Об утверждении Правил проведения анализа регуляторного воздействия

Приказ Министра национальной экономики Республики Казахстан от 21 января 2015 года № 32. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 20 февраля 2015 года № 10312. Утратил силу приказом Министра национальной экономики Республики Казахстан от 30 ноября 2015 года № 748

Сноска. Утратил силу приказом Министра национальной экономики РК от 30.11.2015 № 748 (вводится в действие с 01.01.2016).

В соответствии с пунктом 1 статьи 5 Закона Республики Казахстан от 31 января 2006 года «О частном предпринимательстве», ПРИКАЗЫВАЮ:
1. Утвердить прилагаемые Правила проведения анализа регуляторного воздействия.
2. Департаменту развития предпринимательства Министерства национальной экономики Республики Казахстан обеспечить в установленном законодательством порядке:
1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;
2) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан, официальное опубликование в периодических печатных изданиях и информационно-правовой системе «Әділет»;
3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства национальной экономики Республики Казахстан и интранет-портале государственных органов;
4) согласование планов регулирующих государственных органов по анализу регуляторного воздействия действующих регуляторных инструментов.
3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра национальной экономики Республики Казахстан.
4. Настоящий приказ вводится в действие со дня его первого официального опубликования.

Министр Е. Досаев

Утвержден приказом
Министра национальной экономики
Республики Казахстан
от 21 января 2015 года № 32

Правила
проведения анализа регуляторного воздействия

Настоящие Правила разработаны в соответствии с пунктом 1 статьи 5 Закона Республики Казахстан от 31 января 2006 года «О частном предпринимательстве» и регламентируют порядок проведения и использования анализа регуляторного воздействия вводимых и действующих регуляторных инструментов.

1. Общие положения

1. В настоящих правилах используются следующие понятия:
1) общественные обсуждения – мероприятия проводимые в целях доведения до заинтересованных лиц планов регулирующих государственных органов относительно введения нового регулирования, ужесточения действующего, а также состояния существующего регулирования, призванные повысить вовлеченность общества в процесс нормотворчества и уровень взаимодействия государства и бизнеса, в процессе которых происходит обратная связь с субъектами регулирования, получаются их мнения и предложения;
2) регуляторный инструмент – способы воздействия в отношении субъектов частного предпринимательства, в том числе разрешения и уведомления, определяемые в соответствии с Законом Республики Казахстан от 16 мая 2014 года «О разрешениях и уведомлениях»; сферы деятельности субъектов частного предпринимательства, в которых осуществляется государственный контроль и надзор в соответствии с Законом Республики Казахстан от 6 января 2011 года «О государственном контроле и надзоре в Республике Казахстан»; информационные инструменты, предусмотренные законодательством Республики Казахстан;
3) субъекты регулирования – субъекты на которых распространяется действие нормативных правовых актов, предусматривающих регуляторные инструменты или ужесточающих регулирование, в том числе субъекты частного предпринимательства и иные лица.
2. Анализу регуляторного воздействия в обязательном порядке подлежат:
1) проекты документов Системы государственного планирования Республики Казахстан, предусматривающих введение регуляторного инструмента и связанных с ним требований или ужесточение регулирования;
2) концепции проектов законов Республики Казахстан, предусматривающих введение регуляторного инструмента и связанных с ним требований или ужесточение регулирования;
3) проекты законов Республики Казахстан, предусматривающих введение регуляторного инструмента и связанных с ним требований или ужесточение регулирования;
4) проекты нормативных правовых актов Республики Казахстан, предусмотренных подпунктами 1-1), 2-1) и 4) пункта 1 статьи 12 Закона Республики Казахстан от 16 мая 2014 года «О разрешениях и уведомлениях»;
5) проекты нормативных правовых актов Республики Казахстан, предусмотренных подпунктом 3) пункта 2 статьи 5 Закона Республики Казахстан от 31 января 2006 года «О частном предпринимательстве», предусматривающих введение информационных инструментов или ужесточение регулирования;
6) проекты технических регламентов Таможенного союза, предусматривающих введение регуляторного инструмента и связанных с ним требований или ужесточение регулирования;
7) проекты решений местных представительных органов, разрабатываемые местными исполнительными органами, предусматривающие введение регуляторного инструмента и связанных с ним требований или ужесточение регулирования.
При этом, концепции проектов законов проходят анализ регуляторного воздействия до вынесения на рассмотрение Межведомственной комиссии по вопросам законопроектной деятельности, созданной постановлением Правительства Республики Казахстан от 11 сентября 2000 года № 1376 «О мерах по совершенствованию законопроектной деятельности Правительства Республики Казахстан».
3. Анализ регуляторного воздействия проводится регулирующими государственными органами в отношении разрабатываемых ими проектов документов, предусмотренных пунктом 2 настоящих Правил, а также уполномоченным органом по предпринимательству (далее – уполномоченный орган), Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан и другими заинтересованными лицами в соответствии с настоящими Правилами.
4. Предложения и рекомендации по вопросам совершенствования законодательства Республики Казахстан, регулирующего предпринимательскую деятельность, и выполнения других определяемых Правительством Республики Казахстан задач и функций выносятся на рассмотрение консультативно-совещательного органа – Межведомственную комиссию по вопросам регулирования предпринимательской деятельности, созданной постановлением Правительства Республики Казахстан «О Межведомственной комиссии по вопросам регулирования предпринимательской деятельности и некоторых вопросах организации ее работы» от 4 сентября 2012 года № 1140 (далее – Межведомственная комиссия).
Введение нового регуляторного инструмента осуществляется только после рассмотрения на заседании Межведомственной комиссии.
5. Анализ регуляторного воздействия в отношении действующих регуляторных инструментов проводится регулирующими государственными органами в порядке пересмотра действующих документов, указанных в подпунктах 1), 3), 4), 5), 6), 7) пункта 2 настоящих Правил.
Пересмотр действующих регуляторных инструментов осуществляется в соответствии с планами, утверждаемыми регулирующими государственными органами по согласованию с уполномоченным органом. Планы составляются таким образом, чтобы в течение 5 лет со дня их утверждения были подвергнуты анализу регуляторного воздействия все те регуляторные инструменты, которые ранее его не проходили.
Действующие регуляторные инструменты в отношении, которых ранее проводился анализ регуляторного воздействия, также включаются в планы в соответствии со сроками, рекомендованными Межведомственной комиссией в соответствии с подпунктом 11) пункта 6 настоящих Правил.
Анализ регуляторного воздействия в порядке пересмотра действующих регуляторных инструментов проводится в соответствии с подпунктами
1), 5) - 11) пункта 6 настоящих Правил.

2. Порядок проведения анализа регуляторного воздействия

6. Анализ регуляторного воздействия проводится посредством выполнения следующих последовательных действий:
1) регулирующий государственный орган заполняет аналитическую форму по результатам анализа регуляторного воздействия вводимых новых регуляторных инструментов и ужесточения регулирования или аналитическую форму по результатам анализа регуляторного воздействия действующих регуляторных инструментов (далее – аналитические формы) в соответствии с приложениями 1, 2 к настоящим Правилам;
2) разработка регулирующим государственным органом проектов документов, предусмотренных пунктом 2 настоящих Правил для введения новых регуляторных инструментов или ужесточения регулирования в случаях, предусмотренных пунктом 7 настоящих Правил.
Действие данного подпункта не распространяется на анализ регуляторного воздействия в отношении действующих регуляторных инструментов проводимый в порядке пересмотра действующих документов, указанных в подпунктах 1) и 3) пункта 2 настоящих Правил;
3) проведение регулирующим государственным органом общественных обсуждений по проектам предусмотренным подпунктом 3) пункта 2 настоящих Правил;
4) доработка регулирующим государственным органом аналитической формы и (или) проектов документов, предусмотренных подпунктом 3) пункта 2 настоящих Правил, по результатам общественных обсуждений и направление их в уполномоченный орган;
5) уполномоченный орган в срок 5 рабочих дней со дня поступления аналитической формы и (или) проектов документов, предусмотренных пунктом 2 настоящих Правил, в случаях, предусмотренных пунктом 7 настоящих Правил, рассматривает их на предмет соблюдения регулирующим государственным органом процедур, в том числе общественного обсуждения, установленных настоящими Правилами, и правильности заполнения аналитической формы.
По результатам рассмотрения уполномоченным органом формируется заключение о соблюдении регулирующими государственными органами процедур анализа регуляторного воздействия по форме согласно приложению 3 к настоящим Правилам (далее - заключение);
6) в случае отрицательного заключения регулирующий государственный орган дорабатывает аналитическую форму и (или) проекты документов, предусмотренных пунктом 2 настоящих Правил. Доработанные документы повторно представляются в уполномоченный орган и рассматриваются в соответствии с подпунктами 3) – 11) настоящего пункта Правил.
В случае положительного заключения, уполномоченный орган размещает его на официальном сайте, а также проекты документов, разработанные регулирующими государственными органами, аналитическую форму регулирующего государственного органа и направляет их в Национальную палату предпринимателей;
7) уполномоченный орган, Национальная палата предпринимателей или иные заинтересованные лица в течение 15 рабочих дней после представления заключения уполномоченным органом в случае несогласия с выводами анализа регуляторного воздействия, проведенного регулирующими государственными органами, проводят альтернативный анализ регуляторного воздействия посредством заполнения аналитических форм.
В случае если проекты документов, предусмотренных пунктом 2 настоящих Правил, носят комплексный характер и являются технически сложными, срок проведения альтернативного анализа регуляторного воздействия продлевается до 30 рабочих дней. Решение о продлении срока проведения альтернативного анализа регуляторного воздействия принимается уполномоченным органом и указывается в его заключении;
8) в случае проведения альтернативного анализа регуляторного воздействия, аналитическая форма, заполненная по его результатам, доводится уполномоченным органом до сведения регулирующего государственного органа и размещается на его интернет-ресурсе;
9) регулирующий государственный орган выражает согласие либо несогласие с результатами альтернативного анализа регуляторного воздействия.
В случае согласия с результатами альтернативного анализа регулирующий государственный орган дорабатывает аналитическую форму и (или) проекты документов, предусмотренных пунктом 2 настоящих Правил. Доработанные документы повторно представляются в уполномоченный орган и рассматриваются в соответствии с подпунктами 3) – 11) настоящего пункта Правил.
В случае несогласия регулирующего государственного органа с результатами альтернативного анализа, аналитическая форма и (или) проекты документов, предусмотренных пунктом 2 настоящих Правил, в случаях, предусмотренных пунктом 7 настоящих Правил, разработанные регулирующим государственным органом, рассматриваются в соответствии с подпунктами 10) – 11) настоящего пункта Правил;
10) результаты рассмотрения выносятся уполномоченным органом на рассмотрение Межведомственной комиссии;
11) по результатам рассмотрения Межведомственная комиссия принимает решение об одобрении одного из результатов анализа регуляторного воздействия:
введения нового регуляторного инструмента и (или) ужесточения регулирования, а также об определении срока действия регуляторного инструмента до его пересмотра в случае согласия с его введением;
отмены действующего регуляторного инструмента, а также об определении срока дальнейшего действия регуляторного инструмента до его пересмотра в случае несогласия с его отменой;
перевода отдельных видов разрешений или уведомлений из одного вида в другой, в зависимости от эффективности применения разрешительного или уведомительного порядка, а также об определении срока дальнейшего действия существующего или нового вида разрешения или уведомления до его следующего пересмотра;
12) решения Межведомственной комиссии оформляются протоколом, копия которого, а также аналитические формы и заключение уполномоченного органа являются обязательным приложением к проектам документов, предусмотренных пунктом 2 настоящих Правил до их утверждения.
7. Проекты документов, предусмотренных пунктом 2 настоящих Правил, разрабатываются регулирующими государственными органами и прикладываются к аналитической форме в случае введения нового и (или) ужесточения регуляторного инструмента.
8. Общественные обсуждения проектов документов, предусмотренных подпунктом 3) пункта 2 настоящих Правил, и результатов анализа регуляторного воздействия осуществляются одним из следующих способов:
онлайн обсуждение посредством сети интернет в режиме форума на сайте уполномоченного органа;
публичное обсуждение с представителями общественности и заинтересованными лицами посредством круглых столов, конференций, совещаний и прочего.
9. Для проведения общественных обсуждений, регулирующие государственные органы не менее чем за 10 рабочих дней до даты их проведения в обязательном порядке извещают о месте, способе и времени их проведения:
заинтересованных лиц, посредством дачи объявления на своем официальном сайте;
письменно - уполномоченный орган, Национальную палату предпринимателей, членов экспертных советов при государственных органах;
посредством пресс-релизов - средства массовой информации.
Общественные обсуждения способом публичного обсуждения проводятся в назначенное время и их результаты протоколируются должностным лицом регулирующего государственного органа.
10. По усмотрению регулирующих государственных органов могут проводиться иные мероприятия в целях обсуждения или разъяснения проектов документов.

3. Порядок использования анализа регуляторного воздействия

11. Результаты анализа регуляторного воздействия должны быть размещены на общедоступных интернет-ресурсах регулирующих государственных органов и уполномоченного органа.
12. После введения в действие документов, предусмотренных пунктом 2 настоящих Правил, они размещаются на сайте уполномоченного органа с обязательным приложением всех имеющихся результатов анализа регуляторного воздействия.
Результаты анализа регуляторного воздействия в отношении действующих регуляторных инструментов, проведенного в порядке пересмотра действующих документов, указанных в подпунктах 1), 3), 4) пункта 2 настоящих Правил, размещаются на сайте уполномоченного органа.
При этом, результаты анализа регуляторного воздействия должны быть доступны к просмотру любому пользователю сайта весь срок действия указанных документов.
13. По результатам анализа регуляторного воздействия, в зависимости от эффективности применения регуляторного инструмента, отдельные виды регуляторных инструментов могут быть переведены из одного вида в другой либо отменены.
Соответствующие рекомендации вырабатываются Межведомственной комиссией в соответствии с подпунктом 11) пункта 6 настоящих Правил.

