Об утверждении стандарта бухгалтерского учета 31 "Чистый доход (убыток) за период, существенные ошибки и изменения в учетной политике"

Приказ Министра финансов Республики Казахстан от 27 января 2003 года N 25. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 21 февраля 2003 года N 2183. Утратил силу - приказом Министра финансов РК от 21 июня 2007 г. N 217 (вводится в действие с 1 января 2008 года)

Сноска. Приказ Министра финансов РК от 27 января 2003 года N 25 утратил силу приказом Министра финансов РК от 21 июня 2007 г. N 217 (вводится в действие с 1 января 2008 года)

В целях приведения нормативной базы бухгалтерского учета в соответствие с законодательством Республики Казахстан, приказываю:

1. Утвердить прилагаемый стандарт бухгалтерского учета 31 "Чистый доход (убыток) за период, существенные ошибки и изменения в учетной политике".

2. Департаменту методологии бухгалтерского учета и аудита в установленном порядке обеспечить государственную регистрацию данного приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на Первого вице-Министра финансов Жамишева Б.Б.

4. Настоящий приказ вводится в действие со дня его государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

И.о. Министра финансов

Утвержден
приказом И.о. Министра финансов
Республики Казахстан
от 27 января 2003 года N 25

Стандарт бухгалтерского учета 31
"Чистый доход или убыток за период, существенные
ошибки и изменения в учетной политике"

Раздел 1. Цель и сфера применения

1. Цель настоящего стандарта состоит в том, чтобы определить классификацию, установить требования к раскрытию и порядок учета определенных статей отчета о доходах и расходах. Данное требование позволит обеспечить сопоставимость финансовой отчетности организации за разные отчетные периоды и финансовых отчетов разных организаций.
2. Настоящий стандарт должен применяться при представлении информации о доходах или расходах от обычной деятельности, а также о результатах чрезвычайных событий в отчете о доходах и расходах, и при учете изменений в учетных оценках, существенных ошибок и изменений в учетной политике организациями, за исключением организаций, регулирование и надзор за деятельностью которых в соответствии с Законодательством Республики Казахстан возложены на Агентство Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций. <*>
Сноска. В пункт 2 внесены изменения - приказом Министра финансов РК от 18 февраля 2005 года N 54 .
3. Настоящий стандарт среди прочего рассматривает вопросы раскрытия информации об определенных статьях чистого дохода и убытков за период. Эта информация раскрывается в дополнение ко всей остальной, требуемой другими стандартами бухгалтерского учета (далее - СБУ).
4. Налоговые последствия результатов чрезвычайных событий, существенных ошибок и изменений в учетной политике учитываются и раскрываются в соответствии с СБУ 11 "Учет корпоративного подоходного налога" утвержденный постановлением Национальной комиссии Республики Казахстан по бухгалтерскому учету от 13 ноября 1996 года N 3 (зарегистрированный в Министерстве юстиции Республики Казахстан 13 декабря 1996 года N 239).

Раздел 2. Определения

5. Результаты чрезвычайных событий - это доходы или расходы, возникающие в результате событий или операций, отличных от обычной деятельности организации, частое или повторяющееся появление которых в этой связи не ожидается.
6. Обычная деятельность - это любая деятельность, осуществляемая организацией в виде составной части ее деятельности, а также связанная с ней деятельность, которая является ее продолжением и которая имеет к ней отношение или возникает из нее.
7. Существенные ошибки - это выявленные в текущем периоде ошибки такой значимости, что финансовая отчетность за один или более предшествующих периодов более не считается надежной на момент ее представления.
8. Учетная политика - принципы, основы, условия, правила и практика, принятые организацией для ведения бухгалтерского учета и составления финансовой отчетности в соответствии с требованиями законодательства Республики Казахстан о бухгалтерском учете и финансовой отчетности, стандартами бухгалтерского учета и типовым планом счетов бухгалтерского учета, исходя из потребностей организации и особенностей ее деятельности.

Раздел 3. Чистый доход или убыток
за отчетный период

9. Все статьи доходов и расходов, признанные в отчетном периоде, должны включаться в расчет чистого дохода или убытка отчетного периода, если иное не требуется или не разрешается СБУ.
10. Обычно все статьи доходов и расходов, признанные в отчетном периоде, подлежат включению в расчет чистого дохода или убытка отчетного периода. Они включают результаты чрезвычайных событий и результаты изменений в учетных оценках. Однако в определенных условиях, некоторые статьи могут исключаться из чистого дохода или убытка текущего периода. Настоящий стандарт рассматривает два таких условия: корректировки существенных ошибок и последствия изменений в учетной политике.
11. Другие СБУ касаются статей, которые могут отвечать определениям доходов и расходов, приведенным в Концептуальной основе для подготовки и представления финансовой отчетности, однако обычно исключаются из расчета чистого дохода или убытка. Примерами таких статей являются сумма переоценки основных средств, доходы и расходы, возникающие в связи с пересчетом финансовой отчетности зарубежных подразделений организации.
12. Чистый доход или убыток за период состоит из следующих компонентов, каждый из которых должен раскрываться непосредственно в отчете о доходах и расходах:
1) доход (убыток) от обычной деятельности;
2) результаты чрезвычайных событий.

Глава 1. Результаты чрезвычайных событий

13. Характер и величину результата каждой чрезвычайной статьи следует раскрывать отдельно.
14. Факт отличия события или операции от обычной деятельности организации определяется скорее характером этого события или операции относительно деятельности, обычно осуществляемой организацией, а не регулярностью, с которой ожидается возникновение подобных событий и операций. Таким образом, событие или операция могут быть чрезвычайными для одной организации, но не быть таковыми для другой, из-за различий между видами их обычной деятельности. Например, убытки, понесенные в результате землетрясения, могут квалифицироваться как чрезвычайное событие для многих организаций. Однако иски от застрахованных клиентов, вызванные землетрясением, не квалифицируются как результаты чрезвычайных событий для страховых организаций, осуществляющих страхование такого рода рисков.
15. Событиями или операциями, которые, как правило, ведут к возникновению чрезвычайных событий для большинства организаций, являются:
1) экспроприация активов;
2) землетрясение или другие природные катастрофы.
16. Раскрытие характера и величины каждой чрезвычайной статьи может раскрываться в отчете о доходах и расходах либо в пояснительной записке. Если соответствующее раскрытие приведено в пояснительной записке, то в отчете о доходах и расходах представляется общая сумма всех чрезвычайных статей.

