ведомстволық лабораториялық бақылау тәртiбiне және спецификалық ингредиенттерді ескерумен белгiленедi.
34. Талдау нәтижесiнде жер үстi суларын қорғау Ережесiнің талаптары мен нормативтерiне сәйкес бақылаулы бағаналардағы су құрамын есептi гидрологиялық шарттармен салыстыру жолымен төгiндi сулардың су объектілеріне ықпалы бағаланады.
Төгiндi суды шығарудың су объектісіне ықпалы туралы тұжырымдама су пайдаланушы-объектінің табиғат қорғау әрекетiн тексеру Актісінде мемлекеттiк бақылау органдарымен көрсетiлiп, анықталған бұзушылықтарды жою жөнiнде белгiленген тәртiпте шаралар қолданылады.

1 Қосылым

Талдау нәтижелерi

Ингридиенттердiң атауы Талдау деректерi

Температура, 0С
РН
Түсi, град
Иiсi, балл
Тұнықтығы, см
05 0С қалқымалы заттар, мг\дм3
Шыңдаған қалқымалы заттар, мг\дм3
105 0С құрғақ қалдық, мг\дм3
Шыңдалған құрғақ қалдық, мг\дм3
Тұнба және жүзiп жүрген қоспалар, мг\м3
Қышқылдығы (сiлтiлiгi), мг-экв\дм3
Жалпы қаттылығы, мг-экв\дм3
Ерiтпелi оттегi, мг\м3
БПК5, толық БПК, мгО2\дм3
Пермангантты тотықтануы, мгО2\дм3
Биохроматты тотықтануы, (ХПК), мгО2\дм3
Аммонийлы азиг, мг\дм3
Нитриттар, мг\дм3
Нитраттар, мг\дм3
Хлоридтар, мг\дм3
Сульфаттар, мг\м3
Фосфаттар, мг\дм3
Минерализация, мг\м3
Эфироэкстрагерлентiндер мг\дм3
Мұнай өнiмдерi, мг\дм3
СПАВ, мг\дм3
Пестицидттар, мкг\дм3
Фенолдар, мг\дм3
Жалпы темiрлер, мг\дм3
Спецификалық ластаушы заттар

Тұжырымдама---------------------------------------------------------
Талдауды орындау мерзiмi-------------------------------------------
Лаборатория жетекшiсi---------------------------------------------

2 Қосылым

Қолданылатын тазарту әдiсiне байланысты төгiнді суды
талдаудың шамалас көлемi

--------------------------------------------------------------------
Механика. Көлденең және Қалқымалы заттардың Бояуы, иiсi,
лық тiк құрамын азайту және тұнықтылығы,
тұндырғыштар осымен қатар тұнықтығын қалқымалы
арттыру және БПК5 азайту заттар,көлемi
бойынша тұнба.
ның құрамы
--------------------------------------------------------------------
Екiқабатты Төгіндi сулардың Сұйық фазасын
тұндырғылар сұйық фазасында талдау құрамы
Тұндыру үшінгі сол жоғарыда
тиiмдiліктер. Тұнба көрсетiлгендей.
қасиетiнiң өзгеруi Тұнба түрi,иiсi,
(сыртқы түрінiң лай судың РН
жақсаруы, коллоидты
құрылымының
бұзылуы, нығыздалуы)

Биология. Сүзгiлеу Органикалық Температура,
лық алаңдары, заттардың РН, бояуы, иiсi,
Суару минерализациясы көлемi бойынша
алаңдары, қалқымалы заттардың тұнбасы,
Биотоғандар, құрамының азаюы қалқымалы
биофильтрдi және өзгеруi, төгiндi заттар, ерiтпелi
қоспалардан судың сыртқы оттегi, БПК
тазарту, толық қасиеттерiнiң өзгеруi тотықталуы,
немесе толық (бояуы, тұнықтығы, тұрақтылығы,
емес иiсi) аммонийлы
тазартудың азот, нитраттар,
аэротенкалары нитриттар,
спецификалық
ластаушы
заттар, белсендi
лай.

Химиялық Қышқылды Сутегi көрсеткiшiнiң РН, бояуы, иiсi,
және сiлтiлi есеппен белгiленген тұнықтығы, осы
өнеркәсiптiк мәнге дейiн өндiрiске
төгiндi орташаландыру (рН). сипатты
суларды Есеппен белгiленген залалды заттар,
залалсыздан. шекке дейiн төгiндi реагенттердiң
дыратын судағы залалды қалдық саны
ғимараттар, заттардың құрамын (қажеттi
залалды азайту. Төгіндi судың жағдайда).
заттардан сыртқы қасиеттерiнің
толық немесе өзгеруi (түссiзденуi,
толық емес иісті кетіруі, тұнық.
тазартылған тығын арттыру)
төгiндi су
үшінгі ғима.
раттар
Залалсыз. Залалсызданды. Судағы бактериялар 1 мл бактерияның
дандыру руға арналған жалпы санының күрт жалпы санын және
ғимараттар төмендеуi,iшек iшектi палочкалар
кесенi палочкалар индексiнің индексiн анықтау.
айтарлықтай төмендеуi, бактериологиялық
төгiндi суларды пато. зерттеулер
гендi микроорганизм. жүргiзу,патогендi
дерден тазарту. микроорганизмдер.
ді анықтау,
төгiндi судағы
қалдық хлорды
анықтау.
--------------------------------------------------------------------------