Приложение 1
к Правилам проведения анализа
регуляторного воздействия

Форма

Аналитическая форма по результатам анализа регуляторного
воздействия вводимых новых регуляторных инструментов
и ужесточения регулирования

№		Заполняется государственным органом (ГО)	Комментарии и рекомендации общественного обсуждения	Заключение ГО о комментариях рекомендациях общественного обсуждения
ШАГ 1: Определение проблемы
1	Определение проблемы (текст в произвольной форме, не превышающий 3 предложений)
2	Существуют ли данные (в цифровом измерении), доказывающие факт существования проблемы и показывающие ее масштаб	Нет ___ Да ___ (опишите их и приведите их величины)
3	Целевые группы на которые влияет или может влиять проблема (укажите определение групп населения, типов предприятий или иных организаций на которые влияет или может влиять проблема). Укажите их количество
4	К какому уровню риска относится существующая проблема	Высокий (существует высокая вероятность негативного влияния на людей, организации или безопасность государства и общества в целом или низкая вероятность негативного влияния на большое количество людей, организаций) ____
		Средний (существует вероятность негативного влияния на небольшое количество людей, организаций или безопасность государства и общества в целом) ____
		Низкий (существует низкая вероятность негативного влияния на небольшое количество людей, организаций) ____
		Риски разные ____
		Нет возможности определить уровень рисков ____
		Рисков нет ____
5	Причины существования проблемы (при описании необходимо указать на причинно-следственную связь)
6	Какие есть уже существующие механизмы государственного регулирования, которые нацелены на решение проблемы или ее причин	Нет ___ Да ___ (опишите их в произвольной форме)
ШАГ 2: Определение цели и задачи регулирования
7	Какая цель введения проектируемого государственного регулирования (опишите в произвольной форме)
8	Является ли проектируемое регулирование частью более широкого комплекса мер направленных на решение указанной проблемы	Нет ____ Да ____ Если Да – что еще входит в этот комплекс мер
ШАГ 3: Возможные механизмы решения проблемы
9	Определение планируемых для рассмотрения вариантов (отметьте те варианты альтернативных подходов, которые Вы рассматриваете и анализируете – необходимо выбрать не меньше 3 вариантов)	1. Текущее состояние дел ___ 2. Информационная кампания ___ 3. Ужесточение ответственности ____ 4. Введение информационных инструментов ___ 5. Государственный контроль ___ 6. Разрешение ___ 7. Запрет ____
10	Описание планируемых вариантов (описываются все выбранные и отмеченные выше варианты в произвольной форме с указанием регуляторной конкретики)	Варианты 1 Варианты 2 Варианты 3 Варианты 4
ШАГ 4: Определение воздействия вариантов
(Заполняется результатами обработки формы 1)
11	Краткое описание издержек и выгод по каждому варианту	Варианты 1 Варианты 2 Варианты 3 Варианты 4

ШАГ 4 Определение воздействия вариантов
Форма 1 (заполняется отдельно для каждого варианта)

	Выгоды	Издержки
Воздействие на экономическую систему
Воздействие на свободное перемещение товаров, услуг, капитала и рабочей силы
Воздействие на международную торговлю и международные инвестиционные потоки
Общие последствия для экономического роста
Воздействие на макроэкономическую стабильность
Влияние на рост/снижение использования энергии
Влияние на увеличение или снижение спроса на транспорт (пассажирский или грузовой) и на распределение по видам транспорта
Воздействие на потребителей и работников и иные группы населения
Изменение потребительского выбора, изменение потребительских цен
Влияние на получение информации потребителями и их защиту
Влияние на занятость, рабочие места
Влияние на здоровье, безопасность и достоинство работников
Влияние на существующие права и обязательства работников
Влияние на равенство на рынке труда
Воздействие на бизнес
Влияние на производительность и конкурентоспособность предприятий
Влияние на эффективность использования ресурсов
Влияние на инновации и развитие
Издержки для бизнеса (необходимо монетизировать согласно форме 1а)
Влияние на цену и доступность основных ресурсов для бизнеса (сырья, оборудования, труда, энергии и т.д.)
Воздействие на доступ к финансам
Влияние на существующие права и обязательства работодателей
Воздействие на органы государственной власти и общество в целом
Бюджетное влияние для государственных органов (необходимо монетизировать, согласно форме 1б)
Непропорциональное воздействие на отдельный регион или сектор
Влияние на риски для здоровья, жизни и безопасности населения
Влияние на преступность, включая экономическую
Влияние на сохранение культурного наследия
Влияние на культурное разнообразие
Влияние на выбросы вредных загрязнителей воздуха и парниковых газов
Влияние на количество и разнообразие флоры и фауны
Влияние на грунты и воду
Иное не указанное выше
Дополнительная часть
Относительное влияние издержек в зависимости от размера предприятия	Является ли относительное влияние издержек для малых предприятий выше чем для больших? Да ___ Нет ____
Устанавливает ли вариант прямое регулирование цен	Да ___ Нет ___

Форма 1а Расчет издержек для бизнеса (монетизация)
Какие регуляторные действия предполагает использование варианта?

	Да	Нет
Инвестиции в средства производства, изменения помещений, лаборатории, обучение персонала
Необходимость использования третьих лиц для независимых экспертиз, оценок, заключений
Периодическая отчетность государству
Становление субъектом специализированных государственных проверок
Получение справок и разрешений от государственных органов
Иное (определить)

Расчет издержек на одно среднестатистическое
предприятие субъект регулирования

Таблица 1	Разовые инвестиции	Расходы на тех обслуживание, поддержание (в год)	Итого
Инвестиции в средства производства, изменения помещений, лаборатории, обучение персонала			Х
Расходы за 5 лет	Х

Таблица 2	Расходы на экспертизы и заключения	Периодическое обслуживание третьими лицами (в год)	Итого
Необходимость использования третьих лиц для независимых экспертиз, оценок, заключений			Х
Расходы за 5 лет

Таблица 3	Государственные пошлины	Цена затраты рабочего времени (человеко-дни умножить на зарплату по квалификации) в год	Итого
Периодическая отчетность государству			Х
Расходы за 5 лет

Таблица 4	Цена затраты рабочего времени на работу с проверяющими (человеко-дни умножить на зарплату по квалификации) в год	Вероятностные штрафные санкции (цена штрафа умножается на вероятность его наложения) в год	Итого
Государственные проверки (специализированные по варианту)			Х
Расходы за 5 лет

Таблица 5	Государственные пошлины, другие прямые выплаты за документы	Цена затраты рабочего времени на их получение (человеко-дни умножить на зарплату по квалификации) в год	Итого
Получение разрешений, иных государственных документов			Х
Расходы за 5 лет

Если существует иной класс издержек, заполняется такая же таблица для него (таблица 6) с определением издержек среднестатистического предприятия (субъекта предпринимательства) за 5 лет.
Данные Таблиц 1-6 (расходы за 5 лет в колонках «Итого») суммируются _________ тенге
Данная величина умножается на количество предприятий (субъектов предпринимательства) которые являются субъектами этого варианта _________ тенге

Форма 1б Расчет издержек для государственных органов (монетизация)

Какие действия предполагает использование варианта?

	Да	Нет
Получение и анализ отчетности
Проведение проверок
Выдача разрешений
Иное (определить)

Расчет издержек
(если вариант предполагает работу нескольких государственных органов,
Таблица 1 заполняется по каждому из них отдельно с указанием
государственного органа)

Таблица 1	Цена затраты рабочего времени (человеко-дни умножить на зарплату по квалификации) в год	Итого
Получение и анализ отчетности
Проведение проверок
Выдача разрешений
Иное (определить)
Итого за 5 лет	Х

Предполагает ли вариант создание нового государственного органа, либо нового структурного подразделения существующего органа Да ____ Нет ____
Если Да – определите полный планируемый годовой бюджет нового органа или структурного подразделения ____ х5 = ____

ШАГ 5: Выбор наиболее оптимального регуляторного варианта

(Заполняется результатами обработки формы 2)
12	Рейтинг предложенных вариантов	Варианты 1 Варианты 2 Варианты 3 Варианты 4
13	Описание предлагаемого регулирования

ШАГ 5: Выбор варианта (рейтинг)
Форма 1

Рейтинг по результативности (достигаемости задач в решении проблемы)	Бал результативности (5-ти бальная система)	Объяснение присвоения соответствующего балла
Варианты 1
Варианты 2
Варианты 3
Варианты 4
Варианты 5

Определение баллов 5-ти бальной системы оценки результативности регулирования

5 – поставленная задача решается полностью (проблема больше существовать не будет);
4 – поставленная задача решается почти полностью (все важные аспекты проблемы существовать не будут);
3 – поставленная задача решается частично (проблема значительно уменьшается, самые критичные аспекты проблемы существовать не будут);
2 – поставленная задача решается в некоторых аспектах (некоторые важные и критические аспекты проблемы продолжат существовать);
1 – поставленная задача не решается (проблема продолжит существовать)¹.

____________
¹ Присвоение балла 1 означает что вариант выбран неправильно и ее не следует рассматривать вообще

Рейтинг по эффективности	Выгоды	Издержки	Итоговое объяснение почему вариант получил соответствующее место в рейтинге
	Заполняется согласно Шагу 4 формы 1
Вариант 1

Окончательный рейтинг вариантов
(производится на основании сопоставления данных двух предыдущих таблиц)

Рейтинг		Объяснение, почему вариант получил соответствующее место в рейтинге	Возможные риски и непредвиденные последствия и
Вариант 1
ШАГ 6: Индикатор оценки
14	Определения индикатора проблемы	Тип измеряемых данных максимально полно показывающих существование проблемы и ее масштаб (согласовывается с данными Шаг 2 п.3) Данные (в цифровом измерении) этого индикатора на момент разработки АРВ
15	Определение ключевых измеряемых индикаторов издержек	Описание Данные (в цифровом измерении) этих индикатора на момент разработки АРВ
16	Планируемое изменение данных (в цифровом измерении) показывающих масштаб проблемы (в описании укажите временные рамки планируемых изменений)
17	Рекомендуемые изменения в системы сбора и анализа информации для более полного мониторинга (возможные индикаторы и что надо сделать, чтоб они стали измеряемы
18	Рекомендуемая периодичность измерения индикаторов

Пояснительная записка по заполнению аналитической формы
анализа регуляторного воздействия