Глава 2. Доход или убыток от обычной деятельности

17. Если по своему размеру, характеру или воздействию статьи доходов или расходов, относящиеся к доходу или убытку от обычной деятельности, таковы что их раскрытие значимо для объяснения результатов деятельности организации за отчетный период, то характер и величина таких статей должны показываться отдельно. Раскрытие подобной информации обычно производится в пояснительной записке.
18. Условия, при которых статьи доходов и расходов в соответствии с пунктом 17 раскрываются отдельно, включают следующие:
1) списание стоимости товарно-материальных запасов до возможной чистой стоимости реализации, а основных средств - до стоимости реализации, а также восстановление этих списаний;
2) реструктуризация деятельности организации и восстановление любых резервов на затраты по реструктуризации;
3) выбытие объектов основных средств;
4) выбытие долгосрочных инвестиций;
5) прекращенная деятельность;
6) урегулирование судебных споров;
7) прочие восстановления резервов.

Глава 3. Изменения в учетных оценках

19. В результате неопределенностей, свойственных предпринимательской деятельности, многие статьи финансовых отчетов не могут быть точно рассчитаны, а могут быть лишь оценены. Процесс оценки подразумевает суждения, основывающиеся на самой последней доступной информации. Могут потребоваться оценки, например, безнадежных требований, устаревания товарно-материальных запасов, сроков полезной службы, или ожидаемой схемы получения экономических выгод от амортизируемых активов. Использование обоснованных оценок является важной частью подготовки финансовой отчетности и не влияет на ее надежность.
20. Оценка может пересматриваться, если меняются обстоятельства, на которых она основывалась. Это также может происходить в результате появления новой информации, накопления опыта или последующих событий. По своему характеру пересмотр оценок не ведет к корректировке в определениях результатов чрезвычайных событий или существенной ошибки.
21. Иногда трудно провести различие между изменением в учетной политике и изменением в учетных оценках. В таких случаях изменение трактуется как изменение в учетных оценках, с соответствующим раскрытием информации.
22. Результат изменения в учетных оценках должен включаться при определении чистого дохода или убытка:
1) в периоде, в котором произошло изменение, если оно влияет только на данный отчетный период;
2) в периоде, в котором произошло изменение, и в будущих периодах, если оно влияет и на период, в котором произошло изменение, и на будущие периоды.
23. Изменение в учетных оценках может влиять только на текущий период или на текущий и будущий периоды. Например, изменение оценки суммы безнадежных требований, влияет на текущий период и признается немедленно. Однако изменение срока полезной службы или предполагаемой схемы получения экономических выгод от амортизируемого актива влияет на амортизационные расходы в текущем периоде и в каждом последующем периоде оставшегося срока полезной службы актива. В обоих случаях воздействие изменения, относящегося к текущему периоду, признается как доход или расход в текущем периоде. Воздействие на будущие периоды, если оно есть, признается соответственно в будущих периодах.
24. Результаты изменений учетных оценок должны быть включены в те же самые классификационные статьи отчета о доходах и расходах, в которых были ранее учтены указанные оценки.
25. Для обеспечения сопоставимости финансовых отчетов разных периодов результаты изменений в учетных оценках для тех из них, которые уже были ранее учтены в доходе и убытках от обычной деятельности, включается в состав тех же элементов чистого дохода (убытка). Результат изменений учетных оценок для тех из них, которые уже были ранее учтены, в качестве результатов чрезвычайных событий, представляется как результат чрезвычайных ситуаций.
26. Характер и величина изменений в учетных оценках, оказывающие существенное воздействие в отчетном периоде, или существенное воздействие которых ожидается в последующих периодах, должны раскрываться. Если осуществить оценку величины изменений учетных оценок практически невозможно, информация об этом подлежит раскрытию.

Раздел 4. Существенные ошибки

27. Ошибки при подготовке финансовых отчетов одного или нескольких предшествующих периодов могут быть обнаружены в отчетном периоде. Ошибки могут возникать в результате математических просчетов, ошибок при применении учетной политики, а также в результате искажения информации, мошенничества или невнимательности. Исправление этих ошибок обычно учитывается при расчете чистого дохода или убытка за отчетный период.
28. В редких случаях ошибка имеет такое значительное влияние на финансовые отчеты одного или нескольких периодов, что они не могут больше считаться надежными на дату их представления. Эти ошибки называются существенными. Примером существенной ошибки является включение в финансовые отчеты предшествующего периода существенных сумм незавершенного производства или дебиторской задолженности по фальсифицированным договорам, которые не имеют юридической силы. Исправление существенных ошибок, относящихся к предшествующим периодам, требует обновления сравнительной информации или представления дополнительной прогнозной информации.
29. Может быть проведено различие между исправлением существенных ошибок и изменениями учетных оценок. Учетные оценки по своему характеру являются приближенными значениями, которые могут нуждаться в пересмотре по мере поступления дополнительной информации. Например, доход или убыток, признанные по результатам чрезвычайных событий, которые не могли быть надежно оценены ранее, не представляют собой исправление существенной ошибки.

Глава 4. Основной подход

30. Сумма исправления существенных ошибок, допущенных при составлении финансовых отчетов предшествующих периодов, должна быть представлена путем корректировки начального сальдо нераспределенного дохода. Сравнительная информация должна обновляться, если это необходимо.
31. Финансовые отчеты, включая сравнительную информацию за предшествующие периоды, должны представляться, таким образом, как если бы существенная ошибка была исправлена в том периоде, в котором она была совершена. Поэтому в сравнительной информации сумма исправления, которая относится к каждому из представленных периодов, включается в чистый доход или убыток за соответствующий период. Если исправление относится к периодам, предшествующим тем, которые представлены в сравнительной информации в финансовых отчетах, в сравнительной информации на величину исправления корректируется начальное сальдо нераспределенного дохода в самом первом из представленных периодов. Любая другая информация по предшествующим периодам, такая как ретроспективные сводки финансовой информации, также пересчитывается.
32. Пересчет сравнительной информации совсем необязательно приводит к исправлению финансовых отчетов, которые были утверждены акционерами или участниками.
33. Организация должна раскрывать следующую информацию:
1) характер существенной ошибки;
2) сумму исправления за отчетный период и за каждый представленный предшествующий период;
3) сумму исправления, относящуюся к периодам, предшествующим тем, которые включены в сравнительную информацию;
4) факт повторного представления сравнительной информации или факт практической невозможности такого представления.

