Об утверждении Правил определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр

Приказ Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 27 февраля 2015 года № 207. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 8 апреля 2015 года № 10643. Утратил силу приказом Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 11 мая 2018 года № 325 (вводится в действие с 29.06.2018)

Сноска. Утратил силу приказом Министра по инвестициям и развитию РК от 11.05.2018 № 325 (вводится в действие с 29.06.2018).

В соответствии с подпунктом 32-9) статьи 20 Закона Республики Казахстан от 24 июня 2010 года "О недрах и недропользовании" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр.

2. Комитету геологии и недропользования Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан (Нурабаев Б.К.) обеспечить:

1) в установленном законодательством порядке государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан направление его копии на официальное опубликование в периодических печатных изданиях и информационно-правовой системе "Әділет" республиканского государственного предприятия на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики Казахстан";

3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан и на интранет-портале государственных органов;

4) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Юридический департамент Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1), 2) и 3) пункта 2 настоящего приказа.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на вице-министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан Рау А.П.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр
по инвестициям и развитию
Республики Казахстан	А. Исекешев

"СОГЛАСОВАНО":

Министр энергетики

Республики Казахстан

__________ В.Школьник

3 марта 2015 год

Утверждены приказом Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 27 февраля 2015 года № 207

Правила
определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр
1. Общие положения

1. Настоящие Правила определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр (далее - Правила) разработаны в соответствии Законом Республики Казахстан от 24 июня 2010 года "О недрах и недропользовании" и определяют порядок определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр при проведении операций по недропользованию.

2. В настоящих правилах используются следующие основные понятия:

1) ущерб – убыток понесенный государством, определяемый исходя из объема фактических потерь при разработке и первичной переработке запасов полезного ископаемого, превышающих нормированные потери полезных ископаемых;

2) фактические потери – потери, определенные на момент, исчисления ущерба;

3) нормированные потери полезных ископаемых - потери, технологически связанные с принятыми способами и системами разработки полезных ископаемых при добыче, уровень которых обоснован технико-экономическими расчетами.

3. Настоящие Правила распространяются на всех недропользователей, независимо от форм собственности.

4. Определение размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр, осуществляется по факту обнаружения ущерба в ходе проведения государственного контроля за изучением и использованием недр уполномоченным органом по изучению и использованию недр.

Размер ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр, определяется уполномоченным органом по изучению и использованию недр.

5. Споры, возникающие в связи с определением размера ущерба, разрешаются в соответствии с законами Республики Казахстан и международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.

2. Порядок определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр

6. Размер ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр, определяется исходя из объема фактических потерь при разработке и первичной переработке запасов полезного ископаемого, превышающих нормированные потери, обоснованные в проектных документах на проведение работ по добыче, утверждаемый уполномоченным органом по изучению и использованию недр Республики Казахстан и определяется в стоимостном выражении по средней цене реализации продукции недропользователем за проверяемый период.

7. В случае если недропользователь не реализовывал продукцию в отчетном периоде, то стоимость продукции определяется исходя из средней цены реализации в предыдущем году, в котором имела место такая реализация. По полезным ископаемым, на которые имеются официальные котировки цен, применяется их средняя стоимость за отчетный период в соответствии с этими котировками.

8. Размер ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр определяется в соответствии с примерами, согласно приложению к настоящим Правилам.