При проведении анализа регуляторного воздействия (далее – АРВ) разработчик заполняет прилагаемую аналитическую форму по следующим шагам:
Шаг 1: Определение проблемы.
В первую очередь, необходимо определить, какую проблему предполагается решить посредством введения регуляторного инструмента.
Разработчик определяет, какой ущерб наносится или может быть нанесен в ближайшем будущем общественным интересам.
При этом, необходимо раскрыть причины возникновения проблемы, определить ее масштаб и оценить возможные пути ее решения, ответить на вопрос почему текущая ситуация неустойчива при отсутствии дополнительного административного вмешательства со стороны государства, обосновать необходимость введения административного регулирования.
Большинство обоснований для государственного вмешательства базируются на концепции неэффективности рынка и государственного механизма; случаях неминуемых и значимых угроз населению; необходимости защиты определенных социальных норм, или необходимости изменений социальных обстоятельств.
Примечание:
Неэффективность рынка возникает когда рынок не в состоянии эффективно распределять товары и услуги, которые требуются для общества в достаточном объеме и качестве, тем самым снижая общее благосостояние населения. Среди основных типов неэффективности рыночного механизма выделяются неэффективная конкуренция, внешние факторы, общественные блага, и информационная асимметрия.
Неэффективная конкуренция имеет место, когда возникают препятствия на пути свободной конкуренции среди производителей на рынке. Зачастую это происходит, когда несколько участников рынка используют свою рыночную силу для создания барьеров для входа на рынок новым участникам. Когда рынки концентрированы, возрастает вероятность сговора поставщиков, в результате чего они предлагают более высокие цены вместо тех, которые действительно могли бы способствовать здоровой конкуренции. Последствием неразвитой конкуренции на рынке является чрезмерный рост цен или резкое снижение качества товаров.
Внешние факторы имеют место, когда рыночный агент предпринимает действия, которые приводят к косвенному воздействию на других рыночных агентов не через ценовую политику. Распространенным примером внешних факторов может послужить загрязнение окружающей среды.
Общественные блага – это блага с двумя потребительскими характеристиками: неконкурентные и неисключаемые. Принцип неконкурентности означает, что потребление товара одним человеком не оказывает воздействия или не предотвращает одновременное потребление этого товара другими людьми. Принцип неисключаемости означает, что невозможно воспрепятствовать потреблению товара определенными лицами. Примером общественного блага является уличное освещение.
Информационная ассиметрия появляется когда выбор потребителя оказывается неэффективным, так как потребитель располагает неполной или неверной информацией в отношении определенных товаров или услуг. Например, часто происходит, что потребители не имеют достаточной информации, чтобы различать товары и услуги разного качества.
Государственная неэффективность проявляется тогда, когда государство может стать одним из препятствий для достижения рыночного равновесия. Это происходит, когда государство не справляется с регулированием определенного сектора экономики, что может привести к излишним издержкам соблюдения требований, снижению уровня инвестиций, и нежелательному росту цен. Подобная государственная неэффективность требует вмешательства через внесение изменений, аннулирования или замены существующего регуляторного инструмента другой альтернативной мерой.
При определении проблемы необходимо объяснить причинно-следственную связь, разграничивая причины от конкретных симптомов. Определение проблемы не должно нести в себе неявное решение: это должно быть ясным и точным описанием, стимулирующим поиск решения.
Если государство ранее вмешивалось, даже если безуспешно из-за плохой реализации или некачественного регуляторного инструмента, то в первую очередь следует проанализировать, может ли эта проблема быть решена с помощью уже имеющихся средств через улучшение реализации и контроля за исполнением. Чтобы обосновать дополнительные действия государства, необходимо доказать, что существующий подход оказался недостаточным и для решения этой проблемы.
Определение проблемы, по возможности, должно базироваться на эмпирических данных. Это требует наличия соответствующих баз данных и других источников информации для описания ее природы и величины. Это, в свою очередь, требует качественного статистического анализа для более четкого понимания проблемы, а также расчета реального воздействия государственного вмешательства. В этих целях, разработчикам АРВ рекомендуется на стадии определения проблемы произвести сбор доступных количественных и качественных данных.
Большое значение имеет достоверность доступных данных. Достоверность данных зависит от метода измерения (сбор и обобщение базовой информации). Рекомендуется использование источников достоверных и повторно измеряемых данных для целей АРВ, а именно:
данные статистических и налоговых органов;
статистические данные государственных органов по результатам обобщения отчетов, данных по происшествиям;
статистические данные правоохранительных органов;
данные социологических и других исследований от авторитетных организаций.
При описании характера и масштаба проблемы, разработчики АРВ должны определить целевую группу населения для запланированного государственного вмешательства. Целевой группой населения является та часть населения, которая получит выгоды от такого вмешательства. Также необходимо учитывать, что даже при четко сформулированной проблеме, если выбранная группа населения окажется слишком малочисленной, то государственное вмешательство может оказаться необоснованным с учетом соотношения издержек и ожидаемых выгод.
Если национальные данные не доступны или недостаточны, рекомендуется использовать сравнительные международные данные. Важность использования международного опыта сводится к более эффективному поиску и анализу данных. Тем не менее, в долгосрочной перспективе важно развивать отечественные базы данных для полноценного отражения проблем и эффективности их решения.
Одним из способов получения и организации данных, необходимых для АРВ, является использование статистических баз данных, о группах населения с информационными полями и записями как ключевыми элементами. Информационное поле – это характеристика целевой группы, в отношении которой осуществляется выборка, в то время как запись относится к отдельному человеку или элементу, принадлежащему к такой группе.
Например, в базе данных по авиационным происшествиям информационными полями будут являться: «тип авиационного судна», «тип авиационного происшествия», «количество смертельных случаев», «количество получивших телесные повреждения». Запись относится к специфическим данным, как, например, «Boeing 737», «сбой двигателя», «102 летальных случаев в определенном авиационном происшествии».
Шаг 2: Определение задач регулирования.
После определения проблемы и ее причин, следующий шаг сводится к определению цели или целей государственного вмешательства, а также общих задач, которые оно преследует. Задача должна напрямую относиться к определенной проблеме и причинам, ведущим к необходимости вмешательства государства. Определение задачи регулирования служит связующим звеном между определением проблемы и формулировкой нескольких альтернатив государственной политики и их последующим сравнением. Задачи государственного вмешательства определяются как ожидаемые результаты регулирования. Каждое государственное вмешательство должно по возможности максимально отвечать таким критериям в целях обеспечения и защиты интересов населения:
специфичность – задачи должны быть достаточно четкими, чтобы исключить вероятность их широкой интерпретации;
измеримость – задачи должны определять будущее состояние на основании измеряемых критериев, для возможности определения успеха или провала задачи в будущем;
доступность и реалистичность – задачи должны учитывать количество доступных человеческих и материальных ресурсов и других факторов для достижения поставленных целей;
зависимость от времени – задачи должны устанавливать определенные временные рамки для обеспечения соблюдения требований регулирования.
Шаг 3: Определение альтернатив.
Всегда существуют альтернативные меры для достижения задачи. Они учитываются в процессе АРВ для обоснования выбора регуляторного инструмента, являющегося наилучшей альтернативой для разрешения проблемы. Альтернативы не обязательно должны включать только регуляторные инструменты, но также предполагать и другие меры, стимулирующие решение определенной проблемы и выполнение поставленных задач через рыночные механизмы. К ним могут относиться изменения в налогообложении или субсидиях. Некоторые рекомендуемые и в некоторых случаях необходимые варианты альтернатив (сценариев) приводятся ниже.
1) Сценарий статус-кво (обязательный).
Одной из первых альтернатив является базовый сценарий или сценарий статус-кво. Такой сценарий покажет, что произойдет, если государство не вмешается. Базовый сценарий является отправной точкой, с которой сравниваются все альтернативные подходы для определения наилучшего варианта решения поставленной задачи.
Сравнение проводится как в настоящем, так и в будущем. Для этого построение базового сценария должно принимать во внимание прогнозирование текущих событий; точно также как и в планируемых альтернативных мерах необходимо прогнозировать их потенциальное воздействие.
Например, рыбная ловля может не представлять основную угрозу на данный момент, однако, учитывая тенденции увеличения спроса на рыбу почти в два раза в ближайшие десять лет, вполне вероятно, что текущий уровень эксплуатирования природных ресурсов несет в себе риск. Поэтому определение базового сценария должно учитывать возможное увеличение спроса в данном случае, а также отсутствие дополнительного государственного вмешательства.
Чтобы должным образом определить базовый сценарий, необходимо учитывать, проводилось ли ранее государственное вмешательство для решения данной проблемы. Возможны следующие варианты:
если государство не вмешивалось, базовый сценарий будет сводиться к продолжению текущих обстоятельств, адаптируясь к возможным будущим рыночным переменам (например, увеличение спроса);
если государство вмешивалось, базовый сценарий будет отражать эту политику и ее последствия, без изменений существующих регуляторных инструментов или введения нового регуляторного инструмента;
если ожидается, что истечет срок государственного вмешательства, то важно это учесть в построении базового сценария для будущих тенденций.
2) Информационные кампании.
Эта альтернатива нацелена на масштабное и качественное распространение информации среди населения и бизнеса в целях внесения изменений в их поведение и повышения эффективности их потребительских решений. Данный подход не всегда ограничивается кампаниями, управляемыми или спонсируемыми государством и являются наиболее эффективной альтернативой при условии участия гражданского общества.
Примеры наиболее успешных информационных кампаний включают кампании о вреде курения, что приводит к значительному уменьшению курящего населения в развитых странах или кампании против ношения изделий из меха (особенно животных, находящихся на грани вымирания). Эта альтернатива не является регуляторной.
3) Саморегулирование.
Данная альтернатива подразумевает формулировку добровольных правил поведения, разработанных и исполняемых отраслями (группами предприятий) для решения определенных задач. Основное предположение, лежащее в основе данной альтернативы, заключается в возможности рынка саморегулироваться. При этом, государственное вмешательство сводится к нулю, либо оно сильно ограничено. Последнее возможно, если государство оказывает поддержку развитию саморегулирования.
4) Рыночные инструменты.
Данная альтернатива относится к инструментам, которые разработаны для изменения поведения экономических агентов через экономические стимулы, такие как налоги, субсидии, открытие новых рынков. Наиболее успешные и распространенные примеры использования данной альтернативы сводятся к использованию акцизного налога, стимулирования альтернативной энергетики, и торговлю квотами на загрязнение окружающей среды.
5) Четко сформулированное государственное регулирование и контроль.
Данная альтернатива предполагает, что государство управляет элементами поведения экономического агента в регулируемом секторе. В таком случае государственные меры начинаются с разработки требований и заканчиваются применением санкций в случае их нарушения.
Альтернатива сама по себе сложная и включает в себя дополнительные альтернативы по использованию конкретных регуляторных инструментов от информационных (маркировки, отчетности) через ex-post инструменты (инспекции без предварительных разрешений) до ex-ante инструментов (разрешительная система, за которой следует проверка соблюдения требований). Эти дополнительные альтернативы могут включать:
обязательные маркировки;
обязательную отчетность;
декларирование;
правила и проверки их исполнения;
разрешительные инструменты;
запреты.
Шаг 4: Определение альтернативного воздействия.
Для всех проанализированных выше альтернатив необходимо сделать анализ как положительных, так и негативных эффектов. Анализ воздействия регуляторных альтернатив играет существенную роль для их сравнения и выбора наиболее оптимального варианта с максимальными выгодами и наименьшими издержками.
Для этого разработчики АРВ должны определить выгоды и издержки от применения альтернативы, учитывая как прямые, так и косвенные возможно непреднамеренные эффекты воздействия. Также важно учитывать, на что влияет генерируемое воздействие.
Воздействие может влиять на предпринимателей, потребителей, работников, другие социальные группы, экономику в целом, общество в целом и государство.
Чтобы определить издержки альтернативного варианта, необходимо учитывать соответствующие издержки на предпринимателей.
Для правильного определения этих издержек необходимо:
1) Полностью оценить издержки, разбив их на составляющие части регуляторных действий. Важно отметить, что одна регуляторная альтернатива может включать использование нескольких регуляторных действий.
Например, изменение экологических стандартов по загрязнению воздуха может включать следующие регуляторные действия: инвестиции в фильтры и их установка; проверка третьими лицами правильного функционирования фильтров; периодические внутренние измерения и отчеты государству; государственные проверки. Все издержки подлежат оценке в соответствии со следующей классификацией:
прямые финансовые издержки: результат прямой оплаты пошлин;
косвенные финансовые издержки: это основные издержки в результате исполнения регуляторного инструмента, которые повлекли за собой изменения в процессе производства (например, инвестиции в оборудование, ремоделирование помещений, и т.д.);
долгосрочные структурные издержки: относятся к операционным издержкам и издержкам на техническое обслуживание, сопряженным с соблюдением регуляторного инструмента;
административные издержки: относятся к издержкам по исполнению административных мероприятий.
2) Определение частоты финансового воздействия по каждому регуляторному действию. Ежегодные или повторные издержки могут оказаться более значимыми, нежели единовременные издержки.
Например, издержки на закупку и установку простого фильтра, которые будут относиться к единовременным издержкам (подразумевая, что фильтр долгосрочный и надежный), могут в итоге оказаться ниже, чем издержки на ежегодную сертификацию.
3) Рассчитать полные издержки на соблюдение предлагаемой альтернативной меры, используя вышеприведенные данные.
4) Оценить масштаб издержек или другими словами, ответить на вопрос, сколько субъектов частного предпринимательства должны будут соблюдать данную регуляторную альтернативу и какие издержки они при этом понесут.
В дополнение к вышесказанному, необходимо также рассмотреть относительное влияние издержек в зависимости от размера предприятия. Относительное финансовое воздействие на крупный бизнес может значительно отличаться от воздействия такой же финансовой нагрузки на малый бизнес.
Также важно рассмотреть ограничивает ли предлагаемая альтернатива коммерческую деятельность субъекта частного предпринимательства через запреты или такие меры как определение цен на отдельные товары и услуги, установление рабочих часов, размера помещения и прочее, то вероятнее всего общее воздействие подобной меры более значимо, нежели простые прямые издержки по соблюдению меры.
Выгоды определяются в виде улучшения благосостояния населения в результате применения альтернативы. Кроме того, издержки, которых удалось избежать в результате реализации государственной политики, также будут считаться выгодами.
Шаг 5: Выбор наиболее оптимальной регуляторной альтернативы.
Любой процесс оценки воздействия сходится в одном месте, а именно в выборе наиболее оптимальной альтернативы, которая решит проблему лучше других. Сравнение между вариантами проводится на основании базового сценария как точки отсчета. Критерии для принятия решения по выбору наиболее оптимальной альтернативы используются такие:
Результативность – насколько выбранные варианты достигают поставленных задач;
Эффективность – насколько поставленные задачи могут быть решены при заданном уровне ресурсов или при наименьших издержках.
Основным критерием является критерий эффективности, то есть – наилучшая альтернатива генерирует наибольшие блага при наименьших издержках. Существует ряд методов для сравнения альтернатив по критерию эффективности:
анализ затрат-выгод, который используется в случае возможной конвертации в денежное измерение издержек и выгод, генерируемых каждой альтернативой. Для этой цели разработчику необходимо учитывать как экономические, так и социальные эффекты воздействия. В этом случае, критерий принятия решения – это чистые выгоды (или разница между общими выгодами и общими издержками), так, чтобы все альтернативы были классифицированы в соответствии с этим критерием;
анализ экономической эффективности, который наиболее полезен при невозможности четкого расчета или конвертации в денежное измерение выгод от использования всех альтернатив. Тем не менее, предполагается, что выгоды, генерируемые различными альтернативами, имеют аналогичную единицу измерения, хоть и не выраженную в денежном измерении. В этом случае, правило принятия решения будет сводиться к определению государственной политики, которая генерирует наименьшие издержки на единицу планируемой выгоды;
многокритериальный анализ является наилучшим вариантом, когда издержки и выгоды одинаково измеримы и неизмеримы. В данном методе аналитик одновременно определяет различные критерии для принятия решения, в отличие от только одного критерия как в случае первых двух методов. Расчет нагрузки, присваиваемый каждому критерию, определяется субъективно.
Процесс АРВ в некоторых случаях приведет к выводу, что наличие одного варианта наилучшим образом способствует достижению поставленных задач в плане эффективности, результативности и согласованности. В других случаях может представиться невозможным сделать такой точный вывод. В таких случаях АРВ должен быть нацелен на определение плюсов и минусов альтернатив и то, каким образом они оценивались. Разработчикам АРВ настоятельно рекомендуется всегда ранжировать альтернативы на основании оценочных критериев. Это позволит лицам, ответственным за принятие решений, исследовать все возможные варианты. Ранжирование также позволит усовершенствовать структуру любой предлагаемой меры в целях снижения возможного негативного воздействия, определить сопутствующие меры для смягчения любых негативных эффектов и повысить вероятность наилучшего результата.
Чтобы ранжировать альтернативы, аналитику необходимо проанализировать следующее:
Результативность различных альтернатив в достижении определенной задачи и представить результаты в формате четкой сравнительной таблицы;
баланс положительных и негативных воздействий, ассоциируемых с предпочтительной альтернативой и другими возможными альтернативами.
Следует начинать с ранжирования альтернатив на основании критерия результативности и таким образом определить ту альтернативу, которая наберет наивысший балл по результативности, то есть наилучшим образом отвечает требованиям поставленной задачи.
Вторым шагом будет определение эффективности различных альтернатив в целях анализа издержек, ассоциируемых с реализацией государственных мер. Во многих случаях такой анализ может привести к нескольким вариантам, подходящим для реализации меры. Например, может быть обнаружено, что наиболее результативные варианты также сопряжены с более высокими издержками или, что менее результативный вариант в состоянии генерировать многие положительные побочные эффекты. Таким образом, эти аспекты результативности сопоставляются с аспектами эффективности и определяют общее ранжирование вариантов. В целях обеспечения полной прозрачности процесса необходимо четко отобразить достигнутые результаты в своем отчете, включая информацию о присуждении определенных баллов планируемым воздействиям и использованным расчетам нагрузки.
В некоторых случаях также рекомендуется учесть возможность переформулирования задач или альтернатив, или же разработать альтернативы второго порядка, чтобы более эффективно выявить основные плюсы и минусы.
В следующем шаге – процессе выбора, необходимо подробно перечислить положительные и негативные воздействия предлагаемой меры, включая непреднамеренные побочные эффекты. Эта описание должно базироваться на максимальном использовании количественных данных по всем переменным, по мере возможности, выраженным в отклонениях от базового сценария. Часто представляется полезным проиллюстрировать выводы в виде таблицы или графика. Важно отметить, что можно использовать неисчисляемые воздействия, чтобы дополнить общую картину.
Наиболее эффективная и результативная мера, как правило, также будет производить наивысшие чистые выгоды, и любая альтернатива, которая убедительно будет проходить этот двойной тест, будет достойна рассмотрения. Тем не менее, также важно обсудить, каким образом неисчисляемые элементы могут оказать влияние на чистую выгоду.
Шаг 6: Разработка индикаторов оценки.
Очень важно, чтобы разработчики АРВ описали индикаторы и механизмы оценки выбранных и внедренных регуляторных инструментов, чтоб иметь возможность оценить их предполагаемую результативность после реализации. Такая оценка обычно называется экс-пост оценкой, и она проводится для определения результативности регулирования, и, при необходимости, нахождения альтернативных реформ, которые могли бы улучшить результаты. Экс-пост оценка полезна для обратной связи и позволяет улучшать существующие регулирования, обеспечивая результативность и эффективность регуляторных инструментов.
Индикатор является измеряемой величиной. Индикаторы обычно базируются на данных, которые измеряют проблемы, задачи или издержки исполнения регулирования. Очень важно отбирать небольшое число индикаторов по задачам и издержкам по каждому предлагаемому регуляторному инструменту, сопровождающемуся АРВ. Эти индикаторы должны отражать ключевую сущность регуляторного инструмента и его наиболее заметные воздействия, быть доступными и периодически измеримыми.
Общие виды индикаторов оценки:
Количественные индикаторы: они отображаются посредством прямых измерений в фиксированных цифровых значениях (например, количество летальных исходов в результате хронических респираторных заболеваний за год);
Качественные индикаторы: они отображаются через косвенно измеримые аспекты, такие как точки зрения, предположения о чем-либо (например, данные социологических опросов);
Прямые индикаторы: они напрямую измеряют переменные, относящиеся к задачам или издержкам;
Косвенные индикаторы: они измеряют заменитель прямой переменной, когда слишком сложно измерить прямую переменную, если такое измерение требует значительных затрат, времени или сложных расчетов.
Уполномоченным органом дается отрицательное заключение в случае неполной или некачественной подготовки АРВ и наличия логических ошибок при оценке.
В заключении указываются четкие разъяснения его причин:
нарушение процедур разработки АРВ и общественного обсуждения;
отсутствие одного или нескольких стандартных шагов в разработке АРВ или отсутствие рационального смысла в исполненных шагах;
отсутствие четко измеряемых индикаторов, соотносимых с определением проблемы;
предопределенная или поверхностная презентация альтернатив и анализ их воздействия;
отсутствие первичных данных или соответственных ссылок на их источники.
Во всех других случаях, проект АРВ должен быть рассмотрен в соответствии с установленной процедурой с комментариями или альтернативным анализом и выводами, представленным к отдельным частям проекта АРВ.