Глава 5. Допустимый альтернативный подход

34. Сумма исправления существенной ошибки должна учитываться при расчете чистого дохода или убытка за текущий период. Сравнительная информация должна представляться, таким образом, как она была бы представлена в финансовых отчетах предшествующего периода. Дополнительная прогнозная информация, подготовленная в соответствии с пунктом 30, должна представляться, если это практически осуществимо.
35. Представление дополнительной прогнозной информации осуществляется в виде отдельных граф для того, чтобы показать чистый доход или убыток отчетного периода и любых других представленных периодов так, как если бы существенная ошибка была исправлена в том же периоде, когда была совершена.
36. Организация должна раскрывать следующую информацию:
1) характер существенной ошибки;
2) сумму исправления, признанную в чистом доходе или убытке отчетного периода;
3) сумму исправления, включенную в каждый период, за который представлена прогнозная информация, и сумму исправления, относящуюся к периодам, предшествующим тем, что были включены в прогнозную информацию. Если раскрытие прогнозной информации практически является невозможным, этот факт должен быть раскрыт.

Раздел 5. Изменения в учетной политике

37. Пользователи должны иметь возможность сравнивать финансовую отчетность организации на протяжении некоторого времени для того, чтобы определить тенденции в ее финансовом положении, результатах ее деятельности и потоках денег. Таким образом, в каждом периоде обычно принимается одна и та же учетная политика.
38. Учетная политика должна изменяться лишь в следующих случаях:
1) когда это требуется в соответствии с законодательством, в том числе законодательством о бухгалтерском учете;
2) когда это изменение приведет к более достоверному представлению событий и операций в финансовой отчетности организации.
40. Улучшение качества отражения событий и операций в финансовых отчетах происходит тогда, когда применение новой учетной политики ведет к представлению более уместной и более надежной информации о финансовом положении и результатах деятельности или потоках денег организации.
41. Следующие действия не являются изменениями в учетной политике:
1) принятие учетной политики для событий или операций, отличающихся по существу от ранее происходивших событий и операций;
2) принятие новой учетной политики для событий или операций, которые не происходили ранее, или были несущественными.
Принятие впервые политики переоценки активов является изменением учетной политики, но рассматривается как переоценка, в соответствии с СБУ 6 "Учет основных средств" утвержденный постановлением Национальной комиссии Республики Казахстан по бухгалтерскому учету от 13 ноября 1996 года N 3 (зарегистрированный в Министерстве юстиции Республики Казахстан 13 декабря 1996 года N 239) или СБУ 28 "Учет нематериальных активов" утвержденный приказом Министерства финансов Республики Казахстан от 10 сентября 1999 года (зарегистрированный в Министерстве юстиции Республики Казахстан 18 октября 1999 года N 935), а не в соответствии с настоящим Стандартом. Поэтому пункты 45 и 49 настоящего стандарта не применимы к подобным изменениям учетной политики.
42. Изменение в учетной политики в соответствии с настоящим стандартом применяется ретроспективно или перспективно. Ретроспективный подход заключается в применении новой учетной политики к событиям и операциям, таким образом, как если бы эта новая политика использовалась всегда. Поэтому такая учетная политика применяется к событиям и операциям с момента возникновения таких статей. Перспективный подход означает, что новая учетная политика применяется к событиям и сделкам, происходящим после даты изменения. В отношении предшествующих периодов не производится никаких корректировок, будь то сальдо нераспределенного дохода на начало периода, или чистый доход или убыток за отчетный период, в связи с тем, что текущее сальдо счетов не пересчитывается. Новая учетная политика применяется к существующему сальдо с даты введения изменения.

Глава 6. Утверждение стандарта бухгалтерского учета

43. Изменение в учетной политике, которое происходит при принятии СБУ, должно учитываться в соответствии со специальными переходными положениями, если таковые, предусмотрены в соответствующем СБУ. При отсутствии переходных положений изменение учетной политики должно применяться в соответствии с основным подходом при отражении прочих изменений в учетной политике, изложенным в пунктах 45, 48 и 49 или допустимым альтернативным подходом при отражении прочих изменений учетной политики, изложенным в пунктах 50, 52 и 53.
44. Переходные положения в СБУ могут требовать либо ретроспективного, либо перспективного применения изменения учетной политики.

Глава 7. Прочие изменения в учетной
политике - основной подход

45. Изменение в учетной политике должно быть применено ретроспективно, если сумма любой итоговой корректировки, относящейся к предшествующим периодам, в достаточной степени поддается определению. Любая полученная корректировка должна представляться в отчете о доходах и расходах как корректировка сальдо нераспределенного дохода на начало отчетного периода. Сравнительная информация должна пересчитываться, если это практически осуществимо.
46. Финансовые отчеты, включая сравнительную информацию за предыдущие периоды, представляются так, как если бы новая учетная политика использовалась всегда. Таким образом, сравнительная информация пересчитывается в целях отражения новой учетной политики. В случае, когда корректировка относится к периодам, предшествующим тем, которые были включены в финансовые отчеты, на ее величину в сравнительной информации корректируется сальдо нераспределенного дохода на начало самого раннего из представленных периодов. Любая другая информация относительно предшествующих периодов, такая как исторические сводки финансовой информации, также пересчитывается.
47. Пересчет сравнительной информации совсем необязательно приводит к исправлению финансовых отчетов, которые были утверждены акционерами или зарегистрированы и учтены уполномоченным органом. Однако законодательством о бухгалтерском учете и финансовой отчетности может быть установлено требование внесения изменений в эти финансовые отчеты.
48. Изменение в учетной политике должно быть применено перспективно в случае, когда сумма корректировки сальдо нераспределенного дохода на начало отчетного периода, требуемой в соответствии с пунктом 45, не может быть обоснованно определена.
49. Когда изменение в учетной политике оказывает существенное воздействие на отчетный или любой из представленных предшествующих периодов, или может иметь существенное воздействие на последующие периоды, организация должна раскрывать следующую информацию:
1) причины изменений;
2) сумму корректировки за отчетный период и каждый представленный предшествующий период;
3) сумму корректировки, относящейся к периодам, предшествующим тем, которые были включены в сравнительную информацию;
4) факт того, что сравнительная информация была пересчитана, или что сделать это было практически невозможно.

