Об утверждении Инструкции по комплексной реабилитации детей-инвалидов с психоневрологическими патологиями

Совместный приказ Министра труда и социальной защиты населения Республики Казахстан от 7 декабря 2010 года № 399-ө, Министра здравоохранения Республики Казахстан от 13 декабря 2010 года № 961 и Министра образования и науки Республики Казахстан от 27 декабря 2010 года № 581. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 18 января 2011 года № 6742. Утратил силу совместным приказом Министра труда и социальной защиты населения Республики Казахстан от 30 апреля 2013 года № 190-Ө-М и Министра образования и науки Республики Казахстан от 28 мая 2013 года № 202, Министра здравоохранения Республики Казахстан от 29 мая 2013 года № 314

Сноска. Утратил силу совместным приказом Министра труда и социальной защиты населения РК от 30.04.2013 № 190-Ө-М и Министра образования и науки РК от 28.05.2013 № 202, Министра здравоохранения РК от 29.05.2013 № 314 (вводится в действие с 29.05.2013).

В целях реализации пункта 17 Плана мероприятий на 2010-2011 годы по реализации программы "Дети Казахстана" на 2007-2011 годы", утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 4 декабря 2009 года № 2010, ПРИКАЗЫВАЕМ: см.P110266
1. Утвердить Инструкцию по комплексной реабилитации детей - инвалидов с психоневрологическими патологиями.
2. Департаменту социальной помощи Министерства труда и социальной защиты населения Республики Казахстан (Манабаева К.А.) обеспечить:
государственную регистрацию настоящего совместного приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;
в установленном законодательством порядке официальное опубликование и размещение настоящего совместного приказа на интернет - ресурсе Министерства труда и социальной защиты населения Республики Казахстан.
3. Контроль за исполнением настоящего совместного приказа возложить на вице-министра труда и социальной защиты населения Республики Казахстан Нусупову А.Б.
4. Настоящий совместный приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр образования и науки
Республики Казахстан
________________ Б. Жумагулов
27 декабря 2010 года

Министр здравоохранения
Республики Казахстан
________________ С. Каирбекова
13 декабря 2010 года

Министр труда и социальной
защиты населения
Республики Казахстан
________________ Г. Абдыкаликова
7 декабря 2010 года

Утверждено
совместным приказом
Министра образования и науки
Республики Казахстан
от 27 декабря 2010 года № 581

Министра здравоохранения
Республики Казахстан
от 13 декабря 2010 года № 961

Министра труда и социальной защиты
населения Республики Казахстан
от 7 декабря 2010 года № 399-ө

Инструкция по комплексной реабилитации детей-инвалидов
с психоневрологическими патологиями

1. Общие положения

1. Настоящая Инструкция по комплексной реабилитации детей - инвалидов с психоневрологическими патологиями (далее – Инструкция) детализирует создание условий, направленных на физическое восстановление, социализацию, коррекционное обучение и воспитание, а также на создание социально приемлемых навыков у детей – инвалидов с психоневрологическими патологиями (далее – дети), получающих специальные социальные услуги в учреждениях и организациях системы социальной защиты населения Республики Казахстан.
2. При проведении реабилитации детей необходимо учитывать следующие принципы:
преемственность - заключается в единых методологических подходах к реабилитационным мероприятиям независимо от места их проведения;
этапность – индивидуальный план работы реализуется от простого к сложному;
непрерывность - реабилитация не должна прерываться, реабилитационные мероприятия могут изменяться только по форме, но не по содержанию;
принцип индивидуализации - определение объема оказываемых специальных социальных услуг и их видов осуществляется для каждого ребенка в отдельности с учетом индивидуальных потребностей детей;
принцип активности - постоянное побуждение ребенка к повторению той или иной деятельности;
принцип целостности - каждый вид деятельности, в которой участвует ребенок, должен иметь свою цель и конечный результат, чтобы добиться усвоения и осмысления ребенком определенного алгоритма действий;
принцип сопровождения деятельности речью (все действия специалист сопровождает речью) - обучение ребенка соотношению тех или иных действий с речью;
принцип социальной мотивации к обучению - доброжелательная и учитывающая особенности ребенка атмосфера, являющаяся важным компонентом продуктивности его обучения.
3. Реабилитация детей осуществляется путем их социализации, через обучение детей навыкам самообслуживания и личной гигиены.