Приложение 2
к Правилам проведения анализа
регуляторного воздействия

Форма

Аналитическая форма по результатам анализа регуляторного
воздействия действующих регуляторных инструментов

№		Заполняется государственным органом (ГО)	Комментарии и рекомендации общественного обсуждения	Заключение ГО о комментариях рекомендациях общественного обсуждения
	Дата введения в действие регулирования
	Дата предыдущего пересмотра регулирования
	Дата ожидаемого пересмотра
ШАГ 1: Определение проблемы
1	Определение проблемы, которую регулирование решает (текст в произвольной форме, не превышающий 3 предложений)
2	Существуют ли данные (в цифровом измерении) доказывающие факт существования проблемы и показывающие ее масштаб	Нет ___ Да ___ (опишите их и приведите их величины)
3	Целевые группы, на которые влияет или может влиять проблема (укажите определение групп населения, типов предприятий или иных организаций, на которые влияет или может влиять проблема. Укажите их количество)
4	К какому уровню риска относится существующая проблема	Высокий (существует высокая вероятность негативного влияния на людей, организации, или безопасность государства и общества в целом, или низкая вероятность негативного влияния на большое количество людей, организаций) ____
		Средний (существует вероятность негативного влияния на небольшое количество людей, организаций, или безопасность государства и общества в целом) ____
		Низкий (существует низкая вероятность негативного влияния на небольшое количество людей, организаций) ____
		Риски разные ____
		Нет возможности определить уровень рисков ____
		Рисков нет ____
ШАГ 2: Определение задач регулирования
5	Какая цель государственного регулирования (опишите в произвольной форме)
6	Изменение данных (в цифровом измерении) показывающих масштаб проблемы (в описании укажите временные рамки изменений)	Данные до введения регулирования не замерялись ___ Данные до введения регулирования ___ дата произведенного замера Данные на сегодняшний день ___ дата произведенного замера
ШАГ 3: Варианты
7	Определение возможных альтернатив (отметьте те варианты альтернативных подходов, которые Вы рассматриваете и анализируете – необходимо выбрать не меньше 2 вариантов рассматриваемому регулированию)	1. Ничего 2. Информационная кампания ___ 3. Внедрение саморегулирования __ 4. Изменение налогов, субсидии, госзакупки, торговля квотами, другие рыночные механизмы ___ 5. Обязательные маркировки ___ 6. Обязательная отчетность ___ 7. Декларирование ___ 8. Правила деятельности и проверки их исполнения (без разрешительных документов)___ 9. Разрешительные инструменты __ 10. Запреты ___ 11. Иное ___
8	Описание рассматриваемых альтернатив (описываются все выбранные и отмеченные выше альтернативы в произвольной форме с указанием регуляторной конкретики)	Вариант 1 Вариант 2 Вариант 3
ШАГ 4: Определение воздействия альтернатив
(Заполняется результатами обработки формы 1)
9	Краткое описание издержек и выгод по каждой альтернативе	Вариант 0 (пересматриваемое регулирование) Вариант 1 Вариант 2 Вариант 3
ШАГ 5: Выбор наиболее оптимальной регуляторной альтернативы
(Заполняется результатами обработки формы 2)
10	Рейтинг предложенных альтернатив	Вариант 1 Вариант 2 Вариант 3 Вариант 4
11	Описание предлагаемого регулирования	сохраняется существующее регулирование без изменений ___ сохраняется существующее регулирование с изменениями ___ выбирается альтернатива ___ описание полная отмена ___
ШАГ 6: Индикатор оценки
12	Определения индикатора проблемы	тип измеряемых данных максимально полно показывающих существование проблемы и ее масштаб (согласовывается с данными Шаг 2 п.3) Данные (в цифровом измерении) этого индикатора на момент разработки АРВ		Здесь необходимо предусмотреть качественные показатели «до и после», «факт и прогноз», чем измеряется эта проблема, предусмотреть период, срок для ведения статистики для последующего анализа, предусмотреть срок когда сработает «регулирование»
13	Рекомендуемые изменения в системы сбора и анализа информации для более полного мониторинга (возможные индикаторы и что надо сделать, чтоб они стали измеряемы)
14	Рекомендуемая периодичность измерения индикаторов

Приложение 3
к Правилам проведения анализа
регуляторного воздействия

Форма

Заключение о соблюдении регулирующими государственными органами
процедур анализа регуляторного воздействия

№		Заполняется уполномоченным органом
Общие параметры оценки
1	Отсутствие данных общественного обсуждения АРВ	Нет ___ Да ___
2	Отсутствие одного или нескольких стандартных шагов в разработке АРВ	Нет ___ Да ___
3	Отсутствие рационального смысла в одном или нескольких исполненных шагах	Нет ___ Да ___
4	Отсутствие первичных данных или соответственных ссылок на их источники	Нет ___ Да ___
Оценка частей АРВ
5	Представлены ли данные доказывающие факт существования проблемы и показывающие ее масштаб	Нет ___ Да ___ Комментарии
6	Представлены ли целевые группы, на которые влияет или может влиять проблема и их количественные показатели	Нет ___ Да ___ Комментарии
7	Адекватно ли сформулирована цель регулирования? Соотносится ли она с определением проблемы?	Нет ___ Да ___ Комментарии
8	Представлено ли планируемое изменение данных и временные рамки этих изменений	Нет ___ Да ___ Комментарии
9	Отсутствуют альтернативы	Нет ___ Да ___
10	Предопределенная или поверхностная презентация альтернатив и анализ их воздействия	Нет ___ Да ___ Комментарии
11	Анализ рейтинга предложенных альтернатив
12	Определение индикатора проблемы	Нет ___ Да ___ Комментарии
13	Определение ключевых измеряемых индикаторов издержек	Нет ___ Да ___ Комментарии
14	Срок для проведения альтернативного АРВ	15 или 30 рабочих дней (нужное подчеркнуть)
15	Другие комментарии

Заключение:

Реттеушілік әсерді талдауды жүргізу қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 21 қаңтардағы № 32 бұйрығы. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2015 жылы 20 ақпанда № 10312 тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 30 қарашадағы № 748 бұйрығымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Ұлттық экономика министрінің 30.11.2015 № 748 (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

«Жеке кәсіпкерлік туралы» 2006 жылғы 31 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабының 1-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:
1. Қоса беріліп отырған Реттеушілік әсерді талдауды жүргізу қағидалары бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Кәсіпкерлікті дамыту департаменті заңнамада белгіленген тәртіппен:
1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;
2) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде мерзімді баспа басылымдарында және «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялануын;
3) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің интернет-ресурсында және мемлекеттік органдардың интранет-порталында орналастырылуын;
4) қолданыстағы реттегіш құралдардың реттеушілік әсеріне талдау бойынша реттеуші мемлекеттік органдардың жоспарларын келісуді қамтамасыз етсін.
3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика вице-министріне жүктелсін.
4. Осы бұйрық алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Министр Е. Досаев

Қазақстан Республикасы
Ұлттық экономика министрінің
2015 жылғы 21 қаңтардағы
№ 32 бұйрығымен бекітілген

Реттеушілік әсерді талдауды жүргізу қағидалары

Осы Қағидалар «Жеке кәсіпкерлік туралы» 2006 жылғы 31 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабының 1-тармағына сәйкес әзірленген және енгізілетін және қолданыстағы реттегіш құралдарды реттеушілік әсеріне талдау жүргізу және оны пайдалану тәртібін регламенттейді.

1. Жалпы ережелер

1. Осы Қағидаларда мынадай ұғымдар пайдаланылады:
1) қоғамдық талқылаулар – реттеуші мемлекеттік органдардың жаңа реттеуді енгізуге, қолданыстағысын қатаңдатуға қатысты жоспарларын, сондай-ақ қазіргі реттеудің жай-күйін мүдделі тұлғаларға жеткізу мақсатында, қоғамның норма шығару процесіне қатысуын және мемлекет пен бизнестің өзара іс-қимылының деңгейін арттыруға арналған, реттеу субъектілерімен кері байланыс орын алатын, олардың пікірлері мен ұсыныстары алынатын іс-шаралар;
2) реттегіш құралдар – жеке кәсіпкерлік субъектілеріне қатысты әсер ету тәсілдері, оның ішінде «Рұқсаттар және хабарламалар туралы» Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 16 мамырдағы Заңына сәйкес айқындалатын рұқсаттар мен хабарламалар; «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік бақылау және қадағалау туралы» Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 6 қаңтардағы Заңына сәйкес мемлекеттік бақылау және қадағалау жүзеге асырылатын жеке кәсіпкерлік субъектілері қызметінің салалары; Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген ақпараттық құралдар;
3) реттеу субъектілері – реттегіш құралдарды немесе қатаңдатылған реттеуді көздейтін нормативтік құқықтық актілердің қолданылуы таралатын субъектілер, оның ішінде жеке кәсіпкерлік субъектілері және өзге де тұлғалар.
2. Реттеушілік әсерді талдауға, міндетті түрде:
1) реттегіш құралды және онымен байланысты талаптарды енгізуді немесе реттеуді қатаңдатуды көздейтін Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарының жобалары;
2) реттегіш құралды және онымен байланысты талаптарды енгізу немесе реттеуді қатаңдату көзделетін Қазақстан Республикасы заңдары жобаларының тұжырымдамалары;
3) реттегіш құралды және онымен байланысты талаптарды енгізу немесе реттеуді қатаңдату көзделетін Қазақстан Республикасы заңдарының жобалары;
4) «Рұқсаттар және хабарламалар туралы» Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 16 мамырдағы Заңының 12-бабы 1-тармағының 1-1), 2-1) және 4) тармақшаларында көзделген Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің жобалары;
5) ақпараттық құралдарды енгізу немесе реттеуді қатаңдату көзделетін «Жеке кәсіпкерлік туралы» Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 31 қаңтардағы Заңының 5-бабы 2-тармағының 3) тармақшасында көзделген Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің жобалары;
6) реттегіш құралды және онымен байланысты талаптарды енгізу немесе реттеуді қатаңдату көзделетін Кеден одағы техникалық регламенттерінің жобалары;
7) жергілікті атқарушы органдар әзірлейтін, реттегіш құралды және онымен байланысты талаптарды енгізу немесе реттеуді қатаңдату көзделетін, жергілікті өкілді органдар шешімдерінің жобалары жатады.
Бұл ретте, заң жобаларының тұжырымдамалары «Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң заң жобалау қызметiн жетiлдiру жөнiндегi шаралар туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 жылғы 11 қыркүйектегі № 1376 қаулысымен құрылған Заң жобалау қызметі жөніндегі ведомствоаралық комиссияның қарауына шығарылғанға дейін реттеушілік әсерді талдаудан өтеді.
3. Реттеушілік әсерді талдауды реттеуші мемлекеттік органдар осы Қағидалардың 2-тармағында көзделген, өздері әзірлейтін құжаттардың жобаларына қатысты, сондай-ақ кәсіпкерлік жөніндегі уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган), Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы және басқа да мүдделі тұлғалар осы Қағидаларға сәйкес жүргізеді.
4. Қазақстан Республикасының кәсіпкерлік қызметті реттейтін заңнамасын жетілдіру мәселелері және Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын басқа да міндеттер мен функцияларды орындау бойынша ұсыныстар мен ұсынымдар Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 4 қыркүйектегі № 1140 қаулысымен құрылған консультативтік-кеңесші орган – Кәсіпкерлік қызметті реттеу мәселелері жөніндегі ведомствоаралық комиссияның (бұдан әрі – Ведомствоаралық комиссия) қарауына шығарылады.
Жаңа реттеу құралын енгізу Ведомствоаралық комиссия отырысында қаралғаннан кейін ғана жүзеге асырылады.
5. Қолданыстағы реттегіш құралдарға қатысты реттеушілік әсерді талдауды реттеуші мемлекеттік органдар осы Қағидалардың 2-тармағының 1), 3), 4), 5), 6), 7) тармақшаларында көрсетілген қолданыстағы құжаттарды қайта қарау тәртібімен жүргізеді.
Қолданыстағы реттегіш құралдарды қайта қарауды реттеуші мемлекеттік органдар уәкілетті органмен келісу бойынша бекітетін жоспарларға сәйкес жүзеге асырады. Жоспарлар бекітілген күнінен бастап 5 жыл ішінде бұрын реттеушілік әсерді талдау жүргізілмеген барлық реттегіш құралдарға талдау жүргізуге болатындай жасалуға тиіс.
Бұрын реттеушілік әсерді талдау жүргізілген қолданыстағы реттегіш құралдар да Ведомствоаралық комиссия осы Қағидалардың 6-тармағының 11) тармақшасына сәйкес ұсынған мерзімге сәйкес жоспарларға қосылады.
Реттеушілік әсерді талдау осы Қағидалардың 6-тармағының 1), 5) - 11) тармақшаларына сәйкес қолданыстағы құжаттарды қайта қарау тәртібінде жүргізіледі.