Глава 8. Прочие изменения учетной политики -
допустимый альтернативный подход

50. Изменение в учетной политике должно быть применено ретроспективно в случае, если сумма любой итоговой корректировки, относящейся к предшествующим периодам, в достаточной степени поддается определению. Любая полученная корректировка должна включаться в определение чистого дохода или убытка за текущий период. Сравнительная информация должна представляться так же, как она представлена в финансовых отчетах предшествующего периода. Дополнительная прогнозная сравнительная информация должна
представляться в соответствии с пунктом 45, если это практически осуществимо.
51. Корректировки, возникшие из-за изменений в учетной политике, включаются в расчет чистого дохода или убытка за период. Представление дополнительной прогнозной информации осуществляется в виде отдельных граф для того, чтобы показать чистый доход или убыток отчетного периода и любых других представленных периодов так, как если бы новая учетная политика применялась всегда.
52. Изменение в учетной политике должно быть применено перспективно в случае, когда сумма, подлежащая включению в чистый доход или убыток за отчетный период в соответствии с требованием пункта 50, не может быть обоснованно определена.
53. Если изменение в учетной политике оказывает существенное воздействие на текущий или любой из предшествующих отчетных периодов, или может оказать существенное воздействие на последующие периоды, организация должна раскрывать следующие моменты:
1) причины изменения;
2) сумму корректировки, признанной в чистом доходе или убытке за текущий период;
3) сумму корректировки, включенную в каждый период, для которого представлена дополнительная прогнозная информация, и сумму корректировки, относящейся к периодам, предшествующим тем, которые включены в финансовые отчеты. Если представление дополнительной прогнозной информации практически неосуществимо, этот факт должен быть раскрыт.

31 "Есеп саясатындағы елеулі қателер мен өзгерістер кезеңі үшін таза кіріс (шығын)" бухгалтерлік есеп стандартын бекіту туралы

Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің 2003 жылғы 27 қаңтардағы N 25 бұйрығы. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2003 жылғы 21 ақпанда тіркелді. Тіркеу N 2183. Күші жойылды - ҚР Қаржы министрінің 2007.06.21. N 217 бұйрығымен

Күші жойылды - ҚР Қаржы министрінің 2007.06.21. N 217 (2008 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Бухгалтерлік есептің нормативтік базасын Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес келтіру мақсатында БҰЙЫРАМЫН:
1. Қоса беріліп отырған 31 "Есеп саясатындағы елеулі қателер мен өзгерістер кезеңі үшін таза кіріс (шығын)" бухгалтерлік есеп стандарты бекітілсін.
2. Бухгалтерлік есеп және аудит әдіснамасы департаменті осы бұйрықтың белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін қамтамасыз етсін.
3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қаржы бірінші вице-министрі Б.Б.Жәмішевке жүктелсін.
4. Осы бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күшіне енеді.

Қаржы министрінің
міндетін атқарушы

Қазақстан Республикасы
Қаржы министрі
міндетін атқарушының
2003 жылғы 27 қаңтардағы
N№25 бұйрығымен
бекітілген

31 "ЕСЕП САЯСАТЫНДАҒЫ ЕЛЕУЛІ ҚАТЕЛЕР МЕН ӨЗГЕРІСТЕР КЕЗЕҢІ ҮШІН ТАЗА КІРІС НЕМЕСЕ ШЫҒЫН"
БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП СТАНДАРТЫ

1-бөлім. Мақсаты және қолданылу аясы

1. Осы стандарттың мақсаты кірістер және шығыстар туралы есептің сыныпталуын анықтаудан, анықталған баптарын ашып көрсетуге қойылатын талаптарды және есеп тәртібін белгілеуден тұрады. Осы талап әртүрлі есептік кезеңдерге арналған ұйымның қаржы есептілігі мен әртүрлі ұйымдардың қаржы есептерінің салыстырмалығын қамтамасыз етуге жол береді.

2. Осы стандартты қызметін реттеу мен қадағалау Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау жөніндегі агенттігіне жүктелген ұйымдарды қоспағанда, ұйымдардың барлық түрлері әдеттегі қызметтен түскен кірістер немесе шығыстар туралы, сондай-ақ кірістер және шығыстар туралы есептегі төтенше жағдайлардың нәтижелері туралы ақпараттарды беру кезінде, есеп саясатындағы елеулі қателерді және өзгерістерді есептік бағалаудағы өзгерістерді есепке алу кезінде қолдануы қажет.
Ескерту: 2-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Қаржы министрінің 2005 жылғы 18 ақпандағы N 54 бұйрығымен .

3. Осы стандарт өзгелердің ішінде кезең үшін таза кіріс және шығындардың анықталған баптары туралы ақпаратты ашып көрсету мәселесін қарайды. Бұл ақпарат барлық қалған, талап етілген басқа да бухгалтерлік есеп стандарттарға (бұдан әрі - БЕС).

4. Төтенше оқиғалар нәтижелерінің, есеп саясатындағы елеулі қателердің және өзгерістердің салық салдары 11 "Корпоративтік табыс салығының есебі" Қазақстан Республикасы Бухгалтерлік есеп жөніндегі ұлттық комиссиясының 1996 жылғы 13 қарашадағы N№3 қаулысымен бекітілген (Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 1996 жылғы 30 желтоқсан N№239 тіркелген) БЕС-на сәйкес ескеріледі және ашылып көрсетіледі.