9. Превышение фактических потерь при разработке и первичной переработке запасов полезного ископаемого над нормированными потерями, (далее – сверх нормированные потери), исходит из объемов:

потерь балансовых запасов полезных ископаемых сверх установленных нормированных потерь по каждой части недр, отрабатываемой одной системой разработки с относительно однородными горно-геологическими условиями, в которой достоверно подсчитаны балансовые запасы полезного ископаемого и возможен первичный учет полноты их извлечения из недр, а также любые необоснованные потери;

потерь балансовых, а также предусмотренных к селективной выемке и складированию забалансовых запасов полезных ископаемых, возникших в результате нарушения проектных документов, предусматривающих экономически рентабельную разработку месторождения полезных ископаемых с учетом рационального использования недр и аварий, вызванных этими нарушениями;

запасов, оставленных в недрах из-за неполной выемки по площади и мощности, подработки и сближением пластов (залежей), несвоевременного списания запасов, преждевременного погашения горных выработок;

потерь балансовых запасов полезных ископаемых, возникших из-за обводнения, возгорания в недрах или добытых полезных ископаемых вследствие нарушения требований по их разработке (добыче);

потерь балансовых запасов полезных ископаемых, рентабельная отработка которых становится невозможной из-за добычи на легкодоступных участках месторождения с наиболее богатым содержанием полезных компонентов;

потерь нефти, природного и попутного нефтяного газа, газового конденсата при добыче, сборе, транспортировке и подготовке на промыслах сверх нормированных потерь;

потерь извлекаемых запасов нефти, природного газа, других полезных ископаемых и компонентов, утвержденных Государственной комиссией по запасам полезных ископаемых Республики Казахстан, вследствие несоблюдения технологического режима разработки месторождений, предусмотренных проектными документами или технологическими схемами, а также межпластового перетока нефти и газа в вышележащие горизонты через заколонное и межколонное пространство вследствие нарушения требований по рациональному и комплексному использованию недр при разработке (добыче);

потерь попутного нефтяного газа, газового конденсата из-за несоблюдения проектных документов их извлечения и утилизации;

сжигаемого в факелах природного и (или) попутного газа при промышленной разработке месторождений без разрешения уполномоченного органа в области нефти и газа, согласованному с уполномоченным органом по изучению и использованию недр, при условии соблюдения недропользователем проектных документов в пределах нормативов и объемов, рассчитанных по утвержденной уполномоченным органом в области нефти и газа методике;

сожженного природного и (или) попутного газа сверх разрешенных, уполномоченным органом в области нефти и газа, для сжигания объемов;

потерь твердых полезных ископаемых и содержащихся в них полезных компонентов при первичной переработке минерального сырья, промежуточных продуктов (полуфабрикатов), хвостов обогащения, шламов, шлаков, превышающих нормированные потери, утвержденных проектными документами, связанных с изменениями и колебаниями качества перерабатываемого сырья по сравнению с проектными показателями и нарушениями технологической дисциплины переработки.

10. При эксплуатации нефтегазовых и газоконденсатных месторождений сверх нормированные пластовые потери нефти, конденсата и газа, в том числе попутного (растворенного), определяются отклонениями от коэффициента извлечения, который утвержден в проектном документе на разработку месторождения полезных ископаемых.

11. Сверх нормированные потери при сжигании газа в период промышленной разработки месторождения определяются по компонентному составу газа, состоящего на государственном балансе полезных ископаемых, на основе содержания компонентов, принятых при подсчете запасов.

12. При отсутствии индивидуальных приборов учета, расчет проектных потерь проводить по содержанию растворенного газа в добываемом полезном ископаемом.

13. Количественное значение сверх нормированных потерь полезных компонентов, допущенных в процессе первичной переработки минерального сырья, определяется по разнице между величиной извлечения, установленной технологией для соответствующего типа (сорта) руд и фактически достигнутого его извлечения в товарный продукт.

14. Сверх нормированные потери полезных компонентов твердых полезных ископаемых при первичной переработке определяются по данным отдела технического контроля предприятия и анализа его товарных балансов за проверяемый период.

Приложение к Правилам определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр

Примеры определения размера ущерба
за сверх нормированные потери полезных ископаемых

Пример 1.

Недропользователь разрабатывает свинцово-цинковое месторождение. За отчетный период реализовал 61224 тонн концентрата:

фактические потери цинка составили - 2024 тонн

при нормированных потерях - 1215 тонн

Средняя цена при реализации цинкового концентрата недропользователем (Лондонской биржей металлов и нефти) в отчетный период составляла - 228,03 долларов США,

(2024 - 1215) х 228,03 = 184476,3 долларов США.