2. Реттеушілік әсер етуге талдау жүргізу тәртібі

6. Реттеушілік әсер етуге талдау мынадай кезекті іс-қимылдарды орындау арқылы өткізіледі:
1) реттеуші мемлекеттік орган осы Қағидалардың 2, 3-қосымшаларына сәйкес жаңадан енгізілетін реттегіш құралдардың және реттеуді қатаңдатудың реттеушілік әсеріне талдау нәтижелері бойынша талдамалық нысанды немесе қолданыстағы реттеуші құралдардың реттеушілік әсерін талдау нәтижелері бойынша талдамалық нысанды (бұдан әрі – талдамалық нысандар) толтырады;
2) осы Қағидалардың 7-тармағында көзделген жағдайларда реттеуші мемлекеттік органдардың осы Қағидалардың 2-тармағында көзделген құжаттардың жобаларын жаңа реттегіш құралдарын енгізу немесе реттеуді қатаңдату үшін әзірлеуі;
Осы тармақшаның қолданылуы осы Қағидалардың 2-тармағының 1) және 3) тармақшаларында көрсетілген қолданыстағы реттегіш құралдарына қатысты қолданыстағы құжаттарды қайта қарау тәртібінде жүргізілетін реттеушілік әсерді талдауға таралмайды.
3) реттеуші мемлекеттік органның осы Қағидалардың 2-тармағының 3) тармақшасында көзделген жобалар бойынша қоғамдық талқылаулар өткізуі;
4) реттеуші мемлекеттік органның қоғамдық талқылаулар нәтижелері бойынша осы Қағидалардың 2-тармағының 3) тармақшасында көзделген құжаттар жобаларын және (немесе) талдамалық нысандарды пысықтауы және оларды уәкілетті органдарға жіберуі;
5) уәкілетті орган осы Қағидалардың 7-тармағында көзделген жағдайларда талдамалық нысан және (немесе) осы Қағидалардың 2-тармағында көзделген құжаттар жобалары түскен күнінен бастап 5 жұмыс күнінде оларды реттеуші мемлекеттік органның осы Қағидаларда белгіленген рәсімдерді, оның ішінде, қоғамдық талқылауларды және осы талдамалық нысанды дұрыс толтырылуын тұрғысынан қарайды.
Қарау нәтижелері бойынша уәкілетті орган осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес реттеуші мемлекеттік органдардың реттеушілік әсерді талдау жүргізу рәсімдерді сақтауы туралы қорытынды (бұдан әрі - қорытынды) дайындайды;
6) теріс қорытынды болған жағдайда, осы Қағидалардың 8-тармағында көзделген жағдайларда реттеуші мемлекеттік орган талдамалық нысанды және (немесе) осы Қағидалардың 2-тармағында көзделген құжаттар жобаларын пысықтайды. Пысықталған құжаттар қайтадан уәкілетті органдарға ұсынылады және Қағидалардың осы тармағының 3) – 11) тармақшасына сәйкес қаралады.
Оң қорытынды берілген жағдайда, уәкілетті орган оны және реттеуші мемлекеттік органдар әзірлеген құжаттардың жобаларын, реттеуші мемлекеттік органның талдамалық нысанын ресми сайтына орналастырады және оларды Ұлттық кәсіпкерлер палатасына жібереді;
7) уәкілетті орган, Ұлттық кәсіпкерлер палатасы немесе өзге де мүдделі тұлғалар уәкілетті орган қорытындысын ұсынған күннен бастап 15 жұмыс күннің ішінде реттеуші мемлекеттік органдар жүргізген реттеушілік әсерді талдаудың түйіндерімен келіспеген жағдайда, реттеушілік әсерге баламалы талдауды талдамалық нысандарды толтыру арқылы жүргізеді.
Егер осы Қағидалардың 2-тармағында көзделген құжаттардың жобалары кешендік сипатта болса және техникалық күрделі болып табылса, реттеушілік әсерді баламалы түрде талдау жүргізу мерзімі 30 жұмыс күнге дейін ұзартылады. Реттеушілік әсерді баламалы түрде талдау мерзімін айқындау туралы шешімді уәкілетті орган қабылдайды және өз қорытындысында көрсетеді;
8) реттеушілік әсерге баламалы түрде талдау жүргізілген жағдайда, уәкілетті орган оның нәтижелері бойынша толтырылған талдамалық нысанды реттеуші мемлекеттік органның назарына жеткізеді және оның интернет-ресурсында орналастырылады;
9) реттеуші мемлекеттік орган реттеушілік әсерді баламалы түрде талдау нәтижелерімен келісуін немесе келіспеуін білдіреді.
Реттеушілік әсерді баламалы түрде талдау нәтижелерімен келіскен жағдайда, реттеуші мемлекеттік орган талдамалық нысанды және (немесе) осы Қағидалардың 2-тармағында көзделген құжаттардың жобаларын пысықтайды. Пысықталған құжаттар уәкілетті органға қайта ұсынылады және Қағидалардың осы тармағының 3) – 11) тармақшаларына сәйкес қаралады.
Реттеуші мемлекеттік орган реттеушілік әсерді баламалы түрде талдау нәтижелерімен келіспеген жағдайда, осы Қағидалардың 7-тармағында көзделген жағдайларда реттеуші мемлекеттік орган әзірлеген талдамалық нысан және (немесе) осы Қағидалардың 2-тармағында көзделген құжаттардың жобалары Қағидалардың осы тармағының 10) – 11) тармақшаларына сәйкес қаралады;
10) уәкілетті орган қарау нәтижелерін Ведомствоаралық комиссияның қарауына шығарады;
11) қарау нәтижесінде Ведомствоаралық комиссия реттеушілік әсерді талдау нәтижелерінің біреуін мақұлдайды:
жаңа реттегіш құралды енгізу және (немесе) реттеуді қатаңдату, сондай-ақ реттеу құралын енгізумен келіскен жағдайда оны қайта қарауға дейін оның қолданылу мерзімін айқындау туралы;
қолданыстағы реттегіш құралды алып тастау, сондай-ақ реттеуші құралын алып тастаумен келіспеген жағдайда, оны қайта қарауға дейін оның одан әрі қолданылу мерзімін айқындау туралы;
рұқсаттардың немесе хабарламалардың жекелеген түрлерін рұқсат беру немесе хабарлама жасау тәртібін қолдану тиімділігіне байланысты бір түрден екіншісіне ауыстыру, сондай-ақ рұқсаттың немесе хабарламаның қолданыстағы немесе жаңа түрін оны келесі қайта қарағанға дейін оның одан әрі қолданылу мерзімін айқындау туралы қажеттіліктердің бірімен келісу немесе келіспеу туралы шешім қабылдайды;
12) Ведомствоаралық комиссия шешімдері хаттамамен ресімделеді, оның көшірмесі, сондай-ақ, талдамалық нысандар мен уәкілетті органның қорытындысы осы Қағидалардың 2-тармағында көзделген құжаттардың жобаларына олардың бекітілуіне дейін міндетті қосымша болып табылады.
7. Реттеуші мемлекеттік органдар осы Қағидалардың 2-тармағында көзделген құжаттар жобаларын әзірлейді және жаңа реттегіш құралды немесе оны қатаңдатқан жағдайда талдамалық нысанға қоса беріледі.
8. Осы Қағидалардың 2-тармағының 3) тармақшасында көзделген құжаттар жобаларын және реттеушілік әсерді талдау нәтижелерін қоғамдық талқылау мынадай тәсілдердің бірі арқылы жүзеге асырылады:
уәкілетті органның сайтында форум режимінде интернет желісі арқылы онлайн талқылау;
қоғамдастық өкілдерімен және мүдделі тұлғалармен дөңгелек үстелдер, конференциялар, кеңестер және өзгелер арқылы жария талқылау.
9. Қоғамдық талқылау жүргізу үшін реттеуші мемлекеттік органдар оны жүргізу күнінен бұрын 10 жұмыс күнінен кем емес мерзімде міндетті түрде оны жүргізу орны, тәсілі және уақыты туралы мыналарға:
өзінің ресми сайтында хабарландыру беру арқылы мүдделі тұлғаларға;
жазбаша нысанда - уәкілетті органға, Ұлттық кәсіпкерлер палатасына, мемлекеттік органдар жанындағы сараптамалық кеңес мүшелеріне;
баспасөз релиздері арқылы - бұқаралық ақпарат құралдарына хабарлайды.
Жария талқылау арқылы жүргізілетін қоғамдық талқылау белгіленген уақытта өтеді және олардың нәтижелеріне реттеуші мемлекеттік органның лауазымды тұлғалары хаттама жасайды.
10. Реттеуші мемлекеттік органның қарауы бойынша құжаттар жобаларын талқылау немесе түсіндіру мақсатында басқа да іс-шаралар өткізілуі мүмкін.

3. Реттеушілік әсерді талдауды пайдалану тәртібі

11. Реттеушілік әсерді талдаудың нәтижелері реттеуші мемлекеттік органдардың және кәсіпкерлік жөніндегі уәкілетті органның жалпыға қолжетімді интернет-ресурстарында орналастырылады.
12. Осы Қағидалардың 2-тармағында көзделген құжаттар қолданысқа енгеннен кейін, олар реттеушілік әсерді талдаудың барлық нәтижелері міндетті түрде қоса беріліп уәкілетті органның сайтында жарияланады.
Осы Қағидалардың 2-тармағының 1), 3), 4) тармақшаларында көрсетілген қолданыстағы құжаттарды қайта қарау тәртібінде жүргізілген қолданыстағы реттегіш құралдарға қатысты реттеушілік әсерді талдау нәтижелері көрсетілген құжаттармен бірге тұрақты бірлесіп сақтау үшін уәкілетті органның сайтында орналастырылады.
Бұл ретте, реттеушілік әсерді талдау нәтижелері сайттың кез келген пайдаланушысының қарауына көрсетілген құжаттардың барлық қолданылу мерзімінде қолжетімді болуы керек.
13. Реттеушілік әсерді талдаудың нәтижелері бойынша реттегіш құралдың қолданудың тиімділігіне қарай реттегіш құралдардың жекелеген түрлері бір түрден екінші түрге ауыстырылуы немесе олардың күші жойылуы мүмкін.
Ведомствоаралық комиссия тиісті ұсынымдарды осы Қағидалардың 6-тармағының 11) тармақшасына сәйкес әзірлейді.

Реттеушілік әсерді талдауды
жүргізу қағидаларына
1-қосымша

Нысан

Жаңадан енгізілетін реттегіш құралдардың және реттеуді
қатаңдатудың реттеушілік әсеріне талдау нәтижелері бойынша
талдамалық нысан

№		Мемлекеттік орган толтырады (МО)	Қоғамдық талқылаудың комментарийлері мен ұсыныстары	МО-ның қоғамдық талқылаудың комментарийлері мен ұсыныстары туралы қорытындысы
1-ҚАДАМ: Проблеманы айқындау
1	Проблеманы айқындау (3 сөйлемнен аспайтын еркін нысанда жазылған мәтін)
2	Проблеманың бар болу фактісін және оның ауқымын көрсететін деректер (цифрлық өлшемде) бар ма?	Жоқ __________________ Бар __________ (оларды сипаттап, шамасын көрсетіңіз)
3	Проблема әсер ететін немесе әсер етуі мүмкін мақсатты топтар (мәселе әсер ететін немесе әсер етуі мүмкін халық топтарын, кәсіпорындар немесе өзге де ұйымдардың типтерін көрсетіңіз). Олардың санын көрсетіңіз
4	Осы проблема тәуекелдің қай деңгейіне жатады	Жоғары (адамдарға, ұйымдарға немесе жалпы мемлекет пен қоғамның қауіпсіздігіне теріс әсер етудің жоғары ықтималдығы немесе адамдардың, ұйымдардың басым көпшілігіне теріс әсер етудің төмен ықтималдығы бар) ______
		Орташа (аздаған адамдарға, ұйымдарға, жалпы мемлекет пен қоғамның қауіпсіздігіне теріс әсер етудің ықтималдығы бар _______
		Төмен (аздаған адамдарға, ұйымдарға теріс әсер етудің төмен ықтималдығы бар) _____
		Әр түрлі тәуекелдер ___
		Тәуекелдер деңгейін анықтау мүмкіндігі жоқ _______________________
		Тәуекелдер жоқ _______
5	Проблеманың бар болуының себептері (сипаттау кезінде себеп-салдарлы байланысты көрсету)
6	Проблеманы немесе оның себептерін шешуге бағытталған мемлекеттік реттеудің қазір қандай тетіктері бар?	Жоқ ___________________ Бар ___________________ (оларды еркін түрде сипаттаңыз)
2-ҚАДАМ: Реттеу мақсаты мен міндеттерін айқындау
7	Жобаланатын мемлекеттік реттеудің мақсаты қандай? (еркін түрде сипаттаңыз)
8	Жобаланатын реттеу көрсетілген проблеманы шешуге бағытталған анағұрлым кең шаралар кешенінің бөлігі болып табылады ма?	Жоқ ___________________ Иә ____________________ «Иә» болған жағдайда – тағы не бұл шаралар кешеніне кіреді
3-ҚАДАМ: Проблеманы шешудің мүмкін тетіктері
9	Қарауға жоспарланған нұсқаларды айқындау (Сіз қарап, талдап отырған баламалы тәсілдердің нұсқаларын көрсетіңіз – кемінде 3 нұсқаны таңдау керек)	1. Істердің ағымдағы жай-күйі _____________ 2. Ақпараттық кампания _______________________ 3. Жауапкершілікті күшейту _______________ 4. Ақпараттық құралдарды енгізу _____ 5. Мемлекеттік бақылау _______________________ 6. Рұқсат _____________ 7. Тыйым салу _________
10	Жоспарланатын нұсқалардың сипаттамалары (жоғарыда таңдалған және белгіленген барлығы реттегіш құралдарды көрсете отырып, еркін түрде сипатталады)	1-нұсқа 2-нұсқа 3-нұсқа 4-нұсқа
4-ҚАДАМ: Нұсқалардың әсерін айқындау
(1-нысанды өңдеу нәтижелерімен толтырылады)
11	Әрбір нұсқа бойынша шығасылар мен пайданың қысқаша сипаттамасы	1-нұсқа 2-нұсқа 3-нұсқа 4-нұсқа

4-ҚАДАМ: Нұсқалардың әсерін айқындау
1-нысан (әр нұсқа үшін бөлек толтырылады)

	Пайдалар	Шығасылар
Экономикалық жүйеге әсер етуі
Тауарлардың, көрсетілетін қызметтердің, капиталдың және жұмыс күшінің еркін қозғалысына әсер етуі
Халықаралық саудаға және халықаралық инвестициялық ағындарға әсер етуі
Экономиканың өсуіне жалпы салдары
Макроэкономикалық тұрақтылыққа әсер етуі
Энергияны пайдаланудың өсуіне/төмендеуіне ықпалы
Транспортқа (пассажир немесе жүк тасушы) сұраныстың ұлғаюына немесе төмендеуіне және транспорт түрлері бойынша үлестіруге ықпалы
Тұтынушыларға және жұмыскерлерге және халықтың өзге де топтарына әсер етуі
Тұтынушылар таңдауының өзгеруі, тұтынушылық бағалардың өзгеруі
Тұтынушылардың ақпарат алуына және оларды қорғалуына ықпалы
Жұмыспен қамтуға, жұмыс орындарына ықпалы
Жұмыскерлердің денсаулығына, қауіпсіздігіне және абыройына ықпалы
Жұмыкерлердің қолданыстағы құқықтарына және міндеттеріне ықпалы
Жұмыс нарығындағы теңдікке ықпалы
Бизнеске әсер етуі
Кәсіпорындардың өнімділігіне және бәсекеге қабілеттілігіне ықпалы
Ресурстарды қолдану тиімділігіне ықпалы
Инновациялар мен дамуға ықпалы
Бизнес үшін шығасылар (1а нысанына сәйкес монеталандыру қажет)
Бизнес үшін негізгі ресурстар бағасына және қолжетімділігіне ықпалы (шикізат, еңбек, энергия, және т.б.)
Қаржыға қолжетімділікке әсер етуі
Жұмыс берушілердің қолданыстағы құқықтары мен міндеттемелеріне ықпалы
Мемлекеттік билік органдарына және жалпы қоғамға ықпалы
Мемлекеттік органдарға бюджеттік ықпалы (1б нысанына сәйкес монеталандыру қажет)
Жекелеген өңір немесе секторға пропорционалды емес әсер ету
Халық өмірі, денсаулығы мен қауіпсіздігі үшін тәуекелдерге ықпалы
Экономикалықты қоса алғанда қылмысқа ықпалы
Мәдени мұраны сақтауға ықпалы
Мәдени әралуандылыққа әсер етуі
Зиян ауа бұзушылар және парниктік газдар шығарындыларына әсер етуі
Флора және фауна санына және әралуандылығына әсер етуі
Грунт пен суға әсері
Жоғарыда көрсетілмеген өзгесі
Қосымша бөлім
Кәсіпорын көлеміне байланысты шығасылардың салыстырмалы әсер етуі	Үлкен кәсіпорындарға қарағанда шағын кәсіпорындар үшін шығасылардың салыстырмалы әсер етуі жоғары болып табыла ма? Иә ___ Жоқ ____
Нұсқа бағаларды тікелей реттеуді белгілей ме?	Иә ___________ Жоқ _________

1а нысаны Бизнес үшін шығасыларды есептеу (монеталандыру)
Нұсқаны қолдану қандай реттеуші іс-қимылдарды көздейді?