2-бөлім. Айқындамалар

5. Төтенше оқиғалардың нәтижелері - бұл жеке немесе қайталанатын пайда болу бұған байланысты күтілмейтін ұйымның кәдімгі қызметінен ерекшеленетін оқиғалар немесе операциялар нәтижесінде пайда болған кірістер немесе шығыстар.

6. Кәдімгі қызмет - бұл оның қызметінің құрамды бөлігі түрінде ұйым жүзеге асыратын, сондай-ақ оның жалғасы болып табылатын және оған қатысы бар болатын немесе одан пайда болатын қызмет онымен байланысты кез-келген қызмет.

7. Елеулі қателер - бір немесе одан артық неғұрлым алдыңғы кезеңдерге арналған қаржы есептілігі оны берген сәтке сенімді болып есептелмейтін мұндай мәнді қателердің ағымдағы кезеңде анықталғандары.

8. Есеп саясаты - Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржы есептілігі туралы заңнамаларының талаптарына, ұйымның сұранысын және оның қызмет ерекшелігін ескеріп, бухгалтерлік есеп стандарттарына және бухгалтерлік шоттардың үлгілік жоспарына сәйкес бухгалтерлік есеп жүргізу және қаржы есептілігін жасау үшін ұйымдар қабылдаған принциптер, негіздер, ережелер және тәжірибелер.

3-бөлім. Есептік кезең үшін таза кіріс немесе шығын

9. Егер өзгелей талап етілмесе немесе БЕС рұқсат етілмесе, есептік кезеңде танылған кірістер мен шығыстардың барлық баптары есептік кезеңнің таза кірісі немесе шығыны есебіне енгізілуі қажет.

10. Әдетте, есепті кезеңде танылған кірістер мен шығыстардың барлық баптары есепті кезеңнің таза кірісі немесе шығыны есебіне енгізілуге жатады. Олар есептік бағалаудағы төтенше оқиғаларын және өзгерістердің нәтижелерін қамтиды. Дегенмен, анықталған шарттарда кейбір баптар ағымдағы кезең кірісі немесе шығысынан шығарылып тасталуы мүмкін. Нақты стандарт мынадай екі шартты қарастырады: есептік саясаттағы елеулі қателіктерді және өзгерістердің салдарын түзету.

11. Басқа БЕС қаржы есептілігін дайындау және беру үшін тұжырымдамалық негіздерде келтірілген кірістер мен шығыстар айқындамаларына жауап бере алатын баптарға қатысты, дегенмен, әдетте таза кіріс немесе шығын есебінен алынып тасталады. Осындай баптардың үлгісі ұйымның шетелдік бөлімшелерінің қаржы есептілігін қайта есептеуге байланысты туындаған негізгі қаражатты, кірістерді және шығыстарды қайта бағалау сомасы болып табылады.

12. Кезең үшін таза кіріс немесе шығын әрқайсысы кірістер және шығыстар туралы есепте тікелей ашып көрсетілетін мынадай компоненттерден тұрады:
1) кәдімгі қызметтен түскен кіріс (шығын);
2) төтенше оқиғалардың нәтижелері.

1-тарау. Төтенше оқиғалардың нәтижелері

13. Әрбір төтенше бап нәтижесінің сипаты мен шамасын бөлек ашып көрсету қажет.

14. Ұйымның кәдімгі қызметінен пайда болған оқиғалардың немесе операциялардың айырмашылық фактісі әдетте ұйым жүзеге асыратын, ал ұқсас оқиғалар және операциялар пайда болуы болжанатын тұрақты емес қызметке қатысты осы оқиғаның немесе операцияның сипатымен анықталады. Осылайша, оқиға немесе операция бір ұйым үшін төтенше болуы мүмкін, бірақ олардың кәдімгі қызметінің түрлері арасындағы айырмашылықтар үшін басқаға мұндай болмауы қажет. Мысалы, жер сілкіну нәтижесінде келген шығындар көптеген ұйымдар үшін төтенше оқиға ретінде сыныпталуы мүмкін. Дегенмен, жер сілкінісіне байланысты сақтандырылған клиенттерден түскен талаптар осындай қатер түрін сақтандыруды жүзеге асыратын сақтандыру ұйымдары үшін төтенше оқиғалар нәтижелері ретінде сыныпталмайды.

15. Көптеген ұйымдар үшін төтенше оқиғалардың пайда болуына әкелетін оқиғалар немесе операциялар:
1) активтердің экспроприациясы;
2) жер сілкінісі немесе табиғаттың басқа да апаттары болып табылады.

16. Әрбір төтенше баптың сипаты мен шамасын ашып көрсету кірістер және шығыстар туралы есепте не түсіндірме жазбада ашып көрсетілуі мүмкін. Егер тиісінше ашып көрсету түсіндірме жазбада келтірілсе, онда кірістер және шығыстар туралы есепте барлық төтенше баптардың жалпы сомасы беріледі.

2-тарау. Кәдімгі қызметтен түскен кіріс немесе шығын

17. Егер есептік кәдімгі қызметтен түскен кіріске немесе шығынға қатысты кірістердің немесе шығыстардың өзінің мөлшері, сипаты немесе ықпалы бойынша олардың ашылымы кезең үшін ұйым қызметінің нәтижелерін түсіндіру үшін мәнді болса, онда мұндай баптардың сипаты және шамасы бөлек көрсетілуі қажет. Әдетте, ұқсас ақпараттың ашылуы түсіндірме жазба жүргізіледі.

18. Кірістер және шығыстардың баптары 17-тармаққа сәйкес бөлек ашылатын шарттар мыналарды қамтиды:
1) өткізудің таза мүмкін құнына дейінгі тауарлық-материалдық құнды, ал өткізу құнына дейінгі негізгі құралдарды есептен шығару, сондай-ақ осы есептен шығарғандарды қалпына келтіру;
2) ұйымның қызметін қайта құрылымдау және қайта құрылымдау бойынша шығындарға кез-келген резервтерді қалпына келтіру;
3) негізгі құралдар объектілерінің істен шығуы;
4) ұзақ мерзімді инвестициялардың істен шығуы;
5) тоқтатылған қызмет;
6) өзгелей резервтерді қалпына келтіру.