2. Основные составляющие комплексной реабилитации

4. Комплексная реабилитация состоит из трех основных блоков, осуществляющих постоянное взаимодействие между собой:
1) медицинский блок - поддержание жизнедеятельности организма.
Для реализации медицинского блока необходимо:
осуществлять регулярные (плановые) медицинские осмотры;
осуществлять своевременную и точную диагностику психоневрологического и соматического состояния и в случае необходимости, которые определяются врачами направлять детей в профильное медицинское учреждение;
оказывать поддерживающую терапию (при необходимости);
осуществлять двигательную абилитацию (реабилитацию).
Исходя из задач, основными методами медицинского вмешательства, используемого при реабилитации, являются:
медикаментозный – только в качестве поддерживающей терапии (противосудорожное лечение, курсовое применение ноотропных и сосудистых препаратов, симптоматическое использование нейролептиков, транквилизаторов);
немедикаментозной – физиопроцедуры, лечебная физкультура, закаливающие мероприятия, психотерапия;
2) социальный блок - содействие в обеспечении ребенка и членов его семьи установленными законодательством услугами, льготами, пособиями, благотворительной и социальной помощью.
Для реализации социального блока необходимо:
осуществлять мониторинг социальной ситуации в семье ребенка, защиту прав ребенка;
обучать родителей и членов семьи основам реабилитационных мероприятий проводимых в домашних условиях;
помощь в оформлении документов, необходимых для получения услуг, льгот, пособий, благотворительной и социальной помощи;
3) психолого-педагогический блок – формирование навыков, обеспечивающих социальную интеграцию.
Для реализации психолого-педагогического блока необходимо:
выявить положительные стороны психики, опора на которые поможет более эффективно построить учебно-воспитательную работу с умственно отсталым ребенком;
определить структуру дефекта психики;
установить особенности психического развития;
корректировать интеллектуальные и речевые дефекты;
формировать у ребенка представления об окружающем мире, свойствах предметах, навыках изобразительной деятельности и других видов деятельности;
формировать навыки самообслуживания, личной гигиены;
развивать социально-бытовую ориентацию, воспитание правильного поведения в различных формах взаимодействия;
оказывать психологическую помощь родителям и членам семьи, проживающими с детьми, обучать их воспитанию детей с учетом их возможностей, так как обучение родителей правильной организации жизни и деятельности детей в семье положительно скажется на создании благоприятной эмоциональной атмосферы в семье, познакомит родителей с психологическими особенностями детей на различных возрастных этапах, позволит избежать ошибок в воспитании и обучении детей с ограниченными возможностями;
На психолого-педагогический блок ложится основная нагрузка по реализации коррекционных мероприятий, которые включают в себя ряд ступеней социальной интеграции и социализации ребенка.
5. Предлагаемые ступени социальной интеграции и социализации детей:
первая ступень – социальная адаптация;
вторая ступень – социально-бытовая ориентация;
третья ступень - социально-бытовая адаптация;
четвертая ступень – социально-трудовая адаптация.
6. Для организации системной работы по реабилитации детей рекомендуется разработка общего учебного плана, который является основным документом, регламентирующим организацию и содержание коррекционного процесса, способствующего развитию детей и подготовки их к жизни в обществе.
В коррекционной деятельности рекомендуется использовать игровые методы, способствующие развитию психомоторики, так как коррекционное воздействие направлено, прежде всего, на основной дефект – повышение познавательных возможностей детей.
В процессе реабилитации у детей формируются навыки, имеющие практическую направленность и соотносящиеся с их возможностями: навыки самообслуживания и личной гигиены, социально-бытовой ориентации, ручной умелости и посильной трудовой подготовки.
При этом, оценка знаний по учебным предметам не осуществляется.
Начало и продолжительность учебного года осуществляется в соответствии со сроками, действующими в детских дошкольных учреждениях.
На основе общего учебного плана составляется учебный план на каждую группу с учетом уровня познавательных возможностей детей.
Занятия коррекционного цикла могут проводиться в первую и во вторую половину дня с учетом использования психоэмоциональной активности ребенка.
Индивидуальные занятия проводятся с теми детьми, которые имеют более выраженные нарушения речи (логопед), общей моторики (инструктор по лечебной физкультуре), сенсорных процессов (учитель дефектолог). Время проведения индивидуальных занятий определяется специалистами, исходя из потребностей ребенка и степени сложности его состояния и может составлять от 15 до 45 минут.
7. На первой ступени социальной адаптации реализуются задачи, направленные на:
развитие элементарных навыков общения (выполнение простых инструкций, умение выразить свою просьбу жестом, мимикой, словами, включать детей в совместные игры: хороводные игры и игры с игрушками);
привитие навыков элементарного самообслуживания (самостоятельно одеваться и раздеваться, умываться, пользоваться мылом и салфеткой (полотенцем, этики поведения во время приема пищи, при общении с людьми);
развитие моторики.
8. На второй ступени обучения реализуются задачи, направленные на закрепление уже приобретенных навыков общения, личной гигиены и самообслуживания.
Задачами коррекционного класса второй ступени являются:
развитие умения работать, подчиняться общим требованиям, выполнять инструкции педагога;
обучение детей сюжетно - ролевым играм по определенным правилам;
активизация речи через практическую деятельность;
развитие коммуникативных навыков в процессе общения со сверстниками и взрослыми: обучение правильно воспринимать и различать эмоции, мимику, жесты человека: радость, горе, гнев, недовольство, удивление;
совершенствование тонкой моторики, координация движений руки и глаза;
развитие внимания, зрительной, слуховой и механической памяти;
развитие наглядно - действенного мышления;
развитие элементарных математических представлений (счет до пяти), знание основных цветов, геометрических фигур. Обучение различать и называть времена года, время суток: утро, день, вечер, ночь.
Чтобы помочь детям освоить тот или иной навык необходимо сначала разбить соответствующий процесс на отдельные шаги, достаточно маленькие, для того чтобы они могли легко справиться с каждым из них.
9. На третьей ступени формируются навыки бытовой ориентации: уборка рабочего места, пользование предметами быта, сервировка стола, мытье посуды, уборка квартиры (комнаты).
10. На четвертой ступени реализуются задачи, направленные на обучение посильным трудовым навыкам.
Обучение труду направлено на решение следующих задач:
формирование элементарных знаний по видам труда, развитие самостоятельности в труде, формирование трудовых качеств, привитие интереса к трудовой деятельности.
Воспитание положительных качеств личности детей: трудолюбие, настойчивость, умение работать в коллективе, доводить дело до конца.
Наряду с этими задачами на занятиях по труду решаются и специальные задачи, направленные на коррекцию умственной деятельности детей:
ориентироваться в задании;
предварительно планировать ход работы;
контролировать свою работу.
11. Важным звеном взаимодействия блоков реабилитации является план индивидуальной работы - основной документ, фиксирующий все реабилитационные мероприятия и изменения в состоянии ребенка в процессе реабилитации.
В случае отсутствия положительных изменений в состоянии ребенка рекомендуется индивидуальный план работы пересмотреть и найти правильный путь к решению поставленных целей и задач.
12. Одним из важных компонентов качественной реализации комплексных программ является правильное и полное ведение документации:
график динамики развития ребенка (приложение 1);
паспорта групп, классов, с указанием в них следующих сведений:
списков детей (возраст, пол, соматические заболевания, двигательная активность, особенности характера, речь, коммуникативные способности, увлечения ребенка, домашний адрес и телефон, контактные данные родителей);
личные дела детей (заводится на каждого ребенка папка со следующим содержанием: фотография в полный рост, анкета родителей (приложение 2), карта психолого-педагогического обследования;
индивидуальный план работы.

3. Заключение

13. При соблюдении условий, указанных в настоящей Инструкции специалисты учреждений и организаций системы социальной защиты населения смогут сформировать у детей необходимые социальные навыки самообслуживания, бытовой и трудовой ориентации, которые позволят социализировать и интегрировать детей в общество.

Приложение 1
к Инструкции по комплексной
реабилитации детей-инвалидов
с психоневрологическими патологиями