	Иә	Жоқ
Өндіріс құралдарына, үй-жайларды, зертханаларды өзгертуге, персоналды оқытуға инвестициялар
Тәуелсіз сараптамалар, бағалаулар, қорытындылар үшін үшінші тұлғаларды пайдалану қажеттілігі
Мемлекетке кезеңді есеп беру
Мамандырылған мемлекеттік тексерулердің субъектісі болу
Мемлекеттік органдардан анықтамалар мен рұқсаттарды алу
Өзгесі (айқындау)

Реттеу субъектісі бір орташа статистикалық кәсіпорынға
шығасыларды есептеу

1-кесте	Бір реттік инвестициялар	Техникалық қызмет көрсетуге, қолдау шығыстары (жылына)	Жиыны
Өндіріс құралдарына, үй-жайларды, зертханаларды өзгертуге, персоналды оқытуға инвестициялар			Х
5 жыл шығыстары	Х

2-кесте	Сараптамаларға, қорытындыларға шығыстар	Үшінші тұлғалардың кезеңді қызмет көрсетуі	Жиыны
Тәуелсіз сараптамалар, бағалаулар, қорытындылар үшін үшінші тұлғаларды пайдалану қажеттілігі			Х
5 жыл шығыстары

3-кесте	Мемлекеттік баждар	Жылына жұмыс уақытын жұмсау құны (адам-күндерді біліктілігі бойынша жалақыға көбейту)	Жиыны
Мемлекетке кезеңді есеп беру			Х
5 жыл шығыстары

4-кесте	Тексерушілермен жұмысқа жұмыс уақытын (адам-күндерді біліктілігі бойынша жалақыға көбейту) жылына жұмсау құны	Бір жылғы ықтимал айыппұлдық санкциялар (айыппұл құны оны салу ықтималдығына көбейтіледі)	Жиыны
Мемлекеттік тексерістер (нұсқа бойынша мамандырылған)			Х
5 жыл шығыстары

5-кесте	Мемлекеттік баждар, құжаттар үшін басқа да тікелей төлемдер	Жылына жұмыс уақытын оларды алу үшін жұмсау құны (адам-күндерді біліктілігі бойынша жалақыға көбейту)	Жиыны
Рұқсаттарды, өзге де мемлекеттік құжаттарды алу			Х
5 жыл шығыстары

Шығасылардың өзге класы бар болса, 5 жыл ішіндегі орташа статистикалық кәсіпорынның шығасыларын анықтай отырып, ол үшін осындай кесте (6-кесте) толтырылады.
1-6-кестелердегі деректер («Жиыны» деген бағандағы 5 жылдағы шығыстар) қосылады _______ теңге
Осы шама бұл нұсқаның субъектілері болып табылатын кәсіпорындар (кәсіпкерлік субъектілеріне) санына көбейтіледі _______________ теңге

1б нысаны Мемлекеттік органдар үшін шығасыларды есептеу
(монеталандыру)
Нұсқаны қолдану қандай іс-қимылдарды көздейді?

	Иә	Жоқ
Есепті алу жыне талдау
Тексерістер өткізу
Рұқсаттарды беру
Өзгесі (айқындау)

Шығасыларды есептеу
(егер нұсқа бірнеше мемлекеттік органдардың жұмысын көздесе,1-кесте
мемлекеттік органды көрсете отырып олардың әрқайсысы бойынша жеке
толтырылады)

1-кесте	Жылына жұмыс уақытын жұмсау құны (адам-күндерді біліктілігі бойынша жалақыға көбейту)	Жиыны
Есепті алу және талдау
Тексерістер өткізу
Рұқсаттарды беру
Өзгесі (айқындау)
5 жылдағы жиыны	Х

Нұсқа жаңа мемлекеттік органды немесе бір органның құрылымдық бөлімшесін құруды көздей ме? Иә ____ Жоқ ____
«Иә» деген жауапты таңдаған жағдайда – жаңа органның немесе құрылымдық бөлімшенің толық жоспарланатын жылдық бюджетін анықтаңыз ____ х 5 = ____

5-ҚАДАМ: Неғұрлым оңтайлы реттеуші нұсқаны таңдау

(2-нысанды өңдеу нәтижелерімен толтырылады)
12	Ұсынылған нұсқалар рейтингі	1-нұсқа 2-нұсқа 3-нұсқа 4-нұсқа
13	Ұсынылатын реттеудің сипаттамасы

5-ҚАДАМ: Нұсқаны таңдау (рейтинг)
1-нысан

Нәтижелілік бойынша рейтинг (проблеманы шешудегі міндеттердің қолжетімділігі)	Нәтижелілік балы (5 балдық жүйе)	Тиісті баллды беруді түсіндіру
1-нұсқалар
2-нұсқалар
3-нұсқалар
4-нұсқалар
5-нұсқалар

Реттеудің нәтижелілігін бағалаудың 5 балдық жүйесінің балдарын айқындау
5 – қойылған міндет толық шешіледі (проблема бұдан әрі жойылады)
4 – қойылған міндет толықтай шешіледі (проблеманың барлық маңызды аспектілері жойылады)
3 – қойылған проблема ішінара шешіледі (проблема айтарлықтай азаяды, ең критикалық аспектілері жойылады)
2 – қойылған міндет кейбір аспектілерде ғана шешіледі (проблеманың кейбір маңызды және критикалық аспектілері қалады)
1 – қойылған міндет шешілмейді (проблема қалады)

Тиімділігі бойынша рейтинг	Пайда	Шығасылар	Неге нұсқа рейтингте тиісті орын алғандығын қорытынды түсіндіру
	1-нысанның 4-қадамына сәйкес толтырылады
1-нұсқа

Нұсқалардың қорытынды рейтингі (алдыңғы екі кестені салыстыру
негізінде жүргізіледі)

Рейтинг	Неге нұсқа тиісті рейтингте орын алғандығын түсіндіру	Мүмкін болатын тәуекелдер және болжанбаған салдары
1-нұсқа

6-ҚАДАМ: Бағалау индикаторы
14	Проблема индикаторын айқындау	Проблеманың бар екенін және оның ауқымын барынша толық көрсететін өлшенетін деректер типі (2-қадам 3-т. деректерімен сәйкестендіріледі) Осы индикатордың РӘТ әзірлеу сәтіндегі деректер (цифрлық өлшемде)
15	Шығасылардың негізгі өлшенетін индикаторларын айқындау	Сипаттама Осы индикатордың РӘТ әзірлеу сәтіндегі деректер (цифрлық өлшемде)
16	Проблема масштабын көрсететін деректердің (цифрлық өлшемде) жоспарланатын өзгерісі (сипаттамада жоспарланатын өзгерістердің уақыт шектерін көрсетіңіз)
17	Мониторинг барынша толық болуы үшін ақпарат жинау және талдау жүйелеріне ұсынылатын өзгерістер (мүмкін болатын индикаторлар және олар өлшенетін болуы үшін не істеу керек)
18	Индикаторларды өлшеудің ұсынылған кезеңділігі

Реттеушілік әсерді талдаудың талдамалық нысанын толтыру
бойынша түсіндірме жазбасы