3-тарау. Есептік бағалаудағы өзгерістер

19. Кәсіпкерлік қызметке тән тұрлаусыздық нәтижесінде көптеген қаржы есептері дәл есептелмеуі мүмкін, ал тек бағалануы мүмкін. Бағалау процесі соңғы қол жетімді ақпараттың өзіне негізделетін пайымдаумен түсініледі. Бағалау қажет болуы мүмкін, мысалы, үмітсіз талаптар, тауарлық-материалдық қорлардың, пайдалы қызметтің мерзімі немесе амортизацияланатын активтерден түскен экономикалық пайда алудың күтілген сызбасының ескіруі. Негізделген бағалауды пайдалану қаржы есептілігін дайындаудың маңызды бөлігі болып табылады және оның сенімділігіне әсер етпейді.

20. Егер бағалау негізделген жағдайға ауыстырылса, ол қайта қаралуы мүмкін. Сондай-ақ бұл жаңа ақпараттың пайда болуы, тәжірибенің жинақталуы немесе кейінгі оқиғалар нәтижесінде болуы мүмкін. Өзінің сипаты бойынша бағалауды қайта қарауға төтенше оқиғалар немесе елеулі қателіктер нәтижелері айқындамаларында түзету жүргізілмейді.

21. Кей-кездері есеп саясатындағы өзгерістер мен есептік бағалаулардағы өзгерістер арасында айырмашылықтар жүргізу қиын. Мұндай жағдайларда өзгеріс ақпараттың тиісінше ашылуына есептік бағалауға өзгеріс ретінде түсіндіріледі.

22. Есептік бағалаудағы өзгерістің нәтижесі таза табысты немесе шығынды анықтаған кезде:
1) өзгеріс болған кезеңде, егер ол осы есепті кезеңге ғана әсер ететін болса;
2) өзгеріс болған кезеңде және болашақ кезеңдерде, егер ол өзгеріс болған кезеңге де және болашақ кезеңге де әсер ететін болса енгізілуі тиіс.

23. Есептік бағалаудағы өзгеріс ағымдағы кезеңге немесе ағымдағы және болашақ кезеңдерге ғана әсер етуі мүмкін. Мысалы, үмітсіз талаптар сомасының бағалауды өзгерту ағымдағы кезеңге әсер етеді және тез арада танылады. Алайда пайдалы қызметтің немесе амортизацияланатын активтен түскен экономикалық пайда алудың ұйғарылып отырған схемасының мерзімін өзгерту ағымдағы кезеңде және активтің пайдалы қызметінің қалған мерзімінің әрбір соңғы кезеңінде амортизацияланған шығыстарға әсер етеді. Екі жағдайда да ағымдағы жылға қатысты өзгерістер ағымдағы кезеңдегі кіріс немесе шығыс түрінде танылады. Болашақ кезеңдерге әсер ету, егер ол болса, тиісінше болашақ кезеңдерде танылады.

24. Есептік бағалаулар өзгерістерінің нәтижелері көрсетілген бағалаулар бұрын ескерілген кірістер мен шығыстар туралы есептің сол сыныптамалық баптарына қосылуы тиіс.

25. Әртүрлі кезеңдердегі қаржылық есептердің салыстырмалылығын қамтамасыз ету үшін кәдуілгі қызметтен кірісте және шығындарда олар үшін бұрын ескерілген есептілік бағалаулардағы өзгерістердің нәтижелері таза кірістің (шығынның) сол элементтерінің құрамына енгізіледі. Олар үшін төтенше оқиғалардың нәтижелері түрінде бұрын ескерілген есептік бағалаулар өзгерістерінің нәтижесі төтенше оқиғалардың нәтижесі ретінде ұсынылады.

26. Есепті кезеңде елеулі әсер ететін немесе елеулі әсер келесі кезеңдерде күтілетін есептік бағалаулардағы өзгерістердің сипаты мен мөлшері ашылуы тиіс. Егер есептік бағалаулар өзгерістерінің мөлшерін бағалауды жүзеге асыру іс жүзінде мүмкін болмаса, ол туралы ақпарат ашуға жатады.

4-бөлім. Елеулі қателіктер

27. Бір немесе бірнеше алдағы кезеңдердің қаржылық есептерін дайындаған кездегі қателер есепті кезеңде табылуы мүмкін. Математикалық қате есептеулердің, есеп саясатын қолданған кездегі қателіктердің нәтижесінде, сондай-ақ ақпаратты бұрмалаудың немесе салақтығының нәтижесінде болуы мүмкін. Осындай қателіктерді түзету әдетте есепті кезең үшін таза кірісті немесе шығынды есептеген кезде ескеріледі.

28. Сирек жағдайларда қателік бір немесе бірнеше кезеңдердегі қаржылық есептерге оларды беру күніне сенімді болып саналмайтындай елеулі әсер етеді. Осы қателіктер елеулі деп аталады. Елеулі қателікке мысал заңды күші жоқ фальсификацияланған шарттар бойынша аяқталмаған өндірістің немесе дебиторлық берешектің елеулі сомасының алдағы кезеңдегі қаржылық есептерін қосу болып табылады. Алдағы кезеңдерге қатысты елеулі қателіктерді түзету салыстырмалы ақпаратты жаңартуды немесе қосымша болжамдық ақпаратты ұсынуды талап етеді.

29. Елеулі қателіктерді түзету мен есептік бағалаулар өзгерістерінің арасындағы айырмашылық жүргізілуі мүмкін. Есептік бағалаулар өз сипаты бойынша қосымша ақпараттың түсуіне қарай қайта қарауды мұқтаждық ететін жуық мәні болып табылады. Мысалы, бұрын сенімді болып бағаланбаған төтенше оқиғалардың нәтижелері бойынша танылған кірістер немесе шығындар елеулі қателікті түзетуді білдірмейді.