Форма

График динамики развития ребенка

Фамилия, имя ребенка ___________________________ Возраст ____________

Группа _____________________ Дата начала заполнения _________________

Баллы

6
5
4
3
2
1
0

Год

Учитель-дефектолог __________________________________________

1. Пояснение к заполнению карты графика динамики развития ребенка:
1) санитарно-гигиенические навыки – красный цвет;
2) навыки приема пищи – зеленый цвет;
3) навыки пользования туалетом – синий цвет;
4) навыки выполнения инструкции взрослого – желтый цвет;
5) навыки одевания и раздевания – коричневый цвет.
2. Санитарно-гигиенические навыки:
0 баллов – навык отсутствует;
1 балл - все действия выполняются пассивно, с помощью взрослого;
2 балла - частично может выполнять действия сам: подставить руки под струю воды, вытереть руки полотенцем, под присмотром взрослых;
3 балла – с напоминанием со стороны взрослых выполняет основные действия сам: открывает кран, моет руки, закрывает кран, вытирает руки полотенцем;
4 балла - самостоятельно выполняет все санитарно-гигиенические требования.
3. Навыки приема пищи:
0 баллов - навык отсутствует;
1 балл - ест самостоятельно;
2 балла – держит ложку (чашку) самостоятельно или с помощью взрослых, подносит ко рту, но самостоятельно еду не зачерпывает из тарелки;
3 балла – ест ложкой сам, но при этом теряет содержимое, не совсем координирует движение руки ко рту;
4 балла – ест самостоятельно, под контролем взрослого;
5 баллов - ест и пьет самостоятельно.
4. Навыки пользования туалетом:
0 баллов - навык отсутствует;
1 балл – под контролем со стороны взрослых ребенок ходит в туалет;
2 балла – просится в туалет посредством жестов, слов, системы алгоритмов, но самостоятельно снять штаны не может, требуется помощь;
3 балла – самостоятельно идет в туалет, снимает штаны, садится на горшок, при этом требуется помощь взрослого при одевании;
4 балла - полностью самостоятельно владеет всеми навыками.
5.Навыки выполнения инструкции взрослого:
0 баллов – навык отсутствует;
1 балл – инструкции выполняет с помощью взрослого;
2 балла - частично выполняет инструкции по подобию;
3 балла – самостоятельно выполняет отдельные инструкции;
4 балла - полностью понимает и выполняет самостоятельно инструкции взрослых.
6. Навыки одевания и раздевания:
0 баллов - навык полностью отсутствует;
1 балл – просит выполнить действия взрослого, может сам снять с себя носки, обувь;
2 балла – самостоятельно снимает одежду и обувь, не требующие расстегивания, завязывания, остальные действия выполняет с помощью взрослого;
3 балла – самостоятельно снимает и надевает одежду и обувь, с помощью взрослого завязывает, расстегивает;
4 балла – одевается и раздевается самостоятельно под присмотром взрослого, постоянно требует подбадривания;
5 баллов – самостоятельно одевается и раздевается.
Дополнительная информация по ребенку:

Приложение 2
к Инструкции по комплексной
реабилитации детей-инвалидов
с психоневрологическими патологиями

Форма

Анкета для родителей

1. Фамилия, имя ребенка _______________________________________
2. Дата рождения ребенка ______________________________________
(число, месяц, год)
3. Пол: мальчик, девочка.
4. Место рождения ребенка _____________________________________
5. Телефон родителей: домашний __________, рабочий ____________
6. Домашний адрес: ____________________________________________
7. Фамилия, имя, отчество Матери: _____________________________
Возраст матери: _______________________________________________
Образование: высшее, среднее специальное, среднее, начальное.
Место работы, должность: ______________________________________
Занятость на работе: полный день, частичная занятость.
8. Фамилия, имя, отчество отца: _______________________________
Возраст отца: _________________________________________________
Образование: высшее, среднее специальное, среднее.
Место работы, должность: ______________________________________
Занятость на работе: полный день, частичная занятость.
9. Сколько человек в семье: ___________________________________
10. Из них детей: _____________________________________________
11. Данный ребенок какой по счету ____________________________
12. Другие родственники: ______________________________________
13. Родственники ребенка и другие лица, поддерживающие тесный
контакт с ним: брат, сестра, дедушка, бабушка, другие лица: _________
_____________________________________________________________________
14. Жилищные условия семьи: отдельная квартира, коммунальная
квартира (комната), общежитие, свой дом, снимаем квартиру, живем у
родителей (других родственников).
15. Если имеется отдельная квартира, количество комнат в ней
_______ жилая площадь – _________ кв. м.
16. У ребенка имеется отдельная комната или он живет в комнате
с родителями или в комнате с братом или(и) сестрой.
17. Если у ребенка нет отдельной комнаты, есть ли у него свой
уголок для занятий, игр (да, нет)
18. Материальное положение вашей семьи: очень хорошее, хорошее,
среднее, плохое, очень плохое, затрудняюсь ответить.
19. Сколько денег в месяц вы тратите на содержание своего
ребенка ____________________________________
20. Посещал ли ребенок детские учреждения до оказания
специальных социальных услуг ________________________________________
(название учреждений, сроки посещения, с какого возраста)
21. Проводилась ли коррекция развития _________________________
(где, когда и кем)
22. Как долго ваш ребенок посещает учреждение (организацию)
_____________________________________________________________________
23. Как относится ребенок к посещению учреждения (организации),
идет с удовольствием, нейтрально, по принуждению.
24. Какие еще учреждения посещает ребенок (кружки, секции)
_________________________________________
25. Какими навыками самообслуживания ребенок владеет: сам
одевается, обувается, чистит зубы, умывается, расчесывается, убирает
игрушки, убирает постель, стирает свои мелкие вещи, делает покупки,
гладит и другое _____________________________________________________
26. Любимое занятие ребенка: __________________________________
27. Что наиболее успешно выполняет ребенок: лепка, рисунок,
конструирование, танцы, пение, аппликация, заучивание стихов,
физические упражнения, слушание, рассказывание, другое:
_____________________________________________________________________
28. Читаете ли Вы ребенку: (да, нет).
29. Как часто Вы читаете ребенку: (часто, редко, когда как).
30. Участвует ли ребенок в ведении домашнего хозяйства и каким
образом: ____________________________________________________________
31. Трудолюбив ли ваш ребенок: (очень трудолюбив, всегда охотно
и старательно выполняет порученную ему работу, иногда любит
трудиться, иногда ленится, чаще всего ленится, не любит работать).
32. Есть ли у ребенка постоянные обязанности по дому: (да,
нет).
33. Есть ли противоречия в семье по поводу разрешений и
запретов ребенку: (да, нет).
34. Чем Вы чаще воздействуете на ребенка: (поощрением,
внушением, уговорами, наказанием).
35. Кто чаще всего воздействует на ребенка: отец, мать,
бабушка, дедушка, брат, сестра, друзья, другие: _____________________
_____________________________________________________________________
36. Часто ли жалуется ребенок взрослым: (часто, иногда,
никогда).
37. Кому чаще жалуется ребенок: отцу, матери, бабушке, дедушке,
брату, сестре, друзьям ______________________________________________
38. Легко ли вступает ребенок в контакт с людьми: (да, нет).
39. С кем ему легче установить контакт: (с детьми, со
взрослыми).
40. Играет ли ребенок во дворе с другими детьми: (да, нет).
41. С кем общается ребенок: (с соседями по дому, с детьми Ваших
друзей, с детьми более младшего возраста, со старшими детьми, с
ровесниками, с другими детьми из Вашей семьи, c детьми с такими же
заболеваниями, нет друзей).
42. Обижает ли Ваш ребенок других детей: (часто обижает, иногда
обижает, никогда не обижает)
43. Как Вы оцениваете отношение других детей к Вашему ребенку:
(хорошее, равнодушное, неприязненное, снисходительное, затрудняюсь
ответить).
44. Обидчив ли Ваш ребенок: (очень обидчив, иногда обидчив, не
обидчив).
45. Любит ли ребенок мероприятия, праздники с участием его и
других детей: (да, не очень, нет, затрудняюсь ответить).
46. Всегда ли ребенок послушен: (всегда послушен, чаще бывает
послушен, редко бывает послушен, почти никогда не бывает послушным).
47. Что Вам кажется самым трудным в организации жизни ребенка:
(уход за ребенком, проблемы с физическим развитием, проблемы с
транспортом, с передвижением, регулярное проведение диеты, проведение
лечения, трудности с организацией обучения, отдыха, досуга, трудности
с формированием навыков самообслуживания, трудности с формированием
личности), другое: __________________________________________________
48. Нуждается ли ребенок в постоянном присутствии взрослых:
(да – для общения, для ухода и помощи ему; не нуждается).
49. Как часто Вы вынуждены оставлять Вашего ребенка без
присмотра: __________________________________________________________
50. Кто помогает Вам в ежедневном уходе за ребенком:
_____________________________________________________________________
51. Понимает ли ребенок обращенную к нему речь: (понимает
полностью, частично, при сопровождении жестами, не понимает)
52. Средства общения ребенка: свободная речь, короткие
предложения, отдельные слова, указательные жесты, другие средства
коммуникации: _______________________________________________________
53. Что Вас беспокоит в поведении ребенка: (агрессивность,
застенчивость, лживость, грубость, гиперактивность, дефицит внимания,
тревожность, раздражительность, плаксивость, апатичность,
подавленность, замкнутость: _________________________________________
54. Какие черты характера ребенка Вам нравятся: _______________
_____________________________________________________________________
55. Умственное развитие ребенка: (высокое, нормальное,
сниженное, очень низкое).
56. Физическое развитие ребенка: (соответствует возрасту,
опережает возраст, отстает по возрасту).
57. Есть ли у ребенка в настоящее время проблемы со здоровьем,
хронические заболевания, опишите их _________________________________
58. В каком возрасте появились эти нарушения:__________________
_____________________________________________________________________
59. Прибегали ли Вы к нетрадиционным методам лечения ребенка,
если да, то где, когда, у кого и сколько это заняло времени): _______
_____________________________________________________________________
60. Какие результаты принесло это лечение: (положительное,
отрицательное, без результатов).
61. Насколько часто вы испытываете стресс, напряженность из-за
проблем, связанных с Вашим ребенком: (никогда, иногда, довольно
часто, постоянно).
62. Когда Вы думаете о будущем Вашего ребенка, что вызывает у
Вас наибольшее беспокойство: (сложности со школьным обучением,
трудности с получением профессии, трудности с будущим
трудоустройством, трудности с созданием семьи, невозможность для
ребенка в будущем жить без посторонней помощи, трудности с лечением),
другой ответ: _______________________________________________________
63. Как Вы думаете, сможет ли ребенок в будущем жить сам,
работать и обеспечивать свое существование:
(да, да при определенных условиях, затрудняюсь ответить).
64. Какая работа на Ваш взгляд была бы подходящей и желательной
в будущем для Вашего ребенка: _______________________________________
65. Что, по Вашему мнению, нужно сделать, чтобы Ваш ребенок мог
в будущем самостоятельно жить, получить профессию, работу:
_____________________________________________________________________
66. Какую помощь Вы хотели бы получить от государства,
общественных организаций для того, чтобы вырастить своего ребенка:
_____________________________________________________________________
67. На вопросы ответил (а): мать, отец, бабушка, дедушка, брат,
сестра, другой родственник ребенка: _________________________________
68. Дата заполнения анкеты: ___________________________________

Психоневрологиялық патологиясы бар мүгедек балаларды кешенді оңалту жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2010 жылғы 27 желтоқсандағы № 581, Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2010 жылғы 13 желтоқсандағы № 961, Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2010 жылғы 7 желтоқсандағы № 399-ө Бірлескен бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2011 жылы 18 қаңтарда № 6742 тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2013 жылғы 30 сәуірдегі № 190-ө-м, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 28 мамырдағы № 202, Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2013 жылғы 29 мамырдағы № 314 бірлескен бұйрығымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 30.04.2013 № 190-ө-м, ҚР Білім және ғылым министрінің 28.05.2013 № 202, ҚР Денсаулық сақтау министрінің 29.05.2013 № 314 бірлескен бұйрығымен (29.05.2013 бастап күшіне енеді).

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 4 желтоқсандағы № 2010 қаулысымен бекітілген «2007 - 2011 жылдарға арналған «Қазақстан балалары» бағдарламасын іске асыру жөніндегі 2010-2011 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарының 17-тармағын іске асыру мақсатында БҰЙЫРАМЫЗ: қараңыз.P110266
1. Психоневрологиялық патологиясы бар мүгедек балаларды кешенді
оңалту жөніндегі нұсқаулық бекітілсін. әлеуметтік қорғау
министрлігінің Әлеуметтік көмек департаменті (Манабаева Қ.А.):
осы бірлескен бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;
осы бірлескен бұйрықтың белгіленген заңнамалық тәртіппен ресми жариялануын және Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.
3. Осы бірлескен бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан
Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау вице-министрі
Ә.Б. Нүсіповаға жүктелсін.
4. Осы бірлескен бұйрық алғаш ресми жарияланғаннан он күнтізбелік күн өткеннен кейін қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрі Б. Жұмағұлов

Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау министрі С. Қайырбекова

Қазақстан Республикасы
Еңбек және халықты
әлеуметтік қорғау министрі Г. Әбдіқалықова

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2010 жылғы 27 желтоқсандағы № 581,
Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау министрінің
2010 жылғы 13 желтоқсандағы № 961,
Қазақстан Республикасы
Еңбек және халықты әлеуметтік
қорғау министрінің
2010 жылғы 7 желтоқсандағы № 399-ө
бірлескен бұйрығымен бекітілді

Психоневрологиялық патологиясы бар мүгедек балаларды кешенді оңалту жөніндегі нұсқаулық

1. Жалпы ережелер

1. Осы Психоневрологиялық патологиясы бар мүгедек балаларды кешенді оңалту жөніндегі нұсқаулық (бұдан әрі - Нұсқаулық) Қазақстан Республикасы халықты әлеуметтік қорғау жүйесі мекемелері мен ұйымдарында арнаулы әлеуметтік қызмет алатын балаларды (бұдан әрі - балалар) физикалық қалпына келтіру, әлеуметтендіру, түзете отырып оқыту және тәрбиелеуге, сондай-ақ балалардың бойында әлеуметтік құпталатын дағдыларды қалыптастыруға бағытталған жағдай жасауды нақтылайды.
2. Балаларды оңалтуды жүргізу кезінде мынадай принциптерді ескеру керек:
сабақтастық - өткізілетін жеріне қарамастан оңалту іс-шаралары бірыңғай әдіснамалық тәсілдерден тұрады;
кезеңділік - жеке жұмыс жоспары қарапайымнан күрделіге қарай іске асырылады;
толассыздық - оңалту шаралары үздіксіз жалғасуы керек, ақыл-ойы кеміс балаларды оңалтуда демалыс болмауы керек, оңалту шаралары тек нысаны бойынша ғана емес, мазмұны бойынша да өзгеруі мүмкін;
дараландыру принципі - көрсетілетін арнаулы әлеуметтік қызметтің көлемін және олардың түрлерін айқындау әрбір бала үшін жекелегенде олардың жеке қажеттіліктеріне қарай жүзеге асырылады;
белсенділік принципі - баланы бір қызметке қайта-қайта қызығушылығын арттыру;
тұтастық принципі - баланың белгілі бір іс-қимыл алгоритмін игеруге және түсінуіне қол жеткізу үшін бала қатысатын әртүрлі қызметтің өз мақсаты мен түпкілікті нәтижесі болуға тиіс.
істі сөзбен қатар алып жүру принципі (маман барлық ісін сөзбен айтып отырады) - балаға ісіне сөзді қатыстыруды үйрету;
ғылымды әлеуметтік дәлелдеу принципі - бала үшін жайлы және оның ерекшеліктерін ескеретін ортаның болуы оны нәтижелі оқытудың маңызды компоненті болып табылады.
3. Балаларды оңалту оларға өзіне өзі қызмет көрсету және жеке гигиена дағдыларын үйрету арқылы әлеуметтендіру жолымен жүзеге асырылады.

2. Кешенді оңалтудың негізгі құрамдастары

4. Кешенді оңалту өзара тұрақты әрекет ететін үш негізгі блоктан тұрады:
1) медициналық блок - ағзаның тыныс-тіршілік әрекетін қолдап отыру. Медициналық блокты іске асыру үшін:
жүйелі (жоспарлы) медициналық тексерулер;
психоневрологиялық және соматикалық жай-күйді субкомпенсациялау және декомпенсациялау құбылысын уақытылы және дәл диагностикалау және бейінді медициналық мекемеге жіберу;
қолдайтын терапия көрсету (қажетіне карай);
қимылды абилитациялау (оңалту) жүзеге асыру қажет.
Міндеттерді негізге ала отырып, кешенді оңалту кезінде пайдаланылатын медициналық қатысудың негізгі әдістері мыналар болып табылады:
дәрі-дәрмектік - тек қана қолдаушы терапия ретінде (құрысқаққа қарсы емдеу, ноотропты және тамырлы препараттарды қолдану курстары, неролептиктерді, транквилизаторларды симптомдық пайдалану);
дәрі-дәрмекті емес - физиоемшара, емдік денешынықтыру, шынықтыру іс-шаралары, психотерапия, қозғалыс белсенділігінің бағдарламасы;
2) әлеуметтік блок - баланы және оның отбасы мүшелерін заңнамамен регламенттелген әлеуметтік қызметтер пакетімен қамтамасыз ету.
Әлеуметтік блокты іске асыру үшін:
баланың отбасындағы әлеуметтік ахуалға мониторинг жүргізу, баланың құқығын қорғау;
ата-аналары мен отбасы мүшелеріне үй жағдайында жүргізілетін оңалту іс-шаралары негіздерін үйрету;
қызмет алуға, жеңілдік, жәрдемақы, қайырымдылық және әлеуметтік көмек алуға қажетті құжаттарды ресімдеуге көмек беру қажет.
3) психологиялық-педагогикалық блок - әлеуметтік кіріктіруді
қамтамасыз ететін дағдыларды қалыптастыру.
Психологиялық-педагогикалық блокты іске асыру үшін:
күрделі ақыл-ой кемістігі бар баланы оқыту-тәрбиелеу жұмысын едәуір тиімді жасауға мүмкіндік беретін психиканың тіреу бола алатын жағымды жақтарын анықтау;
психиканың ақау құрылымын айқындау;
психикалық даму ерекшеліктерін белгілеу;
зияткерлік және сөйлеу ақауларын түзету;
баланың бойында қоршаған орта, заттардың қасиеттері туралы ойын; бейнелеу қызметінің және басқа қызмет түрлерінің дағдыларын қалыптастыру;
өзіне өзі қызмет көрсету, жеке гигиена дағдыларын қалыптастыру;
әлеуметтік-тұрмыстық бағдарын дамыту, өзара іс-қимылдың әр түрлі нысандарында дұрыс мінез-құлықты тәрбиелеу;
балалармен бірге тұратын ата-аналары мен отбасы мүшелеріне психологиялық көмек көрсету, олардың балаларды мүмкіндіктерін ескере отырып үйрету, өйткені ата-аналарды балалардың отбасындағы өмірі мен қызметін дұрыс ұйымдастыруға үйрету жағымды эмоционалдық әрі адами отбасылық атмосфера құруға әсер етеді, ата-аналарға балалардың әр түрлі жас кезеңіндегі психологиялық ерекшеліктерін танытуға көмектеседі, теріс қасиеттердің дамуының алдын алады, жалпы ата-ана құзыреттігін арттырады.
Психологиялық-педагогикалық блок баланы әлеуметтік кіріктіру және әлеуметтендірудің бірнеше сатыларын қосатын түзету іс-шараларын іске асыру жөнінде негізгі жүктемені қамтиды.
5. Ұсынылатын балаларды әлеуметтік кіріктіру және әлеуметтендіру сатылары:
1-саты - әлеуметтік бейімдеу;
2-саты - әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлау;
3-саты - әлеуметтік-тұрмыстық бейімдеу;
6. Балаларды кешенді оңалту бойынша жүйелі жұмысты ұйымдастыру
үшін баланың дамуына мүмкіндік туғызатын және оларды өмірге, қоғамға
дайындайтын түзеу процестерін ұйымдастыруды және оның мазмұнын
регламенттейтін негізгі құжат болып табылатын оқу жоспарын әзірлеу
ұсынылады.
Түзету қызметінде психоқимылының дамуына септігін тигізетін ойын әдістерін пайдалану, өйткені түзету әсері, ең алдымен, негізгі ақауға - балалардың танымдық мүмкіндіктерін арттыруға, қимылдың, эмоционалдық-ерік аясының және мінез-құлқының бұзылуын түзетуге бағытталған.
Барлық кешенді қызмет аралығында оқу сатысынан сатысына көшіп отырған балада әлеуметтік дағдылар қалыптасады, балалар практикалық бағыты бар және олардың психофизикалық мүмкіндіктерімен байланысатын дайындықты алады: өзіне өзі қызмет көрсету және жеке гигиена дағдылары (бірінші саты), әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлану (екінші, үшінші саты), қол шеберлігі және шамасы келетін еңбекке дайындау (төртінші саты).
Бұл ретте, оқу пәндері бойынша білімін бағалау жүзеге асырылмайды.
Оқу жылының басталуы және ұзақтығы мектепке дейінгі мекемелерде қолданылатын мерзімге сәйкес жүзеге асырылады.
Оқу жоспарының негізінде балалардың танымдық деңгейін ескере отырып, сағаттың жалпы саны шегінде әрбір топқа икемді оқу жоспары жасалады.
Түзету циклінің сабақтары баланың психоэмоционалдық белсенділігін пайдалануды ескере отырып, күннің бірінші және екінші жартысында өткізілуі мүмкін.
Жеке сабақтар сөйлеудің (логопед), жалпы қимылдың (ЕДК нұсқаушысы), сенсорлық процестердің (сенсорлық дамыту жөніндегі дефектолог мұғалім) айқын біленетін бұзылуы бар балалармен өткізіледі. Жеке сабақтарды өткізу уақытын мамандар айқындайды, баланың қажеттігін және оның жай-күйінің күрделілік дәрежесін негізге ала отырып 15 минуттан 45 минутқа дейін болуы мүмкін.
7. Әлеуметтік бейімдеудің алғашқы сатысында:
қарым-қатынас жасаудың (қарапайым нұсқаулықтарды орындау, өз өтінішін қимылмен, ымдап, сөзбен жеткізе білу, балаларды бірлескен ойындарға: қол ұстасып әндетіп, билеп ойнайтын және ойыншықтармен ойнайтын ойынға қосу) қарапайым дағдыларын дамыту;
өзіне өзі қызмет көрсетудің қарапайым (өздігінен киіну және шешіну, жуыну, сабынды және майлық орамалды (сүлгіні) қолдану дағдысына дағдыландыруға, тазалық (қол орамалды, дәретхана қағазын қолдану, сіңбіру, тарану) дағдыларын қалыптастыру;
қимылды дамытуға бағытталған міндеттерді іске асырады.
8. Оқытудың екінші сатысында қарым-қатынас, жеке гигиена және өзіне өзі қызмет көрсету дағдыларын бекітуге бағытталған міндеттер іске асырылады:
жұмыс істеу білімін дамыту, жалпы талаптарға бағынуға үйрету, педагогтың айтқан нұсқаулықтарын орындау;
белгілі ережелер бойынша балаларды сюжеттік-рөлдік ойындарға үйрету;
практикалық қызмет, балаларда пассивті және активті сөздіктерін байыту арқылы сөйлеу қабілетін жандандыру;
құрбыларымен және ересектермен коммуникативтік дағдыларын дамыту; адамның эмоциясын, ымды, қимылын: қуанышты, қайғыны, ашуды, наразылықты, таңдануды айырып тануға және дұрыс қабылдауға үйрету;
нәзік қимылды, қол және көз қозғалыстарын түзетуді жетілдіру;
назарын, көру жадын, есту жадын және механикалық жадты дамыту;
көрнекі үлгілер бойынша және ұқсатып құрбылыс материалдары мен қағаздардан конструкциялаудың қарапайым дағдыларын дамыту;
қарапайым математикалық ойын (беске дейін санау) дамыту, негізгі түстерді, геометриялық фигураларды (шеңбер, төртбұрыш, үшбұрыш, тікбұрыш) білу, көп - азды, үлкен - кішіні, ұзын - қысқаны түсіну. Жыл мезгілдерін, тәулік уақытын: таңертең, күндіз, кеш, түн - айыруға және атауға үйрету.
Балаларға сол немесе өзге де дағдыны игеруіне көмектесу үшін, ең алдымен тиісті процесті, олар оның әр қайсысын жеңіл шешуі үшін жекелеген, кішкене қадамдарға бөлу қажет.
9. Үшінші сатыда өзіне өзі қызмет көрсету дағдылары бекітіледі және тұрмыстық бағдарлау дағдылары қалыптасады: жұмыс орнын жинау, тұрмыс заттарын пайдалану, үстелді жабдықтау және ыдыс жуу, пәтерді (бөлмені) жинау.
10. Төртінші сатысында қолынан келетін еңбек дағдыларын үйретуге бағытталған міндеттер іске асырылады.
Еңбекке үйрету мынадай міндеттерді шешуге бағытталған:
еңбек түрлері бойынша қарапайым білімдерді қалыптастыру, еңбектегі дербестілікті дамыту, еңбек сапасын қалыптастыру, еңбектің қол жетімді амалдарын үйрету, еңбек қызметіне қызығушылықты дағдыландыру.
Баланың жеке басының жағымды қасиеттерін тәрбиелеу: еңбек сүйгіштік, қайсарлық, ұжымда жұмыс істей білу, істі аяғына дейін жеткізу.
Осы міндеттермен қатар еңбек жөніндегі сабақтарда балалардың ақыл-ой қызметін түзетуге бағытталған әлеуметтік міндеттер шешіледі:
ғимаратта бағдарлану;
жұмыс барысын алдын ала жоспарлау;
өз жұмысын бағалау.
11. Кешенді оңалту блоктарының өзара іс-қимылының маңызды бөлімі жеке жұмыс жоспары болып табылады, ол барлық оңалту іс-шараларын және оңалту процесінде баланың жай-күйінің өзгерістерін белгілейтін негізгі құжат.
Баланың жай-күйінде оң өзгерістер болмаған жағдайда жеке жұмыс жоспарын қайта қарау және алға қойған мақсаттар мен міндеттерді шешудің дұрыс жолын табу ұсынылады.
12. Кешенді бағдарламаларды сапалы іске асырудың маңызды
компоненттерінің бірі құжаттаманы дұрыс және толық жүргізу болып
табылады:
баланың даму динамикасының кестесі (1-қосымша);
топтардың, сыныптардың мынадай мәліметтерді қамтитын төлқұжаттары:
топтағы балалардың (жасы, жынысы, соматикалық ауруы, қимыл-қозғалыс белсенділігі, мінез-құлқының ерекшелігі, сөйлеу қабілеті, коммуникативтік қабілеттері, баланың әуестіктері, үйінің мекенжайы мен телефоны, ата-анасының байланыс деректері) тізімі;
балалардың жеке іс парақтары (әрбір балаға мынаны қамтитын папка ашылады: толық бойымен түскен фотосуреті, ата-анасының сауалнамасы (2-қосымша), психологиялық-педагогикалық тексеру картасы;
жеке жұмыс жоспары.

3. Қорытынды

13. Осы Нұсқаулықта көрсетілген шарттарды сақтағанда халықты
әлеуметтік қорғау жүйесі мекемелері мен ұйымдарының мамандары балаларды қоғамға әлеуметтендіру және кіріктіруге мүмкіндік беретін балалардың бойында өзіне-өзі қызмет көрсету, тұрмыстық және еңбекке бағдарлау тәрізді қажетті әлеуметтік дағдыларды қалыптастыра алады.

Психоневрологиялық
патологиясы бар мүгедек
балаларды кешенді оңалту
жөніндегі нұсқаулықка
1-қосымша

Нысан

Баланың даму серпінділігі кестесі

Баланың тегі, аты ________________________________ Жасы _____________

Тобы ________________ Толтыруды бастаған уақыт ______________________

Балдар

6 5 4 3 2 1 0

Жыл

Дефектолог-мұғалім __________________________________________________

1. «Баланың даму серпінділігі кестесі» картасын толтыруға түсінік:
1) санитарлық-гигиеналық дағдылар - қызыл түс;
2) ас қабылдау дағдылары — жасыл түс;
3) әжетхананы пайдалану дағдылары - көк түс;
4) үлкендердің нұсқамасын орындау дағдылары - сары түс;
5) киіну және шешіну дағдылары - қоңыр түс.
2. Санитарлық-гигиеналық дағдылар:
0 балл - дағды жоқ;
1 балл - барлық іс-қимыл үлкендердің көмегімен енжар орындалады;
2 балл - іс-қимылды ішінара өзі орындай алады: үлкендердің қадағалауымен қолын сыбызғылап аққан судың астына қояды, сүлгімен сүртеді;
3 балл - үлкендердің ескертуімен негізгі іс-қимылды өзі орындайды: кранды ашады, қолын жуады, кранды жабады, қолын сүлгімен сүртеді;
4 балл - барлық санитарлық-гигиеналық талаптарды өз бетімен орындайды.
3. Ac қабылдау дағдылары:
0 балл - дағды жоқ;
1 балл - өзі жейді;
2 балл - қасықты (ыдысты) өзі немесе біреудің көмегімен ұстайды, аузына дейін апарады, бірақ өз бетімен тамақты тарелкадан көсіп ала алмайды;
3 балл - қасықпен өзі жейді, бірақ ішіндегісін жоғалтады, қолының қимылын аузына толық үйлестіре алмайды.
4 балл - үлкендердің қадағалауымен өз бетінше тамақтанады;
5 балл - өзі ішіп, жейді;
4. Әжетхананы пайдалану дағдылары:
0 балл - дағды жоқ;
1 балл - үлкендер тарапынан қадағалаумен бала түбекке дәрет сындырады;
2 балл - ишара, сөйлеу, алгоритм жүйесі арқылы әжетханаға сұранады, бірақ өз бетінше шалбарын шеше алмайды, көмекті қажет етеді;
3 балл - өз бетімен әжетханаға барады, шалбарын шешеді, түбекке отырады, үлкендердің көмегі киіндіруде қажет болады.
4 балл - өз бетінше барлық дағдыларды толығымен игерген.
5. Үлкендердің нұсқаулығын орындау дағдылары:
0 балл - дағды жоқ;
1 балл - нұсқаулықты үлкендердің көмегімен орындайды;
2 балл - нұсқаулықты ішінара ұқсастығы бойынша орындайды;
3 балл - жеке нұсқаулықтарды өз бетінше орындайды;
4 балл - үлкендердің нұсқаулықтарын өз бетінше толық түсінеді және орындайды.
6. Киіну және шешіну дағдылары:
0 балл - дағды толығымен жоқ;
1 балл - үлкендердің іс-қимылын орындағысы келеді, өзі шұлығын, аяқ киімін шеше алады;
2 балл - түйме шешуді, байлауды қажет етпейтін киім мен аяқ киімді өз бетінше шешеді, ал қалған іс-қимылды үлкендердің көмегімен орындайды;
3 балл - киім мен аяқ киімді өз бетінше шешеді және киеді, үлкендердің көмегімен байлайды, ағытады;
4 балл - үлкендердің қадағалауымен өзі киініп, шешінеді, үнемі ауызша дем беруді талап етеді;
5 балл - өз бетінше киінеді, шешінеді.
Бала жөнінде қосымша ақпарат: ________________________________

Психоневрологиялық
патологиясы бар мүгедек
балаларды кешенді оңалту
жөніндегі нұсқаулыққа
2-қосымша

Нысан

Ата-аналарға арналған сауалнама

1. Баланың тегі, аты ________________________________________________
2. Баланың туған күні _______________________________________________
(күні,айы,жылы)
3. Жынысы: ер бала, қыз бала.
4. Баланың туған жері
5. Ата-анасының телефондары: үй телефоны: ______, жұмыс телефоны ____
6. Мекенжайы: _______________________________________________________
7. Анасының тегі, аты, әкесінің аты: ________________________________
Анасының жасы: ___________________________________________________
Білімі: жоғары, орта арнаулы, орта, бастауыш.
Жұмыс орны, лауазымы: ____________________________________________
Жұмыспен қамтылу: толық күн, ішінара қамтылу.
8. Әкесінің тегі, аты, әкесінің аты _________________________________
Әкесінің жасы: ___________________________________________________
Білімі: жоғары, орта арнаулы, орта, бастауыш.
Жұмыс орны, лауазымы _____________________________________________
Жұмыспен қамтылу: толық күн, ішінара қамтылу.
9. Отбасында неше адам: _____________________________________________
10. Оның ішінде балалар: ____________________________________________
11. Аталған бала нешінші: ___________________________________________
12. Басқа туыстары: _________________________________________________
13. Баланың туыстары мен онымен тығыз байланыстағы басқа адамдар: ағасы, апасы, атасы, әжесі, басқа ___________________________________
14. Отбасының тұрғын үй жағдайы: жеке пәтер, коммуналдық пәтер (бөлме), жатақхана, жер үй, пәтер жалдаймыз, ата-анамызбен (басқа туыстарымызбен) бірге тұрамыз.
15. Егер жеке пәтер болса, ондағы бөлмелер саны _______ тұрғын алаңы- ________ кв.м.
16. Баланың жеке бөлмесі бар, ата-анасымен бір бөлмеде тұрады, ағасымен немесе (және) апасымен бір бөлмеде тұрады.
17. Егер балада жеке бөлме болмаса, оның сабақ оқуға, ойнауға т.б. арналған өз бұрышы бар ма? (бар, жоқ)
18. Отбасыңыздың материалдық жағдайы: ете жақсы, жақсы, орташа, нашар, ете нашар, жауап бере алмаймын.
19. Баланы асырауға айына қанша ақша жұмсайсыз: _____________________
20. Бала арнайы әлеуметтік көмек көрсеткенге дейін балалар мекемесіне барған ба ___________________________________________________________
(мекемелер атауы, барған мерзімі, қанша жастан бастап)
21. Дамуын түзету өткізілді ме ______________________________________
(қайда, қашан, кім)
22. Мекемеге (ұйымға) сіздің балаңыз қанша уақыттан бері келеді _____
23. Балаңыз мекемеге (ұйымға) баруға қалай қарайды, сүйсіне, бейтарап, мәжбүрлеумен барады.
24. Бала тағы қандай мекемелерге барады (үйірмелер, секциялар)_______
25. Бала өзіне-өзі қызмет етудің қандай дағдыларын меңгерген: өзі киінеді, аяқ киімін киеді, тісін тазалайды, жуынады, шашын тарайды, ойыншықтарын, төсегін жинайды, өзінің ұсақ киімдерін жуады, сауда жасайды, үтіктейді және басқа _______________________________________
26. Баланың сүйікті ісі: ____________________________________________
27. Бала нені анағұрлым табысты орындай алады жапсыру, сурет, құрастыру, би, ән айту, аппликация, өлең жаттау, дене жаттығулары, тыңдау, әңгімелеу, тағы басқа: ______________________________________
28. Балаңызға кітап оқып бересіз бе: (иә, жоқ).
29. Балаңызға кітапты жиі оқып бересіз бе: (жиі, сирек, әрқалай).
30. Бала үй шаруашылығын жүргізуге араласа ма және қалай: ___________
31. Балаңыз еңбексүйгіш пе: (өте еңбексүйгіш, өзіне жүктелген жұмысты шын көңілімен және тырыса орындайды, кейде еңбектенгісі келеді, кейде жалқауланады, жиі жалқауланады, еңбектенгенді ұнатпайды).
32. Баланың үйде әрдайымғы міндеті бар ма: (бар, жоқ).
33. Отбасывда балаға рұқсат ету мен тыйым салу бойынша қайшылық бар ма: (иә, жоқ).
34. Сіз балаға жиі немен ықпал етесіз: (көтермелеу-мадақтау, иландыру, көндіру, жазалау).
35. Балаға кім жиі ықпал етеді: (әкесі, анасы, әжесі, атасы, ағасы, апасы, достары), басқалар: __________________________________________
36. Бала үлкендерге жиі шағымдана ма: (жиі, кейде, ешқашан).
37. Бала кімге жиі шағымданады: (әкесіне, анасына, әжесіне, атасына, ағасына, достарына), басқаларға: ____________________________________
38. Бала адамдармен тез тіл табыса ала ма: (иә, жоқ).
39. Оған кіммен тіл табысу жеңіл: (балалармен, үлкендермен).
40. Бала аулада басқа балалармен ойнай ма: (иә, жоқ).
41. Бала кіммен араласады: (көршілермен, Сіздің достарыңыздың балаларымен, өзінен кіші балалармен, өзінен үлкен балалармен, құрдастарымен, сіздердің отбасыларыңыздағы басқа балалармен, осындай жағдайдағы балалармен, достары жоқ).
42. Сіздің балаңыз басқа балаларды ренжіте ме: (жиі ренжітеді, кейде ренжітеді, ренжітпейді).
43. Басқа балалардың сіздің балаңызға деген қатынасын қалай бағалайсыз: (жақсы, немқұрайды, жек көрінішті, мейірбандық, жауап бере алмаймын).
44. Балаңыз өкпелегіш пе: (ете өкпелегіш, кейде екпелегіш, екпелегіш емес).
45. Бала өзінің және басқа балалардың қатысуымен болатын мерекелерді ұната ма: (иә, онша ұнатпайды, жоқ, жауап бере алмаймын).
46. Бала үнемі тіл алғыш па: (әрқашан тіл алғыш, жиі тіл алғыш, сирек тіл алады, ешқашан тіл алмайды).
47. Сізге бала өмірін ұйымдастыруда ең қиын болып көрінетін не: (бала күтімі, физикалық дамуындағы проблемалар, көлік, қозғалу, тұрақты диета өткізу, емделу мәселелері, оқуды, демалуды, бос уақытты ұйымдастырудағы қиындықтар, өзіне-өзі қызмет көрсету дағдысын қалыптастырудағы қиындықтар, тұлғаны қалыптастырудағы қиындықтар) басқалар: ___________________________________________________________
48. Бала үлкендердің үнемі қасында болуын қажет ете ме: (иә - қарым-қатынас жасау үшін, өзін күту мен көмектесу үшін, қажет етпейді).
49. Балаңызды қараусыз қалдыруға жиі мәжбүр боласыз ба: _____________
50. Күнделікті бала күтімінде сізге кім көмектеседі: ________________
51. Балаңыз өзіне айтылған сөзді түсіне ме: (толық түсінеді, ішінара, ишарамен қостау арқылы, түсінбейді).
52. Баланың қарым-қатынас жасау құралы: толық фразалы сөйлеу, қысқа сөйлемдер, жеке сөздер, нұсқама ишаралар, басқа қарым-қатынас құралдары: __________________________________________________________
53. Сізді бала тәртібіндегі не мазалайды: (агрессивтілігі, ұялшақтық, өтірікшілік, дөрекілік, гипербелсенділік, көңіл бөлудің жетіспеушілігі, тынышсыздық, ашуланшақтық, жылауық, енжарлық, жабырқаңқылық, қыр көрсетушілік, тұйықтық) __________________________
54. Бала мінезінің қандай жақтары сізге ұнайды: _____________________
55.Баланың ақыл-ойының дамуы: (жоғары, әдеттегідей, төмендеген, өте темен).
56. Баланың физикалық дамуы: (жасына сай, жасынан озық, жасы бойынша артта қалған).
57. Қазіргі кезде баланың денсаулығында проблема, созылмалы аурулар бар ма, оларды баяндап беріңіз: _____________________________________
58. Бұл ауытқушылықтар қай жаста пайда болды: _______________________
59. Баланы дәстүрлі емес медицина әдісімен емдедіңіз бе (қайда, қашан, кімде және бұл қанша уақыт алды): ____________________________
60. Бұл ем қандай нәтиже берді: (оң, теріс, нәтижесіз).
61. Балаңызбен байланысты проблемалар үшін стрессті, кернеуленген күйді басыңыздан жиі өткізесіз бе: (ешқашан, кейде, жиі, үнемі).
62. Балаңыздың болашағы туралы ойлағанда сізді көбірек мазалайтын не (мектепте оқу қиындықтары, мамандық алу қиындықтары, болашақта жұмысқа орналасу қиындықтары, отбасын құру қиындығы, болашақта баланың бөгде адамның көмегінсіз өмір сүру мүмкін еместігі, емделудің қиындықтары), басқа жауап: __________________________________________
63. Қалай ойлайсыз, балаңыз болашақта өзі өмір сүріп, жұмыс істеп өз басын қамтамасыз ете ала ма: (иә, иә белгілі жағдайда, жауап бере алмаймын).
64. Сіздің ойыңызша қандай жұмыс болашақта сіздің балаңызға қолайлы және қажет бола алады: ______________________________________________
65. Сіздің пікіріңізше, сіздің балаңыз болашақта өз бетінше өмір сүріп, мамандық алуы үшін не істеу керек: ___________________________
66. Сіз балаңызды жеткізу үшін мемлекеттен, әлеуметтік қолдау жүйесінен, қоғамдық ұйымдардан қандай көмек алғыңыз келеді: _________
_____________________________________________________________________
67. Сұрақтарға жауап берген анасы, әкесі, әжесі, атасы, ағасы, апасы, баланың басқа туысы: ________________________________________________
68. Сауалнаманы толтырған күн: ______________________________________