Реттеушілік әсердің талдауын (бұдан әрі – РӘТ) жүргізу кезінде әзірлеуші мынадай қадамдарды жүзеге асыра отырып, қоса берілген талдамалық нысанды толтыруы тиіс:
1-қадам: Проблемаларды айқындау.
Ең алдымен реттеу құралын енгізу арқылы қандай проблеманы шешу қажет екенін анықтау керек.
Әзірлеуші қоғамдық мүдделерге қандай зиян келтірілетінін немесе жақынарада қандай зиян келтірілуі мүмкін екенін анықтауы тиіс.
Бұл ретте, проблеманың пайда болу себептерін ашу, оның ауқымын айқындау және оны шешу жолдарын бағалау, мемлекеттің қосымша әкімшілік араласуы болмаған жағдайда ағымдағы жағдай неге тұрақсыз деген сауалға жауап беру, әкімшілік реттеудің қажеттігін негіздеу қажет.
Мемлекеттік араласудың көптеген негіздемелері нарық тиімсіздігінің тұжырымдамасы мен мемлекеттік тетікке, халыққа төнетін және маңызды қауіптер, белгілі бір әлеуметтік нормаларды қорғау қажеттілігі немесе әлеуметтік жағдайларды өзгерту қажеттілігі болып табылады.
Ескерту:
Нарық тиімсіздігі нарықтың қоғамға жеткілікті көлемде және сапада талап етілетін тауарлар мен қызметтерді тиімді бөле алмауы кезінде пайда болады, осылайша халықтың жалпы әл-ауқаты төмендейді. Нарық тетігі тиімсіздігінің негізгі түрлері арасында тиімсіз бәсекелестікті, сыртқы факторларды, қоғамдық игіліктерді және ақпараттық асимметрияны бөліп көрсетуге болады.
Тиімсіз бәсекелестік нарықтағы өндірушілер арасында еркін бәсекелестік жолында кедергілер туындаған жағдайда орын алады. Көп жағдайда ол бірнеше нарық қатысушылары өз нарық күшін нарыққа жаңа қатысушылардың кіруіне кедергі жасауға пайдалануынан болады. Нарықтар шоғырландырылған жағдайда, өнім берушілердің астыртын сөз байласу мүмкіндігі жоғарылайды, осының нәтижесінде олар адал бәсекелестікке ықпал ете алатын бағалардың орнына анағұрлым жоғары баға ұсынады. Нарықтағы дамымаған бәсекелестік салдары бағалардың шамадан тыс өсуі немесе тауарлар сапасының күрт төмендеуі болып табылады.
Сыртқы факторлар нарық агентінің басқа нарық агенттеріне баға саясатынсыз жанама әсер етуіне алып келетін әрекеттер қабылдаған жағдайда орын алады. Сыртқы факторлардың кеңінен таралған мысалы ретінде қоршаған ортаның ластануын айтуға болады.
Қоғамдық игіліктер – екі тұтыну сипаттамасы бар игіліктер: бәсекелес емес және шегерілмейтін. Бәсекелестік емес принципі бір адамның тауарды тұтынуы осы тауардың басқа адамдардың бір уақытта тұтынуын шектемейтінін немесе әсер етпейтінін білдіреді. Шегерілмейтіндік принципі белгілі бір тұлғалардың тауарды тұтынуына кедергі келтіру мүмкін емес екенін білдіреді. Қоғамдық игілік мысалы дала жарығы болып табылады.
Ақпараттық ассиметрия тұтынушыны таңдау тиімсіз болып келген жағдайда байқалады, себебі тұтынушы белгілі бір тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге қатысты толық емес немесе нақты емес ақпаратқа ие болады. Мысалы, тұтынушылар түрлі сападағы тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді айыру үшін жеткілікті ақпаратқа ие болмаған жағдайлар байқалады.
Мемлекеттік тиімсіздік мемлекет нарықтық тепе-теңдікке қол жеткізуде кедергілердің бірі болған жағдайда көрініс табады. Бұл мемлекет экономиканың белгілі бір секторын реттеуге шамасы келмегенде болады, бұл талаптарды сақтауда, инвестициялар деңгейін төмендетуде және бағалардың шамадан тыс өсуіне алып келетін артық шығындарды тудырады. Аталған мемлекеттік тиімсіздік қолда бар реттеу құралына өзгеріс енгізу, жою немесе оны басқа балама шарамен ауыстыру арқылы араласуды талап етеді.
Проблеманы айқындау кезінде себептерді нақты белгілерден бөле отырып, себеп-салдарлық байланысты түсіндіру қажет. Проблеманы айқындау анық емес шешімге алып келмеуі тиіс: бұл шешімді іздеуге ынталандыратын анық және нақты сипаттама болуы тиіс.
Егер мемлекет бұдан бұрын нашар іске асырылу немесе сапасыз реттеу құралы салдарынан сәтсіз араласса да, ең алдымен аталған проблема іске асырылу мен орындалуды бақылауды жақсарту арқылы қолда бар құралдардың көмегімен шешіле алатынын талдау қажет. Мемлекеттің қосымша іс-қимылын негіздеу үшін қолда бар тәсіл аталған проблеманы шешуде жеткіліксіз болғанын дәлелдеу қажет.
Проблемаларды айқындау мүмкіндігінше эмпирикалық деректерге негізделуі тиіс. Бұл оның табиғаты мен мөлшерін сипаттауға қажет болатын тиісінше деректер қорының және өзге де деректер көздерінің болуын талап етеді. Бұл өз кезегінде проблеманы нақты түсіну, сондай-ақ мемлекеттік араласудың нақты әсерін есептеу үшін сапалы статистикалық талдауды талап етеді. Осы мақсатта, РӘТ әзірлеушілеріне проблемаларды айқындау кезеңінде қолжетімді сандық және сапалық деректерді жинау қажет.
Қолжетімді деректердің нақтылығы үлкен мәнге ие. Деректердің нақтылығы өлшеу әдісіне (бастапқы ақпаратты жинау және жалпылау) байланысты болады. РӘТ мақсаттары үшін нақты және қайта өлшенетін деректер көздерін пайдалану ұсынылады, атап айтқанда:
статистикалық және салық органдарының деректері;
мемлекеттік органдардың оқиғалар жөнінде берілген есептерін жалпылау нәтижелері бойынша статистикалық деректер;
құқық қорғау органдарының статистикалық деректері;
беделді ұйымдардың әлеуметтік және басқа зерттеулерінің деректері.
Проблеманың сипаты мен ауқымын сипаттау кезінде РӘТ әзірлеушілері жоспарлы мемлекеттік араласу үшін халықтың нысаналы тобын анықтауы тиіс. Халықтың нысаналы тобы аталған араласудан пайда алатын халықтың бөлігі болып табылады. Сондай-ақ нақты тұжырымдалған проблема кезінде де халықтың таңдалған тобы тым аз болған жағдайда, мемлекеттік араласу шығындар мен күтілетін табыстардың арақатынасын ескере отырып негізсіз болуы мүмкін.
Егер ұлттық деректерге қол жеткізу мүмкін болмаса немесе жеткіліксіз болса, салыстырмалы халықаралық деректерді пайдалану ұсынылады. Халықаралық тәжірибені пайдаланудың маңыздылығы деректерді анағұрлым тиімді іздеу мен талдауға алып келеді. Соған қарамастан, ұзақ мерзімді перспективада проблемаларды толық көрсету мен оларды шешудің тиімділігі үшін отандық деректер қорын дамыту маңызды.
РӘТ қажетті деректерді алу мен ұйымдастыру тәсілдерінің бірі халық топтары туралы ақпараттық өрісі мен негізгі элементтер түріндегі жазбалары бар статистикалық деректер қорын пайдалану болып табылады. Ақпараттық өріс – оған қатысты іріктеу жүзеге асырылатын нысаналы топ сипаттамасы, ал жазба осындай топқа жататын жеке адамға немесе элементке қатысты болады.
Мысалы, авиациялық оқиғалар бойынша деректер қорында ақпараттық өрістер, мыналар болады: «авиациялық кеме түрі», «авиациялық оқиға түрі», «қазалы жағдайлар саны», «дене жарақатын алғандар саны». Жазба «Boeing 737», «қозғалтқыштың істен шығуы», «белгілі бір авиациялық оқиғадағы 102 қазалы жағдай» сияқты ерекше деректерге жатады.
2-қадам: Реттеу міндеттерін айқындау.
Проблема мен оның себептері айқындалғаннан кейінгі келесі қадам мемлекеттік араласудың мақсатын немесе мақсаттарын, сондай-ақ ол көздейтін жалпы мақсаттарды анықтауға келіп тіреледі. Міндет мемлекет араласуының қажеттілігіне әкеп соғатын нақты бір мәселе мен себептерге тікелей қатысты болуы тиіс. Реттеу міндетін анықтау проблеманы анықтау мен мемлекеттік саясаттың, кейін оларды салыстыра отырып, бірнеше баламасын тұжырымдаудың арасында байланыстырушы буын қызметін атқарады. Мемлекеттік араласудың міндеттері реттеудің күтілетін нәтижесі ретінде айқындалады. Әрбір мемлекеттік араласу халықтың мүдделерін қамтамасыз ету және қорғау мақсатында мүмкіндігінше барынша мынадай критерийлерге сай болуы тиіс:
ерекшелік – міндеттер, олардың кеңінен түсіндіру ықтималдығын болдырмау үшін, барынша айқын болуы тиіс;
өлшемділік – болашақта міндеттердің табыстылығын немесе сәтсіздігін анықтау мүмкін болуы үшін, мақсаттар өлшенетін критерийлердің негізінде болашақ жағдайды айқындауы тиіс;
қол жетімділік пен шынайылық – қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін мақсаттар қол жетімді адами және материалдық ресурстар санын және басқа да факторларды ескеруі тиіс;
уақытқа тәуелділік – реттеу талаптарының орындалуын қамтамасыз ету үшін міндеттер нақты уақыт шегін орнатуы тиіс.
3-қадам: Баламаларды айқындау.
Міндетке қол жеткізу үшін әрқашанда баламалы шаралар болады. Олар РӘТ барысында проблемаларды шешу үшін ең озық балама болатын реттеу құралын таңдауды негіздеу үшін есепке алынуы тиіс. Баламалар тек реттегіш құралдарымен шектеліп қана коймай, белгілі бір мәселені шешуді және қойылған мақсаттарға нарықтық тетіктер арқылы қолжеткізуге ынталандыратын тағы да басқа іс-шараларды міндетті түрде белгілеуі тиіс. Оларға салық салудағы және субсидиялардағы өзгерістер жатуы мүмкін. Кейбір ұсынылатын және кей жағдайларда, баламалардың қажетті нұсқалары (сценарийлері) төменде келтірілген.
1) Статус-кво сценарийі (міндетті)
Негізгі сценарий немесе статус-кво сценарийі баламалардың алғашқысы болып табылады. Мұндай сценарий мемлекет араласпаған жағдайда не болатынын көрсетеді. Негізгі сценарий шығу нүктесі болып табылады, онымен қойылған міндетті шешудің ең үздік нұсқасын анықтау үшін, барлық баламалы тәсілдер салыстырылады.
Салыстыру осы шақта да, сол сияқты болашақта да жүргізіледі. Бұл үшін негізгі сценарийдің құру ағымдағы оқиғаларды болжауды есепке алуы тиіс; дәл сол сияқты жоспарлы баламалы шаралардағыдай, олардың ықтимал әсерін болжау қажет.
Мысалы, балық аулау қазіргі кезде басты қауіп төндірмеуі мүмкін, алайда, таяудағы он жылда балыққа сұраныстың екі есеге өсу үрдісін ескере отырып, табиғат ресурстарын пайдаланудың қазіргі күнгі деңгейі тәуекелге тартуы әбден мүмкін. Сондықтан, негізгі сценарийді айқындау осы жағдайдағы сұраныстың өсу мүмкіндігін және де қосымша мемлекеттік араласудың жоқтығын ескеруі тиіс.
Негізгі сценарийді тиісті деңгейде айқындау үшін, осы проблеманы шешу үшін бұрын мемлекеттік араласу жүргізілді ме, жоқ па соны ескеру керек. Мынадай нұсқалар болуы мүмкін:
егер мемлекет араласпаса, негізгі сценарий болашақ нарық өзгерістеріне (мысалы, сұраныстың өсуі) бейімделе отырып, қазіргі жағдайлардың жалғасуына тіреледі;
мемлекет араласса, негізгі сценарий осы саясатты және оның салдарын қазіргі реттегіш құралдарын өзгертпей немесе жаңа реттегіш құралдарын енгізбей көрсететін болады;
егер мемлекеттік араласу мерзімінің өтуі күтілсе, онда мұны болашақ үрдістерге арналған негізгі сценарий құру барысында ескеру қажет.
2) Ақпараттық науқандар
Бұл балама халық және бизнес арасында олардың мінез-құлқына өзгеріс енгізу және тұтынушылық шешімдерінің тиімділігін арттыру мақсатында ақпаратты кеңінен және сапалы түрде таратуға бағытталған. Бұл тәсіл мемлекет басқарған немесе қаржыландырған науқандармен шектеліп қана қоймай, азаматтық қоғам қатысқан жағдайда, ең тиімді балама болып табылады.
Ең сәтті ақпараттық науқандардың мысалдары, дамыған елдер арасында шылым шегетін халықтың айтарлықтай азаюына ықпал ететін шылым шегудің зияны туралы науқандарды, немесе аң терісінен (әсіресе құрып кету қаупі төніп тұрған аңдар) тігілген киімдер киюге қарсылық білдіретін науқандар жатады. Бұл балама реттеу баламасы болып табылмайды.
3) Өзін-өзі реттеу
Бұл балама белгілі бір міндеттерді шешу үшін салалар (кәсіпорындар тобы) әзірлеген және орындайтын жүріс-тұрыс қағидаларының ерікті тұжырымдауды білдіреді. Осы баламаның негізінде жатқан негізгі болжам нарықтың өзін-өзі реттеу мүмкіндігін білдіреді. Соңғысы, егер мемлекет өзін-өзі реттеуді дамытуға қолдау көрсетсе мүмкін болады.
4) Нарықтық құралдар
Осы балама экономикалық агенттердің мінез-құлықтарын салықтар, субсидиялар, жаңа нарықтарды ашу сияқты экономикалық ынталандыру арқылы өзгерту үшін әзірленген құралдарға жатады. Осы баламаны қолданудың ең сәтті және кең тараған мысалдары акциздік салықты, баламалы энергетиканы ынталандырудан және қоршаған ортаны ластауға квота сатудан тұрады.
5) Нақты тұжырымдалған мемлекеттік реттеу және бақылау
Бұл балама мемлекет экономикалық агенттің реттелетін сектордағы мінез-құлқының элементтерін басқаруды болжайды. Мұндай жағдайда мемлекеттік шаралар талаптарды әзірлеуден басталады және оларды бұзған жағдайда санкциялар қолданумен аяқталады.
Балама өздігінен алғанда күрделі және ex-post құралдар арқылы ақпараттықтан (маркировка, есептілік) бастап, ex-ante құралдарға дейін (одан кейін талаптарды сақтауды тексеру жүргізілетін рұқсат беру жүйесі) реттеу құралдарын қамтиды. Бұл қосымша баламалар:
міндетті таңбалауды;
міндетті есептілікті;
декларациялауды;
қағидалар және олардың орындалуын бақылауды;
рұқсат беру құралдарын;
тыйымдарды қамтуы мүмкін.
4-қадам: Баламалы әсер етуді анықтау.
Жоғарыда талданған барлық баламалар үшін оң және, сол сияқты теріс әсеріне талдау жасау қажет. Реттеушілік баламалардың әсерін талдау оларды салыстыру және барынша пайдалы және ең аз шығындармен ең оңтайлы нұсқаны таңдау үшін елеулі рөл атқарады.
Бұл үшін РӘТ әзірлеушілері баламаны қолданудан пайданы және шығындарды анықтауы қажет, әсер етудің тікелей, сондай-ақ жанама мүмкін қасақана әсер ету ықпалын ескеру керек. Сондай-ақ, генерацияланатын әсер неге әсер ететінін ескеру маңызды.
Әсер кәсіпкерлерге, тұтынушыларға, жұмыскерлерге, өзге әлеуметтік топтарға, жалпы экономикаға, қоғамға және мемлекетке ықпал етуі мүмкін.
Баламалы нұсқаның шығындарын анықтау үшін, кәсіпкерлерге тиісті шығындарды ескеру қажет.
Бұл шығындарды дұрыс айқындау үшін:
1) Реттеуші әрекеттердің құрамдас бөліктеріне бөле отырып, шығындарды толығымен бағалау. Бір реттеушілік балама бірнеше реттеуші әрекеттерді қамти алатындығын атап өткен жөн.
Мысалы, қоршаған ортаның ластануы бойынша экологиялық стандарттарды өзгерту мынадай реттеушілік әрекеттерді қамтуы мүмкін: фильтрлерге инвестиция және оларды орнату; үшінші тұлғалардың фильтрлердің дұрыс жұмыс істеуін тексеруі; ішкі мерзімдік өлшеулер және мемлекетке есеп беру; мемлекеттік тексерулер. Барлық шығасылар мынадай сыныптамаға сәйкес бағалауға жатады:
тікелей қаржылық шығасылар: баждарды тікелей төлеудің нәтижелері;
жанама қаржылық шығасылар: бұл өндіріс процесінде өзгеріс әкелген реттегіш құралды орындау нәтижесіндегі негізгі шығасылар (мысалы, құрал-жабдыққа инвестициялар, ғимараттарды қайта модельдеу және т.б.);
ұзақ мерзімді құрылымдық шығасылар: операциялық шығасыларға және реттегіш құралды сақтауға байланысты техникалық қызмет көрсетуге арналған шығасылар жатады;
әкімшілік шығындар: әкімшілік іс-шараларды орындау бойынша шығасыларға жатады.
2) Әр реттеушілік әрекет бойынша қаржылық әсер жиілігін анықтау.
Жыл сайынғы немесе қайталама шығасылар біржолғы шығасыларға қарағанда, маңыздырақ болуы мүмкін.
Мысалы, қарапайым фильтрді сатып алуға және орнатуға кеткен біржолғы шығасыларға жататын шығасылар (фильтр ұзақ мерзімдік және берік деп ұйғарсақ) жыл сайынғы сертификаттауға кететін шығасылардан аз болуы мүмкін.
3) Жоғарыда келтірілген деректерді қолдана отырып, ұсынылып отырған баламалы шараны сақтауға толық шығасыларды есептеу.
4) Шығасылар ауқымын бағалау, немесе басқа сөзбен айтқанда, қанша жеке кәсіпкерлік субъектісі осы реттеушілік баламаны сақтау керек және бұл ретте олар қандай шығын шегеді деген сұраққа жауап беру.
Жоғарыда айтылғандарға қосымша, сондай-ақ кәсіпорын мөлшеріне қарай шығасылардың салыстырмалы әсерін қарау қажет. Ірі бизнеске салыстырмалы қаржылық әсер мұндай қаржылық жүктеменің шағын бизнеске әсерінен елеулі өзгеше болуы мүмкін.
Сондай-ақ, ұсынылып отырған балама жеке кәсіпкерлік субъектісінің тыйымдар немесе жеке тауарлар мен қызметтерге бағаларды айқындау, жұмыс сағаттарын, ғимарат көлемін белгілеу және тағы басқа шаралар арқылы шектей ме деген мәселені қарау маңызды, мұндай шараның әсері шараны сақтау бойынша қарапайым тікелей шығасылардан неғұрлым маңызды.
Пайда баламаны қолдану нәтижесінде халықтың әл-ауқатын жақсарту түрінде айқындалады. Бұдан басқа, мемлекеттік саясатты іске асыру нәтижесінде жол берілмеген шығасылар да пайда деп саналатын болады.
5-қадам: Неғұрлым оңтайлы реттеуші баламаны таңдау.
Кез-келген әсер етуді бағалау процесі бір жерге шоғырланады, атап айтқанда, мәселені басқалардан жақсы шешетін ең үйлесімді баламаны таңдау. Нұсқалардың арасындағы салыстыру есептеу нүктесі ретінде, негізгі сценарий негізінде жүргізіледі. Неғұрлым оңтайлы баламаны таңдау жөнінде шешім қабылдау критерийлері:
Нәтижелілік – таңдалған нұсқалар қойылған міндеттерге қаншалықты жетеді;
Тиімділік – қойылған міндеттер берілген ресурстар деңгейіне немесе ең аз шығасыларға қарағанда қаншалықты шешілу мүмкін.
Тиімділік критерийі негізгі критерий болып табылады, яғни – ең жақсы балама ең аз шығасылар кезінде ең үлкен игілікті жинақтайды. Баламаларды тиімділік критерийі бойынша салыстырудың бірқатар әдістері бар:
шығын-пайданы талдау, ол әрбір балама бойынша жинақталатын шығасылар мен пайдалардың ақшалай өлшемге айырбастау мүмкін болған жағдайда қолданылады. Бұл үшін, әзірлеушіге әсер етудің экономикалық және әлеуметтік жақтарын ескеру қажет. Бұл жағдайда, шешім қабылдау критерийі – осылайша, барлық баламалар осы критерийге сәйкес жіктелетіндей таза пайда (немесе жалпы пайдалар мен жалпы шығасылар арасындағы айырма);
экономикалық тиімділікті талдау, ол барлық баламаларды пайдаланғаннан түскен пайданы ақшалай өлшемге айырбастау немесе оларды нақты есептеу мүмкін емес болғанда аса пайдалы. Дегенмен, түрлі баламалардан жинақталатын пайдалардың өлшем бірлігі, ақшалай өлшемі болмаса да, ұқсас өлшем бірлігі болады. Бұл жағдайда, шешім қабылдау қағидасы жоспарланған пайданың бірлігіне ең кем шығасылар жинақталатын мемлекеттік саясатты айқындауға әкеледі;
көп критерийлі талдау шығасылар мен пайдалар бірдей өлшенетін және өлшенбейтін кезде ең жақсы нұсқа болып табылады. Осындай әдіспен талдаушы, бірінші екі әдістер жағдайында тек бір критерийге қарағанда, шешім қабылдау үшін әр түрлі критерийлерді бір уақытта анықтайды.
РӘТ процесі кейбір жағдайларда бір нұсқаның болуы тиімділік, нәтижелілік және келісушілік жағынан қойылған міндеттерге жетуге ең жақсы мүмкіндік туғызады. Басқа жағдайларда мұндай дәл тұжырым мүмкін емес еді. Мұндай жағдайларда РӘТ баламалардың оң және сол жақтарын анықтауға және олар қалайша бағаланғанына бағытталуы тиіс. РӘТ әзірлеушілеріне баламаларды бағалау критерийлері негізінде үнемі іріктеп отыру ұсынылады. Бұл шешім қабылдауға жауапты тұлғаларға барлық ықтимал нұсқаларды зерттеуге мүмкіндік береді. Іріктеу, ықтимал теріс әсерді төмендету мақсатында кез келген ұсынылатын шараның құрылымын жетілдіруге, кез келген теріс әсерлерді жеңілдету үшін ілеспелі шараларды анықтауға және ең жақсы нәтиженің ықтималдығын арттыруға мүмкіндік береді.
Баламаларды іріктеу үшін, талдаушы: с:
белгілі бір тапсырмаға қол жеткізу үшін әртүрлі баламалардың нәтижелілігі және нәтижелерді нақты салыстыру кестесі форматында көрсетуге;
ең қолайлы балама және басқа мүмкін болатын баламалармен байланыстырылатын оң және теріс әсерлер балансына талдау жасауы тиіс.
Баламаларды іріктеуді нәтижелілік критерийі негізінде бастау қажет және осылайша нәтижелілігі бойынша ең жоғары балл жинайтын, яғни қойылған тапсырманың талаптарына ең жақсы жауап беретін баламаны анықтау.
Мемлекеттік шараларды іске асырумен байланыстырылатын шығасыларды талдау мақсатында әртүрлі баламалардың тиімділігін анықтау екінші қадам болады. Көп жағдайларда мұндай талдау шараны жүзеге асыру үшін сәйкес келетін бірнеше нұсқаларға әкелуі мүмкін. Мысалы, ең нәтижелі нұсқалар аса жоғары ұсталымдармен байланысты болуы немесе ең төмен нәтиже беретін нұсқа көптеген оң жанама әсер тудыра алатыны айқындалуы мүмкін. Осылайша, нәтижеліліктің осы аспектілері тиімділік аспектілерімен салыстырылады және нұсқаларды жалпы іріктеуді анықтайды. Үдерістің толық айқын болуын қамтамасыз ету мақсатында есепте қол жеткізілген нәтижелерді нақты көрсету керек, оған жоспарланған әсерлерге белігі бір баллдарды беру туралы ақпарат пен жүктемелердің қолданылған есептеулерін қосу қажет.
Кейбір жағдайларда тапсырмалар немесе баламаларды қайта тұжырымдау мүмкіндігін есепке алу немесе негізгі жақсы және жаман жақтарын тиімдірек анықтау үшін екінші реттік баламаны әзірлеу керек.
Келесі қадам – таңдау үдерісінде ұсынылатын шараның оң және теріс әсерлерін абайсызда жасалған жанама әсерлерді қоса алғанда, толық санау керек. Бұл сипаттама барлық ауыспалылар, мүмкіндігі бойынша базалық сценарийден ауытқуларда көрсетілген сандық деректерді қолдануға негізделуі керек. Қорытындыны кесте немесе график түрінде көрсету жиірек пайдалы болып келеді. Жалпы көріністі толықтыру үшін саналмайтын әсерлерді де қолдануға болатынын атап өтуге болады.
Әдетте, ең тиімді және нәтижелі шара ең жоғары таза пайда әкеледі, ал осы екі есе тестіден өтетін кез келген балама қарастырудан өтуге лайықты. Дегенмен, саналмайтын элементтер таза пайдаға қалай әсер ететіндігі туралы талқылау да маңызды.
6-қадам: Бағалау индикаторларын әзірлеу.
РӘТ әзірлеушілері таңдалған және енгізілген реттегіш құралдарын іске асырғаннан кейін олардың болжанатын тиімділігін бағалау мүмкіндігі болу үшін, бағалау индикаторлары мен тетіктерін сипаттауы маңызды. Әдетте, мұндай бағалау экс-пост бағалау деп аталады және реттеу нәтижелілігін анықтау және қажет болған жағдайда нәтижелерді жақсарта алатын баламалы реформаларды табу үшін жүргізіледі. Экс-пост бағалау кері байланыс үшін пайдалы және реттегіш құралдардың нәтижелілігі мен тиімділігін қамтамасыз ете отырып, бар реттеуіштерді жақсартуға мүмкіндік береді.
Индикатор өлшенетін шама болып табылады. Индикаторлар әдетте, олар реттеуді орындау проблемаларын, міндеттерін немесе шығасыларын өлшейтін деректерге негізделеді. РӘТ-ты сүйемелдейтін ұсынылатын әрбір реттеуіш құрал бойынша міндеттер мен шығасылар бойынша индикаторлардың шағын санын іріктеуге болады. Осы индикаторлар реттегіш құралдың басты мәні мен оның ең көрнекті әсерлерін көрсетуі және қол жетімді, кезең-кезеңімен өлшенетін болуы тиіс.
Бағалау индикаторларының жалпы түрі:
Сандық индикаторлар: олар тіркелген сандық мәндермен тікелей өлшеу арқылы көрсетіледі (мысалы, бір жылда созылмалы тыныс алу органдарының аурулары нәтижесінде қазалы жағдайлар саны);
Сапалық индикаторлар: олар, көзқарас, қандай да бір нәрсе туралы болжамдар сияқты жанама өлшенетін аспектілер арқылы көрсетіледі (мысалы, әлеуметтік сұрастыру деректері);
Тікелей индикаторлар: олар міндеттерге немесе шығасыларға қатысты ауыспалыларды тікелей өлшейді;
Жанама индикаторлар: олар, тікелей ауыспалыны өлшеу өте күрделі болған кезде, егер осындай өлшеу ереулі шығын, уақыт немесе күрделі есептеуді талап ететін болса, тікелей ауыспалыны ауыстырушыны өлшейді.
Уәкілетті орган РӘТ-ты толық немесе сапасыз дайындалған және бағалау кезінде логикалық қателер болған жағдайда теріс қорытынды береді.
Қорытындыда оның себептері:
РӘТ әзірлеу үдерістерін және қоғамдық талқылауды бұзу;
РӘТ әзірлеуде бір немесе бірнеше стандартты қадамдардың болмауы, немесе орындалған қадамдарда ұтымды мәннің болмауы;
проблеманы анықтауға қатысты нақты өлшенетін индикаторлардың болмауы;
баламаларды алдын ала анықтап немесе үстірт таныстыру және олардың әерін талдау;
бастапқы деректер немесе олардың көздеріне сәйкес сілтемелердің болмауы нақты түсіндіріледі.
Барлық басқа жағдайларда, РӘТ жобасы белгіленген үдеріске сәйкес, РӘТ жобасының жекелеген бөліктеріне ұсынылған түсініктемелермен немесе баламалы талдау және қорытындылармен бірге қарастырылуы тиіс.