4-тарау. Негізгі көзқарас

30. Алдағы кезеңдердің қаржылық есептерін жасаған кезде жіберілген елеулі қателіктерді түзету сомасы бөлінбеген кірістің бастапқы сальдосын түзету жолымен берілуі тиіс. Салыстырмалы ақпарат, егер ол қажет болса жаңартылуы тиіс.

31. Алдағы кезеңдер үшін салыстырмалы ақпаратты қоса алғанда қаржылық есептер егер елеулі қателік ол жасалған кезеңде түзетілгендей болып берілуі тиіс. Сондықтан да салыстырмалы ақпаратта берілген кезеңдердің әрқайсысына қатысты түзету сомасы тиісті кезеңнің кірісіне немесе шығынына қосылады. Егер түзету қаржылық есептердегі салыстырмалы ақпаратқа берілген алдағы кезеңдерге қатысты болса, салыстырмалы ақпаратты түзету көлеміне ең алғашқы берілген кезеңдердің бөлінбеген кірісінің бастапқы сальдосы түзетіледі. Қаржылық ақпараттың ретроспективтік жиынтықтары сияқты алдағы кезеңдердің кез келген басқа ақпараты сол сияқты қайта есептеледі.

32. Салыстырмалы ақпаратты қайта есептеу оларды акционерлер және қатысушылармен бекіткен қаржылық есептердің түзетуіне келтіру міндетті емес.

33. Ұйым мынадай ақпаратты ашуы тиіс:
1) елеулі ақпараттың сипатын;
2) есепті кезең үшін және әрбір берілген алдағы кезең үшін түзету сомасын;
3) салыстырмалы ақпаратқа енгізілгеннің алдындағы кезеңге қатысты түзету сомасын;
4) салыстырмалы ақпаратты қайта беру фактісін немесе осындай берудің іс жүзінде бере алмау фактісін.

5-тарау. Жол баламалы көзқарас

34. Елеулі қателіктерді түзету сомасы алдағы кезең үшін таза кірісті немесе шығынды есептеген кезде ескерілуі тиіс. Салыстырмалы ақпарат ол алдағы кезеңнің қаржылық есептерінде ұсынылғандай түрде ұсынылуы тиіс. 30-тармаққа сәйкес дайындалған қосымша болжамдық ақпарат егер ол іс жүзінде жүзеге асырылатындай болса берілуі тиіс.

35. Қосымша болжамдық ақпаратты беру елеулі қателік жасалған кезеңде түзетілгендей болса есепті кезеңнің немесе кез келген басқа да ұсынылған кезеңдердің таза кірісін немесе шығынын көрсету үшін жеке баған түрінде жүзеге асырылады.

36. Ұйым мынадай ақпаратты ашуы тиіс:
1) елеулі қателіктің сипатын;
2) есепті кезеңнің таза кірісінде немесе шығынында аталынған сомасын;
болжамдық ақпарат ұсынылған әрбір кезеңде енгізілген түзету сомасын және болжамдық ақпаратқа енгізілген алдағы кезеңдерге қатысты түзету сомасын. Егер болжамдық ақпаратты ашу іс жүзінде мүмкін болып табылмаса, ол факт ашылуы тиіс.

5-бөлім. Есеп саясатындағы өзгерістер

37. Пайдаланушылар оның қаржылық жағдайындағы, оның қызметінің нәтижелеріндегі және ақша ағынындағы үрдістерді анықтау үшін белгілі бір уақыт аралығында ұйымның қаржылық есептілігін салыстыру мүмкіндігі болуы тиіс. Осылайша, әрбір кезеңде әдетте бір есеп саясаты қолданылады.

38. Есеп саясаты мынадай жағдайларда ғана өзгерілуі тиіс:
1) ол заңнамаға, оның ішінде бухгалтерлік есеп туралы заңнамаға сәйкес талап етілсе;
2) осы өзгеріс ұйымның қаржылық есептілігінде оқиғалар мен операцияларды неғұрлым шынайы беруге әкеліп соқтырса.

40. Қаржылық есептерде оқиғалар мен операцияларды көрсету сапасын жақсарту қызметтің қаржылық жағдайы мен нәтижелері немесе ұйым ақшасының ағындары туралы неғұрлым орынды және сенімді ақпаратты беруге әкеп соқтырады.

41. Мынадай әрекеттер есеп саясатындағы өзгерістер болып табылады:
1) бұрын болған оқиғалар мен операциялардан тікелей айрықшаланатын оқиғалар мен операциялар үшін есеп саясатын қабылдау.
2) бұрын болмаған немесе елеусіз болған оқиғалар немесе операциялар үшін жаңа есеп саясатын қабылдау.
Активтерді қайта бағалаудың саясатымен бастапқы қабылдау есеп саясатын өзгерту болып табылады, бірақ осы Стандартқа сәйкес емес 6 "Негізгі қаражатты есепке алу" БЕС-қа Қазақстан Республикасы Бухгалтерлік есеп жөніндегі ұлттық комиссиясының 1996 жылғы 13 қарашадағы N№3 қаулысымен бекітілген (Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 1996 жылғы 30 желтоқсан N№239 тіркелген) немесе 28 "Материалдық емес активтерді есепке алу" БЕС-қа Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Бухгалтерлік есеп және аудит әдіснамасы департаментінің 1999 жылғы 10 қыркүйектегі N№490 бұйрықпен бекітілген (Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі 1999 жылғы 18 қазанда N№935 тіркелген) сәйкес қайта бағалау түрінде қаралады. Сондықтан да осы стандарттың 46 және 50-тармақтары есеп саясатының осындай өзгерістеріне қолданылмайды.

42. Осы стандартқа сәйкес есеп саясатындағы өзгеріс өткенді шолумен немесе перспективалық қолданылады. Өткенді шолу көзқарасы бұл жаңа саясат әрқашан пайдаланылса деген оймен жаңа есеп саясатын оқиғалар мен операцияларға қолдануға бағытталған. Сондықтан мұндай есеп саясаты оқиғалар мен операцияларға осындай баптар пайда болған сәттен бастап қолданылады. Перспективалық көзқарас жаңа есеп саясаты өзгерту күнінен кейінгі болған оқиғалар мен мәмілелерге қолданылады дегенді білдіреді. Алдағы кезеңдерге қатысты есеп кезеңінің басындағы бөлінбеген кірістің сальдосы болсын немесе таза кіріс немесе шоттардың сальдосы қайта есептелмейтіндігіне байланысты есепті кезеңдегі шығын болсын ешқандай түзетулер жүргізілмейді. Жаңа есеп саясаты өзгерістер енгізген күннен бастап қолданыстағы сальдоға қолданылады.

