Об утверждении Инструкции об организации прокурорского надзора за законностью следствия и дознания

Приказ Генерального Прокурора Республики Казахстан от 19 мая 2004 года N 28. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 31 мая 2004 года N 2882. Утратил силу - приказом Генерального Прокурора Республики Казахстан от 4 января 2006 года N 1 (V064016)

В целях повышения эффективности прокурорского надзора за применением законов органами следствия и дознания в соответствии подпунктом 4 статьи 11 Закона Республики Казахстан "О Прокуратуре", приказываю:

1. Утвердить прилагаемую Инструкцию "Об организации прокурорского надзора за законностью следствия и дознания".

2. Начальнику Департамента по надзору за законностью следствия и дознания Еримбетову С.С. принять меры к государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан настоящего Приказа.

3. Установить, что настоящий Приказ вступает в силу со дня государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

Генеральный прокурор
Республики Казахстан

УТВЕРЖДЕНА
приказом Генерального Прокурора
Республики Казахстан
от 19 мая 2004 года N 28

ИНСТРУКЦИЯ
об организации прокурорского надзора
за законностью следствия и дознания

1. Общие положения

1. Настоящая Инструкция регламентирует правоприменительную деятельность органов прокуратуры Республики Казахстан при осуществлении надзора за законностью следствия и дознания в пределах их компетенции и в соответствии с уголовно-процессуальным законодательством.
2. В пределах предоставленной законодательством компетенции в надзорной деятельности за законностью следствия и дознания, органы прокуратуры реализуют полномочия по осуществлению функции уголовного преследования, координации деятельности правоохранительных органов в борьбе с преступностью, разработке нормативных правовых актов по вопросам применения законодательства, обязательные для исполнения органами дознания и следствия, и по формированию государственной уголовно-правовой статистики.
3. Приоритетными направлениями деятельности органов прокуратуры при осуществлении надзора за законностью следствия и дознания определить:
1) надзор за соблюдением конституционных прав и свобод человека и гражданина в уголовном процессе;
2) надзор за применением законов, направленных на борьбу с экономической и коррупционной преступностью;
3) надзор за соблюдением законности при приеме, учете, регистрации, разрешении заявлений и сообщений о совершенных или готовящихся преступлениях;
4) надзор за применением законодательства, направленного на борьбу с незаконным оборотом наркотических средств и психотропных веществ;
5) надзор за применением законов, направленных на борьбу с организованными формами преступности, терроризмом и экстремизмом;
6) обеспечение координации правоохранительных органов по борьбе с преступностью, укреплению законности и правопорядка.
4. Прокурор не обязан давать каких-либо объяснений по существу находившихся в его производстве дел и материалов, а также представлять их кому бы то ни было для ознакомления иначе, как в случаях и порядке, предусмотренных законом. Никто не вправе разглашать материалы проверок и дел без разрешения прокурора, в производстве которого они находятся, до их завершения.

2. Разграничение полномочий при осуществлении надзора за
законностью следствия и дознания и санкционировании
следственных действий

5. В целях более четкого разграничения функций Генеральной прокуратуры, территориальных и специализированных прокуроров, исключения дублирования в их деятельности, установить следующий порядок осуществления надзора за законностью следствия и дознания:
1) Департамент по надзору за законностью следствия и дознания Генеральной прокуратуры Республики Казахстан (далее - Департамент) контролирует организацию и осуществление прокурорского надзора в этом направлении в республике и непосредственно надзирает по уголовным делам в отношении должностных лиц, назначенных Президентом Республики Казахстан, назначенных и избранных Палатами Парламента Республики Казахстан, возглавляющих центральные исполнительные органы и ведомства, депутатов Парламента, судей, а также по делам, осуществление надзора по которым поручается Генеральным Прокурором Республики Казахстан и его заместителями;
2) Главная военная прокуратура осуществляет надзор за законностью следствия в Военно-следственном департаменте Министерства внутренних дел Республики Казахстан (далее - ВСД МВД РК), и за законностью дознания в центральных аппаратах военной полиции Министерства внутренних дел (далее - ВП МВД РК), Министерства обороны Республики Казахстан (далее - МО РК), Пограничной службы Комитета национальной безопасности Республики Казахстан (далее - ПС КНБ РК), а также другими органами уголовного преследования по всем преступлениям, совершенным военнослужащими, проходящими службу по призыву или контракту в Вооруженных силах Республики Казахстан; военнообязанными гражданами во время прохождения ими воинских сборов; лицами гражданского персонала воинских частей, соединений, учреждений в связи с исполнением ими служебных обязанностей или в расположении этих частей, соединений и учреждений. По уголовным делам нижестоящих структур этих органов надзор осуществляется соответствующими военными прокурорами округов, гарнизонов и войск;
3) Департамент осуществляет надзор за законностью расследования уголовных дел, возбуждаемых и расследуемых работниками центральных аппаратов Комитета национальной безопасности Республики Казахстан (далее - КНБ РК), Министерства внутренних дел Республики Казахстан (далее - МВД РК), Агентства по борьбе с экономической и коррупционной преступностью (финансовая полиция) Республики Казахстан (далее - АБЭКП РК), Агентства таможенного контроля Республики Казахстан (далее - АТК РК), Государственной противопожарной службы Агентства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан (далее - ГПС АЧС РК), Комитета уголовно-исполнительной системы Министерства юстиции Республики Казахстан (далее - КУИС МЮ РК). По поручению (указанию) Генерального Прокурора, его заместителей, начальника Департамента обязанность санкционирования следственных действий по уголовным делам, расследуемым следователями центральных аппаратов, а также производство проверок законности возбуждения уголовных дел, задержания граждан, предъявления обвинения и иных процессуальных решений может быть возложена на прокуроров областей, городов Астаны, Алматы и приравненных к ним прокуроров, их заместителей;
4) прокуроры областей, городов Астана, Алматы, приравненные к ним прокуроры осуществляют надзор за законностью расследования уголовных дел, возбуждаемых и расследуемых работниками областных аппаратов и приравненным к ним департаментов (управлений) КНБ РК, МВД РК, АБЭКП РК, АТК РК, ГПС АЧС РК, КУИС МЮ РК.
По письменному поручению (указанию) прокурора области, городов Астаны, Алматы и приравненным к ним обязанность осуществления надзора по уголовным делам о преступлениях, расследуемым следователями областных аппаратов, подсудным районным судам, не вызывающим большой общественный резонанс, не являющихся коррупционными либо не связанных с нарушением конституционных прав граждан, может быть возложена на районных, городских и приравненных к ним прокуроров, с уведомлением органа уголовного преследования. Дача конкретного поручения (указания) не освобождает прокуроров областей и приравненных к ним от ответственности за состояние надзора за законностью следствия и дознания в областных и приравненных к ним аппаратах;
5) районные, городские на правах районных и приравненные к ним прокуроры осуществляют надзор за законностью расследования уголовных дел, возбуждаемых и расследуемых работниками районных, городских аппаратов и приравненных к ним управлений (отделов) КНБ РК, МВД РК, АБЭКП РК, АТК РК, ГПС АЧС РК, КУИС МЮ РК;
6) региональные транспортные прокуроры осуществляют надзор за соблюдением органами следствия и дознания законности при расследовании преступлений, совершенных на транспорте, а также должностных преступлений, совершенных сотрудниками органов финансовой полиции на транспорте и таможни на транспорте, работниками учреждений и предприятий железнодорожного, водного, воздушного и трубопроводного транспорта и организаций, осуществляющих строительство транспортной инфраструктуры;
7) природоохранные прокуроры осуществляют надзор по уголовным делам соответствующих специализированных (экологических) подразделений органов уголовного преследования;
8) специализированные прокуроры по надзору за законностью исполнения наказаний в исправительных учреждениях осуществляют надзор по уголовным делам, по которым дознание проводится подразделениями органов уголовно-исполнительной системы;
9) вопросы взаимодействия прокуратур регламентированы приказом Генерального Прокурора Республики Казахстан № 64 от 3 ноября 2003 года "О разграничении компетенции территориальных прокуроров и прокуроров специализированных прокуратур".
6. Санкционирование процессуальных действий должностных лиц органов уголовного преследования, совершаемых на территории другой административно-территориальной единицы, производится прокурорами областей, городов Астана и Алматы и приравненным к ним, осуществляющими надзор за законностью следствия и дознания данных органов, с обязательным в течение 24 часов уведомлением об этом надзирающего прокурора, где производятся указанные действия.
О санкционировании действий должностных лиц, осуществляющих следствие, арестов, продления сроков следствия и содержания обвиняемых под стражей по постановлениям органов следствия центральных аппаратов правоохранительных ведомств в трҰхсуточный срок информировать Департамент.
7. Вопросы санкционирования следственных действий в отношении лиц, обладающих привилегиями и иммунитетом от уголовного преследования, предания их суду, направления оконченных производством дел в суд решаются в соответствии с требованиями Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан (далее - УПК РК).
8. Вопросы санкционирования следственных действий, предания суду по уголовным делам, подсудным Верховному Суду Республики Казахстан, а также в отношении должностных лиц, назначенных Президентом Республики Казахстан, назначенных и избранных Палатами Парламента Республики Казахстан, возглавляющих центральные исполнительные органы и ведомства, депутатов Парламента, судей решают Генеральный прокурор и его заместители.
9. Территориальная подследственность расследования уголовного дела в пределах области (города) определяется прокурорами областей, городов Астана и Алматы и приравненным к ним, в пределах Республики - Генеральным Прокурором Республики Казахстан или его заместителями.
10. Жалобы на действия и решения дознавателя, органа дознания, следователя в соответствии с уголовно-процессуальным законодательством подлежат рассмотрению в течение трех и семи суток тем прокурором, кто непосредственно во исполнение настоящей Инструкции осуществляет надзор за законностью следствия и дознания.

3. Организация надзора за законностью следствия и дознания

11. Осуществление надзора должно быть организовано таким образом, чтобы обеспечивалась законность принимаемых органами следствия и дознания процессуальных решений, а также действий должностных лиц, осуществляющих уголовное преследование.
12. Надзор за законностью следствия и дознания осуществляется на всех стадиях досудебного производства - с момента информирования органов уголовного преследования о совершенном либо готовящемся преступлении до направления уголовного дела в суд.
13. Обеспечить обоснованность возбуждения и законность расследования уголовных дел, вызвавших большой общественный резонанс в связи с совершением политическими государственными служащими преступлений, а также работниками правоохранительных органов, преступлений, связанных с нарушениями конституционных прав граждан. По данным уголовным делам установить необходимое взаимодействие и действенный надзор за законностью следствия и дознания и за законностью их рассмотрения в судах.
При возбуждении прокурорами уголовного дела, имеющего особую значимость либо большой общественный резонанс, принимать решение о создании группы из оперативных работников, для обеспечения сквозного метода надзора, когда группой сотрудников осуществляется надзор за соблюдением законности со стадии возбуждения уголовного дела до окончания его разрешения вплоть до вынесения судебного решения, вступившего в законную силу.
14. Районным, городским на правах районных и приравненным к ним прокурорам участвовать самим, либо поручать подчиненным выезжать совместно с другими правоохранительными органами на места происшествий по особо тяжким преступлениям, имеющим большой общественный резонанс, а также катастрофам, крушениям, авариям и другим чрезвычайным происшествиям на транспорте. При необходимости участвовать в производстве следственных действий. В случаях значительной отдаленности транспортных прокуратур, на места таких происшествий выезжать территориальным прокурорам. Добиваться от органов следствия и дознания принятия всех предусмотренных законом мер по раскрытию преступлений.
15. Прокурорам областей, городов Астана и Алматы и приравненным к ним прокурорам безотлагательно, но не позднее трех суток, направлять в Генеральную прокуратуру спецдонесения о преступлениях против основ конституционного строя и безопасности государства; совершҰнных организованной преступной группой или преступным сообществом; заказных убийствах; совершҰнных иностранцами и в отношении иностранных граждан о тяжких и особо тяжких преступлениях; фактах терроризма и экстремизма; незаконного вывоза и торговли людьми с целью их сексуальной, трудовой и иной эксплуатации; коррупционных преступлениях, совершенных лицами, занимающими ответственную государственную должность, а также по всем чрезвычайным происшествиям и вызвавшим общественный резонанс преступлениям. О ходе расследования таких дел ежемесячно направлять информации в Департамент вплоть до окончательного процессуального решения и рассмотрения дела в суде. Объем и сроки представления спецдонесений прокурорами районов (городов) и приравненными к ним в прокуратуры областей и приравненным к ним определяются прокурорами областей и приравненными к ним.
16. Главному военному прокурору, прокурорам областей, городов Астана и Алматы и приравненным к ним прокурорам принимать меры по усилению борьбы с организованной преступностью, не реже одного раза в квартал изучать практику прокурорского надзора за законностью расследования уголовных дел о преступлениях, совершенных организованными преступными группами, и информировать Департамент к 10 числу последующего за окончанием квартала месяца.
17. Усилить прокурорский надзор за законностью расследования умышленных убийств, уделив особое внимание подпадающих под признаки "заказных" и совершенных в условиях неочевидности. Главному военному прокурору, прокурорам областей, городов Астана и Алматы и приравненным к ним ежеквартально к 10 числу месяца, следующего за отчетным, представлять в Департамент информации о состоянии надзора за законностью расследования умышленных убийств.
18. Департаменту обобщать состояние прокурорского надзора по указанным в пунктах 16 и 17 настоящей Инструкции вопросам не реже двух раз в год.
19. Изучение уголовных дел о преступлениях областной подсудности горрайпрокурорами и приравненным к ним производится в течение 3-х суток с момента поступления в прокуратуру. При согласии с обвинительным заключением горрайпрокурор или приравненный к нему прокурор направляет уголовное дело со своим заключением вышестоящему прокурору для решения вопроса о направлении дела по подсудности.
20. Районным, городским и приравненным к ним прокурорам ежедекадно проводить проверки соблюдения законности при приҰме, учҰте, регистрации и разрешении заявлений и сообщений о совершенных или готовящихся преступлениях, с принятием своевременных мер по пресечению нарушений учҰтно-регистрационной дисциплины, принципиально реагируя на факты укрытия преступлений от учҰта вплоть до осуществления уголовного преследования. Поставленные на учҰт преступления контролировать до принятия окончательного решения.
21. При осуществлении надзора в этом направлении обеспечивать достоверность статистических данных о состоянии преступности, раскрываемости, показателей следственной работы и дознания, сведений о прокурорском надзоре за законностью следствия и дознания.
22. Незамедлительно подписывать статистические карточки при принятии органами следствия и дознания решения о возбуждении, прекращении либо приостановлении уголовного дела. В случае незаконности этих решений принимать меры по их отмене с выставлением статистических документов и привлечению к ответственности виновных лиц.
23. Главному военному прокурору, прокурорам областей, городов Астана, Алматы и приравненных к ним прокурорам, не реже одного раза в квартал проводить проверки достоверности учҰта и регистрации преступлений в соответствующих органах уголовного преследования, ежеквартально обобщать практику прокурорского надзора за соблюдением законности при приҰме, регистрации, разрешении заявлений и сообщений о совершҰнных или готовящихся преступлениях и принимать необходимые меры реагирования. Обобщения и копии актов реагирования представлять в Департамент к 10 числу последующего месяца за окончанием квартала.
24. Департаменту обобщать состояние прокурорского надзора по данному вопросу не реже двух раз в год.
25. Полномочиями на дачу письменных указаний в порядке ст.197 УПК РК, вынесение постановления, подписание статистических карточек, отражающих движение уголовного дела, санкционирование процессуальных действий органов следствия и дознания (за исключением ареста), заключений об обоснованности прекращения уголовного дела, постановку резолюций о согласии с отказом в возбуждении уголовного дела и приостановления производства по делу, а равно на отмену (либо утверждение такого постановления) постановления следователей и дознавателей, нижестоящих прокуроров, истребование уголовных дел обладают:
1) на районных и приравненным к ним уровнях - прокурор и его заместители;
2) на областных и приравненным к ним уровнях (в том числе Главная военная прокуратура) - только прокурор и его заместители;
3) в Генеральной прокуратуре - Генеральный Прокурор Республики Казахстан, его заместители, начальник Департамента.
Правом вынесения постановлений по уголовным делам (помимо возбуждения уголовного дела) наделены лишь работники управлений (отделов) Департамента, прокуроры управлений (отделов) по надзору за законностью следствия и дознания Главной военной прокуратуры, прокуратур городов Астана и Алматы, областей и приравненных к ним прокуратур.
26. Законность возбуждения уголовных дел проверять по каждому вынесенному постановлению. Отмену незаконных постановлений о возбуждении уголовных дел производить, как правило, в срок до 10 суток с момента вынесения постановления.
27. Органы прокуратуры методами надзорной деятельности активно формируют правоприменительную практику по осуществлению уголовного преследования по наиболее актуальным и общественно-значимым уголовно-наказуемым деяниям. Уголовные дела прокурорами возбуждаются, как правило, по укрытым от учета преступлениям, по материалам собственных проверок, а также по имеющим большой общественный резонанс фактам и событиям.
Возбужденные прокурорами уголовные дела брать на постоянный контроль вплоть до принятия окончательного процессуального решения.
28. Главному военному прокурору, прокурорам областей, городов Астаны, Алматы и приравненным к ним прокурорам, не реже одного раза в квартал обобщать состояние расследования возбужденных прокурорами уголовных дел и практику прокурорского надзора по делам этой категории и информировать Департамент к 10 числу последующего за окончанием квартала месяца с приложением списка таких дел.
29. Департаменту обобщать состояние прокурорского надзора по данному вопросу не реже двух раз в год и сведения о возбужденных прокурорами и направленных в суды уголовных делах передавать в Департамент по надзору за рассмотрением уголовных дел в судах для дальнейшего контроля. В прокуратурах областей и приравненных к ним списки возбужденных прокурорами и направленных в суд уголовных дел передавать в соответствующие управления (отделы) по надзору за законностью рассмотрения уголовных дел в суде для дальнейшего контроля.
30. Расследуемые уголовные дела запрашивать только в случаях наличия жалобы и иных данных о незаконных действиях органов следствия и дознания, необходимости незамедлительного восстановления нарушенных прав граждан, рассмотрения ходатайств о продлении сроков следствия и ареста обвиняемых, а также для обеспечения своевременного надзора за ходом расследования уголовных дел и проверки выполнения письменных указаний прокурора.
31. Сроки проверки законности принятия процессуального решения по отказным материалам, по прекращенным и приостановленным уголовным делам не могут превышать 1 месяца со дня поступления в прокуратуру.
32. При согласии с отказом в возбуждении уголовного дела и приостановлении производства по уголовному делу прокурор оформляет это письменной резолюцией на постановлении; при согласии с прекращением производств составляется мотивированное заключение. Резолюция накладывается лично прокурором либо его заместителем с указанием сведений о должности, фамилии, инициалов, даты и подписи.
При письменном запросе Генеральной прокуратурой уголовного дела либо отказного материала прокуратура области и приравненная к ней обязана представить их с мотивированным заключением об обоснованности принятых процессуальных решений.
33. Выявленные нарушения законности подлежат устранению путҰм отмены незаконных постановлений следователей и дознавателей, признания добытых незаконным путҰм доказательств недопустимыми с одновременной постановкой вопроса об ответственности виновных лиц.
34. Решениям органов следствия и дознания о прекращении уголовного дела и об отказе в возбуждении уголовного дела по нереабилитирующим основаниям давать принципиальную, критическую оценку допустимости и относимости доказательств о виновности лица, при наличии сомнений производить проверки достоверности фактов примирения сторон, согласия на применение акта амнистии.
35. Указания прокурора по уголовным делам и розыскным делам должны ориентировать органы уголовного преследования на проведение следственно-оперативных мероприятий, направленных на установление всех обстоятельств, послуживших основаниями для их возбуждения. Исполнение указания прокурора должно находиться на контроле надзирающего прокурора.
36. Организация надзора за применением Закона Республики Казахстан "О борьбе с коррупцией", а также осуществление прокурорского надзора за расследованием уголовных дел, связанных с незаконным оборотом наркотических средств и психотропных веществ, регулируются отдельно.
37. Главному военному прокурору, прокурорам областей, городов Астана, Алматы, районов, городов и приравненным к ним военным и специализированным прокурорам не реже одного раза в квартал производить сверки с территориальными подразделениями Комитета по правовой статистики и специальных учетов Генеральной прокуратуры Республики Казахстан по статистическим сведениям о прокурорском надзоре за законностью следствия и дознания.

4. Осуществление прокурорского надзора за защитой
конституционных прав граждан в уголовном процессе

38. Защита конституционных прав и свобод граждан в уголовном процессе является важнейшей обязанностью работников органов прокуратуры.
39. Районным, городским и приравненным к ним прокурорам постоянно проверять соблюдение работниками правоохранительных органов требований главы 17 УПК РК. Проверки проводить в приемниках-распределителях, специальных приемниках для содержания лиц, подвергнутых административному аресту, медицинских вытрезвителях, изоляторов временного содержания городских управлений внутренних дел (районных отделов внутренних дел), следственных изоляторах, служебных помещениях органов уголовного преследования. Практиковать проведение внезапных проверок в ночное время, в праздничные и выходные дни. Выяснять законность задержания каждого подозреваемого. В случае незаконности задержания немедленно освобождать подозреваемого с принятием мер реагирования в отношении виновных должностных лиц. Особое внимание уделять вопросам законности задержания несовершеннолетних, инвалидов, женщин, иностранных граждан. Пресекать практику использования задержания, как средства добывания доказательств.
40. Прокурорам областей, городов Астана, Алматы и приравненным к ним прокурорам проверки законности задержания подозреваемых проводить ежедекадно.
41. Прокуроры областей, городов Астана, Алматы и приравненные к ним прокуроры незамедлительно, но не позднее суток, сообщают в Генеральную прокуратуру о задержании следователем центрального аппарата органов уголовного преследования лица, подозреваемого в совершении преступления, в порядке ст.132 УПК РК.
42. Прокурорам оперативно решать вопросы об аресте лиц, совершивших преступления. Прокурорам районов, городов и приравненным к ним военным и специализированным прокурорам санкции на арест давать, как правило, в служебных помещениях органов внутренних дел, национальной безопасности и финансовой полиции.
43. При решении вопроса о даче санкции на арест в обязательном порядке тщательно знакомиться со всеми материалами дела, лично допрашивать подозреваемых и обвиняемых. Протокол допроса приобщается к уголовному делу.
44. УчҰт санкций на арест вести в отдельном журнале, хранящемся в сейфе прокурора. В журнале отражаются номер уголовного дела, дата возбуждения, орган и лицо, производящее следствие, фамилия, имя, отчество подозреваемого или обвиняемого, дата и место рождения, гражданство, место жительства и работы, статья обвинения либо подозрения, дата задержания, должность и фамилия лица, санкционировавшего арест, статья УПК РК , в порядке которой санкционирован арест ( 142 , 150 , 267 ), дата ареста, дата продления срока ареста, результаты расследования и судебного рассмотрения дела с отметкой о вступлении приговора в силу.
45. Применять в качестве меры пресечения арест в строгом соответствии с законом, учитывая обстоятельства, изложенные в статьях 139 , 141 , 150 УПК РК. Санкцию на арест давать только прокурорам, имеющим на это право в соответствии с частью 4 статьи 150 УПК РК.
46. Применять арест в отношении подозреваемых только в исключительных случаях. К несовершеннолетним арест применять лишь в случаях невозможности применения иной меры пресечения.
47. Прокуроры несут персональную ответственность за обоснованность и своевременность решения вопроса об аресте, а равно, за необоснованный отказ в даче санкции. Отказ в даче санкции должен быть мотивирован в письменной форме. В каждом случае отказа дачи санкции на арест в отношении лиц, подозреваемых и обвиняемых в совершении тяжкого или особо тяжкого преступления при изменении меры пресечения в виде ареста на иную на стадии дознания и следствия, прокурорам в суточный срок письменно докладывать об этом вышестоящему прокурору с указанием мотивов.
48. Обеспечить неукоснительное соблюдение установленного УПК РК порядка продления сроков следствия и ареста. В каждом случае продления процессуальных сроков разбираться с их причинами и принимать меры к лицам, допустившим волокиту.
49. Перед решением вопроса о предании обвиняемого суду в соответствии с требованиями уголовно-процессуального законодательства, тщательно проверять обеспечение всесторонности, полноты и объективности следствия и дознания. В случае невыполнения этих требований возвращать уголовные дела для дополнительного расследования с принятием, в пределах своих полномочий, мер реагирования к виновным лицам. Прокуроры несут персональную ответственность за обоснованность и своевременность направления дела в суд.
50. Вносить вопросы законности и обоснованности ареста и привлечения к уголовной ответственности лиц, которым в качестве меры пресечения избирался арест, а затем производство по делу было прекращено либо приостановлено в стадии дознания или следствия либо судом, и дел, по которым вынесены оправдательные приговоры, на рассмотрение коллегии прокуратуры, решать вопросы об ответственности должностных лиц, виновных в необоснованном привлечении к уголовной ответственности и незаконном аресте граждан.
51. Главному военному прокурору, прокурорам областей, городов Астаны, Алматы и приравненным к ним ежеквартально обобщать практику прокурорского надзора по защите конституционных прав и свобод граждан в уголовном процессе и к 10 числу последующего за окончанием квартала месяца представлять в Департамент информации с приложением копий документов прокурорского реагирования и списка незаконно арестованных лиц.
52. Департаменту обобщать состояние прокурорского надзора по данному вопросу не реже двух раз в год.
53. Департаменту, его управлениям и отделам, постоянно проводить работу по разработке и внедрению современных методов организации надзора за законностью следствия и дознания, повышении квалификации сотрудников.

5. Заключительные положения

54. Основными критериями оценки деятельности органов прокуратуры по обеспечению соблюдения законности в досудебной деятельности органов уголовного преследования считать:
1) своевременное выявление, устранение нарушений законности, а также причин и условий, способствующих им;
2) мерами прокурорского надзора обеспечение принципа неотвратимости наказания за совершенные преступления, в том числе в отношении лиц, занимающих ответственные государственные должности;
3) предотвращение, предупреждение фактов нарушений органами уголовного преследования конституционных прав и свобод граждан в уголовном процессе, а также восстановление их правоспособности;
4) исключение погони за количественными показателями за счет обеспечения полноты надзора в данной сфере;
5) обеспечение реального возмещения ущерба и возмещаемости процессуальных издержек, отслеживая по уголовным делам фактическое причинение ущерба и его реальное возмещение.
55. Прокурорам областей, городов Астана, Алматы и приравненным к ним обеспечить своевременное (еженедельное), качественное представление информации в компьютерную базу данных "О надзоре за законностью следствия и дознания" в соответствии с указанием Генерального Прокурора Республики Казахстан № 54/15р от 3 апреля 2001 года. Представляемые сведения считаются официальной (подписанной заместителем прокурора области или приравненным к нему, курирующим вопросы надзора за законностью следствия и дознания) и оперативной информацией.

Тергеу және анықтау заңдылығын прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру туралы нұсқаулықты бекіту

Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының 2004 жылғы 19 мамырдағы N 28 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2004 жылғы 31 мамырда тіркелді. Тіркеу N 2882. Бұйрықтың күші жойылды - ҚР Бас прокурорының 2006 жылғы 4 қаңтардағы N 1 бұйрығымен.

Ескерту: Бұйрықтың күші жойылды - ҚР Бас прокурорының 2006 жылғы 4 қаңтардағы N 1 бұйрығымен .

---------------------------------

Тергеу және анықтау органдарында заңдардың қолданылуына прокурорлық қадағалау тиiмдiлiгiн арттыру мақсатында Қазақстан Республикасы "Прокуратура туралы" Заңының 11-бабы 4-тармақшасын басшылыққа алып, бұйырамын:
1. "Тергеу және анықтау заңдылығын прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру туралы" қосымша тiркелген нұсқаулық бекiтiлсiн.
2. Тергеу және анықтау заңдылығын қадағалау департаментiнiң бастығы С.С.Ерімбетов осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде мемлекеттiк тiркеу үшiн шаралар қабылдансын.
3. Осы Бұйрық Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде мемлекеттiк тiркелген күннен бастап күшiне енетiнi белгiленсiн.

Қазақстан Республикасының
Бас Прокуроры

Қазақстан Республикасы
Бас Прокурорының
2004 жылғы 19 мамырдағы
N 28 бұйрығымен
бекітілген

Тергеу және анықтау заңдылығын қадағалау
департаменті туралы
Нұсқаулық

1. Жалпы ережелер

1. Осы Нұсқаулық тергеу және анықтау заңдылығын қадағалауды жүзеге асырғанда өз құзыреті шегінде және қылмыстық іс жүргізу заңнамаларына сәйкес Қазақстан Республикасы прокуратура органдарының құқық қолдану қызметін регламенттейді.

2. Тергеу және анықтау заңдылығын қадағалауда заңнамаларда көзделген құзыреттер шегінде прокуратура органдары қылмыстық қудалау функцияларын, қылмыскерлікке қарсы күресте құқық қорғау органдарының қызметін үйлестіруді, тергеу және анықтау органдары үшін міндетті заңнамаларды қолдану мәселесі бойынша нормативтік құқықтық кесімдерді әзірлеуді жүзеге асыру жөнінде және мемлекеттік қылмыстық-құқықтық статистиканы қалыптастыру жөнінде өкілеттіктерін іске асырады.

3. Тергеу және анықтау заңдылығын қадағалауды жүзеге асырған кезде:
1) қылмыстық іс жүргізуде адамның және азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарының сақталуын қадағалау;
2) экономикалық және сыбайлас жемқорлық қылмыстарға қарсы күреске бағытталған заңдардың қолданылуын қадағалау;
3) жасалған немесе дайындалып жатқан қылмыстар туралы арыздарды және хабарларды қабылдау, есепке алу, тіркеу, шешу кезінде заңдылықтың сақталуын қадағалау;
4) есірткі және психотроптық заттардың заңсыз айналымына қарсы күреске бағытталған заңнамалардың қолданылуын қадағалау;
5) қылмыстың ұйымдасқан нысандарына, терроризм мен экстремизмге қарсы күреске бағытталған заңдардың қолданылуын қадағалау;
6) қылмыскерлікке қарсы күрес, заңдылық пен құқықтық тәртіпті нығайту жөнінде құқықтық органдардың үйлесімділігін қамтамасыз ету прокуратура органдарының басымды бағыттары болып табылады.

4. Прокурор заңда көзделген жағдайлар мен тәртіптен басқа өзінің өндірісіндегі істер мен материалдардың мән-жайы жөнінде қандай да болмасын түсініктемелер беруге, сондай-ақ кім болса да оларды танысуға ұсынуға міндетті емес. Прокурордың рұқсатысыз, оның өндірісіндегі істер мен тексеріс материалдары аяқталғанға дейін, оларды жария етуге ешкімнің құқығы жоқ.

2. Тергеу және анықтау заңдылығын қадағалауды
және тергеу әрекеттеріне санкция беруді жүзеге
асырған кезде өкілеттікті шектеу

5. Бас прокуратура, аймақтық және арнайы прокурорлардың қызметтерінде қайталаушылықты болдырмау үшін олардың функцияларын нақты шектеу мақсатында тергеу және анықтау заңдылығын қадағалауды жүзеге асырған кезде мынадай тәртіп белгіленсін:
1) Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының Тергеу және анықтау заңдылығын қадағалау департаменті (одан әрі - Департамент) республика бойынша осы бағытта прокурорлық қадағалаудың ұйымдастырылуы мен жүзеге асырылуына бақылау жүргізеді және Қазақстан Республикасының Президенті тағайындаған, Қазақстан Республикасының Парламент Палатасы тағайындаған және сайлаған, орталық атқарушы органдар мен ведомстволарды басқаратын лауазымды тұлғаларға, Парламент депутаттарына, судьяларға қатысты қылмыстық істерді, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры мен оның орынбасарларының тапсырмасымен қадағалау жүргізілетін істерді тікелей қадағалайды;
2) Бас әскери прокуратура Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі әскери қызметшілер, әскерге шақыру немесе келісім шарт бойынша қызмет өтеушілер; әскери жиынды өтеу кезінде әскери міндетті азаматтар; әскери міндеттерін өтеуге байланысты әскери бөлімдерде, құрамдарда, мекемелерде немесе осы бөлімдердің, құрамдардың, мекемелердің орналасқан орындарында азаматтық қызметші адамдар жасаған барлық қылмыстар бойынша Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Әскери тергеу департаментіндегі (одан әрі ҚР ІІМ ӘТД) тергеудің заңдылығын және Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің (одан әрі ҚР ІІМ), Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери полициясының (одан әрі ҚР ҚК ӘП), Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметінің (одан әрі ҚР ҰҚК ШҚ) орталық аппараттарында, сондай-ақ басқа қылмыстық қудалау органдарында анықтау заңдылығын қадағалауды жүзеге асырады. Осы органдардың төмен тұрған құрылымдарында қылмыстық істер бойынша қадағалауды округтардың, гарнизондар мен әскерлердің тиісті әскери прокурорлары жүзеге асырады;
3) Департамент Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің (одан әрі ҚР ҰҚК), Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің (одан әрі ҚР ІІМ), Қазақстан Республикасы Экономикалық және сыбайлас жемқорлық қылмыстарға қарсы күрес жөніндегі агенттігінің (қаржы полиция) (одан әрі ҚР ЭСЖҚКА), Қазақстан Республикасы Кеден бақылау агенттігінің (одан әрі ҚР КБА), Қазақстан Республикасы Төтенше жағдай жөніндегі агенттігі Мемлекеттік өрт сөндіру қызметінің (одан әрі ҚР ТЖА МӨҚ), Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі Қылмыстық атқару жүйесі комитетінің (одан әрі ҚР ӘМ ҚАЖК) орталық аппарат қызметкерлері қозғаған және тергеу жүргізген қылмыстық істер бойынша қадағалауды жүзеге асырады. Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының, оның орынбасарларының, Департамент бастығының тапсырмасы (нұсқауы) бойынша орталық аппараттардың тергеушілері тергейтін қылмыстық істер бойынша тергеу әрекеттеріне, сондай-ақ қылмыстық істі қозғаудың, азаматтарды ұстаудың, айып тағу мен өзге іс жүргізу шешімдердің заңдылығын тексеруге санкция беру облыстық, Астана, Алматы қалалық және оларға теңестірілген прокурорларға, олардың орынбасарларына жүктелуі мүмкін;
4) облыстық, Астана, Алматы қалалық және оларға теңестірілген прокурорлар ҚР ҰҚК, ҚР ІІМ, ҚР ЭСЖҚКА, ҚР КБА, ҚР ТЖА МӨҚ, ҚР ӘМ ҚАЖК облыстық аппараттарында және оларға теңестірілген департаменттерде (басқармаларда) қадағалауды жүзеге асырады;
Облыстық, Астана, Алматы қалалық және оларға теңестірілген прокурорлардың жазбаша тапсырмасы (нұсқауы) бойынша облыстық аппарат тергеушілері тергеу жүргізетін, соттылығы аудандық сотқа қатысты, қоғамдық кең жаңғырық тудырмайтын, сыбайлас жемқорлық болып табылмайтын немесе азаматтардың конституциялық құқықтарын бұзушылыққа байланысты емес қылмыстар туралы қылмыстық істер бойынша қадағалау қылмыстық қудалау органдарын хабардар етіп, аудандық, қалалық және оларға теңестірілген прокурорларға жүктелуі мүмкін. Нақты тапсырма (нұсқау) беру облыстық және оларға теңестірілген прокурорларды тергеу және анықтау заңдылығын қадағалау жағдайы үшін жауапкершіліктен босатпайды;
5) аудандық, аудандық құқығы бар қалалық және оларға теңестірілген прокурорлар ҚР ҰҚК, ҚР ІІМ, ҚР ЭСЖҚКА, ҚР КБА, ҚР ТЖА МӨҚ, ҚР ӘМ ҚАЖК аудандық, қалалық және оларға теңестірілген басқармаларда (бөлімдерде) қадағалауды жүзеге асырады;
6) аймақтық көлік прокурорлар көлікте жасалған, сондай-ақ көлікте қаржы полиция органдарының және кеден қызметкерлері, темір жол, су, әуе және құбыр көлігі мен көлік инфрақұрылымының құрылысын жүзеге асыратын ұйымдарының жұмыскерлері жасаған лауазымдық қылмыстарды тергеу кезінде тергеу және анықтау органдарымен заңдылықтың сақталуына қадағалау жүргізеді;
7) табиғатты қорғау прокурорлар қылмыстық қудалау органдарының тиісті арнайы (экологиялық) бөлімшелерінде қылмыстық істер бойынша қадағалауды жүзеге асырады;
8) арнайы прокурорлар анықтауды қылмыстық атқару жүйесі органдарының бөлімшелері жүргізетін қылмыстық істер бойынша түзеу мекемелерінде жазаның орындалу заңдылығына қадағалау жүргізеді;
9) прокуратуралардың өзара іс-қимыл жасау мәселелері Бас Прокурордың "Аймақтық прокурорлардың және арнайы прокуратура прокурорларының құзыреттерін шектеу туралы" 2003 жылғы 03 қарашадағы N 64 бұйрығымен регламенттелген.

6. Басқа әкімшілік-аймақтық бірлікте қылмыстық қудалау органдарының лауазымды адамдары жасайтын іс жүргізу әрекеттеріне санкция беруді осы органдардың тергеу және анықтау заңдылығын қадағалайтын облыстық, Астана, Алматы қалалық және оларға теңестірілген прокурорлар жүргізеді, сонымен қатар олар қадағалаушы прокурорға аталған әрекеттер қайда жүргізілетіні туралы 24 сағат ішінде хабарлауға міндетті.
Департаментке құқық қорғау ведомстволардың орталық аппараттарының тергеу органдарының қаулылары бойынша тергеуді, қамауға алуды, тергеу мерзімін ұзартуды және айыпкерлерді қамауда ұстауды жүргізетін лауазымды адамның әрекеттерін санкциялау туралы үш тәулік мерзім ішінде ақпарат берілсін.

7. Қылмыстық қудалаудан, сотқа тартылудан иммунитеті мен артықшылықтары бар адамдарға қатысты тергеу әрекеттеріне санкция беру және өндіріспен аяқталған істерді сотқа жолдау мәселелері Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің (одан әрі ҚР ҚІЖК) талаптарына сәйкес шешіледі.

8. Соттылығы Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына қатысты, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президенті тағайындаған, Қазақстан Республикасының Парламент Палатасы тағайындаған және сайлаған, орталық атқарушы органдар мен ведомстволарды басқаратын лауазымды тұлғаларға, Парламент депутаттарына, судьяларға қатысты қылмыстық істер бойынша тергеу әрекеттерге санкция беруді Бас Прокурор мен оның орынбасарлары шешеді.

9. Қылмыстық істің облыс (қала) шегінде аймақтық тергеуге қатыстылығын облыстық, Астана, Алматы қалалық және оларға теңестірілген прокурорлар, Республика шегінде Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры мен оның орынбасарлары белгілейді.

10. Қылмыстық іс жүргізу заңнамаға сәйкес анықтаушының, анықтау органының, тергеушінің әрекеттері мен шешімдеріне жасалған шағымдарды осы Нұсқаулық бойынша анықтау және тергеу заңдылығын қадағалауды тікелей жүзеге асыратын прокурорлар үш және жеті тәулік ішінде қарауы керек.

3. Тергеу және анықтау заңдылығын
қадағалауды ұйымдастыру

11. Қадағалау қылмыстық қудалауды жүзеге асыратын тергеу және анықтау органдарымен қабылданған шешімдердің, сондай-ақ лауазымды тұлғалардың әрекеттерінің заңдылығын қамтамасыз ететіндей ұйымдастырылуы қажет.

12. Тергеу және анықтау заңдылығын қадағалау қылмыстың жасалғаны немесе дайындалып жатқаны туралы қылмыстық қудалау органына хабарлағаннан бастап қылмыстық істі сотқа жолдағанға дейін - сотқа дейінгі өндірістің барлық деңгейінде жүзеге асырылады.

13. Саяси мемлекеттік қызметшілер жасаған қылмыстарға байланысты, сондай-ақ құқық қорғау органдарының қызметкерлері азаматтардың конституциялық құқықтарын бұзуға байланысты үлкен қоғамдық жаңғырық болған қылмыстық істерді қозғаудың негізділігі және тергеудің заңдылығы қамтамасыз етілсін. Осы қылмыстық істер бойынша өзара іс-қимыл жасау, тергеу және анықтау заңдылығы мен оларды сотта қараудың заңдылығын пәрменді қадағалау белгіленсін.
Аса маңызды не үлкен қоғамдық жаңғырық туғызатын қылмыстық іс қозғаған кезде прокурор қадағалаудың толассыз әдісін қамтамасыз ету үшін оперативтік қызметкерлерден топ құру туралы шешім қабылдасын, ол топ қылмыстық іс қозғалған сатыдан бастап аяқталғанға дейін, заңды күшіне енген сот шешімінің заңдылық жағдайына шейін қадағалау жүргізеді.

14. Үлкен қоғамдық жаңғырық туғызған аса ауыр қылмыстар бойынша, сондай-ақ көлік апаттары, күйреу, қирау және көлікте өзге төтенше жағдайлар болған жергілікті орындарға басқа құқық қорғау органдарымен бірге аудандық, аудандық құқығы бар қалалық және оларға теңестірілген прокурорлардың өздері барсын, не бағынышты прокурорларға тапсырсын. Қажет болған жағдайда тергеу әрекеттерінің өндірісіне қатыссын. Көлік прокуратуралары едәуір алыста болғанда, осындай жағдайлар болған жерге аймақтық прокурорлар барсын. Тергеу және анықтау органдарынан қылмысты ашу үшін заңда көзделген барлық шаралардың қолданылуын талап етсін.

15. Облыстық, Астана, Алматы қалалық және оларға теңестірілген прокурорлар кідіріссіз үш тәуліктен кешіктірмей Бас прокуратураға мемлекеттің конституциялық құрылысының негізіне және қауіпсіздігіне қарсы қылмыс; ұйымдасқан қылмыстық топ немесе қылмыстық қоғамдастық жасаған; тапсырыс бойынша кісі өлтіру; шетелдіктер жасаған және шетелдіктерге қатысты жасалған ауыр және аса ауыр қылмыстар; терроризм мен экстремизм фактілері; адамдарды нәпсіқұмарлық, еңбек және өзге де пайдалану үшін заңсыз әкету және сату; жауапты мемлекеттік лауазымды адамдар жасаған сыбайлас жемқорлық қылмыстар туралы, сондай-ақ барлық төтенше жағдайлар мен үлкен қоғамдық жаңғырық туғызған қылмыстар жөнінде арнайы хабар жеткізеді. Осындай істердің тергеу барысы туралы ай сайын Департаментке іс жүргізудің соңғы шешімі мен істің сотта қаралуына шейін ақпарат жолдасын. Облыстық және оларға теңестірілген прокуратураларға аудандық (қалалық) және оларға теңестірілген прокуратуралардың прокурорлары арнайы хабар ұсынудың көлемі мен мерзімін облыстық және оларға теңестірілген прокуратуралар белгілейді.

16. Бас әскери прокуроры, Астана, Алматы қалалық прокурорлары, облыстық және оларға теңестірілген прокурорлар ұйымдасқан қылмыстылыққа қарсы күресті күшейту жөнінде шаралар қолдансын, тоқсан ішінде кемінде бір мәрте ұйымдасқан қылмыстық топтар жасаған қылмыстар туралы қылмыстық істердің тергеу заңдылығына прокурорлық қадағалау практикасын зерделесін және тоқсан аяқталғаннан кейін келесі айдың 10 күні Департаментке ақпарат берсін.

17. "Тапсырыс" сипатына жататын және белгісіз жағдайда жасалған қылмыстарға ерекше назар аудара отырып, қасақана кісі өлтірулердің тергеу заңдылығына прокурорлық қадағалау нығайтылсын. Бас әскери прокуроры, Астана, Алматы қалалық прокурорлары, облыстық және оларға теңестірілген прокурорлар Департаментке қасақана кісі өлтірулердің тергеу заңдылығын қадағалаудың жағдайы туралы ақпаратты тоқсан сайын есеп аяқталғаннан кейін келесі айдың 10 күні ұсынсын.

18. Департамент жылына кемінде екі мәрте осы Нұсқаулықтың 16 мен 17 тармақтарында көрсетілген мәселелер бойынша прокурорлық қадағалау жағдайын жинақтап қорытындыласын.

19. Қалааудандық және оларға теңестірілген прокурорлар облыс соттылығына қатысты қылмыстар туралы қылмыстық істер прокуратура органдарына келіп түскен күннен бастап 3 тәулік ішінде оларды зерделеуді жүргізеді. Айыптау қорытындысымен келіскен жағдайда қалааудандық және оларға теңестірілген прокурорлар істі соттылығы бойынша жолдау туралы мәселені шешу үшін жоғары тұрған прокурорларға өздерінің қорытындысымен бірге қылмыстық істі жолдайды.

20. Аудандық, қалалық және оларға теңестірілген прокурорлар есепке алу-тіркеу тәртібін бұзуға жол бермеу жөнінде дер кезінде шаралар қолданумен қатар, қылмысты есептен бастап қылмыстық қудалауды жүзеге асыруға шейін жасыру фактілеріне табанды шара қолдана отырып, жасалған немесе дайындалып жатқан қылмыстар туралы арыздар мен хабарларды қабылдау, есепке алу, тіркеу және шешу кезінде он күн сайын заңдылықтың сақталуына тексеріс жүргізсін. Есепке алынған қылмыстар бойынша соңғы шешім қабылданғанға дейін бақылау жүргізсін.

21. Осы бағытта қадағалауды жүзеге асырған кезде қылмыстылықтың, оны ашудың жағдайы туралы статистикалық мәліметтердің, тергеу жұмысы мен анықтау көрсеткіштерінің, тергеу және анықтау заңдылығына прокурорлық қадағалау туралы мәліметтердің шынайылығын қамтамасыз етілсін.

22. Тергеу және анықтау органдары қылмыстық істі қозғау, қысқарту не тоқтату туралы шешім қабылдағанда статистикалық карточкалар кідіріссіз толтырылсын. Осы шешімдер заңсыз болған жағдайда статистикалық құжаттарды шығарумен қатар оларды бұзу және кінәлі адамдарды жауапкершілікке тарту жөнінде шаралар қабылдансын.

23. Бас әскери прокуроры, Астана, Алматы қалалық прокурорлары, облыстық және оларға теңестірілген прокурорлар тоқсан ішінде кемінде бір мәрте тиісті қылмыстық қудалау органдарында қылмыстарды есепке алудың және тіркеудің шынайылығына тексеріс жүргізсін, тоқсан сайын жасалған немесе дайындалып жатқан қылмыстар туралы арыздар мен хабарларды қабылдау, есепке алу, тіркеу және шешу кезінде заңдылықтың сақталу практикасын жинақтап қорытындыласын және қажетті шаралар қолдансын. Шара қолдану кесімдерінің жинақ қорытындылары мен көшірмелерін Департаментке тоқсан аяқталғаннан кейін келесі айдың 10 күні ұсынсын.

24. Департамент жылына кемінде екі мәрте осы мәселе бойынша прокурорлық қадағалаудың жағдайын жинақтап қорытындыласын.

25. ҚР ҚІЖК 197-бабының тәртібі бойынша жазбаша нұсқау беруге, қаулы шығаруға, қылмыстық істердің қозғалысын сипаттайтын статистикалық карточкаға қол қоюға, тергеу және анықтау органдарының іс жүргізу әрекеттеріне (қамауға алудан басқа) санкция беруге, қылмыстық істі қысқартудың негізділігі туралы қорытындылар жасауға, қылмыстық іс қозғаудан бас тарту мен іс бойынша өндірісті тоқтату жөнінде келісімі туралы бұрыштама қоюға, сондай-ақ тергеушілер мен анықтаушылардың, төмен тұрған прокурорлардың қаулыларын бұзуға (немесе осындай қаулыларды бекітуге), қылмыстық істі талап етуге өкілетті:
1) аудандық және оларға теңестірілген деңгейде - прокурор және оның орынбасарлары;
2) облыстық және оларға теңестірілген деңгейде (соның ішінде Бас әскери прокуратура) - тек қана прокурор және оның орынбасарлары;
3) Бас прокуратурада - Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры, оның орынбасарлары, Департамент бастығы.
Қылмыстық істер бойынша қаулы ұйғаруға (қылмыстық іс қозғаудан басқа) тек қана Департамент басқармасының қызметкерлері, Бас әскери прокуратураның, Астана, Алматы қалалық, облыстық және оларға теңестірілген прокуратуралардың тергеу және анықтау заңдылығын қадағалау басқармаларының (бөлімдерінің) прокурорлары құқылы.

26. Әр ұйғарылған қаулы бойынша қылмыстық іс қозғаудың заңдылығы тексерілсін. Қылмыстық іс қозғау туралы заңсыз қаулыларды бұзу, қағида бойынша, қаулы шығарылған күннен бастап 10 тәулікке дейінгі мерзім ішінде жүргізілсін.

27. Прокуратура органдары қадағалау қызметінің әдістері арқылы ең көкейкесті және қоғамдық елеулі қылмыстық жазаланатын әрекеттер бойынша қылмыстық қудалауды жүзеге асыру жөнінде құқық қолдану практикасын белсенді қалыптастырады. Қағида бойынша, есептен жасырылған қылмыстар бойынша, жеке тексеріс материалдары бойынша, үлкен қоғамдық жаңғырық туғызған фактілер мен жағдайлар бойынша қылмыстық істерді прокурорлар қозғайды.
Прокурорлармен қозғалған қылмыстық істер соңғы іс жүргізу шешім қабылданғанға шейін тұрақты бақылауға алынсын.

28. Бас әскери прокуроры, Астана, Алматы қалалық прокурорлары, облыстық және оларға теңестірілген прокурорлар тоқсан ішінде кемінде бір мәрте прокурорлармен қозғалған қылмыстық істердің тергеу және осы санаттағы істер бойынша прокурорлық қадағалау практикасының жағдайын жинақтап қорытындыласын және осындай істердің тізімін қосымша ұсынумен қатар Департаментке тоқсан аяқталғаннан кейін келесі айдың 10 күні ақпарат берсін.

29. Департамент жылына кемінде екі мәрте осы мәселе бойынша прокурорлық қадағалаудың жағдайын жинақтап қорытындыласын, Қылмыстық істерді сотта қарау заңдылығын қадағалау департаментіне прокурорлармен қозғалған және сотқа жолданған қылмыстық істер туралы мәліметтерді одан ары бақылауға тапсырсын. Облыстық және оларға теңестірілген прокуратураларда прокурорлармен қозғалған және сотқа жолданған қылмыстық істердің тізімін тиісті қылмыстық істерді сотта қарау заңдылығын қадағалау басқармаларына (бөлімдерге) одан ары бақылауға тапсырылсын.

30. Тергеу жүріп жатқан қылмыстық істерді тек қана тергеу және анықтау органдарының заңсыз әрекеттері туралы шағымдар мен өзге мәліметтер болған жағдайда, азаматтардың бұзылған құқықтарын кідіріссіз қалыпқа келтіру қажет болғанда, тергеудің және айыпкерді қамау мерзімдерін ұзарту туралы қолдаухаттарды қарағанда, сондай-ақ қылмыстық істердің тергеу барысына дер кезінде қадағалауды және прокурордың жазбаша нұсқауының орындалуын тексеруді қамтамасыз ету үшін сұратып алады.

31. Бас тартылған материалдар бойынша, қысқартылған және тоқтатылған қылмыстық істер бойынша іс жүргізу шешімін қабылдаудың заңдылығын тексеру мерзімі прокуратураға келіп түскен күннен бастап 1 айдан аспайды.

32. Прокурор қылмыстық іс қозғаудан бас тартумен және іс бойынша өндірісті тоқтату жөнінде келіскен жағдайда қаулыда жазбаша бұрыштама қою арқылы ресімдейді; істі өндіріспен қысқарту жөнінде келіскенде дәлелдейтін қорытынды жазады. Бұрыштамада прокурордың жеке өзі немесе оның орынбасары лауазымын, аты-жөнін, күнді көрсетіп, қол қояды.
Қылмыстық істі немесе бас тартылған материалдарды Бас прокуратура жазбаша сұратқан жағдайда облыстық және оларға теңестірілген прокуратуралар қабылданған іс жүргізу шешімдерінің негізділігі туралы дәлелді қорытындысымен бірге оларды ұсынуға міндетті.

33. Анықталған заң бұзушылықтар кінәлі адамдардың жауапкершіліктері туралы мәселе көтерумен қатар тергеушілер мен анықтаушылардың заңсыз қаулыларын бұзу, заңсыз жолмен алынған мойындауларды болдырмау арқылы жойылуға жатады.

34. Қылмыстық істі қысқарту туралы және ақтау емес негіздер бойынша қылмыстық іс қозғаудан бас тарту туралы тергеу және анықтау органдарының шешімдеріне адамның кінәлілігі туралы дәлелдемелердің рауалылығы мен қатыстылығына табанды және сынды баға берілсін, күмән тудырған жағдайда тараптарды бітістіру, ақтау кесімдерін қолдануға келісу фактілерінің шынайылығына тексеріс жүргізілсін.

35. Қылмыстық істер мен іздестіру істер бойынша прокурордың нұсқауы оларды қозғауға негіз болып табылған барлық мән-жайларды анықтауға бағытталған тергеу жедел іс-шараларын жүргізуге қылмыстық органдарды бағдарлауы керек. Прокурордың нұсқауының орындалуы қадағалайтын прокурордың бақылауында болуы қажет.

36. Қазақстан Республикасы "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы" Заңының қолданылуын, сондай-ақ есірткі және психотроптық заттардың заңсыз айналымына байланысты қылмыстық істердің тергелуіне прокурорлық қадағалаудың жүзеге асырылуын қадағалауды ұйымдастыру жеке реттеледі.

37. Бас әскери прокуроры, облыстық, Астана, Алматы қалалық, аудандық, қалалық және оларға теңестірілген әскери мен арнайы прокурорлар тоқсанның ішінде кемінде бір мәрте Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының жанындағы Құқықтық статистика және арнайы есеп комитетінің аймақтық бөлімшелерімен бірге тергеу және анықтау заңдылығын прокурорлық қадағалау туралы статистикалық мәліметтерді салыстырып тексеру жүргізсін.

4. Қылмыстық іс жүргізуде азаматтардың
конституциялық құқықтарының қорғалуына
прокурорлық қадағалауды жүзеге асыру

38. Қылмыстық іс жүргізуде азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын қорғау прокуратура органдары қызметкерлерінің маңызды міндеті болып табылады.

39. Аудандық, қалалық және оларға теңестірілген прокурорлар ҚР ҚІЖК 17-тарауының талаптары құқық қорғау органдарының қызметкерлерімен сақталуын тұрақты тексеріп тұрсын. Қабылдау-тарату бөлімдерінде, әкімшілік қамауға алынған адамдар ұсталатын арнайы қабылдау бөлімдерінде, медициналық айықтырғыштарда, Қалалық ішкі істер басқармасының (аудандық ішкі істер бөлімінің) уақытша ұстау қапастарында, тергеу қапастарында, қылмыстық қудалау органдарының қызметтік жайларында тексерістер жүргізілсін. Түнгі уақытта, мейрам және демалыс күндері оқыс тексерулер жүргізу тәжірибеге енгізілсін. Әр сезіктіні ұстаудың заңдылығы анықталсын. Заңсыз ұсталған жағдайда кінәлі лауазымды адамдарға қатысты шара қолданумен қатар сезіктілер кідіріссіз босатылсын. Кәмелетке толмағандарды, мүгедектерді, әйелдерді, шетел азаматтарын ұстаудың заңдылық мәселелеріне ерекше назар аударылсын. Ұстауды дәлелдер табудың құралы ретінде пайдалану тәжірибесіне жол берілмесін.

40. Бас әскери прокуроры, облыстық, Астана, Алматы қалалық және оларға теңестірілген прокурорлар он күн сайын сезіктілерді ұстаудың заңдылығына тексеру жүргізсін.

41. Облыстық, Астана, Алматы қалалық және оларға теңестірілген прокурорлар ҚР ҚІЖК 132-бабының тәртібі бойынша бір тәуліктен кешіктірмей, қылмыс жасады деп сезік келтірілген қылмыстық қудалау органдарының орталық аппаратының адамын тергеуші ұстағаны туралы Бас прокуратураға кідіріссіз хабарласын.

42. Прокурорлар қылмыс жасаған адамды қамауға алу туралы мәселені жедел шешсін. Аудандық, қалалық және оларға теңестірілген әскери және арнайы прокурорлар, қағида бойынша, ішкі істер, ұлттық қауіпсіздік және қаржы полиция органдарының қызметтік жайларында қамауға санкция берсін.

43. Қамауға санкция беру туралы мәселені шешкен кезде міндетті түрде істің барлық материалдарымен мұқият таныссын, өзі жеке сезіктілер мен айыпкерлерден жауап алсын. Жауап алудың хаттамасы қылмыстық іске тіркеледі.

44. Санкция беруді есепке алу жеке журналда жүргізіледі, журнал прокурордың сейфінде сақталады. Журналда қылмыстық істің нөмірі, қозғалған күні, тергеу жүргізетін орган мен адам, сезіктінің немесе айыпкердің аты-жөні, туған жылы мен жері, азаматтығы, мекен-жайы мен жұмыс орны, айып тағудың немесе сезік келтірудің бабы, ұсталу күні, қамауға санкция берген адамның лауазымы мен аты-жөні, қамауға санкция берілген тәртіптің ҚР ҚІЖК ( 142 , 150 , 267 ) бабы, қамауға алынған күн, қамау мерзімі ұзартылған күн, үкімнің күшіне енгені туралы белгі соғумен қатар тергеудің және сотта қараудың қорытындысы көрсетіледі.

45. ҚР ҚІЖК 139 , 141 , 150-баптарында мазмұндалған мән-жайларды есепке ала отырып, қамауға алу бұлтартпау шарасы ретінде заңға қатаң сәйкес қолданылсын. Қамауға алуға санкцияны ҚР ҚІЖК 150-бабының 4-бөлігіне сәйкес тек оған құқығы бар прокурорлар ғана берсін.

46. Ерекше жағдайларда ғана сезіктілерге қатысты қамауға алу қолданылсын. Кәмелетке толмағандарға қатысты өзге бұлтартпау шараларын қолдану мүмкін болмаған жағдайда ғана қамауға алу қолданылсын.

47. Прокурорлар қамауға алу туралы шешкен мәселенің негізділігі мен дер кезділігі үшін, сондай-ақ санкция беруден негізсіз бас тартқаны үшін жеке жауапкершілік етеді. Санкция беруден бас тарту жазбаша түрде дәлелденуі керек. Анықтау және тергеу сатысында қамауға алуды өзге бұлтартпау шарасына өзгерту кезінде ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасаған адамға, сезіктіге және айыпкерге қатысты қамауға алуға санкция беруден бас тартылған әр жағдайда прокурорлар бір тәулік мерзім ішінде бұл туралы жоғары тұрған прокурорға себептерін көрсетіп, жазбаша баяндасын.

48. ҚР ҚІЖК-інде белгіленген тергеу және қамауға алу мерзімдерін ұзарту тәртібінің мүлтіксіз сақталуы қамтамасыз етілсін. Іс жүргізу мерзімдерін ұзартудың әр жағдайында олардың себептері талқылансын және сөзбұйдаға салған адамға шаралар қолданылсын.

49. Қылмыстық іс жүргізу заңнаманың талаптарына сәйкес айыпкерді сотқа беру туралы мәселені шешу алдында тергеу мен анықтаудың жан-жақтылығы, толықтылығы және объективтілігі қамтамасыз етілгені мұқият тексерілсін. Осы талаптар орындалмаған жағдайда кінәлі адамдарға өз құзыретінің шегінде шара қолданумен қатар қылмыстық істі қосымша тергеуге қайтарсын. Прокурорлар істі сотқа жолдаудың негізділігі мен дер кезділігі үшін жеке жауап береді.

50. Бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алу таңдалған, бірақ соңынан іс бойынша өндіріс қысқартылған немесе тергеу және анықтау сатысында не сотпен тоқтатылған адамдарды қамауға алудың және қылмыстық жауапкершілікке тартудың және ақтау үкімі ұйғарылған істердің заңдылығы мен негізділігі жөніндегі мәселе прокуратураның алқа мәжілісінде қарауға енгізілсін, азаматты дәлелсіз қылмыстық жауапкершілікке тартуда және заңсыз қамауға алуға кінәлі лауазымды адамның жауапкершілігі туралы мәселе шешілсін.

51. Бас әскери прокуроры, облыстық, Астана, Алматы қалалық және оларға теңестірілген прокурорлар тоқсан сайын қылмыстық іс жүргізуде азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын сақтау жөнінде прокурорлық қадағалау тәжірибесін жинақтап қорытындыласын және тоқсан аяқталғаннан кейін келесі айдың 10 күні прокурорлық шаралар қолдану құжаттары мен заңсыз қамауға алынған адамдар тізімінің көшірмелерін қосымша ұсынумен қатар Департаментке ақпарат берсін.

52. Департамент жылына кемінде екі мәрте осы мәселе бойынша прокурорлық қадағалаудың жағдайын жинақтап қорытындыласын.

53. Департамент, оның басқармалары мен бөлімдері тергеу және анықтау заңдылығын қадағалауды ұйымдастырудың, қызметкерлердің біліктілігін жоғарылатудың қазіргі әдістерін әзірлеу және енгізу жөніндегі жұмысты тұрақты жүргізсін.

5. Қорытынды ережелер

54. Қылмыстық қудалау органдарының сотқа дейінгі қызметінде заңдылықтың сақталуын қамтамасыз ету жөніндегі прокуратура органдарының қызметін бағалаудың негізгі өлшемдері болып мыналар саналады:
1) заңдылықты бұзушылықты, сондай-ақ оларды тудыратын себептер мен шарттарды дер кезінде анықтау, жою;
2) прокурорлық қадағалау шаралары арқылы жасаған қылмыстары үшін, соның ішінде жауапты мемлекеттік лауазымды адамдарға қатысты жазадан құтылмаушылық қағидатын қамтамасыз ету;
3) қылмыстық қудалау органдары қылмыстық іс жүргізу кезінде азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын бұзу фактілеріне жол бермеу, алдын алу, сондай-ақ олардың құқықтық қабілеттерін қалыпқа келтіру;
4) осы салада қадағалаудың толықтылығын қамтамасыз ету есебінен сандық көрсеткіштерін қуғындауды жою;
5) қылмыстық істер бойынша келтірілген нақты залалды және оның шынайы өтелуін бақылай отырып, залалдың шынайы өтелуін және іс жүргізу шығындарының орнын толтыруды қамтамасыз ету.
55. Облыстық, Астана, Алматы қалалық және оларға теңестірілген прокурорлар Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының 2001 жылғы 03 сәуірдегі N 54/15ө нұсқауына сәйкес "Тергеу және анықтау заңдылығын қадағалау туралы" компьютерлік деректер базасына дер кезінде (апта сайын), сапалы ақпарат ұсынуды қамтамасыз етсін. Берілген мәліметтер ресми (облыстық және оларға теңестірілген прокурорлардың тергеу және анықтау заңдылығын қадағалау мәселелеріне жетекшілік ететін орынбасарлары қол қойған) және жедел ақпарат болып саналады.