184476,3 х на официальный курс национальной валюты Республики Казахстан к иностранной валюте, установленный Национальным Банком Республики Казахстан на день обнаружения ущерба = сумма ущерба.

Пример 2.

Недропользователь за отчетный период добыл 2658000 тонн нефти.

За этот период фактические потери нефти составили 4442 тонн нефти, в том числе утвержденные нормированные потери 1081 тонн нефти.

Средняя цена при реализации нефти недропользователем (Лондонской биржей металлов и нефти) в отчетном периоде составляла 50,49 долларов США,

(4442 - 1081) х 50,49 = 169696,89 долларов США.

169696,89 х на официальный курс национальной валюты Республики Казахстан к иностранной валюте, установленный Национальным Банком Республики Казахстан на день обнаружения ущерба = сумма ущерба.

Пример 3.

Недропользователь за отчетный период реализовал 215000 тонн меди:

фактические потери меди в этот период - 13600 тонн

нормированные потери меди - 8600 тонн

Средняя цена при реализации меди недропользователем (Лондонской биржей металлов и нефти) в отчетный период составляла 1495,6 долларов США за тонну,

(13600 - 8600) х 1495,6 = 7478000 долларов США.

7478000 х на официальный курс национальной валюты Республики Казахстан к иностранной валюте, установленный Национальным Банком Республики Казахстан на день обнаружения ущерба = сумма ущерба.

Пример 4.

Недропользователем при осуществлении промышленной разработки месторождения за отчетный период сожжено попутно добываемого нефтяного газа в количестве 300 млн. м³. При этом газ имеет промышленное содержание компонентов, числящихся на Государственном балансе запасов полезных ископаемых. На основании значений потенциальных содержаний, согласно утвержденных Государственной комиссией по запасам Республики Казахстан данных, определяем количество компонентов и сухого газа (метана). Потери компонентов (этан, пропан, бутан) при потенциальном суммарном содержании 500 кг на 1000 м³ газа составляют 150000 тонн. Потери сухого газа (метана) при содержании 50 % составляют 150 млн. м³.

Средняя цена при реализации сухого газа недропользователем (Лондонской биржей металлов и нефти) в отчетном периоде составила 80 долларов США за 1000 м³, а сжиженного газа (этан, пропан, бутан) 350 долларов США за 1 тонну.

Сумма ущерба:

за сухой газ: 150000000 м³ х 80:1000 = 12000000 долларов США;

за компоненты: 150000 т х 350 = 52500000 долларов США;

всего: 64500000 долларов США.

64500000 х на официальный курс национальной валюты Республики Казахстан к иностранной валюте, установленный Национальным Банком Республики Казахстан на день обнаружения ущерба = сумма ущерба.

Пример 5.

Недропользователь за отчетный период добыл 240000 тонн медной руды.

Содержание меди в руде, согласно проекта - 1,1% или 2640 тонн; фактическое содержание, согласно представленных отчетов – 0,5% или 1200 тонн.

Содержание меди, с учетом допустимого отклонения в 20% от утвержденного, составит 2640 - (2640 x 20%) = 2112 тонн.

Сверх нормированные потери составят 2112 – 1200 = 912 тонн.

Средняя цена при реализации меди недропользователем (Лондонской биржей металлов и меди) в отчетном периоде составляла 5500 долларов США.

912 х 5500 = 5016000 долларов США.

5016000 х на официальный курс национальной валюты Республики Казахстан к иностранной валюте, установленный Национальным Банком Республики Казахстан на день обнаружения ущерба = сумма ущерба.

Примечание:

при определении размера ущерба по другим компонентам пользоваться указанными примерами.

Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залал мөлшерін айқындау қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 27 ақпандағы № 207 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 8 сәуірде № 10643 тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 11 мамырдағы № 325 бұйрығымен

Ескерту. Бұйрықтың күші жойылды – ҚР Инвестициялар және даму министрінің 11.05.2018 № 325 (29.06.2018 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Қазақстан Республикасының "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" 2010 жылғы 24 маусымдағы Заңының 20-бабы 32-9)-тармақшаларына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залал мөлшерін айқындау қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің Геология және жер қойнауын пайдалану комитеті (Б.Қ. Нұрабаев):

1) осы бұйрықты заңнамамен белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімді баспа басылымдарында және "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Құқықтық ақпарат республикалық орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнының "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесіне ресми жариялауға жіберуді;

3) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің интернет-ресурсында және мемлекеттік органдардың интранет-порталында орналастырылуын;

4) осы бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің Заң департаментіне осы бұйрықтың 2-тармағының 1, 2 және 3) тармақшаларымен қаралған іс-шараларды орындау туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму вице-министрі А.П. Рауға жүктелсін.

4. Осы бұйрық оның алғашғы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Инвестициялар және даму
министрі	Ә. Исекешев

"КЕЛІСІЛГЕН":

Қазақстан Республикасы

Энергетика министрі

___________ В. Школьник

2015 жылғы 3 наурыз

Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 27 ақпандағы № 207 бұйрығымен бекітілген

Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залал мөлшерін айқындау қағидалары
1. Жалпы ережелер

1. Осы Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залалдың мөлшерін айқындау қағидалары (бұдан әрі - Қағидалар) "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" 2010 жылғы 24 маусымдағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес әзірленген және жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізу кезінде жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залал мөлшерін айқындау тәртібін анықтайды.

2. Осы Қағидадаларда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

1) залал – пайдалы қазбалардың нормаланған ысыраптарынан асатын пайдалы қазбаларды игеру және бастапқы өңдеу кезінде нақты ысырап көлемін негізге ала отырып, айқындалатын мемлекет көтеретін залал;

2) нақты ысырап – залалды есептеу сәтіндегі айқындалған ысырып;

3) пайдалы қазбалардың нормаланған ысыраптары - деңгейі техника-экономикалық есептеулермен негізделген пайдалы қазбаларды өндіру кезінде игерудің қабылданған тәсілдерімен және жүйелерімен технологиялық жағынан байланысты ысыраптар.

3. Осы Қағидалар меншік нысанына қарамастан, барлық жер қойнауын пайдаланушыларға қолданылады.

4. Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залал мөлшерін айқындау жер қойнауын зерттеу мен пайдалану жөніндегі уәкілетті органның жер қойнауын зерттеуге және пайдалануға мемлекеттік бақылау жүргізуі барысында залалды анықтау фактісі бойынша жүзеге асырылады.

Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залал мөлшерін жер қойнауын зерттеу мен пайдалану жөніндегі уәкілетті орган айқындайды.

5. Залалдың мөлшерін айқындауға байланысты туындайтын дауларды Қазақстан Республикасының заңдарына және Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарға сәйкес шешіледі.

2. Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды
бұзу салдарынан келтірілген залал мөлшерін айқындау тәртібі

6. Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залал мөлшері Қазақстан Республикасы жер қойнауын зерттеу мен пайдалану жөніндегі уәкілетті орган бекітетін жобалық құжаттармен дәлелделген нормаланған ысыраптан асып түсетін пайдалы қазбалар қорларын игеру және өңдеу кезіндегі нақты ысыраптың көлемін негізге ала отырып, айқындалады және жер қойнауын пайдаланушының тексеру кезеңіне өнімді сатудың орташа бағасы бойынша құндық мәнде айқындалады.

7. Жер қойнауын пайдаланушы есепті кезеңде өнімді сатпаған жағдайда, өнімнің құны мұндай сату орын алған өткен жылдың сатудың орташа бағасы негізге алынып айқындалады. Бағаның ресми белгіленімі бар пайдалы қазбалар бойынша осы белгіленімдерге сәйкес есепті кезеңдегі олардың орташа құны қолданылады.

8. Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залал мөлшері осы Қағидаларға қосымшаға сәйкес мысалдарға сай айқындалады.

9. Пайдалы қазбаларды игеру және бастапқы өңдеу кезіндегі нақты ысыраптың нормаланған ысыраптан асып түсуі (бұдан әрі - нормаланған тыс ысыраптар) мынадай көлемдерден болады:

пайдалы қазбалардың баланстық қорларының пайдалы қазбаның баланстық қорлары дұрыс есептелген және оларды жер қойнауынан өндіру толықтығын бастапқы есепке алу мүмкін болатын бір тектес тау-кен-геологиялық жағдайлармен бір жүйеде игерілетін жер қойнауының әрбір бөлігі бойынша белгіленген нормативтік ысыраптардан тыс ысыраптар, сондай-ақ кез келген негізсіз ысыраптар;

баланстық, сондай-ақ жер қойнауын ұтымды пайдалануды ескере отырып, пайдалы қазбалардың кен орындарын экономикалық рентабельді игеруді көздейтін жобалау құжаттарын бұзудың және осы бұзулардан туындаған авариялардың нәтижесінде пайда болған пайдалы қазбалардың баланстық қорларын селективті алуға және қоймаға жинауға көзделген шығындар;

алаңы мен қуаты бойынша толық алмаудың, қаттарды, (кен шоғырларын) өңдеу мен жақындастырудың, қорларды есептен уақтылы шығармаудың, тау-кен әзірлемелерін уақытынан бұрын жабудың салдарынан жер қойнауында қалдырылған қорлар;

игеру (өндіру) бойынша талаптарды бұзу салдарынан туындаған жер қойнауында суланудың, жанудың салдарынан туындаған пайдалы қазбалардың баланстық қорларының немесе өндірілген пайдалы қазбалардың ысыраптары;

пайдалы компоненттері неғұрлым бай кен орындарының оңай қол жеткізілетін учаскелерінде өндірудің салдарынан рентабельді өңдеу мүмкін емес болатын пайдалы қазбалардың баланстық қорларының ысыраптары;

кәсіпшілікте өндіру, жинау, тасымалдау және дайындау кезінде мұнайдың, табиғи және ілеспе мұнай газының, газ конденсатының келісілген ысыраптар нормаланғаннан тыс ысыраптар;

игеру (өндіру) кезінде жер қойнауын ұтымды әрі кешенді пайдалану бойынша талаптарды бұзу салдарынан туындаған кен орындарын игерудің жобалау құжаттарында немесе технологиялық схемаларда көзделген технологиялық режимін сақтамаудың, сондай-ақ мұнай мен газдың құбыр сыртындағы және құбыр арасындағы кеңістік арқылы жоғары жатқан белдеулерге қатаралық ағылуының салдарынан мұнайдың, табиғи газдың, басқа пайдалы қазбалар мен компоненттердің Қазақстан Республикасының пайдалы қазбалар қорлары жөніндегі мемлекеттік комиссиясы бекіткен алынатын қорларының ысыраптары;

ілеспе мұнай газын, газ конденсатын алудың және кәдеге жаратудың жобалау құжаттарын сақтамау салдарынан олардың ысыраптары;

мұнай және газ саласындағы уәкiлеттi орган бекiткен әдiстеме бойынша есептелген нормативтер мен көлемдер шегiнде жер қойнауын пайдаланушы жобалау құжаттарын сақтаған жағдайда, жер қойнауын зерттеу мен пайдалану жөніндегі уәкілетті органмен келісілген,мұнай және газ саласынлағы уәкілетті органның рұқсатынсыз кен орындарын өнеркәсіптік игеру кезіндегі жағылатын табиғи және ілеспе газы;

мұнай және газ саласындағы уәкiлеттi органның жағуға рұқсат етілген көлемінен тыс жағылған табиғи және ілеспе мұнай газы;

бекітілген жобалық көрсеткіштермен салыстырғанда қайта өңделетін шикізат сапасының өзгерістері мен ауытқуларына және қайта өңдеудің технологиялық тәртібінің бұзылуына байланысты жобалық құжаттармен бекітілген нормаланған ысыраптардан асатын минералдық шикізатты, аралық өнімдерді (жартылай фабрикаттарды), байыту қалдықтарын, шөгінділерді, қождарды бекітілген нормаланғаннан тыс бастапқы қайта өңдеу кезінде қатты пайдалы қазбалардың және олардың құрамындағы пайдалы компоненттердің ысыраптары.

10. Мұнай-газ және газ конденсаты кен орындарын пайдалану кезінде мұнайдың, конденсат пен газдың, оның ішінде ілеспе (еріген) газдың нормаланған тыс қаттық ысыраптары қорларды есептеген кезде пайдалы қазбалар кен орнының өнеркәсіптік игеру жобалау құжаттарында бекітілген алу коэффициентінен ауытқулармен анықталады.

11. Газды жағу кезіндегі нормаланғаннан тыс ысыраптар қорларды есептеген кезде қабылданған компоненттердің құрамы негізінде пайдалы қазбалардың мемлекеттік балансында тұрған газдың компоненттік құрамы бойынша анықталады.

12. Есепке алудың жеке аспаптары болмаған кезде жобалық шығындарды есептеу өндірілетін пайдалы қазбада еріген газдың құрамы бойынша жүргізіледі.

13. Пайдалы компоненттердің минералдық шикізатты бастапқы қайта өңдеу үдерісінде жол берілген нормативтен тыс ысыраптарының сандық мәні кеннің тиісті типі (сорты) үшін белгіленген алу көлемі мен оның тауарлық өнімге нақты қол жеткізілген алынуы арасындағы айырма бойынша анықталады.

14. Бастапқы қайта өңдеу кезінде қатты пайдалы қазбалардың пайдалы компоненттерінің және олардың жартылай өнімдерінің нормаланғаннан тыс ысыраптары кәсіпорнының техникалық бақылау бөлімінің және тексерілетін кезеңде оның тауарлық балансын талдаудың деректері бойынша анықталады.

Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залал мөлшерін айқындау қағидаларына қосымша

Пайдалы қазбалардың нормаланған тыс ысырабы
үшін залал мөлшерін айқындау мысалдары

1-мысал.

Жер қойнауын пайдаланушы қорғасын-мырыш кен орнын игереді. Есепті кезеңде 61224 тонна концентрат сатты:

нормативтік ысырап 1215 тонна болған кезде

мырыштың нақты ысырабы 2024 тоннаны құрады

Есепті кезеңде жер қойнауын пайдаланушының (Лондон металдар және мұнай биржасының) мырыш концентратын сатуы кезіндегі орташа баға 228,03 АҚШ долларын құрады,

(2024 - 1215) х 228,03 = 184476,3 АҚШ доллары.

184476,3 х залал анықталған сәтте Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі белгілеген Қазақстан Республикасы ұлттық валютасының шетелдік валютаға шаққандағы ресми бағамы = залал сомасы.

2-мысал.

Жер қойнауын пайдаланушы есепті кезеңде 2658000 тонна мұнай өндірді.

Осы кезеңде мұнайдың нақты ысырабы 4442 тонна мұнайды, оның ішінде бекітілген нормативтік ысырап 1081 тонна мұнайды құрады.

Есепті кезеңде жер қойнауын пайдаланушының (Лондон металдар және мұнай биржасының) мұнайды сатуы кезіндегі орташа баға 50,49 АҚШ долларын құрады,

(4442 - 1081) х 50,49 = 169696,89 АҚШ доллары.