Реттеушілік әсерді талдауды
жүргізу қағидаларына
2-қосымша

Нысан

Қолданыстағы реттегіш құралдардың реттеушілік әсерін талдау
нәтижелері бойынша талдамалық нысан

		Мемлекеттік орган (МО) толтырады	Комментарийлер және нұсқамалар, қоғамдық талқылаулар	Түсініктемелер және нұсқамалар, қоғамдық талқылауларға МО қорытындысы
Реттеуді қолданысқа енгізу күні
Реттеуді алдыңғы қайта қарау күні
Күтілетін қайта қарау күні
1-ҚАДАМ: Проблеманы айқындау
1	Реттеу шешетін проблеманы анықтау (3 сөйлемнен аспайтын еркін нысандағы мәтін)
2	Мәселе бар болу фактісін дәлелдейтін және оның ауқымын көрсететін мәліметтер бар ма (цифрлық өлшемде)	Жоқ _________ Иә ___ (оларды сипаттаңыздар және олардың шамаларын көрсетіңіздер)
3	Мәселе ықпал ететін немесе ықпал етуі мүмкін мақсатты топтар (халық топтарын, кәсіпорындар типтерін немесе мәселе ықпал ететін немесе ықпал етуі мүмкін өзге де ұйымдар анықтамасын көрсетіңіз) Олардың санын көрсетіңіздер)
4	Осы проблема тәуекелдің қай деңгейіне жатады	Жоғары (адамдарға, ұйымдарға немесе жалпы мемлекет пен қоғамның қауіпсіздігіне теріс әсер етудің жоғары ықтималдығы немесе адамдардың, ұйымдардың басым көпшілігіне теріс әсер етудің төмен ықтималдығы бар) _________________
		Орташа (аздаған адамдарға, ұйымдарға, жалпы мемлекет пен қоғамның қауіпсіздігіне теріс әсер етудің ықтималдығы бар ________________
		Төмен (аздаған адамдарға, ұйымдарға теріс әсер етудің төмен ықтималдығы бар) _________________
		Әр түрлі тәуекелдер ______
		Тәуекелдер деңгейін анықтау мүмкіндігі жоқ _________________
		Тәуекелдер жоқ ________________
2-ҚАДАМ: Реттеудің міндеттерін айқындау
5	Мемлекеттік реттеудің мақсаты қандай (еркін нысанда сипаттаңыз)
6	Проблеманың (сипаттамада өзгерістердің уақыт шектерін көрсетіңіз) ауқымын көрсететін деректердің (цифрлық өлшемде) өзгеруі	Деректер реттеу енгізгенге дейін өлшенбеген ______ Реттеу енгізілгенге дейінгі деректер _________________ Өлшем жүргізілген күні Бүгінгі күнгі деректер ________ Өлшем жүргізілген күні
3-ҚАДАМ: Нұсқалар
7	Ықтимал баламаларды айқындау (Сіз қарастыратын және талдайтын баламалы тәсілдердің нұсқаларын-қаралатын реттеулердің кемінде 2 нұсқасын таңдаңыз)	1. Ештеңе 2. Ақпараттық кампания ________ 3. Өзін-өзі реттеуді енгізу _________________ 4. Салықтардың, субсидиялардың, мемл. сатып алудың, квоталарды саудалаудың басқа нарықтық тетіктердің өзгеруі)__ 5. Міндетті таңбалаулар _____ 6. Міндетті есеп беру ____________ 7. декларациялау _________________ 8. қызмет және оның орындалуын тексеру қағидалары (рұқсат беру құжаттарынсыз) ______ 9. Рұқсат беру құралдары _______ 10. Тыйым салулар _________________ 11. Өзгесі ______
8	Қаралатын баламалардың сипаттамасы (барлық таңдалған және көрсетілген баламалы тәсілдер реттеуіш нақтылығымен ерікті үлгіде сипатталады)	1-нұсқа 2-нұсқа 3-нұсқа
4-ҚАДАМ. Баламаның әсерін айқындау
(1-нысанды өңдеу нәтижелерімен толтырылады)
9	Әрбір балама бойынша шығыстар мен пайда туралы қысқаша сипаттама	0-нұсқа (қайта қаралатын реттеу) 1-нұсқа 2-нұсқа 3-нұсқа
5-ҚАДАМ. Неғұрлым оңтайлы реттеуші баламаны таңдау
(2-нысанды өңдеу нәтижелерімен толтырылады)
10	Ұсынылатын баламалардың рейтингісі	1-нұсқа 2-нұсқа 3-нұсқа 4-нұсқа
11	Ұсынылатын реттеудің сипаттамасы	Қолданыстағы реттеу өзгеріссіз сақталады ______ Қолданыстағы реттеу өзгерістермен сақталады _______ Балама таңдалады _________________ Сипаттама Толық жою ______
6-ҚАДАМ: Бағалау индикаторы
12	Индикаторын айқындау	Мәселенің бар болуын және оның ауқымын барынша толық көрсететін өлшенетін деректер типі (2-қадам 3-т. деректерімен келісіледі) РӘТ әзірлеу сәтіндегі осы индикатордың деректері (цифрлық өлшемде)		Мұнда «бұрын және кейін» «факт және ықтималды» сапалық көрсеткіштер көздеу қажет. Бұл проблема немен өлшенеді, мерзімді, соңғы талдау үшін статистиканы енгізу үшін мерзімді, «реттеу» қашан жұмыс істей бастайтын мерзімді көздеу қажет
13	Шығындардың түйінді өлшегіш индикаторларының анықтамасы	Сипаттамасы РӘТ жасауда индикатордың мәліметтері ( цифралық өлшемде)
14	Барынша толық мониторингілеу үшін ақпаратты жинақтау және талдау жүйесіне ұсынылған өзгерістер(мүмкін болатын индикаторлар және олар өлшенетін болуы үшін не істеу керек)
15	Индикаторларды өлшеудегі ұсынылатын кезеңділік

Реттеушілік әсерді талдауды
жүргізу қағидаларына
3-қосымша

Нысан

Реттеуші мемлекеттік органдардың реттеушілік әсерді
талдауды жүргізу рәсімдерді сақтауы туралы қорытынды

		Уәкілетті орган толтырады
Бағалаудың жалпы параметрлері
1	РӘТ қоғамдық талқылауда деректердің болмауы	Жоқ ____________________________ Иә _____________________________
2	РӘТ әзірлеуде бір немесе бірнеше стандарттық қадамдардың болмауы	Жоқ ____________________________ Иә _____________________________
3	Бір немесе бірнеше орындалған қадамдардың ұтымды мағынасының болмауы	Жоқ _____________________________ Иә ______________________________
4	Бастапқы деректердің немесе олардың дереккөздеріне сәйкес сілтемелердің болмауы	Жоқ _____________________________ Иә ______________________________
РӘТ бөліктерін бағалау
5	Проблеманың бар болу фактісін дәлелдейтін және оның ауқымын көрсететін деректер ұсынылды ма?	Жоқ _____________________________ Иә ______________________________ Комментарийлер
6	Проблема әсер ететін және әсер етуі мүмкін мақсатты топтар және олардың сандық көрсеткіштері ұсынылды ма?	Жоқ _____________________________ Иә ______________________________ Комментарийлер
7	Реттеудің мақсаты қисынды түрде қалыптастырылды ма? Проблеманың анықтамасына сәйкес келе ме?	Жоқ _____________________________ Иә ______________________________ Комментарийлер
8	Деректердің өзгеруі және осы өзгерістердің уақыт шектері ұсынылды ма?	Жоқ _____________________________ Иә ______________________________ Комментарийлер
9	Баламалары жоқ	Жоқ _____________________________ Иә ______________________________ Комментарийлер
10	Баламалардың алдын ала айқындалған немесе жеңілдетілген таныстырылымы және олардың әсер етуін талдау	Жоқ _____________________________ Иә ______________________________ Комментарийлер
11	Ұсынылған баламалар рейтингісін талдау
12	Проблеманың индикаторын айқындау	Жоқ _____________________________ Иә ______________________________ Комментарийлер
13	Шығасылардың негізгі өлшенетін индикаторларын айқындау	Жоқ _____________________________ Иә ______________________________ Комментарийлер
14	Балама РӘТ өткізу мерзімі	15 немесе 30 жұмыс күн (қажеттісін сызу)
15	Басқа комментарийлер

Қорытынды: