Об утверждении Инструкции по отводу и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда

Приказ Председателя Комитета лесного и охотничьего хозяйства Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан от 2 марта 2004 года N 32. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 20 марта 2004 года N 2755. Утратил силу приказом и.о. Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 18 ноября 2010 года № 719.

Сноска. Утратил силу приказом и.о. Министра сельского хозяйства РК от 18.11.2010 № 719 (вводится в действие по истечении 10 календарных дней после дня его первого официального опубликования).

В целях реализации Лесного кодекса Республики Казахстан, постановления Правительства Республики Казахстан от 22 декабря 2003 года N 1287 "Об утверждении Правил отпуска древесины на корню на участках государственного лесного фонда" и определения порядка оценки древесных ресурсов, живицы и древесных соков, передаваемых в лесопользование, приказываю:

1. Утвердить прилагаемую Инструкцию по отводу и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда.

2. Настоящий приказ вступает в силу со дня государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

Председатель

Утверждена
приказом Комитета лесного
и охотничьего хозяйства
Министерства сельского хозяйства
Республики Казахстан
от 2 марта 2004 года N 32

Инструкция по отводу и таксации лесосек
на участках государственного лесного фонда 1. Общие положения

1. Настоящая Инструкция определяет мероприятия (работы) по подготовке участков государственного лесного фонда для заготовки древесины, заготовки живицы и древесных соков, второстепенных древесных ресурсов и является обязательной для выполнения государственными лесовладельцами.
2. Заготовка древесины осуществляется при проведении следующих видов рубок леса:
1) главного пользования, проводимых в спелых и перестойных древостоях;
2) промежуточного пользования (рубок ухода за лесом, выборочных санитарных рубок и рубок, связанных с реконструкцией малоценных лесных насаждений, а также насаждений, теряющих защитные, водоохранные и другие функции, рубок единичных деревьев в молодняках);
3) прочих рубок (сплошных санитарных рубок, расчистки лесных площадей в связи со строительством гидроузлов, трубопроводов, дорог; при прокладке просек, создании противопожарных разрывов; уборки ликвидной захламленности; рубок для иных целей).
3. При подготовке участков государственного лесного фонда для проведения рубок главного пользования, промежуточного пользования и прочих рубок, заготовки живицы, древесных соков и второстепенных древесных ресурсов проводятся следующие работы:
1) подбор и оформление в натуре участков, на которых будут производиться рубки главного пользования, рубки промежуточного пользования и прочие рубки, а также заготовка живицы, древесных соков и второстепенных древесных ресурсов;
2) определение количества, материальная и денежная оценка лесных ресурсов, предназначенных для заготовки.
4. Отвод и таксация лесосек осуществляется государственным лесовладельцем.
Ответственность за соблюдение настоящей Инструкции возлагается на первого руководителя организации - государственного лесовладельца.

2. Основные понятия, используемые в настоящей Инструкции

5. В настоящей Инструкции используются следующие основные понятия:
1) деловая древесина - круглые лесоматериалы без коры. К деловым относятся отрезки ствола, отвечающие следующим условиям:
диаметр в верхнем торце без коры не менее 3 см;
пороки древесины не превышают допустимых норм согласно действующим ГОСТам "Лесоматериалы круглые хвойных пород", "Лесоматериалы круглые лиственных пород", "Древесина. Пороки";
2) делянка - часть лесосеки, предназначенная для рациональной организации рубок леса, отграниченная в натуре визирами и деляночными столбами;
3) дрова технологические - отрезки ствола в коре, предназначенные преимущественно для выработки древесной щепы;
4) дрова топливные - отрезки древесины в коре, предназначенные для отопления;
5) запас сучьев - запас ветвей кроны толщиной 3 см и более;
6) запас хвороста и хмыза - запас ветвей кроны толщиной 2-4 см (хворост) и менее 2 см (хмыз);
7) категории крупности деловой древесины (крупная, средняя, мелкая) - определяются по диаметру круглых лесоматериалов в верхнем торце без коры;
8) лесосека - участок леса, отведенный для рубок всех видов, отграниченный визирами (естественными рубежами) и лесохозяйственными знаками;
9) общий запас древесины - объем древесины, заготавливаемый из древесных стволов и кроны;
10) отходы, учитываемые при таксации лесосек - кора от деловой части;
11) таксационный выдел - первичная учетная единица лесного фонда, отличающаяся по таксационной характеристике от соседних участков лесного фонда. В лесосеке (делянке) может быть один или несколько таксационных выделов;
12) товарный (ликвидный) запас древесины - часть общего запаса за исключением отходов.

3. Виды учета

6. Учет древесины, отпускаемой на корню, в зависимости от способов рубок производится:
1) по площади (применяется при всех видах сплошных рубок);
2) по числу деревьев, назначаемых в рубку.
Учет по числу деревьев, назначаемых в рубку, применяется при проведении:
добровольно-выборочных (далее - выборочные рубки), постепенных, длительно-постепенных и полосно-постепенных рубок (далее - постепенные рубки);
прореживаний, проходных рубок при среднем диаметре древостоя 8 см и более;
выборочных санитарных рубок (кроме рубки сухостоя в молодняках);
при рубке единичных деревьев.
При учете отпускаемой древесины по числу деревьев, назначаемые в рубку деревья предварительно клеймятся;
3) по количеству заготовленных лесоматериалов.
Учет по количеству заготовленных лесоматериалов производится, если предварительно не представляется возможным определить запас подлежащей вырубке древесины:
при осветлениях и прочистках;
при прореживаниях и проходных рубках, если средний диаметр, назначаемых в рубку древостоев менее 8 см;
при вырубке сухостоя в молодняках, бурелома, ветровала, уборке валежных деревьев.
При уборке внелесосечной захламленности (естественный отпад древесины (стволы и ветви), лежащий на земле вне лесосек и не заготавливаемый в промышленных целях) в местах, определяемых государственным лесовладельцем для обеспечения местного населения топливной древесиной на безвозмездной основе, ее отпуск производится с указанием в лесорубочных билетах количества подлежащей заготовке древесины. В этом случае лесопользователь не может заготовить больше указанного в лесорубочном билете количества.
Отпуск второстепенных древесных ресурсов производится с учетом по их количеству.
7. Количество подлежащей отпуску древесины при всех видах учета определяется в плотных кубометрах. При отпуске древесины саксаула разрешается производить учет по массе в тоннах.
8. При отпуске лесных ресурсов по количеству заготовленной продукции применяются следующие единицы измерения:
1) декалитры - для древесных соков;
2) плотные кубометры - для лесоматериалов в хлыстах и кругом виде;
3) складочные кубометры - для порубочных остатков, хвороста, веточного корма, хвойной лапки;
4) тонны - для живицы, коры;
5) штуки - для мелких сортиментов из тонкомера и хвороста, ивового прута, а также новогодних елок.

4. Мероприятия (работы), осуществляемые при отводе лесосек

9. До начала работ по отводу лесосек государственными лесовладельцами проводятся следующие подготовительные работы:
1) анализируются и при необходимости уточняются лесоустроительные материалы:
ведомость рубок главного пользования, рубок ухода за лесом, санитарных рубок, уборки единичных деревьев и ликвидации захламленности;
участков, назначенных к реконструкции;
насаждений, находящихся в подсочке и проектируемых в подсочку, другие материалы по учету и характеристике государственного лесного фонда;
2) устанавливается объем работ и выявляются площади, подлежащие первоочередному включению в лесосечный фонд (перестойные и поврежденные древостои, требующие рубки по состоянию, недорубы и не начатые лесосеки прошлых лет, насаждения, вышедшие из подсочки, а также древостои, произрастающие на площадях, подлежащих расчистке в связи с передачей их для использования в других целях);
3) составляется план отвода лесосек по группам пород (хвойные, мягколиственные, твердолиственные, саксаульники, кустарники), по видам рубок: рубки главного пользования, рубки промежуточного пользования (по видам), прочие рубки (по назначению) для каждого государственного лесовладения, лесничества или участков государственного лесного фонда, переданных в долгосрочное лесопользование для заготовки древесины по форме согласно приложению 4 к настоящей Инструкции.
План отвода составляется лесничим на основе материалов лесоустройства в соответствии с правилами рубок леса и другими нормативно-техническими документами по ведению лесного хозяйства и утверждается руководителем организации - государственного лесовладельца.
10. Намечаемые к отводу участки леса предварительно обследуются в натуре. Если при этом выявляются существенные расхождения с данными лесоустройства (завышение возраста, неправильное установление преобладающей породы), в результате чего насаждения не могут быть отведены в рубку, эти участки закрываются для рубки и взамен их отводятся другие. Одновременно на такие участки составляется акт о характере обнаруженных ошибок в материалах лесоустройства.
11. Отвод лесосек производится в основном в бесснежный период:
1) по рубкам главного пользования - за 2 года до поступления лесосек в рубку;
2) по рубкам промежуточного пользования - за 1 год до рубки;
3) по прочим рубкам - по фактической необходимости.
12. Отвод насаждений для заготовки живицы и древесных соков производится в соответствии с правилами заготовки живицы и древесных соков.
Отграничение площадей для заготовки второстепенных древесных ресурсов не производится.
13. Отграничение площадей не производится при рубке единичных деревьев, рубке отдельных деревьев на участках, отведенных под строения и сооружения, а также при расчистке участков, предназначенных для реконструкции малоценных лесных насаждений, границы которых определены при отводе этих участков.
14. Работы по отграничению площадей лесосек включают:
1) прорубку визиров, за исключением сторон, отграниченных ясными квартальными просеками, граничными линиями, таксационными визирами и не покрытыми лесом землями;
2) постановку лесохозяйственных знаков (столбов) на углах лесосек;
3) промер линий, измерение углов между ними и углов наклона, а также геодезическую привязку к квартальным просекам, таксационным визирам или другим постоянным ориентирам.
15. Лесосеки в равнинных лесах отводятся, в основном, прямоугольной формы, а в горных лесах их границы устанавливаются в зависимости от характера рельефа. Таксационные выделы неправильной конфигурации отводятся в рубку полностью, если площадь их не превышает предельные размеры лесосек, установленные действующими правилами рубок. В квартале могут отводиться в рубку одновременно несколько разрозненных выделов, если их суммарная площадь не превышает установленных размеров лесосеки (примеры приведены в приложении 1 к настоящей Инструкции на схеме 1 и 2).
16. На визирах лесосек, отводимых под сплошнолесосечные рубки, срубаются все тонкомерные деревья (крупные деревья диаметром 16 см и более обходятся) с валкой их в сторону лесосеки. На деревьях, прилегающих к визиру, делаются затески.
На визирах лесосек, отводимых под постепенные и выборочные рубки, а также рубки ухода за лесом, деревья, в основном, не срубаются, а визиры расчищаются за счет обрубки сучьев и веток и уборки кустарника.
17. Съемка границ и привязка лесосек производится с помощью буссоли, гониометра или других геодезических инструментов, а промеры линий - мерной лентой или стальной рулеткой длиной 20 м и более.
Ошибки при отводе лесосек не должны превышать:
при измерении линий - 1 м на 200 м;
при измерении углов - не более 1 ^о .
18. При необходимости лесосеки разбиваются на делянки, в случаях, если:
1) отпуск древесины из одной лесосеки производится разным лесозаготовителям;
2) в горных условиях, когда отдельные части лесосеки отличаются по крутизне склонов более чем на 10 ^о , минимальная площадь выделяемой по крутизне делянки должна быть не менее 1 га.
Нумерация делянок в каждой лесосеке производится отдельно.
19. При наличии в отдельных частях лесосеки жизнеспособного подроста и молодняка в количествах, предусмотренных к сохранению в соответствии с законодательством Республики Казахстан, участки подроста и молодняка отграничиваются в натуре и наносятся на абрис лесосеки.
20. В целях повышения точности таксации лесосеки (делянки) делятся по степени однородности древостоев на таксационные участки. Разделение лесосек (делянок) на таксационные участки производится:
1) если в разных частях лесосеки (делянки) разряды высот одной или нескольких пород, представленных не менее чем двумя единицами состава, различаются на один разряд и более;
2) при разнице в таксационной характеристике отдельных частей лесосеки (делянки): по запасу - более 15 %, составу - более 2 единиц.
Минимальная площадь таксационного участка устанавливается 0,5 га при площади лесосеки (делянки) до 10 га и 2,0 га - при площади лесосеки (делянки) 10 га и более.
Таксационные участки в пределах лесосеки (делянки) нумеруются на абрисе, их границы в натуре визирами не отграничиваются, а отмечаются только затесками.
21. На углах лесосек (делянок) ставятся столбы диаметром 12-16 см. Столбы закапываются в землю на глубину 0,7 м. Высота столба над землей должна быть 1,3 м. Вблизи дорог столбы укрепляют крестовиной.
Верх лесосечных (деляночных) столбов затесывается на два ската. Под гребнем делается гладкая выемка "окно" с соответствующей надписью. При совпадении в одной точке углов двух или нескольких смежных лесосек (делянок) независимо от года их рубки устанавливается один деляночный столб с соответствующим количеством "окон" для надписей.
Примеры надписи:
для лесосеки: для делянки:
25-3 25-8
ЖК-2004 ЖК-2004
2-6,3 1(3)-1,7
1-я строка - номер квартала и выдела;
2-я строка - вид мероприятия (сплошная рубка) и год рубки;
3-я строка - номер лесосеки и площадь, га (в скобках - номер делянки).
Приняты следующие основные сокращения в наименовании мероприятий:
Сплошные рубки - ЖК;
Постепенные рубки - БК;
Длительно-постепенные рубки - БЕК;
Полосно-постепенные рубки - ЖБК;
Добровольно-выборочные рубки - IЕК;
Сплошные санитарные рубки - ЖСК;
Выборочные санитарные рубки - IСК;
Рубки реконструкции - KЖК;
Осветления - Жт;
Прочистки - Тз;
Прореживание - Ср;
Проходные рубки - Отк;
Прочие рубки - БмК.
22. На столбах указывается только эксплуатационная площадь лесосеки (делянки). В эксплуатационную площадь сплошных лесосек не включаются:
1) не покрытые лесом участки (болота, вырубки, прогалины и т.п.) независимо от их величины;
2) семенные куртины, выделяемые в соответствии с правилами рубок;
3) расположенные среди спелых древостоев участки молодняков, средне-возрастного и приспевающего леса хвойных и твердолиственных пород. Неэксплуатационные участки отграничиваются в натуре визирами с легкими затесками на коре с внешней стороны граничных деревьев.
Площадь неэксплуатационного участка определяется на основании промеров граничных линий участка. При необходимости производится геодезическая съемка.
23. При отводе лесосек под постепенные и выборочные рубки, а также рубки ухода, не покрытые лесом участки в площадь лесосеки не включаются.
24. Одновременно с отводом лесосек для сплошнолесосечной рубки, в соответствии с правилами рубок производится отбор и перечет семенников, отграничение семенных групп и куртин.
Обсеменители в виде групп и единичных семенников отмечаются легким подрумяниванием коры на стволах и нумеруются краской. Отграничение семенных куртин производится путем легких затесок на коре с внешней стороны граничных деревьев.
25. При отводе лесосек составляется полевой абрис, на котором указываются:
1) расположение внутренних визиров и расстояние между ними;
2) привязка лесосеки к квартальной или визирной сети, промеры граничных и внутренних визиров;
3) румбы линий;
4) выделенные внутри лесосеки неэксплуатационные площади с указанием промеров линий, а также румбов линий при геодезической съемке;
5) границы таксационных выделов;
6) номера делянок, таксационных выделов;
7) расположение лент перечета;
8) площадь каждого эксплуатационного и неэксплуатационного выдела в пределах каждой делянки;
9) расположение семенных групп, куртин, участков с подростом, молодняком, и их площадь.
На основании полевого абриса составляется чертеж лесосеки (примеры оформления чертежа показаны в приложении 1 к настоящей Инструкции на схеме 1 и 2). При вычислении площадей лесосек (делянок) руководствуются указаниями, согласно приложению 2 к настоящей Инструкции, а для горных условий - поправками на наклон линий, согласно приложению 3 к настоящей Инструкции.
26. После отграничения участков, назначенных в рубку, производится таксация лесосек.
Метод таксации зависит от вида учета и площади лесосеки.
При всех методах отвода и таксации лесосек производится учет жизнеспособного подроста хозяйственно ценных пород с указанием состава, средней высоты, возраста и количества на 1 гектар.

5. Назначение деревьев в рубку и их перечет

27. Предварительный отбор деревьев в рубку производится для всех постепенных и выборочных рубок, а также для рубок ухода за лесом (за исключением осветлений, прореживаний и проходных рубок при среднем диаметре древостоев менее 8 см, а по государственным лесовладениям Восточно-Казахстанского региона Восточно-Казахстанской области менее 16 см) и выборочных санитарных рубок (кроме рубки сухостоя в молодняках, разработки бурелома, ветровала, уборки валежных деревьев). Отобранные в рубку деревья отмечаются глубокой затеской на высоте 1,3 м, а с диаметра 8 см и выше (по государственным лесовладениям Восточно-Казахстанского региона Восточно-Казахстанской области с диаметра 16 см и выше), кроме того, клеймятся у корневой шейки.
28. Перечет деревьев производится по породам, категориям технической годности (качества) и ступеням толщины: 4 см - при среднем диаметре древостоя выше 16 см и 2 см - при среднем диаметре древостоя до 16 см.
Диаметр измеряется на высоте 1,3 м. В горных условиях (на склонах) высота 1,3 м устанавливается от поверхности земли при подходе к дереву сбоку (по горизонтали склона). Направление измерений диаметров относительно стран света и направления склона должно быть случайным.
Перечету подлежат деревья со ступени толщины 8 см, а по государственным лесовладениям Восточно-Казахстанского региона Восточно-Казахстанской области - 16 см.
29. По технической годности (качеству) деревья делятся на три категории:
1) деловые - деревья, у которых общая длина деловых сортиментов в комлевой части ствола составляет 6,5 м и более, а у деревьев высотой более 20 м - не менее одной трети их высоты;
2) полуделовые - деревья с длиной деловых сортиментов в комлевой части ствола от 2 до 6,5 м, а у деревьев высотой более 20 м - от 2 м до одной трети их высоты. При необходимости откомлевки минимальная длина деловых сортиментов должна быть не менее 3 м;
3) дровяные - деревья с длиной деловых сортиментов менее 2 м в комлевой части ствола или менее 3 м в нижней половине ствола (с учетом необходимой откомлевки).

6. Таксация лесосек для отпуска древесины
с учетом по площади

30. Для сплошнолесосечного способа рубки выбор метода таксации лесосек зависит от площади лесосеки (делянки) и рельефа на условиях указанных в приложении 5 к настоящей Инструкции.
Таксация саксауловых лесосек производится в соответствии с пунктом 36 настоящей Инструкции.
31. Сплошной перечет производится на лесосеке, а при наличии двух и более делянок в ней - на каждой делянке отдельно по каждому таксационному выделу в соответствии с пунктом 28 настоящей Инструкции (примерная схема указана в приложении 1 к настоящей Инструкции на схеме 1).
Особенности производства сплошного перечета следующие:
1) сплошной перечет производится путем обмера диаметров мерной вилкой с соответствующими отметками на деревьях затеской на высоте 1,3 м, при этом клеймение деревьев не производится;
2) в пределах выдела, делянки или лесосеки в целом для каждой составляющей породы измеряются высоты растущих деревьев - по три дерева в трех средних ступенях толщины. Если участие породы в составе не превышает трех единиц, то обмеряются пять деревьев этой породы из одной средней ступени толщины;
3) деревья для обмера высот подбираются равномерно по площади выдела (лесосеки). У каждого отобранного дерева измеряется диаметр на высоте 1,3 м с округлением до 1 см и высота - до 0,5 м. Для обмера могут использоваться деревья, срубленные на визирах, если они близки к средним по диаметру и высоте;
4) результаты перечета, обмера высот деревьев, отобранных семенников, учета подроста и молодняка записываются в ведомость перечета деревьев, назначенных в рубку, по форме согласно приложению 7 к настоящей Инструкции.
32. Ленточный перечет производится на лентах, закладываемых вдоль граничных линий и внутренних визиров, проложенных параллельно длинной стороне лесосеки на примере схемы 2 приложения 1 к настоящей Инструкции, а при наличии двух и более делянок в ней - параллельно длинной стороне каждой делянки. В зависимости от формы лесосеки, рельефа местности и особенностей древостоя допускается и иное размещение лент при условии, что они будут охватывать и характеризовать всю лесосеку (делянку).
Особенности производства ленточного перечета следующие:
1) количество лент перечета и ширина лент устанавливаются в целом для лесосеки (делянки) в зависимости от ее ширины в соответствии с условиями, указанные в приложении 6 к настоящей Инструкции;
2) суммарная площадь ленточных перечетов должна составлять не менее 10 % общей площади лесосеки (делянки);
3) если граничные линии проходят вдоль опушек леса, старых вырубок, широких просек или примыкают к расстроенным древостоям, таксационная характеристика которых отличается от таковой на делянке (выделе), то использование их для закладки лент перечета не допускается и соответственно увеличивается количество или ширина лент на внутренних визирах;
4) внутренние визиры должны быть расположены примерно на равном расстоянии от граничных линий. Не допускается разница в расстояниях между визирами более чем на 20 % от среднего расстояния между ними. Внутренние визиры прокладывают с обязательным вешением, затесками на деревьях и промером;
5) правильное определение площади ленточных перечетов - одно из основных условий повышения точности таксации лесосек этим методом. Определение ширины лент перечета визуально не допускается;
6) контрольный промер ширины ленты перечета производится через каждые 20-40 м, в зависимости от просматриваемости древостоя. Границы лент отмечаются затесками на деревьях или вешками по всей длине ленты. Ширина лент может отмеряться шестом длиной 2,5 м;
7) на углах лент перечета ставятся колья с указанием номера выдела и длины лент перечета;
8) измерение диаметров и высот деревьев на лентах и характеристика подроста производятся так же, как при сплошном перечете. Ведомость перечета деревьев, назначенных в рубку составляется на каждую делянку, а если она разделена на выделы, то на каждый выдел, по форме согласно приложению 7 к настоящей Инструкции.

7. Таксация лесосек для отпуска древесины
с учетом по числу деревьев и
количеству заготовленных лесоматериалов

33. Для отпуска древесины с учетом по числу деревьев, назначенных в рубку, на лесосеках, отведенных под постепенные и выборочные рубки главного пользования, а также для проведения рубок ухода за лесом и выборочных санитарных рубок, производится предварительная разметка волоков (технологических коридоров), границы которых обозначаются затесками на деревьях, подлежащих вырубке.
34. На волоках установленной ширины производится сплошной перечет деревьев с распределением их по породам и категориям технической годности. Затем производится отбор деревьев в рубку в пасеках с клеймением их у корневой шейки и глубокой затеской на высоте 1,3 м с ведением перечета в таком же порядке. Данные перечета всех намеченных в рубку деревьев и обмера высот модельных деревьев заносятся в Ведомость перечета деревьев, назначенных в рубку. Сортиментная структура подлежащей вырубке древесины устанавливается по сортиментным таблицам соответствующего разряда высот.
35. Интенсивность рубки устанавливается в соответствии с правилами рубок леса и определяется соотношением количества назначенной в рубку древесины (на волоках и в пасеках) к общему запасу насаждения до рубки по данным лесоустройства.
36. Для предварительного определения количества подлежащей вырубке древесины при проведении осветлений, прочисток, прореживаний и проходных рубок в случаях, указанных в пункте 27, а также при рубках главного пользования в саксауловых насаждениях закладываются пробные площади, размер которых в зависимости от степени однородности насаждения может колебаться от 1 до 3 % площади лесосеки (чем однороднее насаждение, тем меньше процент выборки). При величине лесосеки (делянки) до 5 га закладывается не менее двух пробных площадей, при площади лесосеки (делянки) 6-10 га - не менее трех пробных площадей и свыше 10 га - по одной пробной площади на каждые 10 га с равномерным размещением их по лесосеке (делянке). Пробные площади в натуре обозначаются колышками высотой 0,5 м, которые устанавливаются по углам пробной площади. На колышках делается надпись "СА" (пробная площадь).
На пробной площади производится отбор, рубка деревьев и разработка заготовленной древесины на сортименты. Данные разработки пробной площади переводятся на всю площадь лесосеки (делянки).
37. Аналогично определяется запас подлежащей вырубке тонкомерной древесины и при других способах рубок, а также при отводе лесосек под постепенные, выборочные рубки и рубки ухода за лесом, когда в рубку назначаются деревья менее 8 см в диаметре.
38. При учете отпускаемой древесины по количеству заготовленных лесоматериалов запас подлежащей заготовке древесины предварительно определяется визуально. В необходимых случаях могут закладываться пробные площади, охватывающие 3-5 % площади лесосеки (делянки). Данные пробных площадей в последующем переводятся на всю площадь лесосеки (делянки).
Окончательный учет заготовленных лесоматериалов производится по данным фактической заготовки (на лесосеках или нижних складах).

8. Материальная и денежная оценка лесосек

39. Общие указания по оценке лесосек (делянок):
1) при материальной оценке лесосек (делянок) определяется общий запас древесины с распределением его на деловую и дровяную части, а в необходимых случаях также ликвида из кроны. Деловая древесина распределяется по категориям крупности (крупная, средняя, мелкая). Вычисляется средний объем хлыста;
2) денежная оценка отпускаемой на корню древесины, а также второстепенных древесных ресурсов производится по каждой лесосеке (делянке) на основе действующих базовых ставок платы за древесину, отпускаемую на корню;
3) в ведомости материальной и денежной оценки объемы по ступеням толщины вычисляются с округлением до 0,01 м ³ , а общие итоги по делянке округляются до 1 м ³ , денежная оценка древесины производится с точностью до 1 тенге;
4) при материальной оценке лесосек используются сортиментные и товарные таблицы, опубликованные в справочнике "Нормативы для таксации лесов Казахстана", часть II: "Сортиментные и товарные таблицы для лесов Казахстана" (Кайнар, 1987).
40. Особенности обработки материалов сплошного и ленточного перечетов:
1) число деревьев на лесосеке (делянке), по породам, ступеням толщины и категориям технической годности из Ведомости перечета деревьев, назначенных в рубку переписывается в Ведомость материально-денежной оценки лесосеки при сплошном, ленточном перечете по форме согласно приложению 8 к настоящей Инструкции. При этом число полуделовых деревьев распределяется поровну на деловые и дровяные;
2) на основании обмеров высот деревьев, приведенных в ведомости перечета, для преобладающей породы вычисляются средние арифметические высоты по каждой ступени толщины, по которой производились замеры, а для остальных составляющих пород - по средней ступени толщины.
По соотношению высот и диаметров с помощью таблиц разрядов высот определяется разряд высоты каждой из измеренных ступеней толщины. Средний разряд по породе устанавливается как среднеарифметический из разрядов по ступеням толщины.
В сложных древостоях, когда перечет деревьев производится по ярусам, разряды высот определяют также по ярусам, а в необходимых случаях - по возрастным поколениям;
3) общий запас, выход деловой древесины в пределах категорий крупности по сортам и сортиментам, дров технологических, дров топливных, отходов, ликвида из кроны определяются по каждой делянке и породе путем перемножения данных сортиментных таблиц соответствующего разряда высот на число деревьев;
4) при обработке материалов ленточного перечета материальная оценка древесины производится так же, как при сплошном перечете. Для перехода от площади перечета к площади лесосеки (делянки) вычисляется переводной коэффициент (с округлением до 0,01), который определяется делением эксплуатационной площади лесосеки (делянки) (без площади семенных куртин и полос) на площадь перечета. Итоги по каждой породе перемножаются на переводной коэффициент и таким образом вычисляются объемы по всем показателям для лесосеки (делянки) в целом. До проведения денежной оценки из объемов по делянке исключается запас оставляемых семенников и деревьев в семенных группах;
5) средний объем хлыста на делянке (при необходимости) вычисляется как частное от деления ликвидного запаса стволовой древесины на число стволов перечета;
6) на лесосеках (делянках), отведенных под не сплошные рубки главного пользования, рубки ухода за лесом и выборочные санитарные рубки, запас выбираемой древесины на делянке (выделе) определяется по данным перечета назначенных в рубку деревьев в соответствии с главой 7. Дальнейшая обработка материалов производится также, как для сплошного и ленточного перечетов;
7) на лесосеках длительно-постепенных рубок вначале определяется общий запас и его сортиментная структура по ступеням толщины так же, как при ленточном перечете для сплошных рубок. По общему запасу и принятой интенсивности рубки вычисляется объем древесины, подлежащей вырубке, в который включаются деревья высших ступеней толщины. Остальная часть древостоя (более низкие ступени) рубке не подлежит. Полученные на лентах перечета данные об общем запасе, выходе деловой древесины по категориям крупности и дров для деревьев, намеченных в рубку ступеней толщины, переводятся на площадь делянки (выдела).

9. Требования к точности и контроль качества работ
по отводу и таксации лесосек

41. Контроль качества работ по отводу и таксации лесосек производится как в процессе их выполнения, так и после окончания. В результате контроля устанавливаются:
1) соответствие отведенного лесосечного фонда расчетной лесосеке и установленным объемам отпуска древесины по группам пород, видам пользования и категориям государственного лесного фонда;
2) соблюдение требований правил рубок леса;
3) правильность выбора метода таксации лесосеки (делянки);
4) качество натурных работ и технического оформления материалов отвода;
5) правильность подбора и применения нормативно-справочных материалов (вспомогательных таблиц разрядов высот, сортиментных и товарных таблиц).
42. Проверка работ по отводу и таксации лесосек производится государственным лесовладельцем в присутствии представителя лесничества не менее чем на 5 % лесосек по количеству и 3 % по площади по каждому лесничеству, но не менее чем на 2-х лесосеках.
Территориальные органы в функциональном ведении которых находятся государственные лесовладельцы осуществляют периодический контроль. По результатам проверки составляется акт проверки отвода и таксации лесосек, по форме согласно приложению 9 к настоящей Инструкции.
Работа признается неудовлетворительной в следующих случаях:
1) отвод лесосек произведен с нарушением правил рубок леса;
2) расхождения данных сплошного или ленточного перечета с данными проверки по общему запасу и запасу деловой древесины на лесосеке превышают 10 %;
3) число визиров меньше, чем предусмотрено настоящей Инструкцией;
4) допущено неправильное определение средних высот и диаметров (с ошибкой 7 % и более), распределение деревьев на категории технической годности (с ошибкой в их числе 12 % и более);
5) оформление отведенных лесосек в натуре неудовлетворительное (неясность границ, отсутствие столбов или надписей на них);
6) при отводе лесосек под несплошные рубки и рубки ухода за лесом:
расхождения запасов выбираемой древесины более 10 %;
неправильный отбор деревьев в рубку (неправильно назначенных и неправильно оставленных) более 10 % случаев к общему числу подлежащих рубке деревьев.
43. В зависимости от результатов проверки государственным лесовладельцем вносятся исправления в материалы по отводу и таксации лесосек или работа выполняется заново.

10. Документация по лесосечному фонду

44. Составленные в соответствии с настоящей Инструкцией полевые абрисы лесосек, ведомости перечета деревьев, обмера высот, учета подроста и другие, а также ведомости материально-денежной оценки хранятся у государственного лесовладельца.
Кроме указанных документов, в двух экземплярах составляются:
1) чертежи лесосек, сброшюрованные в альбомы годичных отводов по видам пользования, из которых один экземпляр хранится в лесничестве, другой у государственного лесовладельца;
2) Ведомость очередной годичной лесосеки, по форме согласно приложению 10 к настоящей Инструкции, один экземпляр которой хранится в лесничестве, другой у государственного лесовладельца.
45. Государственный лесовладелец представляет своей вышестоящей организации Сводную ведомость очередной годичной лесосеки, по форме согласно приложению 11 к настоящей Инструкции.
46. На планшеты и в таксационные описания вносятся необходимые изменения и записи в соответствии с Инструкцией по внесению текущих изменений в материалы лесоустройства, государственного учета лесного фонда и государственного лесного кадастра.
47. Книга расхода леса, по форме согласно приложению 12 к настоящей Инструкции, ведется государственным лесовладельцем, а также в лесничествах.

Приложение 1
к Инструкции по отводу и
таксации лесосек на участках
государственного лесного фонда

Схема 1. Абрис лесосеки для сплошного перечета
Схема 2. Абрис лесосеки с разделением на делянки,
отведенной ленточным перечетом

(Приложение 1 См. бумажный вариант)

Приложение 2
к Инструкции по отводу и
таксации лесосек на участках
государственного лесного фонда

Техника вычисления площадей выделов и делянок

Вычисление площадей лесосек (делянок) правильной формы (в виде прямоугольника, трапеции и др.) осуществляется общепринятым способом (схема 3).

Схема 3. Определение площади трапеции и треугольника.
(См. бумажный вариант)

Площадь лесосек (делянок) и выделов неправильной формы вычисляется двумя способами: палеткой в виде сетки квадратов или палеткой с параллельными линиями.
При использовании палетки в виде сетки квадратов подсчитывается число квадратов размерами 1 см ² и 1 мм ² , входящих в границы измеряемого участка. Это число умножается на число гектаров в 1 см ² и 1 мм ² . Так определяется площадь в гектарах.
Наиболее эффективно использование палетки в виде параллельных линий. Она вычерчивается на кальке или достаточно прозрачной бумаге. Расстояние между линиями палетки 8 мм (схема 4).

Схема 4. Схема определения площади участка
неправильной формы:
1 - средние линии трапеций и треугольников (линии палетки),
2 - линии условных трапеций и треугольников (показаны для
наглядности),
H - расстояние между средними линиями (шаг палетки),
L - длина линий палетки, ограниченная конфигурацией выдела.
S _выдела = (L _1-1 +L _2-2 +L _3-3 +....+L _9-9 ) х h
(См. бумажный вариант)

Палетка накладывается на чертеж выдела так, чтобы линии проходили примерно перпендикулярно длинной оси участка. С помощью циркуля-измерителя или линейки определяется длина отрезка каждой линии палетки в пределах участка (число линий в пределах участка должно быть не менее 5). Сумма этих длин отрезков с округлением до 0,1 см умножается на 0,8 см и на число гектаров в 1 см ² . Таким образом, получается площадь в гектарах.
Количество гектаров в 1 см ² зависит от масштаба абриса:
масштаб 1:10 000 - в 1 см ² - 1 га,
масштаб 1:20 000 - в 1 см ² - 4 га,
масштаб 1:25 000 - в 1 см ² - 6,25 га.
Затем определяется сумма вычисленных площадей по всем участкам в лесосеке (делянке). Она сравнивается с площадью лесосеки (делянки). Если имеется недопустимая - более 2 % невязка, то отыскивается ошибка. Допустимая невязка в пределах до 2 % разбрасывается пропорционально площади каждого отдельного участка лесосеки (делянки, выдела).

Приложение 3
к Инструкции по отводу и
таксации лесосек на участках
государственного лесного фонда

Таблица поправок на наклон линии, м

--------------------------------------------------------------------------
Углы | Расстояние
нак- |--------------------------------------------------------------------
лона,| 10 | 20 | 30 | 40 | 50 | 60 | 70 | 80 | 90 | 100
гра- | | | | | | | | | |
дусы | | | | | | | | | |
--------------------------------------------------------------------------
4 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,2 0,2 0,2
5 0,0 0,0 0,1 0,2 0,2 0,2 0,3 0,3 0,3 0,4
6 0,1 0,1 0,2 0,2 0,3 0,3 0,4 0,4 0,5 0,5
7 0,1 0,1 0,2 0,3 0,4 0,4 0,5 0,6 0,7 0,7
8 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0
9 0,1 0,2 0,4 0,5 0,6 0,7 0,9 1,0 1,1 1,2
10 0,2 0,3 0,5 0,6 0,8 0,9 1,1 1,2 1,4 1,5
11 0,2 0,4 0,6 0,7 0,9 1,1 1,3 1,5 1,7 1,8
12 0,2 0,4 0,7 0,9 1,1 1,3 1,5 1,7 2,0 2,2
13 0,3 0,5 0,8 1,0 1,2 1,5 1,8 2,1 2,3 2,6
14 0,3 0,6 0,9 1,2 1,5 1,8 2,1 2,4 2,7 3,0
15 0,3 0,7 1,0 1,4 1,7 2,0 2,4 2,7 3,1 3,4
16 0,4 0,8 1,2 1,5 1,9 2,3 2,7 3,1 3,5 3,9
17 0,4 0,9 1,3 1,7 2,2 2,6 3,1 3,5 3,9 4,4
18 0,5 1,0 1,5 2,0 2,4 2,9 3,4 3,9 4,4 4,9
19 0,5 1,1 1,6 2,2 2,7 3,3 3,8 4,4 4,9 5,4
20 0,6 1,2 1,8 2,4 3,0 3,6 4,2 4,8 5,4 6,0
21 0,7 1,3 2,0 2,7 3,3 4,0 4,6 5,3 6,0 6,6
22 0,7 1,5 2,2 2,9 3,6 4,4 5,1 5,8 6,6 7,3
23 0,8 1,6 2,4 3,2 4,0 4,8 5,6 6,4 7,2 7,9
24 0,9 1,7 2,6 3,5 4,3 5,2 6,1 6,9 7,8 8,8
25 0,9 1,9 2,8 3,7 4,7 5,6 6,6 7,5 8,4 9,4
26 1,0 2,0 3,0 4,0 5,1 6,1 7,1 8,1 9,1 10,1
27 1,1 2,2 3,3 4,4 5,4 6,5 7,6 8,7 9,8 10,9
28 1,2 2,3 3,5 4,7 5,9 7,0 8,2 9,4 10,5 11,7
29 1,2 2,5 3,8 5,0 6,3 7,5 8,8 10,0 11,3 12,5
30 1,3 2,7 4,0 5,4 6,7 8,0 9,4 10,7 12,1 13,4
31 1,4 2,9 4,3 5,7 7,1 8,6 10,0 11,4 12,9 14,3
32 1,5 3,0 4,6 6,1 7,6 9,1 10,6 12,2 13,7 15,2
33 1,6 3,2 4,8 6,5 8,1 9,7 11,3 12,9 14,5 16,1
34 1,7 3,4 5,1 6,8 8,5 10,3 12,0 13,7 15,4 17,1
35 1,8 3,6 5,4 7,2 9,0 10,8 12,7 14,5 16,3 18,1
36 1,9 3,8 5,7 7,6 9,5 11,5 13,4 15,3 17,2 19,1
37 2,0 4,0 6,0 8,1 10,1 12,1 14,1 16,1 18,1 20,1
38 2,1 4,2 6,4 8,5 10,6 12,7 14,8 17,0 19,1 21,2
39 2,2 4,5 6,7 9,9 11,1 13,4 15,6 17,8 20,1 22,3
40 2,3 4,7 7,0 8,4 11,7 14,0 16,4 18,7 21,1 23,4
--------------------------------------------------------------------------

Пример. Длина измеренной линии 146 м, угол наклона 20 ^о
Поправка на линию в 100 м составит 6,0 м
" " 40 м " 2,4 м
" " 6 м " 0,36 м
146,0 м 8,76 м

Отсюда горизонтальное продолжение линии равняется
146,0 м - 8,8 м = 137,2 м

Приложение 4
к Инструкции по отводу и
таксации лесосек на участках
государственного лесного фонда

План отвода лесосек на 20__ год
по __________________ лесничеству

--------------------------------------------------------------------------
Номер |Номер |Преобла-|Способ| Подлежит отводу |Наименование
квартала|выдела|дающая |рубки |---------------------------|лесозаготови-
| |порода | |пло- | запас, м ³ |теля, для
| | | |щадь, |--------------------|которого отво-
| | | |га |общий|в том числе |дятся лесосеки
| | | | | |ликвидный |
--------------------------------------------------------------------------
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8
--------------------------------------------------------------------------

Категория государственного лесного фонда ________________________

Приложение 5
к Инструкции по отводу и
таксации лесосек на участках
государственного лесного фонда

Условия для выбора метода таксации лесосек

--------------------------------------------------------------------------
Метод | Площадь | Условия применения
таксации лесосек | лесосеки (делянки), га |
--------------------------------------------------------------------------
Сплошной перечет До 10 га включительно Равнинные леса
Ленточный перечет Более 10 га Равнинные леса
Сплошной перечет До 5 га включительно Горные леса
Ленточный перечет Более 5 га Горные леса
--------------------------------------------------------------------------

Приложение 6
к Инструкции по отводу и
таксации лесосек на участках
государственного лесного фонда

Количество лент перечета и их ширина

--------------------------------------------------------------------------
Ширина лесосеки| Количество лент перечета | Ширина ленты, м
(делянки), м |----------------------------------------------------------
| на граничных | на внутренних|на граничных | на внутренних
| линиях | визирах | линиях | визирах
--------------------------------------------------------------------------
до 100 4 - 10 -
101-200 4 1 10 10
--------------------------------------------------------------------------

Приложение 7
к Инструкции по отводу и
таксации лесосек на участках
государственного лесного фонда

Ведомость перечета деревьев, назначенных в рубку

Государственный лесовладелец ____________________, лесничество______
______________________________, категория государственного лесного фонда
___________________________________________, преобладающая порода ________
______________, квартал N _____, лесосека N _____, делянка N __________,
таксационный выдел N______, эксплуатационная площадь лесосеки (делянки)
_______га. Вид рубки _________________________, способ рубки _____________
_______. Перечет: сплошной, ленточный (нужное подчеркнуть). N лент ______,
длина лент _______ м, ширина лент _______. Подрост: состав _______________
______, количество на 1 га _______ тыс. шт., средняя высота подроста______
_________ м. Число семенных куртин ______ шт., их площадь _______ га.
Способ восстановления леса ______________________________________.
Способ очистки ______________________________________________.

--------------------------------------------------------------------------
Ступень|Число деревьев по породам, шт.|Число еди-| Модельные деревья для
толщины|------------------------------|ничных и | определения разряда
см | ель* | береза* |групповых | высот
|------------------------------|семенных |------------------------
|де-|полу-|дро-|де-|полу-|дро- |деревьев |по-|диаметр|высота |раз-
|ло-|дело-|вя- |ло-|дело-|вя- |(семенни- |ро-|с ок- |с ок- |ряд
|вых|вых |ных |вых|вых |ных |ков) по |да |ругле- |ругле- |вы-
| | | | | | |породам | |нием до|нием до|сот
| | | | | | | | |1 см |0,5 м |
--------------------------------------------------------------------------
8
12
16
20
и т.д.
итого
--------------------------------------------------------------------------

Дата _______________ перечет произвели _______________

*Графы повторяются столько раз, сколько пород в древостое

Приложение 8
к Инструкции по отводу и
таксации лесосек на участках
государственного лесного фонда

Ведомость материально-денежной оценки лососеки
при сплошном, ленточнем перечете

Государственный лесовладелец _____________________________________
__________, лесничество ___________________________________, категория
государственного лесного фонда _________________________________________
____, преобладающая порода _______________________, квартал N ______,
лесосека N _____, делянка N ______, таксационный выдел N______,
эксплуатационная площадь ________ га.
Вид пользования_______________, способ рубки ______________.
перечет: сплошной, ленточный (нужное подчеркнуть), переводной
коэффициент ___. Подрост: состав __________, общее количество
на 1 га __ тыс. шт., средняя высота подроста ___ м. Способ очистки
______________________________. Способ восстановления леса __________
_____________________________________________________. Обсеменители:
число семенников _________ шт., семенных куртин _______ шт., их площадь
_____ га. Удаленность от пункта отгрузки (потребления) древесины ___ км.

--------------------------------------------------------------------------
Сту- | число деревьев | Объем деловых стволов, м ³
пень |----------------|--------------------------------------------------
толщи-|дело-|дро- |ито-| деловая древисина |дрова|дрова|ликвид-|от-|все-
ны, см|вых |вяных|го |---------------------|тех- |топ- |ная |хо-|го
| | | |круп-|сред-|мел-|ито-|ноло-|лив- |древи- |ды |
| | | |ная |няя |кая |го |ги- |ные |сина, | |
| | | | | | | |чес- | |итого | |
| | | | | | | |кие | | | |
--------------------------------------------------------------------------
Порода __________ Разряд высот _____
--------------------------------------------------------------------------
8
12
16
и т.д.

Итого
на пло-
щади
перече-
та, м ³

Итого
на ле-
сосеке
(делян-
ке)

Размер платы за 1 м ³ , тенге

Общая
стои-
мость
древе-
сины на
делянке,
тенге
--------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------

Продолжение таблицы

-----------------------------------------------
Объем дровяных стволов, м ³ |Кроме того,|
----------------------------------|ликвид из |
дрова техно-|дрова топ-|от- |всего|кроны, м ³ |
логические |ливные |ходы| | |
-----------------------------------------------

Дата Оценку произвел ___________________

Приложение 9
к Инструкции по отводу и
таксации лесосек на участках
государственного лесного фонда

Акт проверки отвода и таксации лесосек

Государственный лесовладелец _______________________________,
лесничество ___________________________. Проверка произведена (кем)
_______________________________________________________________________
_________________________________________, в присутствии_______________
_____________________________________________________________________ в
Квартал N _______, лесосека N _____, делянка N _______, вид пользования
________________, способ рубки__________________________.
1. Качество натурного оформления ______________________________________
2. Соответствие отвода действующим правилам рубок______________________
3. Замечания: о выборе способа перечета________________________________
о разделении лесосеки (делянки) на таксационные выделы______________
о числе визиров для таксации _______________________________________
о проценте площади ленточного перечета _____________________________
4. Материальная и денежная оценка______________________________________

--------------------------------------------------------------------------
Показатели|Пло- |Общее число деревьев|Запас на лесосеке (делянке), м ³ |Раз-
|щадь,| при сплошном или |-------------------------------|мер
|га |ленточном перечете, | всего | в том числе по |пла-
| | шт. | | породам |ты,
| |--------------------|-------------------------------|тен-
| |все-| в том числе |де-|дров|дров| Сосна* |Береза* |ге
| |го |---------------|ло-|тех-|топ-|-----------------|
| | |дело-|дровяных |вой|но- |лив-|деловой |дров |
| | |вых | | |ло- |ных | |техноло-|
| | | | | |ги- | | |гических|
| | | | | |чес-| |-----------------|
| | | | | |ких | | | | | | | |
--------------------------------------------------------------------------
Данные отвода
Данные проверки
Расхождение, %
Особые замечания

Подписи: __________________

*Графы повторяются столько раз, сколько пород в древостое.