6-тарау. Бухгалтерлік есептің стандартын бекіту

43. БЕС-ті қабылдаған кезде болатын есеп саясатындағы өзгеріс егер мұндайлар тиісті БЕС-те көзделсе, арнайы ауыспалы ұсыныстарға сәйкес ескерілуі тиіс. Ауыспалы өзгерістер болмаған кезде есеп саясатын өзгерту 45, 48 және 49-тармақтарда айтылған есеп саясатындағы өзге де өзгерістерді көрсету кезінде немесе 50, 52 және 53-тармақтарда айтылған есеп саясатының өзге де өзгерістерін көрсету кезінде негізгі көзқарастарға сәйкес қолданылуы тиіс.

44. БЕС-тегі ауыспалы жағдайлар есеп саясатының өткенді шолу немесе перспективалық өзгерістерін қолдануды талап ете алады.

7-тарау. Есеп саясатындағы өзге де өзгерістер
- негізгі көзқарас

45. Есеп саясатына өзгеріс егер алдағы кезеңге жататын кез келген қорытынды түзетудің сомасы жеткілікті дәрежеде анықтауға берілетін болса, өткенді шола отырып, қолданылуы тиіс. Кез келген алынған түзету кірістер мен шығыстар туралы есепте есеп кезеңінің басындағы бөлінбеген кірістің сальдосын түзету ретінде берілуі тиіс. Салыстырмалы ақпарат егер бұл іс жүзінде жүзеге асырылса қайта есептелуі тиіс.

46. Алдағы кезеңдегі салыстырмалы ақпаратты қоса алғанда қаржылық есептер егер жаңа есеп саясаты әрқашан пайдаланылатын болса, беріледі. Осылайша, салыстырмалы ақпарат жаңа есеп саясатын көрсету мақсатында қайта есептеледі. Түзету қаржы есептеріне енгізілгеннен алдыңғы кезеңдерге жатқызылған жағдайда оның шамасына салыстырмалы ақпаратта ұсынылған кезеңдердің ең ертесінің басындағы бөлінбеген кірістің сальдосы түзетіледі. Қаржылық ақпараттың тарихи жинақтары сияқты алдағы кезеңдерге қатысты кез келген басқа ақпарат та қайта есептеледі.

47. Салыстырмалы ақпаратты қайта есептеу акционерлер бекіткен немесе уәкілетті орган тіркеген және ескерген қаржылық есептерді түзетуге әкеп соқтыруы мүлде міндетті емес. Алайда бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамада осы қаржылық есептерге өзгерістер енгізу талаптары белгіленген.

48. Есеп саясатындағы өзгеріс 45-тармаққа сәйкес талап етілетін есеп кезеңінің басындағы бөлінбеген кірістің сальдосын түзету сомасы негізгі анықталмаған жағдайда перспективалық қолданылуы тиіс.

49. Есеп саясатындағы өзгеріс есепті немесе ұсынылған алдағы кез келген кезеңдерге елеулі әсер етсе немесе алдағы кезеңдерге елеулі әсері болса ұйым мынадай ақпаратты:
1) өзгерістердің себептерін;
2) есепті кезеңдегі және әрбір ұсынылған алдағы кезеңдегі түзетулердің сомасын;
3) салыстырмалы ақпаратқа енгізілгеннен алдыңғы кезеңдерге жататын түзетудің сомасын;
4) салыстырмалы ақпарат қайта есептелген немесе мұны жасауға іс жүзінде мүмкіндік болмаған фактісін ашуы тиіс.

8-тарау. Есеп саясатының өзге де өзгерістері - жол берілетін баламалы көзқарас

50. Есеп саясатындағы өзгеріс егер алдағы кезеңдерге жатқызылатын кез келген қорытынды түзетудің сомасы жеткілікті деңгейде анықтауға берілген жағдайда көзбен шола отырып қолданылуы тиіс. Алынған кез келген түзету ағымдағы кезеңдегі таза кірісті немесе шығынды анықтауға енгізілуі тиіс. Салыстырмалы ақпарат алдағы кезеңнің қаржылық есептерінде берілгендей табыс етілуі тиіс. Қосымша болжамды салыстырмалы ақпарат егер бұл іс жүзінде жүзеге асырылса, 45-тармаққа сәйкес берілуі тиіс.

51. Есеп саясатындағы өзгерістерден туындаған түзетулер кезеңдегі таза кірістің немесе шығынның есебіне енгізіледі. Қосымша болжамды ақпаратты беру егер жаңа есеп саясаты әрқашан қолданылса есеп кезеңінің және кез келген басқа берілген кезеңдердің таза кірісі мен шығынын көрсету үшін жеке бағандар түрінде жүзеге асырылады.

52. Есеп саясатындағы өзгеріс 50-тармақтың талабына сәйкес есепті кезеңде таза кіріске немесе шығынға енгізуге жататын сома негізді анықталмаған жағдайда перспективалық қолданылуы тиіс.

53. Есеп саясатындағы өзгеріс есепті немесе ұсынылған алдағы кез келген кезеңдерге елеулі әсер етсе немесе алдағы кезеңдерге елеулі әсері болса ұйым мынадай сәттерді:
1) өзгерістердің себептерін;
2) ағымдағы кезеңдегі таза кірісте немесе шығында танылған түзетулердің сомасын;
3) ол үшін қосымша болжамды ақпарат берілген әрбір кезеңге енгізілген түзетулердің сомасын және қаржылық есептерге енгізілгеннен алдыңғы кезеңдерге жататын түзетулердің сомасын ашуы тиіс. Егер қосымша болжамды ақпаратты беру іс жүзінде жүзеге асырылмаса, бұл факті ашылуы тиіс.