169696,89 х залал анықталған сәтте Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі белгілеген Қазақстан Республикасы ұлттық валютасының шетелдік валютаға шаққандағы ресми бағамы = залал сомасы.

3-мысал.

Жер қойнауын пайдаланушы есепті кезеңде 215000 тонна мыс сатты:

осы кезеңдегі мыстың нақты ысырабы 13600 тонна

мыстың нормативтік ысырабы 8600 тонна

Есепті кезеңде жер қойнауын пайдаланушының (Лондон металдар және мұнай биржасының) мысты сатуы кезіндегі орташа баға бір тонна үшін 1495,6 АҚШ долларын құрады,

(13600 - 8600) x 1495,6 = 7478000 АҚШ доллары.

7478000 х залал анықталған сәтте Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі белгілеген Қазақстан Республикасы ұлттық валютасының шетелдік валютаға шаққандағы ресми бағамы = залал сомасы.

4-мысал.

Жер қойнауын пайдаланушы есепті кезеңде кен орнын өнеркәсіптік игеруді жүзеге асырған кезде 300 млн. м³ көлемінде ілеспе өндірілетін мұнай газын жақты. Бұл ретте, газда Пайдалы қазбалар қорларының мемлекеттік балансында есепте тұрған компоненттерінің өнеркәсіптік құрамы бар. Қазақстан Республикасының Қорлар жөніндегі мемлекеттік комиссиясы бекіткен деректерге сәйкес әлеуетті құрамдастардың мәндері негізінде компоненттер мен құрғақ газдың (метанның) көлемін анықтаймыз. Әлеуетті жиынтық құрамы 1000 м³ газға 500 кг болған кезде компоненттердің (этан, пропан, бутан) шығыны 150000 тоннаны құрайды. Құрамы 50 % болған кезде құрғақ газдың (метанның) ысырабы 150 млн. м³ құрайды.

Есепті кезеңде жер қойнауын пайдаланушының (Лондон металдар және мұнай биржасының) құрғақ газды сатуы кезіндегі орташа баға 1000 м³ үшін 80 АҚШ долларын, ал сұйытылған газдың (этан, пропан, бутан) 1 тоннасы үшін 350 АҚШ долларын құрады.

Залал сомасы:

құрғақ газ үшін: 150000000 м³ х 80: 1000 = 12000000 АҚШ доллары;

компоненттер үшін: 150000 т х 350 = 52500000 АҚШ доллары;

барлығы: 64500000 АҚШ доллары.

64500000 х залал анықталған сәтте Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі белгілеген Қазақстан Республикасы ұлттық валютасының шетелдік валютаға шаққандағы ресми бағамы = залал сомасы.

5-мысал.

Жер қойнауын пайдаланушы есепті кезеңде 240000 тонна мысты кенді өндірді.

Жобаға сәйкес кендегі мыс қамтуы - 1,1% немесе 2640 тонна; ұсынылған есептерге сәйкес нақты мазмұны – 0,5% немесе 1200 тонна.

Бекітілгеннен 20 пайыз рұқсат етілген ауытқу есебімен, мыс қамтуы 2640 - (2640 x 20 пайыз) = 2112 тонна құрайды.

Нормаланғаннан тыс шығындар құрайды 2112 – 1200 = 912 тонна.

Есепті кезеңде жер қойнауын пайдаланушының (Лондон металдар және мұнай биржасының) мысты сату кезіндегі орташа баға 5500 АҚШ долларын құрады.

912 х 5500 = 5 016 000 АҚШ доллары.

5 016 000 х залал анықталған күнге Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі белгілеген Қазақстан Республикасы ұлттық валютасының шетелдік валютаға шаққандағы ресми бағамы = залал сомасы.

Ескертпе:

басқа компоненттер бойынша залал мөлшерін есептеу кезінде көрсетілген мысалдарды пайдалану керек.