Приложение 10
к Инструкции по отводу и
таксации лесосек на участках
государственного лесного фонда

Ведомость очередной годичной лесосеки на 20 _____год

Область _______________________________________________________,
государственный лесовладелец ________________________________________,
лесничество ____________________________________.

--------------------------------------------------------------------------
N |Номер |Номер|Номер |Номер |Пло- |Вид |Преобла-|По-| Запас, м ³
п.|квар- |лесо-|делян-|выдела|щадь,|пользо-|дающая |ро-|-----------------
п |тала |секи |ки | |га |вания |порода |да |дело-|дров техно-
| | | | | | | | |вой |лигических
--------------------------------------------------------------------------

Продолжение таблицы

--------------------------------------------------------------------------
Запас, м ³ |Удаленность | Размер платы, тенге
-----------------------------------|лесосеки от |-------------------------
дров топ-|ито-|Кроме того,|от-|все-|дорог общего|де-|дров|дров|лик- |ито-
ливных |го |ликвида из |хо-|го |пользования,|ло-|тех-|топ-|вида |го
| |кроны |ды | |км |вой|но- |лив-|из |
| | | | | | |ло- |ных |кроны |
| | | | | | |ги- | | |
| | | | | | |чес-| | |
| | | | | | |ких | | |
--------------------------------------------------------------------------

Продолжение таблицы

--------------------------------------------------------------------
Подрост |Число семенников и |Площадь |Способ |Способ
----------------------|деревьев в семенных |семенных|очистки|восста-
площадь,|количество на|группах или куртинах|куртин | |новле-
га |1 га, шт. | | | |ния
--------------------------------------------------------------------

Лесничий ____________________

Приложение 11
к Инструкции по отводу и
таксации лесосек на участках
государственного лесного фонда

Сводная ведомость
отведенных лесосек на 20 ___ год
по государственному лесовладельцу ______
________________________ области

--------------------------------------------------------------------------
Наименование|Вид поль-|Преобла-| Запас, м ³ |Размер
лесничества |зования |дающая |---------------------------------|платы,
| |порода |деловой|дров тех-|дров топ-|итого|тенге
| | | |нологи- |ливных | |
| | | |ческих | | |
--------------------------------------------------------------------------

Категория государственного лесного фонда _______________________

Руководитель __________________

"___ " __________ 20 ____ год

Приложение 12
к Инструкции по отводу и
таксации лесосек на участках
государственного лесного фонда

Книга расхода леса

Область _____________________________________________
Государственный лесовладелец ________________________

--------------------------------------------------------------------------
N |Лесни-|Номер |Номер|Номер |Осно-|Лесорубоч-|Лесоза-|Преобла-|По-|Способ
п/|чество|квар- |лесо-|делян-|вание|ный билет |готови-|дающая |ро-|рубки
п | |тала |секи |ки |к от-|----------|тель |порода |да |
| | | | |пуску|дата|номер| | | |
--------------------------------------------------------------------------
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11| 12
--------------------------------------------------------------------------

Продолжение таблицы

--------------------------------------------------------------------------
Разрешено к отпуску по лесорубочному билету (числитель)|Таксовая |Дата
и фактически заготовлено (знаменатель) |стоимость,|акта
-------------------------------------------------------|тенге |освиде-
пло- | масса, м ³ | |тель-
щадь,|-------------------------------------------------| |ство-
га |дело-|дров |дров|ито-|кроме того,|отходы| всего | |вания
|вой |техно-|топ-|го |ликвида из | | | |
| |логи- |лив-| |кроны и | | | |
| |ческих|ных | |хвороста | | | |
--------------------------------------------------------------------------
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22
--------------------------------------------------------------------------

Продолжение таблицы

---------------------------------------------
Недоруб, на | Остаток не вывезенной |Приме-
который пре-| древисины, м ³ |чание
доставлена |-------------------------|
отсрочка |дело-|дров техно-|дров |
------------|вой |логических |топлив-|
га | м ³ | | |ных |
---------------------------------------------
23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28
---------------------------------------------

Категория государственного лесного фонда ________________

Вид пользования _________________________________________

Примечание: Книга ведется государственным лесовладельцем по
лесосекам (делянкам) каждого года отдельно. Досрочная рубка,
а также дополнительный отпуск древесины учитываются в счет лесосечного
фонда того года, на который он выделен. Книга заполняется по категориям
государственного лесного фонда, а в их пределах - по видам пользования
(главное пользование, промежуточное пользование и прочие рубки). Итоги
подводятся по годам.
Данные о передаче в рубку недорубов, на которые предоставлена
отсрочка, заносятся в книгу расхода леса, при этом против
соответствующей записи в примечании указывается дата акта
освидетельствования, год недоруба и порядковый номер записи в книге.
При окончании вывозки оставшейся древесины (графа 25-27)
в примечании делаются соответствующие отметки.

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспе ағаштарын бөлу және бағалау жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Орман және аңшылық шаруашылығы комитеті Төрағасының 2004 жылғы 2 наурыздағы N 32 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2004 жылғы 20 наурызда тіркелді. Тіркеу N 2755. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің м.а. 2010 жылғы 18 қарашадағы № 719 Бұйрығымен.

Күші жойылды - ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің м.а. 2010.11.18 № 719 (ресми жарияланғаннан кейін он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Бұйрығымен.

Қазақстан Республикасының Орман кодексін, "Мемлекеттiк орман қоры учаскелерiнде өсiп тұрған сүректi босату ережесiн бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 22 желтоқсандағы N 1287 қаулысын іске асыру және орман пайдалануға берілетін сүрек ресурстарын, шайырды және ағаш шырындарын бағалау тәртібін айқындау мақсатында бұйырамын:
1. Қоса беріліп отырған Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспе ағаштарын бөлу және бағалау жөніндегі нұсқаулық бекітілсін.
2. Осы бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткен күнінен бастап күшіне енеді.

Төраға

Қазақстан Республикасы
Ауыл шаруашылығы министрлігі
Орман және аңшылық
шаруашылығы комитетінің
2004 жылғы 2 наурыздағы
N 32 бұйрығымен
бекітілген

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаштар
іріктеу және оларды бағалау жөніндегі нұсқаулық 1. Жалпы ережелер

1. Осы Нұсқаулық сүрек, шайыр және ағаш шырындарын, арзан қолды сүрек ресурстарын дайындау жоспарланып отырған мемлекеттік орман қоры учаскелерін әзірлеу жөніндегі шараларды (жұмыстарды) айқындайды және мемлекеттік орман иеленушілердің орындауы үшін міндетті болып табылады.

2. Сүрек дайындау орман кесудің мына түрлерін жүргізу тәртібімен жүзеге асырылады:
1) өсіп-жетілген және толысып піскен ағаштарда басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесу;
2) аралық мақсатта пайдалану үшін ағаш кесу (орманды күтіп-баптау мақсатында кесу, іріктеме санитарлық кесу және құндылығы шамалы орман екпелерін, сондай-ақ қорғаныштық, су қорғау және басқа да функцияларынан айырыла бастаған екпелерді қайта жаңартуға байланысты кесу, тал күйіндегі жекелеген ағаштарды кесу);
3) өзге кесулер (жаппай санитарлық кесу, су тораптарын, құбыр желілерін, жолдар салуға байланысты; орман соқпақтарын, өртке қарсы жыралар қазу; жарамды қоқыстарды тазалау; өзге де мақсаттар үшін кесулер кезінде орман алаптарын тазарту).

3. Мемлекеттік орман қоры учаскелерін басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесуге, аралық мақсатта пайдалануға және өзге де кесулерге, сүрек, шайыр және ағаш сөлдерін, арзан қолды сүрек ресурстарын дайындауға әзірлеу кезінде мына жұмыстар жүргізіледі:
1) басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесу, аралық мақсатта пайдалану және өзге де кесулер, сондай-ақ сүрек, шайыр және ағаш сөлдерін, арзан қолды сүрек ресурстарын дайындау жүргізілетін учаскелерді қал-қалпында іріктеу және ресімдеу;
2) дайындауға арналған орман ресурстарының мөлшерін, материалдық және ақшалай бағасын айқындау.

4. Кеспеағаштарды бөлу және бағалауды (таксациялауды) мемлекеттік орман иеленуші жүзеге асырады.
Осы Нұсқаулықты сақтау үшін жауапкершілік мемлекеттік орман иеленуші - ұйымның бірінші басшысына жүктеледі.

2. Осы Нұсқаулықта пайдаланылатын негізгі ұғымдар

5. Осы Нұсқаулықта мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1) кәделік сүрек - қабықсыз дөңгелек ағаш материалдары. Кәделік сүрекке мына шарттарға сай келетін ағаш діңінің қиындылары жатады:
қабықсыз жоғарғы кесігінің диаметрі кемінде 3 см;
қолданыстағы "Қылқан жапырақты тұқымдас дөңгелек ағаш материалдары", "Жапырақты тұқымдас дөңгелек ағаш материалдары", "Сүрек. Кемістіктер" МемСТ-тарына сәйкес жол берілетін нормалардан аспайтын сүрек кемістіктері;
2) мөлдек - бағалық белгілермен және мөлдек бағаналармен табиғи күйінде шектелген ағаш кесуді ұтымды пайдалануға арналған кеспеағаштың бір бөлігі;
3) технологиялық ағаштар - негізінен сүрек жаңқасын алуға арналған қабығы алынбаған дің қиындылары;
4) отындық ағаш - үй жылытуға арналған қабығы алынбаған сүрек қиындылары;
5) бұтақ қоры - қалыңдығы 3 см және одан да қалың дің бұталар қоры;
6) шөпшек пен өрім қоры - қалыңдығы 2-4 см (шөпшек) және 2 см жұқа (өрім) бөрікбасы бұталарының қоры;
7) кәделік сүрек ірілігінің санаттары (ірі, орташа, ұсақ) - қабықсыз жоғарғы кесігіндегі ірі ағаш материалдарының диаметрі бойынша айқындалады;
8) кеспеағаш - бағалық белгілермен (табиғи шептермен) және орман шаруашылығы белгілерімен шектелген кесудің барлық түрі үшін бөлінген орман учаскесі;
9) сүректің жалпы қоры - сүрек діңдері мен бөрікбасынан дайындалатын сүрек көлемі;
10) кеспеағаштарды бағалау (таксациялау) кезінде ескерілетін қалдықтар - кәделік бөліктің қабығы, кәделік қиындылар мен ұшарбасының ұзындығы бойынша қосу-алу көлемі;
11) бағалау (таксациялау) телімі - көршілес орман қоры учаскелерінен бағалау (таксациялау) сипаттамасы бойынша ерекшеленетін орман қорының бастапқы есеп өлшемі;
12) сүректің тауарлық (өнімді) қоры - қалдықтарды қоспағанда жалпы қор бөлігі.

3. Есепке алу түрлері

6. Түбірімен босатылатын сүректі есепке алу кесу тәсілдеріне байланысты:
1) алаңы бойынша (жаппай кесудің барлық түрлері кезінде қолданылады);
2) кесуге тағайындалатын ағаштар саны бойынша жүргізіледі.
Кесуге тағайындалатын ағаштар саны бойынша есепке алу:
іріктеп ерікті (бұдан әрі - іріктеп кесу), біртіндеп, екі мәрте біртіндеп және жолақтап біртіндеп (бұдан әрі - біртіндеп кесу) кесу;
сүректің орташа диаметрі 8 см және одан да жуан болған кезде сирету, жол аршу үшін кесу;
іріктеп санитарлық кесу (жас талдардың кеуіп қалғандарын кесуден басқа);
жалғыз-жарым ағаштарды кесу кезінде қолданылады.
Ағаштар саны бойынша босатылатын сүректі есепке алу кезінде кесуге тағайындалатын ағаштар алдын-ала:
3) дайындалған ағаш материалдарының саны бойынша таңбаланады.
Дайындалған ағаш материалдарының саны бойынша есепке алу, егер кесілуге тиіс сүрек қорын алдын-ала айқындау мүмкін болмаса:
жарықтандыру мен тазарту кезінде;
егер кесуге тағайындалатын сүректің орташа диаметрі кемінде 8 см болса, сирету және жол аршу үшін кесу кезінде;
жас талдардың кеуіп қалғандарын кесу, желопырық, құйын соғу, құлап қалған ағаштарды жинау кезінде жүргізіледі.
Жергілікті халықты сүрек отынымен тегін қамтамасыз ету үшін мемлекеттік орман иеленуші айқындайтын кеспеағаштардан тыс жерлердегі қоқысты тазалау кезінде (кеспеағаштардан тыс жерде табиғи жолмен құлап жатқан және өнеркәсіптік мақсатта дайындалмайтын сүректің қалдығы (діңдері мен бұталары) оны босату ағаш кесу билеттерінде дайындауға жататын сүрек мөлшері көрсетіліп жүргізіледі. Бұл жағдайда орман иеленуші ағаш кесу билетінде көрсетілген мөлшерден көп дайындай алмайды.
Арзан қолды сүрек ресурстарын босату әдетте олардың мөлшерін ескере отырып жүргізіледі.

7. Есепке алудың барлық түрі жағдайында босатылуға тиіс сүрек мөлшері тығыз текшеметрмен айқындалады. Сексеуіл сүрегін босату кезінде массаны тоннамен есепке алуға рұқсат етіледі.

8. Орман ресурстарын дайындалған өнім мөлшері бойынша босату кезінде өлшеудің мынадай бірліктері қолданылады:
1) декалитрлер - сүрек сөлдері үшін;
2) тығыз текшеметрлер - бұталар және бөрене күйіндегі ағаш материалдары үшін;
3) құрастыру текшеметрлері - кесу қалдықтары, шөпшек, бұталық жем, қылқан жапырақтылар табандары үшін;
4) тонналар - шайыр, қабық үшін;
5) дана - шыбықтар мен шөпшектерден, тал шыбығынан, сондай-ақ жаңажылдық шыршалардан жасалған ұсақ сұрыптар үшін.

4. Кеспеағаштар іріктеу кезінде жүзеге
асырылатын шаралар (жұмыстар)

9. Кеспеағаштар іріктеу жөніндегі жұмыстар басталмас бұрын мемлекеттік орман иеленушілер мынадай әзірлік жұмыстарын жүргізеді:
1) мынадай орман өсіруді жоспарлау материалдарына талдау жасалады және қажет болған жағдайда пысықталады:
басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесу, орманды күтіп-баптау мақсатындағы кесу, санитарлық кесу, жалғыз-жарым ағаштарды жинау және қоқысты жою ведомосы;
қайта жаңартуға тағайындалған учаскелер;
шырын ағызуда тұрған және шырын ағызуға жобаланатын екпелер, мемлекеттік орман қорын есепке алу және оның сипаттамасы жөніндегі басқа да материалдар;
2) жұмыс көлемі белгіленеді және кеспеағаш қорына бірінші кезекте енгізілуге тиіс алаңдар анықталады (жай-күйі бойынша кесуді қажет ететін толысып піскен және бүлінген бітік өскен ағаштар, өткен жылдардың толық кесілмеген ағаштар мен басталмаған кеспеағаштары, шырын ағызудан алынған екпелер, сондай-ақ басқа мақсаттарда пайдалану үшін берілуіне байланысты тазартылуға тиіс алаптарда өсіп келе жатқан бітік өскен ағаштар);
3) осы Нұсқаулықтың 4-қосымшасына сәйкес нысан бойынша сүрек дайындау үшін әрбір мемлекеттік орман иелігіне, орманшылыққа немесе ұзақ мерзімді орман пайдалануға берілген мемлекеттік орман қоры учаскелеріне тұқымдарының топтары бойынша (қылқан жапырақты ағаштар, жұмсақ жапырақты ағаштар, қатты жапырақты ағаштар, сексеуілдер, бұталар), кесу түрлері: басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесу, аралық мақсатта ағаш кесу (түрлері бойынша), басқа да кесулер бойынша (мақсаты бойынша) кеспеағаштар іріктеу жоспары жасалады.
Іріктеу жоспарын орманшы Орман кесу ережесіне және орман шаруашылығын жүргізу жөніндегі басқа да нормативтік-құқықтық құжаттарға сәйкес орман орналастыру материалдарының негізінде жасайды және оны мемлекеттік орман иеленуші - ұйымның басшысы бекітеді.

10. Іріктеуге белгіленген орман учаскелері алдын-ала нақты күйінде тексеріледі. Егер бұл ретте нәтижесінде орман өсіруді жоспарлау деректерімен екпелер кесуге бөлінбеуі мүмкін елеулі алшақтықтар (басым тұқымның жасының асырып көрсетілуі, оның дұрыс белгіленбеуі) байқалатын болса, бұл учаскелер кесу үшін жабылады және олардың орнына басқалары іріктеледі. Сонымен бірге осындай учаскелерге орман өсіруді жоспарлау материалдарында байқалған қателіктердің сипаты туралы акт жасалады.

11. Кеспеағаштар іріктеу әдетте қар жоқ кезеңде жүргізіледі:
1) басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесу бойынша - кеспеағаш кесуге түсуден 2 жыл бұрын;
2) аралық пайдалану үшін ағаш кесу бойынша - кесуге дейін 1 жыл бұрын;
3) өзге кесулер бойынша - нақты қажеттілігі бойынша.

12. Шайыр мен сүрек шырындарын дайындау үшін екпелер іріктеу Шайыр мен сүрек шырындарын дайындау ережесіне сәйкес жүргізіледі.
Арзан қолды сүрек ресурстарын дайындау үшін алаптарды шектеу әдетте жүргізілмейді.

13. Жалғыз-жарым ағаштарды кесу, құрылыстар мен ғимараттарға іріктелген учаскелерде жекелеген ағаштарды кесу кезінде, сондай-ақ шекарасы осы учаскелерді іріктеу кезінде айқындалған құндылығы шамалы орман екпелерін қайта жаңартуға арналған учаскелерді тазарту кезінде алаптарды шектеу жүргізілмейді.

14. Кеспеағаштар алаптарын шектеу жөніндегі жұмыстар:
1) анық орамдық соқпақтармен, шекаралық сызықтармен, бағалау (таксациялау) нысаналарымен және орман өскен жерлермен шектелмеген жақтарын қоспағанда, нысаналар орнатуды;
2) кеспеағаштар бұрыштарына орман шаруашылығы белгілерін (бағаналарын) қоюды;
3) сызықтарды өлшеп алуды, олардың арасындағы бұрыштарды және еңіс бұрыштарын өлшеуді, сондай-ақ орамдық соқпақтармен, бағалау (таксациялау) нысаналарымен немесе басқа да тұрақты бағдарлармен геодезиялық байлауды қамтиды.

15. Жазық жерлердегі кеспеағаштар негізінен тік бұрышты нысандағы кеспеағаштар түрінде іріктеледі, ал таулы ормандарда олардың шекарасы рельефтің сипатына байланысты белгіленеді. Теріс пішінді бағалау (таксациялау) телімдері, егер олардың көлемі қолданыстағы Кесу ережелерімен белгіленген кеспеағаштардың шекті мөлшерінен асып кетпесе, кесуге толықтай іріктеледі. Орамда кесуге бір мезгілде бірнеше бөлек телімдер іріктелуі мүмкін, бұл үшін олардың жиынтық көлемі кеспеағаштың белгіленген мөлшерінен асып кетпеуі керек (мысалдар осы Нұсқаулықтың 1-қосымшасында 1 және 2-сұлбаларда келтірілген).

16. Жаппай кеспеағаш кесулеріне бөлінетін кеспеағаштар нысаналарында барлық кіші өлшемді ағаштар (диаметрі 16 см және одан да үлкен ірі ағаштар бөлек қала береді) оларды кеспеағаш жағына қарай қаратып шабылады. Нысанаға іргелес ағаштарда белгі қойылады.
Біртіндеп және іріктеп кесуге, сондай-ақ орманды күтіп-баптау мақсатындағы кесуге іріктелетін нысаналарда ағаштар негізінен кесілмейді, ал нысаналар бұтақтар мен шыбықтарды кесу және бұтаны жинау есебінен тазартылады.

17. Кеспеағаштардың шекарасын суретке түсіру және белгілеу буссольдің, гониметрдің немесе басқа да геодезиялық аспаптардың көмегімен, ал сызықтардың өлшемі - өлшеу жолағымен немесе ұзындығы 20 м және одан да ұзын болат рулеткамен жүргізіледі.
Кеспеағаштар іріктеу кезіндегі қателіктер:
сызықтарды өлшеу кезінде - 200 метрге 1 метрден;
бұрыштарды өлшеу кезінде - 1 ^о -тан аспауға тиіс.

18. Қажет болған жағдайда кеспеағаштар мөлдектерге бөлінеді, бұл үшін:
1) бір кеспеағаштан сүрек босатуды әртүрлі ағаш дайындаушы жүргізуі;
2) кеспеағаштың жекелеген бөліктері еңістердің тіктігі бойынша 10 ^о -артық болатын таулы жағдайларда тіктігі бойынша бөлінетін ең аз мөлшерлі алқап 1 гектардан кем болмауға тиіс.
Әрбір кеспеағашта телімдердің нөмірленуі бөлек жүргізіледі.

19. Кеспеағаштың жекелеген бөліктерінде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес сақтау көзделген мөлшерде өсе алатын өспе мен тал болған жағдайда өспе мен тал учаскелері табиғи күйінде шектеледі және кеспеағаш абрисіне жазылады.

20. Бағалау (таксациялау) дәлдігін арттыру мақсатында кеспеағаштар (телімдер) бітік өскен ағаштардың біртектілігі бойынша бағалау (таксациялау) телімдеріне бөлінеді. Кеспеағаштарды (телімдерді) бағалау (таксациялау) телімдеріне бөлу:
1) егер кеспеағаштың (телімнің) әртүрлі бөліктерінде құрамның кемінде екі өлшемі бар бір немесе бірнеше тұқым биіктіктерінің разрядтары бір немесе одан да көп разрядқа ерекшеленген;
2) кеспеағаштың (телімнің) жекелеген бөліктерінің бағалау (таксациялау) сипаттамасында: қор бойынша 15% астам, құрамы бойынша - 2 өлшемнен астам айырмашылық болған жағдайларда жүргізіледі.
Бағалау (таксациялау) телімінің ең аз алабы кеспеағаш (телім) алабы 10 гектарға дейін болған жағдайда 0,5 га және кеспеағаш (телім) алабы 10 гектар және одан да көп болған жағдайда - 2,0 га болып белгіленеді.
Кеспеағаш (телім) шегіндегі бағалау (таксациялау) телімдері абристе нөмірленеді, олардың қаз-қалпындағы шекарасы нысаналармен шектелмейді, оларға тек белгілер ғана қойылады.

21. Кеспеағаштардың (телімдердің) бұрыштарында диаметрі 12-16 см бағаналар қойылады. Бағаналар 0,7 м тереңдікте жерге көміледі. Бағананың жер бетіндегі биіктігі 1,3 м болуға тиіс. Жол бойына жақын маңда бағаналар айқыш-ұйқыш табан ағашпен бекітіледі.
Кеспеағаш (телім) жоғарғы жақтары екі орам етіп таралады. Таралымның астынан тиісті жазуы бар "терезе" - жұмсақ ойым қалдырылады. Кесілген жылына қарамастан екі немесе бірнеше аралас кеспеағаш (телім) бұрыштардың бір нүктесінде үйлескен жағдайда жазбалар үшін тиісті мөлшердегі "терезелері" бар бір телімдік бағана қойылады.
Жазба үлгілері:
кеспеағаштар үшін мөлдектер үшін
25-3 25-8
ЖК-2004 ЖК-2004
2-6,3 1(3)-1,7
1-ші жол - айналым мен телім нөмірі;
2-ші жол - шара түрі (жаппай кесу) және кесу жылы;
3-ші жол - кеспеағаш нөмірі және алаңы, га (жақшада - мөлдек нөмірі).
Шаралар атауларында мынадай негізгі қысқартулар қабылданды:

Жаппай кесулер - ЖК
Біртіндеп кесу - БК
Біртіндеп екі мәрте кесу - БЕК
Жолақтап біртіндеп кесу - ЖБК
Іріктеп ерікті кесу - ІЕК
Жаппай санитарлық кесу - ЖСК
Іріктеп санитарлық кесу - ІСК
Қайта жаңартып кесу - ҚЖК
Жарықтандыру - Жт
Тазарту - Тз
Сирету - Ср
Өтпелі кесу - Өтк
Басқа мақсатта ағаш кесу - БмК

22. Бағаналарда кеспеағаштың (мөлдектің) пайдалану алаңы ғана көрсетіледі. Жаппай кеспеағаштардың пайдалану алаңына:
1) көлеміне қарамастан орман өспеген учаскелер (батпақты жерлер, ағаш кесілуі, алаңқай жерлер және т.б.);
2) Ағаш кесу ережесіне сәйкес бөлінетін тұқымдық алаңдар;
3) пісіп-жетілген бітік ағаштар арасында орналасқан қылқан және қатты жапырақты ағаш тұқымдарының орта жастағы және пісіп-жетіліп қалған орманының жас талдар учаскелері енгізілмейді. Пайдаланылмайтын учаскелер шекаралық ағаштардың сыртқы жағынан жеңіл белгі қойылып нысаналармен қал-қалпында шектеледі.
Пайдаланылмайтын учаскенің алаңы учаскенің шекаралық сызықтарының өлшемдері негізінде айқындалады. Қажет болған жағдайда геодезиялық түсірім жүргізіледі.

23. Кеспеағаштарды біртіндеп және іріктеп кесуге, сондай-ақ күтіп-баптау мақсатында кесуге іріктеу кезінде орман өспеген учаскелер кеспеағаш алаңына енгізілмейді.

24. Жаппай кеспеағаш кесу үшін кеспеағаштар іріктеумен бір мезгілде Ағаш кесу ережесіне сәйкес тұқымдықтарды іріктеу және қайта есептеу, тұқымдық топтар мен алаңқайларды қоршау жүргізіледі.
Топтық және жеке дара тұқымдықтар түріндегі тұқым шашқыштар діңіндегі қабыққа ептеп қана қызыл бояу жағылып, бояумен нөмірленеді. Тұқымдық алаңқайларды шектеу шекаралық ағаштардың сыртқы жағынан қабығына жеңіл белгі қою арқылы жүргізіледі.

25. Кеспеағаштар іріктеу кезінде далалық абрис (кескін) жасалып, онда:
1) ішкі нысаналардың орналасуы және олардың арасындағы қашықтық;
2) кеспеағаштың ораммен және нысана желісімен байланымы, шекаралық және ішкі нысаналардың өлшемдері;
3) сызықтар румбалары;
4) сызықтардың өлшемдері, сондай-ақ геодезиялық түсірім кезінде сызықтардың румбалары көрсетіліп, кеспеағаш ішінде бөлінген пайдаланылмайтын алаңдар;
5) бағалау (таксациялау) телімдерінің шекарасы;
6) мөлдектердің, бағалау (таксациялау) телімдерінің нөмірлері;
7) қайта есептеу жолақтарының орналасуы;
8) әрбір мөлдек шегінде әрбір пайдалану және пайдаланылмайтын телімнің алаңы;
9) тұқымдық топтардың, алаңқайлардың, шыбығы, жас талы бар учаскелердің орналасуы және олардың алаңы көрсетіледі.
Далалық абристің (кескіннің) негізінде кеспеағаштың сызбасы жасалады (сызбаны ресімдеу мысалдары осы Нұсқаулықтың 1-қосымшасындағы 1 және 2-сұлбаларда көрсетілген). Кеспеағаштар (мөлдектер) алаңдарын есептеу кезінде осы Нұсқаулықтың 2-қосымшаға сәйкес, ал таулы жағдайлар үшін - сызықтар көлбеулігіне жасалатын түзетулер осы Нұсқаулықтың 3-қосымшасына сәйкес нұсқамалар басшылыққа алынады.

26. Кесуге тағайындалған учаскелерді белгілеп алғаннан кейін кеспеағаштарға бағалау (таксациялау) жүргізіледі.
Бағалау (таксациялау) әдістемесі кеспеағаштың есепке алынуы мен алаңына байланысты болады.
Кеспеағаштарды іріктеу мен бағалаудың (таксациялаудың) барлық әдістерінде 1 гектарға шаққанда құрамы, орташа биіктігі, жасы және мөлшері көрсетіліп, шаруашылық тұрғыдан бағалы тұқымдардың өміршеңдік өсімі есепке алынады.

5. Ағаштарды кесуге тағайындау
және оларды қайта есептеу

27. Ағаштарды кесуге алдын ала іріктеу барлық біртіндеп және іріктеп кесулер үшін, сондай-ақ орманды күтіп-баптау мақсатында кесу (жарықтандыруды, сиретуді және ағаштардың орташа диаметрі 8 см-ден аз, ал Шығыс Қазақстан облысы Шығыс Қазақстан өңірінің мемлекеттік орман иеліктері бойынша 16 см-ден аз өтпелі кесуді қоспағанда) және іріктеп санитарлық кесу (кеуіп қалған жас ағаштарды кесуден, желопырықты, жел сұлатпасын жоюдан, құлаған ағаштарды жинаудан басқа) үшін жүргізіледі. Кесуге іріктеп алынған ағаштарға 1,3 м биіктікте терең белгі салынады, ал диаметрі 8 см және одан да жуан ағаштарда (Шығыс Қазақстан облысы Шығыс Қазақстан өңірінің мемлекеттік орман иеліктері бойынша диаметрі 16 см және одан да жуан ағаштарда) сонымен бірге тамыр мойны таңбаланады.

28. Ағаштарды қайта есептеу тұқымдары, техникалық жарамдылық санаттары (сапасы) және табанының қалыңдағы: ағаштың орташа диаметрі 16 см-ден жуан болғанда - 4 см және ағаштың орташа диаметрі 16 см дейін болғанда - 2 см болатын жағдайларда жүргізіледі.
Диаметр 1,3 м биіктігінде өлшенеді. Тау жағдайында (еңістерде) 1,3 м биіктік ағашқа бүйір жағынан (еңістің көлбеуі бойынша) келген кезде жер бетінен белгіленеді. Диаметрлерді өлшеу бағыты күн көзіне және еңістің бағытына қатысты кездейсоқ болуға тиіс.
Қайта есептеуге табанының қалыңдығы 8 см, ал Шығыс Қазақстан облысы Шығыс Қазақстан өңірінің мемлекеттік орман иеліктері бойынша 16 см ағаштар жатады.

29. Техникалық жарамдылығы (сапасы) бойынша ағаштар үш санатқа бөлінеді:
1) кәделік ағаштар - діңнің тамыртақау бөлігінен алғанда кәделік сортименттердің жалпы ұзындығы 6,5 м және одан да ұзын ағаштар, ал биіктігі 20 метрден асатын ағаштарда - олардың биіктігінің кемінде үштен бірін құрайтын ағаштар;
2) жартылай кәделік ағаштар - діңнің тамыртақау бөлігінен алғанда кәделік сортименттердің ұзындығы 2 метрден 6,5 метрге дейінгі және ағаштар, ал биіктігі 20 метрден асатын ағаштарда - 2 метрден олардың биіктігінің үштен біріне дейінгі ағаштар. Тамырын ашу қажет болған жағдайда кәделік сортименттердің ең қысқа ұзындығы кемінде 3 м болуға тиіс;
3) отындық ағаштар - діңнің тамыртақау бөлігінен алғанда кәделік сортименттердің ұзындығы кемінде 2 метр немесе діңнің төменгі жартысында кемінде 3 м (тамырын ашу қажеттігін ескергенде) болатын ағаштар.

6. Сүрек босату үшін кеспеағашты алаңын
есепке ала отырып бағалау (таксациялау)

30. Кесудің жаппай кеспеағаш тәсілі үшін кеспеағашты бағалау (таксациялау) тәсілі осы Нұсқаулықтың 5-қосымшасында көрсетілген шарттармен кеспеағаштың (мөлдектің) алаңына және рельефке байланысты болады.
Сексеуіл кеспеағаштарын бағалау (таксациялау) осы Нұсқаулықтың 36-тармағына сәйкес жүргізіледі.

31. Жаппай қайта есептеу кеспеағашта жүргізіледі, ал онда екі және одан да көп мөлдек болған жағдайда - осы Нұсқаулықтың 28-тармағында көзделген тәртіппен әрбір бағалау (таксациялау) телімі бойынша әрбір мөлдекте жеке жүргізіледі (мөлшерлі сұлбасы осы Нұсқаулықтың 1-қосымшасындағы 1-сұлбада көрсетілген).
Жаппай қайта есептеуді жүргізудің ерекшеліктері мынадай:
1) жаппай қайта есептеу 1,3 м биіктігінде ағаштарға тиісті белгі салып, өлшегіш айырмен диаметрлерін өлшеу арқылы жүргізіледі, бұл жағдайда ағаштарға таңба соғылмайды;
2) телім, мөлдек немесе тұтастай алғанда кеспеағаш шегінде әрбір құраушы тұқым үшін өсіп тұрған ағаштардың - табанының қалыңдығы орташа үш мөлшерде болатын үш ағаштың биіктігі өлшенеді. Егер тұқымның қатысуы құрамда үш өлшемнен аспаса, табанының қалыңдығы орташа бір мөлшерде болатын осы тұқымның бес ағашы өлшенеді;
3) биіктікті өлшеу үшін ағаштар телім (кеспеағаш) алаңы бойынша біркелкі іріктеп алынады. Әрбір іріктеп алынған ағаштың диаметрі 1 сантиметрге және биіктігі 0,5 метрге дейін дөңгелектеніп 1,3 м биіктігінде өлшенеді. Егер нысаналарда кесіп алынған ағаштар диаметрі мен биіктігі бойынша орта есеппен алғанда жақын болса, өлшеу үшін осы ағаштар пайдаланылуы мүмкін;
4) қайта есептеудің, ағаштардың, іріктеп алынған тұқымдықтардың биіктігін өлшеудің, өскін мен жас талдарды есепке алудың нәтижелері кесуге тағайындалған ағаштарды қайта есептеу ведомосына осы Нұсқаулықтың 7-қосымшасына сәйкес нысан бойынша жазылады.

32. Суырпақтап қайта есептеу шекаралық сызықтарды және кеспеағаштың ұзын жағына қатар тартылған, ал онда екі және одан да көп мөлдек болған жағдайда - әрбір мөлдектің ұзын жағына қатар тартылған ішкі нысаналар бойымен осы Нұсқаулықтың 1-қосымшасындағы 2-сұлба мысалында отырғызылған ағаш жалдарында жүргізіледі. Кеспеағаштың нысанына, жергілікті жердің рельефіне және өсіп тұрған ағаштардың ерекшеліктеріне байланысты жолақтар бүкіл кеспеағашты (мөлдекті) қамтитын және сипаттайтын жағдайда оларды басқаша орналастыруға да жол беріледі.
Суыртпақтап қайта есептеу ерекшеліктері мынадай:
1) қайта есептелетін жалдардың саны және жалдардың ені тұтастай алғанда кеспеағаш (мөлдек) үшін оның еніне байланысты осы Нұсқаулықтың 6-қосымшасында көрсетілген шарттарға сәйкес белгіленеді;
2) суыртпақтап қайта есептеудің жиынтық алаңы кеспеағаштың (мөлдектің) жалпы алаңының кемінде 10 % құрауға тиіс;
3) егер шекаралық сызықтар орман пұшпағының, ағаш кесілген ескі жерлердің, кең соқпақтардың бойымен өтсе немесе бағалау (таксациялау) сипаттамасы мөлдектегі (телімдегі) осындай сипаттамадан өзгеше болатын бүлінген ағаштарға жанасса, онда оларды қайта есептеу жалдарын салу үшін пайдалануға жол берілмейді және тиісінше ішкі нысаналарда жалдардың саны немесе ені көбейеді;
4) ішкі нысаналар шекаралық сызықтардан шамамен тең қашықтықта орналасуға тиіс. Нысаналар арасындағы қашықтықтарда олардың арасындағы орташа қашықтықтың 20 пайызынан аспайтын мөлшерде айырмаға жол берілмейді. Ішкі нысаналар міндетті түрде ілу, ағаштарға белгі салу арқылы және өлшегішпен тартылады;
5) суыртпақтап қайта есептеу алаңдарын дұрыс белгілеу - кеспеағашты осы әдіспен бағалау (таксациялау)дың дәлме-дәлдігін арттырудың негізгі шарттарының бірі. Жалдардың енін қайта есептеуді көзбен мөлшерлеп анықтауға жол берілмейді;
6) қайта есептелетін жалдың енін бақылап өлшеу өсіп тұрған ағаштардың көрінуіне қарай әрбір 20-40 м сайын жүргізіледі. Жалдардың шекарасы ағаштарға салынатын таңбалармен немесе жалдың бүкіл ұзындығы бойына белгілермен белгіленеді. Жалдың ені ұзындығы 2,5 м сырықпен өлшенуі мүмкін;
7) қайта есептеу жалының бұрыштарына телімнің нөмірі және қайта есептеу жалының ұзындығы көрсетілген қазықтар қағылады;
8) жалдардағы ағаштардың диаметрлері мен биіктіктерін өлшеу және өсу сипаттамасын анықтау жаппай қайта есептеудегі сияқты жүргізіледі. Қайта есептеу ведомосы әрбір мөлдекке жасалады, ал егер ол телімдерге бөлінген болса, онда осы Нұсқаулықтың 7-қосымшасына сәйкес нысан бойынша әрбір телімге жасалады.

7. Ағаштар саны мен дайындалған ағаш материалдарының
мөлшерін ескере отырып сүрек босату үшін кеспеағаштарды
бағалау (таксациялау)

33. Басты мақсатта пайдалану үшін біртіндеп және іріктеп кесуге бөлінген кеспеағаштарда кесуге тағайындалған ағаштар санын ескере отырып сүрек босату үшін, сондай-ақ орманды күтіп-баптау мақсатында кесуді және іріктеп санитарлық кесуді жүргізу үшін шекаралары кесілуге жататын ағаштардағы таңбалармен белгіленетін жолдарға (технологиялық дәліздерге) алдын ала өлшем жасалады.

34. Белгіленген енді жолдардағы ағаштарды тұқымдары және техникалық жарамдылық санаттары бойынша бөліп, оларға жаппай қайта есептеу жүргізіледі. Содан соң соқпақтарда кесуге ағаштар іріктеп алынып, олар тамыр мойнында таңбаланады және 1,3 м биіктігінде терең белгі салынады және қайта есептеу дәл осындай тәртіппен жүргізіледі. Кесуге белгіленген барлық ағаштарды қайта есептеудің және модельді ағаштардың биіктігін өлшеудің деректері кесуге тағайындалған ағаштарды қайта есептеу ведомостқа енгізіледі. Кесілуге тиіс сүректің сортименттік құрылымы биіктіктердің тиісті разрядының сортименттік кестелері бойынша белгіленеді.

35. Кесудің жиілігі Ағаш кесу ережесіне сәйкес белгіленеді және осы орман құрылымы бойынша кесуге дейінгі екпелердің жалпы қорына кесуге тағайындалған сүректің (жолдар мен соқпақтарда) санына ара-қатынасымен айқындалады.

36. 27-тармақта көрсетілген жағдайларда жарықтандыру, тазалау, сирету және өтпелі кесу жүргізу кезінде, сондай-ақ сексеуіл екпелерінде басты мақсатта пайдалану үшін кесу кезінде кесілуге тиіс сүрек мөлшерін алдын ала анықтап алу үшін көлемі екпелердің біртектілік дәрежесіне байланысты кеспеағаш алаңының 1 пайызынан 3 пайызына дейін болуы мүмкін (екпелер біртекті болған сайын іріктеу пайызы солғұрлым аз болады) сынақ алаңдары алынады. Екпеағаш (мөлдек) көлемі 5 гектарға дейін болған жағдайда кемінде екі сынақ алаңы, кеспеағаш (мөлдек) көлемі 6-10 гектар болғанда - кемінде үш сынақ алаңы және 10 гектардан астам болған жағдайда - оларды кеспеағаш (мөлдек) бойынша біркелкі орналастырып әрбір 10 гектарға бір сынақ алаңынан алынады. Қал-қалпындағы сынақ алаңдары сынақ алаңының бұрыштарына орнатылатын биіктігі 0,5 м қазықтармен белгіленеді. Қазықтарға "СА" (сынақ алаңы) деген жазба жасалады.
Сынақ алаңында ағаштарды іріктеу, кесу және дайындалған сүректі сортименттерге бөлу жүргізіледі. Сынақ алаңын пысықтау деректері кеспеағаштың (мөлдектің) бүкіл алаңына көшіріледі.

37. Кесудің басқа тәсілдерінде де, сондай-ақ кесуге диаметрі кемінде 8 см ағаштар тағайындалатын кеспеағаштарды біртіндеп, іріктеп кесуге және орманды күтіп-баптау мақсатында кесуге іріктеу кезінде кесілуге тиіс жіңішке сүректің қоры дәл осындай тәртіппен айқындалады.

38. Босатылатын сүректі дайындалған ағаш материалдарының мөлшері бойынша есепке алу кезінде дайындалуға тиіс сүректің қоры алдын ала көз мөлшерімен айқындалады. Қажет болған жағдайларда кеспеағаш (мөлдек) алаңының 3-5 % қамтитын сынақ алаңдары алынуы мүмкін. Сынақ алаңдарының деректері кейіннен кеспеағаштың (мөлдектің) бүкіл алаңына көшіріледі.
Дайындалған ағаш материалдарының түпкілікті есебі нақты дайындау деректері бойынша (кеспеағаштарда немесе төменгі қоймаларда) жүргізіледі.

8. Кеспеағаштарды материалдық және
ақшалай бағалау (таксациялау)

39. Кеспеағаштарды (мөлдектерді) бағалау (таксациялау) бойынша жалпы нұсқаулар:
1) кеспеағаштарды (мөлдектерді) материалдық бағалау (таксациялау) кезінде сүректің жалпы қоры ол кәделік және отындық бөліктерге, ал қажет болған жағдайларда ұшарбасының жарамды бөлігіне бөлініп айқындалады. Кәделік сүрек ірілік (ірі, орташа, ұсақ) санаттары бойынша бөлінеді. Өрім талдардың орташа көлемі есептеп шығарылады;
2) түбірімен босатылатын сүректі, сондай-ақ арзанқолды сүрек ресурстарын ақшалай бағалау (таксациялау) түбірімен босатылатын сүрек үшін ақының қолданыстағы базалық ставкаларының негізінде әрбір кеспеағаш (мөлдек) бойынша жүргізіледі;
3) материалдық-ақшалай бағалау (таксациялау) ведомосында қалыңдық сатылары бойынша көлемдер 0.01 м ³ дейін дөңгелектеп есептеледі, ал мөлдек бойынша жалпы қорытындылар 1 м ³ дейін дөңгелектенеді, сүректі ақшалай бағалау (таксациялау) 1 теңгеге дейін дәлдікпен жүргізіледі;
4) кеспеағаштарды материалдық бағалау (таксациялау) кезінде "Қазақстан ормандарын бағалауға (таксациялауға) арналған нормативтер", ІІ бөлім: "Қазақстан ормандарына арналған сортименттік және тауарлық кестелер" анықтамалығында (Қайнар, 1987) жарияланған сортименттік және тауарлық кестелер пайдаланылады.

40. Жаппай және суыртпақтап қайта есептеу материалдарын өңдеудің ерекшеліктері:
1) Кесуге тағайындалған ағаштарды қайта есептеу ведомосынан тұқымдары, қалыңдық сатылары және техникалық жарамдылық санаттары бойынша кеспеағаштағы (мөлдектегі) ағаштар саны осы Нұсқаулықтың 8-қосымшасына сәйкес нысан бойынша жаппай, суыртпақтап қайта есептеу кезінде Материалдық-ақшалай бағалау (таксациялау) ведомосына көшіріп жазылады. Бұл ретте жартылай кәделік ағаштар саны кәделік және отындық болып тепе-тең бөлінеді;
2) қайта есептеу ведомосында келтірілген ағаштар биіктігін өлшеу негізінде басым тұқым үшін өлшем жасалған қалыңдықтың әрбір сатысы бойынша, ал қалған құраушы тұқымдар үшін - қалыңдықтың орташа сатысы бойынша орташа арифметикалық биіктіктер есептеп шығарылады.
Биіктіктер мен диаметрлердің ара-қатынасы бойынша биіктіктер разрядтары кестелерінің көмегімен өлшенген қалыңдық сатыларының әрқайсысының биіктігі разряды айқындалады. Тұқым бойынша орташа разряд қалыңдық сатылары бойынша разрядтардың орташа арифметикалық разряды ретінде белгіленеді.
Ағаштарды қайта есептеу қабат-қабат бойынша жүргізілетін күрделі ағаш шоғырларында биіктік разрядтары да қабат-қабат бойынша, ал қажет болған жағдайларда - жас өлшемдері бойынша айқындалады;
3) сорттар мен сортименттер бойынша ірілік санаты шегінде кәделік сүректің, технологиялық ағаштардың, отындық ағаштардың, ағаштың ұшар басы қалдықтарының, өтімді бөліктерінің жалпы қоры, өнімі биіктіктердің тиісті разрядының сортименттік кестелерінің деректерін ағаштар санына көбейту арқылы әрбір мөлдек пен тұқым бойынша айқындалады;
4) жалдарды қайта есептеу материалдарын өңдеу кезінде сүректі материалдық бағалау (таксациялау) жаппай қайта есептеу кезіндегі сияқты жүргізіледі. Қайта есептеу алаңынан кеспеағаш (мөлдек) алаңына көшу үшін ауыстыру коэффициенті (0,01-ге дейін дөңгелектеп) есептеледі, ол кеспеағаштың (мөлдектің) пайдалану алаңын (тұқымдық шоқ ағаштар мен белдеулер алаңынсыз) қайта есептеу алаңына бөлу жолымен айқындалады. Әрбір тұқым бойынша қорытындылар аудару коэффициентіне көбейтіледі және осылайша тұтастай алғанда кеспеағаш (мөлдек) үшін барлық көрсеткіштер бойынша көлемдер есептеп шығарылады. Ақшалай бағалау (таксациялау) жүргізілгенге дейін мөлдек бойынша көлемдерден қалдырылатын тұқымдықтар және тұқымдық топтардағы ағаштар қоры алып тасталады;
5) мөлдектегі өрім талдың орташа мөлшері (қажет болған жағдайда) дің сүрегінің өнімді қорын қайта есептеу діңдерінің санына бөлуден жеке қаралатын мөлшер ретінде есептеледі;
6) жаппай емес басты мақсатта пайдалануға кесуге, орманды күтіп-баптау мақсатында кесуге және іріктеп санитарлық кесуге бөлінген кеспеағаштарда (мөлдектерде) мөлдектегі (телімдегі) іріктеп алынатын сүректің қоры 7-бөлімге сәйкес кесуге тағайындалған ағаштарды қайта есептеу деректері бойынша айқындалады. Материалдарды одан әрі өңдеу жаппай және суыртпақтап қайта есептеу сияқты тәртіппен жүргізіледі;
7) біртіндеп ұзақ мерзімді кесу кеспеағаштарында алдымен жаппай кесу үшін жалдарды қайта есептеу кезіндегі сияқты қалыңдық сатылары бойынша жалпы қоры мен оның сортименттік құрылымы айқындалады. Жалпы қоры мен қабылданған кесу жиілігі бойынша кесуге жататын сүрек көлемі есептеп щығарылады, оған қалыңдығы жоғары сатылардағы ағаштар енгізіледі. Сүрекдіңнің қалған бөлігі (неғұрлым төмен сатылары) кесуге жатпайды. Қайта есептеу жалдарында алынған қалыңдық сатылары кесуге белгіленген ағаштар үшін ірілік және отындық ағаш сатылары бойынша кәделік сүректің жалпы қоры, өнімі туралы деректер мөлдек (телім) алаңына аударылады.

9. Кеспеағаштар іріктеу мен бағалау (таксациялау)
жөніндегі жұмыстардың дәлме-дәлдігіне қойылатын
талаптар және сапасын бақылау

41. Кеспеағаштарды іріктеу және бағалау (таксациялау) жөніндегі жұмыстардың сапасын бақылау оларды орындау барысында да, олар аяқталғаннан кейін де жүргізіледі. Бақылау нәтижесінде:
1) іріктелген кеспеағаш қорының есепті кеспеағашқа және тұқымдар топтары, пайдалану түрлері және мемлекеттік орман қорының санаттары бойынша сүрек босатудың белгіленген көлемдеріне сәйкестігі;
2) Орман кесу ережесі талаптарының сақталуы;
3) кеспеағашты (мөлдекті) бағалау (таксациялау) әдісін таңдаудың дұрыстығы;
4) нақты жұмыстардың және іріктеу материалдарын техникалық ресімдеудің сапасы;
5) анықтамалық-нормативтік материалдарды (биіктік разрядтарының қосымша кестелерін, сортименттік және тауарлық кестелерді) таңдау мен қолданудың дұрыстығы анықталады.

42. Кеспеағаштарды іріктеу және бағалау (таксациялау) жөніндегі жұмыстарды тексеруді орманшылық өкілінің қатысуымен мемлекеттік орман иеленуші саны бойынша кеспеағаштардың кемінде 5 % және әрбір орманшылық бойынша 3 %-ында, бірақ кемінде 2 кеспеағашта жүргізеді.
Мемлекеттік орман иеленушілер функционалдық қарауында болатын аумақтық органдар кезең-кезеңдік бақылауды жүзеге асырады. Тексеру нәтижелері бойынша кеспеағаштарды тексеру және бағалау (таксациялау) актісі жасалады, мемлекеттік орман иеленушілер ауық-ауық бақылау жасап отырады. Тексеру нәтижелері бойынша осы Нұсқаулықтың 9-қосымшасына сәйкес нысан бойынша кеспеағаштарды іріктеу мен бағалауды (таксациялауды) тексеру актісі жасалады.
Жұмыс мынадай жағдайларда:
1) кеспеағашты іріктеу Орман кесу Ережесін бұза отырып жүргізілген;
2) жаппай және жалдарды қайта есептеу деректері кеспеағаштағы кәделік сүректің жалпы қоры және қоры бойынша тексеру деректерімен алшақтығы 10 % асып кеткен;
3) нысана саны осы Нұсқаулықта көзделген мөлшерден аз болған;
4) орташа биіктіктер мен диаметрлердің дұрыс айқындалмауына (7 % және одан көп қателікпен), ағаштардың техникалық жарамдылық санатына қате бөлінуіне (олардың санында 12 % және одан да көп қателікпен) жол берілген;
5) іріктелген кеспеағаштарды табиғи күйінде ресімдеу қанағаттанарлықсыз болған (шекаралардың түсініксіздігі, бағандардың немесе оларда жазулардың болмауы);
6) кеспеағаштарды жаппай емес кесуге және орманды күтіп-баптау мақсатында кесуге іріктеу кезінде:
іріктелетін сүректің қоры 10 %-дан астам алшақтықта болған;
ағаштарды кесуге (қате тағайындалған және қате қалдырылған) кесуге жататын ағаштардың жалпы санына 10 %-дан астам мөлшерде дұрыс іріктеп алынбамаған жағдайларда қанағаттанарлықсыз деп танылады.

43. Тексеру нәтижелеріне байланысты мемлекеттік орман иеленуші кеспеағаштарды іріктеу және бағалау (таксациялау) материалдары бойынша материалдарға түзету енгізіледі немесе жұмыс қайтадан орындалады.

10. Кеспеағаш қоры бойынша құжаттама

44. Осы Нұсқаулыққа сәйкес жасалған кеспеағаштардың далалық абристері, ағаштарды қайта есептеу, биіктіктерді өлшеу, өскіндерді есепке алу және басқа да ведомостар, материалдық-техникалық бағалау (таксациялау) ведомостары мемлекеттік орман иеленушіде сақталады.
Көрсетілген құжаттардан басқа екі данада мыналар жасалады:
1) пайдалану түрлері бойынша жылдық іріктеу альбомдарына кітапша етіп тігілетін кеспеағаштар сызбалары, олардың бір данасы орманшылықта, екіншісі мемлекеттік орман иеленушіде сақталады;
2) осы Нұсқаулықтың 10-қосымшасына сәйкес нысан бойынша кезекті жылдық кеспеағаштың ведомосы, оның бір данасы орманшылықта, екіншісі мемлекеттік орман иеленушіде сақталады.

45. Мемлекеттік орман иеленуші өзінің жоғары тұрған ұйымына осы Нұсқаулықтың 11-қосымшасына сәйкес Кезекті жылдық кеспеағаштың жиынтық ведомосын береді.

46. Планшеттер мен бағалау (таксациялау) сипаттамаларына Ағымдағы өзгерістерді енгізу жөніндегі нұсқаулыққа сәйкес орман орналастыру, орман қорының мемлекеттік есебі және мемлекеттік орман кадастры материалдарына қажетті өзгерістер мен жазбалар енгізіледі.

47. Осы Нұсқаулықтың 12-қосымшасына сәйкес нысан бойынша Орман шығысы кітабын мемлекеттік орман иеленуші жүргізеді, сондай-ақ ол орманшылықтарда жүргізіледі.

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
кеспеағаштар іріктеу және оларды
бағалау жөніндегі нұсқаулыққа
1-қосымша

1-сұлба. Жаппай қайта есептеу кеспеағаш абрисі
1-сұлбаның шартты белгілерін қағаз мәтінінен қараңыз. 2-сұлба. Жалдарды қ.есептеумен іріктелген мөлдектерге бөлінген кеспеағаш абрисі
2-сұлбаның шартты белгілерін қағаз мәтінінен қараңыз.

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
кеспеағаштар іріктеу және оларды
бағалау жөніндегі нұсқаулыққа
2-қосымша

Телімдер мен мөлдектер алаңдарын есептеу техникасы

Дұрыс нысандағы (тікбұрыш, трапеция және басқалар түрінде) кеспеағаштар (мөлдектер) алаңдарын есептеу жалпыға бірдей қабылданған тәсілмен жүзеге асырылады
(3-сұлба)

3-сұлба. Трапеция мен тікүшбұрыш алаңдарын анықтау
3-сұлбаның шартты белгілерін қағаз мәтінінен қараңыз.

Нысаны дұрыс емес кеспеағаштар (мөлдектер) алаңы екі түрлі тәсілмен: квадраттар торлары түріндегі палеткамен немесе параллель сызықтары бар палеткамен есептеледі.
Квадраттар торлары түріндегі палетканы пайдалану кезінде өлшенетін учаскенің шекарасына енетін көлемі 1 см ² және 1 мм ² квадраттар санына есептеледі. Бұл сан 1 см ² және 1 мм ² өлшеммен гектарлар санына көбейтіледі. Алаң гектарлармен осылай айқындалады.
Параллель сызықтар түріндегі палеткаларды пайдалану неғұрлым тиімді. Ол калькаға немесе айтарлықтай ашық қағазға сызылады. Палетка сызықтары арасындағы қашықтық 8 мм (4-сұлба).

4-сұлба. Нысаны дұрыс емес учаске алаңын анықтау
схемасы:
4-сұлбаның шартты белгілерін қағаз мәтінінен қараңыз.
1 - трапециялар мен үшбұрыштардың орта сызықтары (палетка сызықтары),
2 - шартты трапециялар мен үшбұрыштардың сызықтары (көрнекілік үшін көрсетілген),
H - орта сызықтар аралығындағы қашықтық (палетка қадамы),
L - телім пішінімен шектелген палетка сызықтарының ұзындығы,
S _телім =(l _1-1 +l _2-2 +l _3-3 +...+l _9-9 )хһ

Палетка телім сызбасына сызықтар учаскенің ұзын кіндігіне шамамен тік өтетіндей етіп қойылады. Өлшегіш-циркульдің немесе сызғыштың көмегімен учаске шегінде палетканың әрбір сызығының қиындысының ұзындығы айқындалады (учаске шегінде сызықтар саны 5-тен кем болмауға тиіс). Қиындылардың осы ұзындықтарының сомасы 0,1 см-ға дейін дөңгелектеніп, 0,8-ге және 1 см ² өлшемдегі гектарлар санына көбейтіледі. Гектарлар күйіндегі алаң осылай алынады.
1 см ² өлшеміндегі гектарлар саны абриса масштабына байланысты:
масштаб 1:10 000 - 1 см ² - 1 га,
масштаб 1:20 000 - 1 см ² - 4 га,
масштаб 1:25 000 - 1 см ² - 6,25 га.
Содан соң кеспеағаштағы (мөлдектегі) барлық учаскелер бойынша есептелген алаңдар сомасы айқындалады. Ол кеспеағаш (мөлдек) алаңымен теңестіреді. Егер жол берілмейтін - 2 пайыздан астам қателік орын алса, осы қателік іздестіріледі. 2 пайызға дейін жол берілетін қателік кеспеағаштың (мөлдектің, телімнің) әрбір жеке учаскесінің алаңына тең бөлінеді.

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
кеспеағаштар іріктеу және оларды
бағалау жөніндегі нұсқаулыққа
3-қосымша

Сызықтар көлбеуіне арналған түзетулер кестесі, м

__________________________________________________________________
Көлбеу| Қашықтық
бұрышы|___________________________________________________________
градус| 10 | 20 | 30 | 40 | 50 | 60 | 70 | 80 | 90 | 100
__________________________________________________________________
4 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,2 0,2 0,2
5 0,0 0,0 0,1 0,2 0,2 0,2 0,3 0,3 0,3 0,4
6 0,1 0,1 0,2 0,2 0,3 0,3 0,4 0,4 0,5 0,5
7 0,1 0,1 0,2 0,3 0,4 0,4 0,5 0,6 0,7 0,7
8 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0
9 0,1 0,2 0,4 0,5 0,6 0,7 0,9 1,0 1,1 1,2
10 0,2 0,3 0,5 0,6 0,8 0,9 1,1 1,2 1,4 1,5
11 0,2 0,4 0,6 0,7 0,9 1,1 1,3 1,5 1,7 1,8
12 0,2 0,4 0,7 0,9 1,1 1,3 1,5 1,7 2,0 2,2
13 0,3 0,5 0,8 1,0 1,2 1,5 1,8 2,1 2,3 2,6
14 0,3 0,6 0,9 1,2 1,5 1,8 2,1 2,4 2,7 3,0
15 0,3 0,7 1,0 1,4 1,7 2,0 2,4 2,7 3,1 3,4
16 0,4 0,8 1,2 1,5 1,9 2,3 2,7 3,1 3,5 3,9
17 0,4 0,9 1,3 1,7 2,2 2,6 3,1 3,5 3,9 4,4
18 0,5 1,0 1,5 2,0 2,4 2,9 3,4 3,9 4,4 4,9
19 0,5 1,1 1,6 2,2 2,7 3,3 3,8 4,4 4,9 5,4
20 0,6 1,2 1,8 2,4 3,0 3,6 4,2 4,8 5,4 6,0
21 0,7 1,3 2,0 2,7 3,3 4,0 4,6 5,3 6,0 6,6
22 0,7 1,5 2,2 2,9 3,6 4,4 5,1 5,8 6,6 7,3
23 0,8 1,6 2,4 3,2 4,0 4,8 5,6 6,4 7,2 7,9
24 0,9 1,7 2,6 3,5 4,3 5,2 6,1 6,9 7,8 8,8
25 0,9 1,9 2,8 3,7 4,7 5,6 6,6 7,5 8,4 9,4
26 1,0 2,0 3,0 4,0 5,1 6,1 7,1 8,1 9,1 10,1
27 1,1 2,2 3,3 4,4 5,4 6,5 7,6 8,7 9,8 10,9
28 1,2 2,3 3,5 4,7 5,9 7,0 8,2 9,4 10,5 11,7
29 1,2 2,5 3,8 5,0 6,3 7,5 8,8 10,0 11,3 12,5
30 1,3 2,7 4,0 5,4 6,7 8,0 9,4 10,7 12,1 13,4
31 1,4 2,9 4,3 5,7 7,1 8,6 10,0 11,4 12,9 14,3
32 1,5 3,0 4,6 6,1 7,6 9,1 10,6 12,2 13,7 15,2
33 1,6 3,2 4,8 6,5 8,1 9,7 11,3 12,9 14,5 16,1
34 1,7 3,4 5,1 6,8 8,5 10,3 12,0 13,7 15,4 17,1
35 1,8 3,6 5,4 7,2 9,0 10,8 12,7 14,5 16,3 18,1
36 1,9 3,8 5,7 7,6 9,5 11,5 13,4 15,3 17,2 19,1
37 2,0 4,0 6,0 8,1 10,1 12,1 14,1 16,1 18,1 20,1
38 2,1 4,2 6,4 8,5 10,6 12,7 14,8 17,0 19,1 21,2
39 2,2 4,5 6,7 9,9 11,1 13,4 15,6 17,8 20,1 22,3
40 2,3 4,7 7,0 8,4 11,7 14,0 16,4 18,7 21,1 23,4
__________________________________________________________________

Мысал. Өлшенген сызықтың ұзындығы 146 м., көлбеу бұрышы 20 ^о
100 м сызыққа түзету 6,0 м құрайды.

" " 40 м " 2,4 м
" " 6 м " 0,36 м
146,0 м 8,76 м

Осыдан келіп сызықтың жазықтық жалғасы 146,0 м - 8,8 м = 137,2 м теңеледі

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
кеспеағаштар іріктеу және оларды
бағалау жөніндегі нұсқаулыққа
4-қосымша

________________ орманшылығы бойынша
20__жылға арналған кеспеағаштар
іріктеу жоспары

__________________________________________________________________
Орам |Телім |Басым| Кесу | Іріктеуге жатады | Кеспеағаштар
нөмірі|нөмірі|тұқым|тәсілі|____________________|іріктеліп отырған
| | | |алаңы,| қор, м ³ |ағаш дайындаушының
| | | | га |_____________| атауы
| | | | |жалпы|соның |
| | | | | |ішінде |
| | | | | |жарамды|
__________________________________________________________________
1 2 3 4 5 6 7 8
__________________________________________________________________

Мемлекеттік орман қорының санаты ___________________________

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
кеспеағаштар іріктеу және оларды
бағалау жөніндегі нұсқаулыққа
5-қосымша

Кеспеағашты бағалау (таксациялау)
әдісін таңдауға арналған шарттар

__________________________________________________________________
Кеспеағаштарды бағалау | Кеспеағаш (мөлдек) | Қолдану шарттары
(таксациялау) әдісі | алаңы, га |
__________________________________________________________________
Жаппай қайта есептеу 10 гектарға дейін Жазықтағы ормандар
Суыртпақтап есептеу 10 гектардан астам Жазықтағы ормандар
Жаппай қайта есептеу 5 гектарға дейін Таулы ормандар
Суыртпақтап есептеу 5 гектардан астам Таулы ормандар
__________________________________________________________________

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
кеспеағаштар іріктеу және оларды
бағалау жөніндегі нұсқаулыққа
6-қосымша

Қайта есептелетін жалдардың саны және олардың ені

__________________________________________________________________
Кеспеағаштың | Қайта есептелетін | Жалдың ені, м
(мөлдектің) | жалдар саны |
ені, м | |
__________________________________________________________________
|шекаралық | ішкі |шекаралық | ішкі
|сызықтарда| нысаналарда |сызықтарда| нысаналарда
__________________________________________________________________
100 метрге дейін 4 - 10 -
101-200 4 1 10 10
__________________________________________________________________

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
кеспеағаштар іріктеу және оларды
бағалау жөніндегі нұсқаулыққа
7-қосымша

Кесуге тағайындалған ағаштарды қайта есептеу ведомосы

Мемлекеттік орман иеленуші _______________________________, _____________________________________ орманшылығы, мемлекеттік орман қорының санаты ________________________________________, басым тұқым __________________________________________, орам N _____, кеспеағаш N _____, мөлдек N __________, бағалау телімі N______, кеспеағаштың (мөлдектің) пайдалану алаңы _______га. Кесу түрі _________________________, кесу тәсілі _________________. Қайта есептеу: жаппай, суыртпақтап (керегі сызылсын). Жалдар N ______, жалдар ұзындығы _______ м, жалдар ені _______. Өскін: құрамы _____________________, 1 гектарға саны _______ мың дана., өскіннің орташа биіктігі_______________ м. Тұқымдық алаңдар саны ______ дана., олардың алаңы _______ га.
Орманды қалпына келтіру тәсілі __________________________________. Тазалау тәсілі ______________________________________________.

__________________________________________________________________
Қалың.|Тұқымдар бойынша ағаштар саны, дана| Тұқымдары бойынша
дық |___________________________________| жекелеген және топтық
табаны| шырша* | қайың* | тұқымдық ағаштар
см |_________________|_________________| (тұқымдықтар) саны
|кәде.|жар. |отын.|кәде.|жар. |отын.|_______________________
|лік |ты. |дық |лік |ты. |дық | шырша | қайың
| |лай | | |лай | | |
| |кәде.| | |кәде.| | |
| |лік | | |лік | | |
__________________________________________________________________
8
12
16
20
т.б.
жиыны
__________________________________________________________________

Кестенің жалғасы
__________________________________________________________________
Биіктік разрядтарын анықтауға арналған модельдік ағаштар
__________________________________________________________________
тұқым | 1 см дейін | 0,5 м дейін | биіктік разряды
| дөңгелектенген | дөңгелектенген |
| диаметр | биіктік |
__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

Уақыты _________________ Қайта есептегендер ________________

*Бағандар сүрекдіңде қанша тұқым болса, сонша рет қайталанады

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
кеспеағаштар іріктеу және оларды
бағалау жөніндегі нұсқаулыққа
8-қосымша

Жаппай, жалдық қайта есептеу кезінде кеспеағашты
материалдық-ақшалай бағалау ведомосы

Мемлекеттік орман иеленуші ________________________________, ___________________________________ орманшылығы, мемлекеттік орман қорының санаты _____________________________________________, басым тұқым _____________________________________, орам N ______, кеспеағаш N _____, мөлдек N ______, бағалау телімі N______, пайдалану алаңы ________ га.
Пайдалану түрі___________, кесу түрі ______________. Қайта есептеу: жаппай, суыртпақтап (керегі сызылсын), аударым коэффициенті ___.
Өскін: құрамы _______________, 1 гектарға жалпы саны ______ мың дана., өскіннің орта биіктігі ___ м. Тазалау тәсілі _____________. Орманды қалпына келтіру тәсілі __________________________________. Тұқымдық ағаштар: тұқымдықтар саны _________дана., тұқымдық алаңдар ______дана., олардың алаңы_____ га. Сүрек жөнелту (тұтыну) пунктінен қашықтығы ________ км.

__________________________________________________________________
Қа. | ағаштар саны | Кәделік діңдер көлемі, м ³
лың.|______________|______________________________________________
дық |кә.|отын.|жиы.| кәделік сүрек |тех. |отын.|өнім.|қал.|бар.
та. |де.|дық |ны |_________________|ноло.| дық |ді |дық.|лығы
баны|лік| | |ірі|ор.|ұсақ|жиы.|гия. |ағаш |сү. |тар |
см | | | | |та | | ны |лық | |рек, | |
| | | | | | | |ағаш | |жиыны| |
__________________________________________________________________
Тұқым __________ Биіктік разряды__
8
12
16
т.б.
Қ.есеп.
теу
ала.
ңында
жиыны,
м ³
К.ағашта
(мөл.
декте)
жиыны
1 м ³
үшін
төлем,
теңге
Мөлдек.
тегі
сүрек.
тің
жалпы
құны,
теңге
__________________________________________________________________

Кестенің жалғасы
__________________________________________________________________ Ағаш діңдерінің көлемі, м ³ | Сондай-ақ ұшарбастың
__________________________________________| өнімді бөлігі, м ³
технологиялық | отындық |қалдықтар|барлығы|
ағаш | ағаш | | |
__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

Уақыты Бағалауды жүргізген ___________

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
кеспеағаштар іріктеу және оларды
бағалау жөніндегі нұсқаулыққа
9-қосымша

Кеспеағаштарды іріктеу мен бағалауды
(таксациялауды) тексеру актісі

Мемлекеттік орман иеленуші _____________________________, ____________________орманшылығы. Тексеруді_______________ ____________________________________________________________________ ______________________________________ қатысуымен жүргізген ___________________________________________________________________
Орам N _______, кеспеағаш N _____, мөлдек N _____, пайдалану түрі ____________, кесу тәсілі_______________________________.
1. Заттай ресімдеу сапасы ________________________________________
2. Іріктеудің қолданыстағы ережесіне сәйкестігі __________________
3. Ескертпе: еспеағашты бағалау (таксациялау) телімдеріне бөлу
туралы ___________________________________________________________
бағалау нысаналарының саны туралы __________________________
суыртпақтап қайта есептеу алаңының пайызы туралы ___________
4. Материалдық және ақшалай бағалау туралы _______________________

__________________________________________________________________
Көрсеткіштер|Алаңы, га| Жаппай немесе суыртпақтап қайта есептеу
| | кезіндегі ағаштардың жалпы саны, дана
| |___________________________________________
| | барлығы | соның ішінде
| | |____________________________
| | | ағаштық | кәделік
__________________________________________________________________

Кестенің жалғасы
__________________________________________________________________
Кеспеағаштағы (мөлдектегі) қор, м ³ |Төлемақы
_______________________________________________________| мөлшері,
барлығы |соның ішінде тұқымдар бойынша | теңге
________________________|______________________________|
кәделік|техноло.|отындық| қарағай* | қайың* |
|гиялық | ағаш |___________|__________________|
| ағаш | | кәделік |технологиялық ағаш|
| | |___________|__________________|
| | | | | | | | |
__________________________________________________________________

Іріктеу деректері
Тексеру деректері
Алшақтық, %
Ерекше ескертпелер Қолдар: __________________

* Бағандар сүрекдіңде қанша тұқым болса, сонша рет қайталанады

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
кеспеағаштар іріктеу және оларды
бағалау жөніндегі нұсқаулыққа
10-қосымша

Кезекті жылдық кеспеағаштың 20__ жылға арналған ведомосы

Облысы ____________________________________________________, мемлекеттік орман иеленуші _____________________________________, ____________________________________орманшылығы.

__________________________________________________________________
р/с|Орам|Кес.|Мөл.|Те. |Алаң,|Пай.|Ба.|Тұ.|_______________________
N |нө. |пе |дек |лім | га |да. |сым|қым|Кә.|тех.|отын.|жиыны
|мірі|ағаш|нө. |нө. | |лану|тұ.| |де.|но. |дық |
| |нө. |мірі|мірі| |түрі|қым| |лік|ло. |ағаш |
| |мірі| | | | | | | |гиа.| |
| | | | | | | | | |лық | |
| | | | | | | | | |ағаш| |
__________________________________________________________________

Кестенің жалғасы
__________________________________________________________________
_______________|Кеспе| Төлемақы мөлшері, теңге |Өскін
Одан |қал.|бар.|ағаш.|__________________________|_________________
бас. |дық.|лығы|тың |кә.|тех. |отын.|Ұшар.|жиы.|Алаңы,|1 гек.
қа, |тар | |жалпы|де.|ноло.|дық |бас |ны | га |тарға
ұшар.| | |пай. |лік|гиа. |ағаш |өнімі| | |саны,
бас | | |дала.| |лық | | | | |дана
өнімі| | |натын| |ағаш | | | | |
| | |жол. | | | | | | |
| | |дан | | | | | | |
| | |қа. | | | | | | |
| | |шық. | | | | | | |
| | |тығы | | | | | | |
__________________________________________________________________

Кестенің жалғасы
__________________________________________________________________
Тұқымдық топтардағы |Тұқымдық алаптар |Тазалау тәсілі|Қалпына
немесе алаптардағы | алаңы | |келтіру
тұқымдықтар мен | | | тәсілі
ағаштар саны | | |
__________________________________________________________________

Орманшы ___________________

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
кеспеағаштар іріктеу және оларды
бағалау жөніндегі нұсқаулыққа
11-қосымша

Іріктелген кеспеағаштардың
20__ жылға арналған жиынтық ведомосы

____________________________________ облысының __________________________ мемлекеттік орман иеленушісі бойынша
__________________________________________________________________
Орманшылық|Пайдалану|Басым| Қор, м ³ |Төлемақы
атауы | түрі |тұқым|____________________________|мөлшері,
| | |кәде.|техноло.|отындық|жиыны|теңге
| | |лік |гиялық | ағаш | |
| | | | ағаш | | |
__________________________________________________________________

Мемлекеттік орман қорының санаты _______________________

Басшы ________________________________

20___жылғы "___"_______________

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде
кеспеағаштар іріктеу және оларды
бағалау жөніндегі нұсқаулыққа
12-қосымша

Орман шығысының кітабы

Облысы ______________ Мемлекеттік орман иеленуші __________________
__________________________________________________________________
р/с|Орман.| Орам |Кеспе.|Мөлдек|Босатуға |Ағаш кесу билеті|Ағаш
N |шылық |нөмірі|ағаш |нөмірі|негіздеме|________________|дайын.
| | |нөмірі| | | уақыты | нөмірі|даушы
__________________________________________________________________
1 2 3 4 5 6 7 8 9
__________________________________________________________________

Кестенің жалғасы
__________________________________________________________________
Басым|Тұ.|Кесу|Ағаш кесу билеті бойынша босатуға рұқсат етілді
тұқым|қым|тә. | (алымы) және нақты дайындалғаны (бөлгіші)
| |сілі|___________________________________________________
| | |алаңы,|____________________________________________
| | | га |кә.|техно.|отын.|жиыны|сондай-ақ|қал.|бар.
| | | |де.|логия.|дық | |ұшарбас |дық.|лығы
| | | |лік|лық |ағаш | |пен шөп. |тар |
| | | | |ағаш | | |шек өнімі| |
__________________________________________________________________
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
__________________________________________________________________

Кестенің жалғасы
__________________________________________________________________
Бағалау|Куәландыру|Мерзімі кейінге| Тасып әкетілмеген |Ескертпе
құны, |актісінің | қалдырылған |сүректің қалдығы, м ³ |
теңге | уақыты |кесілмеген ағаш|____________________|
| |_______________|кә.|техноло.|отындық|
| | га | м ³ |де.| гиялық | ағаш |
| | | |лік| ағаш | |
__________________________________________________________________
21 22 23 24 25 26 27 28
__________________________________________________________________

Мемлекеттік орман қорының санаты ________________________

Пайдалану түрі __________________________________________

Ескертпе: Кітапты мемлекеттік орман иеленуші әрбір жылдың кеспеағаштары бойынша жеке-жеке жүргізеді. Мерзімінен бұрын кесу, сондай-ақ сүректі қосымша босату ол бөлінген жылғы кеспеағаш қоры есебіне ескеріледі. Кітап мемлекеттік орман қорының санаттары бойынша, ал олардың шегінде - пайдалану түрлері (басты мақсатта пайдалану, аралық пайдалану, басқа да кесулер) бойынша толтырылады. Қорытындылары жылдар бойынша шығарылады.
Мерзімі кейінге қалдырылған кесілмеген ағаштарды кесуге беру туралы деректер орман шығысы кітабына енгізіледі, бұл ретте ескертпеде тиісті жазбаға қарсы тұста куәландыру актісінің уақыты, кем кесілген ағаш жылы және кітаптағы жазбаның реттік нөмірі көрсетіледі.
Қалған сүректі (25-27-бағандар) тасып әкету кезінде ескертпеде тиісті белгілер қойылады.